BO CO

TC NG CA CAM KT M CA TH TRNG TRONG WTO V CC

HIP NH KHU VC THNG MI T DO (FTA) N HOT NG SN
XUT, THNG MI CA VIT NAM V CC BIN PHP HON THIN
C CH IU HNH XUT NHP KHU CA B CNG THNG GIAI
ON 2011-2015

M HOT NG: FTA HOR FOLLOW-UP

Nhm chuyn gia: Trng nh Tuyn

V Tr Thnh
Bi Trng Giang
Phan Vn Chinh
L Triu Dng
Nguyn Anh Dng
Phm S An
Nguyn c Thnh

H Ni, 09/2011

Bo co ny c xy dng vi s h tr ti chnh ca Lin minh chu u. Quan im trong bo co

ny l ca cc tc gi, khng phi l quan im chnh thc ca Lin minh chu u hay B Cng
Thng

1
 LI NI U

Trong cng cuc i mi nhng thp k gn y, Vit Nam t c nhng thnh tu ng

k v mt kinh t x hi: kinh t tng trng mc cao, n nh kinh t v m, pht trin
thng mi, m rng u t, gp phn xa i gim ngho hiu qu. Ni n nhng thnh tu
gn y ca Vit Nam khng th khng nhc n phn ng gp quan trng ca vic ci thin
cc chnh sch thng mi tp trung vo t do ha thng mi trong xu hng hi nhp kinh
t quc t ang din ra ngy cng su rng.
Ngoi vic tr thnh thnh vin chnh thc ca t chc thng mi th gii (WTO) nm 2007,
Vit Nam vi t cch l mt nc thnh vin ca khi ASEAN, tham gia cc hip inh
thng mi t do (FTA) vi cc i tc nh Trung Quc, Hn Quc, n , Nht Bn, c,
New Zealand v gn y nht l Chile. Vit Nam cng k kt tha thun song phng vi
Nht Bn. m phn Hip nh i tc xuyn Thi Bnh Dng (TPP) v FTA vi EU cng s
sm c trin khai.
Bo co ny l kt qu nghin cu trong khun kh hot ng ca D n MUTRAP III ca
nhm chuyn gia gm cc cn b cao cp, chuyn gia kinh t cc vin nghin cu u ngnh
ca Vit Nam. Khng nhm phn tch mi vn lin quan n chin lc xut nhp khu,
bo co tp trung vo cc cam kt m ca th trng Vit Nam, nh gi tc ng ca hi
nhp kinh t quc t i vi tng trng, u t v c bit l thng mi trong 10 nm gn
y. Trn c s , cng vic d bo bi cnh trong nhng nm ti, bo co xut, a ra
nhng kin ngh chnh sch, c ch qun l xut nhp khu Vit Nam cn xem xt v thc thi
nhm thc y xut khu, hn ch nhp siu giai on 2011-2015, mc tiu n 2020.
Ban c trch D n MUTRAP III xin trn trng gii thiu ti cc bn c v hy vng rng
bo co ny s l ti liu tham kho hu ch cho cc nh cc nh qun l, cc nh nghin cu
v ton th bn c.

2
 MC LC
LI M U .................................................................................................................................... 10
PHN I: CAM KT M CA TH TRNG TRONG WTO V CC FTA CA VIT
NAM ................................................................................................................................................... 12
I.Khi qut v qu trnh hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam ................................................... 12
II. Cam kt m ca th trng ca Vit Nam v cc i tc trong cc FTA song phng v
khu vc ........................................................................................................................................... 13
1. CEPT-ATIGA.......................................................................................................................... 13
2. Hip nh thng mi t do ASEAN-Trung Quc (ACFTA) .................................................. 16
3. Hip nh ASEAN-Hn Quc ................................................................................................. 21
4. Hip nh i tc kinh t ton din ASEAN-Nht Bn (AJCEP) ........................................... 23
5. Hip nh khu vc thng mi t do ASEAN-c-Niu Di-ln ................................................ 24
6. Hip nh thng mi hng ha ASEAN-n (AITIG) ...................................................... 27
7. Hip nh i tc kinh t Vit Nam - Nht Bn (VJEPA)....................................................... 29
8. Cam kt gia nhp WTO .......................................................................................................... 31
III. Mt s nhn xt ........................................................................................................................ 37
PHN II: DIN BIN V TC NG I VI NN KINH T V XUT NHP KHU ..... 41
I. Khi qut tnh hnh kinh t v m giai on 2001-2010 ............................................................. 41
II. Cc chnh sch kinh t v m v tc ng ................................................................................. 43
1. Chnh sch u t v tc ng ............................................................................................... 43
2. Chnh sch ti kha ................................................................................................................ 68
3. Chnh sch tin t (v t gi) v tc ng .............................................................................. 73
4. Chnh sch thng mi .......................................................................................................... 84
III. Tc ng n tng trng kinh t v hot ng thng mi ................................................... 91
1. Tc ng i vi tng trng kinh t ..................................................................................... 91
2. Tc ng n xut, nhp khu................................................................................................ 97
3. Tc ng i vi thng mi ni a ................................................................................... 149
PHN III: KHUYN NGH CHNH SCH THC Y XUT KHU, HN CH NHP
SIU GIAI ON 2011-2015, MC TIU N 2020 ................................................................. 155
I. D bo bi cnh, c hi, thch thc i vi nn thng mi Vit Nam trong giai on
2011-2020..................................................................................................................................... 155
II. T duy v khung kh chnh sch thng mi mi cho giai on 2011-2015 ......................... 172
III. Cc kin ngh chnh sch/bin php y mnh xut khu, hn ch nhp siu .................. 181
1. Chnh sch t gi .................................................................................................................. 181
2. Chnh sch u t................................................................................................................. 183
3. Nng cao gi tr xut khu hng nng lm, thy sn........................................................... 194
4. Hon thin c ch qun l xut khu ................................................................................... 202
5. Cng tc t chc th trng v xc tin xut khu .............................................................. 202
6. V qun l nhp khu v gim nhp siu tin ti cn bng xut nhp khu ....................... 207
IV. Pht trin th trng ni a ................................................................................................... 218
1. Mc tiu:............................................................................................................................... 218
2. Cc nh hng chnh sch ch yu ..................................................................................... 218
KT LUN ...................................................................................................................................... 222
TI LIU THAM KHO ................................................................................................................ 224
PH LC ......................................................................................................................................... 230

3
 DANH MC CC BNG

Bng 1: Tm tt cc mc hi nhp chnh ca nn kinh t Vit Nam ....................................... 12

Bng 2: Tng kt tnh hnh ct gim thu trong CEPT/AFTA ................................................ 14
Bng 3: Thu sut trung bnh ca Vit Nam trong CEPT/AFTA ............................................ 14
Bng 4: Thu sut trung bnh ca ASEAN trong CEPT/AFTA............................................... 15
Bng 5: L trnh gim thu theo NT ca ASEAN-6 v Trung Quc ....................................... 17
Bng 6: L trnh gim thu theo NT ca Vit Nam ................................................................. 17
Bng 7: So snh phm vi cam kt ca ACFTA vi mt s FTA khc ..................................... 18
Bng 8: Thu sut trung bnh (%) ca Vit Nam trong Hip nh ACFTA ............................. 19
Bng 9: Thu sut trung bnh (%) ca Trung Quc trong ACFTA .......................................... 20
Bng 10: Thu sut trung bnh (%) ca Vit Nam trong Hip nh AKFTA .......................... 21
Bng 11: Thu sut trung bnh ca Hn Quc trong Hip nh AKFTA ................................. 22
Bng 12: Cam kt thu nhp khu (%) ca Vit Nam i vi cc mt hng nhp khu chnh 24
Bng 13: Thu sut trung bnh (%) ca c trong Hip nh AANZFTA ................................ 25
Bng 14: Thu sut trung bnh ca Niu Di-ln trong Hip nh AANZFTA .......................... 26
Bng 15: Thu sut trung bnh (%) ca Vit Nam trong Hip nh AITIG ............................. 27
Bng 16: Thu sut trung bnh (%) ca n trong Hip nh AITIG .................................. 28
Bng 17: Thu sut trung bnh (%) ca Vit Nam trong Hip nh VJEPA ............................ 29
Bng 18: Thu sut trung bnh (%) ca Nht Bn trong Hip nh VJEPA ............................ 30
Bng 19: Thu cam kt bnh qun theo nhm ngnh hng chnh ............................................ 32
Bng 20: Cam kt ct gim thu nhp khu i vi mt s mt hng chnh ........................... 33
Bng 21: Thu sut thu nhp khu bnh qun theo cam kt WTO (%). ................................. 38
Bng 22: ERP v NRP ca cc mt hng theo cc cam kt hi nhp ....................................... 38
Bng 23: ERP v NRP ca mt s ngnh hng ........................................................................ 39
Bng 24: Xp hng v mc thun li trong kinh doanh, 2005-2010 .................................. 50
Bng 25: u t trong cc ngnh hng c th, 2000-2008 ...................................................... 55
Bng 26: Vn FDI c cp php thi k 1988-2009 theo ngnh kinh t .............................. 62
Bng 27: Tc ng ni ngnh i vi thc y u t trong nc ca FDI trong mt s ngnh,
2000-2008................................................................................................................... 65
Bng 28: C cu thu chi ngn sch nh nc, 2000-2010 ....................................................... 69
Bng 29: Quy m gi kch thch kinh t .................................................................................. 71
Bng 30: Thay i bin giao dch t gi so vi t gi VND/USD c cng b trn th
trng lin ngn hng................................................................................................. 76
Bng 31: Ch s t gi thc ca cc ng tin so vi USD (nm 2000=100) .......................... 81
Bng 32: Tc tng trng ca tng ngnh trong 2 giai on 2001-2005 v 2006-2010 .... 94
Bng 33: Tc tng trng ca u t, tch ly ti sn v xut khu rng ........................... 95
Bng 34: ng gp ca cc yu t u vo vo tng trng GDP, % ..................................... 96
Bng 35: Tng hp tnh hnh xut nhp khu hng ha, 2001-2010 ..................................... 101
Bng 36: Tng trng xut khu sang mt s nc, vng, lnh th ch yu ........................ 102
Bng 37: Thay i c cu xut khu sang mt s nc ch yu, % ...................................... 102
Bng 38: Cng thng mi ca hng xut khu nc ta mt s nc i tc thng mi
chnh ......................................................................................................................... 104
Bng 39: Mc tng ng xut khu ca nc ta vi cc i tc thng mi ................. 105
4
Bng 40: Mc b tr thng mi ca hng xut khu Vit Nam i vi mt s i tc
thng mi ............................................................................................................... 106
Bng 41: Tng trng nhp khu theo nc, vng, v lnh th, % ....................................... 107
Bng 42: T trng nhp khu theo nc, vng, v lnh th, % ............................................. 107
Bng 43: Cng thng mi ca xut khu t cc i tc chnh vo nc ta .................. 108
Bng 44: B tr thng mi ca hng xut khu t mt s i tc thng mi i vi nc ta
.................................................................................................................................. 109
Bng 45: Xut khu ca Vit Nam chia theo nhm ngnh, 2000-2009 ................................. 113
Bng 46: Cc nhm hng v m ngnh BEC tng ng........................................................ 114
Bng 47: Xut khu ca Vit Nam chia theo cc nhm hng, 2000-2009 ............................. 116
Bng 48: Xut khu sang Trung Quc chia theo nhm hng, 2000-2009 ............................. 116
Bng 49: Tng hp li th so snh ca cc nn kinh t ASEAN ........................................... 118
Bng 50: Xut khu sang Hoa K theo nhm hng, 2000-2009 ............................................ 119
Bng 51: Xut khu ca Vit Nam sang Nht Bn, 2000-2009 ............................................. 120
Bng 52: T trng mt s mt hng xut khu ln ca Vit Nam, 2004-2009...................... 122
Bng 53: Mt s mt hng xut khu chnh theo th trng .................................................. 125
Bng 54: Ch s RCA ca cc nhm hng ha ...................................................................... 128
Bng 55: T trng xut khu ca cc nhm hng ha phn theo RCA ................................. 129
Bng 56: Nhp khu hng ha chia theo m ngnh BEC ...................................................... 131
Bng 57: Nhp khu chia theo cc nhm hng, 2000-2009 ................................................... 132
Bng 58: Nhp khu t Trung Quc chia theo nhm hng, 2000-2009................................. 134
Bng 59: Nhp khu t ASEAN, 2000-2009 ......................................................................... 135
Bng 60: Nhp khu t Hn Quc, 2000-2009 ...................................................................... 136
Bng 61: T trng mt s mt hng nhp khu ln ............................................................... 138
Bng 62: Mt s mt hng nhp khu c tc tng nhanh nht .......................................... 143
Bng 63: Nhp siu v ng gp ca cc nhm hng, 2000-2009......................................... 144
Bng 64: Nhp siu vi Trung Quc v ng gp ca cc nhm hng, 2000-2009 .............. 145
Bng 65: Nhp siu vi Hn Quc v ng gp ca cc nhm hng, 2000-2009 ................. 147
Bng 66: Nhp siu vi ASEAN v ng gp ca cc nhm hng, 2000-2009 .................... 148
Bng 67: Ch s cn cn thng mi chun ha ca Vit Nam, 2004-2009 .......................... 148
Bng 68: D bo tng trng kinh t v thng mi hng ha, 2011-2015 (%) ................... 155
Bng 69: D bo tng trng kinh t th gii, 2011-2020 (%) ............................................. 156
Bng 70: D bo din bin gi mt s mt hng ................................................................... 158
Bng 71: D bo mt s ch tiu kinh t chnh ca Vit Nam, 2011-2015............................ 160
Bng 72: Tc ng ca cc kch bn FTA ti GDP ca cc thnh vin ................................ 164
Bng 73: Tc ng ca t do ho thng mi gia cc i tc Nht Bn, Trung Quc v
ASEAN..................................................................................................................... 165
Bng 74: Tc ng ca t do ho thng mi ti mt s ngnh sn xut ch cht ti cc nc
Chu trong m hnh .............................................................................................. 165
Bng 75: Cc tc ng kinh t v m ca ACFTA i vi cc thnh vin ............................ 166
Bng 76: Tc ng ca 4 kch bn FTA i vi nn kinh t v m Vit Nam ....................... 167
Bng 77: Tc ng ca ACFTA ti GDP thc ca ASEAN v Trung Quc ............................ 168
Bng 78: Thay i phc li ca cc nc v Vit Nam theo 6 kch bn t do ho thng mi
.................................................................................................................................. 168

5
Bng 79: Thay i tng gi tr sn lng mt s ngnh ca Vit Nam theo 6 kch bn t do
ho thng mi (n v: triu USD) ........................................................................ 169
Bng 80: Tnh ton din ca Th h FTA mi ................................................................... 173
Bng 81: T trng gi tr xut khu (tr du th) theo trnh cng ngh ........................... 184
Bng 82: Nhng mt hng c tc tng xut khu giai on 2006-2010 cao hn tc tng
tng kim ngch xut khu ca c nc .................................................................... 188
Bng 83: Danh sch cc bin php bo h ca mt s quc gia ............................................ 210
Bng 84: S lng cc nc p dng mt s loi ph v l ph ............................................. 211
Bng 85: Cu trc ca ph v l ph hi quan vo hng ha nhp khu ................................. 211

DANH MC CC HP

Hp 1: Mt s vn bn lin quan n qun l u t cng ...................................................... 52

Hp 2: Cam kt dch v khi gia nhp WTO ............................................................................. 63
Hp 3: T gi v chnh lch li sut bng tin ng - li sut bng USD ............................... 78

6
 DANH MC CC HNH

Hnh 1: Tc ct gim thu ca Vit Nam trong mt s FTA tiu biu ............................... 19
Hnh 2: T l vn u t so vi GDP giai on 2001-2010 ..................................................... 54
Hnh 3: Tng trng vn u t theo thnh phn kinh t, 2001-2010 (%) .............................. 58
Hnh 4: C cu vn u t phn theo thnh phn kinh t, % ................................................... 59
Hnh 5: u t trc tip ra nc ngoi c cp php thi k 1989-2009.............................. 60
Hnh 6: FDI vo Vit Nam, 2001-2010 .................................................................................... 61
Hnh 7: T trng u t FDI c cp giy php thi k 1988-2009 phn theo 10 i tc u
t ch yu ................................................................................................................... 62
Hnh 8: Nhp siu ca khu vc FDI (khng tnh xut khu du th) ...................................... 67
Hnh 9: T gi danh ngha VND/USD trung bnh nm, 2000-2010 ........................................ 78
Hnh 10: T gi VND/USD v bin dao ng, 2006-2009 ................................................. 80
Hnh 11: T gi thc v t gi VND/USD chnh thc, 2000-2009 (2000=100) ...................... 81
Hnh 12: T gi REER v thm ht thng mi ca nc ta, 1990-2010 ............................... 83
Hnh 13: Tc tng trng kinh t giai on 2001-2010, % ................................................. 91
Hnh 14: C cu ca nn kinh t trong 2 giai on 2001-2005 v 2006-2010 ......................... 92
Hnh 15: T trng cu phn ca tng cu trong GDP, % ......................................................... 94
Hnh 16: ng gp ca yu t vn, nng sut nhn t tng hp v lao ng vo tng trng
GDP, 2001-2009......................................................................................................... 96
Hnh 17: Kim ngch xut, nhp khu v nhp siu giai on 2001-2010, triu USD ............. 97
Hnh 18: Nhp siu so vi GDP v xut khu, 2001-2010 ...................................................... 99
Hnh 19: Nhp siu trong khu vc FDI v khu vc kinh t trong nc ................................. 100
Hnh 20: T l thng mi/GDP, 2000-2010 ......................................................................... 100
Hnh 21: T trng xut siu ca mt s nc trung bnh giai on 2001-2010, % ............... 110
Hnh 22: T trng nhp siu ca mt s nc trung bnh giai on 2001-2010, % .............. 111
Hnh 23: Mc gia tng thm ht thng mi ca gia Vit Nam vi Thi Lan v Xinh-ga-
po, triu USD............................................................................................................ 112
Hnh 24: Xut khu ca Vit Nam sang ASEAN, 2000-2009 ............................................... 118
Hnh 26: S hnh thang trong pht trin cng nghip h tr ............................................. 185
Hnh 27: Gi tr ca c ph thp ............................................................................................. 195
Hnh 28: Nhng nc XK Cao su t nhin hng u ............................................................ 195
Hnh 29: Cc nc xut khu tr hng u ............................................................................ 196
Hnh 30: Go gi tr cao v thp ($/tn 2010) ........................................................................ 196
Hnh 31: Gi tr cao v cao hn na ....................................................................................... 196
Hnh 32: Mi bin php bo h ph bin trong thi k 2007-2010..................................... 209

7
 DANH MC T VIT TT

AANZFTA Hip nh khu vc thng mi t do ASEAN-c-Niu Di-Ln

ACFTA Hip nh thng mi t do ASEAN-Trung Quc
ADB Ngn hng pht trin chu
AFTA Khu vc Mu dch T do ASEAN
AITIG Hip nh thng mi hng ha ASEAN-n
AJCEP Hip nh i tc kinh t ton din ASEAN-Nht Bn
AKFTA Hip nh thng mi t do ASEAN-Hn Quc
AOA Hip nh nng nghip
ASEAN Hip hi cc quc gia ng Nam
ATIGA Hip nh thng mi hng ha ASEAN
BEC H thng phn loi hng ha hng mc kinh t rng
B NN&PTNT B Nng nghip v Pht trin nng thn
BOP Cn cn thanh ton quc t
BTA Hip nh Thng mi song phng
BVQI T chc chng nhn cht lng quc t c lp ca Bureau Veritas
CEPT Hip nh v Chng trnh u i Thu quan c Hiu lc chung
CLM Cam-pu-chia, Lo v Mi-an-ma
DAF Qu H tr Pht trin
DNNN Doanh nghip nh nc
DNNVV Doanh nghip nh v va
EAFTA Hip nh thng mi t do ng
ECM M hnh sai s iu chnh
EHP Chng trnh Thu hoch sm
EL Danh mc loi tr
EPA Hip nh i tc kinh t
EPC Hp ng tng thu
ERP T l bo h hu hiu
EU Lin minh chu u
FDI u t trc tip nc ngoi
FTA Hip nh thng mi t do
GDP Tng sn phm trong nc
GEL Danh mc loi tr hon ton
GTAP D n phn tch thng mi ton cu
HACCP H thng phn tch mi nguy v im kim sot ti hn
HSL Danh mc nhy cm cao
IFC Trung tm ti chnh quc t
IL Danh mc ct gim thu quan

8
IMF Qu tin t quc t
ISO T chc tiu chun ha quc t
ITA Hip nh Cng ngh thng tin
LT-TP Lng thc - thc phm
MFN i x ti hu quc
NT Danh mc gim thu thng thng
ODA H tr pht trin chnh thc
R&D Nghin cu - trin khai
REER T gi thc hu hiu
ROO Quy tc xut x
RTA Hip nh thng mi khu vc
SCM Bin php chng tr cp v i khng
SITC Phn loi thng mi quc t chun
SL Danh mc nhy cm
SPS V sinh an ton thc phm v kim dch ng thc vt
TBT Hng ro k thut i vi thng mi
TCTK Tng cc thng k
TEL Danh mc loi tr tm thi
TFP Nng sut nhn t tng hp
TPP Hip nh i tc xuyn Thi Bnh Dng
TQM H thng qun l cht lng ton din
TRIPS Hip nh v cc kha cnh lin quan n thng mi ca quyn s hu
tr tu
TRQ Hn ngch thu quan
Vin NCQLKTTW Vin Nghin cu Qun l kinh t Trung ng
VJEPA Hip nh i tc kinh t Vit Nam - Nht Bn
WTO T chc Thng mi Th gii

9
 LI M U
Vi 25 nm i mi, chnh sch m ca v hi nhp kinh t quc t tr thnh
mt b phn tt yu, c quan h hu c vi ci cch bn trong ca qu trnh tng trng, pht
trin t nc. Cng vi qu trnh ch ng hi nhp kinh t quc t, m rng xut khu
v ang tr thnh mt u tu quan trng gp phn duy tr tc tng trng kinh t nhanh
trong thi k i mi, c bit l t nm 2000 cho n nay. Hot ng nhp khu cng gp
phn b sung u vo cho qu trnh tng trng y. Mc d vy, hi nhp kinh t quc t ch
mi m ra nhng c hi mi cho Vit Nam trong qu trnh pht trin kinh t - x hi. tn
dng c nhng c hi y, mt trong nhng bin php Vit Nam cn thc hin hiu qu l
ci thin kh nng cnh tranh trong xut khu, ng thi chuyn ha nhp khu thnh phn
nng lc sn xut tng thm ng k phc v tiu dng, sn xut trong nc cng nh phc
v xut khu.
Hi nhp kinh t quc t cng su rng, d cp n phng, song phng, khu
vc hay T chc Thng mi Th gii (WTO), th c hi pht trin cng nhiu, song kh
khn thch thc cng cng ln. Qu trnh hi nhp kinh t, nht l k t khi Vit Nam gia
nhp WTO v tham gia mnh m hn cc hip nh thng mi t do (FTA), cn lm bc l
r hn nhng yu km ni ti ca nn kinh t Vit Nam. C th, m hnh tng trng ch yu
thin v chiu rng, da vo m rng u t v tn dng, trong khi nng sut, cht lng tng
trng v hiu qu s dng cc ngun lc cn thp v c xu hng gim dn. Cc cn i ln
ca nn kinh t cha tht vng chc; kinh t v m cha tht n nh v cn tim n nhiu yu
t bt n. C cu ngnh kinh t, sn phm v c cu vng kinh t quy m nh, phn tn,
manh mn v chia ct, hin cn kim ch vic tp trung, tch t, tn dng kinh t quy m
pht trin. Kh nng cnh tranh ca nn kinh t, ca doanh nghip v ca sn phm cn thp,
cha c du hiu ci thin. Cht lng ngun nhn lc cn thp, trong khi li thiu th ch
m bo cht lng ca vic ra quyt nh v thc thi chnh sch.
Tnh hnh hin nay ang i hi phi c mt chin lc xut nhp khu hiu qu nhm
thc s gp phn ci thin hiu qu phn b ngun lc, nng cao kh nng cnh tranh ca nn
kinh t, v n nh kinh t v m. iu ny cng c ngha trong bi cnh Vit Nam cn tp
trung n nh kinh t v m, chuyn i m hnh tng trng theo hng cht lng, hiu qu
nh ra trong Chin lc Pht trin kinh t - x hi 2011-2020. C th hn, chin lc
xut nhp khu ny phi gp phn thc y chuyn dch c cu kinh t theo hng hi nhp
v nh hng xut khu, kt ni nn kinh t trong nc vi kinh t khu vc v ton cu, ci
thin v th ca tng doanh nghip, tng ngnh v c nn kinh t trong chui gi tr ton cu;
ng thi, ch hn n nhu cu tiu dng ca th trng trong nc.1
Khng c tham vng phn tch tt c cc vn lin quan n Chin lc xut nhp
khu, Bo co ny trc ht nhn nhn khi qut qu trnh hi nhp kinh t quc t ca Vit
Nam, tp trung vo cam kt m ca th trng ca Vit Nam v cc i tc trong cc hip
nh FTA song phng v khu vc. Tip , Bo co phn tch, nh gi tc ng ca hi

1
Tham kho thm bo co ca Vin Nghin cu Qun l kinh t Trung ng (Vin
NCQLKTTW 2010).
10
nhp kinh t quc t i vi nn kinh t (tng trng, u t, v nht l thng mi) trong
giai on 10 nm 2001-2010, c lin h vi cc chnh sch kinh t v m ca Vit Nam. Trn
c s cng vi d bo bi cnh trong nhng nm ti, Bo co xut, kin ngh cc chnh
sch (nh chnh sch t gi, u t, tng cng nng lc cc ngnh hng c tim nng xut
khu), v c bit l chnh sch thng mi, c ch qun l xut nhp khu Vit Nam cn
xem xt v thc thi.
Nh nhn mnh trn, Bo co ny khng nghin cu tt c cc vn lin quan
n xut nhp khu cng nh Chin lc xut nhp khu ca Vit Nam. Trn thc t, Bo co
ch tp trung ch yu vo phn tch tnh hnh xut nhp khu hng ha v cc gii php thc
y xut nhp khu hng ha. Trong khi , mt nhn t nh hng ng k n thng mi
hng ha l xut nhp khu dch v. Tuy nhin, thng mi dch v li l mt ch kh rng
v phc tp, v vic phn tch ch ny vt qu phm vi ca nghin cu ny. Tng t,
chnh sch th trng trong nc cng l mt ni dung quan trng nh hng n thng mi
hng ha, song li i hi mt khung nghin cu rng, cn c mt chuyn ring. Mc
d vy, nhn thc c s gn kt cht ch gia vic t chc th trng trong nc vi hot
ng xut, nhp khu, bo co phn tch nhng tc ng ch yu ca tin trnh hi nhp
n th trng ni a v hot ng ca cc doanh nghip trn th trng ny, t xut
nhng gi chnh sch nhm pht trin th trng ni a.

11
 PHN I: CAM KT M CA TH TRNG TRONG WTO
V CC FTA CA VIT NAM

I. Khi qut v qu trnh hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam

Du mc quan trng m u tin trnh hi nhp kinh t su rng ca Vit Nam bt u
t nm 1995 vi ba s kin chnh. Th nht, chng ta m phn v k hip nh thng
mi song phng Vit Nam- Hoa K vo nm 2000. Tc dng ni bt ca hip nh ny, mt
mt y l bc tp dt quan trng Vit Nam tham gia sau rng hn vo tin trnh hi
nhp khu vc (tham gia cc FTA) v ton cu (gia nhp WTO). Mt khc, hip nh ny cho
php chng ta tip cn th trng xut khu ln nht th gii m khng b phn bit i x.
Th hai, nc ta gia nhp Hip hi cc quc gia ng Nam (ASEAN) v tham gia hip
nh mu dch t do ASEAN (AFTA) v tip l hip nh mu dch t do vi cc i tc
(ASEAN+). Th ba, Vit Nam m phn gia nhp WTO v tr thnh thnh vin ca t
chc ny thng 1 nm 2007. Cng vi cc FTA khu vc, Vit Nam cng k hip nh i
tc kinh t ton din vi Nht Bn (EPA) m thc cht l mt FTA song phng.
Vi cc hip nh nu trn, chng ta to ra nhng c hi to ln cho vic thu ht u
t nc ngoi (TNN) v hot ng xut khu; qua thc y tng trng kinh t v to
thm vic lm. Mt khc cc hip nh ny cng gy ra nhng thch thc gay gt cho doanh
nghip v ton b nn kinh t Vit Nam. Nu nh vic gia nhp WTO, sc p ln nht l v
mt th ch v dch v th cc hip nh FTA song phng v khu vc li gy nhiu sc p
nht n thng mi hng ha do mc ct gim thu su rng trong hip nh trong
ASEAN v mt s hip nh ASEAN+: c khong 90% s dng thu s v 0% vo nm 2015,
phn ln trong s cn li s a v 0% vo nm 2018. Minh chng r nht cho thc t ny l
thc hin cc cam kt WTO ta phi sa i, ban hnh nhiu Lut, Php lnh, ngh nh
lin quan ti quy nh trong nc (th ch), trong khi tt c cc cam kt trong ASEAN, cc
hip nh FTA ASEAN+ v Hip nh i tc kinh t ASEAN-Nht Bn hu nh khng nh
hng ti cc quy nh v th ch. Mc d c hi v thch thc u ln nhng vic tn dng
c hi n u, vt qua thch thc th no li ph thuc vo th ch v chnh sch (tc l
vo hot ng qun l ca cc cp chnh quyn, ch yu l cp Trung ng v cp tnh) cng
nh hot ng ca doanh nghip.

Bng 1: Tm tt cc mc hi nhp chnh ca nn kinh t Vit Nam

Cc mc Thnh vin Hin trng

K nm 1992 (ASEAN-6), Vit Nam tham gia nm

AFTA 10 nc ASEAN
1995, cc nc cn li tham gia nhng nm sau.

Vit Nam - M Vit Nam v M K kt nm 2000 v thc hin nm 2001

10 nc ASEAN v Trung
ASEAN-Trung Quc K nm 2004
Quc
WTO Tr thnh thnh vin th 150 Gia nhp nm 2007

12
ASEAN-Nht Bn 10 nc ASEAN v Nht Bn K nm 2008

ASEAN-Hn Quc 10 nc ASEAN v Hn Quc K nm 2006; ring Thi Lan k nm 2009

ASEAN-n 10 nc ASEAN v n K nm 2009

10 nc ASEAN v c, Niu
ASEAN-c-Niu Di-ln K nm 2009
Di-ln
Vit Nam - Nht Bn Vit Nam v Nht Bn K nm 2008
Vit Nam - EU Vit Nam v khi EU Chun b m phn

Vit Nam - Chi l Vit Nam v Chi l hon tt

Niu-Di-ln, Xinh-ga-po, Chi-l,

Hip nh kinh t xuyn Bru-ny, (Vit Nam, c, Peru
Chun b m phn
Thi Bnh Dng (TPP) v Hoa K ang m phn gia
nhp)
10 nc ASEAN, Trung Quc,
EAFTA (ASEAN+3) ang nghin cu
Nht Bn, Hn Quc

Ghi ch: cc nc ASEAN-6 gm: Bru-ny, In--n-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin, Xinh-ga-po, v

Thi Lan.

II. Cam kt m ca th trng ca Vit Nam v cc i tc trong cc FTA

song phng v khu vc
1. CEPT-ATIGA
Ngy 15/12/1995, Vit Nam chnh thc tham gia Hip nh v Chng trnh u i
Thu quan c Hiu lc chung (CEPT) thnh lp Khu vc Mu dch T do ASEAN
(AFTA). Vo nm 2010, cc nc ASEAN thc hin Hip nh thng mi hng ha
ASEAN (ATIGA) thay th Hip nh CEPT. Thc hin ng yu cu ca CEPT, ta a ra
cc Danh mc ct gim thu:
Danh mc ct gim thu quan (IL): l danh mc cc sn phm m cc nc thnh vin
sn sng ct gim thu.
Hng nm, Chnh ph ban hnh Ngh nh th cng b thc hin CEPT/AFTA cho
nm . Gn y nht, ngy 12/6/2008, B Ti chnh ban hnh Biu thu nhp khu u i
c bit ca Vit Nam thc hin CEPT giai on 2008-2013.
Danh mc loi tr hon ton (GEL): Danh mc loi tr hon ton l danh mc cc
sn phm s khng a vo tham gia AFTA v cc l do bo v an ninh quc gia; o c x
hi; sc kho, cuc sng ca con ngi v ng thc vt; bo v cc tc phm c gi tr ngh
thut, lch s v kho c hc. Hin nay, ta cn hai mt hng m cc nc ASEAN ang
ngh ta a ra khi Danh mc GEL thc hin ct gim thu quan l xng du v thuc l.
Ti Hi ngh B trng Kinh t ASEAN ln th 42 va qua, ta thng nht vi cc nc
ASEAN L trnh ct gim thu quan i vi mt hng xng du. Ta cng tha thun s a
mt hng thuc l ra khi Danh mc GEL ct gim thu quan trc nm 2015.

13
 Danh mc loi tr tm thi (TEL) v danh mc nng sn cha ch bin nhy cm
(SL): hin nay, ta chuyn ht cc mt hng thuc cc Danh mc ny sang Danh mc IL
thc hin ct gim thu quan. n thi im ny, danh mc IL ca Vit Nam gm 10.455
dng thu. L trnh ct gim thu quan theo CEPT/AFTA trong giai on 2005-2013 nh sau:
Bng 2: Tng kt tnh hnh ct gim thu trong CEPT/AFTA

Nm 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

S dng
10.689 10.689 10.689 10.689 10.689 10.689 10.689 10.689 10.689
thu
IL 10.455 10.455 10.455 10.455 10.455 10.455 10.455 10.455 10.455

0 - 5% 8.496 10.256 10.285 10.296 10.054 10.059 10.072 10.069 10.097

0% 3.277 5.447 5.478 5.511 5.488 5.488 5.488 5.488 5.491

GEL 234 234 234 234 234 234 202 202 202

Ghi ch: T nm 2011, ta a xng du ra khi danh mc GEL thc hin ct gim thu quan theo
L trnh ring
Theo Quy nh trong Hip nh ATIGA, ti nm 2015 cc nc ASEAN s a thu
sut xung 0% i vi tt c cc mt hng, tr nhng mt hng nm trong Danh mc GEL
hoc nhng mt hng trc y nm trong Danh mc GEL, sau c a ra thc hin
ct gim thu quan theo L trnh ring. Ring cc nc Cam-pu-chia, Lo, Mi-an-ma v Vit
Nam (cc nc CLMV) c hng linh hot bo lu 7% s dng thu ti nm 2018. Danh
mc chi tit 7% dng thu ny s c cc nc CLMV a ra vo nm 2013, khng phi
thng qua m phn vi cc nc ASEAN khc. Nh vy, ta c th ch ng a cc mt
hng mun bo h vo Danh mc 7% ny.
Bng 3: Thu sut trung bnh ca Vit Nam trong CEPT/AFTA

Thu Cam kt thu quan

STT Nhm/ Mt hng MFN ca Vit Nam (%)
(%) 2006 2010 2013
1 Hng thy sn 28,58 4,85 4,85 4,85
2 Sa v cc sn phm t sa 26,59 5,00 5,00 5,00
3 Hng rau qu 27,87 2,99 1,64 1,64
4 Go, la m 31,04 8,13 6,43 3,21
5 Du m ng thc vt 19,34 3,13 3,39 3,39
6 Bnh ko v sn phm ng cc 34,79 4,93 4,91 4,9
7 Thc n gia sc v nguyn liu 5,62 1,47 1,67 1,67
8 Nguyn ph liu thuc l 46,97 5,00 20,61 20,61
9 Xng du cc loi 20,0 40,00 40,00 12,23
10 Than 3,75 0,00 0,00 0,00
11 Sn phm t du m khc 7,79 23,25 22,82 6,51
12 Ha cht 1,15 0,46 0,22 0,22
13 Sn phm ha cht 10,02 2,83 1,83 1,83

14
 14 Dc phm v nguyn ph liu dc phm 3,60 1,54 0,61 0,61
15 Phn bn cc loi 0,66 0,42 0,78 0,78
16 Cht do nguyn liu v sn phm t cht do 10,30 1,38 1,91 1,91
17 Cao su v sn phm t cao su 12,57 1,28 1,39 1,39
18 G v sn phm g 7,20 0,03 1,51 1,51
19 Giy v sn phm t giy 18,34 2,69 2,56 2,56
20 X, si dt 3,74 2,62 2,16 2,16
21 Vi may mc cc loi 11,98 5,00 5,00 5,00
22 Nguyn ph liu dt, may, da, giy 9,30 1,63 2,39 2,3
23 qu, kim loi qu v sn phm 10,75 1,69 1,77 1,7
24 St thp v phi thp 4,13 1,33 1,12 1,12
25 Kim loi thng khc 1,89 0,56 0,43 0,43
26 My vi tnh, sn phm in t v linh kin 9,41 2,95 1,77 1,77
27 Sn phm in khc v linh kin 2,85 4,30 3,64 3,64
28 Dy in v dy cp in 10,74 2,98 1,62 1,62
29 t nguyn chic cc loi 45,23 30,25 29,96 22,35
30 Phng tin vn ti khc v ph tng 3,60 1,98 1,77 1,77
Lu : i vi CEPT, mc thu cam kt chnh l mc thu thc hin.
Bng 4: Thu sut trung bnh ca ASEAN trong CEPT/AFTA2

Cam kt thu quan Thu

ca nc NK MFN
STT Mt hng M HS ca nc
2008 2010 2015 nhp
khu
1 Hng dt, may 61, 62, 63 5 1 0 18
2 Du th 2709 2 1 0 2
3 Hng thy sn 03, 1604, 1605 5 1 0 8
4 Giy dp cc loi 64 3 1 0 13
5 My vi tnh, sn phm in t v linh kin 84 3 1 0 5
6 qu, kim loi qu v sn phm 71 2 1 0 12
7 Go 1006 16 11 0 30
8 G v sn phm g 44 1 1 0 6
9 My mc, thit b, dng c, ph tng khc 84 2 1 0 5
10 C ph 0901 7 2 0 16
11 Than 2701 0 0 0 1
12 Xng du cc loi 2707, 2710 0-5/GE 0-5/GE 4 6
13 Cao su v sn phm cao su 40 3 1 0 10
14 Phng tin vn ti v ph tng 86, 87, 88, 89 1 0 17
15 Dy in v dy cp in 8544 3 1 0 9

2
Bng tng hp da trn s liu sn c ca 5 nc ASEAN i din l In--n-xia, Ma-lai-
xi-a, Xinh-ga-po, Thi Lan v Cam-pu-chia, y cng l nhng nc ASEAN c kim ngch
thng mi chnh vi ta.
15
16 Ht iu 200819 0 0 0 9
17 Cht do v sn phm cht do 39 3 0 0 8
18 Ti xch, v, vali, m v d 4202, 65, 66 4 1 0 14
19 St thp v cc sn phm t st thp 72, 73 3 1 0 9
20 Sn v cc sn phm t sn 071410 1 0 0 14
21 Hng rau qu 06, 07, 08, 20 4 2 0 12
22 Ht tiu 0904 2 1 0 10
23 Qung v khong sn khc 2601-2617 1 1 0 1
24 Bnh ko v cc sn phm t ng cc 1704, 19 4 1 0 10
25 Giy v cc sn phm t giy 48 3 1 0 6
26 Thy tinh v cc sn phm t thy tinh 70 3 1 0 12
27 Ha cht v sn phm ha cht 28, 29, 38 2 1 0 4
28 Sn phm gm, s 69 3 1 0 9
29 Ch 0902 3 1 0 13
30 Sn phm my, tre, ci v thm 46, 57 4 1 0 18
C th thy i vi tt c cc mt hng nhp khu ch cht, tr mt hng xng du v
cc sn phm t du m (l cc mt hng trc y thuc danh mc GEL) th chnh lch gia
thu sut MFN v thu sut u i theo CEPT/AFTA l kh ln.
i vi xut khu, CEPT/AFTA cng s em li li th kh ln cho cc doanh nghip
Vit Nam do thu sut CEPT m cc nc ASEAN p dng i vi hng xut khu ca ta
thp hn nhiu so vi thu sut MFN ca cc nc ny. S chnh lch ny s tng ln khi
ASEAN hon tt vic xy dng AEC vo nm 2015.
Bng 4 tng hp cam kt theo CEPT/AFTA ca cc nc ASEAN v thu sut MFN
i vi cc mt hng xut khu chnh ca ta. Ti nm 2015 tt c cc sn phm xut khu ca
ta sang cc nc ASEAN-6 s c hng thu nhp khu 0%.
2. Hip nh thng mi t do ASEAN-Trung Quc (ACFTA)
Hip nh ACFTA c k kt ngy 29/11/2004 ti Ving Chn, Lo. Theo tha
thun, Hip nh c hiu lc t ngy 1/1/2005 v cc nc bt u thc hin ct gim thu t
1/7/2005. Trong giai on m phn Hip nh ACFTA, ta ng thi m phn song phng
vi Trung Quc v tip cn th trng trong khun kh m phn gia nhp WTO ca Vit
Nam. Hip nh thng mi hng ho ASEAN Trung Quc ra cc quy nh i vi hu
ht tt c cc kha cnh lin quan n thng mi hng ho gia cc nc ASEAN v Trung
Quc, t lch trnh ct gim thu, cc quy tc cho hng u i, cc bin php phi thu, cc
quy tc i vi vic p dng cc bin php qun l thng mi hng ho nh chng bn ph
gi v t v, n cc quy nh v c cu th ch. Hip nh hng ha ASEAN-Trung Quc
a ra L trnh ct gim thu quan theo ACFTA gm 4 nhm khc nhau:
(1) Chng trnh Thu hoch sm (EHP);
(2) Danh mc gim thu thng thng (NT);
(3) Danh mc nhy cm (SL); v
(4) Danh mc nhy cm cao (HSL).
16
 Do s khc bit v trnh pht trin, cc l trnh gim thu ca Vit Nam chm v
linh hot hn l trnh gim thu ca Trung Quc v cc nc ASEAN 6. L trnh ct gim
thu c th nh sau:
2.1. Chng trnh Thu hoch sm (EHP)
Chng trnh (Danh mc) Thu hoch sm (EHP) l mt c ch u i thu quan hp,
c thc hin t nm 2004, ngay sau khi Hip nh khung v Hp tc Kinh t ton din
ASEAN-Trung Quc c k kt. Phm vi ca EHP gm cc mt hng nng sn cha ch
bin (gm cc chng t 1 n 8 trong biu thu nhp khu) vi l trnh loi b thu quan
trong 3 nm i vi cc nc ASEAN-6 v Trung Quc v 5 nm i vi Vit Nam bt u
t nm 2004. Theo , t ngy 1/1/2006, Trung Quc v ASEAN s p dng thu 0% cho tt
c mt hng trong EHP. Vit Nam bt u p dng mc thu 0% t 1/1/2008.
2.2. Danh mc gim thu thng thng
Danh mc gim thu thng thng (NT) bao gm 90% tng s dng thu vi l trnh
gim thu xung 0% vo nm 2010 i vi ASEAN-6 v Trung Quc; Vit Nam c l trnh
di hn 5 nm, tc l n nm 2015, ta mi phi hon thnh ngha v ny. C th:
Bng 5: L trnh gim thu theo NT ca ASEAN-6 v Trung Quc

thi im khng mun hn ngy 1/1 ca nm (%)

Nhm mt hng
2005* 2007 2009 2010
Nhm 1 c thu sut > 20% 20 12 5 0
Nhm 2 c 15% < thu sut < 20% 15 8 5 0
Nhm 3 c 10% < thu sut < 15% 10 8 5 0
Nhm 4 c 5% < thu sut < 10% 5 5 0 0
Nhm 5 c thu sut < 5% Gi nguyn 0 0
Bng 6: L trnh gim thu theo NT ca Vit Nam

Mc thu sut ACFTA (%)

Nhm mt hng
2005 2006 2007 2008 2009 2011 2013 2015
Nhm 1 c thu sut > 60% 60 50 40 30 25 15 10 0
Nhm 2 c 45% < thu sut < 60% 40 35 35 30 25 15 10 0
Nhm 3 c 35% < thu sut < 45% 35 30 30 25 20 15 5 0
Nhm 4 c 30% < thu sut < 35% 30 25 25 20 17 10 5 0
Nhm 5 c 25% < thu sut < 30% 25 20 20 15 15 10 5 0
Nhm 6 c 20% < thu sut < 25% 20 20 15 15 15 10 0-5 0
Nhm 7 c 15% < thu sut < 20% 15 15 10 10 10 5 0-5 0
Nhm 8 c 10% < thu sut < 15% 10 10 10 10 8 5 0-5 0
Nhm 9 c 7% < thu sut < 10% 7 7 7 7 5 5 0-5 0
Nhm 10 c 5% < thu sut < 7% 5 5 5 5 5 5 0-5 0
Nhm 11 c thu sut < 5% Gi nguyn 0

17
2.3. Danh mc nhy cm
Danh mc nhy cm gm nhng mt hng c l trnh bo h di hn, mc thu sut
bo h cao hn (so vi Danh mc thng thng). SL gm 2 nhm: Nhm nhy cm thng
(SL) v Nhm nhy cm cao (HSL). Nhng mt hng thuc Danh mc SL khng c lch trnh
gim thu c th theo tng nm nhng b gii hn mc thu sut cui cng v nm cui cng
thc hin, c th:
i vi ASEAN 6 v Trung Quc, thu sut trong Danh mc SL s gim xung 20%
vo nm 2012 v xung mc 0-5% vo nm 2018. Cc mt hng thuc Danh mc HSL phi
gim xung bng 50% hoc thp hn vo nm 2015.
i vi Vit Nam, thu sut trong Danh mc SL phi gim xung 20% vo nm 2015
v tip tc gim xung mc 0-5% vo nm 2020. Cc mt hng thuc Danh mc HSL phi
gim xung bng 50% hoc thp hn vo nm 2018.
2.4. Ni dung cam kt gim thu ca Vit Nam trong ACFTA
L trnh cam kt gim thu ca ta trong ACFTA tng i nht qun v phm vi v
nguyn tc cam kt trong cc FTA khc m Vit Nam tham gia. Ta cam kt loi b thu quan
c l trnh i vi khong 90% s lng dng thu. 10% s lng dng thu cn li c l
trnh cam kt gim thu di, thm ch khng c cam kt gim thu xung 0% (Bng 7).
Bng 7: So snh phm vi cam kt ca ACFTA vi mt s FTA khc

Danh mc Nhm thng

Nhm nhy cm Loi tr
gim thu thng
ca Vit
Nam HSL SL Nhy cm Khng Loi tr
Danh mc NT
c bit gim thu chung

ASEAN- 9.544 (Thu 941 (Thu 560 (Mc 94

Trung sut v 0%) trn l thu trn l
Quc 50%) 5%)

ASEAN 8.907 (Thu 108 852 (Mc 378 (Gim 766 101
Hn Quc sut v 0%) thu trn l 20% mc
5%) thu sut)

ASEAN 9.425 (Thu 1224 498

Nht Bn sut v 0%)

VJEPA 8.548 (Thu 132 (Thu 2 (Mc thu 517

sut v 0%) trn 50%) trn l 5%)

Ghi ch: S lng dng thu theo HS 2002 (chnh lch nhau do biu thu c iu chnh).

i tng bo h ca ta trong ACFTA cng kh tng ng vi cc FTA khc. Cc

nhm mt hng c bo h mnh nht l trng gia cm, l thuc l, thuc l, xng du, lp
t, st thp xy dng, cc loi t, xe my nguyn chic v ph tng. Nhng nhm mt hng
c bo h vi l trnh di hn bao gm thc phm ch bin, ung c cn, mt s ch
phm du kh, xi mng, nha, sn phm dt, nha, ph tng t, xe my, my mc thit b.
18
 i vi cc mt hng trong Danh mc NT, mc cam kt trong ACFTA c l trnh
kh chm trong 5 nm u thc hin. Thu sut trung bnh ACFTA trong giai on t 2005
n 2010 hu nh tng ng vi mc thu MFN ca Vit Nam. T nm 2010 n 2015,
tc gim thu din ra nhanh hn. T nm 2015 tr i, cam kt trong ACFTA ca ta hu
nh tng ng vi mc cam kt CEPT/AFTA.
Hnh 1: Tc ct gim thu ca Vit Nam trong mt s FTA tiu biu

Bng 8: Thu sut trung bnh (%) ca Vit Nam trong Hip nh ACFTA
Thu Cam kt thu quan Thu p Ch thch
STT Mt hng sut dng
MFN 2010 2011 2010
1 Hng thy sn 28,58 4,62 2,77 4,62
39 dng thu c
2 Sa v sn phm t sa 26,59 17,29 10,00 17,29
thu sut 0%
93 dng thu khc
3 Hng rau qu 27,87 10,39 6,31 10,39
c mc 0%
Tng cng 233
4 Du m ng thc vt 19,34 9,09 6,22 9,09
dng thu
5 Thc n gia sc v nguyn liu 5,62 3,21 2,08 3,21
6 Xng du cc loi 20,00 14,69 14,69 14,69
435 dng thu c
7 Ha cht 1,15 1,48 1,27 1,48
thu sut 0%
8 Phn bn cc loi 0,66 0,00 0,00 0,00
80 dng thu c
9 Cht do nguyn liu v sn phm 10,30 10,96 7,70 10,96
thu sut t 0-3%
10 Giy 18,34 X X X
11 Cc sn phm t giy 18,34 14,69 10,17 14,69
12 X, si dt v bng cc loi 3,74 4,90 4,79 4,90
13 Vi may mc cc loi 11,98 12,00 12,00 12,00
14 Nguyn ph liu dt may, da, giy 9,30 9,66 7,59 9,66

19
 Cc dng thu c
m HS t 7101-
15 qu, kim loi qu v sn phm 10,75 19,54 15,12 19,54
7113 c thu sut
1%
190 dng thu c
16 St thp 4,13 10,99 8,38 10,99
thu sut t 0-1%
My vi tnh, sn phm in t v
17 9,41 10,33 8,49 10,33
linh kin
18 Dy in v dy cp in 10,74 7,37 5,18 7,37
19 t nguyn chic cc loi 45,23 X X X
Xe my nguyn chic v linh kin Mt s dng thu
21 36,76 31,89 36,76
xe my khng cam kt
22 Phng tin vn ti khc 3,60 5,52 4,07 5,52

Ch : i vi ACFTA, mc thu cam kt chnh l mc thu thc hin.

Bng 9: Thu sut trung bnh (%) ca Trung Quc trong ACFTA

MFN Thu sut cam kt

STT Mt hng Ch thch
2010 2010 2012
1 Hng may mc sn 15,7 0 0 2010 c 8 dng thu sut 5%
2 Du th X X
3 Hng thy sn 10,4 0,0 0,0
4 Giy dp cc loi 18,5 0 0
My vi tnh, sn phm in t v linh
5 9,7 0 0 2010 c 14 dng thu sut 5%
kin
6 qu, kim loi qu v sn phm 9,8 0 0
7 Go 65 X X
8 G v sn phm g 3,5 x x
My mc, thit b, dng c, ph tng
9 4,5 0 0
khc
10 C ph, ch, ht iu, ht tiu 16,6 0 0 2010 c 3 dng thu sut 5%
11 Than 4,3 0 0
12 Sn phm t ha cht 7,9 0 0
2010 cc dng HS 4001 l
13 Cao su v sn phm cao su 8,9 0,0 0,0
khng cam kt
14 Dy in v dy cp in 6,8 0 0
15 Cht do v sn phm cht do 7,9 0,3 0,0 2010 c 8 dng thu sut 5%
16 Ti xch, v, vali, m v d 15,5 0,0 0,0
17 St thp v cc sn phm t st thp 7,5 0,0 0,0
18 Sn v cc sn phm t sn 11 0,0 0,0
19 Hng rau qu 15 0,5 0,0 2010 c 23 dng thu sut 5%
21 Qung v khong sn khc 0,32 0,0 0,0
22 Bnh ko v cc sn phm t ng cc 16,8 0,6 0,0 2010 c 3 dng thu sut 5%
23 Giy v cc sn phm t giy 7 X X
24 Thy tinh v cc sn phm t thy tinh 13,6 0,0 0,0
25 Ha cht 5,7 0,0 0,0
26 Sn phm gm, s 13,9 0,0 0,0
28 Sn phm my, tre, ci v thm 10,7 0,0 0,0

20
3. Hip nh ASEAN-Hn Quc
Hip nh v Thng mi hng ha c ASEAN v Hn Quc thng nht m
phn da trn c s Hip nh v Thng mi Hng ha c k kt trc gia
ASEAN v Trung Quc, bao gm lch trnh ct gim thu, cc quy tc cho hng u i, cc
bin php phi thu, cc quy tc i vi vic p dng cc bin php qun l thng mi hng
ho nh chng bn ph gi v t v, cc quy nh v c cu th ch.
V ct gim thu quan, Hip nh ra cc L trnh nh sau:
- L trnh NT: (bao gm 90% s dng thu v 90% kim ngch thng mi - ring Vit
Nam l 75% kim ngch thng mi) Hn Quc hon thnh vo 1/1/2010; ASEAN-6 hon
thnh vo 1/1/2012; Vit Nam hon thnh vo 1/1/2018; Cam-pu-chia, Lo, v Mi-an-ma
hon thnh vo 1/1/2020.
- L trnh SL:
+ ASEAN-6 v Hn Quc: xung 0-5% vo 1/1/2016;
+ Vit Nam: xung 0-5% vo 1/1/2021;
+ Cam-pu-chia, Lo, Mi-an-ma: xung 0-5% vo 1/1/2024.
- L trnh HSL:
+ ASEAN 6 v Hn Quc: bao gm 200 dng thu cp 6 ch s hoc 3% tng s
dng thu cp ch s HS do tng quc gia la chn v 3% kim ngch thng mi.
+ CLMV: 200 dng thu cp 6 ch s hoc 3% tng s dng thu cp ch s HS
do tng quc gia la chn.
Gm 5 nhm, c th:
Nhm A:
+ ASEAN 6 v Hn Quc: gim xung 50% vo 1/1/2016;
+ Vit Nam: gim xung 50% vo 1/1/2021;
+ Cam-pu-chia, Lo, Mi-an-ma: gim xung 50% vo 1/1/2024.

Bng 10: Thu sut trung bnh (%) ca Vit Nam trong Hip nh AKFTA
Thu Cam kt thu quan
Thu p
STT Nhm/ Mt hng MFN
2010 2011 2015 dng 2010
2010
1 Hng thy sn 15,51 20,21 15,41 10,00 20,21
2 Sa v cc sn phm t sa 8,44 15,32 10,92 10,00 15,32
3 Hng rau qu 23,68 19,17 14,60 10,00 19,17
4 Go, la m 24,67 17,14 13,93 10,00 17,14
5 Du m ng thc vt 15,66 14,28 11,36 10,00 14,28
6 Bnh ko v sn phm ng cc 24,07 24,04 19,15 10,00 24,04
7 Thc n gia sc v nguyn liu 0,61 5,06 3,28 0,00 5,06

21
 8 Nguyn ph liu thuc l 43,70 43,33 12,53 10,00 43,33
9 Xng du cc loi 20,77 9,67 8,01 0-5 9,67
10 Than 4,00 4,00 4,00 0,00 4,00
11 Sn phm t du m khc 8,78 4,86 3,5 0,00 4,86
12 Ha cht 1,01 0,99 0,90 0,00 0,99
13 Sn phm ha cht 6,58 5,24 3,93 0,00 5,24
14 Dc phm v nguyn ph liu dc phm 1,62 3,40 2,60 0,00 3,40
15 Phn bn cc loi 1,13 0,00 0,00 0,00 0,00
16 Cht do nguyn liu v sn phm 8,56 7,60 5,90 0-5 7,60
17 Cao su v sn phm t cao su 10,99 6,84 5,57 0-5 6,84
18 G v sn phm g 7,04 7,38 5,76 0-5 7,38
19 Giy v sn phm t giy 13,59 15,90 12,15 0-5 15,90
20 X, si dt 3,27 3,47 3,47 0,00 3,47
21 Vi may mc cc loi 12,00 12,00 12,00 0-5 12,00
22 Nguyn ph liu dt, may, da, giy 8,23 6,85 5,83 0-5 6,85
23 qu, kim loi qu v sn phm 10,57 9,58 7,82 0-5 9,58
24 St thp v phi thp 7,31 5,58 4,43 0,00 5,58
25 Kim loi thng khc 5,68 5,15 3,85 0,00 5,15
26 My vi tnh, sn phm in t v linh kin 9,01 6,27 4,74 0,00 6,27
27 My mc, thit b, dng c, ph tng 9,04 3,89 2,96 0,00 3,89
28 Dy din v dy cp in 8,00 5,24 4,35 0,00 5,24
29 t nguyn chic cc loi 37,00 8,49 5,81 0-5 8,49
30 Phng tin vn ti khc v ph tng 6,20 5,91 4,65 0-5 5,91

Ch : i vi AKFTA, mc thu cam kt chnh l mc thu thc hin.

Nhm B:
+ ASEAN 6 v Hn Quc: ct gim 20% mc thu sut (thu sut MFN ti thi im
1/1/2005) vo 1/1/2016;
+ Vit Nam: ct gim 20% mc thu sut vo 1/1/2021;
+ Cam-pu-chia, Lo, Mi-an-ma: ct gim 20% mc thu sut vo 1/1/2024.

Bng 11: Thu sut trung bnh ca Hn Quc trong Hip nh AKFTA
Cam kt thu quan (%)
STT Nhm/ Mt hng
2008 2010 2015
1 Hng thy sn 3,33 2,97 2,97
2 Hng rau qu 28,95 26,87 24,57
3 Ht iu 8,67 5,33 5,33
4 C ph 0,00 0,00 0,00
5 Ch 14,29 11,43 8,57

3
T nm 2010 sang nm 2011, thu nhp khu gim mnh. Nm 2010, nguyn ph liu thuc
l t Hn Quc nhp khu vo Vit Nam hu nh khng ng k. Tnh n ht 6 thng u
nm 2011, gi tr nhp khu mt hng ny l gn 1,8 triu USD. Mt s nc xut khu
nguyn ph liu thuc l vi gi tr ln sang Vit Nam l Bra-xin (hn 28 triu USD), Trung
Quc (hn 15 triu USD), Nht Bn (khong 19 triu USD) v mt s nc ASEAN khc
nh Ma-lai-xi-a, In--n-xi-a, Phi-lp-pin. (Ngun: Tng cc hi quan)
22
 6 Go 0,00 0,00 0,00
7 Ht tiu 0,00 0,00 0,00
8 Sn v sn phm t sn 223,85 223,85 223,85
9 Bnh, ko v sn phm t ng cc 4,34 4,14 3,96
10 Than 0,00 0,00 0,00
11 Du th 0,00 0,00 0,00
12 Xng du cc loi 2,44 0,31 0,31
13 Qung v khong sn khc 0,17 0,14 0,14
14 Ha cht v sn phm t ha cht 2,19 2,13 2,13
15 Cht do v sn phm t cht do 0,88 0,59 0,59
16 Cao su v sn phm t cao su 0,57 0,16 0,35
17 Ti xch, v, va li, m v d 0,35 0,00 0,00
18 Sn phm my tre, ci v thm 0,00 0,00 0,00
19 G v sn phm g 2,92 2,92 2,92
20 Giy v sn phm t giy 0,00 0,00 0,00
21 Hng dt may 1,15 0,82 0,82
22 Giy dp cc loi 0,26 0,00 0,00
23 Sn phm gm s 1,07 0,65 0,65
24 Thy tinh v sn phm bng thy tinh 0,14 0,12 0,12
25 qu, kim loi qu v sn phm 0,00 0,00 0,00
26 St thp v sn phm st thp 0,01 0,00 0,00
27 My vi tnh, sn phm in t v linh kin 0,15 0,00 0,00
28 My mc, thit b, dng c, ph tng khc 0,15 0,06 0,06
29 Dy in v dy cp in 0,34 0,34 0,34
30 Phng tin vn ti v ph tng 0,16 0,08 0,08
Nhm C:
+ ASEAN 6 v Hn Quc: ct gim 50% mc thu sut (thu sut MFN ti thi im
1/1/2005) vo 1/1/2016;
+ Vit Nam: ct gim 50% mc thu sut vo 1/1/2021;
+ Cam-pu-chia, Lo, Mi-an-ma: ct gim 50% mc thu sut vo 1/1/2024.
Nhm D: hn ngch thu quan c tho thun song phng.
Nhm E: loi tr 40 dng thu HS 6 s khng thc hin ct gim v loi b thu quan.
4. Hip nh i tc kinh t ton din ASEAN-Nht Bn (AJCEP)
ASEAN v Nht Bn m phn v k kt Hip nh AJCEP vo ngy 1/4/2008,
Hip nh chnh thc c hiu lc t ngy 1/12/2008.
V L trnh ct gim thu quan c th, Hip nh quy nh:
- Danh mc NT:
+ Nht Bn: Gm 92% s dng thu v gi tr thng mi, trong 88% s dng thu
t 0% vo nm 2007 v 90% s dng thu t 0% vo 2013;

23
 + ASEAN-6: 90% s dng thu t 0% vo 2013, cn c vo cam kt EPA song
phng;
+ Vit Nam: 90% s dng thu t 0% trong 15 nm (2023).
- Danh mc SL: Thu cui cng 5% vo 2018 (xc nh theo cc cam kt EPA song
phng).
- Danh mc HSL: Thu cui cng 50% (xc nh theo cc cam kt EPA song
phng).
- Danh mc loi tr: Khng cam kt gim thu (Chim 1% s dng thu) (xc nh
theo cc cam kt EPA song phng).
V c bn, cc cam kt thu ca ta v Nht Bn trong Hip nh AJCEP khng cao
nh trong Hip nh song phng gia ta v Nht Bn (VJEPA). Do , phn tch c th v
cam kt thu ca ta v Nht Bn s c trnh by ti mc II.7 (Hip nh VJEPA).
5. Hip nh khu vc thng mi t do ASEAN-c-Niu Di-ln
Ni dung chnh ca Hip nh AANZFTA v ct gim thu quan theo Hip nh ny l:
- V pha Vit Nam: 90% thu quan xa b vo 2018-2020 theo L trnh NT; 7% tng
s dng thu theo l trnh nhy cm, trong thu sut theo Danh mc SL gim xung 5%
vo 2022, v theo danh mc HSL gim xung 7-50% vo 2022. Danh mc loi tr bao gm
3% tng s dng thu.
Bng 12: Cam kt thu nhp khu (%) ca Vit Nam i vi cc mt hng nhp khu chnh

MFN Thu thc Cam kt thu quan

STT Mt hng
2010 hin 2011 2008 2011 2015
1 Nguyn ph liu dt, may, da, giy 8,2 12,4 16,0 12,4 5,5
2 Sn phm t du m khc 8,8 3,0 3,0 3,0 3,0
3 Hng thu sn 15,5 26,9 30,7 26,9 15,2
4 My vi tnh, sn phm in t v linh kin 9,0 10,2 12,3 10,2 4,9
5 qu, kim loi qu v sn phm 10,06 11,0 14,4 11,0 4,2
6 Go, la m 24,7 30,0 40,0 30,0 10,0
7 Xe my nguyn chic 56,5 52,9 96,7 52,9 32,9
8 G v sn phm t g 7,0 6,1 7,5 6,1 2,5
9 Du m ng thc vt 15,7 16,8 20,8 16,8 7,5
10 ng 0,8 0,6 0,6 0,6 0,4
11 Xng du cc loi 20,8 X X X
12 Cao su v sn phm t cao su 11,0 9,2 10,5 9,2 6,5
13 t nguyn chic cc loi 37,0 59,9 59,9 59,9 59,6
14 Dy in v dy cp in 8,0 9,2 10,8 9,2 4,8
15 Dc phm v nguyn ph liu dc phm 1,6 3,7 3,8 3,7 2,3
16 Cht do nguyn liu v sn phm t cht do 8,6 8,9 10,7 8,9 4,5
17 Vi may mc cc loi 12,0 30 40 30 10
18 St thp 7,3 7,0 7,7 7,0 5,0
19 Sa v sn phm t sa 8,4 18,6 21,5 18,6 7,6
20 qu, kim loi qu 10,6 11,0 14,4 11,0 4,2
21 Thc n gia sc v nguyn liu 0,6 6,3 6,3 6,3 3,4

24
22 Phng tin vn ti khc v ph tng 6,2 7,0 7,0 7,0 4,8
23 Bnh, ko v sn phm t ng cc 24,1 26,8 35,5 26,8 9,4
24 Giy v sn phm t giy 13,6 18,7 22,2 18,7 11,5
25 Kim loi thng khc 5,7 5,3 6,4 5,3 2,8
26 Ho cht 1,0 1,17 1,22 1,17 1,0
27 Nguyn ph liu thuc l 43,7 37,6 39,7 37,6 22,4
28 Phn bn cc loi 1,1 0,6 0,6 0,6 0,6
29 X, si dt 3,3 10,3 14,2 10,3 5,2
30 Sn phm ha cht 6,6 8,9 10,4 8,9 4,4

- V pha c, Niu Di-ln v ASEAN-6: 90% s dng thu v 0% vo nm 2015, linh

hot n 2020.
Vi Vit Nam, mc ct gim thu vi a s cc mt hng cho ti nay (nm 2011)
cha ln, th hin mc chnh lch thp so vi thu sut c s (thu MFN nm 2007).
Tuy nhin, ti nm 2015, mc ct gim thu ca ta s tng ln.
i vi c v Niu Di-ln, do thu sut p dng ca cc nc ny l kh thp (k c
khi khng c Hip nh AANZFTA, khong 87% kim ngch xut khu ca ta sang c
c hng thu sut nhp khu 0%) nn tc ng ct gim thu ca hai nc ny theo Hip
nh l khng cao (Bng 13).

Bng 13: Thu sut trung bnh (%) ca c trong Hip nh AANZFTA
Cam kt thu quan Thu
STT Mt hng M HS MFN
2010 2013 2015
1 Hng dt, may 61, 62, 63 0,09 0,08 0,05 0,13
2 Du th 2709 0,00 0,00 0,00 0,00
3 Hng thy sn 03, 1604, 1605 0,00 0,00 0,00 0,00
4 Giy dp cc loi 64 0,00 0,00 0,00 0,07
5 My vi tnh, sn phm in t v linh kin 84 0,00 0,00 0,00 0,03
6 qu, kim loi qu v sn phm 71 0,00 0,00 0,00 0,01
7 Go 1006 0,00 0,00 0,00 0,00
8 G v sn phm g 44 0,00 0,00 0,00 0,04
9 My mc, thit b, dng c, ph tng khc 84 0,00 0,00 0,00 0,03
10 C ph 0901 0,00 0,00 0,00 0,00
11 Than 2701 0,00 0,00 0,00 0,00
12 Xng du cc loi 2707, 2710 0,00 0,00 0,00 0,00
13 Cao su v sn phm cao su 40 0,00 0,00 0,00 0,06
14 Phng tin vn ti v ph tng 86, 87, 88, 89 0,00 0,00 0,00 0,04
15 Dy in v dy cp in 8544 0,00 0,00 0,00 0,04
16 Ht iu 200819 0,00 0,00 0,00 5,00
17 Cht do v sn phm cht do 39 0,00 0,00 0,00 0,05
18 Ti xch, v, vali, m v d 4202, 65, 66 0,00 0,00 0,00 0,00
19 St thp v cc sn phm t st thp 72, 73 0,00 0,00 0,00 0,00
20 Sn v cc sn phm t sn 071410 0,00 0,00 0,00 0,00
21 Hng rau qu 06, 07, 08, 20 0,50 0,50 0,50 0,01
22 Ht tiu 0904 0,00 0,00 0,00 0,00
23 Qung v khong sn khc 2601-2617 0,00 0,00 0,00 0,00

25
24 Bnh ko v cc sn phm t ng cc 1704, 19 0,00 0,00 0,00 0,00
25 Giy v cc sn phm t giy 48 0,00 0,00 0,00 0,04
26 Thy tinh v cc sn phm t thy tinh 70 0,00 0,00 0,00 0,00
27 Ha cht v sn phm ha cht 28, 29, 38 0,00 0,00 0,00 0,00
28 Sn phm gm, s 69 0,00 0,00 0,00 0,00
29 Ch 0902 0,00 0,00 0,00 0,00
30 Sn phm my, tre, ci v thm 46, 57 0,06 0,03 0,00 0,06

Bng 14: Thu sut trung bnh ca Niu Di-ln trong Hip nh AANZFTA
Cam kt thu quan (%) Thu MFN
STT Mt hng M HS
2010 2013 2015 (%)
1 Hng dt, may 61, 62, 63 17,00 12,50 10,00 17,00
2 Du th 2709 0,00 0,00 0,00 0,00
3 Hng thy sn 03, 1604, 1605 0,00 0,00 0,00 0,00
4 Giy dp cc loi 64 10,24 10,24
5 My vi tnh, sn phm in t v linh kin 84 0,00 0,00 0,00 0,00
6 qu, kim loi qu v sn phm 71 0,40 0,20 0,19 0,40
7 Go 1006 0,00 0,00 0,00 0,00
8 G v sn phm g 44 1,20 0,40 0,40 1,20
9 My mc, thit b, dng c, ph tng khc 84 0,23 0,00 0,00 0,23
10 C ph 0901 0,00 0,00 0,00 0,00
11 Than 2701 0,00 0,00 0,00 0,00
12 Xng du cc loi 2707, 2710 0,00 0,00 0,00 0,00
13 Cao su v sn phm cao su 40 0,00 0,00 0,00 0,00
14 Phng tin vn ti v ph tng 86, 87, 88, 89 0,41 0,04 0,02 0,41
15 Dy in v dy cp in 8544 0,90 0,48 0,48 0,90
16 Ht iu 200819 0,00 0,00 0,00 0,00
17 Cht do v sn phm cht do 39 1,04 0,50 0,45 1,04
18 Ti xch, v, vali, m v d 4202, 65, 66 1,25 0,00 0,00 1,25
19 St thp v cc sn phm t st thp 72, 73 2,17 0,46 0,23 2,17
20 Sn v cc sn phm t sn 071410 0,00 0,00 0,00 0,00
21 Hng rau qu 06, 07, 08, 20 0,00 0,00 0,00 0,00
22 Ht tiu 0904 1,25 0,00 0,00 1,25
23 Qung v khong sn khc 2601-2617 0,00 0,00 0,00 0,00
24 Bnh ko v cc sn phm t ng cc 1704, 19 1,02 0,36 0,36 1,02
25 Giy v cc sn phm t giy 48 0,00 0,00 0,00 0,00
26 Thy tinh v cc sn phm t thy tinh 70 0,32 0,14 0,14 0,32
27 Ha cht v sn phm ha cht 28, 29, 38 0,01 0,00 0,00 0,01
28 Sn phm gm, s 69 1,28 0,53 0,53 1,28
29 Ch 0902 0,00 0,00 0,00 0,00
30 Sn phm my, tre, ci v thm 46, 57 9,50 3,02 3,00 9,50

26
6. Hip nh thng mi hng ha ASEAN-n (AITIG)
Do chnh sch bo h cao ca n , Mc ct gim thu trong Hip nh AITIG
c khc vi mc ct gim thu trong cc Hip nh ASEAN+ khc. Theo Hip nh, l trnh
ct gim thu c phn theo 5 danh mc c tin v mc gim thu khc nhau bao gm
Danh mc NT, Danh mc SL, Danh mc HSL, Danh mc cc sn phm c bit v Danh mc
GEL. Vi t cch l nc thnh vin mi ca ASEAN (CLMV), ta c ct gim thu theo l
trnh di hn 05 nm so vi cc nc ASEAN v n . Tuy c l trnh di hn nhng ta
vn c hng y u i t cam kt gim thu ca n v cc nc ASEAN khc.
Cc cam kt gim thu c th ca Vit Nam nh sau:
Bng 15: Thu sut trung bnh (%) ca Vit Nam trong Hip nh AITIG

MFN Thu sut p Cam kt thu quan

STT Mt hng
2010 dng 2011 2009 2011 2015 2020
1 Nguyn ph liu dt, may, da, giy 8,2 7,6 8,6 7,6 4,8 1,4
2 Sn phm t du m khc 8,8 4,0 4,5 4,0 2,0 0,0
3 Hng thu sn 15,5 25,4 28,8 25,4 18,4 9,2
4 My vi tnh, sn phm in t & linh kin 9,0 9,0 9,9 9,0 6,8 4,0
5 qu, kim loi qu & sn phm 10,6 3,9 4,3 3,9 2,5 0,0
6 Go, La m 24,7 25,5 29,5 25,5 13,6 0,0
7 G & sn phm g 7,0 6,0 6,8 6,0 3,6 0,7
8 ng 0,8 3,3 3,6 3,3 1,8 0,5
9 Du m ng thc vt 15,7 11,8 14,1 11,8 7,3 0,9
10 My mc, thit b, dng c & ph tng 9,0 5,8 6,6 5,8 3,8 1,2
11 Xng du cc loi 20,8 x x x x
12 Cao su v Sn phm t cao su 11,0 7,1 8,2 7,1 3,8 0,0
13 t nguyn chic cc loi 37,0 GEL GEL GEL GEL
14 Dy in & dy cp in 8,0 5,3 6,0 5,3 3,2 0,0
15 Dc phm v Nguyn ph liu dc phm 1,6 3,6 3,6 3,6 2,8 2,3
16 Cht do nguyn liu v Sn phm t cht do 8,6 9,6 10,3 9,6 6,7 2,9
17 Vi may mc cc loi 12,0 9,0 10,7 9,0 6,5 2,7
18 St thp (gm phi thp) 7,3 8,9 9,1 8,9 7,6 6,6
19 Sa v sn phm t sa 8,4 18,0 20,9 18,0 12,3 4,3
20 Hng rau qu 23,7 23,3 27,4 23,3 13,08 0,515
21 Thc n gia sc v nguyn liu 0,6 6,6 7,1 6,6 4,3 1,4
22 Phng tin vn ti khc v ph tng 6,2 4,5 5,1 4,5 2,7 0,0
23 Bnh, ko v sn phm t ng cc 24,1 29,8 33,3 29,8 19,3 8,2
24 Giy v Sn phm t giy 13,6 13,8 16,0 13,8 8,7 2,2
25 Kim loi thng khc 5,7 3,2 3,5 3,2 2,0 0,6
26 Sn phm ho cht 6,6 10,4 11,1 10,4 8,0 4,8
27 Nguyn ph liu thuc l 43,7 17,9 21,8 17,9 9,9 0,0
28 Phn bn cc loi 1,1 4,0 4,1 4,0 2,4 0,1
29 X, si dt 3,3 4,2 4,6 4,2 2,5 0,8
30 Ha cht 1,0 4,1 4,5 4,1 2,4 0,2

Danh mc NT ca Vit Nam gm 80% s dng thu s gim xung 0% ngy 31/12/2017.
Trong , 9% tng s dng thu s c linh hot gim xung 0% t 31/12/2020 (NT2).

27
 Bng 16: Thu sut trung bnh (%) ca n trong Hip nh AITIG
Cam kt thu quan
STT Mt hng
2010 2011 2013 2015
1 Hng may mc sn 5,9 5,5 2,1 1,4
2 Du th 5,0 5,0 5,0 5,0
3 Hng thy sn 20,1 11,1 2,0 1,0
4 Giy dp cc loi 8,0 7,0 5,9 4,9
5 My vi tnh, sn phm in t v linh kin 2,6 2,2 0,5 0,2
6 qu, kim loi qu v sn phm 4,21 4,17 0 0
7 Go EL EL EL EL
8 G v sn phm g 4,8 4,5 0,5 0,2
9 My mc, thit b, dng c, ph tng khc 4,6 2,9 0,6 0,4
10 C ph 90 85 75 65
11 Than 4,4 4,1 0 0
12 Sn phm ha cht 5,5 3,7 0,5 0,4
13 Cao su v sn phm cao su 5,7 5,4 1,6 1,3
14 Phng tin vn ti v ph tng 8,8 7,2 3,4 1,0
15 Dy in v dy cp in 4,4 3,3 2 1,5
16 Ht iu EL EL EL EL
17 Cht do v sn phm cht do 6,6 5,5 4,2 3,4
18 Ti xch, v, vali, m v d 7,2 6,5 4,4 3,6
19 St thp v cc sn phm t st thp 5,0 5,0 0,1 0,1
20 Sn v cc sn phm t sn EL EL EL EL
21 Hng rau qu 19,2 10,1 0,7 0,3
22 Ht tiu 66,0 64,0 60,0 56,0
23 Qung v khong sn khc 3,0 2,4 0,2 0,1
24 Bnh ko v cc sn phm t ng cc 20,0 11,9 4,3 1,9
25 Giy v cc sn phm t giy 5,3 5,1 0,7 0,4
26 Thy tinh v cc sn phm t thy tinh 5,1 4,9 1,1 0,9
27 Ha cht 4,9 3,0 0,8 0,8
28 Sn phm gm, s 4,6 4,1 0,7 0,5
29 Ch 81,3 75,6 65,6 56,9
30 Sn phm my, tre, ci v thm 5,6 5,0 1,8 0,6
Ghi ch: EL-Danh mc loi tr (khng cam kt).
Danh mc SL chim 10% s dng thu vi cam kt chung l gim thu xung 5% vo
ngy 31/12/2020 (ASEAN 5 v n l 2015). 4% s dng thu thuc Danh mc SL s
c bi b thu vo 31/12/2023. 50 dng thu c thu sut MFN 5% s gi nguyn mc
thu. S dng thu cn li s gim xung 4,5% k t ngy Hip nh c hiu lc v 4% vo
31/12/2015 i vi cc nc ASEAN-6, cc nc CLMV s thc hin chm hn 05 nm k
t ngy Hip nh c hiu lc vi thi hn hon thnh l 31/12/2020.
Danh mc cc sn phm c bit gm mt s sn phm c cho l rt nhy cm vi n
nhng li c li ch xut khu c bit i vi Vit Nam. Theo yu cu ca ta, n nht tr
gim thu xung cn 45% i vi c ph v ch en, v 50% i vi ht tiu vo 31/12/2018.
Danh mc HSL gm 244 dng thu, c phn lm 3 nhm: (i) gim thu xung cn 50%;
(ii) gim 50% mc thu sut; v (iii) gim 25% mc thu sut. Thi hn hon thnh l 31/12/2023.
Danh mc GEL gm 485 dng thu l nhng sn phm khng thuc i tng ct gim
thu. n duy tr 489 dng thu chim 5% tr gi kim ngch thng mi. Vi din loi tr
rng, hu ht cc sn phm m ta c nhu cu bo h u c a vo Danh mc GEL.
28
 Tng t nh trong cc Hip nh FTA khc, mc ct gim thu ca ta trong giai
on u (mi thc hin Hip nh) l khng cao. Mc ct gim thu s tng ln trong cc
nm cui ca L trnh ct gim.
7. Hip nh i tc kinh t Vit Nam - Nht Bn (VJEPA)
L hip nh mu dch t do song phng u tin m Vit Nam k kt, VJEPA l
hip nh ton din bao gm cc quy nh v thng mi hng ho, thng mi dch v, u
t, s hu tr tu, cnh tranh, mua sm chnh ph v cc lnh vc hp tc kinh t khc, c
k thng 12/2008, c hiu lc t ngy 1/10/2009. Cam kt thu quan m ta v Nht Bn a
ra trong Hip nh VJEPA l theo phng thc yu cu-bn cho (khng theo m hnh c th
nh trong mt s FTA khc). V mc cam kt chung, ta ng t do ha i vi 87,66% kim
ngch thng mi trong vng 10 nm. Theo , ta a vo l trnh ct gim i vi 8.873
dng trong tng s 9.390 dng thu ca Biu cam kt (tr 57 dng CKD t v 428 dng
khng ct gim). C th, ngay khi Hip nh c hiu lc, ta cam kt xa b thu quan i vi
2.586 dng thu (28% Biu cam kt 9.390 dng), ch yu l cc mt hng ho cht dc
phm, my mc in t. Sau 10 nm thc hin Hip nh (nm 2019), c thm 3.717 mt
hng c xo b thu quan, nng tng s mt hng ca c Biu c xo b thu quan ln
6.303 chim 67% s dng thu ca Biu cam kt.
Bng 17: Thu sut trung bnh (%) ca Vit Nam trong Hip nh VJEPA
Thu sut Thu sut trung bnh
MFN ca Vit Nam
STT Mt hng p dng
2010
2010 2010 2016 2019 2024
1 Nguyn ph liu dt, may, da, giy 8,2 7,3 7,3 2,8 0,6 0,0
2 Sn phm t du m khc 8,8 2,5 2,5 0,6 0,0 0,0
3 Hng thu sn 15,5 26,5 26,5 14,2 8,1 0,4
4 My vi tnh, sn phm in t v linh kin 9,0 7,5 7,5 3,1 1,9 1,0
5 qu, kim loi qu v sn phm 10,6 9,3 9,3 5,0 2,9 0,0
6 Go, la m 24,7 27,1 27,1 15,4 9,5 0,0
7 G v sn phm g 7,0 6,2 6,2 3,0 1,4 0,0
8 Du m ng thc vt 15,7 16,7 16,7 8,6 4,6 0,0
9 My mc, thit b, dng c v ph tng 9,0 11,8 11,8 10,9 10,8 10,8
10 Xng du cc loi 20,8 X X X X
11 Cao su v sn phm t cao su 11,0 7,6 7,6 3,9 2,1 0,5
12 t nguyn chic cc loi 37,0 X X X X
13 Dy in v dy cp in 8,0 8,7 8,7 3,8 2,0 1,3
14 Dc phm v nguyn ph liu 1,6 2,9 2,9 1,0 0,1 0,0
15 Cht do nguyn liu v sn phm t cht do 8,6 9,2 9,2 3,5 0,7 0,1
16 Vi may mc cc loi 12,0 9,8 9,8 3,2 0,9 0,9
17 St thp, phi thp 7,3 7,1 7,1 1,6 0,2 0,1
18 Sa v sn phm t sa 8,4 19,0 19,0 10,0 5,5 0,7
19 Hng rau qu 23,7 25,9 25,9 14,4 8,6 0,0
20 Thc n gia sc v nguyn liu 0,6 7,1 7,1 2,5 0,1 0,0
21 Phng tin vn ti (tu thuyn cc loi) 6,2 7,1 7,1 2,4 0,0 0,0
22 Bnh, ko v sn phm t ng cc 24,1 30,3 30,3 15,6 8,3 0,0
23 Giy v sn phm t giy 13,6 16,2 16,2 5,0 0,3 0,3
24 Kim loi thng khc 5,7 4,2 4,2 1,4 0,0 0,0

29
25 Ho cht 1,0 4,6 4,6 1,6 0,2 0,1
26 Nguyn ph liu thuc l 43,7 X X X X
27 Phn bn cc loi 1,1 4,9 4,9 2,0 0,6 0,0
28 X, si dt 3,3 1,9 1,9 0,0 0,0 0,0
29 Sn phm ha cht 6,6 11,0 11,0 4,7 1,6 0,0

Ghi ch: X-khng cam kt.

C th thy, mc cam kt ca ta dnh cho Nht Bn l kh thp so vi cc nc

ASEAN k Hip nh song phng vi Nht Bn. Cc lnh vc m ta bo h chnh l: (i)
ung c cn, xng du; (ii) t, ph tng, my mc thit b; (iii) St, thp; (iv) Ha cht,
vi cc loi; v (v) ung, m t, xe my.
Bng 18: Thu sut trung bnh (%) ca Nht Bn trong Hip nh VJEPA
Cam kt thu quan
STT Mt hng Thu MFN
2010 2015 2019
1 Hng dt, may 0,0 0,0 0,0 0,0
2 Du th 0,01 0,0 0,0 2,6
3 Hng thy sn 5,4 3,8 0,0 6,0
4 Giy dp cc loi 1,5 1,2 1,1 3,4
5 My vi tnh, sn phm in t v linh kin X X X MFN
6 qu, kim loi qu v sn phm 3,3 3,3 3,3 6,0
7 Go 0,0 0,0 0,0 8,8
8 G v sn phm g 0,0 0,0 0,0 1,7
9 My mc, thit b, dng c, ph tng khc 0,0 0,0 0,0 0,0
10 C ph 0,0 0,0 0,0 0,0
11 Than 9,7 9,1 8,5 10,4
12 Xng du cc loi 0,0 0,0 0,0 1,2
13 Cao su v sn phm cao su 0,0 0,0 0,0 0,2
14 Phng tin vn ti v ph tng 19,6 19,3 19,0 21,5
15 Dy in v dy cp in 4,3 1,9 0,0 10,9
16 Ht iu 0,07 0,02 0,0 3,7
17 Cht do v sn phm cht do 9,2 7,3 6,2 11,8
18 Ti xch, v, vali, m v d 0,0 0,0 0,0 1,3
19 St thp v cc sn phm t st thp 3,0 1,3 0,0 7,1
20 Sn v cc sn phm t sn X X X 0% hoc 341 yn/kg
21 Hng rau qu 0,0 0,0 0,0 0,4
22 Ht tiu 0,0 0,0 0,0 0,0
23 Qung v khong sn khc 0,2 0,01 0,0 5,8
24 Bnh ko v cc sn phm t ng cc 0,0 0,0 0,0 2,7
25 Giy v cc sn phm t giy 0,0 0,0 0,0 0,0
26 Thy tinh v cc sn phm t thy tinh 252,4 yen/kl 0,0 0,0 385,1 yen/kl
27 Ha cht v sn phm ha cht 0,2 0,1 0,0 1,3
28 Sn phm gm, s 0,0 0,0 0,0 0,3
29 Ch 0, 0 0,0 0,0 0,0
30 Sn phm my, tre, ci v thm 4,8 3,7 3,4 5,7

Ghi ch: X-khng cam kt

30
 V pha Nht Bn, Nht Bn cam kt t do ha 94,53% kim ngch thng mi trong
vng 10 nm. C th, Nht Bn loi b thu quan ngay vi 69,6% gi tr thng mi (l mc
cao nht trong s cc EPA vi cc nc ASEAN). C 1.638 dng thu tng ng mc cam
kt tt nht m Nht Bn dnh cho mt s nc ASEAN. c bit, cam kt ca Nht Bn i
vi lnh vc nng sn ca l thng thong nht so vi cc nc ASEAN khc. Nht Bn cam
kt loi b thu cho 83,8% gi tr thng mi nng sn ca Vit Nam trong vng 10 nm
(mc cao nht trong s cc EPA vi cc nc ASEAN). Cc sn phm m Nht Bn cam kt
cho Vit Nam tt nht so vi cc nc ASEAN gm mt ong (Nht Bn dnh cho ta hn
ngch l 100 tn/nm, tng dn ln 150 tn, thu sut trong hn ngch l 12,8%), gng, ti,
vi, su ring, tm, cua, gh. Theo thng k, 23 trong tng s 30 mt hng nng lm thy sn
c gi tr xut khu cao nht ca Vit Nam sang Nht Bn s c hng thu sut 0% ngay
lp tc hoc qua l trnh khng qu 10 nm.
8. Cam kt gia nhp WTO
8.1. Cam kt thu quan
Khi gia nhp WTO, Vit Nam cam kt rng buc ton b biu thu i vi ton b
Biu thu nhp khu hin hnh, gm khong 10.600 dng thu. Thu sut cam kt cui cng
c mc bnh qun gim i 23% so vi mc bnh qun hin hnh (thu sut MFN nm 2005)
ca biu thu (t 17,4% xung cn 13,4%). Thi gian thc hin sau 5-7 nm. Trong ton b
Biu cam kt, Vit Nam s thc hin ct gim thu i vi khong 3.800 dng thu, rng
buc mc thu sut hin hnh vi khong 3.700 dng thu, rng buc theo mc thu trn-
cao hn mc thu sut hin hnh vi 3.170 dng thu, ch yu l i vi cc nhm hng nh
xng du, kim loi, ha cht, phng tin vn ti. Mt s mt hng ang c thu sut cao
(trn 30%) s c ct gim thu ngay khi gia nhp. Nhng nhm mt hng c cam kt ct
gim thu nhiu nht gm: dt may, c v sn phm c, g v giy, hng ch to khc, my
mc thit b in-in t.
Trong lnh vc nng nghip, mc cam kt bnh qun l 25,2% vo thi im gia nhp
v 21% s l mc ct gim cui cng. So snh vi mc thu MFN bnh qun i vi lnh vc
nng nghip trc khi gia nhp l 23,5% th mc ct gim l 10%. Ta bo lu p dng hn
ngch thu quan i vi 4 mt hng l trng, ng, l thuc l v mui. i vi 4 mt hng
ny, thu sut trong hn ngch tng ng mc MFN hin hnh (trng 40%, ng th
25%, ng tinh 50-60%, l thuc l 30%, mui n 30%), thp hn nhiu so vi thu sut
ngoi hn ngch.
Trong lnh vc cng nghip, mc cam kt bnh qun vo thi im gia nhp l 16,1%
v mc ct gim cui cng l 12,6%. Nu so vi mc thu MFN bnh qun trc thi im
gia nhp l 16,6% th mc ct gim s tng ng 23,9%.

31
 Bng 19: Thu cam kt bnh qun theo nhm ngnh hng chnh

STT Nhm mt hng Thu sut cam kt khi gia Thu sut cui cng
nhp WTO
1 Nng sn 25,2 21
2 C, sn phm c 29,1 18
3 Du kh 36,8 36,6
4 G, giy 14,6 10,5
5 Dt may 13,7 13,7
6 Sn phm da, cao su 19,1 14,6
7 Kim loi 14,8 11,4
8 Ha cht 11,1 6,9
9 Thit b vn ti 46,9 37,4
10 My mc thit b c kh 9,2 7,3
11 My mc thit b in 13,9 9,5
12 Khong sn 16,1 14,1
13 Hng ch to khc 12,9 10,2
14 C biu thu 17,2 13,4
Ngun: Tng hp ca nhm tc gi
Nh tt c cc thnh vin mi gia nhp WTO khc, Vit Nam cng cam kt tham gia
mt s Hip nh t do ha theo ngnh. Nhng ngnh m Vit Nam tham gia y l sn
phm cng ngh thng tin (ITA), dt may v thit b y t. Cc ngnh m Vit Nam tham gia
mt phn l thit b my bay, ha cht v thit b xy dng. Ni dung chnh ca vic tham gia
cc Hip nh t do ha theo ngnh l ta cam kt ct gim thu quan (phn ln v 0%) sau 3-5
nm. Trong cc Hip nh trn, tham gia ITA l quan trng nht, theo khong 330 dng
thu i vi cc sn phm cng ngh thng tin s c min thu sau 3-5 nm. Do , cc sn
phm in t nh my tnh, in thoi di ng, my ghi hnh, my nh k thut s, v.v s u
c thu sut 0%, thc hin sau 3-5 nm, ti a l sau 7 nm. Vic tham gia Hip nh dt may
(thc hin a phng ha mc thu cam kt theo cc Hip nh dt may vi EU, Hoa K)
cng dn n gim thu ng k i vi cc mt hng dt may.
Nh vy i vi nhiu sn phm cng ngh thng tin, dt may, vic ct gim thu
trong WTO din ra nhanh hn so vi cc cam kt trong cc FTA, mc d mc ct gim cui
cng l nh nhau.

32
 Bng 20: Cam kt ct gim thu nhp khu i vi mt s mt hng chnh

STT Ngnh/sn phm MFN Thu sut khi Thu sut cui Thi hn thc
(%) gia nhp (%) cng (%) hin (nm)
1 Nng nghip
Tht b 20 20 14 5
Tht ln 30 30 15 5
Sa nguyn liu 20 20 18 2
Sa thnh phm 30 30 25 5
Tht ch bin 50 40 22 5
Bnh ko 39,3 34,4 25,3 3-5
Bia 80 65 35 5
Ru 65 65 45-50 5-6
Thuc l iu 100 150 135 3
X g 100 150 100 5
Thc n gia sc 10 10 7 2
2 Cng nghip
Xng du 0-10 38,7 38,7
St thp 7,5 17,7 13 5-7
Xi mng 40 40 32 4
Phn ha hc 0-5 6,5 6,4 2
Giy 22,3 20,7 15,1 5
Tivi 50 40 25 5
iu ha 50 40 25 3
My git 40 38 25 4
Dt may 37,3 13,7 13,7 0
Giy dp 50 40 30 5
Ngun: Tng hp ca nhm tc gi
8.2. Cc cam kt dch v
Trong WTO, ta cam kt 11 lnh vc dch v vi 110 phn ngnh/155 phn ngnh
theo h thng phn loi dch v ca WTO. Nh vy, ti thi im gia nhp WTO, cam kt v
dch v trong WTO nhn chung c din rng hn trong cc FTA m ta k. Cho ti nay, v
c bn cam kt dch v trong cc FTA l cha vt qu cam kt dch v trong WTO, ring
trong ASEAN, ta c a ra cam kt rng hn cam kt WTO nhng ni dung cc cam kt ny
khng vt qu thc t m ca ca ta.
Trong lnh vc dch v tc ng manh nht n hot ng thng mi l dch v
phn phi. Theo phn loi ca WTO, dch v phn phi bao gm cc dch v sau:

33
 - Dch v i l hoa hng
- Dch v bn bun
- Dch v bn l
- Dch v nhng quyn thng mi
Cam kt ca ta i vi dch v phn phi v c bn gi c nh BTA v cht so vi
cc nc mi gia nhp. Trc ht, thi im cho php thnh lp doanh nghip 100% vn
nc ngoi l nh BTA (1/1/2009).
V din mt hng, theo cam kt trong WTO, ta a ra hai danh mc loi tr l: (i)
Danh mc loi tr vnh vin, gm cc mt hng khng cam kt cho php cc doanh nghip c
vn TNN c phn phi nh thuc l v x g, sch, bo, tp ch, vt phm ghi hnh,
kim loi qu, qu, dc phm, thuc n, du th, du qua ch bin, go, ng ma,
ng c ci; v (ii) Danh mc loi tr c thi hn, bao gm mt s mt hng ta ch cho php
cc doanh nghip c vn TNN cung cp sau mt giai on nht nh, v d nh khi gia nhp
WTO, ta cha cho php cc doanh nghip c vn TNN ti Vit Nam c phn phi xi
mng v clinke, lp (tr lp my bay), giy, my ko, phng tin c gii, t con, xe my,
st thp, thit b nghe nhn, ru v phn bn. Trong danh mc loi tr c thi hn, ta ch cho
php cc doanh nghip c vn TNN phn phi my ko, phng tin c gii, t con v xe
my t ngy 01/01/2009, i vi cc mt hng khc ta cho php h cung cp t ngy
11/1/2010.
Cc mt hng trong danh mc loi tr i vi dch v phn phi m ta a ra trong
WTO u c ngha kinh t, an sinh, an ninh, vn ha quan trng ti nc ta. Vic loi tr
cc mt hng ny khi phm vi cho php cc doanh nghip c vn TNN phn phi, d vnh
vin hay c thi hn, l ph hp vi nh hng pht trin nn kinh t ni chung v pht trin
ngnh dch v phn phi ni ring. Mc tiu chnh ca vic loi tr ny l dnh sn cho cc
doanh nghip trong nc cung cp cc mt hng quan trng ti nn kinh t hoc dnh cho h
mt khong thi gian chun b nht nh trc khi phi i mt vi cnh tranh t cc nh
phn phi nc ngoi.
Quan trng nht, ta hn ch kh nng m im bn l ca doanh nghip c vn u t
nc ngoi thng qua vic bo lu quyn p dng Kim tra nhu cu kinh t (ENT) i vi
vic thnh lp cc c s bn l ngoi c s th nht. Ta cam kt quy trnh xem xt, cp php
c s bn l ngoi c s th nht s c thit lp v cng b cng khai, da trn cc tiu ch
khch quan, bao gm s lng cc nh cung cp dch v (cc c s bn l) ang hin din
trong mt khu vc a l, s n nh ca th trng v v quy m a l.
C th thy mc cam kt WTO i vi dch v phn phi khng cao hn hin trng
ca ta. Trn thc t, ta cho php mt s tp on phn phi ln thnh lp siu th 100%
vn nc ngoi v m hng lot cc siu th ti cc tnh, thnh ph Vit Nam iu khc c
bn l vic cp php cho cc nh TNN khng cn ph thuc vo mun ca ta m b rng
buc bi cam kt.

34
 Vi vic cam kt m ca th trng dch v phn phi cho cc nn kinh t thnh vin
WTO, cc nh phn phi trong nc s gp phi sc p cnh tranh nht nh, c bit trong
bi cnh hu ht cc nh phn phi ny u c quy m nh, h thng cng ngh, qun l cha
th so vi cc cng ty phn phi ln ca nc ngoi.
tn dng tt nht cc bo lu trong WTO, mt mt, cc doanh nghip phn phi
trong nc cn tm hiu k cc danh mc loi tr ny xy dng chin lc ph hp cho
mnh, c bit i vi mt s mt hng m cc doanh nghip nc ngoi c th mnh, v d
nh xe my, t. Mt khc, cc c quan qun l trong nc cng phi nm r danh mc, l
trnh ny c cc chnh sch ph hp, v d nh p dng ENT, trong vic cp php, qun l
hot ng ca cc doanh nghip phn phi nc ngoi ti Vit Nam em li li ch tt nht
cho nn kinh t ng thi m bo mc tiu pht trin ca ngnh phn phi.
8.3. Cam kt v quyn kinh doanh (quyn xut khu, quyn nhp khu)
Khi gia nhp WTO, ta cam kt cho php cc doanh nghip c vn TNN c
quyn xut khu i vi hu ht cc loi hng ha. Ring vi go, ta ch cho php cc doanh
nghip c vn TNN thc hin quyn ny t nm 2011 v l do an ninh lng thc. Mt yu
t ng lu l quyn xut khu c th khng gn vi quyn thnh lp mng li thu gom
hng xut khu.
V quyn nhp khu, cho ti nay ta cho php cc doanh nghip c vn TNN c
quyn nhp khu v bn li cho ngi mua trong nc hu ht cc loi hng ha, k c dc
phm, phim nh, tem bu chnh, bu thip, lch, n phm, my in, my truyn d liu in tn,
my pht sng radio (nhng mt hng ta cho php doanh nghip c vn TNN nhp khu t
nm 2009). Cn lu l quyn nhp khu ca doanh nghip c vn TNN khng gn lin
vi quyn phn phi.
8.4. Cc cam kt v u t, mua sm chnh ph
Khi gia nhp WTO, ta cam kt loi b cc yu cu v t l xut khu, yu cu pht trin
nguyn liu ni a, v.v. (cc bin php u t lin quan ti thng mi) i vi cc d n FDI.
V mua sm chnh ph (mua sm cng), khi gia nhp WTO ta ch cam kt s xem xt
vic tham gia Hip nh mua sm chnh ph ca WTO (Hip nh GPA) cng nh cha k
kt bt c FTA no c ni dung v mua sm chnh ph. Do , ta c ton quyn a ra chnh
sch, quy nh trong lnh vc ny. Trc khi gia nhp WTO, vi mc tiu tng tnh cnh
tranh, minh bch ha trong lnh vc ny (bao gm c trong u thu), ta ban hnh Lut
u thu nm 2005 vi cc quy nh thng thong, cng khai, minh bch, khng phn bit
i x trong lnh vc ny.
Vi cc cam kt khi gia nhp WTO v thu, quyn xut, nhp khu, phn phi, u t,
mua sm chnh ph ni trn, c th rt ra mt s nhn xt nh sau:
- Tr cc sn phm cng ngh thng tin v dt may, cam kt thu quan trong WTO
khng c tc ng ln do mc ct gim khng nhiu, l trnh kh di, c bit nu so snh
vi cam kt thu quan trong cc FTA nh ASEAN, ASEAN-Trung Quc, v.v th tc ng ca
cam kt thu quan trong WTO (nu c) i vi xut khu, nhp khu l hn ch.

35
 - Cam kt WTO tc ng nhiu hn kha cnh th ch (quyn xut khu, nhp khu,
quyn phn phi, u t) v lnh vc dch v. Cc cam kt ny c tc ng n s dch
chuyn c cu u t v hot ng thng mi, c th nh sau:
+ C s gia tng u t vo lnh vc dch v, thm ch dch chuyn u t t lnh vc
sn xut sang lnh vc dch v. T trng u t vo lnh vc ch bin, ch to gim trong khi
t trng u t vo cc lnh vc dch v tng ln sau nhng nm u gia nhp WTO l mt
minh chng.
+ Mt s doanh nghip c vn TNN gim cng sut sn xut chuyn sang lnh vc
nhp khu hoc thm ch tham gia vo mt s hot ng phn phi. Tuy nhin, nguyn nhn
chnh ca xu th ny l do hng ro thu quan bo h th trng ni a c d b dn.
+ Chng ta khng cn quyn chn thu trong cc d n khng dng ngn sch nh
nc v quyn yu cu cc nh u t thc hin cc d n khng dng ngn sch nh nc s
dng hng ha sn xut trong nc.
H qu c th l: (1) nh hng n vic tng nng lc sn xut v nng lc xut khu
mi nu chi ph sn xut trong nc cn cao; v (2) m rng kh nng nhp khu.
Tuy nhin tc ng ca cc cam kt th ch v dch v cn c nh gi mt cch
ton din, trn tng th nn kinh t, trn nhng kha cnh sau y:
- Cc cam kt v th ch lm cho mi trng kinh doanh nc ta tr nn minh bch
v c tnh cnh tranh cao hn, to nn sc p buc cc doanh nghip trong nc phi ti cu
trc kinh doanh theo cc chun mc mi, hiu qu hn. Vic cc doanh nghip nc ngoi
c quyn kinh doanh xut nhp khu lm gi bn ca ngi sn xut cao hn (go, c ph
l nhng v d), t c tc dng khuyn khch sn xut, bo m li ch ca nng dn.
- M ca th trng dch v lm khu vc ny pht trin si ng, thc y chuyn dch
c cu kinh t. Vic t do ha sm khu vc dch v trc khi gia nhp v c bit l thc hin
cam kt sau khi gia nhp WTO c tc ng thc y tc tng trng khu vc dch v cao
hn tc tng trng chung ca nn kinh t, tr thnh ng lc ca tng trng kinh t.
- M ca th trng dch v lm chi ph dch v gim, dn n gim chi ph sn xut.
- Ring v dch v phn phi, vic m ca lnh vc ny mt mt buc cc nh phn
phi phi i mi m hnh kinh doanh theo hng hin i, mt khc to ra din mo mi cho
ngnh bn l Vit Nam.
Vn t ra l ta cn khai thc cc hn ch bo lu c trong cam kt v c chnh
sch pht trin ng h tr cc doanh nghip trong nc v nh hng u t vo cc lnh
vc ta cn.

36
III. Mt s nhn xt
C th thy ni dung quan trng nht trong cc FTA m Vit Nam tham gia n nay l
l trnh ct gim thu quan. Do , tc ng ch yu ca cc cam kt trong FTA l do hiu
ng ca vic ct gim thu quan. Trong cc Hip nh AFTA, ACFTA, AKFTA, ASEAN-6
(gm Bru-ny, In--n-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lp-pin, Xinh-ga-po v Thi Lan), Trung Quc
v Hn Quc u phi a thu nhp khu vi nhiu cc mt hng v 0% t ngy 1/1/2010, ta
ch phi thc hin ngha v ny t ngy 1/1/2015 hay ngy 1/1/2016 (i vi AKFTA). C
th, gn 100% mt hng xut khu ca ta sang ASEAN khng chu thu quan t nm 2010.
Trung Quc v Hn Quc b thu nhp khu cho 90% s dng thu t nm 2010. 95% s
dng thu v 94% kim ngch xut khu ca ta vi Nht Bn khng chu thu quan t nm
2009. 96,4% s dng thu ca c v gn 85% s dng thu ca Niu Di-ln t mc 0% t
nm 2010. Nm 2018, 100% hng xut khu ca ta sang hai nc ny s khng chu thu
quan. 75% s dng thu ca n t 0% t nm 2010 v s tip tc a ln 90% s dng
thu 0% vo nm 2016.
Mt trong nhng ch s th hin li ch xut khu ca cc FTA l t l hng ha c s
dng mu chng nhn xut x hng u i. iu ng lu l t l ny ca nc ta l kh
cao v lun c xu hng tng ln qua cc nm thc hin. C th, t l s dng mu D khi xut
khu sang cc nc ASEAN tng t khong 6% nm 2005 ln gn 13% nm 2008, nm 2009
con s ny gim xung cn 11,5%. Lu l t l ny cha tnh n Mu S (u i vi Lo)
c hng u i. T l s dng mu AJ v VJ khi xut khu sang Nht Bn l khong 28%
nm 2009. T l s dng mu AK khi xut khu sang Hn Quc l 79%. T l s dng mu E
khi xut khu sang Trung Quc l 21,7%. Nh vy, nm 2009, khong 25% xut khu ca Vit
Nam sang cc i tc c hng u i thu thc t thng qua cc FTA.
V mt nhp khu, tc ng r nht ca cam kt thu quan i vi nhp khu s th
hin r nht vo nm 2015 (i vi AKFTA l 2016). Trong cc Hip nh vi Nht Bn hay
c, Niu Di-ln, n , l trnh ct gim thu ca ta cng kh di, phn nhiu cc mt hng
c l trnh t 10 ti 15 nm, nh vy ti nm 2019 hoc 2024 ta mi phi a thu sut ca
cc mt hng ny xung 0%.
Tuy nhin, khi xem xt tc ng ca cc cam kt thu quan i vi nhp khu bn cnh
thu sut trung bnh (thu sut danh ngha) th mt yu t ng lu l mc bo h thc t
v thu sut trung bnh cha phi l ch s hu hiu nh gi v hng ro bo h thng mi
hay tc ng ca cam kt thu quan trong WTO v cc FTA i vi nn kinh t. Thu sut
trung bnh vi trng s l gi tr nhp khu s l ch s tt hn nh gi tc ng ca cc cam
kt thu quan i vi nn kinh t. Khi gia nhp WTO, Vit Nam phi ct gim thu sut MFN
t mc trung bnh 17,4% xung cn 13,4% vo nm 2019, trong thu sut i vi nng
nghip gim t khong 25,2% xung cn khong 21%, cng nghip, ch to gim t 16,1%
xung cn 12,6%, khai khong v kh t gim t 5,61% xung cn 5,58%. Tuy nhin, mt s
nghin cu ch ra rng nu tnh thu sut trung bnh vi trng s l gi tr nhp khu nm
2005 th thu sut cam kt trong WTO khng h tc ng ti mc bo h sn xut trong
nc hay nhp khu, thm ch cn lm tng mc bo h sn xut trong nc.

37
 Bng 21: Thu sut thu nhp khu bnh qun theo cam kt WTO (%).

Bnh qun khng c trng s Bnh qun vi gi tr nhp khu

2005 lm trng s
Cam kt Cam kt Cam kt Cam kt
MFN MFN MFN MFN
WTO WTO WTO WTO
2005 2006 2005 2006
2007 2019 2007 2019
Nng nghip v thy
16,06 16,06 17,95 13,36 12,04 12,04 14,27 11,34
sn
Khai khong v kh t 3,42 3,35 5,61 5,58 3,42 3,28 4,76 4,76
Cng nghip, ch to 18,2 17,75 17,6 13,86 10,25 10,52 13,35 10,88
Tng cng 17,89 17,46 17,45 13,72 10,22 10,47 13,34 10,86

Ngun: Phm Vn H (2007)

Phm Vn H (2007) tnh ton t l bo h hu hiu (ERP) ca Vit Nam trn c
s cc cam kt hi nhp quan trng nht l WTO, CEPT v ASEAN-Trung Quc. Kt qu
tnh ton cho thy t l ny ca ta nhn chung cao gp hai ln t l bo h danh ngha
(NRP) hay thu sut trung bnh. Nh vy, vic xem xt cam kt ct gim thu quan cn c
nhn nhn mt cch tng th, chi tit theo tng mt hng, c mc ct gim thu quan trung
bnh v mc bo h thc t.

Bng 22: ERP v NRP ca cc mt hng theo cc cam kt hi nhp

n v tnh: %
Nng nghip Khai khong Cng nghip, Tng cng
v thu sn v kh t ch to
Nm ERP NRP ERP NRP ERP NRP ERP NRP
2005 7,40 6,10 4,39 3,85 40,38 19,45 21,43 11,12
2006 6,42 5,37 4,33 3,84 38,93 18,69 20,43 10,53
2007 6,20 5,17 4,38 3,84 31,21 15,25 16,93 9,04
2008 5,50 4,72 4,41 3,84 29,58 14,45 15,97 8,54
2009 5,00 4,39 4,43 3,83 28,00 13,71 15,10 8,11
2010 4,59 4,13 4,45 3,83 26,78 13,14 14,41 7,78
2011 4,20 3,88 4,46 3,83 25,53 12,53 13,72 7,43
2012 3,92 3,72 4,48 3,83 24,57 12,05 13,20 7,18
2013 3,85 3,67 4,49 3,83 24,08 11,80 12,96 7,05
2014 3,85 3,67 4,49 3,83 24,05 11,77 12,95 7,04
2015 3,51 3,25 -0,29 0,17 21,14 10,65 10,57 5,64
2016 3,51 3,25 -0,29 0,17 21,13 10,64 10,56 5,63
2017 3,50 3,25 -0,28 0,17 21,12 10,64 10,56 5,63
2018 3,35 3,11 -0,33 0,13 21,01 10,51 10,44 5,52
2019 3,35 3,11 -0,33 0,13 21,00 10,51 10,44 5,52
2020 3,36 3,11 -0,32 0,13 20,76 10,30 10,34 5,43
Ngun: Phm Vn H (2007)
Tng t, Bi Trinh (2010) tnh ton t l bo h thc t nm 2009 i vi mt s
mt hng c th theo cam kt WTO. Kt qu cho thy ERP ca nhiu mt hng cao hn NRP.

38
 Bng 23: ERP v NRP ca mt s ngnh hng
STT Sn phm ERP NRP
1 La go 19,355 7,658
2 C ph ch bin 51,951 32,118
3 Thy sn 20,060 8,942
4 Du th 11,712 10,637
5 Than 3,036 2,075
6 Si 8,623 3,73
7 Sn phm dt may 31,863 7,177
8 Giy da 17,364 9,588
9 Xi mng 11,131 5,357
10 St, thp 2,345 2,319
11 My mc 6,027 3,730
12 t (tt c cc loi) 7,593 4,476
13 Xe my 86,224 25,540
14 Tng cng 4,089 3,876

Ngun: Bi Trinh (2010)

*
* *
Tm tt v hm chnh sch

- Mc hi nhp kinh t quc t cng cao th li ch t hi nhp thu c cng ln,

nht l khi kt hp thc hin cc cam kt hi nhp vi y nhanh ci cch trong nc. Tuy
nhin, hi nhp ch l iu kin cn; nu thiu chun b, ci cch trong nc, phn ln li ch
li thuc v cc i tc thng mi. Vit Nam d b tn thng hn trc nhng c sc (gi,
suy thoi kinh t, khng hong ti chnh) t bn ngoi; ri ro bt n kinh t v m c th tng.
V di hn, Vit Nam vn c nguy c ri vo by chi ph lao ng thp/by t do ha
thng mi do li th tnh s cn dn trong khi li th cnh tranh ng nh li th quy m,
cnh tranh, v ci thin cng ngh khng c to dng.4
- i vi cc FTA, mc t do ha thng mi hng ha (ngoi tr mt s t mt
hng nhy cm) cao hn nhiu cam kt trong WTO; t do ha u t v dch v khng vt
nhiu WTO v kh c th coi l GATS+. Nu nh vic gia nhp WTO, sc p ln nht l v
mt th ch v dch v, th cc FTA song phng v khu vc li gy nhiu sc p nht v
thng mi hng ha. Nhn chung, cam kt mnh m nht v hng ha ca ta ASEAN
(CEPT/ATIGA) v cc FTA ASEAN+1 yu cu khong 90% s dng thu s v 0% vo nm
2015, phn ln trong s cn li s a v 0% vo nm 2018.
- Vi cc FTA, thu quan gim mnh l c hi ln tip cn th trng v xut khu
ca Vit Nam, nht l cc i tc thng t do ha nhanh hn hoc c u i hn. Tn dng
c hi n u cn ty thuc vo chnh sch thun li ha thng mi ca chnh ph v kh
nng p ng quy tc xut x (ROO), quy nh lin quan n hng ro k thut, vic lin kt
mng phn phi cng nh nng cao nng lc cnh tranh ca doanh nghip.

4
Vin NCQLKTTW (2009).
39
 - p lc cnh tranh s ngy cng gia tng i vi doanh nghip Vit Nam, c bit l
giai on t 2015 (khi , ERP s gim rt ng k). Kh khn nhiu hn nu doanh nghip
khng dn vn ln nh to dng li th cnh tranh ng thng qua n nhn/hc hi cng
ngh, k nng qun l v tn dng li th nh qui m, lin kt. Mi trng kinh doanh cnh
tranh lnh mnh, bnh ng v kinh t v m n nh cng l nhn t h tr, tng cng kh
nng cnh tranh ca doanh nghip.
- L trnh bo h mt s ngnh di hn va to iu kin cho doanh nghip c thi
gian chun b, song cng c th l sai lch phn b ngun lc v kh nng thu ht FDI hiu
qu trong di hn. Mc chnh lch ng k trong ERP cho n nm 2015 c th lm chch
hng t nhiu thng mi v u t. i vi u vo cho sn xut nh my mc, si, st,
thp th vic t l bo h thc t cao hn t l bo h danh ngha l yu t ng lo ngi do t
l bo h thc t cao hn s lm tng chi ph sn xut trong nc (d xut khu hay tiu
dng trong nc), dn ti (i) gi c hng ha trong nc cao; (ii) gim kh nng cnh tranh
ca hng xut khu ca ta.
- Cc FTA ta tham gia cho ti nay (ASEAN, ASEAN+1) v c bn l vi cc nc
c c cu kinh t tng i ging ta, thm ch l cnh tranh vi ta nh cc nc ASEAN,
Trung Quc. Do , cam kt v ct gim thu quan trong cc FTA ny s l c s thun li
cho ta m phn cc FTA vi cc nc c c cu kinh t b sung vi ta nh Nht Bn, EU
hay Hoa K, nng cao hiu qu ca tin trnh hi nhp kinh t, gp phn thc y xut khu.

40
PHN II: DIN BIN V TC NG I VI NN KINH T
V XUT NHP KHU

I. Khi qut tnh hnh kinh t v m giai on 2001-2010

Nhn chung, giai on 2001-2010 chng kin nhng chuyn bin ng k trong
din bin kinh t v m nc ta. Bc tranh v kinh t v m trong giai on 2001-2010 c
hai im nhn chnh: (i) cc mc hi nhp kinh t quc t (nh vic k hip nh BTA vi
Hoa K, gia nhp WTO, v.v.) nh nu trong Phn I; v (ii) cc c sc bn ngoi (i dch
SARS; cuc khng hong ti chnh th gii v suy thoi kinh t ton cu t cc nm 2008-
2009; gi du tng cao vo nm 2007 v u nm 2008; gi lng thc tng mnh nm 2008,
v.v.). Tc ng i vi tnh hnh kinh t v m ca nc ta khng ch bt ngun t nhng
nhn t ny. Trn thc t, hi nhp kinh t quc t v cc c sc t bn ngoi cn tng tc
vi nhng im mnh v im yu trong c cu kinh t, v c vi nhng iu chnh chnh
sch kinh t v m trong giai on ny.
nh gi tnh hnh kinh t v m cho thy c nhng khc bit cn bn trong giai on
2001-2005 v giai on 2006-2010. Trong nhng nm 2001-2005, nn kinh t phn no vn
chu nhng tc ng cn lu li t cuc khng hong ti chnh - tin t chu vo cc nm
1997-1998 v chnh sch kch cu t nm 1999. Cc ci cch v mi trng u t - kinh doanh
cng c y nhanh, vi vic ban hnh (v sau l thng nht) khung php l i vi hot
ng ca doanh nghip c vn TNN, doanh nghip t nhn, v doanh nghip nh nc
(DNNN), ng thi vi ci cch c cu (ci cch DNNN, t do ha gi c) v ci cch c cu
ng lc (c bit l i mi v iu chnh h thng thu quan v cc cng c chnh sch
thng mi khc). Nh trnh by trong Phn I, qu trnh hi nhp kinh t quc t trong giai
on ny cng c y nhanh, vi vic k kt v thc thi BTA vi Hoa K v cc cam kt t
do ha thng mi trong khung kh ASEAN. Mc d vy, nc ta cng chu tc ng tiu cc
ca nhng c sc bn ngoi, m tiu biu l i dch SARS vo nm 2003-2004.
Trong bi cnh , nc ta t c nhng thnh tu kinh t v m trong nhng
nm 2001-2005. Nn kinh t tng trng kh nhanh, vi tc trung bnh t 7,51%/nm.
Xt v pha cung, tc tng trng ny ch yu xut pht t khu vc cng nghip - xy
dng, vi tc trung bnh t 10,34%/nm. ng gp ca khu vc t nhn gim nh (trung
bnh t 46,7%), trong khi khu vc c vn FDI ngy cng ln (t trng trung bnh t 14,6%).
Lm pht v c bn c khng ch mc 1 con s, mc d kh cao trong cc nm 2004 v
2005. Xut khu lin tc tng trng nhanh, vi tc trung bnh khong 17,5%/nm. T l
u t x hi so vi GDP ngy cng tng, t mc 40,9% nm 2005 so vi mc 35,4% nm
2001. Thm ht thng mi c xu hng tng, song vn cn kh nh so vi d tr ngoi t v
quy m ca nn kinh t. Tnh trung bnh giai on 2001-2005, thm ht thng mi ch tng
ng vi 9,1% GDP v bng 63,5% so vi d tr ngoi hi. y chnh l nhng nn tng tt
nc ta tng cng ci cch kinh t v hi nhp kinh t trong giai on tip theo.

41
 Trong giai on 2006-2010, qu trnh hi nhp kinh t quc t thm ch cn c y
nhanh hn. Nh phn tch trn, nc ta gia nhp WTO, ng thi tham gia k kt mt
lot FTA cng vi ASEAN nh ACFTA, AKFTA, AJCEP, AANZFTA, AIFTA, v ang m
phn mt lot cc FTA song phng v a phng khc. im quan trng l vic gia nhp
WTO khng phi l im khi u, cng khng phi l im kt thc ca qu trnh hi nhp
kinh t quc t cng nh qu trnh ci cch kinh t nc ta. Bn cnh , cng vi vic hi
nhp su rng, nn kinh t cng chu tc ng nhanh, mnh v kh lng hn t cc c sc
bn ngoi. Cc dng vn TNN tng mnh cho n nm 2008 v kt hp vi nhng p lc
lm pht t trc , cng vi cc chnh sch cha ph hp, lm trm trng vn bt n
kinh t v m. Trong khi , nn kinh t ton cu li ri vo suy thoi sau cuc khng hong
ti chnh th gii nm 2008-2009. Chnh sch kinh t trong nc do lin tc chuyn t
thc y tng trng nhanh sang kim ch lm pht v n nh kinh t v m, v sau li
chuyn sang chng suy gim kinh t. Trong bi cnh y, nc ta vn tip tc t do ha i
vi gi mt s mt hng thit yu, nh xng, in, v.v.
Kt qu l tnh hnh kinh t v m tr nn kh lng hn rt nhiu trong giai on
2006-2010. Tng trng kinh t suy gim, v ch t tc trung bnh 7,01%/nm. Khu vc cng
nghip - xy dng vn ng vai tr u tu ca tng trng, song tng quan chnh lch vi khu
vc dch v c thu hp ng k. Tc tng trung bnh ca hai khu vc ny ln lt l
7,94%/nm v 7,73%/nm. T trng trong GDP ca khu vc t nhn tng v t trung bnh
46,4%, trong khi khu vc c vn FDI cn m rng hn na vi t trng trung bnh t 18,1%.
u t x hi vn tip tc tng, song dn dn tr nn qu ln so vi GDP. T l ny
thm ch cn t nh mc 46,5% nm 2007, v t trung bnh 42,9% trong giai on 2006-
2010. Do tc ng ca nhng nhn t cp trn, lm pht tng cao cho n nm 2008
v sau bin ng mnh trong cc nm 2009-2010. Tnh chung trong giai on 2006-2010,
lm pht bnh qun ln n 11,4%/nm. Ngoi tr nm 2009, xut khu vn lin tc tng
trng, vi tc trung bnh khong 17,2%/nm. Tuy vy, tng trng xut khu khng thay
i nhiu so vi giai on trc khi gia nhp WTO. Trong khi , nhp khu tng nhanh
hn ng k, khin thm ht thng mi tng mnh. y chnh l kt qu ca mc u t qu
ln, v theo l chnh lch ln gia u t v tit kim trong nc. Tnh trung bnh giai
on 2006-2010, thm ht thng mi ln ti 14,8% GDP v bng 68,3% so vi d tr
ngoi hi (cao hn so vi mc tng ng 9,1% v 63,5% trong giai on 2001-2005).
Quan trng hn, qu trnh hi nhp kinh t su rng cng lm bc l r hn nhng
im yu c hu ca nn kinh t nc ta (Vin NCQLKTTW, 2010). Cht lng tng trng
gim st. Tng trng kinh t vn tip tc thin v chiu rng, da ch yu vo gia tng s
lng vn u t, khai thc v xut khu ti nguyn. Trong khi , hiu qu s dng cc
ngun lc (vn, ti nguyn thin nhin, t ai, v.v.) v nng sut lao ng cn thp. Mc d
c to nhiu iu kin, cc doanh nghip nh nc cha pht huy c vai tr dn dt, ch
o trong chuyn dch c cu kinh t, i mi v pht trin cng ngh. Khu vc t nhn
pht trin, song quy m vn cn nh v gp nhiu hn ch v nng lc ti chnh, cng ngh.
Tnh hnh ny i hi nc ta phi kin nh thc hin ti c cu kinh t nhm ci thin hiu

42
qu s dng ngun lc v hng ti pht trin bn vng. Mt chin lc xut nhp khu hiu
qu cn phi tr thnh mt cu phn quan trng ca qu trnh ti c cu y.

II. Cc chnh sch kinh t v m v tc ng

1. Chnh sch u t v tc ng
1.1. Chnh sch u t
u t lun c mt vai tr quan trng trong chnh sch pht trin kinh t - x hi ca
nc ta. u t ca Nh nc, ngoi ngha duy tr v cng c vai tr ca kinh t Nh nc,
cn nhm thc hin vai tr tin phong trong nhng lnh vc mi, nhiu ri ro, nhng lnh vc
c nhiu tc ng lan ta n cc ngnh, lnh vc khc. Khuyn khch u t t nhn gip
tng cng s tham gia ca khu vc t nhn v cc hot ng kinh t, qua thc y tng
trng kinh t v to vic lm, thu nhp cho ngi lao ng. Trong khi , thu ht FDI gp
phn lm tng ngun lc v vn, k nng qun l, khoa hc cng ngh cn thit cho mt nc
chuyn i sang nn kinh t th trng. Phn ny xem xt li chnh sch u t ca nc ta
trong nhng nm va qua, tp trung vo giai on 2000-2010. Cc ni dung c tch ring
cho chnh sch thu ht FDI v chnh sch khuyn khch u t trong nc. Lu rng phn
ny ch tp trung vo chnh sch khuyn khch u t, ch khng cp n cc chnh sch
khc (nh chnh sch t ai, tn dng, v.v.) c nh hng n mi trng u t.
Chnh sch thu ht FDI n nm 2005
Hot ng khuyn khch FDI ca nc ta c th ch ha trong Lut u t nc
ngoi v cc vn bn hng dn thi hnh Lut u t nc ngoi. Lut ny c ban hnh
vo thng 12/1987, ngay t khi nc ta bt u thc hin ci cch kinh t v hi nhp kinh t
quc t. Cho n nay c sa i, b sung 5 ln vo cc nm 1990, 1992, 1996, 2000 v
2005. Nhn chung, cc sa, i, b sung ny nhm ni rng quyn, to iu kin cho hot
ng u t, sn xut - kinh doanh ca cc nh u t nc ngoi. Bn cnh , nhng thay
i chnh sch i vi FDI cn hng ti thu hp s khc bit v chnh sch i vi cc hot
ng FDI v u t trong nc.
Nhng thay i trong chnh sch thu ht FDI ca nc ta trong 24 nm qua xut pht
t mt s nguyn nhn ch yu. Th nht, thc tin cc dng vn FDI vo nc ta c nhng
bin ng nhanh chm khc nhau trong tng thi k, trong khi nhng ng gp ca FDI i
vi nng cao hiu qu kinh t, thc y tng trng, xut khu, to vic lm, chuyn giao
cng ngh, l kh r rng. iu ny i hi chnh sch phi c nhng bc chuyn nhm thu
ht cc d n FDI c quy m v cht lng ph hp. Th hai, bn thn ng v Nh nc
cng c thay i v nhn thc v quan im i vi khu vc kinh t ngoi nh nc ni
chung v khu vc c vn FDI ni ring, c bit l trong bi cnh nc ta ch ng thc hin
hi nhp kinh t quc t (Nguyn Th Tu Anh v cng s 2005). Th ba, trong bi cnh cc
dng vn nc ngoi cn hn hp nhng nhu cu vn cho pht trin li ln, cc nc trong
khu vc v trn th gii cng iu chnh chnh sch thu ht FDI ca mnh, qua tng
thm p lc cnh tranh i vi nc ta trong vic thu ht FDI. Chnh v vy, iu chnh chnh

43
sch FDI ca nc ta cng chnh l kt qu ca qu trnh cnh tranh ny. Cui cng, cc
chnh sch lin quan n FDI cng c iu chnh trc v sau nhng cam kt quc t ca
nc ta v TNN, c bit nhm bo v quyn li ca nh u t nc ngoi v khng phn
bit i x vi nh u t trong nc.
n sau nhng thay i v chnh sch i vi FDI l nhng chuyn bin v quan im
ca ng v Nh nc i vi vai tr, ngha ca TNN ni chung v FDI ni ring. Trc
nm 2000, cc doanh nghip FDI cha c coi nh mt ch th c lp trong nn kinh t,
mc d ng v Nh nc ghi nhn s hp tc lin doanh gia kinh t nh nc v t bn
nc ngoi (Nguyn Th Tu Anh v cng s 2005). C th, khu vc FDI c cho l c vai
tr to ln trong ng vin v vn, cng ngh, kh nng t chc qun l...5. Chnh v vy,
chnh sch i vi khu vc c vn FDI trong thi k ny ch yu hng vo vic khuyn
khch cc nh u t lin doanh vi cc DNNN, tr nhng lnh vc c tm quan trng c
bit i vi nn kinh t quc dn v an ninh quc phng.
n i hi ng ln th IX (nm 2001), khu vc c vn FDI c tha nhn l
mt trong 6 thnh phn cng tn ti trong nn kinh t. Vai tr ca khu vc ny l hng vo
xut khu, xy dng kt cu h tng kinh t - x hi, gn vi thu ht cng ngh hin i, to
thm nhiu vic lm...6. Hi ngh Trung ng ng ln th 9 (kho IX) sau cng nhn
mnh nhim v phi to chuyn bin c bn trong thu ht vn u t trc tip nc ngoi7.
Theo , chnh sch thu ht FDI tp trung hn vo nng cao cht lng cc dng vn FDI vo
nc ta. C th hn, chnh sch ny cn khuyn khch nhiu tp on xuyn quc gia c tim
lc ti chnh, khoa hc cng ngh tham gia u t vo cc ngnh, lnh vc quan trng ca nn
kinh t, c bit l cc lnh vc cng ngh cao, cng ngh ngun. Thay i trong nhn thc v
quan im ca ng v Nh nc i vi khu vc kinh t c vn FDI - c bit l tm quan
trng i vi ci thin hiu qu kinh t ni chung v hiu qu xut khu ni ring - l c s
quan trng Chnh ph sa i v hon thin cc vn bn php lut v c ch chnh sch thu
ht vn FDI v i vi hot ng ca cc doanh nghip FDI (Nguyn Th Tu Anh v cng
s 2005).
Trong giai on 1986-1988, vic ban hnh Lut u t nc ngoi vo thng 12/1987
to dng khung php l c bn u tin cho cc hot ng FDI nc ta. Cng vi vic
m ca th trng, chng ta m rng quyn thng mi, xa b c quyn ngoi thng
ca cc DNNN t 1988. Theo , cc doanh nghip c vn FDI c php thc hin hot
ng xut nhp khu. Ngoi vic tng mc hp dn ca mi trng u t - kinh doanh
i vi doanh nghip nc ngoi, bin php ny cn gp phn ci thin hiu qu ca hot
ng thng mi - vn trc y do DNNN thc hin.
Trong giai on 1989-1995, Lut u t nc ngoi tip tc c sa i hai ln vo
cc nm 1990 v 1992 v 1996 nhm thu ht mnh m hn FDI vo nc ta. Theo , cc
cng ty v doanh nghip u c php tham gia trc tip vo hot ng xut nhp khu, ch
khng hn ch khu vc DNNN v cc i tng doanh nghip c vn FDI nh trc (inh
5
Vn kin i hi ng ton quc ln th VIII, 1996.
6
Vn kin i hi ng ton quc ln th IX, 2001.
7
Ti liu ca Hi ngh ton quc ln th 9 (kho IX) ca ng CS Vit Nam, 2004.
44
Hin Minh v cng s 2009). Chng hn, ln sa i vo nm 1992 quy nh cc d n FDI
c cp giy php u t trong vng 45 ngy, khuyn khch lin doanh vi doanh nghip
trong nc, pha Vit Nam chu trch nhim n b gii phng mt bng cho cc d n FDI,
p dng thu u i cho cc d n u t vo cc lnh vc c bit u tin vi mc thu thu
nhp 10% trong vng 15 nm k t khi hot ng.
Trong giai on t 1996-1999, cc quy nh cn c ni hn na. Theo : (i) doanh
nghip FDI c t la chn loi hnh u t, t l gp vn, a im u t, i tc u t; (ii)
cc doanh nghip xut khu sn phm trn 80% c u tin nhn giy php sm; (iii) doanh
nghip FDI c php cho thu li t thu ti cc khu cng nghip, khu ch xut; v (iv)
vic duyt k hoch xut khu ca doanh nghip FDI c bi b hon ton. Bn cnh , quy
nh cng cho php min thu nhp khu i vi thit b, my mc, vn ti chuyn dng,
nguyn liu vt t, v.v.; i vi doanh nghip u t vo nhng lnh vc u tin, a bn u tin
trong 5 nm u hot ng; i vi nguyn vt liu nhp khu sn xut sn phm xut khu
cho cc doanh nghip xut khu; v nguyn vt liu trung gian nhp khu vi t l tng ng
cho cc doanh nghip cung ng sn phm u vo cho doanh nghip xut khu.
Trong giai on 2000-2004, nc ta tip tc tng cng u i trong cc chnh sch
thu ht FDI. Hng i ny c cho l cn thit trong bi cnh cc nc trong khu vc va
tri qua cuc khng hong tin t khu vc. Quan trng hn, vic cc nc ASEAN tng
cng t do ha thng mi ni khi trong khung kh hip nh AFTA/CEPT cng i hi
nc ta phi c nhng bc i nhanh chng hn nhm tranh th cc dng vn FDI vo khu
vc. V th tc u t, chng ta ban hnh danh mc ngnh, lnh vc m doanh nghip FDI
c ng k kinh doanh m khng cn xin giy php, ng thi b ch thu ph ng k
u t FDI. Lnh vc u t cng c m rng cho doanh nghip FDI, theo cho php
doanh nghip FDI u t xy dng nh , a dng ho hnh thc u t v c mua c phn
ca cc doanh nghip trong nc. Bn cnh , doanh nghip FDI c th chp ti sn gn
lin vi t v gi tr quyn s dng t. V hot ng thng mi, Vit Nam cng thu hp
cc lnh vc trong yu cu doanh nghip FDI phi bo m xut khu t nht 80% sn
lng, v cho php doanh nghip FDI c tham gia dch v i l xut nhp khu.
Cc quy nh i vi hot ng xut nhp khu ca doanh nghip FDI cng c ni
lng dn. n nm 1995, doanh nghip FDI phi bo m t l xut khu trong giy php u
t, khng c lm i l xut nhp khu hay cung ng mt hng cho th trng trong nc
qua i l. n giai on 1996-1999, vic xt duyt k hoch xut khu ca cc doanh nghip
ny c bi b. T nm 2000, cc lnh vc yu cu bo m t l xut khu (80%)
c thu hp, trong khi cc doanh nghip FDI cng c php tham gia dch v i l xut
nhp khu.
Bc iu chnh chnh sch tip theo l vo nm 2005, khi Vit Nam ban hnh Lut
u t (c hiu lc t 01/07/2006) iu tit c hot ng u t trong nc v u t nc
ngoi mt cch thng nht. y l bc tin di theo hng ci thin mi trng u t, to
mt sn chi bnh ng cho cc nh u t c trong v ngoi nc. Cng vi Lut u t,

45
Vit Nam cng ban hnh Lut Doanh nghip nm 20058, vn bn php lut chung u tin c
hiu lc iu chnh i vi tt c cc loi hnh doanh nghip trn lnh th Vit Nam. Hai Lut
ny v cc vn bn di Lut to iu kin cho cc doanh nghip c iu kin hot
ng bnh ng hn trong nn kinh t th trng Vit Nam. S ra i ca hai lut ny th
hin cam kt to lp mt mi trng thun li, bnh ng v ph hp vi nn kinh t th
trng nh hng x hi ch ngha v yu cu ca qu trnh hi nhp kinh t quc t (c th
l vic gia nhp WTO).
Chnh sch u t t nhn trong nc n nm 2005
K t khi bt u i mi, Vit Nam chnh thc tha nhn v th ch ha a v
php l cho khu vc kinh t t nhn. Theo , Nh nc tng bc khuyn khch khu vc
t nhn tham gia u t thng qua cc quy nh v quyn t do kinh doanh v gia nhp th
trng ca khu vc ny. Hn na, cc c ch chnh sch cng c sa i mt cch cn bn
kinh t t nhn c iu kin pht trin. Bn cnh vic tip tc hon thin cc quyn kinh
doanh v gia nhp th trng, Nh nc ban hnh thm cc chnh sch khuyn khch u t t
nhn trong nc, bc u hnh thnh v vn hnh mt s th trng c bn. Cho n nm
1999, nhiu vn bn c ban hnh v thc thi, qua hp thc ho u t t nhn trong
nc v tch cc khuyn khch t nhn pht trin.
C th, nhng chnh sch quan trng c th ch ha bng vic Quc hi thng qua
Lut Doanh nghip t nhn vo nm 1990, Lut Cng ty nm 1990. Sau , Hi ng B
trng ban hnh Ngh nh 66/HBT ngy 2/3/1992 v h kinh doanh c th. Cng vi
tinh thn ny nhng mc cao hn, Hin php Vit Nam nm 1992 quy nh: Cng
dn Vit Nam c quyn t do kinh doanh theo quy nh ca php lut. Trong nhng nm
1987- 1993, Nh nc ch yu a ra cc quy nh v quyn t do kinh doanh, th tc thnh
lp doanh nghip, th tc cp php u t v gia nhp th trng. Theo , Nh nc tha
nhn v thc hin bo h quyn s hu ti sn, li nhun, vn u t, cc quyn v li ch
hp php khc ca ch u t, ng thi cam kt khng quc hu ha ti sn, vn u t v
li nhun hp php ca ch u t.
Tuy vy, Lut Cng ty v Lut Doanh nghip cn hn ch t nhn hot ng trong
nc trong mt s lnh vc. Ngoi mt s ngnh, ngh m php lut cm kinh doanh, vic
thnh lp doanh nghip ca t nhn trong mt s ngnh, ngh phi c Ch tch Hi ng
B trng cho php, v d nh sn xut v lu thng thuc n, thuc c, ho cht c; sn
xut v cung ng in, nc c quy m ln; khai thc cc loi khong sn qu; sn xut cc
phng tin pht sng truyn tin, dch v bu chnh vin thng, truyn thanh, truyn hnh,
xut bn; vn ti vin dng v vn ti hng khng; chuyn kinh doanh xut khu, nhp khu;
du lch quc t.
Hn na, quan h gia Nh nc v doanh nghip t nhn trong thi k 1986-1999
c nh gi l cn mang nng tnh cht xin - cho (Trn Th Minh Chu 2007). Nh nc
dng nh cha thc s quan tm to mi iu kin cho doanh nghip t nhn pht trin.

8
Thay th cho Lut Doanh nghip nm 1999, Lut DNNN nm 2003, cc quy nh v t chc
qun l v hot ng ca doanh nghip ti Lut u t nc ngoi ti Vit Nam nm 2000.
46
Trn thc t, c th bt u hot ng u t trn th trng, hu ht ch u t phi mt
rt nhiu thi gian hon thnh vic thnh lp doanh nghip, ng k kinh doanh. Bn thn
cc bc ny cng bao gm rt nhiu th tc hnh chnh, v phi qua nhiu khu, nhiu ca.
Nhiu quy nh v thnh lp doanh nghip v u t trong cc vn bn php lut cn
qu cht ch, khng hp l. Chng hn, theo Lut Cng ty 1990, khi thnh lp, doanh nghip
phi p ng c yu cu v mc vn php nh ca Nh nc. Theo , khi thnh lp cng
ty, cc nh u t bt buc phi c vn iu l ti thiu bng hoc ln hn mc vn php nh
quy nh i vi ngnh ngh ng k kinh doanh. Song thc tin 10 nm thc hin Lut Cng
ty cho thy, vic quy nh v vn php nh mang tnh hnh thc, khng ph hp vi iu kin
nc ta. Trong khi , quy nh ny khng khuyn khch hot ng u t, va khng bo
m hiu qu qun l nh nc. Hn na, do mi bt u xy dng mi trng u t, Nh
nc mi ch cng nhn nhng quyn rt ti thiu cho hot ng kinh doanh, u t.
H thng chnh sch, php lut kinh t ca Nh nc ni chung cha y , cha hon
thin. V d, nh u t hu nh khng th thng mi ho quyn s dng t. Mc d c Lut
t ai vo nm 1993 v sau l Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut t ai 1998,
trong c cc quy nh lin quan n quyn s dng t, quyn chuyn nhng, quyn th
chp quyn s dng t ca cc doanh nghip v c nhn, nhng do ch qun l t theo
mc ch, vic chuyn mc ch s dng t rt kh khn, t giao cho t nhn s dng ch yu
l t nng nghip v t , nn th trng bt ng sn khng hot ng linh hot, vn mt
bng sn xut kinh doanh ca t nhn trong nc rt nan gii (Trn Th Minh Chu 2007). Mt
khc, th trng ti chnh mi manh nha xut hin, c s php l vn hnh cho loi th trng
ny cha y , tim n nhiu ri ro. Chnh v vy, mi trng u t cn thiu tnh khuyn
khch t nhn tit kim v chuyn ha cc khon tit kim thnh vn u t.
Chnh sch ring i vi khuyn khch u t t nhn trong nc c hnh thnh kh
mun. Lut Khuyn khch u t trong nc ch c ban hnh vo nm 1994. y l c s
chnh sch khuyn khch u t t nhn trong nc c nhiu i mi, ng thi c s
chuyn bin c v s lng chnh sch cng nh ni dung khuyn khch u t. Giai on
1994-1999 chnh l thi k bng n chnh sch khuyn khch u t.
Lut Doanh nghip c ban hnh vo nm 1999 (c hiu lc t nm 2000) to
ra mi trng thun li, thng thong cho hot ng kinh doanh ca t nhn, to bc t
ph v ci cch hnh chnh, nng cao ng k tnh thng nht, minh bch v bnh ng ca
khun kh php lut v kinh doanh cho khu vc t nhn nc ta. c bit, trn c s thng
nht Lut Cng ty v Lut Doanh nghip t nhn, Lut Doanh nghip nm 1999 quy nh t
chc, hot ng ca 4 loi hnh doanh nghip: cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn,
doanh nghip t nhn v cng ty hp danh.
trin khai thc hin Lut Doanh nghip 1999, trong giai on 2000-2006, Chnh
ph v cc b, ban, ngnh ban hnh gn 100 vn bn hng dn c th trong tng lnh vc.
Cc gii php khuyn khch u t t nhn trong nc c a ra trong giai on ny kh
mnh m nhm to s thng nht trong quan im v trong qu trnh p dng trn thc t.
y cng l giai on gii quyt c c bn vn quyn kinh doanh, quyn u t v

47
bt u i vo khuyn khch u t mc su hn trn cc mt: to lp cc th trng, h
tr nh u t tip cn cc yu t sn xut, c th ho v b sung thm cc c ch khuyn
khch u t bc u c thit lp giai on trc. Chng hn, v cc chnh sch u
i v h tr u t, Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh 53/2004/Q-TTg vi
nhiu u i i vi d n u t trong khu cng ngh cao. Quyt nh 133/2001/Q-TTg
vo nm 2001 cng cho php p dng cc hnh thc tn dng h tr xut khu. Cng trong
nm 2001, Ngh nh s 90/2001/N-CP c Chnh ph ban hnh v tr gip pht trin
doanh nghip nh v va (DNNVV) nhn mnh vai tr ca cc hip hi doanh nghip
trong tr gip doanh nghip pht trin. ng thi, nh u t t nhn c to iu kin
tip cn thun li hn ti cc ngun lc nh c giao t, cho thu t theo quy nh ca
php lut v t ai, c vay vn tn dng.
Nhn chung, cho n nm 2006, chnh sch khuyn khch u t t nhn trong nc
to c ng lc ng k khu vc kinh t t nhn trong nc tham gia cc hot ng
kinh t v pht trin mt cch mnh m. Bn cnh , chnh sch khuyn khch u t t nhn
ngy mt hon thin v i vo chiu su hn. Phm vi iu chnh ca chnh sch khuyn
khch u t c m rng, v bao qut y cc i tng hn. Cui cng, mi trng
u t v khung kh qun l nh nc i vi hot ng u t ca t nhn trong nc ngy
cng c ci thin theo hng minh bch, cng khai v nht qun hn.
Mc d vy, khuyn khch u t t nhn trong nc cn c mt s hn ch nht nh.
Ch u i u t cn cha hp l, trong khi th tc cp u i u t cn nhiu bt cp.
Trn thc t, chnh sch u i u t cng c thc hin trn lan v cha ng trng im.
Mt khc, nhng bt cp ca nhiu c ch, chnh sch kinh t lin quan cng l nguyn nhn
c bn lm cho chnh sch khuyn khch u t t nhn trong nc km hp dn.
Chnh sch thu ht u t t nm 2005 n nay
Lut u t v Lut Doanh nghip ban hnh vo nm 2005 th hin tinh thn xy
dng mi trng u t - kinh doanh bnh ng hn gia cc nh u t trong nc v nc
ngoi. K t , chnh sch u i v h tr u t ti Vit Nam khng c s phn bit i x
v u i, h tr u t i vi cc nh u t trong v ngoi nc. Cc h tr v u i u
t c quy nh trong Lut p dng chung cho c hai i tng nh u t trong v ngoi
nc, m bo tnh nht qun trong cc chnh sch u i u t v gp phn thc y cc
hot ng u t v khuyn khch u t ti Vit Nam.
C th hn, Lut u t iu chnh cc hot ng u t trong nc, cng nh u t
nc ngoi t lnh vc, hnh thc u t, th tc thnh lp, t chc qun l hot ng ca d
n u t n cc d n u t v qun l nh nc i vi hot ng u t trn cng mt
khung kh php l. Theo , cc chnh sch v h tr v u i u t c th hin mt
cch r rng hn, minh bch hn v c s cn nhc gia li ch chung ca nh nc v x hi
v li ch ring ca nh u t.
Trong khi , Lut Doanh nghip cng bo m i x bnh ng hn gia cc thnh
phn doanh nghip. Trong qu trnh thnh lp doanh nghip, ch doanh nghip hon ton c
quyn c: (i) La chn lnh vc u t, hnh thc u t, phng thc huy ng vn, a

48
bn, quy m u t, i tc u t v thi hn hot ng ca d n; (ii) ng k kinh doanh
mt hoc nhiu ngnh, ngh; thnh lp doanh nghip theo quy nh php lut; t quyt nh
v hot ng u t, kinh doanh ng k; (iii) Bnh ng trong vic tip cn, s dng cc
ngun vn tn dng, qu h tr; s dng t ai v ti nguyn theo quy nh ca php lut;
(iv) Thu hoc mua thit b, my mc trong nc v nc ngoi thc hin d n u t;
v (v) Thu lao ng trong nc; thu lao ng nc ngoi lm cng vic qun l, lao ng
k thut, chuyn gia theo nhu cu sn xut, kinh doanh. Nh vy, v c bn, tt c cc loi
hnh c quyn bnh ng trong tt c qu trnh hot ng, sn xut kinh doanh t khi thnh lp
v c qu trnh hot ng ca doanh nghip.
Sau , Chnh ph ban hnh Ngh nh s 108/2006/N-CP ngy 22/9/2006 quy
nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iu ca Lut u t. Theo , Ngh nh quy nh
Danh mc lnh vc u i u t v Danh mc a bn u i u t. Ngoi ra, Ngh nh ny
Chnh ph cn c nhiu chnh sch u i u t cho cc nh u t trong nc cng nh
nc ngoi. C th:
- V u i thu: cc nh u t c hng u i v thu thu nhp doanh nghip v thu
nhp khu theo quy nh ca php lut v thu thu nhp doanh nghip v thu xut/nhp khu.
- V t ai: Cc nh u t c min, gim thu s dng t, tin s dng t, tin
thu t v tin thu mt nc theo quy nh ca php lut v t ai v v thu.
- V h tr chuyn giao cng ngh: Chnh ph to iu kin thun li cho cc bn chuyn
giao cng ngh, khuyn khch vic chuyn giao cng ngh vo Vit Nam v c cc chnh sch h
tr DNNVV, hp tc x u t vo nghin cu v trin khai, chuyn giao cng ngh.
- V h tr o to: Qu h tr o to ca doanh nghip c min, gim thu.
Trong khi , chi ph o to c tnh vo chi ph hp l lm cn c xc nh thu nhp chu
thu thu nhp doanh nghip. Ngoi ra, Chnh ph cn c k hoch, chng trnh tr gip o
to ngun nhn lc cho DNNVV.
- V h tr u t pht trin v dch v u t: Chnh ph khuyn khch v h tr cc
t chc, c nhn thc hin cc dch v h tr u t, bao gm t vn u t, t vn qun l;
t vn v s hu tr tu, chuyn giao cng ngh; dy ngh, o to k thut v k nng qun
l; cung cp thng tin v th trng, thng tin khoa hc - k thut, cng ngh v cc thng tin
kinh t, x hi m nh u t yu cu; tip th, xc tin u t v thng mi; thnh lp, tham
gia cc t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip theo quy nh ca php lut; v thnh lp
cc trung tm thit k, th nghim h tr pht trin cc DNNVV.
- V h tr xy dng kt cu h tng ngoi hng ro khu cng nghip, khu ch xut,
khu cng ngh cao: Chnh ph khuyn khch v c chnh sch u i cc thnh phn kinh t
u t xy dng cc cng trnh kt cu h tng k thut v h tng x hi ngoi hng ro khu
cng nghip, khu ch xut v khu cng ngh cao.
- V h tr u t h thng kt cu h tng trong hng ro khu cng nghip, khu ch
xut: y ban nhn dn cp tnh cn i ngun ngn sch a phng h tr nh u t u
t pht trin h thng kt cu h tng k thut trong hng ro khu cng nghip, khu ch xut.

49
 - V h tr u t pht trin h thng kt cu h tng k thut khu kinh t, khu cng
ngh cao: Chnh ph dnh ngun vn u t t ngn sch Nh nc h tr u t pht
trin h thng kt cu h tng k thut v h tng x hi ngoi cc khu chc nng v cc cng
trnh dch v cng cng quan trng trong khu kinh t; bi thng gii phng mt bng trong
cc khu chc nng v ti nh c, ti nh canh cho cc h gia nh b thu hi t; v u t
cng trnh x l nc thi v cht thi tp trung ca cc khu chc nng.
Bng 24: Xp hng v mc thun li trong kinh doanh, 2005-2010
Trung Trung
Campu- Indo- Malai- Philip- Xinh- Thi Vit
Brunei Lo bnh bnh
chia nexia xia pin ga-po Lan Nam
(9) (6)
2010
Xp hng chung (trn 183 nc) 96 145 122 167 23 166 1 12 93 92 70
Xp hng ca tng nhn t
Khi s doanh nghip 153 173 161 89 88 162 4 55 116 111 98
Xin cp giy php 75 145 61 115 109 111 2 13 69 78 61
Thu lao ng 4 134 149 107 61 115 1 52 103 81 80
ng k ti sn 183 116 95 161 86 102 16 6 40 89 58
Tip cn tn dng 113 87 113 150 1 127 4 71 30 77 58
Bo v nh u t 119 73 41 182 4 132 2 12 172 82 61
Np thu 22 58 127 113 24 135 5 88 147 80 88
Thng mi xuyn bin gii 48 127 45 168 35 68 1 12 74 64 39
Thc thi hp ng 160 141 146 111 59 118 13 24 32 89 65
ng ca doanh nghip 37 183 142 183 57 153 2 48 127 104 88
2009
Xp hng chung (trn 181 nc) 88 135 129 165 20 140 1 13 92 87 66
Xp hng ca tng nhn t
Khi s doanh nghip 130 169 171 92 75 155 10 44 108 106 94
Xin cp giy php 72 147 80 110 104 105 2 12 67 78 62
Thu lao ng 5 134 157 85 48 126 1 56 90 78 80
ng k ti sn 177 108 107 159 81 97 16 5 37 87 57
Tip cn tn dng 109 68 109 145 1 123 5 68 43 75 58
Bo v nh u t 113 70 53 180 4 126 2 11 170 81 61
Np thu 35 24 116 113 21 129 5 82 140 74 82
Thng mi xuyn bin gii 42 122 37 165 29 58 1 10 67 59 34
Thc thi hp ng 157 136 140 111 59 114 14 25 42 89 66
ng ca doanh nghip 35 181 139 181 54 151 2 46 124 101 86
2005
Xp hng chung (trn 175 nc) - - 131 - 25 121 2 19 98 - 66

Xp hng ca tng nhn t

Khi s doanh nghip - - 161 - 66 99 11 23 89 - 75

Xin cp giy php - - 129 - 134 112 10 6 28 - 70
Thu lao ng - - 141 - 37 118 4 46 137 - 81
ng k ti sn - - 118 - 68 91 12 16 30 - 56
Tip cn tn dng - - 76 - 3 96 7 41 76 - 50
Bo v nh u t - - 58 - 3 151 2 33 170 - 70
Np thu - - 129 - 49 96 8 54 116 - 75
Thng mi xuyn bin gii - - 55 - 41 61 2 97 68 - 54
Thc thi hp ng - - 144 - 78 50 23 43 90 - 71
ng ca doanh nghip - - 126 - 47 143 2 36 105 - 77

Ngun: Ngn hng th gii (2010)

50
 Tuy nhin, mi trng u t - kinh doanh ca Vit Nam vn cn mt s hn ch. C
th thy mc thun li trong kinh doanh ch mc trung bnh so vi cc nc c xp
hng, mc d phn no c ci thin t th 98 (trn 175 nc) ln th 93 (trn 183 nc).
Ti thi im nm 2010, Vit Nam c nh gi cao nht v tip cn tn dng (th 30), thc
thi hp ng (th 32), v ng k ti sn (th 40). Trong khi , mt s kha cnh li c
xp hng kh thp nh ng ca doanh nghip (th 127), np thu (th 147) v bo v nh
u t (th 172). ng lu l xp hng v bo v nh u t mc rt thp, cho thy nhng
quan ngi nht nh ca nh u t i vi mi trng u t - kinh doanh.
Nh vy, xt trong giai on 2005-2010, nc ta t c tin b nhanh nht v nng
cao hiu lc thc thi hp ng (tng ti 58 bc), tip cn tn dng (tng 46 bc) v thu lao
ng (tng 34 bc). Trong khi , xp hng li tt kh nhanh trn cc kha cnh nh xin cp
php (gim 41 bc), np thu (gim 31 bc) v ng ca doanh nghip (gim 22 bc). Nhng
din bin ny cho thy mi trng u t - kinh doanh vn l tr lc ng k i vi hot
ng ca doanh nghip. C th hn, song song vi vic n lc gii quyt mt s im nghn
trong mi trng kinh doanh, Vit Nam dng nh li cha lu tm ng mc n mt s
im nghn khc.
Xt khu vc ng Nam , Vit Nam cng ch mc trung bnh khu vc. iu
ny phn no c th hin vic xp hng ca Vit Nam kh gn vi trung bnh ca 9 nc
ASEAN c xp hng vo nm 2010. Theo , Vit Nam th hin tt hn nhiu nc ng
Nam v tip cn tn dng, thc thi hp ng, v ng k ti sn. Trong khi , Vit Nam li
km xa so vi cc nc trong khu vc trn hai kha cnh np thu v bo v nh u t. Hai
ni dung khc kh yu km so vi khu vc l thu lao ng v ng ca doanh nghip. Tuy
nhin, nu khng tnh Lo, Brunei v Cam-pu-chia th Vit Nam km xa so vi trung bnh ca
cc nc cn li, v ch tt hn v tip cn tn dng, thc thi hp ng, v ng k ti sn
(song chnh lch khng nhiu).
u t cng
u t cng bao gm 6 phng thc: (i) vn u t t ngn sch Nh nc; (ii) tn
dng t ngn sc Nh nc; (iii) vn u t ca DNNN; (iv) vn vay v vn vin tr ODA;
(v) tri phiu chnh ph; v (vi) cc ngun ng gp t nguyn, bao gm c cc ng gp
bng hin vt ca cc cng ng dn c nhm h tr cc cng trnh cng cng ti a phng.
K t khi bt u i mi, cng vi vic thay i t duy v nn kinh t nh hng th
trng, Vit Nam c nhng thay i ln i vi chnh sch u t cng. Vo nm 1989,
Chnh ph gim ng k tr cp cho DNNN, ng thi tp trung u t cng vo cc lnh
vc pht trin h tng v phc li x hi. Do p lc t cc DNNN khng theo kp iu chnh
v lm n thua l, Chnh ph phi tr cp tn dng h tr cc doanh nghip ny.
T cc nm 1994-1995, Chnh ph p dng tr li cc chnh sch ca nm 1989,
trong u tin u t cng vo cc lnh vc m t nhn khng mun tham gia. Theo ,
Chnh ph gim ng k u t cng vo ngnh cng nghip v tng u t vo h tng, y t,
gio dc v cc dch v cng khc.

51
 Bn cnh vic iu chnh c cu u t cng, k t thp nin 1990, Chnh ph cng
ban hnh nhiu vn bn php quy iu tit v nng cao hiu qu u t cng. Chng hn,
Ngh nh 385/HBT ngy 7/11/1990 ca Hi ng B trng v quy nh i vi qun l u
t v xy dng c bn, sau ny c thay th bi Ngh nh 177/N-CP; Ngh nh 92/N-CP
nm 1998 quy nh chi tit vic thc hin v qun l cc cng trnh xy dng c bn t ngun
ngn sch nh nc v cc ngun vn nh nc khc; Ngh nh s 52/1999/N-CP ngy
08/07/1999 ca Chnh ph v quy nh vic qun l u t v xy dng c bn. Xu hng ny
vn tip din sang nhng nm 2000. Ngh nh s 52/1999/N-CP sau c sa i bng
cc Ngh nh 12/2000/N-CP (v 07/2003/N-CP) v vic phn cp ph duyt cc d n u
t cng (v d n c vn u t t ngun ngn sch nh nc). Ngoi ra, nhiu vn bn khc
cng c ban hnh nhm nng cao hiu qu qun l u t cng.

Hp 1: Mt s vn bn lin quan n qun l u t cng

- Ngh nh s 12/2009/N-CP (thng 2/2009) v vic chun b thm nh cc d n

trong c cc cng trnh dn s.
- Ngh nh s 99/2007/N-CP nm 2007 v qun l chi ph u t xy dng cng
trnh. n nm 2009, Ngh nh c thay th bi Ngh nh s 112/2009/N-CP, p
dng vi tt c cc cng trnh xy dng cng cng s dng t nht 30% vn ngn sch
nh nc.
- Trong thm quyn ca mnh, cc B chuyn ngnh cng ban hnh nhiu vn bn khc
nhau hng dn vic thc hin cc d n u t cng. Cc quy nh v mua sm cng
c ban hnh vo nm 1999 trong Ngh nh s 88/1999/N-CP, v sau c sa
i trong cc Ngh nh s 14/2000/N-CP nm 2000 v 66/2003/N-CP nm 2003.
Cui cng, cc Ngh nh ny cng c thay th bi cc Ngh nh s 111/2006/N-
CP, 58/2008/N-CP, v 85/2009/N-CP.
- V theo di v nh gi, B K hoch v u t ban hnh Thng t s
03/2003/TT-BKH ngy 19/05/2003. Sau Lut u t nm 2005, Chnh ph ban
hnh Ngh nh s 113/2009/N-CP v theo di v nh gi cc d n u t. Gn
y nht, B K hoch v u t ban hnh Thng t s 13/2010/TT-BKH vo
thng 6/2010 v mu bo co phc v vic theo di v nh gi u t. Vit Nam
cng c khung php l ring cho vic theo di v nh gi cc d n ODA, trong
vn bn mi nht l Quyt nh s 1248/2007/Q-BKH ca B K hoch v u t.
- Ngy 2/8/2007, c quan Kim ton Nh nc ban hnh Quyt nh s
05/2007/Q-KTNN quy nh quy trnh kim ton cho cc d n u t s dng vn
ngn sch nh nc, tn dng t ngun ngn sch nh nc, hoc d n do DNNN
thc hin.
- Khung kh php l cho hp tc cng - t (PPP) c ci thin. Chnh ph ban
hnh Ngh nh s 77/N-CP v c ln lt thay th bng cc Ngh nh s
78/2007/N-CP v 108/2009/N-CP nhm qun l cc hnh thc PPP khc nhau, bao
gm c BOT, BTO, v BT.
Ngun: on Hng Quang v cng s (2010)

52
 Mt trong nhng chnh sch lin quan n nng cao hiu qu u t cng l i mi
doanh nghip nh nc. T nm 2001, Vit Nam n lc y mnh ci cch doanh nghip
nh nc thng qua cc bin php sp xp li nh c phn ho, giao, bn, khon, cho thu
doanh nghip v i mi c ch hot ng. T nm 2006, xu hng i mi doanh nghip nh
nc tp trung nhiu hn vo chuyn i cc doanh nghip nh nc c quy m ln. Theo Lut
Doanh nghip 2005, Chnh ph cng ban hnh cc Ngh nh v vic chuyn i, sp xp
doanh nghip nh nc. Tuy nhin, n 1/7/2010 (thi im tt c cc doanh nghip phi
chuyn sang hot ng theo Lut Doanh nghip 2005), vn nh nc vn chim u th. Tnh
n thi im 1/7/2010, Nh nc cn nm gi 100% vn 1.206 doanh nghip, trong c
khong 900 doanh nghip chuyn i thnh cng ty trch nhim hu hn (TNHH) mt thnh
vin. Cc doanh nghip 100% vn nh nc chuyn sang cng ty TNHH mt thnh vin vn
do nh nc l ch s hu duy nht, nn khng c g thay i so vi trc khi chuyn i.
Trong khi , ch tnh ring tm tp on v tng cng ty nh nc ln chuyn i thnh
cng ty TNHH mt thnh vin th vn nh nc (vn iu l) do nh nc nm gi ton b
ln ti 465.000 t ng. Nu k c gn 900 cng ty TNHH nh nc mt thnh vin cn li th
vn nh nc ti doanh nghip nh nc c tnh s ln ti khong 500.000 t ng, tng
ng khong hai phn ba tng vn nh nc c ti doanh nghip nh nc.
Mc d vy, tht thot v lng ph vn l nhng vn nghim trng trong cc d n
u t cng. Cc quy nh, c ch php l cha v r rng trong giai on chuyn i, nn
vn to nhiu iu kin cho tht thot v lng ph. Trong khi , chnh sch u t vn cn
yu trn nhiu lnh vc, dn n km hiu qu. Hn na, nhiu d n tin thc hin chm,
trong khi cc th tc duyt d n, u thu v gii ngn cn kh phc tp v mt thi gian.
Cht lng mt s d n u t cng cn thp do nhiu nguyn nhn trong c nguyn
nhn ngay t khu thit k. Kt qu l d n phi iu chnh v/hoc sa i kh nhiu ln
trong qu trnh thc hin, dn n lng ph v ko di d n. Bn thn cc tp on v tng
cng ty cng tham gia u t vo nhiu lnh vc khng thuc th mnh ca mnh, dn n
vic s dng vn thiu hiu qu.
Quan trng hn, vic qu u tin mc tiu tng trng da vo thc y u t v,
theo , thm ht ngn sch nh nc trong mt thi gian di lm tng p lc lm pht.
ng thi, nhng nh i gia mc tiu tng trng v lm pht cng cha c nhn nhn
mt cch thu o, dn n nhng u tin cha ph hp i vi kim ch lm pht v n nh
kinh t v m. Nhng lng tng trong ng ph vi cc dng vn ngn hn sau khi gia nhp
WTO cng nh gi th gii tng mnh ch l b ni ca vn lm pht trong nhng nm gn
y. Trong khi , lm pht cao cng lm gi tr vn dnh cho cc d n u t cng gim
ng k, theo hn ch vic thc hin d n mt cch ng thi hn v c hiu qu.
Nhn thc r nguyn nhn su xa ca tnh hnh lm pht, t thng 2/2011, Vit Nam
thc hin Ngh quyt 11/NQ-CP, trong c nhn mnh vic ct gim u t cng. Tnh n
cui thng 5/2011, cc B, ngnh, a phng v cc tp on, tng cng ty nh nc r
sot, ct gim, sp xp li cc ngun vn u t nm 2011 vi tng s vn gn 80.550 t ng,
bng 9% tng s vn u t ton x hi. Trong , s vn gim nh thc hin cc gii php
khng ko di thi gian gii ngn k hoch nm 2011, khng ng trc vn k hoch nm

53
2012, gim vn tri phiu Chnh ph l khong 30 nghn t ng; s vn ct gim, iu chuyn
ca cc B, ngnh, a phng v cc tp on kinh t, tng cng ty nh nc ct gim so vi
k hoch 2011 l khong 50.550 t ng. Tuy nhin, mt s a phng trin khai chm v ct
gim u t, vic r sot v iu chuyn cc ngun vn tri phiu Chnh ph, tn dng u t
nh nc, x s kin thit, vn vay, v.v. cha c quan tm ng mc. y chnh l mt trong
nhng yu t khin lm pht vn cha t c kt qu mong mun, lm nh hng n mi
trng kinh t v m ni chung v hot ng xut nhp khu ni ring.
1.2 u t trong giai on 2001-2010
Tng u t vo cc ngnh sn xut
Tng trng vn u t ton x hi theo ngnh c chia thnh 2 giai on, tng
ng vi hai K hoch pht trin kinh t - x hi 5 nm (2001-2005 v 2006-2010). Cng vi
tin trnh hi nhp kinh t quc t v gia tng thu ht u t nc ngoi, cng vi vic gia
tng u t cng nhm thc y tng trng kinh t, vn u t ton x hi c xu hng tng
lin tc, song vi tc khc nhau. C th, tng vn u t x hi (theo gi so snh 1994)
tng t mc 115 nghn t ng vo nm 2000 ln 214 nghn t ng vo nm 2005 v 371
nghn t ng vo nm 2009. Tnh trung bnh, tc tng trng vn u t x hi t mc
13,2%/nm trong giai on 2001-2005 v 14,8%/nm trong giai on 2006-2009.
Hnh 2 phn nh nhng thay i ca t l vn u t so vi GDP trong giai on
2001-2010. T l vn u t/GDP tng lin tc, song vi tc khim tn, t mc 35,4% ln
mc 41,5% trong cc nm 2001-2006. Nh vy, vic thc hin Hip nh BTA vi Hoa K
vo nm 2001 v thc hin AFTA vo nm 2006 - cc mc hi nhp quan trng ca nc ta -
khng c tc ng ng k n quy m tng i ca tng vn u t trong nn kinh t.
Hnh 2: T l vn u t so vi GDP giai on 2001-2010

50.0
46.5

45.0
42.7
41.5 41.5 41.9
40.7 40.9
40.0 39.0
37.4
35.4
35.0

30.0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Ngun: Tnh ton t s liu ca TCTK

Tuy nhin, ngay sau khi nc ta gia nhp WTO, t l vn u t/GDP c nhng
thay i ln v lin tc. T l ny tng rt mnh t 41,5% nm 2006 ln n 46,5% nm
2007. Nh vy, gia nhp WTO c tc ng mnh m, r rng v ngay lp tc n u t. n
nm 2008, t l vn u t/GDP li gim mnh, ch cn tng ng vi mc ca nm 2006.

54
y l kt qu ca hai c sc: (i) Lm pht cao vo u nm 2008 buc Chnh ph thc hin
chnh sch tin t (CSTT) tht cht, y li sut tng cao v lm gim u t; v (ii) Cuc
khng hong ti chnh ton cu v suy gim kinh t trong nc khin c u t t nhn v
FDI suy gim. n nm 2009, t l u t/GDP c hi phc do cc chnh sch kinh t v m
c ni lng, trong c thc hin gi kch thch ti kha. Mc d vy, mc tng t l u
t/GDP trong thi gian ny l khng nhiu.
u t theo cc ngnh hng c th
Bng 25 trnh by mc u t c phn b trong cc ngnh hng c th. Cc thng
tin c trnh by bao gm tng gi tr u t trong tng ngnh hng, v t trng tng ng
ca FDI trong ngnh. C th thy u t khng phn b u gia cc ngnh, m ch tp trung
vo mt s ngnh nht nh. Gi tr u t ln nht tp trung cc ngnh du kh, t xp x
32,9 nghn t ng vo nm 2008, so vi mc gn 8,5 nghn t ng vo nm 2000. Theo ,
ngnh ny chim ti 5,38% tng u t vo nm 2008, gim mt cht so vi con s 5,61%
tng ng cho nm 2000. y cng l ngnh ng gp nhiu nht vo xut khu trong giai
on 2000-2008.
Ngnh in, kh t khng c u t ng k vo nm 2000 (ch 801 t ng, tng
ng vi 0,53% tng u t), song c mc u t ln ti hn 55,9 nghn t ng vo nm
2008 (tng ng 9,16% tng u t). Mt s ngnh khc c mc u t ng k l than v
xi mng. T trng ca ngnh than trong u t tng t 0,37% ln 1,86% trong sut giai on
2000-2008, gp phn lm tng sn lng than khai thc v xut khu. T trng tng ng ca
ngnh xi mng cng tng ln 1,28% vo nm 2008 so vi mc 0,84% vo nm 2000.
Mc m rng u t cng khng u gia cc ngnh hng khc nhau. Gi tr u
t tng nhanh nht ngnh sn xut phn bn: u t vo ngnh ny tng 84,4 ln, t 15 t
ng n 1.275 t ng trong giai on 2000-2008. ng lu l nhp khu ca nhm hng
ny vn kh ln, cho thy u t nhanh vo ngnh ny cha mang li hiu qu, t nht l
v phng din cung ng sn phm cho th trng trong nc. Trong ngnh sn xut in -
kh t, u t cng tng ln ti 69,8 ln t 800 t ng vo nm 2000 ln 55,9 nghn t ng
nm 2008. Nhm ngnh ny khng ng gp nhiu vo xut nhp khu mt cch trc tip,
song li l u vo quan trng cho nhiu ngnh sn xut xut khu v thay th nhp khu
khc. Vi h s n hi kh cao ca in so vi GDP, mc tng u t ny gp phn duy tr
m rng sn xut v xut khu.
Bng 25: u t trong cc ngnh hng c th, 2000-2008
2000 2005 2007 2008
STT Ngnh hng
Tng s FDI Tng s FDI Tng s FDI Tng s FDI
1 Cao su th 697 19,0 1.021 1,1 1.307 3,7 1.559 6,9
2 Ht c ph 1.641 23,8 1.919 2,8 2.648 13,7 3.158 9,5
3 Ma 861 3,9 1.130 2,4 1.544 9,5 1.868 8,6
4 Cc loi cy trng khc 524 21,9 1.604 3,1 1.994 19,1 2.385 3,2
5 Ln 433 3,6 1.754 2,9 2.574 8,1 2.918 6,9
6 Lm nghip 4.027 19,8 2.161 1,8 3.528 3,0 3.897 8,1
7 Ng nghip 2.206 12,7 3.175 3,7 5.129 19,2 5.546 20,3
8 Nui trng thy sn 1.509 25,3 2.495 3,7 3.918 33,8 4.119 10,8

55
 9 Than 560 2,3 8.061 0,3 10.640 6,2 11.364 10,9
10 Qung kim loi 30 7,7 652 2,1 905 5,6 1.024 15,4
11 351 6,4 2.244 6,4 3.552 9,9 3.703 13,0
12 Du th, kh 8.476 7,9 22.786 47,5 29.939 63,5 32.871 73,8
Sa, b v cc sn phm
13 164 17,9 404 18,2 747 28,0 765 26,6
t sa khc
Bnh, mt, ko, coca,
14 247 18,4 285 37,7 591 49,4 653 36,3
s-c-la
Cc loi rau qu ch
15 221 18,4 427 27,2 537 58,4 612 47,6
bin v bo qun
16 Bia v ung c cn 238 6,1 1.333 19,9 2.161 36,1 2.115 36,0
Nc v ung khng
17 226 32,8 504 37,4 1.164 46,9 1.125 39,8
c cn
18 ng tinh luyn 483 14,3 371 26,2 858 30,2 1.029 22,5
19 C ph ch bin 29 0,0 26 0,0 59 0,0 69 0,0
20 Ch ch bin 72 0,0 64 7,9 144 22,7 170 13,1
Thuc l iu v cc sn
21 198 0,0 505 35,1 620 41,6 728 55,7
phm t thuc l khc
Hi sn ch bin v cc
22 807 47,7 1.782 16,0 3.123 45,3 3.513 38,5
sn phm
23 Go 935 17,1 1.224 15,0 2.284 43,7 2.588 28,6
Cc sn phm lng
24 1.765 77,1 1.828 27,8 3.607 48,2 4.111 39,3
thc khc
Thy tinh v cc sn
25 131 27,8 424 22,6 572 38,9 604 48,7
phm t thy tinh
Gm v cc sn phm t
26 442 39,7 523 36,5 1.160 39,0 1.354 21,9
gm
27 Gch, ngi 825 37,0 1.709 8,9 2.899 14,7 3.067 16,1
28 Xi mng 1.276 1,4 2.317 40,2 5.485 51,0 7.793 52,0
B tng, va v cc loi
29 144 1,7 608 23,0 743 55,5 790 54,3
vt liu khc t xi mng
Cc loi vt liu xy
30 79 24,6 210 7,0 489 11,7 594 7,0
dng khc
Bt giy, giy v cc
31 865 23,2 1.913 34,2 3.350 51,2 3.518 48,7
sn phm
G ch bin v cc
32 547 38,7 955 28,3 1.657 42,6 1.826 29,8
sn phm
Cc ha cht hu c c
33 137 46,2 391 58,0 483 74,6 518 85,2
bn
Cc ha cht v c c
34 254 15,0 357 32,8 670 40,7 756 36,9
bn
35 Phn ha hc 109 0,0 7.955 9,6 6.248 33,8 6.544 50,5
36 Phn bn 15 0,0 1.107 0,0 1.066 0,0 1.275 21,9
37 Thuc tr su 65 56,4 35 43,0 329 10,5 293 25,6
38 Cc sn phm th y 34 16,5 66 38,4 114 52,4 124 47,5
39 Thuc y t 275 34,7 477 38,9 845 53,2 926 46,3
Cao su ch bin v cc
40 270 21,6 632 57,6 1.019 47,2 1.177 50,2
sn phm
41 Bt git 44 62,1 87 48,5 117 43,4 137 43,9
Nc hoa v cc sn
42 138 62,1 255 55,7 345 46,3 411 43,6
phm nh tm khc
Nha (bao gm cc sn
43 1 32,4 19 78,9 146 22,7 114 19,0
phm bn nha)
Cc sn phm nha
44 1.324 60,5 2.561 56,4 4.190 88,1 4.412 80,8
khc
45 Sn 107 67,3 597 82,2 718 83,2 863 81,4
46 Mc v nguyn liu sn 6 67,3 34 71,1 42 63,0 49 62,9

56
 khc
47 Cc ha cht khc 149 64,6 416 79,6 533 78,8 582 78,3
Cc thit b v my mc
48 48 69,9 52 64,7 129 61,3 162 36,5
cho y t
Cc thit b chnh xc v
49 7 86,8 173 99,4 191 97,3 224 97,8
quang hc, thc o
dng gia nh v ph
50 173 65,3 255 48,1 557 50,4 610 38,8
kin
Xe c ng c, xe my
51 172 94,9 2.023 51,5 2.396 79,3 2.548 81,6
v ph tng
52 Xe my v ph tng 121 78,2 109 74,3 302 54,8 346 39,8
53 Cc my a dng 89 0,0 51 67,2 138 20,1 196 21,0
54 Cc my a dng khc 1.327 62,5 5.302 52,8 6.196 82,7 5.961 88,8
55 Cc my c dng khc 720 71,6 1.328 76,5 1.773 76,0 2.026 79,2
56 t 1.224 70,3 2.390 68,6 3.525 67,6 3.720 68,4
Cc phng tin vn ti
57 1.659 56,0 2.993 62,1 4.038 67,3 4.468 78,0
khc
58 My in 419 60,5 383 38,1 529 62,3 661 48,8
59 Cc loi my in khc 938 71,2 1.757 69,3 2.692 68,2 3.040 64,4
Cc thit b pht thanh,
60 422 81,5 846 80,6 1.115 88,0 1.277 91,6
truyn hnh v thng tin
Kim loi mu v cc sn
61 1.129 33,2 1.607 15,9 2.314 30,4 2.433 31,1
phm
St v cc sn phm (tr
62 780 41,3 1.985 59,6 3.062 68,4 3.324 66,3
cc thit b my mc)
63 Dt vi 2.345 31,4 2.313 56,4 4.427 81,3 5.126 63,3
64 Si ch cc loi 36 76,9 42 82,7 118 65,4 130 45,3
Qun o may sn, vi
65 1.125 40,0 2.365 57,6 4.658 73,2 4.833 68,7
(cc loi)
May v thu cc loi sn
66 230 15,5 421 40,6 931 47,4 996 36,4
phm dt
67 Sn phm t da 11 87,5 130 91,3 154 91,3 189 89,3
68 Hng da 1.755 70,8 3.138 74,3 5.805 87,7 5.817 86,4
69 Thc n gia sc 956 78,8 831 50,3 1.657 65,0 1.907 47,0
70 in, kh t 801 32,4 797 40,4 53.330 33,0 55.946 41,5
71 Cc dch v khc 100.758 10,7 230.520 5,5 304.868 10,4 375.320 21,4
Tng s 151.183 18,0 343.215 14,9 521.700 24,8 610.876 31,5
Lu : Ct tng s th hin gi tr u t (theo n v t ng); ct FDI th hin t trng ca FDI
trong tng u t theo n v %. Ngun: TCTK.
Tc tng u t cng kh nhanh cc ngnh sn xut phn ha hc v qung kim
loi. u t vo ngnh sn xut phn ha hc tng ln 6,6 nghn t ng vo nm 2008 so
vi mc 110 t vo nm 2000, tc l khong 59,8 ln. Trong cng giai on, u t vo lnh
vc khai thc qung kim loi cng tng 34,4 ln, t 30 t ng ln 1.024 t ng. Tuy vy,
sn lng ca ngnh ny ch tng 3,7 ln, v xut khu tng n 10,5 ln trong cng thi k.
Nh vy, u t vo khai thc qung c hiu qu gim nhanh chng, song cng hng nhiu
hn vo xut khu. Hm y l cht lng u t nhm tng gi tr gia tng ca cc mt
hng ny khi xut khu cn kh hn ch.

57
 Trong khi u t vo nhiu ngnh c xu hng tng, mt s ngnh li chng kin xu
hng thu hp u t.9 u t vo lm nghip gim nh t 4.000 t xung cn 3.900 t trong
cc nm 2008 (t 2,66% xung 0,64%); ng nghip (t 1,46% xung 0,91%). Nh vy, gia
cc nm 2000 v 2008, t trng trong u t ch yu gim nhanh nht khu vc nng - lm -
ng nghip. ng ch l mc gim ny din ra ngay c khi gi c c xu hng tng lin tc
t nm 2000 cho n nay. Nh vy, nu loi b tc ng ca vic tng gi th mc st gim
u t ny thm ch cn ln hn, v c th xy ra nhiu ngnh khc na.
C th thy u t vo cc ngnh s ch, thm dng lao ng v/hoc ti nguyn c t
trng tng i ln, trong khi u t vo cc ngnh ch bin c hm lng gi tr gia tng cao
cn kh hn ch. Mt v d l ngnh trng trt c ph c mc u t tng t hn 1,6 nghn t
ng ln 3,2 nghn t ng trong giai on 2000-2008, nhng u t vo ngnh ch bin c
ph ch tng t 29 t ng ln 69 t ng. Tuy vy, du hiu tch cc y l u t vo cc
ngnh ny c ch trng hn. Vn l liu cc c hi m rng xut khu cho cc mt
hng cn tn ti n khi cc ngnh ny thu ht u t v pht trin.
u t theo thnh phn kinh t
Nh th hin trong Hnh 2, t l vn u t/GDP gia tng t bin trong nm 2007.
Kt qu ny c ng gp rt ln t dng FDI vo nn kinh t tng mnh, vi tc tng t
khong 23,6% nm 2005 v 28,4% nm 2006 ln n 97,2% nm 2007. Tuy nhin, do bt n
kinh t v m trong giai on u nm 2008 v cuc khng hong ti chnh ton cu vo cui
nm 2008, dng vn FDI vo nc ta ch tng 47,4% nm 2008 v thm ch cn gim 5% vo
nm 2009, trc khi hi phc vi mc tng 18,4% vo nm 2010. iu ny l do mc cam
kt m ca ngnh dch v rt mnh trong nhng nm gn y dn n dng FDI vo ngnh
ny tng mnh. Cng vi dng FDI tng mnh, u t ca khu vc kinh t ngoi nh nc
cng gia tng mnh m, vi tc tng khong 18% vo cc nm 2005 v 2006,v khong
33% vo nm 2007 (Hnh 3).
Hnh 3: Tng trng vn u t theo thnh phn kinh t, 2001-2010 (%)
120

100

80

60

40

20

0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
-20

Tng vn u t ton x hi Kinh t Nh nc

Kinh t ngoi nh nc Khu vc c vn u t nc ngoi

Ngun: TCTK

9
Mc gim u t l nhanh nht ngnh nc, t 16,2 nghn t ng xung cn 8,2 nghn t
ng trong giai on 2000-2008. Tuy nhin, vi mc tiu tp trung vo cc ngnh xut nhp
khu, Mc ny khng xem xt u t vo ngnh nc.
58
 Din bin u t ca khu vc kinh t nh nc dng nh li tri ngc li so vi
tng u t ca khu vc FDI v khu vc ngoi nh nc. Chng hn, vo nm 2007, khi c
u t khu vc FDI v khu vc ngoi nh nc gia tng th u t ca khu vc nh nc li
gim. n nm 2009, u t FDI gim mnh do tc ng ca cuc khng hong ti chnh
ton cu th u t nh nc li tng mnh m, ti 37,6% so vi mc 5,6% nm 2008. y l
kt qu t gi kch thch ti kha ca Chnh ph nhm ng ph vi suy gim kinh t trong
nc. Nhng ng thi ny cho thy Nh nc ang ng mt vai tr quan trng v ch ng
hn trong iu tit nn kinh t trnh nhng bin ng tng hoc gim t ngt trong u t
v GDP. Khi u t ca khu vc t nhn v FDI gim, u t nh nc gia tng duy tr
tng cu, duy tr tng trng v vic lm trong nn kinh t.
Hnh 4: C cu vn u t phn theo thnh phn kinh t, %
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%
Kinh t Nh nc Kinh t ngoi nh nc Khu vc c vn u t nc ngoi

Ngun: TCTK
V c cu vn u t theo thnh phn kinh t, trong 10 nm qua u t nh nc c
xu hng gim, u t ca khu vc kinh t ngoi nh nc c chiu hng gia tng v u t
ca khu vc c vn FDI tng mnh m nht. u t ca khu vc kinh t nh nc c xu
hng gim, t mc trung bnh 53% giai on 2001-2005 xung cn 39% giai on 2006-
2010. Ngc li, vai tr ca khu vc kinh t ngoi nh nc v khu vc FDI ngy cng tng.
u t ca khu vc kinh t ngoi nh nc trung bnh t 31% trong giai on 2001-2005,
nhng tng ln n 36% trong giai on 2006-2010. y l kt qu ca mi trng kinh
doanh v mi trng u t thng thong hn, cng vi nim tin i vi trin vng ca nn
kinh t sau khi nc ta gia nhp WTO. T trng tng ng ca khu vc FDI thm ch cn
tng nhanh hn, t mc trung bnh 16% trong giai on 2001-2005 ln 24% trong giai on
2006-2010. Nh phn tch trn, t trng u t ca khu vc FDI tng mnh trong c cu
u t x hi ch yu l do tc tng trng u t ca khu vc ny nhanh hn nhiu so
vi cc khu vc khc, c bit l sau khi nc ta gia nhp WTO.

59
 u t trc tip nc ngoi (FDI)
u t trc tip ra nc ngoi ca Vit Nam ngy mt gia tng trong nhng nm qua.
T 13 d n nm 2001 ln n 80 d n nm 2007, 113 d n nm 2008 v 89 d n nm
2009. S vn ng k cng tng mnh, t 7,7 triu USD nm 2001 ln ti gn 1 t USD nm
2007, khong 3,3 t nm 2008 v c gim xung cn 2,4 t USD do tc ng ca cuc khng
hong ti chnh ton cu. ng lu l vn u t trc tip ra nc ngoi tng mnh sau khi
nc ta gia nhp WTO.
Hnh 5: u t trc tip ra nc ngoi c cp php thi k 1989-2009
120 4000

S d n Vn ng k (triu USD)
3500
100

3000

80
2500

60 2000

1500
40

1000

20
500

0 0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Ngun: TCTK

Tnh theo s vn ng k, tnh n ngy 31/12/2009, lnh vc khai khong chim t

trng ln nht, tip n l lnh vc ngh thut v gii tr, v sau l ngnh nng lm thy
sn, cng nghip ch bin, ch to (Vin NCQLKTTW 2010). Theo i tc, quc gia nhn
c vn u t ln nht ca Vit Nam l Lo, tip n l Nga, Ma-lai-xi-a, Cam-pu-chia,
v.v. Ngoi ra, u t trc tip ra nc ngoi ca Vit Nam cng hng ti mt s nc pht
trin nh Hoa K, c, c, Nht Bn. Tuy vy, cc dng vn u t trc tip ra nc ngoi
ny cha lm tng ng k cc dng xut khu hng ha.
chiu ngc li, FDI vo nc ta th hin nhng din bin khc bit ng k gia
cc giai on 2000-2006 v 2007-2010. Trong nhng nm 2001-2006, cng vi cc n lc ci
thin mi trng kinh doanh v hi nhp kinh t quc t, FDI vo nc ta c xu hng tng,
xt theo c s d n, s vn ng k v vn thc hin. S d n FDI tng gn nh lin tc
t 391 vo nm 2000 ln 811 vo nm 2004 v 987 nm 2006. Tng vn ng k ca cc d
n ny cng tng t hn 2,8 t USD nm 2000 ln 4,5 t USD nm 2004 v hn 12 t USD
nm 2006. ng lu l mc tng FDI trong nm 2006 mt phn phn nh xu hng u t
n u cc c hi t vic nc ta gia nhp WTO - c cho l s xy ra sm.

60
 Hnh 6: FDI vo Vit Nam, 2001-2010

70,000 64,011 1,800

1,544
1,600
60,000
1,400
50,000 1,171
1,200
970 987 969
40,000 839 1,000
808 791 811
30,000 800
555 21,348
17,230 600
20,000 391 16,345
12,004 400
10,000 6,840
2,839 3,143 2,999 3,191 4,548 200
0 0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Vn ng k (triu USD) Vn thc hin (triu USD) S d n

Ngun: TCTK

Thc t l sau khi gia nhp WTO vo nm 2007, dng vn FDI thm ch cn gia tng
mnh hn. Tuy nhin, bt n kinh t v m v suy thoi kinh t ton cu khin FDI st
gim vo nm 2009. FDI ch c khi phc vo nm 2010 khi nn kinh t th gii v trong
nc phc hi. Theo , s d n tng ln ti 1,544 vo nm 2007, trc khi gim xung
cn 839 nm 2009 v 969 nm 2010. Vn FDI ng k cng tng ln ti 21,3 t USD nm
2007 v t nh 64,0 t USD nm 2008, sau gim xung cn 17,2 t USD nm 2010. Vn
FDI thc hin li tng gn nh lin tc, t 4,1 t USD nm 2006 ln 8,0 t USD nm 2007, v
khong 11,0 t USD nm 2010. Nh vy, khong cch gia vn FDI ng k v thc hin
c thu hp ng k, phn nh cng tc thu ht FDI ch trng vo thc cht hn.
Xt theo i tc, trong thi k 1988-2009, FDI t Hn Quc chim t trng ln nht,
t 13,8%; tip n l i Loan: 11,6%; Ma-lai-xi-a: 8,8%; Nht Bn: 8,8%; v.v. Trong 10
nc u t ln nht vo Vit Nam, c n 7 nc/lnh th n t chu . T trng vn FDI
ca 10 nc ng u chim n 78,4% tng s vn ng k. y l kt qu t hp tc kinh
t ni chung v hi nhp kinh t quc t ni chung ca nc ta khu vc ng . iu ny
cng gip nc ta tham gia su rng hn vo mng sn xut khu vc. tuy nhin, chnh sch
thu ht FDI cn lu tm hn n cc nh u t chin lc ngoi khu vc ng .

61
Hnh 7: T trng u t FDI c cp giy php thi k 1988-2009 phn theo 10 i tc
u t ch yu

16
13.8
14
11.6
12

10 8.8 8.8 8.4

7.9 7.8
8

6
4.4
4
3.5 3.2

0
Hn i Ma-lai- Nht Xin-ga- Hoa K Qun Hng Qun Thi Lan
Quc Loan xi-a Bn po o Kng o Cay
Vigin men

Ngun: TCTK
Ngoi tr Nht Bn, mt s nc u t nhiu nht vo nn kinh t Vit Nam cng l
nc m chng ta nhp siu nghim trng nht (c phn tch k hn phn sau). Cc nc
nhp siu nng n nht vi Vit Nam v c FDI vo nn kinh t ln nht l i Loan, Hn
Quc, Xinh-ga-po, Thi Lan, Hng Kng, v.v. i theo dng vn FDI th cng l dng lu
chuyn ca hng ha v dch v vo nn kinh t. C l y l chin lc hp l ca cc nh
u t v chnh ph cc nc nhm tip cn th trng ca chng ta. Tuy nhin, nhng
din bin ny cng xut pht mt phn t s yu km ca cc ngnh cng nghip h tr trong
nc. Nhp siu vi cc th trng ny s ch c gii quyt mt cch cn bn thng qua
vic cc doanh nghip trong nc nng cao kh nng cnh tranh trong vic cung ng cc hng
ha, dch v u vo cho doanh nghip FDI.
Nhn chung, trong c giai on 1988-2009, FDI vo cng nghip ch bin chim t
trng ln nht, khong 59% tng s d n v 46% tng vn ng k. Tip n l u t FDI
vo cc hot ng lin quan n kinh doanh ti sn v dch v t vn, chim 15% tng d n
v 23% tng vn ng k. ng th ba l u t FDI vo khch sn v nh hng, chim 3%
tng s d n v 10% tng vn ng k. Gp chung c 3 ngnh kinh t ny chim 77% tng
s d n v 79% tng vn ng k. i vi ngnh nng nghip v lm nghip, FDI ch chim
mt t l nh b, 4,6% s d n v 2% s vn ng k. Cc con s ny cng cho thy quy m
d n FDI trong lnh vc nng nghip v lm nghip l khng ng k.
Bng 26: Vn FDI c cp php thi k 1988-2009 theo ngnh kinh t
T trng T trng vn
d n, % ng k, %
100,0 100,0
Nng nghip v lm nghip 4,6 1,97
Thy sn 1,3 0,3
Cng nghip khai thc m 1,0 5,6

62
 Cng nghip ch bin 59,4 45,6
Sn xut v phn phi in, kh t v nc 0,6 1,1
Xy dng 4,1 4,1
Thng nghip; Sa cha xe c ng c, m t,
2,6 0,5
xe my, dng c nhn v gia nh
Khch sn v nh hng 3,0 10,0
Vn ti; kho bi v thng tin lin lc 4,4 4,3
Ti chnh, tn dng 0,5 0,6
Cc hot ng lin quan n kinh doanh ti sn v
14,8 23,4
dch v t vn
Gio dc v o to 1,0 0,1
Y t v hot ng cu tr x hi 0,6 0,5
Hot ng vn ha v th thao 1,0 1,5
Hot ng phc v c nhn v cng ng 0,9 0,3

Ghi ch: (*) bao gm c vn tng thm ca cc d n c cp giy php t cc nm trc

Ngun: TCTK v tnh ton ca cc tc gi
Nh vy, u t FDI ch tp trung trong mt s ngnh kinh t. ng lu , k t sau
khi gia nhp WTO, vn FDI ng k c s dch chuyn mnh sang lnh vc dch v, t 30,7%
thi k 1988-2006 ln n 48,1% tng vn ng k giai on 2007-2009. Nu phn chia nh
hn na trong ngnh dch v th FDI tp trung vo cc ngnh dch v c mc m ca cao
nht v khng yu cu thi gian qu nh xy dng, dch v kinh doanh ti sn, khch sn -
nh hng, vn ti - thng tin (CIEM, 2010). Vn l FDI vo cc ngnh ny khng trc tip
lm tng nng lc xut khu. Nh vy, gia tng nhp siu trong hin ti - do chnh lch u
t v tit kim trong nc ln hn - kh c gii quyt mt khi FDI cn tp trung vo cc
ngnh ny.

Hp 2: Cam kt dch v khi gia nhp WTO

Vit Nam thc hin y cc cam kt WTO trong lnh vc ny. i vi cc loi
hnh dch v c mc cam kt gia nhp cao hn so vi khung php l hin hnh trc khi gia
nhp, Chnh ph ban hnh cc vn bn php quy thc thi cc cam kt. l cc lnh
vc dch v phn phi, dch v ngn hng, dch v bu chnh - vin thng, dch v chng
khon, dch v bo him. i vi cc loi hnh dch v cn li, vic thc hin cc cam kt
WTO tun theo Lut K kt, gia nhp v thc hin iu c quc t s 41/2005/QH11 ngy
24/6/2005.
Vic r sot cc cam kt hi nhp trong lnh vc ny cho thy cc lnh vc c mc
m ca tng i nhanh (khng cn thi gian qu hoc thi gian qu ngn) l dch v
ngn hng, dch v phn phi, xy dng, y t, du lch, bo him, dch v kinh doanh (kim
ton, php l, my tnh, nghin cu v trin khai).
Trong lnh vc vin thng, ngay sau khi gia nhp, cc nh TNN c php lin
doanh vi cc nh cung cp dch v vin thng c cp php ti Vit Nam. i vi cc dch
v c h tng mng, phn gp vn ca pha nc ngoi trong lin doanh khng vt qu 49%
vn php nh ca lin doanh v mc 51% c coi l nm quyn kim sot trong vic qun

63
l lin doanh. i vi cc dch v khng c h tng mng, phn gp vn ca pha nc ngoi
trong lin doanh khng vt qu 51% vn php nh ca lin doanh.
Trong lnh vc phn phi, t ngy 1/1/2009, doanh nghip phn phi 100% vn
TNN c php thnh lp Vit Nam. i vi hot ng ngn hng, t ngy 1/4/2007
ngn hng 100% vn TNN cng c php thnh lp.
Ngun: Vin NCQLKTTW (2010), trang 5-6.

Cc s liu trong Bng 25 cng cho thy mt s quan st v vai tr ca FDI gia cc
ngnh. T trng ca FDI trong u t nhn chung kh cao. T trng ny cao nht ngnh sn
xut cc thit b chnh xc v quang hc, thc o, t ti 97,8% vo nm 2008. i vi
ngnh sn xut cc thit b pht thanh, truyn hnh v thng tin, t trng ny cng ln ti
91,6%. Trong khi , t trng FDI trong u t sn xut sn phm t da t gn 89,3%. Mt
s ngnh quan trng c t l FDI kh cao l sn xut, lp rp xe c ng c, xe my v ph
tng (81,6%); qun o may sn, vi cc loi (68,7%), lp rp t (68,4%).
Ring vi ngnh sn xut, lp rp xe c ng c, xe my v ph tng, lp rp -t, t
trng FDI cao trong tng u t xut pht t vic cc i tc nc ngoi mun thm nhp th
trng trong nc m khng phi chu cc ro cn t nhp khu. Tuy nhin, t trng ny c
xu hng gim ng k trong giai on 2000-2008. Xu hng ny l do hai nguyn nhn. Th
nht, cc doanh nghip trong nc tng u t mnh hn vo cc ngnh ny. Th hai,
cng vi qu trnh t do ha thng mi v ct gim thu nhp khu, li ch t vic thm
nhp th trng thng qua phng thc u t ca cc doanh nghip nc ngoi gim mt
cch tng i (so vi phng thc nhp khu trc tip).
Ngc li, t l FDI thp ch yu trong cc nhm ngnh hng nng - lm - ng nghip
v cc ngnh s dng u vo t nng - lm - ng nghip. FDI thm ch cn khng hin din
trong ngnh ch bin c ph. i vi ngnh sn xut cc loi cy trng khc, FDI cng ch
ng gp 3,2% vo tng u t trong nm 2008. T trng ca ngnh sn xut m cao su cao
hn, song cng ch t 6,9%. Ngay vi ma ng v c ph ht, t trng tng ng cng ch
t ln lt 8,6% v 9,5%. iu ny mt phn do cc nhm ngnh hng ny cn cha
m cn thit v/hoc cn hn ch v tim nng pht trin so vi yu cu ca dng vn FDI.
Trong thi gian ti, xu hng ny c th vn tip din, song cc doanh nghip nc ngoi c
th tham gia thu mua cc mt hng nng sn trong nc trn din rng. iu ny l do nc
ta phi thc hin cam kt tng quyn thng mi t nm 2011.10
Xt theo mc m rng, t trng FDI trong u t mt s ngnh tng ng k.
Ngnh xi mng nhanh chng thu ht nhiu TNN hn. T trng ca FDI trong ngnh ny
tng t 1,4% ln 52% trong giai on 2000-2008. Tng t, i vi ngnh B tng, va v
cc loi vt liu khc t xi mng, t trng ca FDI tng t 1,7% ln 54,3%. Ngc li, mt
s ngnh li chng kin vai tr ca FDI ngy cng gim trong giai on 2000-2008. T trng
FDI trong u t gim ng k nht ngnh sn xut cc loi cy trng khc, vi mc gim
t 21,9% cn 3,2%. Trong ngnh sn xut cc loi vt liu xy dng khc, t trng ny cng
gim t 24,6% cn 7,0%. T trng tng ng ca ngnh sn xut m cao su cng gim xung
10
Doanh nghip nc ngoi c cp php thu mua c ph th trng trong nc.
64
cn 6,9% vo nm 2008 so vi mc 19,0% vo nm 2000. Nhn chung, FDI c xu hng
chuyn dch sang cc ngnh phi sn xut v ngay c vi cc dng vn FDI vo cc ngnh sn
xut th t trng u t vo cc ngnh sn xut phc v xut khu c xu hng gim.
FDI v tc ng kch thch u t trong nc
Mt trong nhng vn cn quan tm trong thu ht FDI l liu ngun vn ny s kch
thch hay ln t u t trong nc. C nhiu cch nh gi tc ng ny, song cch n gin
nht c l l so snh tc tng u t trong nc vi tc tng FDI trong cng mt giai
on. Theo , cc tc gi cho rng tc ng kch thch s xy ra khi c u t trong nc v
FDI u tng, nhng tc tng u t trong nc ni chung ln hn so vi tc tng FDI.
Bng 27 th hin tc ng kch thch u t trong nc thng qua tng quan gia tc
tng u t trong nc so vi tc tng FDI trong mt s ngnh tiu biu. Xt trong giai
on 2000-2008, tc ng kch thch u t trong nc ln nht l ngnh sn xut v lp rp
xe my v ph tng. FDI vo ngnh ny ch tng t 95 t ng vo nm 2000 ln 138 t ng
vo nm 2008 (khong 1,5 ln), song u t trong nc cng tng xp x 7,9 ln trong
cng giai on. Cng chnh v vy, t trng ca FDI trong u t ca ngnh ny gim t
78,2% xung ch cn 39,8%. Tng t, i vi ngnh sn xut cc sn phm lng thc
khc, s gia tng ca FDI (khong 1,2 ln t 1,4 nghn t ng ln 1,6 nghn t ng) cng
khin u t trong nc tng mnh (khong 6,2 ln t 405 t ng ln gn 2,5 nghn t ng).
i vi cc ngnh sn xut cc loi vt liu xy dng khc; thc n gia sc; xe c ng c, xe
my v ph tng; v cc thit b v my mc cho y t, tc ng kch thch u t trong nc
ca FDI cng kh ln, nm trong khong 4,0-4,3 ln.
Bng 27: Tc ng ni ngnh i vi thc y u t trong nc ca FDI trong mt s
ngnh, 2000-2008

STT Ngnh hng Tc tng u t trong nc so vi tc

tng FDI (ln)
1. Xe my v ph tng 5,4
2. Cc sn phm lng thc khc 5,2
3. Cc loi vt liu xy dng khc 4,3
4. Thc n gia sc 4,2
5. Xe c ng c, xe my v ph tng 4,2
6. Cc thit b v my mc cho y t 4,0
7. G ch bin v cc sn phm 1,5
8. Hi sn ch bin v cc sn phm 1,5
9. Cc loi my in khc 1,4
10. Mc v nguyn liu sn khc 1,2
11. Kim loi mu v cc sn phm 1,1
12. t 1,1
Lu : Bng ny ch lit k nhng ngnh c t l (gia tc tng u t trong nc so vi
tc tng FDI) ln nht v nh nht.Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu ca TCTK.

65
 Trong khi , gia tng FDI cng kch thch u t trong nc mt s ngnh khc,
nhng quy m tc ng li kh hn ch. Vi ngnh sn xut v lp rp t, FDI tng ti 3
ln (t 861 t ng nm 2000 ln hn 2,5 nghn t ng vo nm 2008), nhng u t trong
nc cng ch tng 3,2 ln (t 363 t ng ln gn 1,2 nghn t ng). ng ch l tc ng
kch thch ca FDI trong ngnh ny l kh nh i vi u t Nh nc (ch tng 1,5 ln),
trong khi li rt ln i vi u t t nhn trong nc (tng gn 8,0 ln). i vi ngnh sn
xut kim loi mu v cc sn phm kim loi mu, tc tng u t trong nc cng ch cao
hn 10% so vi tc tng FDI. Trong cc ngnh sn xut mc v nguyn liu sn; cc loi
my in; hi sn ch bin v cc sn phm; v g ch bin v cc sn phm, t l tng u
t trong nc so vi tng FDI ch t t 1,2 - 1,5 ln.
Tuy nhin, tc ng chn ln11 hay kch thch u t ca FDI khng ch c nhn
nhn cp ngnh. Xt cp rng hn, FDI vo mt ngnh cn c th nh hng n
ngun cung cho cc ngnh s dng u ra ca ngnh (cc ngnh h ngun), hay nh hng
n nhu cu i vi sn phm ca cc ngnh cung cp u vo cho cc ngnh (cc ngnh
thng ngun). Theo , FDI vo mt ngnh s nh hng n u t trong cc ngnh
thng ngun v cc ngnh h ngun. Mt v d l trong giai on 2000-2008, FDI vo
ngnh sn xut cc sn phm lng thc khc tng gn 18,9% (t 1,4 nghn t ng ln 1,6
nghn t ng), v u t trong nc vo ngnh sn xut cc loi cy trng khc tng ti 5,6
ln (t 405 t ng ln hn 2,3 nghn t ng). Vic phn tch ny l rt phc tp v mt
ngnh c th s dng u vo t rt nhiu ngnh, v cung cp sn phm cho nhiu ngnh
khc. Trong khung kh hn hp ca nghin cu ny, vic phn tch y cc tc ng ln t
v kch thch u t trong nc hu nh khng th thc hin c.
Tc ng ca FDI i vi xut khu
Mi y nht, V Tr Thnh v Nguyn Anh Dng (2011) nghin cu tc ng
ca FDI i vi xut khu ca Vit Nam, s dng cc s liu tm v m. Vi cch tip cn
da trn h phng trnh ng thi i vi hm cu xut khu v cung xut khu, cc tc gi
tm ra bng chng cho thy FDI c tc ng tch cc i vi xut khu trong giai on
1995-2009. Trong ngn hn, gii ngn FDI tng 1% s lm xut khu tng 0,14%. Trong di
hn, tc ng thm ch cn ln hn, vi mc tng tng ng ca xut khu l 0,99%. Tc
ng ln hn trong di hn so vi trong ngn hn c cho l do cc tc ng lan ta ca FDI
i vi xut khu ca cc doanh nghip trong nc khc. Thm vo , cc tc ng ngn
hn v di hn u c ngha v mt thng k. Nghin cu ny cng cho thy FDI c tc
ng tch cc i vi xut khu ca cc doanh nghip trong nc.
Trong khung kh nghin cu ny, nhm nghin cu cng c tnh hm cu i vi
nhp khu ca nc ta. Vic c tnh ny da trn s liu nm, vi cch tip cn ca m hnh
iu chnh sai s. Kt qu c trnh by trong phn Ph lc. Theo , ngoi cc nhn t
khc, vn FDI thc hin c tc ng ng k i vi nhp khu. C th, trong di hn, tng
vn FDI thc hin 1% s lm khi lng nhp khu tng khong 0,3%, nu cc yu t khc

11
Trong nghin cu ny, tc ng chn ln ca FDI i vi u t trong nc c nh
ngha l tc ng lm gim u t trong nc khi FDI gia tng.
66
c gi khng i. ng lu l gi nhp khu tng trung bnh 3,5%/nm trong giai on
2000-2009, v ti 11,5% trong giai on 2006-2008. Nh vy, tng vn FDI thc hin s lm
nhp khu ca khu vc ny tng rt nhiu, v vt qu mc tng xut khu do tc ng ca
FDI (nh trnh by trn). Hm y chnh l tng FDI c xu hng lm tng nhp
siu. Kt qu cng thng nht vi cc nhn nh trn rng FDI l mt phng thc thm
nhp th trng trong nc m khng phi chu nhiu ro cn nh nhp khu trc tip.
Tc ng ca FDI i vi nhp siu
FDI cng gp phn vo thm ht cn cn thng mi ca nc ta. Trn thc t, xut
siu ca cc doanh nghip FDI tng t 2,5 t USD vo nm 2000 ln 6,6 t USD vo nm
2008, sau gim xung cn 4,3 t USD vo nm 2009 v thm ch cn chuyn sang thm
ht 2,6 t USD vo nm 2010.12 Tuy nhin, nu khng tnh gi tr xut khu du th, cc
doanh nghip FDI thc ra li lin tc nhp siu (Hnh 8). Quy m nhp siu ca khu vc ny
tng gn nh lin tc t 1 t USD ln 3,7 t USD trong giai on 2000-2008, sau gim
xung 1,9 t USD vo nm 2009 v tng mnh ln mc 7,5 t USD vo nm 2010. Ngoi tr
nm 2009, nhp siu ca khu vc FDI dng nh cn ln hn trong giai on hu gia nhp
WTO.13 Theo , t l ca mc thm ht ny so vi xut khu ca khu vc FDI (khng tnh
du th) tng t 31,8% ln 45,7% trong giai on 2000-2002, sau gim gn nh lin tc
xung 7,8% vo nm 2009 v tng ln 26,1% vo nm 2010. ng gp ca khu vc FDI vo
tng thm ht thng mi cng gim gn lin tc t 90,5% xung 14,7% trong thi k 2000-
2009, sau tng ln 60,8% vo nm 2010 (Hnh 8). Kt qu ny cng ph hp vi cc nhn
nh trc - FDI c xu hng chuyn dch sang cc ngnh phi sn xut v ngay c trong
cc ngnh sn xut, FDI c xu hng chuyn dch sang cc ngnh sn xut t phc v xut
khu hn.
Hnh 8: Nhp siu ca khu vc FDI (khng tnh xut khu du th)
150 9000

100 6000

50 3000

0 0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Nhp siu T l so vi xut khu ca khu vc FDI T l so vi tng thm ht thng mi

Lu : Nhp siu (triu USD) c th hin theo trc bn phi. Cc t l (%) c th hin
theo trc bn tri. Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu ca TCTK.

12
Lu l t nm 2009, lng du th xut khu gim ng k do nh my lc du Dung
Qut bt u hot ng.
13
Kt qu ny cng ph hp vi nghin cu ca Penrose (2009).
67
 Cc tc ng khc ca FDI i vi nn kinh t
Dng u t FDI ng vai tr quan trng trong nn kinh t Vit Nam, n gp phn to
cng n vic lm, thc y tng trng v gip nn kinh t chuyn dch c cu kinh t theo
hng gim t trng nng nghip v tng t trng cng nghip v dch v. Cc nghin cu
u cho thy FDI c cc tc ng lan ta tch cc i vi qu trnh pht trin kinh t ca Vit
Nam trn nhiu kha cnh, t vic thc y chuyn giao cng ngh v k nng qun tr t
doanh nghip nc ngoi n doanh nghip trong nc c bit l nhng doanh nghip
cung ng cho cc doanh nghip nc ngoi cho n n lc tng nng sut. Tuy nhin, trn
phng din ny, mc lin kt v chia s kinh nghim gia cc doanh nghip nc ngoi
v nh cung ng trong nc cn hn ch. Hn na, tc ng lan ta ca FDI c li ngay c
cho nhng lao ng khng lm vic trc tip cho cc tp on a quc gia: theo , h c
hng tc ng hng ngoi tch cc th hin qua mc lng cao hn so vi trong trng
hp khng c FDI.
2. Chnh sch ti kha
Chnh sch ti kha c nhng chuyn bin mnh trong hai giai on k hoch pht
trin kinh t - x hi 5 nm. Trong giai on 2001-2005, chnh sch ti kha c iu
hnh theo mc tiu pht trin kinh t - x hi v c nhng nh hng n hot ng kinh t
ni chung v cc hot ng xut nhp khu ni ring. Cng vi tng trng kinh t nhanh v
lin tc, ci cch thu v nng cao hiu qu ng vin ngn sch nh nc (bao gm c m
rng c s tnh thu) bo m thc hin quy tc vng, tc l thu ngn sch nh nc ln
hn chi thng xuyn. Theo , thu ngn sch nh nc to d a cho cc khon u t
c s h tng cn thit. Ngay c trong nhng thi im kh khn, mt lng tit kim Chnh
ph vn c duy tr v s dng phn no p ng gi chi tiu ng k vo hng ha vn
mt nhn t quan trng cho pht trin kinh t trong di hn.
Ngay sau cuc khng hong ti chnh chu , chnh sch ti kha c iu chnh
nhm hn ch thm ht ngn sch nh nc. Thay i quan trng nht l thu ngn sch nh
nc. H thng thu xut nhp khu lin tc c b sung v/hoc chi tit ha. Xu hng
ny xut pht mt phn t n lc thu quan ha - tc l thay th cc cng c bo h phi thu
quan bng cng c thu quan - ca nc ta. Theo , thu nhp khu c xu hng tng cho n
nm 2004 v ch gim trong cc nm sau . Thu t xut nhp khu tng hn 2 ln, t 19
nghn t ng nm 2000 ln 38,1 nghn t nm 2005. Tuy vy, tc tng thu ny thp hn so
vi tng thu trong nc v tng thu t du th. Chnh v vy, t trng ca thu t xut nhp khu
trong tng thu gim t 20,9% nm 2000 xung cn 16,7% vo nm 2005 (Bng 28).
Nh gia tng xut khu du th (t 3,5 t USD ln 7,4 t USD trong giai on 2000-
2005), thu ngn sch nh nc t du th cng tng ng k. Phn thu ny ch t 23,5 nghn
t ng vo nm 2000, song t ti 66,6 nghn t ng vo nm 2005. T trng ca thu t
du th trong thu ngn sch nh nc tng t 25,9% ln 29,2% trong cng giai on. Nh
vy, khai thc v xut khu mt hng ny gp phn ng k vo tng ngun lc cho ngn
sch nh nc, qua gip thc hin cc mc tiu chi ngn sch nh nc.

68
 ng ch l ng gp ca doanh nghip c vn FDI (khng tnh du th) vo ngn
sch nh nc tng lin tc, t ti 19,1 nghn t ng nm 2005 so vi 4,7 nghn t vo
nm 2000. T trng ca khu vc ny trong tng thu ngn sch nh nc cng tng hn 3,2
im phn trm, t 5,2% nm 2000 ln 8,4% nm 2005.
Cng vi nhng din bin thu thu ni trn, chnh sch chi tiu c iu chnh.
Tng chi ngn sch nh nc tng gn 2,6 ln, t 109 nghn t ng ln 262,7 nghn t
ng trong giai on 2000-2005. ng ch l tc tng chi ngn sch nh nc cao hn
so vi tc tng thu ngn sch nh nc. Do , thm ht ngn sch nh nc c xu hng
tng. Tuy nhin, tng chi ngn sch nh nc ch yu bt ngun t tng chi u t pht trin.
Khon mc ny tng t 29,6 nghn t ng vo nm 2000 ln gn 79,2 nghn t ng vo
nm 2005. T trng ca u t pht trin trong chi ngn sch nh nc cng tng tng ng
t 27,2% ln 30,1%. Trong , t trng ca chi u t xy dng c bn tng t 24,1% ln
gn 27,7%. y c coi l nhng hng mc rt quan trng nhm tng tim nng ca nn
kinh t v kh nng hin thc ha tim nng y.
Bng 28: C cu thu chi ngn sch nh nc, 2000-2010
n v tnh: %

2000 2005 2007 2009 2010

Tng thu (nghn t ng) 90,7 228,3 327,9 442,3 559,2
Thu trong nc (Khng k thu t du th) 50,9 52,5 55,2 61,0 63,1
Thu t doanh nghip c vn u t nc ngoi 5,2 8,4 9,9 11,5 11,2
Thu t du th 25,9 29,2 24,4 13,7 12,7
Thu t hot ng xut nhp khu 20,9 16,7 19,1 23,9 23,3
Thu vin tr khng hon li 2,2 1,7 1,4 1,5 1,0
Tng chi (nghn t ng) 109,0 262,7 399,4 544,6 615,6
Chi u t pht trin 27,2 30,1 28,1 33,0 27,8
Trong : Chi xy dng c bn 24,1 27,7 24,7 31,5 23,4
Ngun: Tnh ton ca tc gi t s liu ca B Ti chnh v CEIC
Bc tranh ti kha ton din ch c c nu xem xt u t vo hng ha vn phm
vi rng hn, bao gm c cc khon chi trong v ngoi ngn sch. Nhng khon chi cho hng
ha vn ngoi ngn sch tng mnh trong nhng nm 2003-2005. Chng hn, d n cho
vay rng thng qua Qu H tr Pht trin (DAF), c coi l n pht sinh v tch khi ngn
sch, tng ln trn 2% so vi GDP trong nhng nm ny (ADB 2006). Thm vo , mt
lng tri phiu ln c pht hnh nhng d n c s h tng ln v ti vn ha cc ngn
hng thng mi quc doanh cng c t ngoi ngn sch. iu ny gy p lc v pha
cu, dn n gia tng p lc lm pht.

69
 Trong giai on 2006-2010, ci cch thu ang trong giai on trin khai v cha i
su vo thc hin nn tc ng i vi thu ngn sch nh nc l cha nhiu.14 Ngc li,
nc ta tin hnh ct gim thu sut nhp khu theo cc cam kt hi nhp kinh t quc t.
Cc n lc ct gim thu ny c tip ni t nm 2004-2005, v c thc hin tp trung
trong cc nm 2006-2007. Bn cnh , kim ch lm pht trong nm 2007, Chnh ph
iu chnh gim thu nhp khu mt s mt hng nh t, st thp, xng du, thc phm,
sa, v.v. Ngc li vi cc bin php trn, trong nm 2008, thu mt s mt hng tiu dng
khng thit yu c iu chnh tng ln nhm hn ch nhp khu ( t nguyn chic, thit
b in t, vng, v.v.), hoc nhm hn ch xut khu nguyn liu th (du th, than , qung
kim loi, v.v.). n nm 2009-2010, thu nhp khu hu nh khng c iu chnh.
Tnh chung, thu ngn sch nh nc tng trung bnh 19,6%/nm trong giai on
2005-2010. Tuy nhin, tc tng thu l khng u. Tc tng thu ng n sch nh nc
lun mc 2 ch s vo thi k 2005-2008, v thm ch cn t ti 31,3% vo nm 2008.
n nm 2009, tc ny gim xung cn 2,7%. Cng vi phc hi tng trng kinh t
vo nm 2010, thu ngn sch nh nc tng ti 26,4%.
Khc vi nhn nh ca mt s nghin cu v tc ng ca WTO rng thu t thu
quan c th gim, thu t hot ng xut, nhp khu (ch yu l thu nhp khu) trong c hai
nm 2007 v 2008 u tng cao, tng ng l 40,9% v 50,7% so vi nm trc. l do
nhp khu tng mnh v gi mt s mt hng nh than , xng du nhp khu, st thp, phn
bn, v.v. tng. Ngay c trong nm 2009 v 2010, vi nhng kh khn trong nc cng nh
tc ng ca suy thoi kinh t ton cu, thu t hot ng xut nhp khu vn tip tc tng ln
lt 35,1% v 36,2%. Mc d y l tc ng tch cc i vi thu ngn sch nh nc, tc
ng rng i vi n nh kinh t v m l cha r rng v nhp khu v thm ht thng mi
tng lm tng p lc ln t gi, trong khi cha c nh gi c th v mc tng nng lc sn
xut t nhp khu.
Nhn chung, thu ngn sch nh nc cn kh bt nh. Cho n nm 2007, ngun thu
hin cn l thuc ng k vo thu t hot ng xut nhp khu v xut khu du th. T trng
ca thu t du th trong tng thu ngn sch h nc vn t ti 24,4% vo nm 2007, mc d
gim 4,8 im phn trm so vi nm 2005. T trng tng ng ca thu t hot ng xut
nhp khu li tng ln 19,1% vo nm 2007 so vi mc 16,7% nm 2005.
K t nm 2009, do ct gim du th xut khu, thu t du th gim ng k. Mc
d gi du th xut khu tng, song t trng ca thu t du th vn gim xung cn 13,7%
vo nm 2009 v 12,7% vo nm 2010. Mc gim ny mt phn c b p bi mc tng
thu t hot ng xut nhp khu. T trng ca thu t cc hot ng ny tng ln 23,3%
vo nm 2010. ng ch l thu trong nc cng tng mnh, v t t trng ti 63,1% vo
nm 2010. Nh vy, thu trong nc c vai tr ln hn nhiu trong tng thu ngn sch nh

14
Nm 2008, Quc hi thng qua Lut thu thu nhp c nhn (c hiu lc t 1/1/2009),
Lut Qun l, s dng ti sn nh nc, Lut Trng mua, trng dng ti sn, Lut Thu VAT,
Lut Thu thu nhp doanh nghip (vi mc thu sut chung l 25%, thp hn so vi 28%
trc ).

70
nc. Ring khu vc c vn u t nc ngoi vn tip tc tng ng gp vo ngn sch nh
nc, vi t trng tng ln 11,2% vo nm 2010.
Bng 29: Quy m gi kch thch kinh t
n v tnh: Nghn t ng

Gi kch thch kinh t c tnh chi ph lin

do Chnh ph xut quan ti ngn sch
nh nc 2009
Min gim, gin thu (gim thu ngn sch nh 25,4 20,0
nc) 10,4 9,9
Thu thu nhp doanh nghip (CIT) 6,5 4,5
Thu thu nhp c nhn (PIT) 7,4 4,5
Thu gi tr gia tng (VAT) 1,1 1,1
Thu mn bi v l ph
Ch tiu b sung (tng chi ngn sch nh nc) 117,6 45,0
H tr li sut 17,0
Tm ng ngn sch nh nc k hoch 37,2 26,0
2010 cho mt s d n cp bch
Tri phiu Chnh ph chuyn ngun t k 7,7 5,0
hoch 2008
Pht hnh b sung tri phiu Chnh ph 20,0 14,0
Chuyn ngun u t t k hoch 2008 22,5
sang k hoch nm 2009
Hon thu hi vn u t xy dng c bn
3,4
ng trc nm 2009
Cc khon ch tiu m bo an sinh x
hi 9,8
Tng vn vay t Ngn hng Pht trin Vit 7,1
Nam (so vi 2008)
Tng quy m gi kch thch kinh t 143,0 72,1
Tnh theo % GDP 8,5 4,3
Ngun: c tnh ca Ngn hng Th gii (cp nht 12/2009) da trn s liu ca B Ti chnh, B
K hoch v u t v IMF. Ch tiu da trn con s d kin thc hin.
Trong khi , p lc tng chi, c chi thng xuyn v chi u t, nht l cho pht trin
kt cu h tng, vn rt ln. Cho ti cc nm 2007-2008, nc ta vn tng chi u t pht
trin t ngun ngn sch nh nc, mc d chnh sch ti kha c tht cht hn t gia
nm 2008 nhm kim ch lm pht. T trng chi u t pht trin trong tng chi vn t ti
28,1%. n nm 2009, nc ta thc hin gi kch thch ti kha nhm chng suy gim
kinh t (xem Bng 29). Kt qu l t trng ca chi u t pht trin thm ch cn t ti
33,0% trong nm ny, v ch gim xung cn 27,8% vo nm 2010 khi khng cn gi kch
thch ti kha (Bng 28).
Nh vy, p lc i vi tng chi ngn sch nh nc trong thi k hu gia nhp WTO
dng nh ln hn nhiu, do mt s nguyn nhn. Th nht, trong bi cnh cha khuyn
khch c nhiu s tham gia ca t nhn, Vit Nam phi chi u t t ngn sch nh nc
nhiu hn cho pht trin kt cu h tng. y l nhim v cn thit nhm gim chi ph sn
71
xut kinh doanh cho doanh nghip, qua nng cao tim nng tng trng cho nn kinh t
ni chung v to thun li ha cho thng mi ni ring. Th hai, Vit Nam cng phi chi
nhiu hn cho cc chng trnh pht trin kinh t - x hi, nh o to ngun nhn lc, pht
trin khoa hc cng ngh, v.v. nhm tn dng tt hn c hi t hi nhp thc y qu
trnh pht trin kinh t - x hi trong nc. Cui cng, bi cnh bt n kinh t v m v tc
ng ca khng hong ti chnh ton cu thng qua nhiu knh ca hi nhp kinh t nh
hng khng nh n i sng ca ngi dn, c bit l ngi ngho v cn ngho. Chnh v
vy, ngn sch nh nc phi dnh nhiu khon chi hn cho cc chng trnh nhm bo m
an sinh x hi (Bng 29).
Thc tin chnh sch ti kha trong nhng nm gn y cho thy mt s cc hn ch,
kh khn. Th nht, huy ng vn cho u t pht trin gp nhiu kh khn trong bi cnh
nn kinh t pht trin cha bn vng, lm pht cao v ri ro bt n kinh t v m cn hin
hu. Th hai, bi chi ngn sch nh nc vn cn cao (bnh qun giai on 2006-2010
khong 5,4%), khin vic gim bi chi l mt nhim v khng d dng khi nhu cu vn cn
ln. Th ba, cc ch tiu v n Chnh ph v n nc ngoi ca quc gia mc cao. n
31/12/2010, d n cng bng 56,6% so vi GDP, d n Chnh ph bng 44,3% so vi GDP,
v d n quc gia bng 42,2% so vi GDP. Do , m bo an ninh ti chnh quc gia trong
thi gian ti ang l mt thch thc ln i vi ngnh ti chnh. Th t, vic iu hnh linh
hot cc cng c thu, ph, cc qu bnh n gi gp phn thc hin cc mc tiu ra v kim
sot gi, xut nhp khu, v.v. song cng ko theo nhng h ly v kh nng gii trnh ca
chnh sch (do thay i qu nhanh), tc ng tiu cc i vi cc chin lc ngnh di hn,
cng nh lo ngi v tnh minh bch trong s dng cc qu bnh n (nh trng hp ca qu
bnh n gi xng du). Cui cng, cng nh cc nm trc, vic phn b vn u t cn dn
tri, dn ti nhiu d n b ko di, chm a vo s dng v pht huy hiu qu, chi ph u
t tng, pht sinh nhu cu ng vn ln.
Nh vy, ngoi tr mt s thi im trong nm 2008, chnh sch ti kha trong giai
on 2000-2010 hu nh u c duy tr theo hng ni lng nhm thc y tng trng
kinh t nhanh. Din bin ny phn nh vic chnh sch vn u tin mc tiu tng trng kinh
t hn so vi mc tiu lm pht. Tuy nhin, hm ca xu hng ni lng ny i vi thng
mi hng ha l kh phc tp, nhiu cp . tm v m, ni lng chnh sch ti kha lm
trm trng thm cn cn u t - tit kim trong nc, gn vi tng nhp siu. Su xa hn, xu
hng ny dn ti p lc lm pht ln, khin hng ha trong nc tr nn km cnh tranh hn
hng ha nc ngoi. tm vi m, mc chi u t pht trin v kh nng chuyn thnh
hng ha vn trong quan h vi nhp khu t nc ngoi, c trong ngn v di hn, vn cha
c xt c th v r rng. Nhng nh hng ny ca chnh sch ti kha i vi hot ng
thng mi cn c tnh ti trong phn tch din bin thng mi hng ha.

72
3. Chnh sch tin t (v t gi) v tc ng
3.1. Chnh sch tin t v t gi
Chnh sch tin t
T nm 1999, vic iu hnh chnh sch tin t c thc hin theo cc quy nh ti
Lut ngn hng Nh nc. Theo , chnh sch tin t v cn bn lun theo ui mc tiu n
nh gi tr ng tin, kim ch lm pht v gp phn thc y pht trin kinh t. Cho n
nm 2007, nhn chung vic iu hnh chnh sch tin t ca ngn hng Nh nc t c
cc mc tiu ra. T l lm pht cho n mc ny hu nh u mc thp di 2 con s.
Tng cung tin v d n tn dng cng gp phn thc y hot ng sn xut - kinh doanh v
theo l tng trng kinh t.
Tuy nhin, trong Lut ngn hng Nh nc khng quy nh r mc tiu hng u ca
chnh sch tin t. Do vy, trn thc t vic iu hnh chnh sch tin t c kh khn nht
nh, nht l khi cn c s nh i gia cc mc tiu kim sot lm pht v tng trng kinh
t. Bn cnh cc mc tiu c quy nh trong Lut ngn hng Nh nc, trong tng giai
on c th, ngn hng Nh nc cn theo ui cc mc tiu nh m bo n nh h thng
ngn hng. V vy, vic ngn hng Nh nc thng phi theo ui nhiu mc tiu iu hnh
chnh sch tin t, cha xc nh r mc tiu hng u v mt s mc tiu cha c lng
ha y l nhng bt cp, gy kh khn trong vic iu hnh chnh sch tin t.
T nm 2001 n nay l cc nm thc hin k hoch 5 nm 2001-2005, Chin lc 10
nm pht trin kinh t 2001-2010 theo cc mc tiu chin lc pht trin kinh t - x hi do
i hi ng ln th IX ra. Trong , mc tiu di hn (2001 - 2010) ca chnh sch tin
t c xc nh l: Thc thi chnh sch tin t bo m n nh kinh t v m, kim sot
lm pht, thc y sn xut v tiu dng, kch thch u t pht trin. t c cc ch
tiu kinh t v m nh Ngh quyt i hi ng IX ra (tng trng GDP bnh qun hng
nm l 7,5% cho thi k 2001-2005, lm pht bnh qun hng nm 5 - 6%), mc tng trng
M2 bnh qun hng nm c nh hng khong 15-20%/nm cho giai on 2001-2010
v khong 22% t 2001-2005. T l M2/GDP tng ln gn 50% vo nm 2005 v t 60%
vo nm 2010; tc tng trng huy ng vn bnh qun hng nm khong 20-25%, tng
trng tn dng i vi nn kinh t khong 16-20% trong c giai on 2001 - 2010 (tng bnh
qun 22% trong giai on 2001 - 2005), phn u n 2005 tn dng trung di hn t 40%
tng d n cho vay nn kinh t, t l n qu hn di 4%.
Trn thc t, t c cc mc tiu nu trn i hi n lc ln ca cc B, ngnh,
a phng v nht l ca ngn hng Nh nc trong vic iu hnh chnh sch tin t. Trong
giai on 2001 - 2005, kinh t th gii c nhiu din bin phc tp, c bit l st gim ca
cc nn kinh t ln Hoa K, Nht Bn, EU v tnh hnh bt n v chnh tr mt s khu vc
c nh hng bt li n kinh t nc ta. gp phn thc hin cc mc tiu v pht trin
kinh t c Quc hi ra, mc tng trng tn dng lun nh hng t 21 - 25%, v
huy ng vn tng mc t 23 - 25%. c bit trong cc nm 2003 - 2005, mc tiu iu
hnh chnh sch tin t c xc nh gn cht vi cc mc tiu kinh t v m, nht l mc
tiu tng trng GDP ( mc 7 - 7,5%/nm).

73
 Trc sc p ca ch s gi tiu dng c xu hng tng nhanh trong nm 2005 v mc
tiu tng trng kinh t cao trong nm cui cng thc hin K hoch Pht trin kinh t - x
hi 5 nm 2001-2005, ngn hng Nh nc iu hnh chnh sch li sut mt cch linh
hot trn c s phn tch din bin li sut tin t, lm pht trong nc, v li sut trn th
trng quc t, vi 2 ln iu chnh tng li sut c bn t 7,5%/nm ln 7,8%/nm v
8,25%/nm, 3 ln iu chnh tng li sut ti cp vn t 5,0-5,5-6,0-6,5%/nm, v 3 ln tng
li sut ti chit khu t 3,0-3,5-4,0-4,5%/nm. Mt khc, ngn hng Nh nc thc hin
kim sot tng trng tn dng song song vi nng cao cht lng tn dng.
Tuy nhin, chnh sch tin t phi iu chnh nhanh v mnh hn, theo cc hng
khc nhau, trong giai on sau khi nc ta gia nhp WTO. Hng khi sau mc hi nhp ny,
chnh sch tin t vn c duy tr theo hng m rng nhm thc y tng trng kinh t.
Trong giai on t 2007 n u 2008, kin tr vi chnh sch n nh t gi, ngn hng Nh
nc phi tng cung tin ng mua li cc khon ngoi t gia tng cng vi cc dng
vn u t nc ngoi v kiu hi. Mc d vy, ngn hng Nh nc cha thc hin hiu qu
vic trung ha ha i vi lng tin tng thm ny, khin cung tin tng nhanh. Cng vi p
lc dn t t tng trng u t cng v tn dng trong mt thi gian di, cng nh vic gi
th gii tng mnh, iu ny lm tng p lc lm pht. Lm pht tng nhanh v t nh
mc 28,3% vo thng 8/2008 (so vi cng k nm 2007).
Trc tnh hnh lm pht tng cao trong nm 2008, Chnh ph chuyn hng t
chnh sch thc y tng trng kinh t cao sang chnh sch tin t tht cht, chp nhn tc
tng trng thp hn. Kinh t v m dn c n nh. Tuy vy, cng vi ng thi tht cht
tin t mang tnh hnh chnh ca ngn hng Nh nc, cc ngn hng thng mi c
nhng phn ng khng thch hp, dn n tnh trng thiu thanh khon trong nhng thng u
nm 2008. ng thi, ngn hng Nh nc cng thc hin c ch iu hnh li sut mi, vi
trn cho vay mc 150% li sut c bn, bin t gi lin tc c ni rng trong khi t
gi tham chiu c iu chnh tng dn.
T thng 9/2008 n ht nm 2009, tnh hnh kinh t th gii c xu hng o chiu:
khng hong ti chnh ton cu i km suy thoi v xu hng gim ng k gi du v nhiu
nguyn liu khc. Mt ln na, Chnh ph li chuyn hng sang tp trung chng suy gim
kinh t. Chnh sch tin t li c ni lng dn mt cch thn trng. Ngn hng Nh nc
cng ban hnh mt s vn bn nhm kim sot cht ch tc tng trng d n tn dng
nm 2009 ph hp vi c cu ngun vn, bo m cc t l an ton v tng cng kim sot
cht lng tn dng, khng h thp cc iu kin tn dng. Tnh chung, tng phng tin
thanh ton ch tng khong 20,3% trong nm 2008, song tng xp x 29,0% trong nm
2009. Tng t, d n tn dng tng 39,6% trong nm 2009.
Cng vi vic phc hi kinh t, chng ta phi i mt li vi vn lm pht cao -
vn cha c gii quyt trit trong nm 2008. Chnh sch tin t theo c thc hin
nhm gp phn bo m n nh kinh t v m, ngn nga ti lm pht cao tr li. Trong 8
thng u nm 2010 khi lm pht cn mc thp, ngn hng Nh nc duy tr mc li
sut ch o, tng cung tin nhm h tr gim mt bng li sut. Mt khc, ngn hng Nh
nc cng tng bc hy b cc quy nh rng buc v cc loi li sut ca cc t chc tn

74
dng. Trong 4 thng cui nm 2010, do lm pht c du hiu tng cng vi p lc gim gi
VN, ngn hng Nh nc p dng cnh sch tin t tht cht t ngy 5/11 bng cch nng
thm 1% cc mc li sut ch o, qui nh li sut tin gi ti a bng USD ca cc t chc
kinh t mc 1% nm, v gim t l d tr bt buc bng ngoi t t 7% xung 4%. n
cui nm 2010, do cnh tranh huy ng trn th trng, ngn hng Nh nc phi quy nh
bt buc trn li sut tin gi VN mc 14%/nm. V tn dng, ngn hng Nh nc cng
khuyn khch tn dng cho lnh vc nng nghip, nng thn, xut khu v doanh nghip nh
v va, ng thi tip tc kim sot cht ch vn vay cho lnh vc phi sn xut.
Nhng gii php chnh sch tin t trong tng giai on nh hng nht nh i
vi hot ng kinh t ni chung v hot ng xut nhp khu ni ring. Trong nhng thi k
chnh sch tin t c ni lng, hot ng xut nhp khu cng c to thun li hn.
Cng vi n lc hi nhp kinh t quc t v hin i ha h thng ngn hng v h thng
thanh ton quc t, y l mt trong nhng nguyn nhn thc y tng trng thng mi v
tng trng kinh t. Trong nhng thi k chnh sch tin t c tht cht vi li sut cao,
hot ng xut nhp khu cng phn no b nh hng. Ngay c trong cc thi k ny, cc
nh hng ny kh c quan st cc s liu nm v chnh sch tin t vn c xu hng u
tin mc tiu tng trng cao nn thng c ni lng i cht v cui nm.
Nhn chung, cng tc iu hnh chnh sch tin t Vit Nam c nhng thnh tu
nht nh k t nm 1999 n nay. Din bin li sut trn th trng c theo di st sao
hn c nhng gii php iu hnh/can thip ph hp. T l d tr bt buc c iu
chnh ngy cng linh hot ph hp vi mc tiu chnh sch tin t trong tng thi k. C ch
ti cp vn v nghip v th trng m cng c hon thin ph hp vi yu cu thc t
iu hnh ca Lut ngn hng Nh nc.
Tuy nhin, cng tc iu hnh chnh sch tin t vn cn bc l khng t vn . Th
nht, chnh sch tin t c ni lng trong mt thi gian kh di nhm thc y tng
trng nhanh, lm gia tng p lc lm pht. iu ny phn no xut pht t s nhn thc
khng y v nhng nh i gia mc tiu tng trng v n nh kinh t v m. y
cng l mt l do lm gia tng u t, nhp khu, lm pht v kt qu l lm kh d vic c
c mt chnh sch t gi hp l (m bo kh nng cnh tranh xut khu, song linh hot
cho iu hnh chnh sch tin t, nht l trong bi cnh kinh t nc ngy cng hi nhp su
rng hn).
Th hai, hiu qu phi hp gia chnh sch tin t vi cc chnh sch khc (k c
chnh sch ti kha) cng cn phi ci thin rt nhiu, do nng lc iu phi gia cc chnh
sch ny cn hn ch v/hoc do cha tnh n y mi tng tc, tr tc ng ca cc
chnh sch ny.
Cui cng, cng tc iu hnh chnh sch tin t cha nhn c s h tr ca h
thng thng tin, c bit l h thng s liu thng k cho phn tch v d bo din bin kinh
t th gii v trong nc, v.v. Mt khc, kh nng x l thng tin ca ngnh ngn hng vn
cn thiu v yu, khin nhng nh gi, nhn nh da trn nhng thng tin c ca h

75
thng ngn hng (v tnh hnh tn dng, li sut, v.v.) cha c nhiu ngha cho cng tc iu
hnh chnh sch tin t.
Chnh sch t gi
Nhm h tr thc y tng trng xut khu ni ring v tng trng kinh t da trn
xut khu ni chung, nc ta thc hin ch neo t gi iu chnh dn. C th, ng Vit
Nam c iu chnh gim gi danh ngha so vi USD. Mc gim gi danh ngha ny
ph thuc vo nh gi ca ngn hng Nh nc v din bin thng mi th gii v tnh
hnh c th trn th trng ngoi t. Tuy nhin, vic s dng cc cng c chnh sch t gi c
s khc bit ng k trong cc giai on 2000-2006 v 2007-2010. Trong giai on 2000-
2006, vic iu chnh chnh sch t gi ch yu l tng dn t gi lin ngn hng c ngn
hng Nh nc cng b chnh thc hng ngy. Theo , ng Vit Nam gn nh lin tc mt
gi danh ngha so vi USD, tr mt s thi im nh. T gi VN/USD bnh qun lin ngn
hng tng t mc hn 14.000 vo u nm 2000 ln 16.091 vo cui nm 2006. Trong giai
on ny, bin ti a ch c iu chnh tng mt ln duy nht, t 0,1% ln 0,25% vo
thng 7/2002.
Bng 30: Thay i bin giao dch t gi so vi t gi VND/USD c cng b trn th
trng lin ngn hng

Ngy Bin cho php

01/07/2002 +/- 0,25%
31/12/2006 +/- 0,5%
24/12/2007 +/- 0,75%
10/03/2008 +/- 1%
27/06/2008 +/- 2%
06/11/2008 +/- 3%
24/03/2009 +/- 5%
01/12/2009 +/- 3%
11/02/2011 +/- 1%

Ngun: Tng hp ca cc tc gi t nhiu ngun.

n giai on 2006-2010, t gi VN/USD bnh qun lin ngn hng vn gi xu
hng tng, th hin vic ng Vit Nam mt gi danh ngha so vi ng USD. Tuy nhin, t
gi ny c xu hng gim nh trong cc thng u nm 2008 khi dng vn ngoi t vo nc
ta l kh di do. Tuy nhin, khc vi cc giai on trc, ngn hng Nh nc iu chnh
bin giao dch mt cch linh hot v thng xuyn hn (Bng 30). Tuy nhin, nhng iu
chnh ny ph thuc vo din bin c th trn th trng ngoi t. C th, bin giao dch
c ni rng dn, t mc 0,25% t 2002 ln 0,5% vo cui 2006, 1% vo thng 3/2008, v
5% vo thng 3/2009. Trong cc giai on sau , bin giao dch c thu hp dn,
xung cn 3% vo thng 12/2009 v cn 1% vo thng 2/2011.

76
 Nhn chung, cng tc iu hnh chnh sch t gi trong 10 nm qua c nhng
chuyn bin tch cc. Vic i mi c bn trong iu hnh t gi theo cc nguyn tc th
trng v vic can thip ca Ngn hng Nh nc trn th trng ngoi t, t gi gia ng
VND v USD tng i n nh (ngoi tr mt s thi im phi iu chnh mnh). Tuy vy,
chnh sch t gi trong mt s trng hp vn cha phi hp tt vi cc cng c chnh sch
tin t khc. Nh phn tch trn, vic duy tr t gi n nh trong bi cnh vn nc
ngoi tng mnh, trong khi li thiu trung ha ha ph hp lm tng cung tin v gp phn
gy ra bt n kinh t v m trong nm 2008.
Mt khc, chnh sch t gi ni ring v chnh sch kinh t ca nc ta ni chung
cha to c nim tin ng k i vi tin ng v/hoc cha to c s thun tin trong
giao dch/tch tr so vi ng USD. iu ny khin tnh hnh -la ha vn cn nghim trng.
Bn cnh , vai tr ca ng Euro cn rt hn ch. Bo co kho st ca V Tr Thnh v
cng s (2007) cho thy nhng kt qu ht sc ngha v vai tr ca ng Euro i vi cc
doanh nghip xut khu vo th trng EU. Vi cc doanh nghip c t chn loi ngoi t
giao dch, tt c u thc hin phn tch ri ro v bin ng t gi v a phn khng
chn ng Euro lm phng tin thanh ton. Ch c hn 27,4% s doanh nghip s dng
ng Euro trong giao dch xut nhp khu vi EU, u do yu cu ca i tc EU. Ni cch
khc, mc ph bin ca ng Euro trong giao dch thng mi ca cc doanh nghip xut
khu nc ta cn thp, ch yu l do h khng gp kh khn g khi s dng ng tin khc,
do h c ty chn loi tin t giao dch, hoc do h cha quen vi vic s dng ng
Euro.
Bn cnh , cch iu hnh t gi cng l mt trong nhng yu t lm cho lm pht
ca Vit Nam cao hn ca cc nc. Mt mt, trong mt thi gian tng i di, USD gim
mnh trn th trng th gii, nhng li tng gi mnh Vit Nam, lm cho nhp khu
lm pht b khuch i (hng nhp khu tnh bng USD tng ln v khi tnh ra VND li tng
ln mt ln na). Mt khc, t gi VND/USD trong nc li gn rt cht ch vi cc ng
tin khc, nn vic nhp khu i vi cc th trng thanh ton bng cc ng tin khc cn
b t ln nhiu hn na, lm cho tc ng nhp khu lm pht cng ln hn.
Cui cng, ngn hng Nh nc trong mt s trng hp th hin s lng l v
khng nht qun trong chnh sch t gi. Vic s dng bin t gi thay cho vic ph gi
chnh thc i khi khng c tc dng nh mong mun. Bt chp cc bin php hnh chnh
(nh yu cu cc tng cng ty nh nc bn ngoi t cho ngn hng) cng nh cc cng b
ca lnh o ngn hng Nh nc, ngn hng Nh nc khng th ko t gi th trng t
do v st vi t gi ngn hng thng mi nh mong mun. Thm vo , do phi gi n nh
t gi trong thi gian di, ngn hng NH nc phi bn ra hn mt lng ln USD lm
gim d tr ngoi hi. iu ny khin k vng mt gi ca ng tin Vit Nam hin vn cn
kh ln.

77
 Hnh 9: T gi danh ngha VND/USD trung bnh nm, 2000-2010
20,000

18,000

16,000

14,000

12,000
May-00

May-01

May-02

May-03

May-04

May-05

May-06

May-07

May-08

May-09

May-10
Jan-00

Jan-01

Jan-02

Jan-03

Jan-04

Jan-05

Jan-06

Jan-07

Jan-08

Jan-09

Jan-10
Sep-00

Sep-01

Sep-02

Sep-03

Sep-04

Sep-05

Sep-06

Sep-07

Sep-08

Sep-09

Sep-10
Ngun: C s d liu CEIC

Hnh 9 phn nh din bin t gi chnh thc VND/USD trong giai on 2000-2010.
C th thy din bin t gi c hai giai on chnh: (i) t thng 1/2000 n thng 10/2007; v
(ii) t thng 11/2007 n thng 12/2010. Giai on t u 2000 n thng 10/2007 chng
kin c ch t gi neo gi theo ng USD mt cch tng i cng nhc. y cng l cc
giai on m t gi trn th trng t do cng n nh v theo st vi t gi chnh thc.
Nguyn nhn l do giai on trc t gi chnh thc c tng lin tc v n cui giai
on ngang bng vi t gi th trng t do.
Trong giai on t thng 11/2007 n thng 12/2010, t gi c nhng bin ng
tng gim nhanh v mnh hn. Cho n thng 5/2008, tin ng ln gi so vi USD do
ngun cung USD tng mnh. Trong giai on tip sau , xu hng chung ca tin ng l
mt gi danh ngha so vi USD. Cho n cui nm 2009, t gi chnh thc VND/USD tng
5,6% so vi cui nm 2008. Trong khi trong nm 2008, t gi nim yt ti cc ngn hng
thng mi bin ng lin tc, u nm cn c giai on thp hn t gi chnh thc, th nm
2009 li l mt nm m t gi ngn hng thng mi lun mc trn ca bin dao ng so
vi t gi lin ngn hng m ngn hng Nh nc cng b. Tuy nhin, nhng p lc trn th
trng ngoi hi ti mt s thi im (do doanh nghip vay vn ngoi t n hn tr n,
doanh nghip nhp khu n k thanh ton cc khon nhp khu, tm l gm gi USD v
hnh vi mua bn mang tnh by n ca ngi dn), ngn hng Nh nc phi iu chnh
tng mnh t gi VND/USD, dn n vic tng t gi chnh thc.

Hp 3: T gi v chnh lch li sut bng tin ng - li sut bng USD

u nm 2010, ngn hng Nh nc cho php nh xut khu vay ngoi t v bn

ngoi t ly VND. Li sut vay USD lc ny ch mc 4% - 4,5%/nm, thp hn khong
5 im phn trm so vi li sut VND. Din bin ny khin cung ngoi hi tng kh mnh,
song cng ko theo vic gim cung ngoi hi trong thi k sau . Cng do chnh lch ln
gia li sut VND v li sut USD, cc doanh nghip nhp khu khng vay bng VND v
mua ngoi t nh trc m chuyn sang vay ngoi t. Xu hng ny lm gim cu ngoi t,
song li lm tng cu ngoi t trong tng lai khi cc nh nhp khu n hn tr n. Kt qu

78
l t gi trong qu II/2010 c xu hng gim, song p lc i vi t gi tr li vo ngay u
qu III/2010.
D n tn dng ngoi t trong 6 thng u nm 2010 tng ti 24% so vi cng k
nm 2009. Do , n u thng 7/2010, ngn hng Nh nc cnh bo tnh hnh cho vay
ngoi t qu mc, nhm nhc nh cc ngn hng thng mi thc hin cn i lng ngoi t
huy ng vi cho vay m bo an ton trong thanh ton. Vn l ch cnh bo ny
khng i km vi vic cng b d n ngoi t n hn tr n tng thi im, mc d khng
phi tt c cc khon vay u n hn cng lc. V vy, vi thng ip ny, th trng k
vng l cu ngoi t tr li sau mt thi gian suy gim. Theo , vic gm gi, u c
ngoi t tr nn ph bin hn vo u qu III/2010, gy thm p lc i vi t gi. iu ny
cng nh hng n vic cn i ngoi t ca cc doanh nghip nhp khu.
Ngun: Nguyn Hoi (2010).

Mc d vy, t gi chnh thc v t gi trn th trng t do vn c nhng chnh lch

ng k (Hnh 10). Cho n thng 3/2008, t gi trn th trng t do lun mc sn bin
so vi t gi chnh thc. Tuy vy, t thng 4 n ht nm 2009, t gi trn th trng t do
thm ch cn vt xa so vi t gi trn th trng chnh thc ( cng bin cho php).
Sang nm 2010, th trng ngoi hi din bin kh phc tp. T gi bn ra ti cc
ngn hng thng mi lin tc kch trn ngay t u nm v sc p t gi ch ni lng (di
mc trn) i cht trong vng t gia thng 4 n u thng 7. Trong nm 2010, NHNN cng
2 ln iu chnh t gi chnh thc: ln th nht vo u thng 2 v ln 2 vo u thng 8,
tng cng 2 ln iu chnh t gi chnh thc tng 5,5%. Mc d vy, nhng ln iu chnh
ny vn khng xa b c khong cch gia t gi chnh thc v t gi trn th trng t do,
v cng cha gii ta c tm l th trng. y chnh l c s ngn hng Nh nc phi
tin hnh mt ln iu chnh rt ln (ti 9,3%) vo u thng 2/2011.

3.2. T gi thc
Hnh 11 th hin din bin ca t gi thc15 v t gi VN/USD chnh thc trong giai
on 2000-2009. Mc d t gi chnh thc c xu hng tng r rt, c bit l t nm 2007,
t gi thc din bin hon ton theo chiu ngc li v khong cch gia hai t gi ngy cng
m rng, nht l hai nm 2008 v 2009. So vi nm 2000, ch s gi tiu dng ca nc ta
trong nm 2009 tng ti xp x 99,5%, cao hn nhiu so vi mc tng Hoa K (23,7%).
Trong khi , t gi VN/USD chnh thc ch tng xp x 23,6%. Nh vy, nu ly nm 2000
lm gc th ng Vit Nam ln gi thc t xp x 23,37%.

15
T gi c iu chnh loi tr yu t lm pht ca hai nc lin quan.

79
 14,000
16,000
18,000
20,000

12,000
Jan-00
May-00
Sep-00
Jan-01
May-01
Sep-01
Jan-02
May-02
Sep-02
Jan-03
May-03
Sep-03
Jan-04

Ngun: Vin NCQLKTTW (2010)

May-04
Sep-04
Jan-05
May-05
Sep-05
Jan-06
May-06
Sep-06
Jan-07
May-07
Sep-07
Jan-08
May-08
Sep-08
Jan-09
May-09
Sep-09
Jan-10
May-10
Sep-10
Hnh 10: T gi VND/USD v bin dao ng, 2006-2009

80
 Hnh 11: T gi thc v t gi VND/USD chnh thc, 2000-2009 (2000=100)

Ngun: Tnh ton ca cc tc gi theo s liu ca NHNN v IFS

Bng 31: Ch s t gi thc ca cc ng tin so vi USD (nm 2000=100)

n v tnh: %

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Nhn dn t 100,00 101,67 104,95 104,11 104,07 103,85 100,64 91,90 84,30 84,87
Euro 100,00 105,12 88,56 73,50 68,70 80,51 72,30 65,32 68,45 66,56
Yn Nht 100,00 118,75 111,19 101,61 101,73 120,05 123,32 122,18 97,60 102,48
la Singapore 100,00 109,50 104,95 103,97 101,74 106,15 99,16 93,35 89,11 89,30
la i Loan 100,00 109,64 111,24 110,66 105,35 110,18 110,61 111,18 108,92 107,96
la c 100,00 108,49 96,87 72,80 70,50 75,53 69,31 62,90 84,35 65,14
Won Triu Tin 100,00 103,03 92,01 90,71 78,54 77,67 71,34 72,34 93,80 85,95
Baht Thi 100,00 105,00 103,27 95,10 93,96 96,88 84,86 79,26 82,63 77,91
Ringgit Malaysia 100,00 100,36 101,36 102,10 103,11 103,05 95,43 91,04 92,13 91,39
Vit Nam ng 100,00 104,57 105,24 105,68 100,13 96,29 93,02 85,84 76,40 76,63

Ngun: Tnh ton ca tc gi theo s liu ca NHNN, WEO v IFS

Ngoi tr so vi ng Yn Nht v ng la i Loan, ng USD cng mt gi

kh nhiu so vi ng tin ca cc i tc thng mi ln ca Vit Nam (xem Bng 31).
Nhng mc d cng ln gi theo chiu hng chung, nhng ng Vit Nam vn ln gi nhiu
hn so vi cc ng tin la Xinh-ga-po, Won Triu Tin, Ringgit Ma-lai-xi-a v Baht
Thi. S ln gi xt theo sc mua thc ca ng Vit Nam lm gim kh nng cnh tranh ca
hng ha xut khu ca nc ta trn th trng th gii.
3.3. nh gi tc ng ca chnh sch t gi
Nhm tc gi cng s dng m hnh kinh t lng, da theo cch tip cn iu chnh
16
sai s , nhm nh gi tc ng ca chnh sch t gi i vi quy m xut nhp khu. Khc
vi cc nghin cu khc thng s dng t gi thc hu hiu lm i lng th hin t gi,
nhm tc gi s dng trc tip t gi danh ngha lm bin s trong m hnh vi k vng s
a ra c nhng hm trc tip i vi chnh sch t gi.

16
Error-correction model.
81
 i vi xut khu, ring du th hin mi ch yu c khai thc phc v xut
khu, mc d gn y c s dng mt phn nhm p ng nhu cu ca nh my lc du
Dung Qut. V vy, nhm tc gi tch xut khu du th, v ch nh gi tc ng i vi
phn xut khu khng tnh du th. Do khng c ring ch s gi xut khu cho nhm hng
ny nn ch s gi xut khu chung c ly lm i din, qua gip tnh ton khi lng
nhp khu. Phng trnh xut khu y c nhn gc cu i vi xut khu ca nc
ta. Kt qu trong Ph lc cho thy trong di hn, tc ng ca t gi VND/USD danh ngha
i vi xut khu (khng tnh du th) hu nh khng c ngha v mt thng k. Trong khi
, phn xut khu ny li chu tc ng ca din bin kinh t th gii. ng ch l tc
ng ny c ngha c v mt thng k v v mt kinh t. C th, trong di hn, nu GDP
ca th gii tng 1% th s lm tng lng xut khu (khng tnh du th) ca nc ta khong
4,4%. Nh vy, tc ng ca GDP ton cu ln hn nhiu v c ngha thng k cao hn
nhiu so vi tc ng ca chnh sch t gi. Bn cnh , kt qu ny cng cho thy hip nh
BTA vi Hoa K c tc ng ng k v thng k i vi xut khu ca nc ta. Trong khi
, vic gia nhp WTO dng nh li khng nh hng ng k n tng trng xut khu.
Mi phn tch ny c thc hin trong iu kin cc yu t khc c gi khng i.
Nhm tc gi cng xy dng m hnh cu xut khu tng ng, trong s dng t
gi thc hu hiu (REER), nhm nh gi tc ng ca t gi ny i vi khi lng hng
xut khu (khng tnh du th) ca nc ta. C th thy trong di hn, tng trng GDP ca
th gii l nhn t quan trng nht nh hng n cu i vi hng xut khu ca nc ta. C
th, GDP ca th gii tng 1% s khin cu i vi xut khu ca nc ta tng ti 5,08%.
Thay i REER cng lm thay i gi tr hng xut khu nc ta so vi hng nc ngoi v,
do , lm thay i cu i vi xut khu ca nc ta. Nu tc thay i REER tng 1 im
phn trm th tng trng xut khu s tng khong 0,52 im phn trm. Tc ng ny ca
REER cng c ngha thng k mt chng mc nht nh. Hm y l rt quan trng:
mc d nc ta ph gi t gi danh ngha, song mc ph gi y dng nh l cha
ko theo ph gi t gi thc. C th hn, lm pht trong nc mc cao dng nh v
hiu ha tc ng ca ph gi t gi danh ngha, khin t gi thc li c xu hng gim trong
nhng nm gn y. y chnh l nguyn nhn kim ch tng trng xut khu ca nc ta.
Nh vy, ph gi t gi danh ngha ch c tc ng thc y tng trng xut khu khi c
thc hin trong bi cnh kinh t v m n nh.

82
 Hnh 12: T gi REER v thm ht thng mi ca nc ta, 1990-2010
135.0 20,000

130.0 18,000

125.0 16,000

120.0 14,000

115.0 12,000

110.0 10,000

105.0 8,000

100.0 6,000

95.0 4,000

90.0 2,000

85.0 0

80.0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 -2,000

Thm ht thng mi REER

Lu : Thm ht thng mi c tnh theo n v triu USD, v c th hin ct bn phi. REER

c th hin ct bn tri, vi gc 1994=100. Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi.

Tng t, phng trnh nhp khu y c xy dng gc cu ca nc ta i

vi nhp khu. Kt qu trong Ph lc cng cho thy trong di hn, khi lng nhp khu chu
tc ng ng k ca c t gi VND/USD danh ngha v vn thc hin ca khu vc FDI. C
th, t gi VND/USD danh ngha tng 1% s lm cho nhp khu tng khong 3,5%, nu cc
yu t khc c gi khng i. Nh trnh by phn I, vn thc hin ca khu vc FDI
tng 1% s lm khi lng nhp khu tng khong 0,3%, nu cc yu t khc c gi khng
i. Bn cnh , tng trng GDP nhanh hn 1 im phn trm cng lm nhp khu tng
khong 7,8%, nu cc yu t khc c gi khng i. V ngn hn, vic gia nhp WTO r
rng cng c tc ng i vi tng trng nhp khu. ng ch l tt c cc yu t trn u
c tc ng ng k v mt thng k i vi nhp khu.
Phn tch m hnh nhp khu c s dng t gi REER cho thy tng trng GDP ca
nc ta c tc ng khuyn khch nhp khu trong di hn. GDP tng 1% s lm tng cu i
vi hng nhp khu khong 2,07%. Sn xut phc v xut khu cng l mt nguyn nhn lm
tng cu i vi hng nhp khu, v quan h ny ch r k t sau khi nc ta gia nhp WTO.
Trong khi , thay i t gi REER dng nh li khng c tc ng (tc khng ngha
thng k) i vi tng trng nhp khu, k c trong ngn hn. Nh vy, tc ng lm tng
nhp khu ca ph gi t gi danh ngha dng nh hon ton c b p bi tc ng lm
gim nhp khu ca vic tng gi hng nhp khu so vi hng trong nc (cc yu t khc
c gi khng i).
3.4. Chnh sch t gi v cn cn thng mi
Chnh sch t gi c tc ng n cn cn thng mi ch yu thng qua nhp khu.
Nh trnh by trong mc 3.3, ph gi t gi danh ngha khng lm nh hng n khi
lng hng xut khu. L mt nn kinh t nh v hu nh cha c kh nng n nh gi trn
th trng th gii, vic ph gi t gi danh ngha khng lm nh hng n mc gi xut
khu v, do , khng nh hng n kim ngch xut khu. Trong khi , ph gi t gi danh

83
ngha li lm tng khi lng hng nhp khu (cao hn khong 3,5 ln so vi tc ph gi
danh ngha) v theo l kim ngch nhp khu.
Xt mt cch chi tit hn, ph gi t gi danh ngha lm tng gi hng ha nhp khu.
Do t l nhp khu so vi GDP mc cao v tng lin tc (t 49,6% nm 2000 ln 82,9%
nm 2010), ph gi t gi danh ngha cng lm tng gi trong nc. Cng vi nhng tc ng
do duy tr chnh sch tin t v ti kha ni lng trong mt thi gian di, lm pht tng
nhanh dn cho n gia nm 2008 cng nh vo nm 2010. ng ch l t nm 2003, lm
pht cao hn nhiu so vi mc ph gi t gi danh ngha. Chnh v vy, t gi thc hu hiu
c xu hng gim lin tc. Phn tch trong mc 3.3 cho thy xu hng gim t gi thc hu
hiu ny lm gim tng trng xut khu.
Nh vy, ph gi t gi danh ngha cha mang li tc ng lm cn cn thng mi
tr nn cn bng hn. Ni cch khc, ph gi t gi danh ngha khng i km vi ph gi t
gi thc. Do vy, trong bi cnh cn cn u t - tit kim trong nc cn chnh lch ng
k, nhp siu do vn cn nghim trng v gy p lc tr li lm tng t gi. Thc t cho
thy tnh hnh nhp siu ca nc ta gn kt kh cht ch vi bin ng ca t gi thc, ngoi
tr giai on 1999-2002 (khi t gi thc tng song nhp siu cng tng). Hm chnh sch
y cng ging nh c 3.3, l: ph gi t gi danh ngha ch c tc ng khuyn khch
xut khu v kim ch nhp siu trong mi trng kinh t v m n nh.
4. Chnh sch thng mi
Cng vi tin trnh hi nhp kinh t ngy cng su rng, c ch, chnh sch thng
mi hng ti mc tiu khuyn khch xut khu, bo m nhp khu p ng yu cu ca sn
xut v tiu dng, bo v, pht trin v nng cao hiu qu sn xut trong nc; m rng hp
tc vi cc nc trn th gii v trong khu vc. Mc tiu su xa nht chnh l hng ti phn
b ngun lc hiu qu vo cc ngnh hng c li th, to ngun thu ngoi t v vic lm cho
ngi lao ng, ng thi to c hi cho cc ngnh hng pht trin. Theo , chnh sch
thng mi to iu kin cc doanh nghip ch ng hn trong hot ng sn xut -
kinh doanh, ng thi hn ch cc bin php can thip mang tnh hnh chnh.
Chnh sch, c ch iu hnh xut nhp khu trong thp k va qua c nhng khc
bit ng k trong hai giai on 2001-2005 v 2006-2010.
4.1. Giai on 2001-2005
Trong giai on 2001-2005, hot ng xut nhp khu c qun l theo quy nh ti
Quyt nh s 46/2001/Q-TTg v qun l xut nhp khu hng ho thi k 2001-2005. Thi
k ny, Chnh ph cng ban hnh Ngh nh s 44/2001/N-CP (ngy 02/8/2001) v vic sa
i b sung mt s iu ca Ngh nh s 57/1998/N-CP (ngy 31/7/1998) quy nh chi tit
thi hnh Lut Thng mi v hot ng xut khu, nhp khu, gia cng v i l mua bn
hng ho vi nc ngoi nhm khc phc nhng tn ti, hn ch ca Ngh nh 57/1998. Nh
vy, giai on ny l ln u tin c ch xut nhp khu c ban hnh n nh trong thi
gian 5 nm. iu ny lm tng tnh tin lng ca chnh sch thng mi. Theo , doanh
nghip c nhiu thun li hn trong vic hoch nh k hoch sn xut kinh doanh mang tnh

84
di hn hn. Bn thn cc c quan Nh nc cng c khung kh chnh sch c tnh hiu lc
cao v thun li cho cng tc qun l iu hnh xut nhp khu.
V quyn kinh doanh xut nhp khu:
Quyn kinh doanh xut nhp khu ca doanh nghip dn dn c m rng. Ngh
nh s 44/2001/N-CP nm 2001 cho php doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t c
quyn xut khu tt c hng ha, khng ph thuc ngnh ngh, ngnh hng ghi trong giy
chng nhn ng k kinh doanh, tr hng ha thuc danh mc cm xut khu. y l mt
bc tin mi so vi Ngh nh s 57/1998 trc .17
V chnh sch mt hng xut nhp khu:
(i) Danh mc hng ha cm xut khu, cm nhp khu:
Th tng ban hnh Quyt nh s 46/2001/Q-TTg (sau y gi l Quyt nh
46) ban hnh danh mc hng ha cm xut khu, cm nhp khu quy nh cho giai on
2001-2005 thay cho vic cng b danh mc hng nm nh trc kia. Nhng mt hng cm
xut khu, cm nhp khu l nhm m bo an ninh quc gia, an ton mi trng, an ton lao
ng, v c bn l ph hp vi nhng iu c quc t m nc ta k kt, tham gia.
(ii) Hng ha xut khu, nhp khu theo giy php ca B Thng mi v cc B
qun l chuyn ngnh
Quyt nh 46 cng loi b mt s mt hng ra ngoi danh mc hng nhp khu c
giy php, xc nh l trnh loi b giy php i vi cc mt hng nhp khu trong thi k
2001-2005 v xc nh cc nguyn tc qun l hng ho xut khu, nhp khu theo qun l
chuyn ngnh. Vo thi k ny, Danh mc hng ho xut nhp khu theo giy php ca B
Thng mi v cc B chuyn ngnh c ban hnh mt cch n nh v c l trnh loi
b r rng, hn ch tnh trng chng cho ca h thng vn bn.
Mt khc, Quyt nh 46 bi b c ch giao hn ngch xut khu go, nhp khu phn
bn v vic quy nh doanh nghip u mi kinh doanh xut khu, nhp khu hai mt hng
ny; xo b vic ph duyt v phn b hn mc g rng t nhin sn xut sn phm g
xut khu, xo b giy php nhp khu g nguyn liu, v.v. iu ny thc s to ra mt
mi trng php l mi thng thong, bnh ng v hiu qu cho hot ng kinh doanh xut
nhp khu.
V chnh sch thu quan
Trong giai on 2001-2005, i vi cc nc c hip nh thng mi vi nc ta,18
hng ha nhp khu t cc nc ny u c hng mc thu sut nhp khu MFN. Mc

17
Ngh nh ny ch cho php doanh nghip kinh doanh xut nhp khu nhng loi hng ha
theo ngnh ngh ng k kinh doanh v phi xin php m rng lnh vc hot ng v c
B Thng mi cho php mi c kinh doanh xut nhp khu nhng loi hng ha ngoi
danh mc.
18
Ngoi tr Nht Bn cha tng c hip nh thng mi vi Vit Nam trong giai on trc
2008 nhng vn c hng quy ch u i ti hu quc i vi thu nhp khu. T cui
nm 2008, Vit Nam v Nht Bn k Hip nh i tc kinh t Vit Nht, vi cc cam
85
thu sut ny c iu chnh lin tc. Tuy nhin, khc vi cc dng thu c ban hnh
nhm thc thi cc cam kt CEPT-AFTA, ACFTA v AKFTA, mc thu ny thay i theo
nhng chiu hng khc nhau.
Mc thu sut MFN trung bnh ca tt c cc dng thu tng dn t 16,25% nm
2001 ln gn 16,5% nm 2002 v ln trn 18,5% nm 2003. Din bin tng ny ch yu l do
nc ta thu quan ha nhiu cng c phi thu quan khc (tc l p dng cc ro cn thu
quan thay th cc ro cn phi thu quan i vi nhp khu ca mt s mt hng). Thm
vo , nhiu dng thu cng c ban hnh mi, iu chnh tng hn ch thng mi
v/hoc to d a cho m phn ct gim thu quan. Trong cc nm tip theo , thu sut
MFN trung bnh gim lin tc xung cn gn 17,6% nm 2006. Tuy nhin, khng phi
mc thu trung bnh ca mi nhm hng phn theo HS u tng v gim nh trn. Trn thc
t, thu sut nhp khu i vi nhiu nhm hng phn theo h thng HS thm ch cn gim
lin tc.
V chnh sch hn ngch thu quan:
Ngy 9/5/2003, Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s 91/2003/Q-TTg v p
dng hn ngch thu quan i vi hng nhp khu nc ta th im i vi 3 mt hng
bng, thuc l nguyn liu v mui. Sau , danh mc cc mt hng nhp khu chu hn
ngch thu quan tng thm 4 mt hng l sa nguyn liu cha c c, sa nguyn liu c
c, trng gia cm, ng ht (Thng t s 10/2004/TT-BTM).
Sau , Quyt nh s 46/2005/Q-TTg ca Th tng Chnh ph ngy 03/3/2005
bi b hn ngch thu quan i vi cc mt hng sa nguyn liu, ng ht v bng. Cc mt
hng ny c nhp khu t do, khng hn ch nh trc y.
V mt s chnh sch h tr xut khu:
Th nht, theo Quyt nh s 133/2001/Q-TTg ca Th tng Chnh ph ngy
10/9/2001 v Chng trnh h tr tn dng xut khu, doanh nghip c hng tn dng h
tr xut khu thng qua tn dng trung, di hn (vay u t, h tr li sut sau u t, bo
lnh tn dng u t) v tn dng ngn hn (cho vay ngn hn, bo lnh d thu v bo lnh
thc hin hp ng).
Th hai, nhm khuyn khch doanh nghip y mnh xut khu, nh nc ban
hnh cc chnh sch thng theo kim ngch xut khu. Vic khen thng xut khu c B
Thng mi tin hnh t nm 1998, s doanh nghip v s tin khen thng u tng nhanh
qua mi nm theo s tng trng kim ngch xut khu chung c nc.
Cc mt hng thuc i tng thng xut khu bao gm: go, c ph, tht ln, rau
qu, iu, tiu, ch, lc nhn, th cng m ngh, my tre l, nha, c kh. i tng c
thng xut khu l doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t, bao gm c h kinh doanh
c th trc tip xut khu.

kt ct gim v 0 i vi hu ht cc dng thu nhp khu ca mt nc i vi hng ha ca

nc cn li, vi thi hn cam kt cui cng l 2018.
86
4.2. Giai on 2006-2010
Trong thi gian chun b cho vic gia nhp WTO, B Thng mi (nay l B Cng
Thng) tin hnh r sot cc c ch, chnh sch lin quan n thng mi ban hnh
nhm bo m ph hp vi cc quy nh ca WTO, ng thi pht huy hn na nhng mt
tch cc v loi b nhng mt cn hn ch trong iu kin mi. Quc hi thng qua Lut
Thng mi vo nm 2005 thay th cho Lut Thng mi nm 1997, sau Chnh ph
ban hnh Ngh nh s 12/2006/N-CP (sau y gi tt l Ngh nh 12) vo u nm 2006
quy nh chi tit thi hnh Lut Thng mi v hot ng mua bn hng ho quc t v cc
hot ng i l mua bn, gia cng v qu cnh hng ho vi nc ngoi. Cc B, ngnh hu
quan cng ban hnh cc Thng t hng dn thc hin Ngh nh ny. Cng vi cc vn bn
ny, cc Php lnh i x quc gia, t v, chng bn ph gi, chng tr cp lp thnh mt
h thng vn bn php quy tng i ng b, hon chnh ph hp vi thng l quc t, ph
hp vi cc cam kt ca Vit Nam vi WTO. y chnh l c s i mi ng k cng tc
iu hnh qun l xut nhp khu ca c quan nh nc.
V quyn kinh doanh xut nhp khu:
T nm 2006, theo quy nh ti Ngh nh 12, cc doanh nghip thuc mi thnh phn
kinh t u thc s bnh ng trc php lut v u c quyn tham gia trc tip vo hot
ng xut nhp khu, c th l:
- Doanh nghip 100% vn trong nc c xut khu, nhp khu cc loi hng ha
khng ph thuc vo ngnh ngh ng k kinh doanh, tr hng ha thuc Danh mc hng ha
cm xut khu, tm ngng xut khu, hng ha cm nhp khu, tm ngng nhp khu. Chi
nhnh ca doanh nghip c xut khu, nhp khu hng ha theo y quyn ca doanh
nghip.
- Doanh nghip c vn FDI, cng ty v chi nhnh cng ty nc ngoi c xut
khu, nhp khu theo l trnh ph hp vi cam kt quc t. B trng B Cng Thng
cng b l trnh v phm vi hot ng kinh doanh ca doanh nghip c vn FDI.19
V chnh sch mt hng xut nhp khu:
T nm 2006, cc quy nh v qun l xut nhp khu c hon thin theo hng
thng thong v minh bch hn. Vic cp php ch cn l cng c thc hin qun l nhp
khu i vi nhng mt hng nhp khu c iu kin. Danh mc cc mt hng c phn
chia nh sau:
- Hng ho cm xut khu, cm nhp khu: bao gm nhng mt hng lin quan n
an ninh quc phng, ti sn quc gia v bo v mi trng, v.v. theo thng l quc t (v kh,
ho cht c Bng A, c vt thuc ti sn quc gia, ng thc vt hoang d, qu him, v.v.);
- Hng ha xut khu, nhp khu theo giy php ca B Cng Thng bao gm hng
ha qun l theo giy php v hn ngch thu quan;

19
Theo Quyt nh s 10/2007/Q-BTM ngy 21/5/2007, Thng t s 09/2007/TT-BTM
ngy 17/7/2007 v Thng t sa i, b sung s 05/2008/TT-BCT ngy 14/4/2008.
87
 - Hng ha xut khu, nhp khu thuc din qun l chuyn ngnh: C 9 danh mc
hng ho qun l chuyn ngnh thuc 7 B, ngnh: B Nng nghip v Pht trin Nng thn
(bao gm c thu sn), NHNN, B Bu chnh Vin thng, B Vn ho Thng tin, B Y t,
B Cng Thng, B Ti nguyn v Mi trng, B Giao thng Vn ti.
Danh mc hng xut khu, nhp khu chuyn ngnh theo giy php vi cc iu kin
c th do cc B, ngnh chc nng quy nh. Nguyn tc quan trng qun l i vi nhm
hng ny l khng hn ch nh lng hng ho xut khu, nhp khu, ch quy nh tiu
chun v iu kin xut khu, nhp khu. Tuy vy, nguyn tc ny khng p dng vi nhng
mt hng phi hn ch s dng, nhng mt hng mi s dng v nhng mt hng khng quy
nh c tiu chun v iu kin xut khu, nhp khu.
V hn ngch thu quan
Ngh nh 12 b sung thm mt hng ng tinh luyn v ng th vo din mt
hng cp giy php theo ch hn ngch thu quan. y l mt hng cm nhp khu trong
giai on 2001-2005. Nh vy, t nm 2006, hn ngch thu quan c p dng i vi 4
mt hng l thuc l nguyn liu, mui, trng gia cm v ng tinh luyn, ng th.
V chnh sch thu quan
Chnh sch thu quan c dn dn iu chnh v hon thin, ph hp vi cam kt
quc t, ngy cng r rng, minh bch. Mc thu sut c quy nh hp l hn, khng qu
chi tit, dn tri. Thu gi tr gia tng v thu tiu th c bit i vi hng nhp khu c
tch ra khi thu nhp khu
Danh mc hng ha xut khu, nhp khu c xy dng theo phn loi HS ca T
chc hi quan th gii. Hng nm, B Ti chnh ban hnh Biu thu xut khu, thu nhp
khu, c xy dng trn nguyn tc h thng ha tt c cc Biu sa i, b sung trc
thun tin cho c quan qun l nh nc v doanh nghip trong vic thc hin. Thu sut
i vi hng ha xut khu, nhp khu gim dn ph hp vi l trnh cam kt trong cc hip
nh song phng, khu vc v quc t m nc ta l thnh vin. Ring thu sut i vi cc
mt hng t cc nc c hng u i ti hu quc (tr cc nc c hip nh FTA)
nhn chung c duy tr n nh hn t nm 2007. Vic thay i mc thu sut c cng
b cng khai, thi hn p dng thu sut mi, k t ngy cng b tnh n c th ca tng
mt hng nn hn ch tn tht cho doanh nghip.
Theo cam kt WTO, mc thu MFN c iu chnh gim lin tc. Mc gim thu
l mnh nht vo nm 2007, khi mc thu MFN trung bnh gim gn 3,4 im phn trm,
xung cn 14,2%. Trong cc nm tip theo, mc thu MFN c iu chnh gim nh. Trong
nm 2008, B Ti chnh ban hnh mt s Quyt nh sa i cc dng thu nhp khu u
i MFN. c bit, mc thu sut nhp khu i vi nhm sn phm xng du (nhm 2710)
c iu chnh tng hoc gim nhiu ln nhm gp phn n nh gi xng du bn l trong
nc ng thi to iu kin cho doanh nghip kinh doanh xng du.
Mt khc, h thng thu lin tc c sa i, b sung nhm khuyn khch cc
doanh nghip xut khu hng ha ra nc ngoi. Hin nay, thu sut thu xut khu hu ht

88
cc mt hng u di 5%, nhng mt hng c mc thu sut cao ch yu l nhng mt hng
khng khuyn khch xut khu, hoc nhm bo v ti nguyn thin nhin.
Nh nc cng thc hin chnh sch hon thu nhp khu cho nguyn nhin vt liu
nhp khu sn xut, gia cng hng xut khu. Cc c s sn xut, gia cng trc tip xut
khu ra nc ngoi cng khng phi chu thu tiu th c bit. Thu Gi tr gia tng p dng
cho hng ha, dch v xut khu cng c quy nh mc 0%, ng thi Nh nc hon li
ton b thu gi tr gia tng u vo doanh nghip np khi mua hng ha, nguyn liu
sn xut hng xut khu.
Cc chnh sch h tr khc
Lin quan n tn dng cho xut khu, bo m ph hp vi nguyn tc ca WTO,
Th tng Chnh ph k Quyt nh s 108/2006/Q-TTg vo ngy 19/5/2006 thnh lp
Ngn hng Pht trin Vit Nam trn c s t chc li h thng Qu H tr pht trin thc
hin chnh sch tn dng u t pht trin v tn dng xut khu ca Nh nc.
Bn cnh , sau khi gia nhp WTO, nc ta cam kt loi b cc hnh thc h tr
xut khu trc tip (bao gm hnh thc thng kim ngch xut khu v thng thnh tch
xut khu). Ngy 29/6/2007, B Thng mi chnh thc ban hnh Quyt nh bi b xt
thng thnh tch xut khu.
Trong bi cnh cc cam kt hi nhp kinh t quc t mi, xc tin thng mi l bin
php hiu qu v c coi l ph hp. Theo , Nh nc h tr kinh ph xc tin thng mi
thng qua cc chng trnh xc tin thng mi quc gia nhm h tr doanh nghip qung
b, khuch trng mt hng xut khu ti cc th trng trng im, m rng th trng, thm
nhp cc th trng mi, thc y xut khu v a dng ha th trng xut khu.
Mi y nht, Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s 72/2010/Q-TTg
ngy 15/11/2010 v vic ban hnh Quy ch xy dng, qun l v thc hin Chng trnh xc
tin thng mi quc gia (trn c s sa i, hon thin Quy ch c t nm 2006). Theo ,
cc chng trnh xc tin thng mi quc gia c xy dng trn c s nh hng pht
trin xut khu; th trng trong nc v thng mi min ni, bin gii v hi o, ph hp
vi Chin lc pht trin kinh t - x hi theo tng thi k, nhm tng cng xc tin thng
mi y mnh xut khu, m rng th trng trong nc, pht trin thng mi min ni, bin
gii v hi o, gp phn nng cao nng lc cnh tranh trong sn xut, kinh doanh ca cng
ng doanh nghip Vit Nam.
V cc bin php phng v thng mi
T v, chng tr tr cp, chng bn ph gi l 3 cng c cn thit i vi Vit Nam
nhm bo v quyn li chnh ng ca cc ngnh sn xut trong nc trc nhng hnh vi
cnh tranh khng lnh mnh ca cc nc xut khu vo th trng Vit Nam. T nm 2002,
Php lnh t v, Php lnh chng bn ph gi v Php lnh chng tr cp ln lt c
ban hnh, to hnh lang php l bo v sn xut trong nc ph hp vi quy nh ca
WTO. Tuy nhin, vic vn dng cc bin php ny thi gian qua cha thc s hiu qu. Cho
n nay, Vit Nam mi tin hnh iu tra 01 v vic duy nht lin quan n vic p dng bin

89
php t v i vi sn phm knh ni ca nc ngoi nhp khu vo Vit Nam nm 2009.
Vic xy dng v vn dng cc hng ro k thut nhm kim ch nhp khu (v theo l
nhp siu) vn cn hn ch.
4.3. Nhng thnh tu v hn ch ca chnh sch thng mi
Trong nhng nm qua, chnh sch thng mi ng vai tr quan trng vo vic
thc hin cc mc tiu pht trin kinh t-x hi ca t nc, c bit trong bi cnh nn kinh
t nc ta hi nhp ngy cng su rng vo nn kinh t th gii. Cng tc qun l xut nhp
khu dn c iu chnh ph hp vi qu trnh hi nhp kinh t, t do ho thng mi.
H thng chnh sch v cc vn bn php lut thng mi ni chung, xut nhp khu ni
ring c iu chnh theo hng t do ha v tng thch vi chun mc quc t. Kt qu l
mi trng kinh doanh ni chung v mi trng hot ng xut nhp khu ni ring c
ci thin ng k, gp phn ng k vo nhng thnh tu ln v thng mi. Kim ngch xut
khu hng nm tng trng nhanh, v ngy cng tr thnh mt nhn t quan trng i vi
tng trng kinh t. Tng kim ngch xut nhp khu so vi GDP ngy cng tng, t mc
96,5% nm 2000 ln 130,8% nm 2005, v 153,2% nm 2010. iu ny cng phn nh nn
kinh t nc ta ngy cng ph thuc nhiu hn vo th trng bn ngoi.
Nhn chung, qu trnh thc hin i mi c ch chnh sch thng mi c nhng
bc tin ln v t c nhng thnh tu nht nh. Mt l, chnh sch thng mi ngy
cng hon thin, thng thong, p ng yu cu pht trin kinh t x hi v ph hp vi cc
cam kt quc t. Chng ta xo b c ch k hoch ho tp trung trong hot ng xut nhp
khu, to hnh lang php l cho hot ng xut nhp khu vn hnh theo c ch th trng.
Quan trng hn, chnh sch thng mi to iu kin khai thc tim nng ca nn kinh t.
Hai l, quyn kinh doanh xut nhp khu ca doanh nghip c m rng, qua gp
phn m rng v nng cao hiu qu ca hot ng thng mi. Su xa hn, iu ny gp
phn nng cao hiu qu phn b ngun lc, khin hot ng thng mi ng gp nhiu hn
vo tng trng kinh t.
Ba l, qun l nh nc i vi hot ng xut nhp khu ngy cng n gin, thun
li cho doanh nghip. Hu ht hng ho xut nhp khu ch phi lm th tc ti Hi quan ca
khu, cng tc hi quan ngy cng hon thin theo hng hin i, p dng cng ngh thng
tin vo cng tc khai bo hi quan.
Bn l, chnh sch khuyn khch v m rng quan h hp tc song phng v a
phng tm v m v ang ci thin iu kin tip cn th trng cho doanh nghip m
rng sn xut v xut khu, bo m nhu cu nhp khu nguyn liu, thit b v cng ngh
cho sn xut.
Mt khc, h thng chnh sch thng mi vn cn nhng hn ch nht nh. Mt l,
vn bn php quy lin quan n chnh sch qun l xut khu ca cc B, ngnh thng
xuyn b sung, sa i nhng cha c ph bin rng ri trc khi c hiu lc. Trong khi
, vic tham vn doanh nghip cha c ch trng ng mc trong vic xy dng cc vn
bn php quy ny. Kt qu l doanh nghip v k c cc c quan qun l cha c c s ch
ng cn thit.
90
 Hai l, cha xy dng y cc tiu chun k thut cht lng v ch kim tra
i vi hng nhp khu gp phn bo h hp l sn xut trong nc, bo v li ch ngi
tiu dng ph hp vi cc quy nh ca WTO.
Ba l, cng tc t chc xut khu, nht l xut khu nhng mt hng c khi lng v
gi tr ln cha tt, khng to iu kin xc lp mi lin kt gia ngi sn xut nguyn liu,
doanh nghip ch bin, thng nhn xut khu nhm n nh ngun nguyn liu, bo m
cht lng sn phm v kh nng iu tit lng hng xut khu, t n gi xut khu cao.
Bn l, vic vn dng cc bin php phng v thng mi trong thng mi quc t cha
thc s hiu qu, cc vn bn php lut lin quan n vn ny cn thiu, nhng vn bn c
li cha r dn n vic trin khai kh khn v cha hiu qu. Trong khi , y l nhng bin
php hu hiu v ph hp vi cam kt WTO gp phn bo v sn xut trong nc.

III. Tc ng n tng trng kinh t v hot ng thng mi

1. Tc ng i vi tng trng kinh t
1.1. Tng trng v t trng cc ngnh kinh t
Tc tng trng hng nm ca nn kinh t tng dn k t nm 2001 cho n nm
2005 v t mc cao, trn 8%, cho n nm 2007. ng lu , sau khi Vit Nam gia nhp
WTO, dng vn nc ngoi vo nn kinh t mnh m v c nhng tc ng tch cc
n tng trng kinh t ca Vit Nam. Tuy nhin, cuc khng hong ti chnh ton cu ngay
sau tc ng tiu cc ln nn kinh t v lm cho tc tng trng suy gim mnh. V th,
tng trng trung bnh giai on 2006-2010 thp hn so vi giai on 2001-2005. Trong giai
on 2001-2005, tc tng trng trung bnh t 7,5%, nhng n giai on 2006-2010 th
gim cn 7,01% (xem Hnh 13).
Hnh 13: Tc tng trng kinh t giai on 2001-2010, %
9.0

7.8 8.5
8.0 8.4
8.2
7.5

7.0
7.1 7.3
6.9 7.0
6.8
6.0
6.3

5.3
5.0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Ngun: TCTK
St gim tc tng trng giai on 2006-2010 ch yu ri vo 3 nm t 2008 n
2010, c bit l nm 2009, nhng nm nn kinh t chu tc ng ca cuc khng hong ti

91
chnh ton cu. Hn na, trong giai on ny, cc nc tp trung vo cc gii php chng suy
thoi kinh t nn khng quan tm nhiu n cc vn v cam kt ca hi nhp.
Cng vi qu trnh tng trng, c cu kinh t c s chuyn dch ng k theo
hng gim t trng nng - lm - ng nghip v tng t trng cng nghip - xy dng. T
trng ca ngnh nng - lm - ng nghip trong GDP (theo gi hin hnh) gim t mc
24,5% nm 2000 xung cn 21,0% vo nm 2005, v 20,6% vo nm 2010. Trong khi ,
khu vc cng nghip - xy dng ngy cng quan trng, vi mc ng gp vo GDP tng dn
t 36,7% ln 41,0% trong giai on 2000-2005, sau tng nh v t 41,1% nm 2010. T
trng ca khu vc dch v li kh n nh, ch dao ng trong khong 37,9-38,7% trong sut
cc nm 2000-2010.
S chuyn dch c cu kinh t ni trn i km vi chuyn dch c cu lao ng theo
ngnh. T l lao ng lm vic trong khu vc nng - lm - ng nghip gim t 24,5 triu vo
nm 2000 xung cn 23,6 triu vo nm 2008. T trng ca khu vc ny trong tng lao ng
lm vic, do , gim mnh t 65,1% nm 2000 xung cn xp x 52,5% nm 2008. Trong
khi , s lao ng trong khu vc dch v tng gn gp i, t 8,2 triu nm 2000 ln hn
12 triu vo nm 2008. S lao ng trong khu vc cng nghip - xy dng thm ch cn tng
nhanh hn, t 4,9 triu vo nm 2000 ln gn 9,4 triu vo nm 2008. Kt qu l t trng lao
ng ca cc khu vc dch v v cng nghip xy dng tip tc tng nhanh, ln lt t
26,7% v 20,8% vo nm 2008.
Hnh 14: C cu ca nn kinh t trong 2 giai on 2001-2005 v 2006-2010

100%
90%
80% 38.22 38.27
70%
60%
50%
40% 39.46 40.84
30%
20%
10% 22.32 20.89
0%
Giai on 2001-2005 Giai on 2006-2010
Nng nghip (%) Cng nghip (%) Dch v (%)

Ghi ch: "Nng nghip" gm nng nghip, lm nghip v thy sn. "Cng nghip" gm cng nghip
v xy dng. Ngun: TCTK.
Tuy nhin, xt trung bnh trong cc giai on 5 nm, c cu ca nn kinh t qua 2 giai
on 2001-2005 v 2006-2010 khng thy c s thay i r rt. iu ny phn nh c cu
kinh t dng nh chuyn dch chm li trong giai on 2006-2010. iu ng ni l, t
do ho thng mi c th gip Vit Nam tn dng li th so snh, song ch yu cc sn
phm s ch v/hoc thm dng lao ng. Hn na, tc ng tiu cc ca cuc khng hong

92
ti chnh th gii v suy thoi kinh t ton cu cng phn no lm chm li qu trnh
chuyn dch c cu kinh t. C th, vo nm 2008, t trng ca khu vc nng - lm - ng
nghip tng ln 22,2% (so vi 20,3% nm 2007), cn t trng tng ng ca khu vc cng
nghip - xy dng gim xung cn 39,8% (so vi 41,5% nm 2007).
V tc tng trng ca tng ngnh, ngnh cng nghip v xy dng lun c tc
tng trng cao nht, tip n l ngnh dch v v cui cng l ngnh nng nghip, lm nghip
v thy sn. Xt v tng trng gia hai giai on 2001-2005 v 2006-2010, do c nhng c
sc tiu cc tc ng ln nn kinh t ni chung v cc ngnh kinh t ni ring trong giai on
2006-2010, tc tng trng ca hai ngnh nng nghip v cng nghip u st gim, st
gim mnh nht l ngnh cng nghip. Cn ngnh nng nghip st gim khng ng k. Mt
trong nhng l do lm cho tng trng trong ngnh nng nghip gim khng ng k l do cc
sn phm nng nghip t co gin so vi s thay i ca thu nhp. Cc hng nng sn thng l
cc mt hng thit yu. Trong khi , cc mt hng cng nghip c co gin cao hn, nn
gim thu nhp s ko theo s st gim mnh hn trong sn lng cng nghip.
Ngnh dch v tng trng nhanh hn trong giai on 2006-2010 so vi giai on
2001-2005. R rng, gia nhp WTO tc ng n ngnh ny. M ca khu vc dch v l
mt trong cc nguyn nhn chnh dn n bng pht u t trong khu vc ny. () Trong
cc nm u gia nhp WTO, cc ngnh c u t tng trng mnh nht trong nn kinh t l
cc ngnh kinh doanh ti sn v dch v t vn, trong ch yu l kinh doanh bt ng sn
(tng 263% vo nm 2007 v 16,5% vo nm 2008); cc ngnh m ca cho FDI nh ti
chnh v tn dng (tng 87,4% vo nm 2007 v 5,8% vo nm 2008); vn ti, kho bi v
thng tin lin lc (tng 29,5% vo nm 2007 v 5,8% vo nm 2008). Tng trng ca cc
ngnh ny u ch yu do ng gp ca khu vc FDI v khu vc kinh t ngoi nh nc
(Vin NCQLKTTW 2010, trang 64).
Bng 32 cho thy tc tng trng ca ngnh cng nghip - xy dng (tnh theo gi
1994) st gim mnh nhng t trng ca ngnh ny trong GDP li tng mnh nht (tng 1,37
im phn trm). iu ny cho thy c mt s gia tng mnh v gi cc mt hng trong ngnh
cng nghip so vi cc ngnh khc. Trong khi , ngnh nng nghip c s st gim c v tc
tng trng v t trng, cn ngnh dch v mc d c tc tng trng trong giai on
2006-2010 cao hn so vi tc tng trng giai on 2001-2005 nhng t trng cng gia
tng khng ng k. Hm y l gi hng nng nghip v dch v khng tng mnh nh
gi hng cng nghip. C hai l do: Th nht, trong giai on 2006-2010, gi cc nguyn,
nhin liu u vo tng cao trn th trng th gii, nn chi ph u vo cho ngnh sn xut
cng nghip trong nc cng tng, lm gi cc mt hng cng nghip tng cao. Th hai, hi
nhp kinh t quc t khin ngnh dch v ngy cng m, cnh tranh trong cc ngnh dch v
din ra gay gt v do gi c lin tc gim. Mt v d ni bt l dch v trong ngnh vin
thng. Bt chp lm pht, gi xng du, gi nguyn nhin liu u vo trn th trng th gii
tng, gi ca cc dch v vin thng c xu hng gim. C th ngnh dch v t s dng u
vo c gi tng cao trong nhng nm qua, nhng chc chn cnh tranh mnh m cng gp
phn lm cho gi cc dch v gim hoc tng khng ng k.

93
Bng 32: Tc tng trng ca tng ngnh trong 2 giai on 2001-2005 v 2006-2010

Nng nghip Cng nghip Dch v

Giai on
% % %
Giai on 2001-2005 3,83 10,25 6,97
Giai on 2006-2010 3,35 7,96 7,73
Ngun: TCTK

1.2. GDP v cc cu phn ca tng cu

Hnh 15 th hin t trng ca tiu dng, u t v xut khu rng trong giai on
2000-2009. C th thy t trng tiu dng trong GDP hu nh khng thay i ng k. T l
ny nhn chung lun dao ng trong khong t 69% n 73%. Theo giai on, t l ny t
trung bnh 71,2% trong cc nm 2001-2005, v 71,6% trong giai on 2006-2009. Cng cn
lu rng xu hng tng tiu dng, c bit l trong nm 2008, xut pht mt phn t tc
ng tng thu nhp t cc ti sn ca ngi dn (V Tr Thnh v Nguyn Anh Dng 2009).
Hnh 15: T trng cu phn ca tng cu trong GDP, %

120

100

80 71 74
73 69 73
71 71 70
73 71
60

40

20 43 40 38
31 33 35 35 36 37
30

0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
-20

Tch lu ti sn Tiu dng cui cng Xut khu rng

Ngun: TCTK
Trong khi , tng tch ly ti sn (gm c tng ti sn c nh v thay i tn kho) c
s gia tng mnh. T l ca tch ly ti sn so vi GDP tng t 29,6% nm 2000 ln 35,6%
nm 2005 v t nh 43,1% nm 2007, sau gim xung cn 38,1% vo nm 2009. Tuy
nhin, xu hng tng u t li i lin vi vic gia tng nhp siu hng ha v dch v. iu
ny cng nht qun vi cc quan st v xu hng tng FDI vo nc ta trong khi khu vc ny
(nu khng tnh du th) li c nhp siu kh ln.
Bng 33 cho thy tc tng tiu dng cui cng giai on 2006-2010 ch cao hn
giai on 2001-2005 1 im phn trm v tc tng tng tch ly ti sn gia hai giai on
cng c ng thi tng t. Tuy nhin, nh phn tch trn, t trng tng tch ly ti sn li
gia tng mnh cn tng tiu dng cui cng li tng khng ng k. iu ny cho thy gi

94
ca cc mt hng thuc nhm ti sn c nh gia tng cn gi ca cc mt hng thuc nhm
tiu dng cui cng ni chung khng gia tng m li gim i.
Bng 33: Tc tng trng ca u t, tch ly ti sn v xut khu rng

Tiu dng Tng tch Xut khu -

cui cng ly ti sn nhp khu
% % %
Giai on 2001-2005 6,91 11,41 -26
Giai on 2006-2010 8,05 12,31 -54,56
Ghi ch: tt c u tnh bng gi c nh 1994. Ngun: TCTK.
Nhp khu rng li tng mnh trong giai on 2006-2010 so vi giai on 2001-2005.
Xu hng ny cng r ngay sau khi nc ta gia nhp WTO. iu ny cho thy qu trnh hi
nhp kinh t quc t, c bit l vi mc gia nhp, lm cho cn cn thng mi thm ht
nghim trng hn. Su xa hn, nhng n lc ci cch kinh t v mi trng u t - kinh
doanh lm tng nim tin vo trin vng tng trng ca nn kinh t, khin dng vn
TNN vo nc ta tng mnh. Vic u t qu cao so vi tit kim trong nc i lin vi
tng nhp siu. Trong thi k hu gia nhp WTO, tc ng ny ln hn nhiu so vi tc ng
ca vic ct gim thu quan i vi nhp siu. iu ny l do vic ct gim thu quan trong
khung kh cam kt WTO thp hn nhiu so vi vic ct gim thu quan trong cc FTA khc
m nc ta v ng thc hin.
1.3. GDP phn theo ng gp ca cc yu t u vo vn, lao ng v TFP
Hnh 16 th hin ng gp ca 3 yu t vn, lao ng v nng sut nhn t tng hp
(TFP) cho tc tng trng ca nn kinh t giai on 2001-2009. Trong giai on 2001-
2009, cho d c nhng bin ng v t l, vn vn l yu t ng gp ln nht cho tng
trng, vi t l ng gp trung bnh t ti 58,2%. TFP cng l mt yu t quan trng, ng
gp trung bnh 23,3% vo tc tng trng kinh t. Cui cng, lao ng ch ng gp xp
x 18,6%. Nh vy, tng trng kinh t ca nc ta trong giai on 2001-2009 ch yu da
trn vic s dng nhiu ngun lc hn, c bit l vn. Trong khi , vai tr ca tng TFP
cn kh hn ch.

95
 Hnh 16: ng gp ca yu t vn, nng sut nhn t tng hp v lao ng vo tng
trng GDP, 2001-2009
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Vn Lao ng TFP

Ngun: Bi Trng Giang v Phm S An (2011).

Xt theo giai on, ng gp ca vn vo tng trng trong nhng nm 2006-2009
cao hn nhiu so vi trong nhng nm 2001-2005. T l ng gp trung bnh ca vn tng
t 51,4% cho giai on 2001-2005 ln n 66,6% trong giai on 2006-2009. Trong khi
ng gp ca lao ng v tng TFP u c xu hng gim. ng gp ca tng TFP gim ti
11 im phn trm, t 28,2% trong giai on 2001-2005 xung cn 17,1% trong giai on
2006-2009. Trong khi , mc ng gp tng ng ca lao ng gim 4 im phn trm, t
20,4% xung 16,3%. Xt theo din bin tng nm, xu hng gim ny cn r rng hn, c
bit l trong giai on 2007-2009. Nh vy, hi nhp kinh t quc t su rng vi nhng dng
vn nc ngoi mi ch mang li li ch v ngun lc vt cht i vi tng trng kinh t,
trong khi li ch v hiu qu s dng ngun lc (v c th l cng ngh) vn cn hn hp. Ni
cch khc, nn kinh t km hiu qu v v i hi phi chuyn i m hnh tng trng v ti
cu trc nn kinh t cho giai on ti.
Bng 34: ng gp ca cc yu t u vo vo tng trng GDP, %
2001-2005 2006-2009
Vn 51,4 66,6
Lao ng 20,4 16,3
Tng TFP 28,2 17,1

Ngun: TCTK v tnh ton ca cc tc gi

Chnh v vy, vic hn ch nhp siu khng nn ch hng trc tip vo gim nhp
khu. Nhng bin php ny ch mang tnh ngn hn, trong khi d lm nh hng n mc
minh bch ca chnh sch. Thay vo , chnh sch nhm gim nhp siu cn t trong mt
khung kh rng hn, tp trung vo nhng gii php lm cn bng cc cn i v m bn trong
nn kinh t, c bit l gim chnh lch gia u t v tit kim.

96
2. Tc ng n xut, nhp khu
2.1. Tc ng cp v m
Hnh 17 th hin din bin ca kim ngch xut khu, nhp khu v nhp siu giai on
2001-2010. Kim ngch xut khu v nhp khu c xu hng tng v ln ti nh im vo
nm 2007. Sau cuc khng hong ti chnh v suy thoi ton cu nm 2008 tc ng
lm suy gim c kim ngch xut khu v nhp khu. C kim ngch xut khu v nhp khu
u b st gim vo nm 2009, nhng sau li c chiu hng tng ln vo nm 2010 khi
nn kinh t th gii v nn kinh t trong nc hi phc.
Xut khu
Tng xut khu hng ha ca nc ta tng t 14,5 t USD nm 2000, ln 39,8 t
USD nm 2006. Tnh chung trong giai on 2000-2006, xut khu tng hn 2,7 ln, tng
ng vi mc tng bnh qun khong 18,4%/nm. T trng xut khu hng ha trong GDP
cng tng t 44,7% nm 2000 ln 65,3% nm 2006. Cng tc pht trin th trng xut khu
c thc hin c hiu qu, khin hng ha ca nc ta dn hin din hu ht cc quc gia
v vng lnh th. Tuy nhin, nhp tng trng xut khu cao dng nh cng do quy m
xut khu ca nc ta cn tng i nh.
T sau 2007, xut khu c nhng bin ng mnh hn. Tng trng xut khu t
ti 22% nm 2007, v 29% nm 2008. Tuy nhin, xut khu nm 2009 gim 8,9% so vi
mc nm 2008, trc khi tng tr li khong 25,5% vo nm 2010. Tnh chung trong giai
on 2007-2010, xut khu tng khong 1,8 ln, t 39,8 t USD ln 72,2 t USD. Tc
tng trng xut khu bnh qun tng ng t 15,8%/nm. Xut khu vn tip tc tng so
vi GDP, v t l ny t ti 70,7% vo nm 2010. Nh vy, trong thi k hu gia nhp
WTO, t l ng gp bnh qun ca tng trng xut khu vo tng trng kinh t t ti
113,2%, tc l cao hn nhiu so vi ng gp tng ng ca tiu dng (89,4%) v tch ly ti
sn (66,4%).
Hnh 17: Kim ngch xut, nhp khu v nhp siu giai on 2001-2010, triu USD

90000
Xut khu Nhp khu Nhp siu

70000

50000
(triu USD)

30000

10000

-10000

-30000
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Ngun: TCTK

97
 Hai nhn t quan trng dn n kt qu tng trng xut khu ni trn l: (i) tng
trng thng mi ton cu; v (ii) t do ha v ci thin kh nng cnh tranh. V Tr Thnh
v Nguyn Anh Dng (2011), da trn phn tch t trng th trng khng i (CMS20) i
vi s liu thng mi trong cc giai on 2001-2004, 2004-2007 v 2007-2008, cho thy tc
ng tch cc ca hai nhn t ny l hin hu trong mi giai on. T l ng gp ca tng
trng thng mi ton cu i vi tng trng xut khu ca nc ta tng t 53% trong
giai on 2001-2004 ln 61% trong 2004-2007, sau gim xung cn 48% trong 2007-
2008. T l ny ln mt phn cng do quy m xut khu ca nc ta cn tng i nh, nn
chu tc ng ng k t din bin thng mi ton cu. T l tng ng ca nhn t t do
ha v ci thin kh nng cnh tranh li gim t 47% trong 2001-2004 xung cn 39% trong
2004-2007, sau tng ln 43% trong 2007-2008. Xu hng gim ny l do c hi tip cn
cc th trng mi cng tr nn hn hp hn, trong khi chng ta li cha thm nhp su vo
cc chui gi tr v th trng khu vc v th gii, mc d c n lc hi nhp kinh t quc t
ngy cng su rng hn.
C th thy xut khu tr thnh mt ng lc chnh cho tng trng kinh t. Theo
, xut khu gp phn to vic lm cho ngi lao ng v thc y chuyn dch c cu
kinh t ph hp vi nhng bin i ca th trng th gii. Tuy vy, xut khu trong giai
on hu gia nhp WTO, k c trong cc nm 2007 v 2008, cng khng tng nhanh hn
ng k so vi giai on trc 2007. iu ny dng nh cho thy gia nhp WTO cha mang
li li ch ng k i vi tng trng xut khu, hoc doanh nghip nc ta cha tn dng
c ng k c hi mi t cc nn kinh t thnh vin WTO.
Nhp khu
Tng t, nhp khu hng ha tng t 15,6 t USD ln 44,9 t USD trong giai on
2000-2006 (Hnh 17). Nh vy, nhp khu tng gn 2,9 ln, tc l trung bnh khong
19,2%/nm. T l nhp khu so vi GDP cng tng tng ng t 49,6% nm 2000 ln 73,8%
nm 2006. T sau 2007, nhp khu c nhng bin ng mnh hn. Tng trng nhp khu
t ti 40% nm 2007, v 28,6% nm 2008. Khc vi xut khu, nhp khu dng nh c
nhng din bin tng trng nhanh hn hn sau khi nc ta gia nhp WTO. Nhp khu tng
trc ht l do u t tng. Bn cnh , nhp khu hng tiu dng tng mnh l do thu
nhp tng (nhn chung) cng vi hiu ng thu nhp t ti sn tng cng vic ct gim thu
quan i vi mt s mt hng tiu dng nhp khu. Tuy nhin, nhp khu sau gim
13,3% nm 2009, v tng tr li mc 20% trong nm 2010. Tnh chung trong giai on
2007-2010, nhp khu tng khong 1,9 ln, t 44,9 t USD ln 84 t USD. Tc tng
nhp khu trung bnh mc 17,0%/nm. T l nhp khu so vi GDP t nh khong 90,0%
vo nm 2008, sau gim xung cn 82,9% vo nm 2010.
C th thy nhp siu hng ha ca nc ta c xu hng tng lin tc cho n nm 2008
(Hnh 17). Nhp siu hng ha mi ch mc 1,2 t USD vo nm 2001, song tng mnh v
t gn 5,1 t USD vo nm 2006. Sau khi nc ta gia nhp WTO, nhp siu hng ha cn tng
nhanh hn, ln lt t ti 14,2 t USD v 18,0 t USD trong cc nm 2007 v 2008. Trong

20
Constant market share.
98
nhng nm sau , cng vi tc ng ca suy thoi kinh t ton cu v cc chnh sch kim ch
nhp siu, nhp siu gim xung cn 12,9 t USD vo nm 2009 v 12,4 t USD nm 2010.
Tc tng nhp siu bnh qun mc gn 30,0%/nm trong giai on 2000-2006, tng ti
88,7%/nm trong cc nm 2006-2008, sau gim khong 17,1%/nm trong giai on 2008-
2010. Nh trong phn tch v u t, din bin tng nhp siu - c bit l trong thi k hu
WTO - ch yu l do mt cn i nghim trng gia u t v tit kim trong nc.
Hnh 18: Nhp siu so vi GDP v xut khu, 2001-2010
29.2 28.8
30.0
25.3
22.5
20.7
20.0 20.0
20.0 18.2
17.3

13.3 12.7 13.8

12.9 12.1 12.0

10.0 7.9 8.7 8.2 8.3

3.6

0.0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Nhp siu/GDP Nhp siu/Xut khu

Ngun: S liu nhp siu t TCTK, s liu GDP (theo USD) ly t EIU
Xt theo t l so vi GDP hay xut khu, nhp siu cng c nhng din bin tng t
(Hnh 18). T l nhp siu/GDP tng t mc 3,6% nm 2001 ln 12,9% vo nm 2003
trc khi gim xung cn 8,3% vo nm 2006. T nm 2007, nhp siu so vi GDP c
nhng thay i ln. T l ny t 20,0% vo cc nm 2007-2008, v sau gim mnh
xung ch cn 12,0% vo nm 2010. Nh vy, nhp siu cn tng nhanh hn so vi tc
tng GDP ni chung. Ni cch khc, nhng nh i t vic chp nhn chnh lch gia u
t v tit kim trong nc dng nh cha mang li hiu qu r rt v tng trng kinh t.
Tng t, t l nhp siu so vi xut khu cng ln 25,3% vo nm 2003 so vi mc
7,9% nm 2001, nhng sau cng gim xung cn 12,7% vo nm 2006. n nm 2007, t
l ny tng mnh ln 29,2%. Trong cc nm sau , t l nhp siu so vi xut khu nhp siu
li gim dn, v ch cn 17,3% vo nm 2010. Nhp siu nhn chung tng nhanh hn so vi
xut khu. iu ny cho thy nh i t vic chp nhn nhp siu ko di cng cha mang
li hiu qu ng k v thc y tng trng xut khu.
Thm ht cn cn thng mi tng nh trong giai on 2000-2006, v ch tng mnh k
t nm 2007. S kin ny ph hp vi dng FDI vo nn kinh t tng t bin trong nm 2007.
C 2 cch gii thch s trng hp ny. Th nht, dng FDI vo ko theo nhp khu tng mnh.
Nh cp, gia nhp WTO, m ca cho ngnh dch v rt ln, tuy nhin nhng ngnh
ny li c xu hng thm dng nhp khu (Vin NCQLKTTW 2008; Penrose 2009). Bn cnh
, mc d FDI c tc ng lm tng xut khu (V Tr Thnh v Nguyn Anh Dng 2011),
khu vc ny li nhp siu kh nhiu nu loi tr phn xut khu du th (Hnh 19). Th hai,
99
nh phn tch trn, nguyn nhn su xa lm tng nhp siu trong giai on ny chnh l
chnh lch ng k gia u t v tit kim trong nc. Trong bi cnh u t v tiu dng u
tng mnh, chnh lch u t - tit kim trong nc tng mnh trong giai on hu gia nhp
WTO, v phn ny phi c b p bi chnh lch xut nhp khu (Bng 33).
Hnh 19: Nhp siu trong khu vc FDI v khu vc kinh t trong nc
n v tnh: T USD
10

0
(t USD)

-5

-10

-15

-20

-25
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Cn cn thng mi khu vc FDI Nhp siu khu vc FDI Nhp siu khu vc kinh t trong nc

Ngun: TCTK

Hnh 20 th hin m ca nn kinh t v xu hng m ca ca nn kinh t Vit

Nam. C th thy m ca nn kinh t ngy cng ln. Nhng im tng ng cho giai on
2000-2006 nm st vi ng xu hng, phn nh xu hng hi nhp t nhin ca nn
kinh t. Ni cch khc, nn kinh t t ng m ca hi nhp su vo nn kinh t th gii
nh mt kt qu ca s pht trin kinh t, ca cc cam kt k trc , v.v.
Hnh 20: T l thng mi/GDP, 2000-2010
%

170 156.8 160.1

153.2
160
139.3 138.8
150
130.8
140 128

130 117.7

120
103.9
110 96.5 95.6
100

90
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Hip nh ASEAN+ ASEAN+ ASEAN- ASEA

WTO
thng mi Hn Quc Nht Bn c-Niu N+n
Vit-M Di Ln

100
 Ghi ch: T l thng mi/GDP thng c s dng o m ca nn kinh t. T l ny cng
ln, n th hin nn kinh t cng hi nhp su vo nn kinh t th gii.21Ngun: TCTK.
Trong khi , im tng ng cho cc nm 2007 v 2008 cao hn hn so vi ng xu
hng, qua phn nh tc ng ngay lp tc ca vic gia nhp WTO n nn kinh t. Tuy nhin, cho
n nm 2009 qu bng li ri xung di ng xu hng. y l kt qu ca cuc khng hong ti
chnh ton cu tc ng ln ton b nn kinh t th gii ni chung v nn kinh t Vit Nam ni ring.
Nn kinh t dng nh ch tr li xu hng hi nhp t nhin vo nm 2010. im ng lu l
vic gia nhp WTO, cng vi vic hng chu nhng tc ng nhanh v mnh ca cc din bin kinh t
th gii (nh khng hong ti chnh ton cu), cng tc ng tr li i vi m thng mi (so vi
xu hng hi nhp t nhin).

Bng 35: Tng hp tnh hnh xut nhp khu hng ha, 2001-2010
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Gi tr (Triu USD) 15,0 16,7 20,1 26,5 32,4 39,8 48,6 62,7 57,1 71,6
Xut
Tc tng hng nm (%) -99,9 11,2 20,6 31,4 22,5 22,7 21,9 29,1 -8,9 25,4
khu
Tc tng bnh qun (%) 18,4 15,8
Gi tr (Triu USD) 16,2 19,7 25,3 32,0 36,8 44,9 62,8 80,7 69,9 84,0
Nhp
Tc tng hng nm (%) -99,9 21,8 27,9 26,6 15,0 22,1 39,8 28,6 -13,3 20,1
khu
Tc tng bnh qun (%) 19,2 17,0
Gi tr (Triu USD) 1,2 3,0 5,1 5,5 4,3 5,1 14,2 18,0 12,9 12,4
Tc tng hng nm (%) -99,9 155,7 68,0 7,4 -21,3 17,4 180,4 26,9 -28,7 -3,5
Nhp Tc tng bnh qun (%) 28,0 25,1
siu GDP 32,7 35,1 39,6 45,3 52,8 61 71,1 90,3 93,2 103,6
T l so vi GDP (%) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
T l so vi xut khu (%) 7,9 18,2 25,3 20,7 13,3 12,7 29,2 28,8 22,5 17,3

Ngun: Tnh ton t s liu ca TCTK

2.2. Tc ng n thng mi phn theo quc gia v vng, lnh th
Thi k 2001-2009 c th c chia thnh 2 giai on 2001 - 2006 v giai on 2007
- 2009. Lu l trong nm 2006, nc ta thc hin gim thu xung cn 0-5% i vi ton
b mt hng tr cc mt hng trong Danh mc nng sn nhy cm v Danh mc loi tr hon
ton theo AFTA (nh cp trn). Tuy nhin, theo nhiu nh gi (Fukase v Martin
1999; T Thy Anh 2009), vic thc hin ct gim thu quan theo l trnh ca CEPT/AFTA
khng c nhiu tc ng n thng mi ca nc ta cng nh nn kinh t, hay ni cch
khc, "li ch kinh t m n mang li l qu t i" (V Tr Thnh 2005, trang 28). Trong khi
theo nhiu nghin cu khc (V Tri Thnh v Nguyn Anh Dng 2009; Vin
NCQLKTTW 2010), vic tr thnh thnh vin chnh thc ca WTO c tc ng mnh, nhanh
n hot ng thng mi ca nc ta.
(a) n xut khu:
Xut khu sang hu ht cc th trng ni chung u c tc tng trng dng, c
ngha l, xut khu ca nc ta lin tc c m rng qua cc nm, tri u ln cc th trng
21
Lu rng t l thng mi/GDP (%) khng phi l ch s duy nht o m ca nn kinh
t. T l ny c s dng ph bin hn v n a ra c ci nhn trc quan ngay lp tc.
101
(Bng 36). Tc tng trng ca hu ht cc nc, vng giai on 2007-2009 u st gim
mnh so vi giai on 2001-2006. iu ny cho thy, cuc khng hong ti chnh ton cu
thc s c nhng tc ng tiu cc, lm gim tng cu th gii v do gim xut khu
vo hu ht cc nc, khu vc. ng lu l xut khu sang Trung Quc v sang chu u
tng nhanh hn trong giai on 2007-2009 so vi giai on 2001-2006. Trong khi , tng
trng xut khu sang hu ht cc nc, khu vc khc - c bit l Hoa K v c - u chm
li. y l mt c im cn quan st tip c nhng c rt r nt hn v tc ng t FTA
ASEAN-Trung Quc cng nh vic tng cng quan h i tc kinh t Vit Nam-EU.
Bng 36: Tng trng xut khu sang mt s nc, vng, lnh th ch yu
n v tnh: %
2001-2006 2007-2009 Thay i
(1) (2) (3)=(2)-(1)
ASEAN 20,8 15,8 -5
Nht Bn 13,2 9,9 -3,3
Trung Quc 14,9 15,6 0,7
Hoa K 52,3 14 -38,4
c 21,8 -10,6 -32,4
Chu u 20,9 29,9 9
Ghi ch: chu u y bao gm cc nc: Sp, Ba Lan, Bun-ga-ri, Hung-ga-ri, Ru-ma-ni, Cng ha
Sc, Slovakia, an Mch, Ai-len, Anh, Phn Lan, Thy in, B o Nha, Hy Lp, Italia, Ty Ban
Nha, o, c, B, H Lan, Php, Thy S. Ngun: TCTK v tnh ton ca cc tc gi.

Bng 37: Thay i c cu xut khu sang mt s nc ch yu, %

2001-2006 2007-2009 Thay i

(1) (2) (3)=(2)-(1)
ASEAN 14,2 16,9 2,8
Nht Bn 12,4 13 0,6
Trung Quc 8,3 8,4 0,1
Hoa K 14,5 21 6,5
c 6,8 6,6 -0,2
Chu u 16,9 20,3 3,4
Tng 73,1 86,2 13,1
Ngun: TCTK v tnh ton ca cc tc gi.

Bng 37 cho thy xut khu sang cc th trng chnh chim t trng p o trong
tng kim ngch xut khu ca nc ta trong giai on 2001-2009, hn 73,1% cho giai on
2001-2006 v ln ti 86,2% cho giai on sau. Kt qu ny c hai hm chnh sch. Th
nht, nh hng xut khu v c cu xut khu cn c iu chnh ring cho tng th
102
trng tn dng hn na tim nng t cc th trng ny. Th hai, th trng xut khu
ca nc ta cn cha a dng; do , xut khu d b tn thng trc cc c sc ca mt
hoc hai th trng chnh bn ngoi. Do , gim thiu ri ro cho hot ng xut khu, cc
c quan hu quan (B Cng Thng, Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam) cn c
cc bin php nhm thc y a dng ha th trng xut khu.
C cu xut khu phn theo nc v vng u tp trung hn cc th trng chnh.
Chng hn so giai on 2001-2005 vi giai on 2006-2009, t trng xut khu sang ASEAN
tng t 13,6% ln n 17%; xut khu sang Nht Bn tng t 12,2% n 13,2%; sang Hoa K
tng mnh nht, t 13,3% n 20,8%; sang chu u t 16,5% n 20%. Tuy nhin, t trng
xut khu sang Trung Quc tng thp nht, t 8,3% n 8,4%, tc l tng 0,1 im phn trm.
Cn lu l chi ph vn chuyn trong iu kin ton cu ha hin nay gim mnh nhng vn
nh hng ng k n lu chuyn thng mi ca nhiu nc (Doanh v Heo 2009; Trang,
Tam v Nam 2011). V th, xut khu hay nhp khu vi cc nc khc trong khu vc vn s
chim t trng ng k.
Hoa K l th trng xut khu kh quan trng i vi nc ta, vi tc tng trng
xut khu nhanh hn rt nhiu so vi cc th trng khc. Xut khu hng ha vo th trng
ny tng t 733 triu USD nm 2000 ln 7,9 t USD nm 2006, v hn 11,4 t USD vo nm
2009. Nh vy, xut khu hng ha vo Hoa K tng trung bnh ti 48,5%/nm trong giai
on 2000-2006, v 13,3%/nm trong nhng nm 2006-2009. Gia tng xut khu vo Hoa K
ch yu l do tc ng to thng mi - ch khng phi tc ng chuyn hng thng mi -
t vic thc hin BTA gia Vit Nam - Hoa K. ng lu l vo nm 2009, do tc ng
ca cuc khng hong ti chnh th gii v suy thoi kinh t ton cu, xut khu vo Hoa K
cng ch gim gn 500 triu USD. T mt th trng khim tn, Hoa K nhanh chng tr
thnh im tip nhn ln nht i vi hng xut khu ca Vit Nam.
Bng 38 cho thy cc ch s cng thng mi22 ca xut khu ca nc ta mt
s i tc thng mi chnh. C th thy xut khu sang ASEAN ln hn nhiu so vi k
vng, cho thy tm quan trng ca ASEAN nh l mt i tc thng mi ln ca nc ta.
Nht Bn cng l mt khch hng c nhiu trin vng: ch s cng thng mi dao ng
trong khong 2,6-2,8 trong giai on 2004-2008, v cn tng ln gn 3,3 vo nm 2009.
Trong khi , xut khu vo Hoa K cng ln hn k vng, v ch s cng thng mi
vi th trng ny c xu hng tng (ngoi tr nm 2009 do tc ng ca khng hong ti
chnh th gii v suy thoi kinh t ton cu).
Mc hp dn ca Hn Quc v Trung Quc trong cc hip nh FTA li thay i
theo nhng chiu hng khc nhau. Hn Quc ngy cng hp dn hn, c bit l sau hip
nh AKFTA nm 2006, th hin qua vic ch s cng thng mi ln hn 1 v lin tc
tng trong cc nm 2007-2009. Xut khu ca Vit Nam vo Trung Quc, trong khi , li
ln hn so vi k vng vo cc nm 2004-2005 v nh hn k vng trong giai on 2006-
2008. iu ny cho thy Vit Nam thu c li ch ngy cng t hn t xut khu vo

22
Cng thng mi vi mt nc cho thy tm quan trng ca thng mi vi nc
so vi thng mi vi cc nc cn li trn th gii.
103
Trung Quc. Ngay c mc tng cng thng mi vo nm 2009 dng nh li do bi
cnh suy thoi kinh t ton cu, v cn tip tc theo di thm.
Bng 38: Cng thng mi ca hng xut khu nc ta mt s nc i tc
thng mi chnh

2004 2005 2006 2007 2008 2009

vi ASEAN 2,387 2,780 2,573 2,747 2,527 3,063
vi Trung Quc 1,432 1,160 0,892 0,892 0,891 1,424
vi Hn Quc 0,967 0,791 0,844 1,029 1,094 1,711
vi Nht Bn 2,741 2,647 2,621 2,628 2,812 3,294
vi Hoa K 1,220 1,259 1,393 1,544 1,521 1,090
vi EU25 0,650 0,593 0,601 0,617 0,588 0,450
vi n 0,241 0,274 0,259 0,187 0,278 0,437
Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE

Cui cng, Bng 38 cho thy xut khu ca Vit Nam vo EU25 v n u nh
hn so vi k vng, do ch s cng thng mi vi cc th trng ny u nh hn 1
trong sut giai on 2004-2009. Tuy nhin, ch s cng thng mi vi cc th trng
ny c nhng din bin khc nhau. Mc hp dn ca th trng EU c xu hng gim
trong sut giai on 2004-2009. Trong khi , th trng n ngy cng hp dn hn, th
hin qua vic ch s cng thng mi c xu hng tng trong nhng nm 2004-2009.
Vic thc thi hip nh thng mi t do ASEAN - n c th s to iu kin cho Vit
Nam xut khu nhiu hn vo n .
Trn mt phng din khc, Bng 39 phn nh s tng ng trong c cu xut khu
ca nc ta v mt s i tc thng mi, thng qua ch s tng ng v xut khu.23 C th
thy c cu xut khu ca nc ta kh ging so vi c cu xut khu ca n , Trung Quc
v ASEAN. Vi n , mc tng ng v xut khu tng gn nh lin tc t khong
41,4 vo nm 2004 ln 53,8 vo nm 2009. Trong khi , ch s tng ng vi Trung Quc
ch tng t 41,8 ln 50,8 trong cng giai on. Cng trong nhng nm 2004-2009, ch s
tng ng v xut khu ca nc ta vi ASEAN tng t 39,3 ln 50,0. Kt qu l th t
xp hng v tng ng xut khu vi nc ta thay i. C th, so vi c cu xut khu
ca nc ta, c cu xut khu ca Trung Quc ging nht vo nm 2004, trong khi c cu
xut khu ca n li ging nht vo nm 2009. Do quy m kinh t ca n rt ln so
vi ca nc ta, mc tng ng v xut khu l mt nguyn nhn gii thch ti sao hng
xut khu ca nc ta cha thm nhp c vo th trng n .

23
Ch s ny c tnh da trn vic so snh c cu xut khu ca nc ta vi tng i tc.
Gi tr ca ch s tng ng v xut khu nm trong khong t 0 n 100: gi tr 0 cho thy
c cu xut khu hon ton khng tng ng, v gi tr 100 cho thy c cu xut khu hon
ton tng ng.
104
 Bng 39: Mc tng ng xut khu ca nc ta vi cc i tc thng mi

2004 2005 2006 2007 2008 2009

vi ASEAN 39,323 40,597 43,662 45,391 50,003 49,982
vi Trung Quc 41,783 41,508 42,093 43,495 44,595 50,759
vi Hn Quc 25,296 25,526 28,404 30,488 34,641 34,415
vi Nht Bn 19,910 20,625 23,023 25,154 27,807 29,320
vi Hoa K 27,861 28,440 30,663 33,881 37,290 41,647
vi EU25 31,897 32,518 34,638 36,619 38,398 41,520
vi n 41,369 41,275 45,491 45,824 47,800 53,828
Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE
Vi cc i tc khc, c cu xut khu ca nc ta c t tng ng hn. Tuy nhin,
so snh gia cc nc Hoa K, EU25, Hn Quc v Nht Bn, c cu xut khu ca nc ta
tng ng hn vi Hoa K v EU25, trong khi li t ging vi c cu xut khu ca Hn
Quc v Nht Bn. Mc d vy, mc tng ng xut khu ca nc ta vi tt c cc i
tc ny tng lin tc. iu ny c th c gii thch bi xu hng chuyn nh my sn
xut/lp rp t cc nc Hn Quc, v Nht Bn sang nc ta sn xut phc v xut khu.
Bng 39 phn nh mc b tr ca hng xut khu ca nc ta i vi c cu nhp
khu ca cc i tc thng mi chnh, da trn ch s b tr thng mi. Ch s b tr
thng mi c th nhn cc gi tr t 0 n 100: gi tr 0 th hin hng xut khu hon ton
khng ph hp vi nhu cu nhp khu ca i tc, v gi tr 100 th hin hng xut khu hon
ton ph hp vi nhu cu nhp khu ca i tc. Lu l ch s ny ch so snh c cu hng
xut khu ca mt nc vi c cu hng nhp khu ca nc khc, m khng quan tm n
quy m thng mi ca hai nc ny. Xut khu ca Vit Nam vo n l mt v d cho
iu ny.
Nhn chung, mc b tr ca hng xut khu nc ta i vi nhu cu nhp khu ca
hu ht cc i tc (tr Hn Quc) c ci thin gn nh lin tc. Mc b tr thng
mi l ln nht trong trng hp ca n , tip l vi Nht Bn. Ch s b tr thng
mi ca hng xut khu nc ta i vi nhu cu nhp khu ca Nht Bn tng t mc 51,3
vo nm 2004 ln 56,6 vo nm 2006, sau gim xung cn 53,3 vo nm 2009. Vic hng
ha xut khu ca nc ta p ng tt nhu cu nhp khu ca Nht Bn chnh l nguyn nhn
khin xut khu ca nc ta vo th trng ny tng mnh trong nhng nm gn y. Trong
khi , mc b tr thng mi ca nc ta i vi n thm ch cn ln hn. Ch s b
tr thng mi vi th trng ny tng gn nh lin tc, t 57,4 vo nm 2004 ln 60,6 vo
nm 2007 v 68,5 vo nm 2009. Mc d quy m xut khu vo n cn kh b, mc
b tr thng mi cho thy hng nc ta c nhiu tim nng tng cng thm nhp vo th
trng ny.

105
Bng 40: Mc b tr thng mi ca hng xut khu Vit Nam i vi mt s i tc
thng mi

2004 2005 2006 2007 2008 2009

vi ASEAN 36,507 39,507 42,342 44,170 46,824 46,894
vi Trung Quc 29,642 30,891 34,178 35,589 41,536 36,370
vi Hn Quc 43,659 46,464 47,939 46,562 47,407 43,115
vi Nht Bn 51,260 54,103 56,639 55,599 56,683 53,250
vi Hoa K 44,125 46,458 49,385 51,783 53,220 51,778
vi EU25 38,265 40,087 42,236 44,501 48,057 49,150
vi n 57,426 57,348 56,744 60,578 62,456 68,458
Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE
Vi hu ht cc i tc khc, mc b tr thng mi l kh tt. Hng xut khu
ca Vit Nam c kh nng p ng nhu cu nhp khu ca Hoa K v EU25. Ch s b tr
thng mi vi Hoa K tng t 44,2 vo nm 2004 ln 53,2 vo nm 2008, sau gim
xung cn 51,8 vo nm 2009. Tng t, ch s tng ng vi EU25 tng lin tc t 38,3
vo nm 2004 ln 49,2 vo nm 2009. Trong khi , mc b tr thng mi i vi Trung
Quc cn kh hn ch, d c ci thin ng k. Ring vi Hn Quc, mc b tr
c ci thin trong giai on 2004-2008, song li suy gim ng k trong nm 2009.
Xt theo mc tng kh nng b tr, hng xut khu ca Vit Nam th hin tt nht
th trng n , v km nht th trng Hn Quc. Ch s b tr thng mi vi n
tng hn 11 im trong nhng nm 2004-2009, cn ch s tng ng vi Hn Quc gim
khong 0,5 im trong cng giai on. Mc b tr thng mi cng c ci thin ng k
trng hp EU25 (10,9 im) v ASEAN (10,4 im). Nh vy, mc d Hoa K v Nht Bn
vn l nhng i tc thng mi quan trng ca Vit Nam, mc p ng nhu cu nhp khu
ca cc th trng ny cha c ci thin nhiu trong nhng nm gn y. iu ny t ra
quan ngi v kh nng duy tr tng trng xut khu bn vng trong nhng nm ti.
Nh vy, chuyn dch c cu th trng xut khu trong thi gian qua chu nh hng
ng k ca cc cam kt thng mi, cc FTA song phng v khu vc. Vi vic k v thc
hin gn nh ng thi nhiu FTA, vic tch bit tc ng to thng mi v chuyn hng
thng mi ca tng FTA i vi xut khu ca nc ta l rt kh khn. Tuy nhin, xu hng
tng trng xut khu hu ht cc th trng cho thy cc FTA hu nh u c tc ng lm
tng xut khu ca nc ta. Trong xu hng y, chuyn dch c cu th trng xut khu
chnh l do doanh nghip nc ta tn dng c hi t cc th trng xut khu cc mc
khc nhau.
(b) Tc ng n nhp khu
Xt trn tng th, t trng nhp khu ti mt s nc, khu vc trong Bng 41 (gm c
ASEAN, Nht Bn, Trung Quc, Hoa K, c, chu u) khng chim t trng ln bng xut
106
khu nhng vn nm khong trn di 60%. Nu tnh c nhp khu t i Loan v Hn
Quc, t trng nhp khu ca Vit Nam vi mt s nc v vng (trong Bng 41) t gn
90%, mt t trng p o trong tng kim ngch nhp khu ca Vit Nam. Nh vy, mc d c
quan h thng mi vi rt nhiu nc, Vit Nam ch yu tp trung xut nhp khu vi mt
s nc v khu vc, bao gm khi ASEAN, khu vc ng (Trung Quc, i Loan, Hn
Quc, v Nht Bn), Hoa K, v chu u.
Nhp khu t i tc chnh u tng mnh trong giai on 2001-2010. im ng lu
l nhp khu t c tng mnh nht. Tuy nhin, do chim t trng nh nn phn nhp khu
ny khng nh hng nhiu n tng kim ngch nhp khu ca nc ta. Nhp khu t Hoa
K cng tng nhanh, trung bnh t 47,2%/nm giai on 2007-2009 so vi 27,3%/nm trong
giai on 2001-2006. Din bin ny c th l do vic tn dng c hi gim gi c Hoa K
di nh hng ca cuc suy thoi kinh t m thc y tng nhp khu. Nhp khu cng tng
mnh mt s nc khc nh Hn Quc v Nht Bn.
Bng 41: Tng trng nhp khu theo nc, vng, v lnh th, %

2001-2006 2007-2009 +/-

ASEAN 32,2 10,7 -21,5
Nht Bn 13,0 18,5 5,5
Trung Quc 32,4 33,5 1,1
Hoa K 27,3 47,2 19,9
c 31,6 0,6 -31,0
Chu u 34,2 38,6 4,4
i Loan 17,2 13,0 -4,2
Hn Quc 14,5 22,9 8,3
Ngun: TCTK

Nhp khu t mt s nc/nhm nc - ASEAN, i Loan, chu u v Trung Quc -

tng chm li so vi giai on trc. Ring tc tng nhp khu ti Trung Quc c gim
nhng t trng nhp khu li tng. iu cho thy nhp khu ti cc nc khc c s
gim tng ng v nhng phn gim cho Trung Quc. Su xa hn, iu ny hm
rng tc tng nhp khu t Trung Quc vn cao hn so vi nhp khu t cc th trng
khc. Nh vy, trong quan h nhp khu vi cc nc ASEAN v Trung Quc, Vit Nam
dng nh chu tc ng chuyn hng thng mi nhiu hn l to lp thng mi.
Bng 42: T trng nhp khu theo nc, vng, v lnh th, %

2001-2006 2007-2009 +/-

ASEAN 25,6 23,5 -2,0
Nht Bn 12,0 10,4 -1,5
Trung Quc 13,6 21,6 8,0
Hoa K 3,0 3,5 0,5
c 1,6 1,7 0,1

107
 Chu u 10,5 9,5 -1,0
i Loan 12,0 10,3 -1,7
Hn Quc 10,6 9,3 -1,3
Tng 88,6 89,8 1,2
Ngun: TCTK
Trong c cu nhp khu giai on 2001-2010, nhp khu t khi ASEAN chim t
trng ln nht (chim 25%), tip n l Trung Quc (17%), Nht Bn v i Loan (u
mc 11%), v cui cng l chu u v Hn Quc (u mc 10%). Tnh ring cho cc nc
chu th t trng nhp khu t 74%, mt t trng rt ln v th hin s ph thuc nhp
khu ca nn kinh t vi khu vc chu . ng lu l vi nhiu i tc chu , gi tr
nhp khu ln i km vi xu hng u t trc tip vo Vit Nam t cc i tc ny. Chng
hn, nh trnh by trn, Hn Quc chim ti 13,8% dng vn FDI vo Vit Nam trong
giai on 1988-2009.
ng lu , t trng nhp khu t Trung Quc tng nhanh nht, t mc trung bnh
13,6% cho giai on 2001-2006 ln n 21,6% cho giai on 2007-2009. Xt theo din bin
hng nm th t trng nhp khu t Trung Quc thm ch cn tng nhanh hn. Trong khi ,
nhp khu cao t Trung Quc mt phn l do cc cng trnh tng thu m nh thu Trung
Quc thc hin Vit Nam. V th, chnh sch thng mi cn lu tm v ng ph tt hn
i vi xu hng tng nhp khu t th trng ny, ng thi cn c bin php k thut hn
ch nhp khu theo cc cng trnh tng thu.
Bng 43: Cng thng mi ca xut khu t cc i tc chnh vo nc ta

2004 2005 2006 2007 2008 2009

t ASEAN 4,086 4,242 4,669 4,375 4,219 3,958
t Trung Quc 1,588 1,608 1,564 1,853 1,805 2,496
t Hn Quc 3,788 3,530 3,107 3,157 3,460 3,619
t Nht Bn 1,758 1,867 1,884 1,869 2,020 2,065
t Hoa K 0,393 0,271 0,260 0,334 0,411 0,541
t EU25 0,227 0,199 0,203 0,206 0,200 0,209
t n 1,933 1,583 1,837 1,887 2,110 1,908
Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE
Nhm nghin cu cng lp li phn tch cc ch s i vi nhp khu ca nc ta t
cc th trng chnh. Bng 43 th hin ch s cng thng mi tnh ton i vi nhp
khu t cc nc i tc chnh. Ngoi tr Hoa K v EU25, xut khu ca tt c cc i tc
vo nc ta ln hn so vi k vng. iu ny phn nh nc ta l mt th trng xut
khu hp dn cho cc nc ng v c n . Quan trng hn, cng vi vic m ca th
trng v hi nhp kinh t quc t, nc ta ngy cng tr nn hp dn vi hu ht cc i tc
trong cc nm 2004-2008. Nc ta hp dn nht i vi xut khu t ASEAN, th hin qua
ch s cng thng mi tng t khong 4,1 nm 2004 ln gn 4,7 nm 2006, trc khi
108
gim xung gn 4,0 vo nm 2009. Tng t, Trung Quc v Nht Bn cng c ch s cng
thng mi i vi nc ta tng lin tc trong giai on 2004-2009, ln lt t 1,6 ln 2,5
v t 1,8 ln 2,1. Hn Quc cng nhn thy tim nng xut khu vo nc ta, mc d ch s
cng thng mi gim t khong 3,8 xung cn 3,6 trong cng giai on.
ng ch , ngoi tr Nht Bn, ch s cng thng mi ca cc i tc ny vo
nc ta ln hn so vi ch s tng ng theo chiu ngc li (Bng 38 v Bng 43). Nh vy,
trong giai on 2004-2009, nc ta dng nh ch c li ch rng trong xut khu vi Nht
Bn. Trong khi , li ch ca nc ta t thng mi vi Trung Quc dng nh cha ln.
Xut khu ca EU25 v Hoa K vo nc ta u nh hn so vi k vng, do cc ch
s cng thng mi tng ng vi nc ta u kh nh trong sut giai on 2004-2009.
Tuy nhin, cc ch s cng thng mi ny u thay i xu hng trong nhng nm
2004-2009. Chng hn, ch s cng thng mi t Hoa K gim t 0,4 nm 2004
xung cn 0,3 vo nm 2006, sau tng lin tc ln 0,5 vo nm 2009. D vy, ch s ny
thp hn nhiu so vi cng thng mi t nc ta vo Hoa K, cho thy nc ta c
kh nhiu li ch t thng mi vi Hoa K. Ch s tng ng t EU25 dao ng kh n nh
trong khong 0,20-0,23. Nh vy, nc ta cng c li ch t thng mi vi EU25, song
li ch ny l khng nhiu v bn thn quy m thng mi gia hai bn cng cha tng
xng vi vai tr ca hai bn trong thng mi ton cu.
Nhm tc gi cng s dng ch s b tr thng mi phn tch kh nng cc mt
hng xut khu nc ngoi p ng nhu cu nhp khu ca nc ta (Bng 44). Ngoi tr Hoa
K, tt c cc i tc u c mc b tr thng mi tt hn i vi nc ta trong giai on
2004-2009. EU25 c mc b tr cao nht, vi ch s b tr thng mi tng gn nh lin
tc t 62,5 vo nm 2004 ln 65,0 vo nm 2007 v 71,7 vo nm 2009. Trong khi , hng
xut khu t cc th trng ASEAN, Hn Quc v Nht Bn u c mc b tr tng
ng vo nm 2009, d c ci thin ng k so vi nm 2004. Ring vi Hoa K, ch
s b tr thng mi tng t 41,1 ln 43,5 trong nhng nm 2004-2006, sau gim lin
tc xung cn 40,5 vo nm 2009.
Xt theo mc tng kh nng b tr i vi nc ta, hng xut khu ca Trung
Quc l n tng nht, trong khi hng xut khu t Hoa K l km n tng nht. Trong giai
on 2004-2009, ch s b tr ca hng xut khu Trung Quc tng gn 14,3 im, trong khi
ch s tng ng ca Hoa K gim khong 0,5 im. Ch s b tr thng mi ca ASEAN
cng tng kh nhanh, khong 13,1 im trong cng giai on. Tng t, ch s b tr thng
mi ca Nht Bn cng tng ti 12,5 im trong nhng nm 2004-2009 v nu tc ny
c duy tr, xut siu ca nc ta vo Nht Bn s gim nhanh chng.
Bng 44: B tr thng mi ca hng xut khu t mt s i tc thng mi i vi
nc ta

2004 2005 2006 2007 2008 2009

ASEAN 47,775 50,162 52,420 53,681 57,332 60,884
Trung Quc 39,634 40,504 41,903 43,576 44,690 53,928

109
Hn Quc 55,230 53,967 52,819 55,348 59,390 61,336
Nht Bn 48,212 48,652 49,042 53,290 54,867 60,734
vi Hoa K 41,053 43,351 43,493 42,819 42,121 40,549
vi EU25 62,524 62,796 62,502 65,038 65,990 71,650
vi n 54,921 55,899 60,783 59,930 61,705 59,503
Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE

Cc phn tch da trn cc ch s b tr thng mi, cng thng mi, v.v. u

cho thy nhng tim nng nht nh t cc i tc thng mi chnh ca nc ta. Tuy nhin,
vic khai thc cc tim nng ny thng qua hot ng thng mi li ph thuc ng k vo
c cu kinh t v kh nng tip cn ca doanh nghip. Ni cch khc, vic tn dng tim nng
t cc th trng s ch c thc hin song hnh vi qu trnh chuyn dch c cu kinh t.
Xt mt cch rng hn, chnh sch thng mi ch l mt cu phn quan trng ca mt khung
kh chnh sch ton din hn v pht trin.
(c) n nhp siu
Trong giai on 2001-2010, c 24 nc c thng d thng mi vi nc ta, 25 nc
c thm ht thng mi vi nc ta, v c 8 nc c nhng thay i trong nhp-xut siu.
Hnh 21 v Hnh 22 ln lt th hin mt s nc xut siu v mt s nc nhp siu chim
t trng ln trong tng xut siu v nhp siu ca nc ta trong giai on ny.
Trong cc nc xut siu, chim t trng ln nht l Hoa K, chim 45,3% (tc gn
mt na) trong tng xut siu i vi cc th trng c xut siu. iu ny cho thy tm quan
trng ca Hoa K trong hot ng thng mi ca nc ta. Cn lu l trong giai on trc
khng hong ti chnh vo nm 2008, ngi dn th trng ny tiu dng kh nhiu vi vic
tip cn tn dng tiu dng tng i d dng. Tuy nhin, sau cuc khng hong, ngi dn
Hoa K s thn trng hn trong vn chi tiu trong khi Chnh ph Hoa K cng p dng
nhng gii php gim nhp siu. Nhng din bin ny c th khin vic thm nhp th
trng Hoa K trong nhng nm ti s khng cn d dng.
Hnh 21: T trng xut siu ca mt s nc trung bnh giai on 2001-2010, %

50 45.3
45
40
35
30
25
20 15.5
15
10 6.9
4.8 4.6 4.2 3.6 3.4 3.4
5
0
M -xtry- Anh Phi-li-pin Cam -pu- H Lan B Ty Ban c
li-a chia Nha

110
 Ngun: Tnh ton t s liu ca TCTK
Cc th trng quan trng khc m ta c xut siu l c (15,5% tng xut siu), Anh
(6,9%), Phi-li-pin (4,8%), Cam-pu-chia (4,6%), H Lan (4,2%), B (3,6%), Ty Ban Nha
(3,4%) v c (3,4%). Bn cnh Hoa K v c, hu ht cc nc c thng d thng mi ln
vi nc u thuc chu u. y cng chnh l nhng th trng nhiu tim nng, vi thu
nhp dn c mc cao. chu , nc ta c thng d thng mi vi Cam-pu-chia v Phi-
li-pin24, v khng c thng d thng mi ng k so vi nhiu nc khc trong khu vc.
Trong cc nc m nc ta c thng d thng mi, Hoa K k BTA vo nm
2000, c (cng vi Niu Di-ln) k FTA vi ASEAN vo nm 2009. K kt BTA vi Hoa K
lm cho thng mi ca nc ta c m rng rt nhiu v Hip nh ny c nh gi l
c tc ng tch cc n nn kinh t Vit Nam ni chung v hot ng thng mi ni ring
(Star-Vietnam, CIEM, FIA, 2007). Ring FTA ASEAN-c-Niu-Di-ln (AANZFTA) mi k
kt vo nm 2009 nn cha thi gian cho quan st v nh gi tc ng i vi hot ng
thng mi ca nc ta. Nh vy, cho n nay, k kt BTA vi Hoa K mi l thnh cng
ln duy nht i vi nn kinh t nc ta xt theo mc thng d thng mi.
Hnh 22: T trng nhp siu ca mt s nc trung bnh giai on 2001-2010, %

25 23.2

20 18.1
15.7 15.5
15

9.2
10

5 3.7 3.7

0
Trung Quc i Loan Hn Quc Xin-ga-po Thi Lan Hng Kng n

Ngun: Tnh ton t s liu ca TCTK

Xt theo nhp siu trong giai on 2001-2010, nhp siu t Trung Quc l ln nht,
chim 23,2% trong tng nhp siu ca cc nc m chng ta c nhp siu. c bit, t l
nhp siu t Trung Quc so vi nhp siu hng ha ca nc ta t 61,7% vo nm 2008,
89,7% vo nm 2009 v 154,0% vo nm 2010. Mt s nc chu khc cng c t trng
ng k trong tng nhp siu ca cc nc m chng ta c nhp siu. Sau Trung Quc, t
trng ny cao nht i Loan (18%), tip l Hn Quc (15,7%), Xinh-ga-po (15,5%),
Thi Lan (9%), Hng Kng (3,7%), v n (3,7%).
Mc thm ht gia Vit Nam vi Trung Quc k t khi k kt ACFTA tng rt
nhanh. T vic thng d thng mi vo nm 2000 (hn 135 triu USD), nc ta chu
thm ht vi Trung Quc vo nm 2001, v mc thm ht ny tng lin tc, c bit l t
nm 2006. C th, thm ht thng mi vi Trung Quc ch t 189 triu USD vo nm
24
Thng d xut khu vi Phi-lip-pin ch yu l nh xut khu go.
111
2001, song tng ln ti 2,7 t USD vo nm 2005, v 19,1 t USD vo nm 2010. Cc
nguyn nhn ca tnh trng ny s c phn tch su hn phn trnh by tc ng i vi
cc ngnh hng.
Thm ht thng mi vi Hn Quc cng ng gp ng k vo thm ht thng mi
ca nc ta. Mc thm ht ny tng kh chm trong giai on 2000-2006, t mc 1,4 t USD
ln 3,1 t USD. Trn thc t, t nm 2007, thm ht thng mi ca nc ta vi Hn Quc
tng nhanh. Mc thm ht ny vo nm 2006 ch tng 135 triu USD so vi nm 2005, song
tng thm 1,03 t USD vo nm 2007. Sau , thm ht thng mi vi Hn Quc t ti 5,5
t USD nm 2008 v 6,2 t USD nm 2010. Din bin thm ht vi Hn Quc dng nh l
do tc ng ca vic gia nhp WTO v vic thc hin hip nh AKFTA t nm 2007, cng
nh do FDI kh ln t i tc ny - nh cp trn.
i vi 2 nc khc l Xinh-ga-po v Thi Lan, nc ta vn chu thm ht thng
mi ngay t trc 2006. Tuy nhin, vi vic thc hin y cam kt trong khung kh AFTA
t nm 2006, thm ht ca nc ta vi khi ASEAN, c bit l Xinh-ga-po v Thi Lan,
tng kh mnh (Hnh 23). C l, hai nc ny tn dng tt c hi nm 2006 thm nhp
vo th trng nc ta hoc nhp khu ca nc ta t Xinh-ga-po v Thi Lan l do chch
hng thng mi khi gim thu xung mc 0-5% trong Hip nh CEPT nhm hng ti
AFTA (Fukase v Martin 1999; Nguyn Vn Hng v cng s 2008). Xt trn phng din
cn cn thng mi, nhng tc ng chch hng thng mi ny phn nh din bin bt li
n thng mi song phng ca nc ta. Tuy nhin, vn cn quan tm l liu din bin
ny ch xy ra trong vi nm, hay trong di hn. Quan trng hn l nhng tc ng chch
hng ny c i km vi tng nng lc sn xut trong di hn hay khng.
Hnh 23: Mc gia tng thm ht thng mi ca gia Vit Nam vi Thi Lan v
Xinh-ga-po, triu USD

8,000

Hon thnh AFTA

6,000

4,000

2,000

0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Xin-ga-po Thi Lan

Ngun: TCTK

2.3. Tc ng i vi xut nhp khu theo ngnh hng

(a) V xut khu

112
 Cu trc hng ha xut khu v nhp khu dng nh khng c bc t ph v thc
t rt kh c bc t ph trong giai on mt thp k t 2001-2010. Xut khu ca nc ta
da ch yu vo ti nguyn thin nhin (du th, than ), cc mt hng nng sn phm (thy
sn, go, ht tiu, cao su, ch, sn v sn phm sn, ht tiu, ht iu), v cc mt hng s
dng nhiu nhn cng trong qu trnh sn xut (dt may, giy dp, cc sn phm g, ti xch,
v, vali, m, d). Tuy nhin c cu xut khu cng ang c s dch chuyn tch cc v pha
cc mt hng thm dng vn v i hi trnh sn xut tay ngh cao (phng tin vn ti v
ph tng, dy in v cp in, in t, my tnh).
Bng 45 trnh by gi tr xut khu ca nc ta chia theo cc nhm hng BEC. Nhn
chung, nhm hng xut khu c gi tr ln nht l hng tiu dng bn lu bn. Gi tr xut
khu ca nhm hng ny tng t 3,4 t USD nm 2000 ln 9,7 t USD nm 2006, v 14,2
t USD nm 2008. Theo , t trng ca nhm hng ny tng nh t 23,7% nm 2000 ln
gn 24,5% nm 2006, sau gim xung 22,6% nm 2008. Lu l cc mt hng dt may v
da giy vn thuc nhm hng ny. Nhm hng xut khu ln th hai l du th, c gi tr xut
khu tng t hn 3,6 t USD ln 9,2 t USD trong giai on 2000-2006, v t nh 11,7 t
USD vo nm 2008. Tuy nhin, t trng ca nhm hng ny gim lin tc t 24,9% xung
23,2% trong giai on 2000-2006, v tip tc gim xung 18,7% vo nm 2008. Mt nhm
hng ha xut khu quan trng na l nhm hng cng nghip trung gian ( ch bin/gia
cng). Gi tr ca nhm hng ny tng kh nhanh, t gn 930 triu USD nm 2000 (tng
ng 6,4% tng gi tr xut khu) ln gn 4,1 t USD nm 2006 (tng ng 10,2%), v
8,5 t USD nm 2008 (tng ng 13,5%). Lng thc - thc phm (LT-TP) v ung
ch bin cho tiu dng ca h gia nh cng c gi tr xut khu ln, ln ti 6,1 t USD
(tng ng vi 9,8% tng gi tr xut khu) nm 2008.
Xu hng tng trng xut khu ni trn ch duy tr c n nm 2008. Trong nm
2009, do tc ng ca cuc khng hong ti chnh th gii v suy thoi kinh t ton cu, gi
tr xut khu ca cc nhm hng ny u gim. Ring vi nhm du th, gi tr xut khu
gim cn do vic ct gim sn lng du th xut khu phc v hot ng ca nh my lc
du Dung Qut. Do gi tr xut khu nhm hng ny gim nhanh hn so vi gi tr xut khu
ni chung, t trng trong xut khu ca nhm gim 5,5 im phn trm so vi nm 2008,
ch cn 13,2% nm 2009.
Bng 45: Xut khu ca Vit Nam chia theo nhm ngnh, 2000-2009
Tc tng
Gi tr xut khu (Triu USD)
(%/nm)
2000- 2006-
2000 2005 2006 2007 2008 2009
2006 2009
Tng s 14.483 32.308 39.826 48.561 62.685 57.096 18,4 12,8
LT-TP, ung s ch, phc v cc ngnh (111) 562 820 1.274 2.017 2.226 1.840 14,6 13,0
LT-TP, ung s ch, phc v h gia nh (112) 1.877 2.827 2.908 3.371 3.744 3.810 7,6 9,4
LT-TP, ung ch bin, phc v cc ngnh (121) 100 67 134 114 154 128 4,9 -1,4
LT-TP, ung ch bin, phc v h gia nh (122) 1.111 2.708 3.212 3.806 6.142 5.781 19,4 21,6
Hng cng nghip trung gian, s ch (21) 302 1.050 1.605 1.947 2.294 1.761 32,1 3,1
Hng cng nghip trung gian, ch bin (22) 927 2.908 4.080 5.351 8.481 7.717 28,0 23,7
Du th (31) 3.609 8.046 9.229 9.495 11.744 7.515 16,9 -6,6
Xng du, ch bin (32) 238 317 485 576 906 999 12,6 27,3
Hng ha vn (tr phng tin vn ti) (41) 316 1.107 1.669 2.162 3.048 3.874 31,9 32,4
Ph kin v ph tng ca hng ha vn (42) 786 1.136 1.235 1.580 1.902 1.837 7,8 14,1

113
Xe ch khch (51) 0 45 1 0 1 2 - -
Cc phng tin giao thng khc (cng nghip) (521) 4 28 35 136 322 212 42,7 82,3
Cc phng tin giao thng khc (phi cng nghip)
62 157 72 42 66 61 2,5 -5,2
(522)
Ph tng v ph kin (53) 65 459 950 1.247 1.642 1.513 56,5 16,8
Hng tiu dng lu bn (61) 196 1.386 1.868 2.678 3.318 3.962 45,6 28,5
Hng tiu dng bn lu bn (62) 3.435 8.309 9.742 12.106 14.152 13.464 19,0 11,4
Hng tiu dng khng lu bn (63) 429 934 1.172 1.582 2.106 2.235 18,2 24,0
Cc mt hng khc (7) 464 5 156 350 436 383 -16,6 34,9
T trng
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
LT-TP, ung s ch, phc v cc ngnh (111) 3,9 2,5 3,2 4,2 3,6 3,2
LT-TP, ung s ch, phc v h gia nh (112) 13,0 8,7 7,3 6,9 6,0 6,7
LT-TP, ung ch bin, phc v cc ngnh (121) 0,7 0,2 0,3 0,2 0,2 0,2
LT-TP, ung ch bin, phc v h gia nh (122) 7,7 8,4 8,1 7,8 9,8 10,1
Hng cng nghip trung gian, s ch (21) 2,1 3,2 4,0 4,0 3,7 3,1
Hng cng nghip trung gian, ch bin (22) 6,4 9,0 10,2 11,0 13,5 13,5
Du th (31) 24,9 24,9 23,2 19,6 18,7 13,2
Xng du, ch bin (32) 1,6 1,0 1,2 1,2 1,4 1,8
Hng ha vn (tr phng tin vn ti) (41) 2,2 3,4 4,2 4,5 4,9 6,8
Ph kin v ph tng ca hng ha vn (42) 5,4 3,5 3,1 3,3 3,0 3,2
Xe ch khch (51) 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Cc phng tin giao thng khc (cng nghip) (521) 0,0 0,1 0,1 0,3 0,5 0,4
Cc phng tin giao thng khc (phi cng nghip)
0,4 0,5 0,2 0,1 0,1 0,1
(522)
Ph tng v ph kin (53) 0,4 1,4 2,4 2,6 2,6 2,7
Hng tiu dng lu bn (61) 1,4 4,3 4,7 5,5 5,3 6,9
Hng tiu dng bn lu bn (62) 23,7 25,7 24,5 24,9 22,6 23,6
Hng tiu dng khng lu bn (63) 3,0 2,9 2,9 3,3 3,4 3,9
Cc mt hng khc (7) 3,2 0,0 0,4 0,7 0,7 0,7

Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE

Tuy nhin, xt theo tc tng trng,25 nhm hng ha vn26 (tr phng tin vn
ti) li t thnh tch xut khu n tng nht. Gi tr xut khu ca nhm hng ny tng
trung bnh ti 31,9%/nm trong giai on 2000-2006, v 32,4%/nm trong giai on 2006-
2009. ng lu l gi tr xut khu ca nhm hng ny thm ch cn tng trong c nm
2009 - khi nc ta chu tc ng ca cuc khng hong ti chnh v suy thoi kinh t ton
cu. Nhm hng cng nghip trung gian ( ch bin/gia cng) cng c tc tng trng
xut khu kh nhanh, ln ti 28,0%/nm trong giai on 2000-2006 v 23,7%/nm trong giai
on 2006-2009. Xut khu ca nhm hng tiu dng cng tng trng kh nhanh. C th,
cc nhm hng tiu dng lu bn v bn lu bn c tc tng trng xut khu (trung bnh
hng nm) ln lt t 45,6% v 19,0% trong giai on 2000-2006, v 28,5% v 11,4% trong
giai on 2006-2009. Nhn chung, tc tng trng xut khu ca hu ht cc nhm hng
u gim trong giai on 2006-2009 so vi trong giai on 2000-2006 (Bng 45).
Bng 46: Cc nhm hng v m ngnh BEC tng ng
Nhm hng Tn v m ngnh BEC
LT-TP, ung s ch, phc v h gia nh (112); LT-TP, ung ch
Hng tiu dng
bin, phc v h gia nh (122); Hng tiu dng (6);

25
Khng tnh nhng nhm hng c gi tr xut khu tng i nh.
26
Nhng ti sn c sn xut ra nhm s dng lin tc v lp i lp li phc v sn xut -
kinh doanh trong thi hn t nht 1 nm.
114
 LT-TP, ung s ch, phc v cc ngnh (111); LT-TP, ung ch bin,
phc v cc ngnh (121); Hng cng nghip trung gian (2); Ph kin v ph
Hng trung gian
tng ca hng ha vn (42); Ph tng v ph kin ca phng tin giao
thng (53);
Hng ha vn (tr phng tin vn ti) (41); Xe ch khch (51); Cc phng
Hng ha vn tin giao thng khc (cng nghip) (521); Cc phng tin giao thng khc
(phi cng nghip) (522)
Xng du Du th hoc cc sn phm xng du (3);
Hng ha khc Hng ha khc (7);
Ngun: Tng hp ca nhm tc gi
c cch nhn v cc nhm hng mt cch tp trung hn, nhm nghin cu gp cc
mt hng trong Bng 45 thnh mt s nhm hng ln. Cc nhm hng ln bao gm hng tiu
dng, hng trung gian, hng ha vn, xng du v cc hng ha khc. Tng quan gia cc
nhm hng ny v cc mt hng trong Bng 45 c trnh by trong Bng 46. Lu l -t,
d phc v cho gia nh hay doanh nghip, vn c tnh vo nhm hng ha vn.
Da theo cch phn loi trn, Bng 47 trnh by xut khu ca nc ta chia theo cc
nhm hng trong giai on 2000-2009. Hng tiu dng c gi tr xut khu ln nht, v t
trng ln nht trong xut khu. Gi tr xut khu hng tiu dng tng t hn 7,0 t USD
nm 2000 ln 18,9 t USD nm 2006 v khong 29,5 t USD nm 2008. Mc d vy, tng
trng xut khu ca nhm hng ny chm hn so vi tng xut khu ni chung. V vy, t
trng ca nhm hng ny trong tng xut khu gim t 48,7% xung cn 47,5% trong giai
on 2000-2006, v cn 47,0% nm 2008. Tng t, gi tr nhm hng xng du xut khu
tng hn 3,3 ln trong giai on 2000-2008, song t trng trong xut khu li gim 6,4
im phn trm xung cn 20,2% trong cng giai on.
Xu hng gim t trng hng tiu dng xut khu i km vi vic tng t trng xut
khu hng trung gian v hng ha vn. Gi tr xut khu ca hng trung gian tng t 2,7 t
USD ln 9,3 t USD trong 2000-2006, v t nh 16,7 t USD vo nm 2008. Theo , t
trng hng trung gian trong xut khu tng t 18,9% ln gn 26,6% vo nm 2008, tc l 7,1
im phn trm. Trong khi , hng ha vn cng c gi tr xut khu tng kh nhanh. Nm
2000, nc ta mi xut khu 382 triu USD hng ha vn, song con s ny t 1,8 t USD
vo nm 2006 v 3,4 t USD nm 2008. T trng trong xut khu ca hng ha vn tng lin
tc, t 5,5% nm 2008 so vi mc 2,6% nm 2000.
Do tc ng ca cuc khng hong ti chnh th gii v suy thoi kinh t ton cu, gi
tr xut khu ca hu ht cc nhm hng u gim vo nm 2009. Gi tr xut khu hng tiu
dng gim gn 210 triu USD so vi nm 2008, trong khi mc gim gi tr xut khu xng
du27 ln ti hn 4,1 t USD. Xut khu hng trung gian cng gim xung cn 14,8 t USD
nm 2009, so vi mc 16,7 t USD nm 2008. Ch c nhm hng ha vn l vn tip tc t
tng trng xut khu trong nm 2009, vi mc tng gi tr xut khu khong 700 triu USD
(tc 20,7%) so vi nm 2008.

27
Mt phn l do sn lng du th xut khu gim ng k.
115
 Bng 47: Xut khu ca Vit Nam chia theo cc nhm hng, 2000-2009
Gi tr xut khu (Triu USD) Tc tng (%)
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2000-2006 2006-2009
Hng tiu dng 7.049 16.164 18.902 23.544 29.462 29.252 17,9 15,7
Hng trung gian 2.741 6.439 9.278 12.257 16.699 14.797 22,5 16,8
Hng ha vn 382 1.337 1.776 2.340 3.437 4.149 29,2 32,7
Xng du 3.847 8.363 9.714 10.071 12.650 8.515 16,7 -4,3
Hng ha khc 464 5 156 350 436 383 -16,6 34,9
Tng s 14.483 32.308 39.826 48.561 62.685 57.096
T trng (%)
Hng tiu dng 48,7 50,0 47,5 48,5 47,0 51,2
Hng trung gian 18,9 19,9 23,3 25,2 26,6 25,9
Hng ha vn 2,6 4,1 4,5 4,8 5,5 7,3
Xng du 26,6 25,9 24,4 20,7 20,2 14,9
Hng ha khc 3,2 0,0 0,4 0,7 0,7 0,7
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE
Xt theo tc tng trng, xut khu hng ha vn cng c kt qu n tng nht.
Tc tng trng xut khu trung bnh ca nhm hng ny t gn 29,2% trong giai on
2000-2006, v 32,7% trong giai on 2006-2009. Nh vy, tc tng trng xut khu ca
nhm hng ha vn thm ch cn nhanh hn trong giai on 2006-2009 so vi giai on trc
. iu ny phn nh mt tc ng kh tch cc ca hi nhp kinh t quc t i vi xut
khu hng ha vn ca nc ta. Trong khi , nhm hng tiu dng v hng trung gian u c
tng trng xut khu kh nhanh trong giai on 2000-2006, vi tc trung bnh t ln
lt 17,9%/nm v 22,5%/nm. Tuy vy, sau khi nc ta gia nhp WTO, tc tng trng
trung bnh ca cc nhm hng ny u chm li, ch yu do tc ng ca cuc khng hong
ti chnh v suy thoi kinh t ton cu vo nm 2009. Nh vy, tc ng to thng mi ca
vic gia nhp WTO dng nh ch hin hu i vi nhm hng ha vn, trong khi khng
ng k i vi cc nhm hng ha khc.
Bng 48: Xut khu sang Trung Quc chia theo nhm hng, 2000-2009
Gi tr xut khu (Triu USD) Tc tng (%)
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2000-2006 2006-2009
Hng tiu dng 456 479 516 678 763 1.027 2,1 25,8
Hng trung gian 213 890 1.466 1.659 2.171 2.161 37,9 13,8
Hng ha vn 1 111 82 148 305 279 95,6 50,4
Xng du 834 1.652 1.047 984 1.377 1.571 3,9 14,5
Hng ha khc 32 0 132 176 234 366 26,8 40,6
Tng s 1.536 3.132 3.243 3.646 4.850 5.403
T trng
Hng tiu dng 29,7 15,3 15,9 18,6 15,7 19,0
Hng trung gian 13,9 28,4 45,2 45,5 44,8 40,0

116
 Hng ha vn 0,1 3,5 2,5 4,1 6,3 5,2
Xng du 54,3 52,7 32,3 27,0 28,4 29,1
Hng ha khc 2,1 0,0 4,1 4,8 4,8 6,8
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE

Mt kha cnh khc cn phn tch l tc ng to thng mi i vi tng i tc c
th. Theo , Bng 48 tm tt s liu xut khu ca nc ta sang Trung Quc theo cc nhm
hng trong giai on 2000-2009. Khc vi trong c cu xut khu chung, hng trung gian l
nhm hng xut khu ln nht vo th trng ny. Gi tr xut khu ca nhm hng ny vo
Trung Quc tng t 213 triu USD nm 2000 ln gn 1,5 t USD nm 2006, v t nh
2,2 t USD vo nm 2008. Kt qu l t trng hng trung gian trong xut khu vo Trung
Quc tng hn 3,2 ln trong giai on 2000-2008, tc l t 13,9% ln gn xp x 44,8%
vo nm 2008. Ngay c vo nm 2009, xut khu hng trung gian vo Trung Quc ch gim
khong 10 triu USD. Tuy nhin, do xut khu vo Trung Quc tip tc tng, nn t trng ca
hng trung gian xut khu gim xung cn gn 40,0%. Tnh trung bnh, xut khu hng
trung gian vo Trung Quc tng 37,9%/nm trong giai on 2000-2006, v khong
13,8%/nm trong giai on 2006-2009.
Trong cc nhm hng xut khu khc vo Trung Quc, nhm hng xng du c gi tr
ln nht, tng t 834 triu USD nm 2000 ln hn 1,0 t USD nm 2006, v gn 1,6 t USD
nm 2009. Tc tng trung bnh ca xut khu xng du sang Trung Quc t 3,9%/nm
trong 2000-2006, v gn 14,5%/nm trong giai on 2006-2009. Tuy nhin, tc tng ny
chm hn so vi xut khu vo Trung Quc ni chung. Chnh v vy, t trng nhm hng
xng du trong xut khu vo Trung Quc c xu hng gim, t 54,3% nm 2000 xung cn
32,3% nm 2006 v 29,1% nm 2009.
Hng tiu dng ch chim mt vai tr kh khim tn trong xut khu vo Trung Quc.
Gi tr xut khu ca nhm hng ny vo Trung Quc tng nh t 456 triu USD nm 2000
ln 516 triu USD nm 2006, sau tng mnh ln hn 1 t USD vo nm 2009. Mc d vy,
t trng ca nhm hng ny gim mnh t 29,7% nm 2000 xung 15,9% nm 2006, trc
khi phc hi v t 19,0% nm 2009. Xut khu hng ha vn vo Trung Quc thm ch cn
hn ch hn, v ch t khong trn di 300 triu USD trong cc nm 2008-2009.
Nh vy, qu trnh hi nhp kinh t c tc ng to thng mi ng k i vi
xut khu ca nc ta sang Trung Quc. im tch cc l tc ng ny vn hin hu ngay c
trong nm 2009 - di tc ng ca cuc khng hong ti chnh th gii v suy thoi kinh t
ton cu. Tuy nhin, c cu xut khu sang Trung Quc c xu hng chuyn dch theo hng
tng t trng ca hng trung gian, v gim t trng hng tiu dng. Nh vy, doanh nghip
nc ta mi dng mc cung cp u vo cho doanh nghip Trung Quc.
Mt i tc xut khu quan trng khc l ASEAN. Cng vi xu hng tng thng
mi ni khi ASEAN v cc bin php t do ha thng mi trong khu vc, c cu hng xut
khu sang ASEAN cng c nhng thay i ng k (Hnh 24). T trng ca nhm hng xng
du dao ng trong khong 41,9%-43,8% trong giai on 2000-2002, tng lin tc trong

117
nhng nm tip v t nh 54,7% vo nm 2005, v cui cng gim lin tc xung cn
36,0% vo nm 2009. Trong khi , xut khu hng tiu dng vo ASEAN hu nh tng lin
tc, ngoi tr cc nm 2001 v 2009. T trng ca nhm hng ny theo cng c xu hng
tng lin tc trong nhng nm gn y, v t 26,3% nm 2009 so vi mc 18,0% nm 2005.
y l mt im tch cc trong bi cnh c nhng quan ngi v tnh cnh tranh ca hng tiu
dng sn xut ti nc ta.
Hnh 24: Xut khu ca Vit Nam sang ASEAN, 2000-2009
n v tnh: %
100%

36.6 36.0
80%
43.7 44.9 44.5
41.9 50.3 49.6
43.8 54.7

60%

40% 33.7 30.6

28.9 27.3
33.2 30.0
29.3
27.5 27.1
24.0

20%

25.2 24.7 23.9 26.3

20.7 20.8 18.6 18.0 19.6 20.8

0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Hng tiu dng Hng trung gian Hng ha vn Xng du Hng ha khc

Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE

C cu nhm hng trung gian trong xut khu sang ASEAN cng din bin kh phc
tp. T trng ca nhm hng ny gim t 33,2% nm 2000 xung cn 24,0% nm 2005, sau
li tng dn v t 33,7% vo nm 2009. ng lu l xut khu hng trung gian vo
ASEAN gim trong giai on 2000-2002, v ch tng k t nm 2003 - khi cc nc i tc
hon thnh mc tiu a thu quan thuc danh mc ct gim trong AFTA xung 0-5%. Nh
vy, cc doanh nghip nc ta tham gia mng sn xut khu vc mt cch su rng hn,
vi vai tr l nh cung cp hng trung gian cho cc doanh nghip khc.
Bng 49: Tng hp li th so snh ca cc nn kinh t ASEAN
Vit Nam Malaysia Philippines Singapore Thi Lan Indonesia
Thc phm x x X X X x
Nguyn liu th x x X x
Nhin liu x x x
Khong sn X x
My mc, phng tin vn ti x X X X
Thit b vn phng v vin thng x X X X
Dt x X x
May mc x x X X x

Ngun: T Thy Anh v T Minh Thu (2010)

Bng 49 cho thy nc ta c li th so snh i vi cc ngnh hng thc phm,

nguyn liu th, nhin liu, dt v may mc. Cn cc nc khc trong ASEAN nh Ma-lai-xi-

118
a, Phi-lip-pin, Xinh-ga-po, Thi Lan th c c li th so snh i vi cc nhm ngnh hng
my mc, phng tin vn ti v thit b vn phng v vin thng. Hm y l nc ta
dn tham gia mng sn xut khu vc ng Nam , song mi ch dng nhng cp bc sn
xut c hm lng gi tr gia tng thp.
Hoa K cng nhanh chng tr thnh i tc xut khu quan trng hng u ca nc
ta. Khc vi c cu hng xut khu sang cc th trng khc, c cu hng xut khu vo Hoa
K kh tp trung vo nhm hng tiu dng. Tnh trng ny cng phn no th hin nng lc
cnh tranh ca hng tiu dng sn xut ti Vit Nam. T trng ca nhm hng ny tng t
72,7% nm 2000 ln 84,1% nm 2004, sau gim xung cn 76,9% vo nm 2008. n
nm 2009, t trng hng tiu dng trong xut khu sang Hoa K phc hi v t 79,7%.
Mc d vy, t trng hng tiu dng vn ln hn rt nhiu so vi t trng ca cc mt hng
trung gian hay xng du. T trng ca hng trung gian trong xut khu vo Hoa K li gim
t 12,2% xung cn 5,5% trong giai on 2000-2004, sau tng lin tc v t 10,3% vo
nm 2009. Ngc li, t trng ca nhm hng xng du trong xut khu vo Hoa K li c xu
hng gim, v ch t 4,6% nm 2009 so vi mc 12,5% nm 2000.

Bng 50: Xut khu sang Hoa K theo nhm hng, 2000-2009
n v tnh: %
2000 2004 2006 2007 2008 2009
Hng tiu dng 72,7 84,1 74,9 78,9 76,9 79,7
Hng trung gian 12,2 5,5 7,9 8,5 9,9 10,3
Hng ha vn 0,5 2,2 4,1 4,6 4,6 5,4
Xng du 12,5 8,1 13,1 7,9 8,5 4,6
Hng ha khc 2,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE

Mt th trng xut khu ln na ca nc ta l Nht Bn. C cu hng xut khu vo

th trng ny c nhng thay i ng k theo hng tp trung vo cc nhm hng tiu
dng v hng trung gian. Xut khu hng tiu dng vo Nht Bn hu nh tng lin tc, ngoi
tr cc nm 2001 v 2002, t gn 2,6 t USD vo nm 2009 so vi mc 1,4 t USD nm
2000. Mc d vy, tng trng xut khu hng tiu dng vo Nht Bn chm hn so vi tng
trng xut khu vo Nht Bn, nn t trng ca nhm hng ny c xu hng gim, t mc
54,0% nm 2000 gim xung cn 29,3% nm 2008, trc khi tng mnh ln 40,5% nm
2009. Vt qua nhng i hi kht khe ca th trng Nht Bn v duy tr tng trng ngay
c trong nhng giai on kh khn l nhng thnh tu trong xut khu hng tiu dng ca
Nht Bn, ng thi chng minh kh nng sn xut hng tiu dng c tnh cnh tranh cao ca
nc ta.

119
 Bng 51: Xut khu ca Vit Nam sang Nht Bn, 2000-2009
n v tnh: %

2000 2004 2006 2007 2008 2009

Hng tiu dng 54,0 48,8 39,0 34,4 29,3 40,9
Hng trung gian 16,1 32,1 38,0 41,1 37,0 42,1
Hng ha vn 3,3 5,9 5,9 4,7 4,8 6,0
Xng du 24,6 13,2 17,1 19,7 28,9 11,0
Hng ha khc 2,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE
Trong khi , xu hng tng t trng nhm hng trung gian trong xut khu sang Nht
Bn c th hin kh r rt. T trng ny tng t 16,1% nm 2000 ln 38,0% nm 2006 v
42,1% vo nm 2009. Gi tr hng trung gian xut khu sang Nht Bn cng tng lin tc t
414 triu USD ln 3,1 t USD trong sut giai on 2000-2008, v ch gim 14,8% vo nm
2009 trong bi cnh kinh t th gii suy thoi. iu ny phn nh cc doanh nghip ca nc
ta hp tc v xy dng quan h cung cp u vo cho cc doanh nghip Nht Bn.
Nh vy, doanh nghip Vit Nam khng ch cung cp hng ha phc v ngi tiu
dng Nht Bn m dn dn cn cung cp hng ha u vo cho cc ngnh sn xut ca Nht
Bn. Xt theo phng din ny, xut khu vo th trng Nht Bn c nhiu li ch v ngi
tiu dng Nht Bn sn sng tr gi cao, trong khi tham gia mng sn xut cng vi doanh
nghip Nht Bn c th gip chuyn giao cng ngh v tng gi tr gia tng cho doanh nghip
Vit Nam.
Bng 52 trnh by t trng ca 50 mt hng c gi tr xut khu ln nht ca nc ta
trong giai on 2004-2009. T trng ca cc mt hng ny trong xut khu ln ti gn
74,9% vo nm 2009, tng so vi mc 73,0% nm 2006 v 70,3% vo nm 2004. Nh vy,
xut khu ca Vit Nam tp trung hn vo mt s mt hng. Quan trng hn, iu ny
phn nh rng cc doanh nghip nhn thc v phn no tn dng c hi xut khu cc mt
hng c li th.
Cn lu l vic xt xut khu cc mt hng HS cp 4 ch s ch gip so snh cc
mt hng cng phn loi hi quan. Tuy nhin, cch phn loi ny cng khin mt s nhm
ngnh hng quan trng b b qua, do cc nhm ngnh ny c nhiu mt hng xut khu. Dt
may l mt v d tiu biu. Ring nhm hng ny c ti 11 mt hng thuc nhm 50 mt
hng xut khu ln nht (theo phn loi HS cp 4 ch s), vi tng t trng dao ng trong
khong 10,6-12,0% trong giai on 2004-2009. Nu xt chung c ngnh dt may th gi tr
xut khu thm ch cn ln hn nhiu. Trn thc t, y cng l nhm hng xut khu quan
trng nht ca Vit Nam.
Xt theo t trng trong tng xut khu, mt hng xut khu quan trng nht ca Vit
Nam l du th (m 2709). T trng ca nhm hng ny t 20,4% vo nm 2004, sau

120
gim lin tc xung cn 15,9% vo nm 2008. n nm 2009, vi vic khnh thnh v vn
hnh nh my lc du Dung Qut, Vit Nam phi ct gim sn lng du th xut khu.
Do , t trng ca du th trong xut khu nm 2009 ch cn 10,9%. Mc d vy, nhm
hng ny vn duy tr t trng ln nht trong tng xut khu nm 2009. Mt hng xut khu c
gi tr ln th hai l go (m 1006). Go ng gp ti 3,4% vo tng xut khu trong nm
2004, v ti 4,7% trong nm 2009. Mt mt hng ln na l giy, dp c ngoi cao su,
plastic, da thuc hoc da tng hp v m bng da thuc (m 6403), vi t trng trong xut
khu tng t 2,7% vo nm 2004 ln 3,6% vo nm 2009. Tip theo l nhm ni tht khc
v cc ph kin (m 9403), vi t trng tng ng tng t 2,6% ln 3,1% trong cng giai
on. Cc mt hng quan trng khc l than ; than bnh, than qu bng v nhin liu rn
tng t sn xut t than (m 2701; t trng tng t 1,3% nm 2004 ln 2,3% nm 2009),
ng vt gip xc (m 0306; gim t 4,9% xung 2,5%); v fil c v cc loi tht c khc
(m 0304; tng t 1,1% ln 2,8%); v c ph (m 0901; tng t 2,3% ln 3,0%). Nh vy, hu
ht cc mt hng xut khu ln nht ca Vit Nam u l hng s ch, thm dng lao ng
v/hoc ti nguyn thin nhin. Hm lng ch bin trong cc sn phm ny u tng i
nh. Hm y l bn thn cc mt hng ny cn rt nhiu d a pht trin cc hot
ng ch bin, qua tng hm lng gi tr gia tng cho Vit Nam.
Mt khc, c cu xut khu khng n nh trong nhng nm va qua. Mt s mt
hng ng gp nhiu hn vo xut khu, trong khi t trng mt s mt hng khc li gim.
Nhm hng c t trng trong xut khu tng nhanh nht l my in (m 8443). T trng ny
tng ti 2,29 im phn trm t 0,01% nm 2004 ln gn 2,3% nm 2009. ng ch nht l
xut khu nhm hng ny ch tng nhanh k t nm 2008, khi tp on Canon khnh thnh
nh my v bt u sn xut ti Bc Ninh. Trong khi , t trng hng kim hon (m 7113)
trong xut khu cng tng gn 1,93 im phn trm v t 2,25% vo nm 2009. Tng t,
vng (k c vng m bch kim) (m 7108) cng tng t trng ng gp trong xut khu t
ti 1,43 im phn trm trong cng giai on. Nhm hng kim hon (m 7113) v vng (k c
vng m bch kim) (m 7108) cng mi tng trong nhng nm gn y khi gi vng trong
nc thp hn gi vng trong nc (quy i). Ni cch khc, phn tng gi tr xut khu m
cc nhm hng ny mang li ch yu do chnh lch gi, v khng bn vng. Ch c fil c v
cc loi tht c khc (m 0304) l nhm hng c t trng ln, v t trng vn tng ng k (ti
1,76 im phn trm) trong giai on 2004-2009.
Ngc li, mt s mt hng c t trng gim, d mc gim nhanh chm khc nhau.
Mt hng c t trng gim nhanh nht l du th (m 2709), vi mc gim ln ti 4,48 im
phn trm (t 20,4% xung 15,92%) trong giai on 2004-2008, v ti 9,55 im phn trm
(t 20,4% xung 10,85%) trong giai on 2004-2009. Nh lu trn, mc gim ln
trong nm 2009 ch yu l do Vit Nam ch ng hn ch sn lng du th xut khu
phc v sn xut trong nc. ng vt gip xc, hoc cha bc mai, v (m 0306) cng l
nhm hng c mc gim t trng ln, ln ti 2,45 im phn trm trong giai on 2004-2009.
Mc gim t trng nh hn mt cht nhm giy, dp c ngoi cao su, plastic, da thuc
hoc da tng hp, m bng nguyn liu dt (m 6404), mc 2,25 im phn trm. ng lu
l nhm hng ny gim t trng trong xut khu, song nhm hng tng t s dng nguyn
liu da thuc (m 6403) li ng gp nhiu hn vo xut khu (tng 0,86 im phn trm).
121
Mc d vy, xut khu ca tt c cc mt hng trong Bng 52 u tng trong giai on 2004-
2008, trong khi cc mt hng xut khu ch lc u c kim ngch xut khu gim trong nm
2009 do tc ng ca cuc khng hong ti chnh th gii v suy thoi kinh t ton cu. Nh
vy, mc gim t trng ca mt s mt hng ch yu l do tc tng xut khu ca cc mt
hng ny chm hn so vi xut khu ni chung.
Xt theo tc tng, xut khu mt s nhm hng nh 7115, 7006, 7108 tng kh
nhanh trong giai on 2004-2008. Tuy nhin, tc tng ca cc mt hng ny khng bn
vng, ch yu do chnh lch gi vng trong nc v gi vng th gii. Trong cc mt hng
khc, xut khu my in (nhm 8443) tng nhanh nht, vi mc tng trung bnh gn
385%/nm. Xut khu thit b truyn dn dng cho in thoi v tuyn (radio), in bo v
tuyn (m 8525) cng tng kh nhanh, trung bnh ti 201%/nm. Tuy nhin, t trng ca cc
nhm hng ny kh nh trong nm 2004, v mi ch tng mnh trong nhng nm gn y.
Xut khu cc nhm hng nh si bng, (tr ch khu), c t trng bng t 85% tr ln (m
5205); my nh, n chp chp nh v bng n chp tr n phng in thuc nhm
85.39 (m 9006); v b phn v ph tng ca xe c ng c thuc cc nhm t 87.01 n
87.05 (m 8708) cng c tc tng trung bnh t ln lt 71,6%/nm, 67,6%/nm, v
65,8%/nm trong nhng nm 2004-2008. Cng giai on ny, fil c v cc loi tht c khc
(bm hoc khng bm), ti (m 0304) c t trng trong xut khu tng ng k, vi tc
tng xut khu trung bnh nm ln ti 57,7% trong giai on 2004-2008.
Bng 52: T trng mt s mt hng xut khu ln ca Vit Nam, 2004-2009
n v tnh: %
STT M Tn hng 2004 2005 2006 2007 2008 2009
HS
1 0304 Fil c (fillets) v cc loi tht c khc (bm hoc khng bm), ti 1,08 1,52 2,32 2,48 2,85 2,84
2 0306 ng vt gip xc, hoc cha bc mai, v 4,90 4,16 3,46 2,87 2,16 2,45
3 0307 ng vt thn mm, hoc cha bc mai, v 0,97 0,98 0,91 0,80 0,66 0,66
4 0714 Sn, c dong, c lan, khoai lang, cc loi c v r tng t 0,24 0,20 0,36 0,39 0,26 0,59
5 0801 Da, qu hch Brazil, ht o ln ht (ht iu), ti hoc kh 1,57 1,52 1,17 1,27 1,40 1,55
6 0901 C ph, rang hoc cha rang, hoc cha kh cht ca-ph-in 2,31 2,19 2,96 3,82 3,25 3,03
7 0904 Ht tiu thuc chi Piper 0,55 0,45 0,47 0,54 0,48 0,61
8 1006 Go 3,42 4,16 3,11 2,97 4,45 4,67
9 1108 Tinh bt; i-nu-lin 0,25 0,24 0,36 0,40 0,32 0,44
10 1605 ng vt gip xc, thn mm v thu sinh khng xng sng, ch bin 0,53 0,65 0,69 0,59 0,64 0,80
hoc bo qun
11 2701 Than ; than bnh, than qu bng v nhin liu rn tng t sn xut 1,27 1,98 2,23 1,99 2,13 2,31
t than
12 2709 Du th 20,40 21,79 20,23 16,92 15,92 10,85
13 2710 Du c ngun gc t du m v cc ch phm 0,75 0,92 1,17 1,14 1,34 1,69
14 3923 Cc sn phm dng khi vn chuyn, ng gi hng ha, cc loi nt 0,34 0,36 0,47 0,41 0,63 0,66
y bng nha
15 3926 Sn phm bng plastic v cc vt liu khc ca cc nhm t 39.01 n 0,24 0,40 0,28 0,57 0,47 0,54
39.14
16 4001 Cao su t nhin, cc loi nha t nhin, dng nguyn sinh hoc dng 1,73 2,11 2,77 2,62 2,40 1,94
tm, l hoc di
17 4202 Hm, va ly, xc ng n trang, cp ti liu, cp sch, ti sch 0,98 0,94 0,80 0,83 0,86 1,04
18 4401 G nhin liu, dng khc, thanh nh, cnh, b hoc cc dng tng t 0,17 0,32 0,32 0,36 0,40 0,42
19 5205 Si bng, (tr ch khu), c t trng bng t 85% tr ln, cha ng 0,08 0,07 0,08 0,09 0,30 0,45

122
 gi bn l
20 5509 Si (tr ch khu) t x staple tng hp, cha ng gi bn l 0,31 0,30 0,32 0,38 0,18 0,36
21 6103 Com-l, qun o ng b, jacket, o khoc th thao, qun di dng cho 0,46 0,47 0,41 0,27 0,33 0,41
nam gii hoc tr em trai, dt kim hoc mc
22 6104 B com-l, b qun o ng b, o jacket, o khoc th thao, o vy 1,07 0,99 0,79 0,89 0,85 1,06
di, vy, qun vy, qun di dng cho ph n hoc tr em gi, dt kim
hoc mc
23 6105 o s mi nam gii hoc tr em trai, dt kim hoc mc 0,42 0,44 0,38 0,41 0,39 0,37
24 6108 Vy lt c dy eo, vy lt trong, qun xi lp, qun i b, o ng 0,13 0,20 0,24 0,28 0,30 0,35
25 6109 o phng, o may v cc loi o lt khc, dt kim hoc mc 0,91 0,69 0,83 1,16 1,19 1,31
26 6110 o b, o chui u, o ci khuy, gi-l v cc mt hng tng t, dt 1,25 1,05 1,16 1,65 1,66 1,99
kim hoc mc
27 6201 o khoc ngoi, o chong dng cho nam gii hoc tr em trai 0,91 0,62 0,77 0,67 0,49 0,60
28 6202 o khoc ngoi, o chong dng cho ph n hoc tr em gi 0,88 0,74 0,54 0,63 0,55 0,63
29 6203 Com-l, qun o ng b, o khoc th thao, qun di cho nam gii 2,50 2,28 2,44 2,34 1,98 1,98
hoc b trai
30 6204 Com-l, qun o ng b, o khoc th thao, vy, qun di cho ph n 2,28 2,46 2,29 2,70 2,28 2,39
hoc b gi
31 6205 o s mi nam gii hoc tr em trai 1,19 0,96 0,87 0,75 0,59 0,68
32 6402 Cc loi giy, dp khc c ngoi v m giy bng cao su hoc nha 1,14 0,95 1,24 1,70 1,67 1,47
33 6403 Giy, dp c ngoi cao su, nha, da thuc hoc da tng hp v m 2,74 2,65 3,08 3,89 3,59 3,60
bng da thuc
34 6404 Giy, dp c ngoi cao su, nha, da thuc hoc da tng hp, m 4,15 4,17 3,61 1,99 1,88 1,90
bng nguyn liu dt
35 7006 Knh thuc cc nhm 70.03, 70.04 hoc 70.05, un cong, gia cng 0,00 0,00 0,19 0,21 0,25 0,36
cnh, khc
36 7108 Vng (k c vng m bch kim) cha gia cng hoc dng bn thnh 0,01 0,02 0,02 0,03 0,55 1,44
phm hoc dng bt
37 7113 kim hon v cc b phn ri, bng kim loi qu hoc kim loi c 0,32 0,26 0,29 0,43 0,59 2,25
dt ph kim loi qu
38 7115 Cc sn phm khc bng kim loi qu hoc kim loi dt ph kim loi 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 1,02
qu
39 8443 My in; cc loi my in phun, tr cc loi thuc nhm 84.71; cc loi 0,01 0,00 0,02 0,03 2,08 2,30
my ph tr in
40 8473 Cc b phn v ph tng ch yu dng cho my thuc cc nhm t 1,56 1,42 1,23 0,21 0,76 0,59
84.69 n 84.72
41 8501 ng c in v my pht in (tr t my pht in) 0,29 0,38 0,39 0,40 0,40 0,55
42 8504 Bin th in, my bin i in tnh (v d: b chnh lu) v cun 0,54 0,40 0,55 0,50 0,45 0,53
cm
43 8517 Thit b in dng cho in thoi hu tuyn hoc in bo hu tuyn; 0,12 0,03 0,02 0,11 0,25 0,58
in thoi hnh
44 8518 Micro v gi micro; loa hoc cha lp vo trong v loa 0,17 0,12 0,17 0,31 0,42 0,56
45 8525 Thit b truyn dn dng cho in thoi v tuyn (radio), in bo v 0,02 0,09 0,28 0,53 0,65 1,09
tuyn,
46 8544 Dy, cp in (k c cp ng trc) cch in v dy dn cch in 1,40 1,53 1,72 1,76 1,55 1,56
khc; cp si quang lm bng cc si n c v bc ring tng si
47 8708 B phn v ph tng ca xe c ng c thuc cc nhm t 87.01 n 0,19 0,27 0,64 0,78 0,63 0,55
87.05
48 9006 My nh; n chp chp nh v bng n chp tr n phng in 0,07 0,05 0,11 0,25 0,24 0,71
thuc nhm 85.39
49 9401 Gh ngi, c hoc khng chuyn c thnh ging v ph tng ca 0,90 1,05 1,10 1,35 1,20 1,11
chng
50 9403 ni tht khc v cc ph kin 2,58 3,00 3,16 3,28 2,83 3,05
Tng t trng so vi tng xut khu 70,31 72,55 73,01 70,97 71,76 74,88
Tng xut khu (t USD) 27,8 33,8 41,1 50,2 65,0 57,1

Ngun: Tnh ton t s liu COMTRADE

123
 Bng 53 cho thy tc tng v mc ng gp vo tng trng xut khu ca mt s mt
hng ch lc, xt theo th trng. Cc mt hng c la chn ch yu l cc mt hng nng -
lm - thy sn, cc mt hng ti nguyn, v cc mt hng cng nghip ch bin. i vi nhm fil
c v cc loi tht c khc (bm hoc khng bm), ti (m 0304), xut khu tng trung bnh
57,7%/nm trong giai on 2004-2008, v gim 12,6% vo nm 2009. Tc xut khu tng
nhanh vo th trng ROW28, EU25, v n , vi mc trung bnh hng nm trong cng giai
on ln lt t ti 79,0%, 75,2%, v 63,6%. Tr n , y cng l nhng th trng ln nht
i vi nhm hng xut khu ny ca Vit Nam. Tng xut khu vo cc nc khc v EU25 ln
lt ng gp ti 40,5% v 40,4% vo mc tng xut khu ca mt hng ny trong giai on
2004-2008. n nm 2009, xut khu mt hng ny vo cc th trng ln nht u gim. Xut
khu vo cc nc khc, EU25 v Nht Bn gim ln lt 60,9%, 32,8% v 17,9%, qua ng
gp ln lt 60,9%, 32,8% v 17,9% vo mc gim xut khu trong nm 2009.
i vi c ph, rang hoc cha rang, hoc cha kh cht ca-ph-in (m 0901),
xut khu tng trung bnh hng nm ti 34,7% trong cc nm 2004-2008. Tc xut khu
tng nhanh nht vo cc nc khc, Nht Bn, n , v Hn Quc. C th, tng trng xut
khu trung bnh hng nm vo cc nc khc t ti 57,9%, trong khi tc tng tng ng
vo Nht Bn, n , v Hn Quc ln lt l 57,7%, 53,8% v 50,4%. Mc d vy, xut
khu mt hng ny vo n v Nht Bn cn kh hn ch. Cc th trng ln chnh l cc
nc khc v EU25. Trong nhng nm 2004-2008, tng xut khu vo ROW v EU25 ln
lt ng gp ti 28,9% v 39,7% vo mc tng xut khu ca mt hng ny. n nm 2009,
xut khu mt hng ny gim 18,1%, ch yu do gim xut khu vo cc th trng ln nht.
Trong , xut khu vo ROW gim 21,7%, qua ng gp 28,7% vo mc gim xut khu
nm 2009, v cc con s tng ng ca xut khu vo EU25 l 14,7% v 37,5%.
i vi go (m 1006), xut khu tng trung bnh 32,1%/nm trong giai on 2004-
2008, v gim 7,9% vo nm 2009. Trong giai on 2004-2008, tc xut khu tng nhanh nht
vo cc th trng nh Hoa K (gn 147%/nm), ASEAN (48%/nm) v EU25 (34%/nm). Mc
d vy, ASEAN l th trng xut khu ln nht, tip l ROW. y cng chnh l hai nhm th
trng ng gp nhiu nht vo mc tng xut khu ca mt hng ny trong giai on 2004-
2008, ln lt mc 62,1% v 37,4%. n nm 2009, xut khu go vo ASEAN v ROW gim
ln lt 12,5% v 4%, chim ti 82,9% v 22,9% mc gim xut khu go ni chung.
Trong nhm la go (m hng 1006), nc ta xut khu ch yu l go ( xt ton b
hoc s b, hoc cha nh bng ht hoc h; m 1006.30). Gi xut khu (bnh qun nm)
ca mt hng ny gim t 236,2 USD/tn vo nm 2004 xung 138,0 USD/tn vo nm 2006,
sau tng v t nh 309,2 USD/tn nm 2008, cui cng gim xung 226,2 USD/tn nm
2009. ng lu l gi go xut khu ca nc ta thp hn nhiu so vi ca Thi Lan, nht l t
sau khng hong lng thc nm 2008. C th, gi go xut khu bnh qun ca Thi Lan t ti
617,9 USD/tn nm 2008 v 626,1 USD/tn nm 2009. Chnh lch gi ln xut pht mt phn t
cht lng go, song quan trng hn l nhng yu km trong d bo gi v sn lng go, cng
nh trong t chc thu mua v tch tr go.

28
Cc nc cn li tr ASEAN, c - Niu Di ln, Trung Quc, Hn Quc, Nht Bn, EU25,
n v Hoa K.
124
 Bng 53: Mt s mt hng xut khu chnh theo th trng
n v tnh: %
M 2004-2008 2008-2009
hng
ASEAN Trung EU25 n Nht Hn c - Cc Hoa Tng ASEAN Trung EU25 n Nht Hn c - Cc Hoa Tng
Quc Bn Quc Niu Di nc K Quc Bn Quc Niu Di nc K
ln khc ln khc
(ROW) (ROW)
Tc tng
0304 36,9 20,5 75,2 63,6 49,9 36,1 24,2 79,0 18,0 57,7 0,9 2,7 -10,9 215,9 -37,7 -22,9 -7,1 -20,4 36,3 -12,6
0901 55,5 51,9 25,7 53,8 57,7 50,4 18,7 57,9 24,1 34,7 -30,9 -21,6 -14,7 112,2 -29,2 -43,0 -13,2 -21,7 -6,6 -18,1
1006 48,0 -47,8 34,0 28,1 -21,6 - 27,9 22,4 146,9 32,1 -12,5 481,7 4,9 0,7 -71,6 947,1 130,0 -4,0 60,9 -7,9
2701 34,7 53,3 -7,3 46,5 31,1 50,4 23,0 18,3 - 40,7 -25,0 26,0 -55,8 -68,1 -52,3 7,7 -47,8 -63,5 - -5,2
6204 -28,6 61,2 36,1 65,0 8,2 30,5 23,2 19,8 24,1 23,7 8,8 18,8 4,6 -58,5 52,9 9,5 31,2 -22,9 -15,6 -8,1
6403 43,1 102,6 21,2 98,8 43,0 75,7 28,6 44,5 77,0 32,3 -5,9 -18,6 -19,7 2,8 -16,4 -3,2 -0,6 -15,2 11,1 -11,9
8443 287,4 381,7 - - 276,3 2346,1 1768,7 277,1 - 384,8 4,6 -29,7 -9,9 -44,0 17,1 13,8 34,4 -11,9 16,8 -2,9
8544 52,5 10,2 129,0 5,0 20,0 96,4 24,7 41,1 147,5 26,8 6,2 -11,1 11,5 152,7 -12,0 -66,1 -5,4 15,8 -8,5 -11,6
T trng
0304 4,4 0,5 40,4 0,0 5,7 2,8 1,9 40,5 3,7 100,0 -0,4 -0,2 32,8 -0,2 17,9 6,0 1,6 60,9 -18,4 100,0
0901 8,1 1,8 39,7 0,6 7,3 4,5 0,8 28,9 8,3 100,0 11,7 1,8 37,5 -3,1 9,7 9,3 0,8 28,7 3,6 100,0
1006 62,1 -0,9 1,3 0,0 -0,5 0,0 0,1 37,4 0,4 100,0 82,9 -3,0 -0,8 0,0 1,9 -0,1 -1,4 22,9 -2,4 100,0
2701 7,9 58,8 -0,5 4,1 19,5 7,1 0,7 2,3 0,0 100,0 40,9 -268,4 11,7 51,9 222,3 -9,7 8,0 43,4 0,0 100,0
6204 -0,8 0,2 20,4 0,0 2,8 1,5 0,3 5,9 69,7 100,0 -0,2 -0,3 -9,3 0,0 -39,1 -1,5 -1,1 18,7 132,7 100,0
6403 1,3 3,5 43,7 0,1 2,6 1,9 1,0 18,3 27,5 100,0 0,6 3,9 90,7 0,0 3,2 0,4 0,0 20,4 -19,2 100,0
8443 13,8 12,5 31,4 0,1 5,1 0,9 1,8 14,3 20,1 100,0 -21,8 127,4 105,8 1,2 -29,8 -4,2 -21,5 58,8 -115,9 100,0
8544 6,5 0,4 1,7 0,0 61,0 7,5 1,1 6,0 15,7 100,0 -2,6 0,7 -1,1 -1,2 74,9 28,2 0,5 -6,7 7,2 100,0

Ngun: Tnh ton t s liu COMTRADE

125
 Trong giai on 2004-2009, chng ta xut khu gn 24,1 triu tn go thuc nhm
ny. Phi-lip-pin l th trng ln nht, vi khi lng go xut khu ln ti 7,7 triu tn
(tng ng 31,9% tng lng go xut khu) trong cng giai on. Lng go xut khu
sang Phi-lip-pin tng bnh qun 36,2%/nm trong cc nm 2004-2009. Cc th trng xut
khu go ln khc l Cu-ba, Ma-lai-xi-a v In--n-xi-a, vi t trng tng ng t 10,3%,
10,0% v 7,0% tng lng go xut khu cng thi k. Lng go xut khu vo Cu-ba v
Ma-lai-xi-a cng tng kh, vi tc bnh qun ln lt t 16,6%/nm v 27,3%/nm. Trong
khi , lng go xut khu vo In--n-xi-a tng gn 209,0%/nm trong thi k 2004-2007,
v gim 88,1%/nm trong giai on 2007-2009.
i vi than ; than bnh, than qu bng v nhin liu rn tng t sn xut t than
(m 2701), tng trng xut khu trung bnh t 40,7%/nm trong giai on 2004-2008.
Tc xut khu tng nhanh nht vo Trung Quc (trung bnh 53,3%/nm), tip l Hn
Quc (trung bnh 50,4%/nm) v n (trung bnh 46,5%/nm). Tuy nhin, cc th trng
xut khu ln nht li l Trung Quc, Nht Bn v ASEAN. Tng xut khu vo cc th
trng ny ln lt ng gp ti 58,8%, 19,5% v 7,9% vo mc tng xut khu ca mt
hng ny trong giai on 2004-2008. C th thy Trung Quc c vai tr ch cht nht i vi
tng xut khu mt hng ny. n nm 2009, xut khu nhm hng 2701 ch gim 5,2%. Mc
gim nh ny l do xut khu vo Nht Bn tng mnh (tng ng vi 222% mc gim
xut khu ni chung), mc d xut khu vo Trung Quc gim mnh (hn 264% mc gim
xut khu ni chung).
i vi nhm hng com-l, b qun o ng b, o jacket, o khoc th thao, o vy
di, vy, qun di dng cho ph n hoc tr em gi (m 6204), tng trng xut khu t
trung bnh 23,7%/nm trong cc nm 2004-2008, v gim 8,1% vo nm 2009. Trong giai
on 2004-2008, xut khu cc mt hng ny c mc tng trng cao nht vo th trng n
(trung bnh 65%/nm), Trung Quc (trung bnh 61,2%/nm), trong khi xut khu vo
ASEAN thm ch cn gim (trung bnh 28,6%/nm). Tuy nhin, cc th trng xut khu ny
u qu nh, c bit l so vi Hoa K. Vi mc tng trng 24,1%/nm, xut khu vo th
trng ny ng gp ti 69,7% mc tng xut khu trong giai on 2004-2008. n nm
2009, mc gim xut khu vo Hoa K thm ch cn ln hn (tng ng vi 133%) mc
gim xut khu nhm hng 6204 ni chung.
i vi giy, dp c ngoi bng cao su, plastic, da thuc hoc da tng hp v m
bng da thuc (m 6403), xut khu tng trung bnh 32,3%/nm trong thi k 2004-2008.
Cc th trng c mc tng trng xut khu nhanh nht l Trung Quc (trung bnh
103%/nm), n (trung bnh 99%/nm), Hoa K (trung bnh 77%/nm), v Hn Quc
(trung bnh 76%/nm). Tuy nhin, mc ng gp ln nht vo tng trng xut khu trong
giai on 2004-2008 li xut pht t th trng EU25 (43,7%), Hoa K (27,5%) v ROW
(18,3%). n nm 2009, xut khu cc mt hng ny gim 11,9%, ch yu do gim xut khu
vo th trng EU25 (ng gp ti gn 91%. Trong khi , xut khu vo th trng Hoa K
vn tip tc tng trong nm 2009, d ch mc hn 11%. Nh vy, th trng Hoa K cho
thy ngha quan trng i vi xut khu cc mt hng thuc nhm 6403, vi ng gp ln
v tng trng lin tc. Vn y l lm th no duy tr kh nng thm nhp th trng

126
ny, v vic thm nhp th trng ny mang li nhiu li ch (gi tr gia tng) cho Vit
Nam.
i vi my in; cc loi my in phun, tr cc loi thuc nhm 84.71; cc loi my
ph tr in (m 8443), mc tng xut khu trung bnh t gn 385%/nm, trong khi tng
trng xut khu vo cc th trng t nht cng mc 3 ch s trong giai on 2004-2008.
Tuy vy, nh lu trn, tng trng xut khu nhm hng ny ch yu din ra vo nm
2008, khi Canon bt u khnh thnh v vn hnh nh my sn xut my in. Cng trong nm
ny, cc th trng ln nht i vi nhm hng xut khu ny ca Vit Nam ln lt l EU25,
Hoa K, v ROW. Theo , tng xut khu vo EU25 ng gp 31,4% vo mc tng xut
khu ca nhm hng ny trong cc nm 2004-2008, trong khi cc t trng tng ng ca tng
xut khu vo Hoa K v ROW l 20,1% v 14,3%. n nm 2009, xut khu mt hng ny
ch gim 2,9% vo cc th trng ln nht u gim. Kt qu ny ch yu l do gim xut
khu vo Trung Quc (ng gp ti 127,4%), EU25 (105,8%) v ROW (58,8%). Ngc li,
xut khu vo Hoa K li tng, v ng gp tng ng 1215,9% vo mc gim xut khu
trong nm 2009.
i vi dy, cp in (k c cp ng trc) cch in v dy dn cch in khc; cp
si quang lm bng cc si n c v bc ring tng si (m 8544), xut khu tng trung
bnh 26,8%/nm trong thi k 2004-2008, trc khi gim 11,6% vo nm 2009. Cc th
trng c tng trng xut khu nhanh nht l Hoa K (trung bnh 147,5%/nm), EU25
(trung bnh 129%/nm), v Hn Quc (trung bnh 96,4%/nm). Tuy nhin, th trng xut
khu ln nht i vi nhm hng ny li l Nht Bn. Do , tng xut khu vo Nht Bn
ng gp ti 61% vo mc tng xut khu trong thi k 2004-2008, so vi mc tng ng
15,7% ca th trng Hoa K, d mc tng trung bnh trong cc nm 2004-2008 ch mc
20%. n nm 2009, xut khu mt hng ny vo Nht Bn, Hoa K, v Hn Quc u gim,
trong khi xut khu vo EU25 li tng nh. Nht Bn vn ng gp nhiu nht vo mc gim
xut khu trong nm ny (ln ti 72,9%), tip l Hn Quc (28,2%).
Nhn chung, xut khu cc mt hng ch lc ca Vit Nam u tng kh nhanh trong
giai on 2004-2008, v u gim trong nm 2009 do tc ng ca cuc khng hong ti
chnh th gii v suy thoi kinh t ton cu. Tuy nhin, tc tng trng/gim xut khu c
s khc bit ng k gia cc th trng. Tc tng trng nhanh cc th trng xut khu
nh hn cho thy doanh nghip c nhng n lc tn dng c hi t cc th trng mi.
Bn thn xut khu mt s nhm hng vo mt s th trng c tng trng lin tc, ngay c
vo nm 2009. y l c s lc quan rng cc mt hng ny vn s ng gp ng k trong
thi gian ti, khi nn kinh t phc hi. iu quan trng l nng lc sn xut ca Vit Nam cn
tip tc c ci thin p ng nhu cu ca nhiu th trng hn. Bn cnh , doanh
nghip cn ch trng nng cao hm lng ch bin v cht lng ca hng ha thu li (gi
tr gia tng) nhiu hn t vic tng cng xut khu cc mt hng ny.
Nh vy, c cu hng xut khu cn bt hp l. T trng nhm hng ch bin cng
ngh cao cn qu nh. Mt s mt hng c tc tng trng nhanh v chim t trng ln
u l nhng mt hng hoc l hn ch v cc yu t c cu nh nng sut, din tch, kh
nng khai thc (nhm nng lm thy sn v khong sn). Kh nng tng sn xut nhm bo

127
m tng trng xut khu cc mt hng ny trong thi gian ti l khng nhiu. Mt s mt
hng xut khu khc li ph thuc qu nhiu vo cng ngh v/hoc nguyn liu nhp t bn
ngoi, nn gi tr gia tng thp, ch yu l gia cng (nh dt may29, da giy). To t ph
nhm nng cao cht lng xut khu v ci thin cn cn thng mi t cc mt hng ny l
rt kh khn. iu ny i hi c cu xut khu phi c dch chuyn theo hng tng t
trng cc mt hng cn nhiu tim nng xut khu v/hoc cc mt hng c hm lng gi tr
gia tng cao hn.
Thch thc hin nay chnh l ch xut khu ca nc ta vn ch yu da vo khai
thc ti nguyn khong sn, da vo nng nghip v cc ngnh ch bin thm dng lao ng.
C th thy iu ny thng qua kt qu tnh ch s li th so snh th hin RCA30 cho cc
ngnh hng theo phn loi thng mi quc t chun (SITC) cp 2 ch s (Bng 54).
Bng 54: Ch s RCA ca cc nhm hng ha
Phn Phn
ngnh 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ngnh 2004 2005 2006 2007 2008 2009
SITC SITC
00 0,39 0,37 0,41 0,35 0,29 0,06 56 0,07 0,02 0,03 0,13 0,63 0,58
01 0,19 0,15 0,13 0,15 0,13 0,10 57 0,04 0,09 0,20 0,19 0,18 0,20
02 0,04 0,02 0,03 0,05 0,05 0,10 58 0,15 0,20 0,28 0,27 0,25 0,26
03 10,22 9,91 10,49 10,10 9,99 10,57 59 0,28 0,33 0,42 0,39 0,34 0,62
04 3,48 5,71 4,20 2,94 3,67 4,93 61 0,64 0,52 0,64 1,20 2,05 1,96
05 1,73 1,72 1,76 1,80 1,94 2,16 62 0,86 0,71 0,86 0,60 0,56 0,94
06 0,47 0,33 0,32 0,57 0,68 0,71 63 0,58 0,61 0,70 0,74 0,84 0,80
07 7,66 7,80 9,48 10,60 9,15 7,32 64 0,15 0,18 0,21 0,25 0,31 0,39
08 0,11 0,08 0,18 0,17 0,15 0,30 65 1,05 1,05 1,24 1,40 1,54 2,04
09 0,78 0,59 0,59 0,66 0,60 0,72 66 0,66 0,59 0,70 0,71 0,66 0,69
11 0,07 0,08 0,08 0,07 0,12 0,20 67 0,07 0,07 0,09 0,14 0,34 0,36
12 0,44 0,22 0,19 0,29 0,30 1,03 68 0,07 0,08 0,10 0,14 0,22 0,14
21 0,51 0,53 0,49 0,79 0,84 0,13 69 0,50 0,54 0,63 0,70 0,63 0,60
22 0,34 0,28 0,13 0,15 0,05 0,18 71 0,33 0,34 0,38 0,35 0,38 0,40
23 4,57 4,09 5,51 5,24 3,81 9,61 72 0,11 0,13 0,13 0,16 0,17 0,13
24 0,74 1,07 1,19 1,77 1,76 1,71 73 0,07 0,10 0,15 0,14 0,17 0,08
25 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 74 0,24 0,21 0,27 0,23 0,26 0,18
26 0,15 0,23 0,37 0,59 0,63 0,71 75 0,19 0,35 0,58 0,73 0,91 0,78
27 0,49 0,52 0,56 0,97 1,60 1,29 76 0,19 0,19 0,26 0,44 0,63 0,60
28 0,40 0,36 0,33 0,31 0,27 0,14 77 0,48 0,48 0,44 0,43 0,44 0,50
29 0,52 0,40 0,35 0,31 0,28 0,29 78 0,13 0,12 0,09 0,08 0,10 0,13
32 3,29 3,74 4,67 4,93 3,53 3,20 79 0,02 0,02 0,09 0,30 0,20 0,21
33 2,22 1,95 1,66 1,42 1,16 1,21 81 0,36 0,37 0,46 0,56 0,45 0,43
34 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,02 82 4,88 5,69 6,09 6,54 6,50 4,55
35 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,08 83 5,99 5,65 5,09 4,93 5,14 3,77
41 0,08 0,10 0,09 0,14 0,49 1,72 84 5,53 5,19 5,74 6,33 6,54 5,63

29
Theo Hip hi Dt may Vit Nam, hng FOB xut khu ch chim khong 20% - 30%, cn
li ch yu l gia cng. Ngay c nhng sn phm FOB ca nc ta hin cng rt s khai.
Sn xut FOB "tht s", doanh nghip phi t thit k mu m, chn nguyn ph liu, cho
hng (mua t, bn on). Nhng trn thc t, doanh nghip nc ta ang c nh nhp
khu ch nh mua nguyn ph liu, may theo mu h a ra v c hng 5% - 10% trn
gi tr ca sn phm.
30
i vi mi nhm hng nht nh, ch s ny so snh t trng ca nhm hng trong xut
khu ca Vit Nam so vi t trng tng ng ca nhm hng trong xut khu ca th gii.
Ch s RCA>1 th hin hng ha th hin li th so snh trong xut khu, trong khi ch s
RCA<1 cho thy hng ha cha th hin c li th so snh trong xut khu. Quan trng
hn, ch s RCA tng phn nh li th so snh trong xut khu c ci thin.
128
 42 0,10 0,08 0,05 0,13 0,11 0,16 85 22,10 20,55 20,22 19,33 19,31 10,76
43 0,10 0,11 0,15 0,06 0,12 0,30 87 0,12 0,11 0,17 0,16 0,20 0,15
51 0,12 0,11 0,09 0,09 0,11 0,10 88 0,26 0,26 0,29 0,39 0,39 1,20
52 0,04 0,08 0,12 0,10 0,11 0,20 89 0,64 0,65 0,74 0,83 0,88 1,60
53 0,03 0,05 0,05 0,06 0,07 0,11 93 0,10 0,12 0,11 0,15 0,14 0,14
54 0,01 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 96 0,01 0,00 0,04 0,00 0,00 0,00
55 0,36 0,29 0,27 0,27 0,33 0,36 97 0,01 0,02 0,13 0,34 0,45 1,51

Lu : c t mu cho thy nhm hng th hin li th so snh trong xut khu. Ngun: Tnh ton
t c s d liu COMTRADE.
Nhm ngnh da giy (m hng 85) c li th cnh tranh ln nht (so vi th gii). Tuy
vy, ch s RCA ca nhm ngnh hng ny gim nh t 22,1 xung 19,3 trong giai on
2004-2008, sau gim mnh xung cn 10,8 vo nm 2009. Cc ngnh hng khc c nhiu
li th so snh l: cao su th (m hng 23); c, gip xc, ng vt thn mm (m hng 03); c
ph, ch, ca cao, gia v (m hng 07); cc sn phm v ph kin qun o (m hng 84), v.v.
Mt s nhm hng - c bit l c ph, ch, ca cao, gia v v cc ch phm (m hng 07);
ni tht v ph kin, ging ng, m, nm v cc ph kin tng t (m hng 82); v da, cc
sn phm da, v cc trang phc bng da (m hng 61) ngy cng tr nn cnh tranh hn.
Nh vy, nc ta tn dng kh tt li th so snh cc mt hng xut khu s ch v/hoc
s dng nhiu ti nguyn hoc lao ng. ng thi, nc ta vn th hin nhiu tim nng
xut khu mt s mt hng c hm lng ch bin cao hn.
Bng 55 th hin t trng trong xut khu ca cc nhm hng theo ch s RCA. C
th, cc nhm hng ny bao gm: (i) nhm hng c li th so snh cnh tranh ti thi im
nm 2009 (RCA2009>1); (ii) nhm hng khng c li th so snh cnh tranh ti thi im nm
2009, nhng li th cnh tranh c ci thin so vi cc nm trc (RCA2009>1 v
RCA2009>RCA2004); v (iii) nhm hng khng c li th so snh cnh tranh ti thi im nm
2009, v li th cnh tranh cng khng c ci thin so vi cc nm trc (RCA2009>1 v
RCA2009<RCA2004). C th thy cc sn phm c li th cnh tranh ti thi im nm 2009
chim phn ln trong s cc mt hng xut khu, mc d t trng gim lin tc t khong
83,6% nm 2004 xung cn khong 76,9% nm 2008. Tuy nhin, tng gi tr xut khu ca
cc mt hng ny vn tng.
Bng 55: T trng xut khu ca cc nhm hng ha phn theo RCA
n v tnh: %

2004 2005 2006 2007 2008 2009

RCA2009>1 83,55 83,37 81,36 79,50 77,90 76,89
RCA2009<1 v RCA2009>RCA2004 12,57 13,30 15,52 17,40 18,91 20,20
RCA2009<1 v RCA2009<RCA2004 3,88 3,33 3,12 3,10 3,19 2,90
\Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE
Ngay c vi nhiu ngnh hng m nc ta cha c li th so snh vo nm 2009, kh
nng cnh tranh dn c ci thin. iu ny c phn nh qua vic cc ch s RCA cho
cc ngnh hng ny tng lin tc, v mt s mt hng ny c th tr thnh ng lc cho
tng trng xut khu. Cc mt hng chnh trong nhm hng ny l: my vn phng v my

129
x l thng tin t ng (m hng 75); si dt (m hng 26); phn bn (m hng 56); thit b
vin thng, ghi m v phc ch (m hng 76), v.v. (Bng 54). Ring vi mt hng phn bn,
xut khu cao c th l do ti xut, do nhp khu ca mt hng ny tng t 825 triu USD
nm 2004 ln hn 1,4 t USD nm 2009.
Mt du hiu tch cc na l t trng cc mt hng ny trong xut khu tng lin
tc, t mc 12,6% nm 2004 ln hn 20,2% nm 2008. Ngay c khi khng tnh nhm hng
phn bn (vi t l 0,0001%), t l ny vn tng. Do hm lng ch bin ca cc mt hng
ny cao hn so vi nhng mt hng m nc ta ang c li th so snh, iu ny phn nh c
cu xut khu ang chuyn dch theo hng tng t trng cc mt hng ch bin. Nh vy,
mc d nhiu mt hng khng c li th so snh, kh nng cnh tranh ca cc mt hng
dn c ci thin, song song vi vic thc hin nhiu hip nh FTA trong khung kh
ASEAN v WTO. Thch thc ch l liu mc ci thin kh nng cnh tranh xut khu p
ng c yu cu ca qu trnh pht trin.
c bit, trong nhm cc mt hng c RCA<1 vo nm 2009 v RCA2009<RCA2004 th
c hai nhm mt hng c t trng xut khu ln nht l nhm phng tin giao thng ng
b (m hng 78) v nhm qung kim loi (m hng 28). Mc d vy, t trng ca cc nhm
hng ny trong xut khu u c xu hng gim. T trng nhm phng tin giao thng
ng b trong tng xut khu gim t 1,2% vo nm 2004 xung cn 0,9% vo nm
2009. Trong cng giai on, t trng tng ng ca hng qung kim loi gim t 0,5%
xung cn 0,21%.
Nh vy, c cu xut khu ca nc ta ang c xu hng dch chuyn t cc ngnh
hng vi li th cnh tranh truyn thng sang cc ngnh xut khu mi, ngay c khi cc mt
hng xut khu mi ny vn cha th hin c li th so snh. Nh vy, hot ng xut
khu khng ch hng vo tn dng li th cnh tranh tnh, m cn to c hi gy dng li
th cnh tranh mt s mt hng ch bin. Tuy vy, qu trnh dch chuyn c th gp thch
thc t vic iu chnh gim t trng xut khu cc mt hng chng ta ang c li th sang
cc mt hng s c nhiu li th. Thi gian iu chnh cng lu th tn ph cng ln.
(b) Tc ng n nhp khu phn theo mt hng
Bng 56 trnh by gi tr nhp khu chia theo cc nhm hng BEC. Cng ging nh
din bin ca xut khu, nhp khu hng ha c xu hng tng lin tc cho n nm 2009.
Nhm hng nhp khu c gi tr ln nht l hng cng nghip trung gian ch bin/gia
cng. Gi tr nhp khu ca nhm hng ny tng t mc 5,8 t USD nm 2000 ln 21,5 t
USD nm 2006, v 35,5 t USD nm 2008. Kt qu l t trng ca nhm hng ny tng t
36,9% ln gn 47,9% trong giai on nm 2000-2006, sau gim nh xung cn 44,0% nm
2008. Nhm hng nhp khu ln th hai l hng ha vn (khng tnh phng tin vn ti), c
gi tr nhp khu tng t mc 1,5 t USD nm 2000 ln 3,1 t USD nm 2006, v 5,3 t USD
nm 2008. T trng ca nhm hng ny theo cng tng lin tc t 11,5% ln 13,7% trong
giai on 2000-2006, v tip tc gim xung 15,4% nm 2008. Mt nhm hng ha nhp
khu quan trng th ba l nhm hng xng du ( ch bin). Gi tr nhp khu ca nhm
hng ny cng tng kh mnh, t 2,1 t USD nm 2000 (tng ng 13,5% tng gi tr nhp

130
 khu) ln gn 6,6 t USD nm 2006 (tng ng 14,7%), v 12,1 t USD nm 2008 (tng
ng 15,0%). Ph kin v ph tng ca hng ha vn cng c gi tr nhp khu ln, ln ti
5,3 t USD (tng ng vi 6,6% tng gi tr nhp khu) nm 2008.
n nm 2009, do tc ng ca cuc khng hong ti chnh th gii v suy thoi kinh
t ton cu, gi tr nhp khu ca hu ht cc nhm hng ny u gim. Gi tr nhp khu
hng cng nghip trung gian ( ch bin/gia cng) gim xung cn 30,5 t USD, tng
ng vi 43,5% tng nhp khu. Nhm hng ha vn (khng tnh phng tin vn ti) c
gi tr nhp khu gim nh (khong 77 triu USD) v chim 17,7% tng gi tr nhp khu.
Vi nhm hng xng du ( ch bin), gi tr nhp khu gim xung cn 7,2 t USD, tng
ng vi 10,3% nhp khu ca nm 2009.
Tuy nhin, nhm hng ha vn (tr phng tin vn ti) li c tc tng nhp khu
nhanh nht.31 Gi tr nhp khu ca nhm hng ny tng trung bnh ti 22,8%/nm trong
giai on 2000-2006, v 26,2%/nm trong giai on 2006-2009. Gi tr nhp khu ca nhm
hng ny cng ch gim nh (khong 0,6%) trong nm 2009 - khi Vit Nam chu tc ng ca
cuc khng hong ti chnh v suy thoi kinh t ton cu.
Nhp khu ca nhm lng thc thc phm (LT-TP) v ung ch bin phc v
h gia nh cng tng kh nhanh, trung bnh t ti 26,9%/nm trong giai on 2000-2006 v
23,1%/nm trong giai on 2006-2009. Nhm hng cng nghip trung gian ( ch bin/gia
cng) c tc tng nhp khu kh cao, ln ti 24,5%/nm trong giai on 2000-2006 v
12,3%/nm trong giai on 2006-2009.
Bng 56: Nhp khu hng ha chia theo m ngnh BEC
Gi tr (Triu USD) Tc tng (%/nm)
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2000-2006 2006-2009
Tng s 15.637 36.624 44.891 62.765 80.714 69.949 19,2 15,9
LT-TP, ung s ch, phc v cc ngnh (111) 98 249 279 427 478 531 19,0 23,9
LT-TP, ung s ch, phc v h gia nh
87 314 292 401 568 579 22,3 25,7
(112)
LT-TP, ung ch bin, phc v cc ngnh
186 523 639 912 1.246 959 22,9 14,5
(121)
LT-TP, ung ch bin, phc v h gia nh
145 466 606 802 1.114 1.129 26,9 23,1
(122)
Hng CN trung gian, s ch (21) 440 1.070 1.468 1.937 3.023 2.776 22,3 23,7
Hng CN trung gian, ch bin (22) 5.770 17.217 21.513 28.656 35.544 30.462 24,5 12,3
Du th (31) 0 23 30 30 51 73 - -
Xng du, ch bin (32) 2.113 5.288 6.578 8.593 12.127 7.232 20,8 3,2
Hng ha vn (tr phng tin vn ti) (41) 1.794 4.659 6.161 9.754 12.454 12.377 22,8 26,2
Ph kin v ph tng ca hng ha vn (42) 1.485 2.575 3.055 4.226 5.342 5.357 12,8 20,6
Xe ch khch (51) 102 441 37 203 385 513 -15,8 141,3
Cc phng tin giao thng khc (cng nghip)
185 698 507 1.514 1.748 1.305 18,3 37,1
(521)
Cc phng tin giao thng khc (phi cng
792 73 87 155 152 161 -30,8 22,9
nghip) (522)
Ph tng v ph kin (53) 269 743 1.042 2.071 2.390 2.194 25,3 28,2
Hng tiu dng lu bn (61) 165 358 429 539 712 865 17,3 26,3
Hng tiu dng bn lu bn (62) 397 607 606 687 970 905 7,3 14,3
Hng tiu dng khng lu bn (63) 1.021 1.317 1.373 1.624 2.011 2.261 5,1 18,1
Cc mt hng khc (7) 588 5 190 235 397 267 -17,2 12,1
T trng (%)

31
Khng tnh nhng nhm hng c gi tr nhp khu tng i nh.
131
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
LT-TP, ung s ch, phc v cc ngnh (111) 0,6 0,7 0,6 0,7 0,6 0,8
LT-TP, ung s ch, phc v h gia nh
0,6 0,9 0,6 0,6 0,7 0,8
(112)
LT-TP, ung ch bin, phc v cc ngnh
1,2 1,4 1,4 1,5 1,5 1,4
(121)
LT-TP, ung ch bin, phc v h gia nh
0,9 1,3 1,4 1,3 1,4 1,6
(122)
Hng CN trung gian, s ch (21) 2,8 2,9 3,3 3,1 3,7 4,0
Hng CN trung gian, ch bin (22) 36,9 47,0 47,9 45,7 44,0 43,5
Du th (31) 0,0 0,1 0,1 0,0 0,1 0,1
Xng du, ch bin (32) 13,5 14,4 14,7 13,7 15,0 10,3
Hng ha vn (tr phng tin vn ti) (41) 11,5 12,7 13,7 15,5 15,4 17,7
Ph kin v ph tng ca hng ha vn (42) 9,5 7,0 6,8 6,7 6,6 7,7
Xe ch khch (51) 0,7 1,2 0,1 0,3 0,5 0,7
Cc phng tin giao thng khc (cng nghip)
1,2 1,9 1,1 2,4 2,2 1,9
(521)
Cc phng tin giao thng khc (phi cng
5,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2
nghip) (522)
Ph tng v ph kin (53) 1,7 2,0 2,3 3,3 3,0 3,1
Hng tiu dng lu bn (61) 1,1 1,0 1,0 0,9 0,9 1,2
Hng tiu dng bn lu bn (62) 2,5 1,7 1,4 1,1 1,2 1,3
Hng tiu dng khng lu bn (63) 6,5 3,6 3,1 2,6 2,5 3,2
Cc mt hng khc (7) 3,8 0,0 0,4 0,4 0,5 0,4

Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE

ng lu l gi tr nhp khu ca nhm xe ch khch v nhm cc phng tin giao
thng khc (phc v cng nghip) tng rt nhanh trong giai on 2006-2009, vi tc
tng trung bnh ln lt l 141,3%/nm v 37,1%/nm (Bng 56). Nhm hng ny thm ch
vn tng nhp khu trong thi gian gn y, buc B Cng Thng phi ban hnh hng ro
k thut nhm kim ch hot ng nhp khu ny.32
Bng 57: Nhp khu chia theo cc nhm hng, 2000-2009
Gi tr (Triu USD) Tc tng (%/nm)
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2000-2006 2006-2009
Hng tiu dng 1.816 3.062 3.306 4.053 5.376 5.739 10,5 20,2
Hng trung gian 8.247 22.377 27.996 38.229 48.024 42.280 22,6 14,7
Hng ha vn 2.872 5.871 6.791 11.625 14.738 14.357 15,4 28,3
Xng du 2.113 5.310 6.608 8.623 12.179 7.305 20,9 3,4
Hng ha khc 588 5 190 235 397 267 -17,2 12,1
Tng s 15.637 36.624 44.891 62.765 80.714 69.949
T trng
Hng tiu dng 11,6 8,4 7,4 6,5 6,7 8,2
Hng trung gian 52,7 61,1 62,4 60,9 59,5 60,4
Hng ha vn 18,4 16,0 15,1 18,5 18,3 20,5

32
Ngy 12 thng 5 nm 2011, B Cng thng ban hnh Thng t s 20/2011/TT-BTC
quy nh b sung th tc nhp khu xe t ch ngi loi 09 ch ngi tr xung. Theo , k
t ngy 26/6/2011 cc doanh nghip nhp khu t loi di 9 ch ngi khi lm th tc nhp
khu s phi c thm giy ch nh, giy y quyn ca nh nhp khu, nh phn phi chnh
hng hoc hp ng i l ca chnh hng sn xut. Ngoi ra, doanh nghip phi xut trnh
c giy chng nhn c c s bo hnh, bo dng iu kin do B Giao thng Vn ti
cp mi c php a xe v th trng lu hnh.
132
 Xng du 13,5 14,5 14,7 13,7 15,1 10,4
Hng ha khc 3,8 0,0 0,4 0,4 0,5 0,4
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE

Ging nh phn nh gi v xut khu, nhm nghin cu cng chia nhp khu thnh
cc nhm hng da trn cch gp Bng 46. Kt qu c trnh by trong Bng 57. C th
thy hng trung gian l nhm hng nhp khu ln nht. Gi tr nhp khu ca nhm hng ny
tng t 8,2 t USD nm 2000 ln 28,0 t USD nm 2006, v t nh mc 48,0 t USD nm
2008 trc khi gim xung cn 42,3 t USD nm 2009. Nhm hng trung gian cng c tc
tng nhp khu nhanh nht trong giai on 2000-2006, trung bnh ln ti 22,6%/nm. Do mc
gim kh ln trong nm 2009 nn tc tng trng nhp khu hng trung gian trong giai
on 2006-2009 ch t trung bnh 14,7%/nm. Mc d vy, t trng hng trung gian trong
nhp khu nm 2009 (60,4%) ch gim nh so vi nm 2006 (62,4%), v cao hn nhiu so vi
nm 2000 (52,7%).
Tng t, nhp khu ca cc nhm hng xng du v hng ha vn cng c xu hng
tng lin tc trong giai on 2000-2008, v gim trong nm 2009 (Bng 57). Nhp khu hng
xng du tng t 2,1 t USD nm 2000 ln 12,2 t USD nm 2008 (tc l gn 6 ln), sau
gim xung cn 7,3 t USD nm 2009. Tc tng trng nhp khu ca nhm hng ny
trung bnh t 20,6%/nm trong giai on 2000-2006, v ch t 3,6%/nm trong nhng nm
2006-2009. Nhp khu hng ha vn li tng mnh t mc 2,9 t USD ln 14,7 t USD trong
giai on 2000-2008, trc khi gim nh xung cn 14,4 t USD vo nm 2009. Theo , tc
tng trng nhp khu trung bnh ca nhm hng ha vn ln lt t 15,4%/nm v
28,3%/nm trong cc giai on 2000-2006 v 2006-2009. Ni cch khc, qu trnh hi nhp
kinh t quc t su rng trong nhng nm gn y khin nhp khu hng ha vn tng nhanh
hn. y s l mt thch thc ln nu nhp khu hng ha vn khng c chuyn mnh
thnh nng lc sn xut tng thm cho nn kinh t.
Trong khi , nhp khu hng tiu dng li tng lin tc trong sut giai on 2000-
2009. C th, nhp khu nhm hng ny t ti 3,3 t USD nm 2006 v 5,4 t USD nm
2008, so vi mc 1,8 t USD nm 2000. Ngay c trong nm 2009, nhp khu hng tiu dng
vn tng ln 5,7 t USD. Tnh trung bnh, gi tr nhp khu hng tiu dng tng khong
10,5%/nm trong giai on 2000-2006, v 20,2%/nm trong nhng nm 2006-2009. Tuy
nhin, t trng nhm hng ny trong tng nhp khu gim t 11,6% nm 2000 xung cn
6,5% vo nm 2007, trc khi phc hi v t 8,2% vo nm 2009. Mt vn ng lu
y l m hng t ch khch c a vo nhm hng ha vn, ch khng phi l hng tiu
dng. V vy, t trng hng tiu dng c xu hng gim trong nhng nm gn y, m khng
tng nh nhiu nghin cu nhn nh.
Bng 58 trnh by c cu hng nhp khu ca nc ta t Trung Quc theo nhm hng
trong giai on 2000-2009. C th thy tng quan ca cc nhm hng trong c cu nhp
khu t Trung Quc kh tng ng so vi tng quan trong c cu nhp khu ni chung.
Hng trung gian cng l nhm hng ln nht trong nhp khu ca nc ta t Trung Quc. Gi
tr nhp khu t Trung Quc ca nhm hng ny ch t gn 579 triu USD nm 2000, song
133
 tng mnh v t 4,9 t USD nm 2006, 9,5 t USD nm 2008, trc khi gim xung cn
7,7 t USD vo nm 2009. Tc tng nhp khu ca nhm hng ny cng kh nhanh, ln
ti 42,7%/nm trong giai on 2000-2006, v 16,6%/nm trong giai on 2006-2009. Nh
vy, tc tng nhp khu hng trung gian t Trung Quc cn nhanh hn so vi tng nhp
khu hng trung gian ni chung (Bng 57). T trng hng trung gian trong nhp khu t
Trung Quc li tng lin tc t 41,3% nm 2000 ln gn 66,0% nm 2006, sau gim lin
tc xung cn 50,2% vo nm 2009.
Hng ha vn l nhm ln th hai trong nhp khu ca nc ta t Trung Quc. Nm
2000, nc ta mi ch nhp khu gn 542 triu USD hng ha vn t Trung Quc, song phn
nhp khu ny lin tc tng v t 1,3 t USD nm 2006, 4,4 t USD nm 2008, v 4,8 t
USD vo nm 2009. Nhp khu ca nhm hng ny t Trung Quc cng tng kh nhanh, vi
tc trung bnh ln ti 16,1%/nm trong giai on 2000-2006, v 53,3%/nm trong giai
on 2006-2009. Nh vy, tc tng nhp khu hng ha vn t Trung Quc nhanh hn so
vi tng nhp khu hng ha vn ni chung (Bng 57). Mc d vy, t trng hng ha vn
trong nhp khu t Trung Quc li gim lin tc t 38,7% nm 2000 xung 18,0% nm 2006,
sau tng lin tc ln 31,0% vo nm 2009. ng ch l tng t trng ca hng ha vn
v hng ha trung gian trong nhp khu t Trung Quc bin ng qua hng nm, nhng lun
vt mc 80%.
Bng 58: Nhp khu t Trung Quc chia theo nhm hng, 2000-2009
T trng (%) Tc tng (%/nm)
2000 2005 2006 2007 2008 2009 2000-2006 2006-2009
Hng tiu dng 8,3 8,3 7,2 5,5 5,5 6,1 28,9 20,5
Hng trung gian 41,3 60,1 66,0 63,6 59,4 50,2 42,7 16,6
Hng ha vn 38,7 15,6 18,0 23,3 27,3 31,0 16,1 53,3
Xng du 9,6 16,0 8,8 5,9 5,8 11,1 30,0 38,3
Hng ha khc 2,1 0,0 0,0 1,6 2,0 1,6 -35,5 382,8
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE

Tuy nhin, my mc v cng ngh ngun t Trung Quc hay ASEAN c vng i sn
phm ngn hn so vi ca Hoa K v EU. V vy, chuyn hng nhp khu my mc v
cng ngh t EU v Hoa K tn dng li ch t vic gia nhp WTO cng nh tn dng cc
hip nh thng mi song phng v khu vc c k kt gia Vit Nam v cc i tc
s rt hu ch trong vic va lm a dng ha th trng nhp khu, li va thc y nng
sut v cng ngh hin i trong nn kinh t (T Thy Anh, 2009).
C cu hng nhp khu t ASEAN c trnh by trong Bng 59. Hng trung gian l
nhm hng ln nht trong nhp khu t ASEAN. Gi tr nhp khu t ASEAN ca nhm
hng ny tng nhanh v lin tc t mc 1,7 t USD nm 2000 ln 9,7 t USD nm 2008,
sau gim xung cn 9,0 t USD nm 2009. Theo , tc tng nhp khu trung bnh
hng nm ca nhm hng ny t ti 23,5%/nm trong giai on 2000-2006, v 12,7%/nm
trong giai on 2006-2009. Nh vy, so vi tng nhp khu hng trung gian ni chung (Bng
57), tc tng nhp khu hng trung gian t ASEAN nhanh hn mt cht trong giai on
134
2000-2006 v chm hn mt cht trong giai on 2006-2009. iu ny phn no phn nh
vic chuyn hng sang nhp khu hng trung gian t cc ngun ngoi ASEAN sau nm
2007. Mc d vy, tc tng nhp khu hng trung gian t ASEAN nhanh hn so vi tc
tng nhp khu t ASEAN ni chung. V vy, t trng hng trung gian trong nhp khu t
ASEAN tng lin tc t 39,8% nm 2000 ln gn 54,6% nm 2009.
Bng 59: Nhp khu t ASEAN, 2000-2009
n v tnh: %
2000 2004 2006 2007 2008 2009
Hng tiu dng 7,9 8,1 7,6 7,7 8,1 10,9
Hng trung gian 39,8 55,0 50,0 52,8 49,6 54,6
Hng ha vn 13,3 10,0 9,3 9,1 9,0 14,0
Xng du 36,8 27,0 33,1 30,3 33,0 20,4
Hng ha khc 2,1 0,0 0,0 0,1 0,2 0,0
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE
Mt nhm hng quan trng na trong nhp khu t ASEAN l hng xng du. Gi tr
nhp khu nhm hng ny t ASEAN tng t 1,6 t USD nm 2000 ln 4,1 t USD nm 2006
v 6,5 t USD nm 2008, trc khi gim xung cn 3,4 t USD vo nm 2009. Nhp khu
ca nhm hng ny t ASEAN cng tng kh nhanh, vi tc trung bnh ln ti 18,7%/nm
trong giai on 2000-2008. Mc gim trong nm 2009 ch yu l do Vit Nam bt u vn
hnh nh my lc du Dung Qut trong nm ny. T trng hng xng du trong nhp khu t
ASEAN c xu hng gim, ch cn 33,1% vo nm 2006 v 20,4% vo nm 2009 so vi mc
36,8% vo nm 2000.
ng lu l hng ha vn c vai tr rt nh trong nhp khu t ASEAN. Ngoi tr
nm 2001, nhp khu hng ha vn t ASEAN tng lin tc, t 593 triu USD nm 2000 ln
khong 1,2 t USD nm 2006, v khong 2,3 t USD nm 2009. im tch cc l t trng
hng ha vn trong nhp khu t ASEAN kh n nh trong giai on 2006-2008 (khong
9%) v tng mnh vo nm 2009. Tuy nhin, xu hng ny dng nh cha tng xng vi
mc tng FDI t cc nc ASEAN (c bit l Ma-lai-xi-a v Xinh-ga-po) vo nc ta.
Hng trung gian cng chim t trng ln trong nhp khu ca Vit Nam t Hn Quc
(Bng 60). Gi tr nhp khu hng trung gian t Hn Quc tng lin tc t 1,1 t USD nm
2000 ln 2,4 t USD nm 2006, v 4,4 t USD nm 2009. Nhp khu ca nhm hng ny ch
tng trung bnh 14,5%/nm trong giai on 2000-2006, song tng tc v t trung bnh
22,2%/nm trong giai on 2006-2009. Nh vy, so vi tng nhp khu hng trung gian ni
chung (Bng 57), tc tng nhp khu hng trung gian t Hn Quc chm hn ng k
trong giai on 2000-2006 v nhanh hn nhiu trong giai on 2006-2009. Nh cp
phn trn, din bin ny phn no phn nh vic nc ta chuyn hng nhp khu hng trung
gian t nm 2007 sang cc nc ngoi ASEAN, trong c Hn Quc - khi Hip nh
AKFTA c thc hin. Quan trng hn, tc tng nhp khu hng trung gian t Hn
Quc nhanh hn so vi tc tng nhp khu t Hn Quc ni chung. Do , t trng hng

135
trung gian trong nhp khu t Hn Quc tng t 61,6% nm 2000 ln gn 62,3% nm 2006
v 66,2% nm 2009. Xu hng tng nhp khu hng trung gian dng nh ph hp vi xu
hng tng FDI t Hn Quc trong nhng nm gn y.
Bng 60: Nhp khu t Hn Quc, 2000-2009
n v tnh: %
2000 2004 2006 2007 2008 2009
Hng tiu dng 17,2 9,5 6,3 4,6 4,0 5,2
Hng trung gian 61,6 61,2 62,3 62,7 57,5 66,2
Hng ha vn 16,9 19,2 17,9 18,1 17,5 19,3
Xng du 2,2 10,0 13,5 14,6 20,9 9,3
Hng ha khc 2,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ngun: Tnh ton ca nhm tc gi t s liu COMTRADE
Hng ha vn cng c v tr kh quan trng na trong nhp khu ca Vit Nam t Hn
Quc. Gi tr nhp khu nhm hng ny t Hn Quc tng ln 700 triu USD nm 2006 v
1,3 t USD vo nm 2009 so vi mc gn 300 triu USD nm 2000. Theo , tc nhp
khu ca nhm hng ha vn t Hn Quc trung bnh t 15,4%/nm trong giai on 2000-
2006 v 22,7%/nm trong nhng nm 2006-2009, tc l nhanh hn mt cht so vi tc
tng nhp khu hng trung gian t Hn Quc trong cc giai on tng ng (ln lt l
14,5%/nm v 22,2%/nm). Theo , t trng hng ha vn trong nhp khu t Hn Quc c
xu hng tng t 16,9% nm 2000 ln 17,9% vo nm 2006 v 19,3% vo nm 2009.
ng lu , c nhiu mt hng nhp khu mang tnh i xng rt cao. Ni cch khc,
cc doanh nghip trong nc nhp khu u vo sn xut cc mt hng xut khu hoc
cng c mt hng va xut khu li va nhp khu. Chng hn, nc ta xut khu du th
nhng li nhp khu xng du s dng, hay nhp khu nguyn liu may mc v da giy
sn xut giy da, qun o, v nhp khu my tnh v linh kin in t gia cng, lp rp
thnh thnh phm ri xut khu. Tnh trng ny xut pht t vic cng ngh sn xut trong
nc cn yu km v/hoc cha pht trin cng nghip h tr v/hoc doanh nghip cha
kh nng tham gia cc cng on quan trng hn chui gi tr.
Bng 61 so snh t trng ca 50 mt hng c gi tr nhp khu ln nht ca nc ta
trong giai on 2004-2009. T trng ca cc mt hng ny trong nhp khu ln ti gn
53,3% vo nm 2009, tng so vi mc 48,1% nm 2006 v 45,6% vo nm 2004. C th thy
l tng t trng cc mt hng ny nh hn so vi tng t trng ca 50 mt hng xut khu ln
nht. iu ny phn no phn nh nhp khu ca nc ta phn tn nhiu hn cp HS 4 ch
s. Tuy nhin, tng t trng ca 50 mt hng nhp khu ln nht tng, cho thy xu hng
nhp khu tp trung dn vo mt s mt hng. Ni cch khc, cc mt hng ny dn thm
nhp su hn vo th trng nc ta.
Xt theo t trng trong nhp khu, mt hng ln nht l du c ngun gc t du m
v cc ch phm (m 2710). T trng ca nhm hng trong nhp khu vo nm 2004 l
11,6%, sau tng ln ti 14,0% vo nm 2008, v ch gim xung cn 10,1% vo nm

136
2009. Mt hng nhp khu ln th hai l cc sn phm st hoc thp khng hp kim c cn
phng, c chiu rng t 600 mm tr ln, c cn nng, cha ph, m hoc trng (m 7208).
Vo nm 2004, nhm hng ny ch chim 1,7% tng nhp khu, song t trng ny tng ln
ti 3,1% v 3,3% ln lt vo cc nm 2008 v 2009. Thit b in dng cho in thoi hu
tuyn hoc in bo hu tuyn; in thoi hnh (m 8517) cng ng gp ng k vo nhp
khu, khong 2,4% vo nm 2009 so vi mc 0,5% vo nm 2004. Cc mt hng quan trng
khc l kh du v ph liu rn khc thu c t qu trnh chit xut du u tng (m 2304;
t trng tng t 0,8% ln 1,6% trong giai on 2004-2009; dc phm (m 3004; tng t
1,3% ln 1,6%); st hoc thp khng hp kim dng bn thnh phm (m 7207; gim t
2,7% xung 1,6%). Nhn chung, cc mt hng nhp khu ln nht ca nc ta u l cc
nhm my mc, nguyn ph liu phc v sn xut v gn y l cc loi phng tin giao
thng nguyn chic.
T trng ca cc mt hng ny cng thay i trong giai on 2004-2009. Mt hng c
t trng trong nhp khu tng nhanh nht l thit b in dng cho in thoi hu tuyn hoc
in bo hu tuyn, in thoi hnh (m 8517), vi mc tng gn 1,9 im phn trm. Cc sn
phm st hoc thp khng hp kim c cn phng, c chiu rng t 600 mm tr ln, c
cn nng, cha ph, m hoc trng (m 7208) c t trng ln, v cng tng ti 1,6 im phn
trm. Cui cng, b phn v ph tng ca xe c ng c thuc cc nhm t 87.01 n 87.05
(m 8708) c mc tng ln ti 1,3 im phn trm. Trong xu hng tng nhp khu ni
chung, vic cc mt hng ny tng t trng cho thy nhp khu ca cc mt hng ny tng
nhanh hn so vi nhp khu ni chung.
Mt hng gim t trng trong nhp khu nhanh nht l du c ngun gc t du m v
cc ch phm (m 2710), vi mc gim 1,6 im phn trm. Mc d vy, nh trnh by
trn, mt hng ny vn c t trng ln hn nhiu so vi cc mt hng khc. T trng trong
nhp khu ca cc loi vi dt thoi khc t x staple tng hp (m 5515) cng gim ti 1
im phn trm). T trng tng ng ca st hoc thp khng hp kim dng bn thnh
phm (m 7207) cn gim 1,1 im phn trm. ng lu l t trng ny gim trong khi t
trng ca cc sn phm st hoc thp khng hp kim c cn phng, c chiu rng t 600
mm tr ln, c cn nng, cha ph, m hoc trng (m 7208) li tng mnh. iu ny cho
thy nc ta dn chuyn sang nhp khu cc sn phm thp c hm lng ch tc cao hn,
gn vi cc thnh phm cui cng hn. Theo , hm lng gi tr gia tng thu c t cc
mt hng ny dng nh s thp hn. Ring nhp khu vng (k c vng m bch kim, m
7108 c t trng thay i kh nhanh) nn khng c phn tch y. Nhn chung, gi tr
nhp khu ca tt c cc mt hng trong Bng 61 u tng trong giai on 2004-2009, song t
trng mt s mt hng gim do tc tng nhp khu cc mt hng ny chm hn so vi tc
tng nhp khu ni chung.
Ngoi tr nhm xe t v cc loi xe khc c ng c c thit k ch yu ch
ngi, k c xe ch ngi c khoang hnh l ring v t ua (m 8703), nhp khu hu ht
cc mt hng trong Bng 61 u tng trong giai on 2004-2008. Mt hng c tc tng
nhp khu nhanh nht l b phn v ph tng ca xe c ng c thuc cc nhm t 87.01 n
87.05 (m 8708), t trung bnh 139,1%/nm trong giai on 2004-2008. Gia tng nhp khu

137
 nhm hng ny ch yu phc v lp rp xe trong nc, khi nhu cu trong nc i vi cc
loi xe c ng c tng mnh trong nhng nm gn y. Vi dt kim hoc mc khc (m
6006) tng nhanh th nh, vi tc trung bnh 95,4%/nm. Tc tng tng ng ca my
in, my in phun, tr cc loi thuc nhm 84.71; cc loi my ph tr in (m 8443) v ng
(m 1005) ln lt t 84,5%/nm v 68,8%/nm. Trong khi , hn 10 nhm mt hng khc
cng c tc tng nhp khu ti hn 30%/nm. Nhp khu ph liu, mnh vn st; thi c
st hoc thp ph liu nu li (m 7204) tng trung bnh ti 86,5%/nm. Nhm hng ny i
hi nhiu chi ph tr thnh cc thnh phm c th s dng c. iu ny t ra vn i
vi nh hng nhp khu ca nc ta.
Bng 61: T trng mt s mt hng nhp khu ln
n v tnh: %
STT M HS Tn hng 2004 2005 2006 2007 2008 2009
1 1001 Bt m 0,5 0,5 0,5 0,6 0,4 0,5
2 1005 Ng 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2 0,5
3 1511 Du c v cc chit sut 0,5 0,3 0,4 0,5 0,6 0,5
4 2304 Kh du v ph liu rn khc thu c t qu trnh chit xut du 0,8 0,9 0,9 1,1 1,3 1,6
u tng
5 2710 Du c ngun gc t du m v cc ch phm 11,6 13,7 13,9 13,0 14,0 10,1
6 2711 Kh t v cc loi kh hydrocacbon khc 0,5 0,6 0,6 0,7 0,7 0,7
7 3004 Dc phm (tr cc loi 3002, 3005, 3006) 1,3 1,3 1,2 1,1 1,0 1,6
8 3102 Phn v c hoc phn ha hc, c nit 1,4 0,9 0,6 0,6 0,6 0,9
9 3105 Phn v c hoc phn ha hc 0,7 0,6 0,7 0,7 0,7 0,8
10 3808 Thuc dit su b, loi gm nhm, nm, c 0,7 0,7 0,7 0,7 0,6 0,8
11 3901 Si polyme etilen, dng nguyn sinh 1,3 1,4 1,5 1,5 1,2 1,3
12 3902 Si polyme propylen hoc cc olefin khc, dng nguyn sinh 1,0 1,1 1,1 1,0 0,9 1,1
13 3907 Polyaxetal, polyete khc v nha epoxy, dng nguyn sinh 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,7
14 3926 Sn phm khc bng plastic v cc vt liu khc ca cc nhm t 0,6 0,6 0,7 0,6 0,6 0,7
39.01 n 39.14
15 4107 Da thuc c gia cng thm sau khi thuc hoc lm mc ca 0,6 0,7 0,7 0,6 0,5 0,5
loi b (k c tru) hoc ca loi nga, khng c lng, hoc
cha x, tr da thuc thuc nhm 41.14
16 4407 G ca hoc x theo chiu dc, lng hoc bc, c dy trn 6 0,7 0,8 0,8 0,7 0,5 0,6
mm
17 5201 X bng, cha chi th hoc cha chi k 0,6 0,4 0,5 0,4 0,6 0,6
18 5208 Vi dt thoi t si bng, t trng bng t nht 85%, trng lng 0,3 0,4 0,5 0,5 0,4 0,5
khng qu 200g/m2
19 5209 Vi dt thoi t si bng, c t trng bng t 85% tr ln, trng 0,2 0,3 0,3 0,4 0,5 0,6
lng trn 200g/m2
20 5402 Si filament tng hp (tr ch khu), cha ng gi bn l 0,8 0,7 0,6 0,6 0,5 0,5
21 5407 Vi dt thoi bng si filament tng hp, k c t cc loi si 0,4 0,6 0,5 0,5 0,5 0,6
thuc nhm 54.04.
22 5512 Cc loi vi dt thoi t x staple tng hp, c t trng loi x ny 0,5 0,8 0,6 0,7 0,6 0,6
t 85% tr ln
23 5515 Cc loi vi dt thoi khc t x staple tng hp 1,8 1,7 1,6 1,4 0,9 0,8
24 6006 Vi dt kim hoc mc khc 0,1 0,1 0,3 0,5 0,5 1,0
25 7108 Vng (k c vng m bch kim) cha gia cng hoc bn thnh 1,8 2,2 4,2 2,1 3,4 0,6
phm hoc dng bt
26 7204 Ph liu, mnh vn st; thi c st hoc thp ph liu nu li 0,2 0,2 0,3 0,6 1,0 1,1
27 7207 St hoc thp khng hp kim dng bn thnh phm 2,7 2,3 1,7 1,8 2,0 1,6
28 7208 Cc sn phm st hoc thp khng hp kim c cn phng, c 1,7 2,0 1,8 2,8 3,1 3,3
chiu rng t 600 mm tr ln, c cn nng, cha ph, m hoc

138
 trng
29 7209 Cc sn phm st hoc thp khng hp kim c cn phng, c 1,4 1,3 0,7 0,8 0,9 0,7
chiu rng t 600 mm tr ln, cn ngui (p ngui), cha dt ph,
m hoc trng
30 7219 Thp khng g cn phng, c chiu rng t 600mm tr ln 0,4 0,5 0,5 0,7 0,4 0,6
31 7403 ng tinh luyn v hp kim ng cha gia cng 0,5 0,5 1,1 1,0 0,7 0,8
32 7601 Nhm cha gia cng 0,6 0,6 0,7 0,6 0,5 0,5
33 8408 ng c t trong kiu piston t chy bng sc nn (diesel hoc 0,2 0,2 0,2 0,4 0,4 0,5
bn diesel)
34 8417 L nung, l dng trong cng nghip hoc phng th nghim, k c 0,3 0,1 0,1 0,3 0,5 0,5
l khng dng in
35 8426 Cn cu ca tu; cn trc; xe cng xng c lp cn cu,... 0,2 0,2 0,2 0,3 0,4 0,6
36 8429 My i t, san t, cp t, my xc i t c kh, my o t, 0,5 0,4 0,4 0,4 0,4 0,8
my ch t c gu t xc, my m v xe ln ng, loi t
hnh
37 8443 My in, my in phun, tr cc loi thuc nhm 84.71; cc loi my 0,2 0,2 0,2 0,2 1,0 1,2
ph tr in
38 8471 My x l d liu t ng; u c t hay u c quang, my 1,0 1,0 1,0 1,1 1,0 1,3
chuyn d liu
39 8479 Thit b v ph kin c kh c chc nng ring bit 0,6 0,7 0,6 0,6 0,6 0,6
40 8502 T my pht in v my bin i in quay 0,3 0,4 0,2 0,8 0,8 1,0
41 8517 Thit b in dng cho in thoi hu tuyn hoc in bo hu 0,5 0,5 0,6 0,6 1,3 2,4
tuyn; in thoi hnh
42 8529 Cc b phn ch yu dng cho cc thit b thuc nhm 8525 n 0,2 0,2 0,3 0,4 0,3 0,5
8528
43 8534 Mch in [ITA1/A-072] 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 0,5
44 8536 Thit b in ngt mch hay bo v mch in dng cho in 0,4 0,4 0,5 0,5 0,5 0,6
p khng qu 1000V
45 8542 Mch in t tch hp v vi mch in t 1,4 1,4 1,2 1,2 1,1 1,3
46 8544 Dy, cp in cch in v dy dn cch in khc; cp si quang 0,7 0,7 0,7 0,7 0,6 0,7
lm bng cc si n c v bc ring tng si
47 8703 Xe t v cc loi xe khc c ng c c thit k ch yu 1,3 1,2 0,1 0,3 0,5 0,8
ch ngi (tr cc loi thuc nhm 87.02), k c xe ch ngi c
khoang hnh l ring v t ua
48 8704 Xe c ng c dng vn ti hng ha 0,9 1,0 0,6 0,3 0,4 0,7
49 8708 B phn v ph tng ca xe c ng c thuc cc nhm t 87.01 0,1 0,2 0,7 1,2 1,3 1,4
n 87.05
50 8905 Tu n hiu, tu cu ha, tu ht no vt (tu cuc), cn cu ni 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,6
v tu thuyn khc
Tng t trng so vi tng nhp khu 45,6 48,0 48,1 49,0 52,1 53,3
Tng nhp khu (t USD) 32,0 36,8 44,9 61,6 80,7 64,7

Ngun: Tnh ton t s liu COMTRADE

n nm 2009, nhu cu i vi nhiu mt hng nhp khu lm u vo cho sn xut v
xut khu gim ng k. Theo , c n 28 mt hng trong Bng 61 c kim ngch nhp
khu gim vo nm 2009. Kim ngch nhp khu gim mnh nht nhm vng (k c vng m
bch kim) cha gia cng hoc bn thnh phm hoc dng bt (m 7108, gim ti 86%), tip n
l nhm du c ngun gc t du m v cc ch phm (m 2710, gim ti 43%). Ngc li,
nhp khu tu n hiu, tu cu ha, tu ht no vt (tu cuc), cn cu ni v tu thuyn khc
(m 8905) v ng (m 1005) tng ln lt 9,7 ln v 2,2 ln trong nm 2009.
i vi cc mt hng c gi tr nhp khu tng tng i nhanh, vic xem xt c cu
theo th trng l cn thit nhm xc nh xem ngun no lm tng nhp khu nhiu nht. i
vi nhm my in, my in phun, tr cc loi thuc nhm 84.71; cc loi my ph tr in (m
8443), nhp khu trong giai on 2004-2008 tng nhanh nht t n (trung bnh
139
385,9%/nm), tip l Nht Bn (126,5%/nm), ASEAN (121,6%/nm) v Trung Quc
(108,1%/nm). Tuy nhin, xt theo gi tr tuyt i, nhp khu ca nhm hng ny t n
cn kh nh. Trong khi , nhp khu t Nht Bn, ASEAN v Trung Quc ng gp kh
nhiu vo mc tng nhp khu ca nhm hng ny. Trong nm 2009, nhp khu ca nhm
hng ny gim nh, mt phn do nhp khu t ASEAN, Trung Quc v EU25 tng nh, trong
khi li gim ng k t Nht Bn.
i vi nhm ng (m 1005), tc tng nhp khu trung bnh trong giai on 2004-
2008 l cao nht i vi cc th trng n v cc nc khc, ln lt t 248,7%/nm v
224,4%/nm. mt phng din khc, nhp khu ng t n , ASEAN v cc nc khc
ng gp nhiu nht vo mc tng nhp khu ng ni chung, ln lt t 61,9%, 19,5% v
15,5%. Nm 2009 thm ch cn chng kin nhp khu ng tng nhanh hn (ti 123,6%), ch
yu vn do nhp khu t 3 nhm i tc trn vn tng ng k. Bng 62 cho thy mc ng
gp ca nhp khu t n , ASEAN v cc nc khc chim ti 17,5%, 31,6% v 42,4%
trong mc tng nhp khu ng ca Vit Nam.
i vi nhm vi dt kim hoc mc khc (m 6006), trong nhng nm 2004-2008,
nhp khu tng nhanh nht t th trng Trung Quc (trung bnh 127,7%/nm), tip l Hn
Quc (trung bnh 116,7%/nm). y cng l hai nc xut khu mt hng ny nhiu nht vo
Vit Nam. Theo , nhp khu t Trung Quc v Hn Quc cng ng gp ng k vo mc
tng nhp khu ca nhm hng ny, ln lt mc 26,2% v 27,7%. n nm 2009, nhp
khu ca nhm hng ny t hu ht cc i tc (tr EU25) vn tip tc tng, khin nhp khu
nhm hng ni chung tng 52,2%.
i vi nhm ph liu, mnh vn st; thi c st hoc thp ph liu nu li (m
7204), nhp khu tng khong 86,5% trong giai on 2004-2008. Xt theo th trng, nhp
khu ca nhm hng ny c tc tng trng cao nht t th trng c v Niu Di-ln (trung
bnh 967,1%/nm), Hoa K (trung bnh 227,2%/nm), EU25 v cc nc khc (u khong
trn di 147%%/nm). Mc d vy, gi tr nhp khu ca nhm hng ny t cc th trng
c v Niu Di-ln v EU25 cn tng i nh. V vy, nhp khu t Hoa K v cc nc khc
ng gp ch yu vo mc tng nhp khu ca nhm hng ny. Tnh chung trong giai on
2004-2008, nhp khu t Hoa K v cc nc khc ng gp ln lt 42,5% v 34,0% vo
mc tng nhp khu mt hng ny. n nm 2009, nhp khu ca nhm hng ny gim
khong 14,1%, ch yu do gim nhp khu t chnh Hoa K v nhm cc nc khc.
i vi nhm b phn v ph tng ca xe c ng c thuc cc nhm t 87.01 n
87.05 (m 8708), Vit Nam tng nhp khu trung bnh ti 139,1%/nm gia cc nm
2004-2008. Xt theo th trng, tc tng trung bnh hng nm nhanh nht l t ASEAN
(gn 223%), sau l Hn Quc (hn 139%), v EU25 (hn 131%). Tc tng nhp khu
t Nht Bn v Trung Quc thp hn mt cht, nhng cng ln lt t ti 126% v 125%.
Kt qu l ASEAN, Hn Quc v EU25 ng gp ln lt 24,5%, 11,4% v 18,6% vo mc
tng nhp khu trong cng giai on, trong khi cc mc ng gp tng ng ca Nht Bn v
Trung Quc l 22,4% v 17,9%. Mc d vy, nhp khu ca nhm hng ny gim khong
15,7% vo nm 2009, ch yu l do gim nhp khu t EU25 (ng gp 64,3%), Trung Quc
(23,5%) v Nht Bn (20,3%).

140
 Ngoi ra, nhm hng cn quan tm na l nhp khu ph liu v ph thi t ngnh
cng nghip thc phm v thc n gia sc (Chng 23 theo phn loi HS). Cc mt hng
nhp khu quan trng trong Chng ny l: Bt mn, bt th v bt vin, t tht hoc ph
phm dng tht sau git m, t c hay ng vt gip xc, ng vt thn mm hoc ng vt
thu sinh khng xng sng khc, khng thch hp dng lm thc n cho ngi, tp m (m
2301, chim 0,40% nhp khu nm 2009); Kh du v ph liu rn khc, hoc cha xay
hoc dng bt vin, thu c t qu trnh chit xut du u tng (m 2304, chim
1,47%); v thc n gia sc (m 2309, chim 0,30%).
Trong giai on 2004-2008, nhp khu ca ba nhm hng ny u tng, vi tc
trung bnh t ln lt 44,6%/nm, 40,2%/nm; v 23,4%/nm. Nhp khu ca nhm hng
2301 tng nhanh nht n (154,7%/nm), EU25 (123,9%/nm) v Hoa K (53,1%/nm).
Tuy nhin, hai th trng ng gp nhiu nht vo mc tng nhp khu ca mt hng ny li
l cc nc khc (ng gp 57,4%) v EU25 (24,7%). Vi nhm 2304, nhp khu tng nhanh
nht t Hoa K (95%/nm), Nht Bn (70,3%/nm) v Trung Quc (67,8%/nm), song li
c ng gp ch yu th trng n (75,9%). Vi nhm hng 2309, nhp khu tng
nhanh nht t Hn Quc (45,5%/nm), Hoa K (41,2%/nm) v Trung Quc (33,6%/nm).
Trung Quc cng ng gp nhiu nht (27,75) vo mc tng nhp khu mt hng ny trong
2004-2008, tip l ASEAN (20,3%) v cc nc khc (17,6%).
n nm 2009, nhp khu ch gim vi nhm hng 2304 (1,5%), trong khi vn tng
vi cc nhm 2301 v 2309 (ln lt 26,0% v 10,2%). ng gp ch yu vo mc tng
nhp khu ca nhm 2301 l t EU25 (63,7%) v cc nc khc (56,0%), trong khi tng nhp
khu nhm 2309 ch yu l t Trung Quc (62,3%) v EU25 (39,9%). Vi nhm 2304, nhp
khu t n l ngun ln nht, song cng gim ti 43,8%.
(c) ng gp vo nhp siu theo nhm hng
c hiu bit su hn v nhng din bin ca nhp siu, nhm nghin cu cng chia
nhp siu thnh cc nhm hng da trn cch gp Bng 46. Kt qu c trnh by trong
Bng 63. C th thy hng trung gian l nhm hng ng gp nhiu nht vo tng nhp siu.
Gi tr nhp siu ca nhm hng ny tng gn nh lin tc, t mc 5,5 t USD nm 2000 ln
18,7 t USD nm 2006, v t nh 31,3 t USD nm 2008. Do tc ng ca cuc khng
hong ti chnh th gii v suy thoi kinh t ton cu, nhp siu hng trung gian gim
xung cn 27,5 t USD vo nm 2009. Tuy vy, ng gp ca hng trung gian vo nhp siu
ni chung c xu hng gim. T l nhp siu hng trung gian so vi nhp siu hng ha ni
chung gim t mc hn 477% nm 2000 xung cn xp x 370% nm 2006, v gn 174%
nm 2008. Ring trong nm 2009, t l ny tng ln gn 214%.
Din bin gim ca t l nhp siu hng trung gian so vi nhp siu ni chung, cng
vi vic gi tr nhp siu hng trung gian lin tc tng, cho thy nhng nhm hng ha khc
cng dn tr thnh ngun gy nhp siu ln hn. Chng hn, nhp siu hng ha vn cng
kh ln, v cng tng gn nh lin tc. C th, nhp siu hng ha vn tng t gn 2,5 t
USD nm 2000 ln hn 5,0 t USD nm 2006, v 11,3 t USD nm 2008. Cng nh hng
trung gian, t l nhp siu hng ha vn so vi nhp siu ni chung c xu hng gim lin tc

141
v kh nhanh, t mc xp x 216% nm 2000 xung cn 99% nm 2006 v gn 63% nm
2008. Ch n nm 2009, nhp siu hng ha vn mi gim chm li, v ch t 10,2 t USD.
Do mc gim ny vn chm hn so vi mc gim nhp siu ni chung, t trng nhp siu
hng ha vn so vi nhp siu ni chung phc hi ln mc 79% vo nm 2009. Nh lu
trn, nhp siu hng ha vn tng mnh trong nhng nm gn y mt phn cn do tng
nhp khu t nguyn chic.

142
 Bng 62: Mt s mt hng nhp khu c tc tng nhanh nht
n v tnh: %
M 2004-2008 2008-2009
hng
ASEAN Trung EU25 n Nht Hn c - Cc Hoa Tng ASEAN Trung EU25 n Nht Hn c - Cc Hoa Tng
Quc Bn Quc Niu Di nc K Quc Bn Quc Niu Di nc K
ln khc ln khc
Tc tng
1005 26,6 -4,6 -25,1 248,7 0,0 - -28,5 224,4 139,5 68,8 159,1 197,8 -100,0 39,7 1476,2 -99,3 -100,0 381,5 175,9 123,6
6006 71,5 127,7 12,8 - 82,3 116,7 64,7 86,2 20,3 95,4 7,2 54,2 -4,2 396,3 85,6 69,8 1313,8 44,3 228,2 52,2
7204 74,9 80,0 147,6 - 3,6 17,4 967,1 146,7 227,2 86,5 16,0 61,0 47,2 -63,8 8,4 -2,2 17,9 -38,4 -19,3 -14,1
8443 121,6 108,1 0,2 385,9 126,5 18,4 -4,4 88,5 35,3 84,5 4,2 3,0 28,2 -81,1 -8,2 51,8 22,0 -1,8 -22,2 -2,1
8708 222,8 124,9 131,3 119,1 125,7 139,2 -4,8 114,4 91,5 139,1 -3,7 -20,4 -53,7 -44,2 -14,0 22,9 -47,2 -8,1 -52,3 -15,7
ng gp vo mc tng nhp khu
1005 19,5 0,0 -0,4 61,9 0,0 0,5 -0,1 15,5 3,1 100,0 36,1 0,2 -0,1 17,5 0,3 -0,4 0,0 42,4 4,0 100,0
6006 4,9 26,2 0,4 0,0 1,6 27,7 0,0 39,2 0,0 100,0 0,7 26,3 -0,1 0,2 2,7 36,1 0,0 33,7 0,3 100,0
7204 1,9 0,1 11,8 0,3 1,0 0,4 8,0 42,5 34,0 100,0 -2,2 -0,5 -37,3 1,1 -4,1 0,1 -9,3 109,1 43,0 100,0
8443 22,9 15,0 0,0 0,8 43,7 0,6 0,0 15,2 1,8 100,0 -44,1 -20,7 -38,3 27,8 165,0 -27,2 -1,0 12,8 25,8 100,0
8708 24,5 17,9 18,6 0,0 22,4 11,4 0,0 5,1 0,1 100,0 5,7 23,5 64,3 0,0 20,3 -16,7 0,0 2,7 0,3 100,0

Ngun: Tnh ton t s liu COMTRADE

143
 Bng 63: Nhp siu v ng gp ca cc nhm hng, 2000-2009
2000 2005 2006 2007 2008 2009
Gi tr (Triu USD)
Hng tiu dng -5.233 -13.102 -15.596 -19.491 -24.086 -23.513
Hng trung gian 5.506 15.938 18.718 25.972 31.324 27.483
Hng ha vn 2.490 4.534 5.015 9.285 11.301 10.208
Xng du -1.734 -3.053 -3.106 -1.449 -471 -1.209
Hng ha khc 124 -1 34 -115 -39 -116
Tng s 1.154 4.316 5.065 14.203 18.029 12.853
ng gp (%)
Hng tiu dng -453,5 -303,6 -307,9 -137,2 -133,6 -182,9
Hng trung gian 477,2 369,3 369,6 182,9 173,7 213,8
Hng ha vn 215,8 105,1 99,0 65,4 62,7 79,4
Xng du -150,3 -70,7 -61,3 -10,2 -2,6 -9,4
Hng ha khc 10,7 0,0 0,7 -0,8 -0,2 -0,9
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE
ng lu l nhp siu hng trung gian ln hn so vi xut siu hng tiu dng. Hn
na, chnh lch gia nhp siu hng trung gian v xut siu hng tiu dng thm ch cn tng, t
mc gn 273 triu USD nm 2000 ln 7,2 t USD nm 2008 v gn 4,0 t USD nm 2009. iu
ny cho thy mt phn ng k hng trung gian c s dng p ng nhu cu tiu dng
trong nc. Bn thn iu ny khng mu thun vi nhn nh ca nhiu nghin cu rng hng
trung gian c nhp v phc v sn xut cho xut khu.
Trong khi , xut siu hng tiu dng li c xu hng tng lin tc, ngoi tr nm 2009.
Xut siu nhm hng ny ch t hn 5,2 t USD nm 2000, song tng ti xp x 15,6 t USD
nm 2006 v 24,1 t USD nm 2008. Ngay c trong nm 2009, xut siu hng tiu dng cng ch
gim khong 573 triu USD so vi nm 2008. Nh vy, xut siu hng tiu dng tng trung
bnh khong 20,0%/nm trong giai on 2000-2006, v khong 14,7%/nm trong nhng nm
2006-2009. Tuy nhin, tc tng ny nh hn so vi mc tng tng ng ca nhp siu ni
chung. Kt qu l t trng xut siu hng tiu dng trong nhp siu gim t 454% nm 2000
xung cn 308% vo nm 2006 v 134% nm 2008, trc khi tng ln 183% vo nm 2009.33
Ngc li, nc ta c xut siu t xut nhp khu hng xng du, song mc xut siu ny
c xu hng tng trong giai on 2000-2004, v gim lin tc k t nm 2004 (Bng 63). Xut
siu hng xng du gim xung cn 471 triu USD nm 2008 v 1,2 t USD nm 2009 so vi
mc 3,1 t USD nm 2000. Xut siu ca nhm hng ny trung bnh tng khong 10,2%/nm
trong giai on 2000-2006, song li gim ti 27,0%/nm trong nhng nm 2006-2009. Kt qu l

33
Tt c theo gi tr tuyt i.

144
t trng ca xut siu hng xng du so vi nhp siu hng ha ca Vit Nam ni chung gim
lin tc, t mc 150% nm 2000 xung cn 61% nm 2006 v thm ch di 3% vo nm 2008.
Phn tip theo phn tch nhp siu vi mt s i tc chnh, trong c Trung Quc,
ASEAN, v Hn Quc. Bng 64 trnh by c cu hng nhp siu ca vi Trung Quc theo nhm
hng trong giai on 2000-2009. C th thy tng quan ca cc nhm hng trong c cu nhp
siu ca Vit Nam vi Trung Quc kh tng ng so vi tng quan trong c cu nhp siu ni
chung. Hng trung gian l nhm hng c nhp siu ln nht vi Trung Quc. T l nhp siu
hng trung gian so vi nhp siu t Trung Quc lun ln hn nhiu so vi t l tng ng ca
cc nhm hng khc. Tuy vy, t l nhp siu hng trung gian so vi nhp siu vi Trung Quc
gim lin tc t 97,6% nm 2005 xung cn 70,9% nm 2007 v 55,7% nm 2009. ng lu
l xu hng gim lin tc ny khng phi do nhp siu hng trung gian gim, m do nhp siu
vi Trung Quc tng nhanh hn so vi nhp siu hng trung gian vi Trung Quc.
Bng 64: Nhp siu vi Trung Quc v ng gp ca cc nhm hng, 2000-2009
n v tnh: %
2000a 2005 2006 2007 2008 2009
Hng tiu dng 251,4 0,1 0,4 0,2 1,0 -0,9
Hng trung gian -270,4 97,6 82,3 70,9 65,7 55,7
Hng ha vn -399,6 29,9 30,0 31,1 36,4 45,0
Xng du 517,0 -27,6 -9,6 -2,5 -4,0 1,5
Hng ha khc 1,7 0,0 -3,1 0,3 0,8 -1,3
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Lu : a: Nm 2000, Vit Nam t thng d thng mi vi Trung Quc. Ngun: Tnh ton t c s d
liu COMTRADE.

Hng ha vn cng l mt nhm hng quan trng gy ra nhp siu t Trung Quc. Gi tr
nhp siu hng ha vn vi Trung Quc mi ch t 540 triu USD vo nm 2000, song tng
gn nh lin tc v t ti 1,2 t USD nm 2006 v 4,5 t USD nm 2009. Nh vy, nhp siu
ca nhm hng ny t Trung Quc tng vi tc trung bnh 14,9%/nm trong giai on
2000-2006, v 53,5%/nm trong giai on 2006-2009. Nhng tc tng ny nhanh hn so vi
tc tng tng ng ca nhp siu ni chung. Kt qu l t l nhp siu hng ha vn so vi t
l nhp siu t Trung Quc c xu hng tng, t ti 45% vo nm 2009 so vi mc xp x 30%
nm 2005.
Nguyn Minh Cng (2011) ch ra mt s nguyn nhn gy ra thm ht thng mi
nghim trng vi Trung Quc. Th nht, do ngnh cng nghip ph tr trong nc yu km, Vit
Nam phi nhp khu cc nguyn vt liu phc v cho hot ng sn xut trong nc v cho xut

145
khu. Tuy nhin, do gn v mt a l34 v Trung Quc li c nhng loi u vo ph hp vi nhu
cu ca cc doanh nghip trong nc, nn nhp khu t th trng ny tng. Th hai, i vi nhm
hng ha my mc thit b, do gi c ph hp vi kh nng ti chnh ca cc doanh nghip trong
nc v hng sn xut v bn trong nc khng i hi kht khe v mt tiu chun cht lng nn
cc doanh nghip trong nc c xu hng chn nhp cc loi my mc, thit b t Trung Quc.
Th ba, cc mt hng xut khu quan trng ca nc ta l giy dp, dt may, linh kin in t v
my tnh th li xut sang cc th trng EU hoc Hoa K m khng th tm sang c Trung Quc
do h cng ang c li th so snh cc mt hng ny. Th t, trong nhng nm gn y, Trung
Quc lin tc trng thu cc cng trnh v d n ln, hn na, cc gi thu m cc doanh nghip
Trung Quc trng li thng c thc hin theo hnh thc EPC, c ngha l cc nh thu Trung
Quc lm trn gi t khu thit k, mua sm thit b n xy dng, cn cc ch u t trong nc
lm cng on cui l vn hnh v s dng. iu ny dn n tnh trng cc cng trnh ny u
nhp thit b, u vo t Trung Quc, qua lm tng p lc i vi nhp siu.
Cng nh trng hp nhp siu vi Trung Quc, tng quan ca cc nhm hng trong c
cu nhp siu vi Hn Quc kh tng ng so vi tng quan trong c cu nhp siu ni chung
(Bng 65). Tuy nhin, khc vi trng hp nhp siu vi Trung Quc, nhp siu vi Hn Quc
gim mt phn l do xut siu hng tiu dng. Xut siu hng tiu dng thm ch cn tng nhanh,
khin t l xut siu hng tiu dng so vi nhp siu vi Hn Quc tng. T l ny t 10,1%
nm 2009, cao hn ng k so vi mc 3,3% nm 2005.35
Ngc li, nhp siu vi Hn Quc ch yu l do nhp siu hng trung gian. Ging c
cu nhp siu vi Trung Quc, t l nhp siu hng trung gian so vi nhp siu t Hn Quc l
ln nht.
Bng 65 cho thy t l nhp siu hng trung gian so vi nhp siu vi Hn Quc c xu
hng gim t 71,4% nm 2000 xung cn 63,6% nm 2008, trc khi tng ln 81,7% nm
2009. Tng t nh trng hp nhp siu vi Trung Quc, xu hng gim lin tc trong giai
on 2000-2008 ch yu l do nhp siu vi Hn Quc tng nhanh hn so vi nhp siu hng
trung gian vi Hn Quc.
Hng ha vn cng chim mt t l ng k trong nhp siu vi Hn Quc. Ring
nhm hng ny, nc ta chu nhp siu khong 278 triu USD vo nm 2000, song mc nhp
siu tng nhanh chng v t ti 1,2 t USD nm 2009. Nh vy, nhp siu ca nhm hng
ny t Hn Quc tng vi tc trung bnh 15,1%/nm trong giai on 2000-2006, v
23,2%/nm trong giai on 2006-2009. Nh vy, nhp siu hng ha vn tng nhanh hn so vi

34
Cho d nhng i mi v mt cng ngh cho php gim chi ph vn chuyn, tuy nhin khong cch
thng mi vn cn nh hng kh ln n dng thng mi hin nay ca Vit Nam v ca nhiu
nc (Doanh v Heo, 2009; Trang, Tam v Nam, 2011).
35
Xt theo gi tr tuyt i.

146
 nhp siu ni chung trong cc giai on tng ng. V vy, nhp siu hng ha vn ng
gp nhiu hn vo nhp siu t Hn Quc, mc 26,1% vo nm 2009 so vi mc 19,8% nm
2000.

Bng 65: Nhp siu vi Hn Quc v ng gp ca cc nhm hng, 2000-2009

n v tnh: %
2000 2005 2006 2007 2008 2009
Hng tiu dng 4,9 -3,3 -6,3 -7,1 -7,2 -10,1
Hng trung gian 71,4 66,8 69,3 70,7 63,6 81,7
Hng ha vn 19,8 23,2 21,1 21,9 21,3 26,1
Xng du 2,8 13,3 15,9 14,4 22,3 2,2
Hng ha khc 1,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE
Bng 66 trnh by c cu hng nhp siu vi ASEAN theo nhm hng trong giai on
2000-2009. C th thy c cu nhp siu ca Vit Nam vi ASEAN kh tng ng so vi c cu
nhp siu vi Trung Quc v Hn Quc. Nc ta cng chu nhp siu vi ASEAN hu ht cc
nhm hng. Ch c hng tiu dng l c xut siu ng k. Mc d vy, xut siu hng tiu dng c
vai tr ngy cng nh, th hin qua t l so vi nhp siu vi ASEAN gim t 10,4% xung 5,9%
trong giai on 2000-2007, d sau c tng ln 9,5% nm 2008 v 6,5% nm 2009.36
Hng trung gian ng gp nhiu nht vo nhp siu ln nht vi ASEAN. T l nhp siu
hng trung gian so vi nhp siu vi ASEAN tng t 49,3% nm 2000 ln 95,7% nm 2005,
sau gim lin tc xung cn 67,5% nm 2008. Cng nh trong trng hp vi Trung Quc v
Hn Quc, nhng din bin ny ch yu l do tc tng nhp siu vi ASEAN khc so vi tc
tng nhp siu hng trung gian vi ASEAN. Tuy vy, t trng hng trung gian trong nhp siu
vi ASEAN thp hn so vi cc t trng tng ng trong c cu nhp siu vi Hn Quc v
Trung Quc.
Nhp siu hng ha vn cng chim mt phn ng k trong nhp siu t ASEAN. D
nhp khu hng ha vn cha tng xng vi FDI t ASEAN, nhp siu hng ha vn t th
trng ny tng t 569 triu USD vo nm 2000 ln 938 triu USD nm 2006 v 1,7 t USD
nm 2009. Tc tng nhp siu ca nhm hng ny vi ASEAN t cc mc trung bnh ln
lt l 8,7%/nm trong giai on 2000-2006, v 21,4%/nm trong giai on 2006-2009. Theo ,
t l ng gp ca nhp siu hng ha vn vo nhp siu t ASEAN gim t 31,0% vo nm
2000 xung cn 13,5% nm 2008, v ch tng ln 21,8% vo nm 2009.

36
Xt theo gi tr tuyt i.

147
 Bng 66: Nhp siu vi ASEAN v ng gp ca cc nhm hng, 2000-2009
n v tnh: %
2000 2005 2006 2007 2008 2009
Hng tiu dng -10,4 -7,2 -4,9 -5,9 -9,5 -6,5
Hng trung gian 49,3 95,7 74,0 76,5 67,5 82,0
Hng ha vn 31,0 20,1 15,3 14,4 13,5 21,8
Xng du 29,5 -8,6 15,9 15,5 29,0 2,6
Hng ha khc 0,6 0,0 -0,3 -0,6 -0,5 0,1
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE

Nh vy, nhp siu ca nc ta ch yu l vi cc i tc khu vc ng , c th l
ASEAN, Trung Quc v Hn Quc. Mc nhp siu tng nhanh c bit k t nm 2006 do
vic thc hin cc cam kt hi nhp trong khung kh AFTA, ACFTA v AKFTA. Ring vi
trng hp Trung Quc, nhp siu tng nhanh c trong nm 2007 khi nc ta gia nhp WTO. Xt
theo mt hng, nhp siu ch yu xut pht t cc nhm hng ha trung gian v hng ha vn -
ph hp vi nhng n lc ca nc ta trong vic tng cng xut khu vo cc th trng pht
trin (nh Hoa K, Nht Bn, EU) v sn xut hng tiu dng trong nc, cng nh trong qu
trnh cng nghip ha - hin i ha t nc. Tuy vy, mt phn ng k hng trung gian
c s dng p ng nhu cu tiu dng trong nc. y chnh l thch thc i vi vic xc
nh v thc thi cc bin php nhm gim nhp siu mt cch bn vng.
Bng 67: Ch s cn cn thng mi chun ha ca Vit Nam, 2004-2009
Phn ngnh
2004 2005 2006 2007 2008 2009 Phn ngnh SITC 2004 2005 2006 2007 2008 2009
SITC
00 0,10 0,40 0,54 0,39 0,27 -0,32 56 -0,99 -0,99 -0,99 -0,96 -0,74 -0,80
01 0,66 0,68 0,27 -0,19 -0,54 -0,92 57 -0,97 -0,93 -0,86 -0,88 -0,88 -0,84
02 -0,95 -0,98 -0,97 -0,94 -0,93 -0,79 58 -0,80 -0,73 -0,63 -0,65 -0,69 -0,62
03 0,86 0,85 0,87 0,87 0,86 0,82 59 -0,76 -0,71 -0,65 -0,68 -0,70 -0,39
04 0,45 0,58 0,44 0,30 0,51 0,55 61 -0,87 -0,89 -0,85 -0,76 -0,61 -0,43
05 0,60 0,50 0,58 0,52 0,49 0,24 62 0,08 -0,01 -0,01 -0,23 -0,32 -0,07
06 -0,32 -0,65 -0,70 -0,29 -0,34 -0,22 63 -0,12 -0,16 -0,17 -0,21 -0,14 -0,12
07 0,96 0,97 0,97 0,96 0,94 0,89 64 -0,78 -0,74 -0,72 -0,68 -0,62 -0,51
08 -0,95 -0,97 -0,94 -0,95 -0,96 -0,90 65 -0,66 -0,68 -0,65 -0,64 -0,60 -0,42
09 -0,19 -0,34 -0,42 -0,39 -0,41 -0,42 66 0,00 -0,06 0,00 0,03 -0,01 -0,07
11 -0,29 -0,20 -0,28 -0,37 -0,32 -0,78 67 -0,96 -0,96 -0,94 -0,92 -0,81 -0,79
12 -0,60 -0,77 -0,72 -0,63 -0,64 -0,45 68 -0,91 -0,89 -0,88 -0,84 -0,72 -0,80
21 -0,29 -0,59 -0,71 -0,41 -0,66 -0,83 69 -0,31 -0,27 -0,23 -0,23 -0,27 -0,27
22 0,64 0,77 0,05 -0,17 -0,73 -0,59 71 -0,37 -0,38 -0,33 -0,66 -0,56 -0,50
23 0,23 0,16 0,16 0,29 0,20 0,57 72 -0,90 -0,88 -0,87 -0,85 -0,86 -0,89
24 -0,57 -0,44 -0,41 -0,26 -0,29 0,04 73 -0,94 -0,90 -0,88 -0,88 -0,89 -0,90
25 -1,00 -1,00 -1,00 -1,00 -1,00 -1,00 74 -0,67 -0,67 -0,65 -0,75 -0,72 -0,76
26 -0,93 -0,90 -0,84 -0,77 -0,80 -0,77 75 -0,39 -0,16 0,04 0,05 0,09 -0,01
27 -0,57 -0,54 -0,54 -0,37 -0,05 -0,14 76 -0,47 -0,48 -0,45 -0,37 -0,21 -0,39
28 0,09 0,20 0,15 -0,18 -0,42 -0,66 77 -0,21 -0,17 -0,18 -0,29 -0,31 -0,24
29 -0,18 -0,29 -0,34 -0,38 -0,47 -0,70 78 -0,60 -0,62 -0,55 -0,67 -0,68 -0,75
32 0,90 0,91 0,91 0,93 0,91 0,91 79 -0,97 -0,89 -0,45 1,00 -0,68 -0,48
33 0,19 0,18 0,12 0,00 -0,03 0,15 81 0,17 0,21 0,26 0,37 0,19 -0,25
34 -1,00 -1,00 -1,00 -1,00 -0,96 -0,87 82 0,97 0,96 0,95 0,95 0,94 0,85
35 -1,00 -1,00 -1,00 -1,00 -1,00 -0,90 83 0,99 0,98 0,98 0,96 0,97 0,78
41 -0,76 -0,76 -0,82 -0,77 -0,20 0,42 84 0,83 0,87 0,92 0,93 0,93 0,77

148
 42 -0,92 -0,91 -0,95 -0,90 -0,90 -0,83 85 0,88 0,89 0,92 0,94 0,94 0,90
43 -0,66 -0,70 -0,67 -0,84 -0,72 -0,68 87 -0,62 -0,61 -0,55 -0,57 -0,48 -0,64
51 -0,69 -0,74 -0,79 -0,82 -0,76 -0,76 88 -0,30 -0,28 -0,32 -0,33 -0,39 0,40
52 -0,95 -0,89 -0,83 -0,86 -0,84 -0,72 89 0,04 0,04 0,05 0,11 0,16 0,47
53 -0,97 -0,96 -0,96 -0,95 -0,94 -0,88 93 -0,21 -0,10 -0,09 0,03 -0,15 -0,42
54 -0,97 -0,96 -0,95 -0,95 -0,94 -0,92 96 1,00 - 0,92 -0,36 - -1,00
55 -0,36 -0,48 -0,52 -0,50 -0,43 -0,40 97 -1,00 -0,99 -0,97 -0,87 -0,87 0,65

Ngun: Tnh ton t c s d liu COMTRADE

Bng 67 th hin cn cn thng mi (c chun ha) theo tng nhm hng cp SITC
hai ch s, trong giai on 2004-2009.37 C th thy nc ta nhp siu rt nhiu nhm hng.
Vi mt s ng k cc mt hng phn ngnh SITC cp hai ch s, ch s cn cn thng mi
chun ha kh gn vi gi tr -1. Cc mt hng ny bao gm: cc sn phm t sa v trng
chim (m hng 02); thc n gia sc (m hng 08); bt giy v giy b (m hng 25); si dt (m
hng 26); kh ga (m hng 34); in (m hng 35); du m thc vt (m hng 42); ha cht v c
(m hng 52); cc vt liu thuc, nhum (m hng 53); ha cht cho y dc (m hng 54); phn
bn (m hng 56); nha s ch (m hng 57); st thp (m hng 67); kim loi khc st (m hng
68); my chuyn dng (m hng 72); my kim loi (m hng 73); v cc phng tin giao thng
khc (m hng 79). ng ch l vi cc mt hng ny, ch s cn cn thng mi chun ha
hu ht u c xu hng gim (xt theo gi tr tuyt i). iu ny cho thy quy m thng mi
hai chiu vi cc nhm hng ny tng mnh v/hoc nc ta c kh nng xut khu cc
mt hng ny. Do thiu s liu nn nhm tc gi khng th nh gi liu nhng xu hng ny i
km vi vic tng gi tr gia tng cho nn kinh t hay khng.
Trong khi , xut siu ch tp trung vo mt s nhm hng nht nh. Trong , ch s
cn cn thng mi chun ha t gi tr kh gn 1 cc nhm hng nh: cc loi ti, sn phm
phc v vic i li (m hng 83); ni tht v ph kin, ging ng, m, nm v cc ph kin
tng t (m hng 82); c ph, ch, ca cao, gia v (m hng 07); than, than (m hng 32); da
giy (m hng 85); c, gip xc, ng vt thn mm (m hng 03); v cc sn phm v ph kin
qun o (m hng 84). ng lu rng nc ta c li th so snh th hin hu ht cc mt hng
ny. Tuy vy, ch s cn cn thng mi chun ha ca cc nhm hng ny hu ht u c ci
thin trong giai on 2004-2008, v ch suy gim mnh vo nm 2009. y cng l mt bng
chng phn nh tc ng ca suy thoi kinh t th gii i vi xut khu ca nc ta.

3. Tc ng i vi thng mi ni a
Thc hin cc cam kt trong cc FTA, c bit l WTO vi vic cng nhn quyn kinh
doanh v m ca dch v phn phi cho cc nh u t nc ngoi tc ng kh mnh n
hot ng thng mi trn th trng ni a, lm thay i din mo ca ngnh bn l Vit Nam.
Ni bt l:

37
Vi mi nhm hng ha, ch s ny c tnh bng t s gia xut siu v tng thng mi hai
chiu ca hng ha y. Ch s cn cn thng mi chun ha ca mi nhm hng nhn gi tr t -
1 n +1; trong , gi tr -1 phn nh Vit Nam c nhp khu nhng khng xut khu nhm
hng v gi tr +1 phn nh Vit Nam ch xut khu nhng khng nhp khu nhm hng .

149
3.1. To ra th trng cnh tranh trong hot ng xut nhp khu v thng mi ni a
Cc nh u t nc ngoi tham gia vo th trng xut nhp khu c tc dng tng
gi mua hng ha ca cc nh sn xut trong nc, c bit l gi nng sn v gim gi bn hng
nhp khu, bo m nng cao li ch ca nh sn xut v quyn li ca ngi tiu dng nhng
cng to ra sc p rt ln n cc doanh nghip xut nhp khu ni a.
n nm 2010, c 50 tp on, cc cng ty phn phi ln nc ngoi c mt ti th
trng Vit Nam. Doanh s bn l ca cc doanh nghip ny nm 2010 l 53.264,10 t VN,
bng 3,5% tng doanh s bn l ca c nc l 1.566.589 t, chim 25% doanh s bn l c
thc hin ti cc m hnh kinh doanh hin i. Vic m ca dch v phn phi gp phn to ra
mt th trng bn l c tnh cnh tranh cao, gp phn hin i ho h thng phn phi, to iu
kin cho ngi tiu dng c nhiu c hi la chn hng ho nhng cng to ra sc p ln i vi
cc nh phn phi vn cn yu km ca Vit Nam. S hnh thnh h thng phn phi hin i
vi s dn dt ca cc doanh nghip FDI cng buc cc doanh nghip sn xut trong nc phi
ci tin cng ngh sn xut, nng cao cht lng sn phm, bo m tiu chun v sinh an ton
thc phm nu mun hng ho ca mnh c mt trong cc h thng phn phi ny.
3.2. Cc m hnh phn phi hin i pht trin mnh, lm thay i din mo ca ngnh bn l
Vit Nam
Vic cc nh phn phi nc ngoi u t xy dng cc trung tm phn phi hin i hot
ng bn l Vit Nam to sc p ln buc cc nh phn phi trong nc phi hin i ha m
hnh v phng thc kinh doanh. Cc m hnh kinh doanh hin i, nh Trung tm thng mi,
siu th ca hng t chn, c bc pht trin kh. n nm 2010, c nc c 445 siu th v 78
trung tm thng mi, trong doanh nghip FDI c 19 siu th v 17 trung tm thng mi. T
trng hng ho phn phi qua cc m hnh kinh doanh hin i (siu th v trung tm thng mi)
pht trin nhanh. n nay c 20% doanh s hng ho c bn trn h thng ny, 50% s h gia
nh sng thnh th mua sm ti cc trung tm thng mi mi thng. Tnh hnh ny ang gy
sc p ngy cng ln i vi cc h kinh doanh c th cc thnh th Vit Nam.
*
* *
Khi qut v hm chnh sch

1. Din bin kinh t v m na u v na sau giai on 2001- 2010 c s khc bit ng k.

Trong giai on 2001-2005, kinh t v m tng i n nh, tng trng cao dn cng hai c
hch ln l Lut Doanh nghip (v s pht trin khu vc t nhn) v vic thc hin BTA vi Hoa
K. Giai on 2006-2010 phn nh c hi mi cho chng ta bt ph nh y nhanh hi nhp (gia
nhp WTO v cc cam kt FTA), song kt qu khng nh k vng. Bt n v m tr thnh vn
nghim trng do cc c sc t bn ngoi cng nhng sai lm chnh sch. Vit Nam qu thin

150
v mc tiu tng trng (tip tc) da trn bnh trng u t v tn dng v do vy, ng x
chnh sch v m thiu kin nh, kp thi v hiu lc.
2. Mi trng u t, kinh doanh thng thong hn v t do ha thng mi to iu kin
cho Vit Nam tn dng hiu qu hn li th so snh vn c (chi ph lao ng thp tng i; ti
nguyn thin nhin), thc y xut khu. Bc u Vit Nam cng c s dch chuyn tch cc
trong sn xut, xut khu cc mt hng thm dng vn v i hi trnh cng ngh cao hn.
FDI gp phn quan trng trong thc y Vit Nam tham gia vo mng sn xut khu vc/ton cu.
Tuy nhin, cht lng tng trng v kh nng cnh tranh ca nn kinh t, doanh nghip
Vit Nam cn thp. Li th cnh tranh ng chm c ci thin. u t nh nc km hiu qu,
tht thot ln. Lan ta v chuyn giao cng ngh ca FDI rt hn ch (Vit Nam t nhiu hc hi
k nng qun tr tt hn). Nhu cu gia tng cng mt ng tin d di (do tn dng tng mnh
v bnh trng u t ko di) khuyn khch u c t ai, ti sn ti chnh nhng th
trng mu m mi khai thc. Vn ny c th thy c doanh nghip nh nc, doanh
nghip t nhn, v c FDI. u c t ai, ti chnh, n si, v vic ch tn dng li th so snh
vn c d to nguy c y Vit Nam vo kinh t bong bng (cng v kinh t, x hi) hoc
by t do ha thng mi/by chi ph lao ng thp trong di hn.
3. Nhp siu qu cao t nm 2006 tr thnh vn nghim trng, song x l khng n gin,
do lin quan n rt nhiu chnh sch v m khc nhau. Thm ht thng mi (ng hn l thm
ht ti khon vng lai) c xem s phn chiu ca mt cn i gia u t v tit kim trong
nc [X-M = X-(Mc+Mi+Me) = S-I = (Y-Cg-Cp)-(Ig+Ip+Ifdi)]38.
- Tiu dng v tit kim: Nhng nm li y, tiu dng Vit Nam c xu hng tng
nhanh hn tit kim, v do vy t l tit kim trong nc/GDP gim (t trn 34,5% nm 2005
cn gn 29,8% nm 2010, theo IMF). p lc tng chi thng xuyn ln, nn tit kim ngn sch
(thu chi thng xuyn) c c nh tng thu. D a thu thu nh tng c s thu ca Vit Nam
cn khng nh.
Tiu dng v tit kim ca khu vc t nhn ch yu do tng lp trung lu v giu c chi
phi. Tiu dng tng cn do thu nhp to ra nh tch ly ti sn. C th p dng cc bin php
hnh chnh/hng ro k thut hn ch nhp hng xa x, song c l khng c ngha nhiu do
mt hng loi ny t nhy cm (t co gin) vi gi c. Quan trng hn l vic thc thi mt chnh

38
X-xut khu; M-nhp khu; S-tit kim trong nc; I-u t; Y- GDP; C- tiu dng; Cg-tiu
dng nh nc; Cp-tiu dng t nhn; Ig, Ip, v Ifdi tng ng l u t nh nc, u t t
nhn v FDI; Mc Nhp khu hng tiu dng cui cng v u vo dng sn xut hng tiu dng
cui cng; Mi Nhp khu hng vn v u vo sn xut hng vn; Me Nhp khu u vo cho
sn xut hng xut khu (v ti xut). Lu ng gp xut khu cho tng trng: Y=C+I+X-M
Gy=Gc(C/Y) + Gi (I/Y) + [Gx (X/Y) Gm(M/Y)] (tng 2 s hng u nh gi qu mc
ng gp ca cu trong nc i vi tng trng; hiu 2 s hng sau nh gi qu thp ng gp
ca xut khu i vi tng trng).

151
sch v m cht ch, to dng cc cng c hn ch u c ti sn v dn chuyn ha tit kim
tch ly (nh vng) thnh ngun d tr quc gia v u t pht trin.

- u t: iu r nht l d a gim u t nh nc cn ln, c v t l trong tng u

t, c nh tng hiu qu. Nhiu d n u t nh nc c lin quan nhiu n nhp khu, song
khng to ra nng lc xut khu. Mc d khng n gin, song cn nghin cu, trin khai c ch
va m bo to dng nn tng tt cho pht trin (nh u t pht trin kt cu h tng), va gp
phn m bo tnh hp l trong cn i xut nhp khu (v ti khon vng lai). iu ny cng
lin quan n hot ng u thu nh nc i vi cc cng trnh ln.
Nhp siu ln c quan h trc tip vi u t bt ng sn v nhu cu nhp hng trung
gian cho sn xut hng tiu th trong nc. Cn nhn nhn vic thu ht u t (nc ngoi) vo
bt ng sn vi dng tin t bn ngoi cho nhp khu ca d n.
tng pht trin cm ngnh cng nghip v cng nghip h tr rt ng c xem xt,
song cn thu o c di gc tht bi th trng v tht bi can thip nh nc. Cng vi
to dng mi trng cnh tranh bnh ng v iu kin tip cn tn dng, mt bng sn xut
thun li hn, vic thc y cc doanh nghip nh v va tham gia ngy cng su v tng cao
hn trong mng sn xut c ngha rt ln trong nng cao hiu qu, nng lc cnh tranh ca
doanh nghip39. iu ny gp phn to ra lin kt bn vng, hiu qu, c th lm tng nhp khu
nhng km theo gia tng xut khu, theo , ci thin c cn cn thng mi. Mt khc, pht
trin cng nghip h tr cn trnh nhng tc ng tiu cc ca thay th nhp khu khi nng lc
xut khu suy gim, v do vy cn cn thng mi khng c ci thin40. Nhn rng hn, vic
iu chnh c cu u t, nht l u t nh nc v FDI (nh thng qua kch thch kinh t-ti
chnh, xc tin u t,; c trong ngn hn v di hn) cn c l gii su sc do c th c c
tc ng thun/nghch n xut, nhp khu.

- Xut nhp khu: Chnh sch t gi c th ng vai tr nht nh trong vic kim sot
nhp siu khi tc ng n xut khu v nhp khu; tuy nhin, mt mnh chnh sch t gi kh c
hiu qu do tng tc gia thay i t gi danh ngha v bin ng lm pht. Lm pht thp
chnh l mt iu kin m bo cho ph gi danh ngha VN mi l ph gi thc v khi mi
c tc ng tch cc, c ngha v thng k i vi xut khu v gp phn hn ch nhp khu,
nhp siu.

39
Tham kho thm nghin cu ca V Tr Thnh v cng s (2010).
40
Tham kho thm bo co tng hp ca y ban Kinh t Quc hi (2011).

152
 C hi xut khu ln ngy cng m rng v khai thc cn chung sc, n lc ca c
Nh nc v doanh nghip. Qu trnh i mi chnh sch thng mi c nhng thnh tu nht
nh v cn tip tc tng cng theo hng: (i) Ph hp hn vi cc cam kt quc t v c ch
th trng; (ii) m bo quyn kinh doanh thng mi; (iii) gim thiu chi ph giao dch i vi
hot ng xut nhp khu; v (iv) h tr tip cn th trng. Bn cnh , chnh sch thng mi
cn khc phc nhng bt cp hin nay; l:
- Thiu nhn nhn y v phi hp vi cc chnh sch v m khc; Chu p lc bo h ln,
trong khi cha gn kt vic bo h trong ngn hn vi nng cao nng lc cnh tranh v pht
trin trong di hn.
- Qu trnh xy dng th ch, lut php, r sot, iu chnh quy nh hin hnh cha bt kp th
trng. Cng tc tham vn v ph bin thiu kp thi.
- Vic nghin cu v vn dng hng ro k thut, cc bin php phng v thng mi, gp
phn bo h hp l v bo v li ch ngi tiu dng ph hp vi cc quy nh ca WTO,
cn chm v thiu gii trnh thch hp.
- Thc thi cc bin php thun li ha thng mi, h tr doanh nghip nm vng cc hng ro
k thut, lin kt v tham gia vo mng phn phi thiu hiu qu.
- Cn khn trng ra ngh nh qun l dch v bn l (trong quy nh tiu ch m im
bn l th hai. Hin Metro c 9 trung tm, Big C c 8 trong khi cc nh phn phi Vit
Nam li gp kh khn trong vic tip cn t.)
Chin lc doanh nghip (c vai tr khng nh ca Nh nc, hip hi), cn tnh n
xut khu cc mt hng truyn thng kt hp vi a dng ha sn phm v nng cao kh nng
cnh tranh khng qua gi (non-price competitiveness). Va lm va hc qua cnh tranh, lin
kt, v c hiu bit su sc v th trng, thch ng vi nhng hng ro k thut v phi thu quan
khc cng cn ht sc c quan tm.
Quan h quc gia, i tc cn c nhn din y hn. Nh vy, trong quan h nhp
khu vi cc nc ASEAN v Trung Quc, Vit Nam chu tc ng chuyn hng thng mi
nhiu hn l to lp thng mi.
ASEAN, Nht Bn, Hn Quc, Hoa K, v EU vn l cc th trng xut khu cn khng
t trin vng tng trng. Li ch t xut khu vo th trng Trung Quc trong nhng nm qua
gim, song khng c ngha th trng ny km hp dn, nht l khi Trung Quc chuyn i m
hnh tng trng da nhiu hn vo cu trong nc v thc thi su hn cam kt ACFTA t 2010.
Quan h vi cc nn kinh t pht trin cn gn kt cht ch hn t do ha thng mi
(FTA) vi quan h u t, chuyn giao k nng, cng ngh v hp tc pht trin, nng cao nng
lc. Nhp siu ln nht l vi Trung Quc, tip l ASEAN v Hn Quc. Gia tng nhp siu
t ASEAN v Hn Quc gn nhiu hn vi FDI v vic Vit Nam tham gia su rng hn vo
mng sn xut khu vc/ton cu. Gia tng nhp siu t Trung Quc (ch yu nhm hng trung

153
gian v hng ha vn) gn vi nhu cu/cch lm n ca doanh nghip Vit Nam, FDI Trung
Quc (t trng thp song ang gia tng), v vic thc hin cc cng trnh tng thu ca Trung
Quc ti Vit Nam. Nhn nhn i tc, v c vn nhp siu cn t trong khung cnh th
trng v mng sn xut khu vc/ton cu. Bn cnh , cng cn c nhng cch thc ng x
ring, thch hp.
-Thc thi cam kt trong WTO, v cc FTA cng tc ng ln n hot ng ca cc
doanh nghip trn th trng ni a. iu i hi phi t chc li th trng ny theo nhng
m hnh kinh doanh mi, xc lp cc lin kt t sn xut, phn phi n tiu dng v xut nhp
khu, hnh thnh cc chui cung ng c th to c ch ng vng chc trong cc chui gi
tr khu vc v ton cu.

154
 PHN III: KHUYN NGH CHNH SCH THC Y XUT
KHU, HN CH NHP SIU GIAI ON 2011-2015, MC
TIU N 2020

I. D bo bi cnh, c hi, thch thc i vi thng mi Vit Nam trong giai

on 2011-2020
1. D bo tng trng kinh t th gii trong giai on 2011-2015
Theo d bo ca IMF, tng trng kinh t th gii s phc hi dn trong giai on 2011-
2015 (Bng 68). Tuy nhin, tc tng trng kinh t th gii cng ch tng t 4,4% nm 2011
ln 4,7% nm 2015, v t bnh qun 4,5%/nm trong sut giai on ny. Trin vng ny mt
phn l do tng trng nhanh ca nhm cc nc ang pht trin v mi ni, tng t 6,5% ln
6,7% v t bnh qun 6,6%/nm trong cng giai on. Trung Quc vn l u tu quan trng ca
nhm cc nc ang pht trin v mi ni, cng nh ca cc nc ang pht trin chu , vi
tng trng duy tr n nh quanh mc 9,5-9,6%. Trong khi , tng trng ca nhm cc nc
pht trin s t nh 2,6% vo nm 2012, sau suy gim lin tc xung cn 2,4% nm 2015.
iu ny l do tng trng kinh t ca c Hoa K v Nht Bn cng nhanh dn cho n nm
2012, sau chm dn. Ngc li, tng trng ca nhm cc nc cng nghip ha mi chu
li suy gim lin tc.
D bo ca IMF nhn chung cng tng ng vi d bo ca Ban Hi tho (Bng 69).
Theo d bo ca t chc ny, kinh t th gii s t tc tng trng trung bnh khong
4,2%/nm trong giai on 2010-2015. Cc nc pht trin tip tc tng trng chm. Trong khi
Hoa K d bo s tng trng mc 2,1%/nm th EU-15 v Nht Bn s ch c cc mc tng
trng bnh qun tng ng l 1,3%/nm v 1,0%/nm. Ngc li, cc nc ang pht trin v
mi ni, v cc nc ang pht trin chu c d bo s tip tc pht trin nng ng. Cc
nc ang pht trin v mi ni c th tng trng 6,3%/nm trong giai on 2011-2015, trong
khi mc tng ng ca cc nc ang pht trin chu l 5,1%/nm. Tng trng ca cc
nhm nc ny c ng gp ch yu bi tc tng trng nhanh Trung Quc v n .
Bng 68: D bo tng trng kinh t v thng mi hng ha, 2011-2015 (%)
Trung bnh
2011 2012 2013 2014 2015
2011-2015
Tng trng kinh t
Th gii 4,4 4,5 4,5 4,6 4,7 4,5
Cc nc pht trin 2,4 2,6 2,5 2,5 2,4 2,5
Khu vc ng Euro 1,6 1,8 1,8 1,9 1,8 1,8
G7 2,3 2,5 2,3 2,3 2,2 2,3
Hoa K 2,8 2,9 2,7 2,7 2,7 2,8
Nht Bn 1,4 2,1 1,7 1,5 1,3 1,6
Cc nc cng nghip ha mi chu 4,9 4,5 4,4 4,3 4,3 4,5
Cc nc ang pht trin v mi ni 6,5 6,5 6,5 6,7 6,7 6,6

155
 Cc nc ang pht trin chu 8,4 8,4 8,5 8,6 8,6 8,5
Trung Quc 9,6 9,5 9,5 9,5 9,5 9,5
ASEAN-5 5,4 5,7 5,9 6,0 6,1 5,8
Tng trng xut khu hng ha
Th gii 7,9 6,9 - - - -
Cc nc pht trin 7,3 5,8 5,6 5,5 5,5 5,9
Khu vc ng Euro 7,2 4,6 4,4 4,4 4,4 5,0
G7 7,4 5,6 5,1 5,1 5,0 5,6
Hoa K 8,9 5,8 4,9 5,0 5,0 5,9
Nht Bn 3,1 8,2 8,0 7,6 7,0 6,7
Cc nc cng nghip ha mi chu 8,5 8,1 8,1 7,9 7,8 8,1
Cc nc ang pht trin v mi ni 8,9 8,6 8,9 9,5 9,8 9,1
Cc nc ang pht trin chu 12,1 13,0 13,5 13,6 14,0 13,2
Trung Quc 15,8 15,0 15,5 15,7 16,1 15,6
ASEAN-5 2,7 7,3 7,8 7,8 7,9 6,7
Tng trng nhp khu hng ha
Th gii 7,5 6,8 - - - -
Cc nc pht trin 6,0 5,2 5,7 5,8 5,9 5,7
Khu vc ng Euro 5,2 3,6 3,9 4,0 4,2 4,2
G7 5,9 4,4 5,1 5,2 5,4 5,2
Hoa K 4,5 4,9 5,2 6,0 6,4 5,4
Nht Bn 8,5 7,0 9,7 8,7 8,0 8,4
Cc nc cng nghip ha mi chu 8,4 9,3 9,4 9,4 9,4 9,2
Cc nc ang pht trin v mi ni 10,2 9,6 9,4 9,6 9,8 9,7
Cc nc ang pht trin chu 12,5 12,2 12,4 12,7 13,1 12,6
Trung Quc 15,0 15,0 14,9 15,1 15,6 15,1
ASEAN-5 7,7 7,9 8,6 8,6 8,5 8,3
Ngun: IMF (thng 4/2011)
Tuy vy, so vi nhng d bo vo thng 3 v thng 4 nm 2011, trin vng kinh t th gii
ang xu i nhanh chng. D bo ca Ngn hng Th gii vo thng 6/2011 cho thy tng trng
kinh t th gii s ch cn 3,2% vo nm 2011, v 3,6% vo cc nm 2012 v 2013. Ngay c vi
cc nc ang pht trin, tng trng kinh t s ch t khong 6,2-6,3% trong giai on 2011-
2013. Mc d c khc v phng php d bo so vi IMF, d bo ca Ngn hng Th gii ti thi
im thng 6/2011 cho thy quan ngi nhiu hn v trin vng tng trng kinh t th gii.
Bng 69: D bo tng trng kinh t th gii, 2011-2020 (%)
2010-2015 2015-2020
Th gii 4,2 4,6
Cc nc pht trin 1,8 2,2
Hoa K 2,1 2,5
EU-15 1,3 1,7
Nht Bn 1,0 1,5
Cc nc ang pht trin v mi ni 6,3 6,3
Cc nc ang pht trin chu 5,1 6
Trung Quc 9,1 7,9
n 8,3 9,1

156
Ngun: Ban Hi tho41 (thng 3/2011)
Thng mi ton cu vn tip tc tng trng, d trin vng trong 3 nm 2013-2015 cn
cha r rng. Xut khu hng ha c d bo s tng 7,9% trong nm 2011, v sau gim
xung cn 6,9% nm 2012. Tng trng xut khu hng ha ca cc nc pht trin gim lin
tc t 7,3% nm 2011 xung cn 5,5% nm 2015, t mc bnh qun 5,9%/nm trong sut giai
on. ng ch l xu hng ny din ra c khu vc ng Euro, cc nc G7 hay Hoa K,
ngoi tr Nht Bn vi tc tng nhanh dn trong cc nm 2011-2012 v chm dn trong cc
nm sau . Tng t, xut khu ca cc nc cng nghip ha mi chu cng s tng chm
dn, d khng nhiu v t trung bnh 8,1%/nm trong sut thi k 2011-2015.
Ngc li, xut khu ca cc nc ang pht trin v mi ni, cng nh ca cc nc
ang pht trin chu , s tng nhanh dn. Tnh bnh qun trong giai on 2011-2015, tng
trng xut khu ca cc nhm nc ny ln lt t 9,1%/nm v 13,2%/nm. Tng trng
xut khu ca cc nhm ny vn ch yu c dn dt bi Trung Quc, vi xut khu tng nhanh
dn v bnh qun t ti 15,6%/nm. Nh vy, ngoi tr nm 2011, trin vng xut khu hng
ha ca cc nhm nc ny l kh ti sng.
Trong khi , nhp khu hng ha c d bo s tng tng ng 7,5% v 6,8% ln lt
cho cc nm 2011 v 2012. Nhp khu hng ha ca cc nc pht trin tng 6,0% nm 2011,
tng chm li vo nm 2012, sau tng nhanh dn trong giai on 2013-2015. Tnh bnh qun
trong cc nm 2011-2015, nhp khu c d bo s tng 5,7%/nm. Trin vng nhp khu ca
khu vc ng Euro, G7, v Hoa K u c nhng din bin tng t. Tc tng nhp khu ca
cc nc cng nghip ha mi chu s tng dn trong giai on 2011-2012, sau n nh
mc 9,4%/nm.
Nhp khu ca cc nc ang pht trin v mi ni s tng chm dn, t mc 10,2% nm
2011 xung 9,4% nm 2015. Tc tng trng nhp khu bnh qun ca nhm nc ny t
9,7%/nm, tc l cao hn mt cht so vi tc tng trng xut khu. Trong khi , cc nc
ang pht trin chu li gia tng nhp khu, vi tc tng t 12,5% nm 2011 v 13,1%
nm 2015. Tnh bnh qun trong giai on, tng trng nhp khu ca nhm nc ny t
12,6%/nm, v thp hn so vi mc tng xut khu tng ng. Nhn chung, Trung Quc vn
ng gp nhiu vo tng trng nhp khu ca cc nhm nc ny, vi tc tng nhp khu
bnh qun t ti 15,1%/nm. Nh vy, cng vi phc hi tng trng ca kinh t th gii,
nhu cu i vi nhp khu u tng. y s l c hi ln, c bit l i vi cc nn kinh t da
nhiu vo xut khu.

41
Conference Board.

157
 Bng 70: D bo din bin gi mt s mt hng
n v 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Than USD/tn 99 19,8 -6,8 -6,5 -10,9 -2,2
Ca cao US cent/lb 142 -1,3 -10,3 -2,8 6,3 -1,5
C ph (Robusta) US cent/lb 77 43,8 -20,2 -15,1 0,0 6,7
ng US cent/lb 345 25,9 7,2 -6,1 -8,4 -5,0
Bng US cent/lb 105 53,8 -30,2 -13,2 -7,9 -5,6
Du, IEA USD/thng 79 36,2 -12,9 -4,7 -5,6 -2,4
Go USD/tn 508 1,9 -3,6 -3,8 2,1 2,0
Cao su USD/tn 3.878 38,1 -17,4 -0,9 -8,7 -5,0
Du u nnh USD/tn 949 19,9 -5,0 -1,5 -6,1 -3,0
Thp USD/tn 647 12,3 -22,1 13,0 -6,2 4,2
ng US cent/lb 21 22,7 -18,5 -21,3 -3,6 -3,1
Ch USD/kg 3 0,0 -10,3 -3,8 -4,0 -8,3
Ngun: EIU (2011)
Gi c nhiu mt hng xut nhp khu ch yu ca nc ta c d bo s tng ng k
trong nm 2011, sau gim lin tc trong cc nm 2012-2015. Nm 2011, gi bng c ph c
d bo s tng mnh nht (khong 53,8%), tip l gi c ph (43,8%), gi cao su (38,1%) v
gi du (36,2%). Ring gi ca cao c d bo s gim nh, khong 1,3% trong nm ny. Trong
giai on 2012-2015, gi c hu ht cc mt hng trong Bng 70 c th gim lin tc, v mc
gim ln nht vo nm 2012. Tnh chung trong c giai on 2011-2015, gi ng v gi ch
tng nhanh nht, ln lt mc 26,5% v 24,1%. Ngc li, gi ng gim mnh nht trong cc
nm ny (khong 10,3%), tip l gi du (gim khong 4,2%).
Nh vy, tng trng kinh t th gii vn cn gp nhiu kh khn trong nm 2011, v ch
thc s phc hi trong cc nm sau . Nn kinh t th gii s i vo ti cu trc, song tnh bt
nh gia tng v ni ln nhng thch thc mi. Giai on 2011-2015, kinh t th gii c d
bo s phc hi sau khng hong, d cn yu t nht n nm 2012. Mc d thng mi hng ha
s tng kh cng vi qu trnh phc hi tng trng kinh t, k c cc nc pht trin, song
thch thc vi vic tn dng c hi t cc th trng ny s kh khn hn nhiu. Xu hng tiu
dng cc nc pht trin, trong c cc th trng xut khu chnh, s dch chuyn cng vi
tit kim nhiu hn. Song hnh vi t do ha thng mi, cc nc ny cng c xu hng tn
dng nhiu hn cc bin php bo h (tr hnh) nh chng bn ph gi, chng tr cp v cc
loi ro cn phi thu quan (nh tiu chun k thut, v sinh an ton thc phm, tiu chun lao
ng, mi trng).
Bn cnh trin vng phc hi, tnh bt nh ca kinh t th gii gia tng do nhiu nguyn
nhn. Quy m kinh t o (ti sn ti chnh) ln hn nhiu so vi quy m kinh t thc, trong khi

158
chu chuyn vn t do hn v nhiu cng c ti chnh mi c p dng. Th trng hng ha cn
nhiu bin ng mnh v kh lng; gi hng ha c bn vn s mc cao. V th a-kinh t
trong giai on chuyn tip cha nh hnh r, vi s tri dy ca Trung Quc, BRICS cng suy
gim tng i ca Hoa K, EU. C cu ng tin trong giao dch quc t dch chuyn: USD suy
yu tng i trong khi ng Nhn dn t dn c quc t ha. Giai on 2011-2015 cng c
th phi i mt vi nhng bt n ti chnh do vn n cng EU v thm ht ngn sch Hoa
K. Vic Hoa K phi nng trn n cng v b S&P h mc tn nhim cho thy nhng bt n ti
chnh th trng ny, trong khi kh nng ly lan sang cc nn kinh t khc l khng nh. Xung
t x hi v tn gio tip din. Trong khi , nhng thch thc mi ang ni ln, lin quan n
an ninh phi truyn thng, khng hong v thin tai, nng lng, lng thc.
Khu vc ng c li th nh nn tng v m tng i tt, c bit l tit kim, d tr
ngoi hi cao, v ngn sch nhiu nc cn bng/thm ht thp. Hn na, ng tip tc l
ng lc cho tng trng kinh t th gii. Qu trnh hi nhp khu vc tip tc c y mnh,
i km vi kt ni su rng hn v kh nng tn dng tt hn ngun vn ca mnh gn vi hp
tc pht trin. Tuy nhin, khu vc ng vn phi gii quyt cc kh khn vn c, nh chnh
lch pht trin; nhng khc bit v th ch, mc lnh mnh v m, mc v hiu qu tham
gia mng sn xut khu vc/ton cu; v kh nng chng chu khc nhau trc nhng c sc t
bn ngoi. t trong nhng xu hng y l vai tr ca ASEAN, th hin qua xy dng Cng
ng, tng cng kt ni, v duy tr v th trung tm.
2. Trin vng kinh t Vit Nam trong giai on 2011-2015
Trong bi cnh y, Vit Nam cng thc hin K hoch pht trin kinh t - x hi 2011-
2015, v Chin lc pht trin kinh t - x hi 2011-2020 vi nhng trng tm chnh l ti cu
trc nn kinh t v chuyn i m hnh tng trng. Thi k 2011-2015 c xc nh l thi k
tp trung n nh kinh t v m, y nhanh ci cch trn cc lnh vc u t cng, khu vc doanh
nghip nh nc, ngn sch nh nc, cc th trng nhn t sn xut,
Bn cnh , nc ta cng y mnh hi nhp qua thc hin AFTA/ATIGA v cc
ASEAN+1 FTA (nht l giai on 2015-2018). Ngoi ra, nu cc FTA nh TPP, VN-EU FTA,
v VN-Lin minh thu quan Nga, B-la-rt, Ka-zc-xtan FTA c k kt, c hi cho xut khu
ca Vit Nam s m rng, trong khi c cu th trng nhp khu s dch chuyn hp l hn. Vic
kt thc Vng m phn -Ha trong giai on ny cng to thm nhiu c hi xut khu, nht
l hng nng sn.
Do nc ta tr thnh nc c thu nhp trung bnh nn ODA tuy vn cn nhng vi
nhng iu kin t u i hn so vi thi k 2001-2010. Dng vn FDI kh tng t bin nh
trong thi k hu gia nhp WTO, do sc ht ca cc nn kinh t mi ni khc cng nh gi vn
tng. Vn u t gin tip c kh nng tng do Vit Nam s m ca 100% cho cc cng ty nc
ngoi trong hot ng chng khon giai on 2015-2020 v th trng chng khon c vn
hnh tt hn.

159
 Vi bi cnh kinh t th gii v trong nc nh trn, kinh t Vit Nam c d bo vn
s tip tc tng trng trong giai on 2011-2015 (Bng 71). Nhn chung, trin vng kinh t
vn cn kh khn t nht l trong nm 2011. Theo d bo ca IMF vo thng 4/2011, tng trng
GDP trong nm ny ch mc 6,3%, trong khi lm pht ln ti 13,5%. Trong cc nm 2012-
2015, GDP s tng nhanh dn. Bnh qun trong giai on 2011-2015, tng trng GDP c d
bo mc 7,0%. Kt qu ny kh st so vi mc d bo ca Hahn v cng s (2010), mc
6,79%/nm cho giai on 2010-2014. Trong khi , lm pht c d bo s gim dn v ch cn
5,3% vo nm 2015.
Trong khi , khi lng hng ha xut khu s tng rt t trong nm 2011 (khong
0,8%), v ch tng nhanh dn trong cc nm sau (Bng 71). Tnh chung trong giai on 2011-
2015, khi lng hng ha xut khu s tng bnh qun 10,0%/nm. Khi lng nhp khu hng
ha s tng nhanh hn, d bo trung bnh mc 9,5%/nm trong cng giai on. Mc tng ny
ch t 4,6% vo nm 2011, song li tng rt nhanh trong cc nm sau . iu quan trng l
khi lng hng ha nhp khu tng nhanh hn khi lng hng ha xut khu trong nm 2011.
T nm 2012, din bin ny c o ngc. y c th l mt d bo tch cc v trin vng
tng xut khu v gim nhp siu ca nc ta.
Bng 71: D bo mt s ch tiu kinh t chnh ca Vit Nam, 2011-2015
2011 2012 2013 2014 2015 Trung bnh 2011-2015
Tng trng GDP 6,3 6,8 7,2 7,4 7,5 7,0
Lm pht (trung bnh) 13,5 6,7 6,0 5,5 5,3 7,3
Nhp khu hng ha 4,6 7,9 11,8 11,7 11,5 9,5
Xut khu hng ha 0,8 9,3 14,0 13,3 13,4 10,0
Lu : Gi tr xut nhp khu y u khng tnh yu t tng gi. Ngun: IMF (thng 4/2011).
Nh vy, nu duy tr cc chnh sch kinh t ni chung v xut nhp khu theo xu hng
hin nay, hot ng xut nhp khu hng ha ca nc ta s vn tip tc c m rng trong
thi k 2011-2015. iu ny cng s gip thc y tng trng kinh t mc kh cao. Mc d
vy, cht lng ca tng trng xut nhp khu cng nh tng trng kinh t ch c ci thin
nu c cc bin php nng cao gi tr gia tng t hot ng xut nhp khu, k c theo cch trc
tip v gin tip. Gi c hng ha xut nhp khu c d bo s gim trong giai on 2012-
2015 cng gp phn lm gim p lc lm pht trong nc. Tuy nhin, y s l iu kin mi
trng kinh t v m tr nn lnh mnh hn, to iu kin cho qu trnh ti c cu kinh t ni
chung v ti c cu cc mt hng xut nhp khu ni ring.
Cn lu l ngay c vic t c cc kt qu nh d bo ny cng l rt kh khn.
Thc t nhng thng gn y cho thy trin vng kinh t ang c du hiu xu i. Mi y nht,
vo thng 7/2011, c quan nghin cu kinh t (EIU) h mc d bo tng trng kinh t ca
nc ta xung 6,0% vo nm 2011 v 6,7% vo nm 2012, thp hn so vi cc mc tng ng l
6,4% vo nm 2011 v 7,0% vo nm 2012 c d bo ti thi im thng 5/2011. Ngc li,

160
d bo lm pht ca c quan ny cho nm 2011 cng tng t 15,9% (d bo ti thi im thng
5/2011) ln 18,8% (d bo ti thi im thng 7/2011). Trin vng n nh kinh t v m vn cn
cha r rng, lm tng thm quan ngi v vic chnh sch kinh t v m phi tht cht trong thi
gian di hn, khin tng trng kinh t v thng mi ca nc ta tip tc suy gim.
3. Thi c v thch thc trong giai on 2011-2015
Nh cp trn, giai on 2011-2015 l na u c tnh quyt nh trong vic thc
hin Chin lc pht trin kinh t - x hi 2011-2020 m nhng yu cu quan trng l ti cu trc
nn kinh t v chuyn i m hnh tng trng. Cng trong giai on ny, nc ta phi thc hin
l trnh gim thu xung 0% 90% s dng thu vo nm 2015 trong khu vc mu dch t do
ASEAN v ASEAN+; hon tt l trnh gim thu trong cam kt WTO. Nhng mt khc, chng ta
li c hng mc thu 0% vi 90% s dng thu khi xut khu hng ha sang cc nc
ASEAN-6 v cc nc Nht Bn, Trung Quc, Hn Quc, n , c v Niu Di-ln. Nh vy,
i vi nc ta, giai on 2011- 2015 va c c hi ln hn nhng thch thc cng ln hn giai
on 2001-2010. Ngoi ra, nu cc FTA m Chnh ph ng cho m phn nh TPP, FTA
vi EU v vi lin minh thu quan Nga, B-la-rt, Ka-zc-xtan c k kt v t c mc cn
bng tng th th xt v mt thng mi hng ha, c hi cho xut khu ca Vit Nam trong giai
on 2011-2020 s ln hn, cn v nhp khu ch yu s to ra s dch chuyn th trng theo
hng hp l hn (tc chuyn dch nhp khu t ASEAN v ASEAN+ sang cc khu vc m cc
hip nh mi to ra).
Mt yu t cng cn tnh n l vng m phn -Ha, d hin ang b tc do xu hng
bo h tng ln sau khng hong, nhng ton cu ha kinh t v t do ha thng mi l nhu cu
c tnh khch quan do s pht trin mnh m ca lc lng sn xut, di tc ng ca cuc cch
mng khoa hc - cng ngh v s gia tng hot ng ca cc cng ty xuyn quc gia, v vy, sm
hay mun vng -Ha s c kh nng kt thc trc cui giai on ny. iu to c hi cho
xut khu ca nc ta, nht l xut khu hng nng sn. Mt khc, song hnh vi t do ha
thng mi, chng ta cng s phi i mt vi cc bin php bo h tr hnh nh chng bn ph
gi, chng tr cp v cc loi ro cn phi thu quan khc nh tiu chun k thut, v sinh an
ton thc phm, thm ch c cc vn phi thng mi nh tiu chun lao ng, tiu chun mi
trng,
V vin tr pht trin v lung vn u t: Do Vit Nam tr thnh nhm nc c thu
nhp trung bnh nn vin tr pht trin s khng cn nhiu u i nh trc y na. Dng vn
ny vn c cam kt duy tr cho Vit Nam, nhng vi nhng iu kin t u i hn so vi thi
k 2001-2010. Trong khi , dng FDI s khng c s tng t bin nh sau thi im nc ta
gia nhp WTO, mt phn do sc ht ca cc nn kinh t mi ni, phn khc v gi vn s tng
ln; trong khi dng u t gin tip FII c kh nng nhiu hn do trong giai on 2015-2020
ta s m ca 100% cho cc cng ty nc ngoi trong hot ng chng khon, th trng chng
khon cng s c vn hnh tt hn.

161
 Bn cnh , Vit Nam cng cn tnh n t gi gia cc ng tin ca cc i tc thng
mi chnh, trc ht l la M, ng NDT, v Euro.
Hoa K s tip tc thc hin chnh sch ng tin r (ng USD yu) nhm khuyn khch
xut khu, gim thm ht thng mi. ng NDT vn chu sc p nng gi ca Hoa K v EU,
d Trung Quc nhiu ln khng nh h s khng chu cc sc p nhng tnh th s bt buc
Trung Quc iu chnh dn theo hng nng gi ng NDT. iu ny v l thuyt s tng kh
nng xut khu ca Vit Nam v lm gim kh nng nhp khu t Trung Quc. Kh nng th
nht l c tht d khng nhiu, kh nng th hai cn t hn v nu ng NDT ln gi nh git th
sc cnh tranh v gi ca hng ha nc ny vn rt ln. Mt khc khi Trung Quc nng gi
ng NDT th lung vn u t ra nc ngoi ca cc doanh nghip Trung Quc s tng ln; nu
khng tnh to ta c th s tip nhn u t cng ngh thp t Trung Quc, kh nng trng thu
cc cng trnh ta u thu quc t s tng ln, nguy c nhp siu trong thng mi hng ha v
do u thu t Trung Quc vn rt ln. Vi EU, hin khu vc ng Euro ang phi i ph vi
khng hong n cng v trong trng hp thot ra khi khng hong th mt s nc trong EU
li phi lo tr n cho IMF v ECB hoc cc thnh vin khc. T gi Euro/USD s ng mc
cao hn mc 1,25 (l mc n nh trong mt thi gian kh di).
V gi c trn th trng th gii, mc d c nhng d bo v xu hng gim gi nhiu mt
hng trong giai on 2012-2015, xu hng gim ny vn cn rt bt nh. C kh nng gi nhin
liu s vn mc cao v c th tng do kinh t sau 2012 s phc hi v tng trng cng vi
ngun du m ngy cng cn kit trong khi cc ngun nng lng khc cha pht trin kp. Gi
nhin liu cao ko theo gi c nhiu mt hng cng cao, trc ht l cao su t nhin v cc sn
phm ha du. Gi lng thc s khng thp hn mc bnh qun giai on 2005-2010 do kh hu
ngy cng cc oan hn, tnh trng sa mc ha v mt phn din tch t c s dng lm nguyn
liu u vo sn xut nhin liu sinh hc. y s l c hi ln cho xut khu hng nng sn ca
nc ta. Nhng mt khc, cng cn nhn r nu khng c gii php nng cao cht lng v t chc
th trng th s tng v s lng nhiu mt hng ca ta cng gn n gii hn.
Cn lu l nc ta ang v c th s phi i mt vi ri ro ln v bt n kinh t v m
v ti chnh. Cng vi qu trnh hi nhp su rng, nc ta d b tn thng hn trc nhng c
sc t bn (bin ng gi c, tnh hnh kinh t ca cc nc bn hng chnh, ). Thm ht
thng mi c th gin rng. Nc ta vn c nguy c ri vo by chi ph lao ng thp/ by
t do ha thng mi (lun ng v tr thp trong chui gi tr gia tng). M ca v hi nhp
vi nhng ri ro v cc c sc km theo cng lm tng kh nng ti ngho, kh nng tt hu ca
mt s nhm yu th, v tng bt bnh ng thu nhp.
Trong bi cnh hot ng xut nhp khu ca ta phi bo m tn dng tt c hi v
vt qua thch thc tng xut khu, gim nhp siu, gp phn ci thin cn cn thanh ton
quc t, n nh kinh t v m v thc y tng trng. Trong khi phi quan tm n m rng th
trng ni a cn tip tc y mnh xut khu, phn u theo mc tiu tin ti cn bng xut
nhp vo nm 2020 nh ra trong Chin lc pht trin kinh t -x hi thi k 2011-2020.

162
Trn c s y mnh xut khu m bo m nhu cu nhp khu, hng mnh vo vic nhp khu
cng ngh cao nhng nc l ngun cng ngh thc hin ti cu trc nn kinh t, chuyn
i m hnh tng trng, pht trin cc cng ngh sch, tng bc hnh thnh nn kinh t xanh
v kinh t tri thc, nng cao sc cnh tranh ca sn phm, doanh nghip v ton b nn kinh t,
tng kh nng tham gia ca cc sn phm Vit Nam trong chui gi tr ton cu.
4. Mt s d bo m phng tc ng ca cc tuyn FTA ASEAN+ v WTO ti kinh t v m
Vit Nam
Cho ti nay mi ch c mt s t cc FTA trong khu vc ng l ang trong qu trnh
thc thi. Do vy, a s cc nghin cu nh lng tc ng ca cc kch bn FTA trong khu vc
ng u chn cch tip cn m phng d bo tc ng thay v kim chng thc tin. Cc
nghin cu ny ch yu s dng M hnh Cn bng Tng th tnh ton c (CGE) v b s liu
thng mi GTAP vi mt s phin bn khc nhau phn tch xu hng thay i phc li tng
th ca mt thnh vin FTA no hoc s thay i phc li ca cc ngnh kinh t khc nhau.
Phn ny s trnh by mt s kt qu nghin cu nh lng in hnh c cng b rng ri
nhm rt ra nhng chiu hng tc ng ch yu ca cc phng n FTA , ang v s hnh
thnh ti ng , t rt ra nhng tc ng c th c ca xu hng hnh thnh cc FTA ti
ng ti nn kinh t Vit Nam.
Sau nghin cu tin phong v nh gi tc ng ca FTA ng ca Scollay v
Gilbert (2001), bn cng trnh tiu biu nh gi tc ng ca cc kch bn FTA ti ng ti
cc thnh vin do Urata v Kiyota (2003), Kawasaki (2003) v Kiyota (2004 v 2006) thc hin.
Cc cng trnh ny u s dng M hnh CGE v b s liu GTAP 5.0 song khc nhau v gi
thit v mt s bin quan st. Tuy nhin c ba tc gi u i n kt cc m phng kh thng
nht: Cc kch bn FTA u mang li tc ng tch cc txzi cc thnh vin, trong khi gy ra cc
tc ng tiu cc kh nh hoc hu nh khng gy tc hi g ti cc nc khng phi thnh vin
cc FTA xem xt trong m hnh. Cc m phng nh lng cho thy hiu ng phc li ln hn
nu m hnh m rng gi thit v hiu ng ng ca cc kch bn FTA i vi cc nc c
xem xt.
Ngoi ra cng c cc nghin cu nh lng khc nh gi tc ng ca FTA n nn
kinh t Vit Nam v khu vc nh Estrada v cng s (2011), Dean v Wignaraja (2007), Cassing
(2010), v Vanzetti (2010). Chng hn, Cassing (2010) phn tch tc ng ca cc FTA n cp
ngnh ca Vit Nam, cn Vanzetti (2010) xem xt tc ng ca cc FTA n mt s bin
chnh trong nn kinh t Vit Nam nh xut khu, nhp khu, thu nhp quc dn, doanh thu thu,
vic lm v thu nhp. Kt qu mt s nghin cu c trnh by trong Bng 72.

163
 Bng 72: Tc ng ca cc kch bn FTA ti GDP ca cc thnh vin
n v tnh: % thay i so vi k gc

ng ASEAN, Nht Bn, Trung Quc ng

Thnh vin FTA
Urata v Kiyota (2003) Kawasaki (2003) Kiyota (2006)
c - Niu Di-ln - 0,23 NA 0,1
Trung Quc 1,27 3,68 2,9
Hng Cng 1,41 NA 2,4
Nht Bn 0,05 0,79 1,1
Hn Quc 1,71 NA 3,4
i Loan 1,51 NA 3,4
Innxia 5,61 4,08 1,8
Malaixia 2,83 10,79 5,7
Phi-lp-pin 2,02 4,67 3,7
Thi Lan 2,26 5,66 8,1
Xinh-ga-po 15,90 27,16 6,1
Vit Nam 8,42 19,65 NA
Cc nc Chu khc -0,31 NA 0,0
Hoa K -0,06 NA 0,0
EU -0,01 NA 0,0

Ngun: Urata & Kiyota (2003); Kiyota (2006); v Kawasaki (2003)

Kawasaki (2003) a vo M hnh CGE cc kch bn t do ha thng mi ca cc

nn kinh t Chu nh Nht Bn, Trung Quc, Hn Quc, Hng Cng, i Loan v 6 thnh
vin ASEAN (In--n-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lp-pin, Xinh-ga-po, Thi Lan v Vit Nam). Trong
, tc gi phn tch 8 kch bn FTA song phng ca Nht Bn vi cc i tc Trung Quc, Hn
Quc, In--n-xi-a, Malaixia, Phi-lp-pin, Xinh-ga-po, Thi Lan v khi ASEAN cng vi 2
kch bn FTA Trung Quc-ASEAN v FTA Trung Quc-Nht Bn-ASEAN m phng cc tc
ng phc li tng cng nh thay i phc li ngnh i vi mi nc i tc FTA v mt s
nc chu khc (Bng 73 v Bng 74).
Xt v % thay i ca phc li tng th (GDP thc ca mi nc, Bng 73), nghin cu
ca Kawasaki (2003) cho thy:
Nu FTA Nht Bn-Trung Quc hnh thnh, tt c cc nc ASEAN c xem xt u
thua thit (GDP thc u gim, t l gim cao nht l Thi Lan -2,06%; tip n l Vit
Nam - 0,59%) trong khi Trung Quc c li nht (GDP thc tng 3,06%).
Nu FTA Nht Bn ASEAN hnh thnh, Thi Lan hng li nhiu nht (tng 25,8%),
tip l Vit Nam (tng 13,7%).

164
 Bng 73: Tc ng ca t do ho thng mi gia cc i tc Nht Bn, Trung Quc v
ASEAN

FTA Nht Bn FTA Nht Bn - FTA Trung FTA Nht Bn-Trung

Tn i tc
-Trung Quc ASEAN Quc-ASEAN Quc-ASEAN
Nht Bn 0,45 0,38 - 0,07 0,79
Trung Quc 3,06 - 0,27 0,97 3,68
Xinh-ga-po - 0,34 4,53 5,64 5,66
In--n-xi-a - 0,26 3,66 1,92 4,08
Ma-lai-xi-a - 0,42 9,27 6,78 10,79
Phi-lp-pin - 0,27 3,96 2,79 4,67
Thi Lan - 2,06 25,75 10,13 27,16
Vit Nam - 0,59 13,71 11,88 19,65
Th gii 0,09 0,22 0,10 0,34
Ngun: Kawasaki (2003), Bng 9, tr. 31.
Nu FTA Trung Quc-ASEAN hnh thnh, Vit Nam c cho l hng li nhiu nht.
Tuy thc tin hot ng thng mi Vit Nam - Trung Quc dng nh khng xc nhn
kt qu ny, y vn l mt trong nhng bng chng thc nghim v kh nng hng li
t FTA.
Nu FTA Nht Bn-Trung Quc-ASEAN hnh thnh, th tt c cc nc trong FTA u
tng phc li, v
Vit Nam hng li nhiu th nh (sau Thi Lan).
V thay i phc li ngnh, kt qu m phng cho thy Vit Nam v cc nc ASEAN
hng li t cc ngnh thm dng lao ng (Bng 74), c th:
Ngnh may mc: Tt c cc nc u c li, li nht l Vit Nam (tng 151,7%), tr Nht
Bn b tc ng tiu cc (gim 3,6%).
Ngnh ch bin thc phm: Vit Nam, Nht Bn v i Loan b tc ng mnh nht
(gim tng ng 19,5%, 6,4% v 6,2%).

Bng 74: Tc ng ca t do ho thng mi ti mt s ngnh sn xut ch cht ti cc

nc Chu trong m hnh
NB HK HQ SGP L TQ In ML PLP TL VN CA khc
Ng cc -18,4 13,8 -11,0 -0,3 0,0 -2,8 1,3 3,5 -6,6 22,7 8,6 0,9
Tht -17,0 -1,4 9,2 -3,3 0,9 3,3 -0,2 -1,1 -3,6 3,0 -1,6 0,3
Hng cng
nghip s ch -9,7 -2,4 -5,4 8,2 -3,2 -2,0 0,1 -8,7 2,5 -3,7 -7,6 0,9
khc

165
Khai thc m 3,2 -0,8 -10,1 -2,9 -5,2 -1,1 -6,6 0,6 1,3 -5,9 -16,7 -12,3
Ch bin thc
-6,2 1,9 13,0 9,5 -6,4 -5,3 -1,7 17,2 -0,8 5,6 -19,5 -1,0
phm
May mc -3,6 12,1 16,6 13,4 21,8 8,8 13,3 15,2 40,6 5,0 151,7 11,7
Da giy -18,9 -8,6 14,1 11,7 26,0 32,2 44,3 154,0 47,3 10,1 110,6 15,4
Ho cht 0,6 1,5 1,5 6,2 4,8 -1,8 -4,2 2,9 -0,2 -2,5 -15,1 -2,0
Luyn kim 1,5 -0,8 -2,7 0,6 -2,1 -2,3 -8,3 -4,6 2,7 -5,3 - 35,5 -11,2
Thit b vn ti 12,0 -11,5 5,5 -18,4 -2,5 -16,4 -47,2 -29,8 24,7 -27,5 -64,4 -17,2
Thit b, my
0,1 0,5 -4,5 1,0 -1,9 -0,4 12,6 7,5 15,9 5,4 -17,8 -4,2
mc khc
Hng ch tc
-0,1 3,6 1,6 -0,4 1,2 2,0 0,5 3,7 -1,4 -1,2 -5,0 -0,4
khc
Xy dng -0,1 -1,5 0,4 1,2 2,2 0,7 3,1 1,3 0,6 2,9 0,6 2,0
Dch v vn ti 0,3 -0,6 0,7 0,4 -0,4 0,6 -01, 0,9 0,2 -0,1 -3,3 0,7
Cc dch v khc 0,0 -0,7 -0,1 -3,9 -1,1 0,0 0,5 -2,9 -4,5 0,4 -1,4 0,3
Dch v cng -0,1 0,6 -1,4 0,9 -0,7 -0,9 -0,5 -1,5 -0,4 -1,7 2,5 -0,8
Ngun: Kawasaki (2003), mt phn ca Bng 2, tr. 21.

Ngnh da giy: Malaixia c li nhiu nht (tng 154,0%) tip l Vit Nam (tng 110,6%).
Ngnh thit b vn ti: Vit Nam s b tc ng tiu cc nht (gim ti 64,4%), tip l
Innxia (gim 47,2%).
Ngnh ho cht: Xinh-ga-po v i Loan s c li nht (tng tng ng 6,2% v 4,8%)
trong khi Vit Nam b tc ng mnh nht (gim ti 15,1%).
Ngnh luyn kim: Ngoi tr Phi-lp-pin, Xinh-ga-po v Nht Bn, tt c cc nc u
gim sn lng, v mc gim ln nht Vit Nam (35,6%).
Mt s ngnh sn xut khc: Vit Nam s thit hi nht i vi ngnh khai khong (gim
16,1%)...
Nghin cu ca Zhang Yunling v cc ng nghip (2006) s dng b s liu GTAP 6.0
v cng m phng kh c th cc tc ng c cp nn kinh t v cp ngnh ca 11 kch
bn FTA gia cc nc/nhm nc ch yu ti ng .
V tc ng tng th: (1) Cc nc thnh vin FTA u thu c li ch truyn thng t
li th so snh ca mnh; v (2) Cc nc gia tng vic lm.
Bng 75: Cc tc ng kinh t v m ca ACFTA i vi cc thnh vin

Cn cn iu kin Vic Phc

GDP XK NK
Thnh vin thng mi thng mi lm li
(%) (%) (%) Tr.USD (%) (%) Tr.USD
Trung Quc 0,58 3,02 4,75 - 2.106 -0,15 0,83 6.136
In--n-xi-a 0,58 2,77 5,67 72 0,99 1,44 1.356
Ma-lai-xi-a 5,89 6,13 8,65 1.560 0,15 9,31 5.517
Phi-lp-pin 0,87 1,88 3,77 -698 0,58 1,72 883

166
Xinh-ga-po 2,32 3,96 5,30 -413 1,29 4,65 3.577
Thi Lan 1,96 3,94 10,41 -2.120 1,57 4,71 3.414
Vit Nam 5,31 3,93 10,85 -2.911 0,80 9,66 2.971
Thay i phc li tng trong ACFTA (%) 38,79
Ngun: Zhang Yunling (2006), tr. 29.

Vi trng hp FTA Trung Quc-ASEAN: Li ch gia cc nc thnh vin l khc nhau,

su thnh vin ASEAN ch yu gia tng phc li ca nh sn xut nh tng quy m sn
xut v thay i iu kin thng mi, trong khi Trung Quc li gia tng mnh phc li
ca ngi tiu dng do hot ng nhp khu tng mnh hn xut khu.
Trong bn kch bn c bn l (1) FTA ASEAN-Trung Quc; (2) FTA ASEAN-Trung
Quc-Nht Bn; (3) FTA ASEAN-Trung Quc-Hn Quc; v (4) FTA ng (FTA ASEAN -
Trung Quc-Hn Quc-Nht Bn):
Cc nc thnh vin s c li nht t FTA ng v kch bn (4) l s la chn tt nht
ca cc nc ng (ASEAN+3). Nghin cu ca ADB (2011) s dng c phn tch
nh tnh v phn tch nh lng cng cho thy ASEAN+3 em li li t ln nht cho khu
vc ASEAN (2011).
Cc m phng u cho thy hiu ng to thm thng mi ln hn hiu ng chch hng
thng mi v nhng li ch phc li thu c ch yu n t s ci thin ca iu kin
thng mi.
Vi Vit Nam: Kch bn (4) FTA ng lm tng GDP nhiu nht (8,68%), tng ng
4,679 t USD. Tuy nhin, cn cn thng mi s chuyn sang thm ht do mc thm ht
thng mi s gia tng 3,893 t USD v nhp khu s tng thm 16,29% trong khi xut
khu ch tng thm 8,41% (Bng 76). Thc tin nhng nm qua cng xc nhn kt qu ny.
Bng 76: Tc ng ca 4 kch bn FTA i vi nn kinh t v m Vit Nam
Cn cn iu kin
Vic Phc
GDP XK NK thng thng
Kch bn FTA lm li
mi mi
(%) (%) (%) Tr.USD (%) (%) Tr.USD
(1) ASEAN- Trung Quc 5,31 3,9 10,85 -2.911 0,80 9,66 2.971

(2) ASEAN-Trung Quc-Nht Bn 6,88 6,1 13,46 -3.310 0,82 11,94 3,822
2
(3) ASEAN-Trung Quc-Hn Quc 7,35 6,3 13,84 -3,524 0,45 12,62 3.946
8
(4) FTA ng 8,68 8,4 16,29 -3.893 0,49 14,66 4.679
1
Ngun: Zhang Yunling (2006), tr. 35.

167
 Nghin cu ca Nhm chuyn gia ASEAN-Trung Quc v FTA ASEAN-Trung Quc
cng ch ra nhng kt qu nh lng v tc ng ca FTA ny ti phc li kinh t ca tng
thnh vin, trong c Vit Nam. Kt qu m phng nh lng cho thy v gi tr tuyt i, gia
tng phc li GDP ln nht vi Innxia, Trung Quc v Ma-lai-xi-a, v nh nht vi Phi-lp-
pin v Vit Nam (Bng 77). Tuy nhin, xt theo mc tng so vi GDP, Vit Nam li c mc tng
thm GDP cao nht (2,15%).
Bng 77: Tc ng ca ACFTA ti GDP thc ca ASEAN v Trung Quc

Mc tng tuyt i Mc tng tng i (%

Nc GDP thc (triu USD)
(triu USD) GDP mi nc)
In--n-xi-a 204.031,4 2.267,8 1,12
Ma-lai-xi-a 98.032,3 1.133,5 1,17
Phi-lp-pin 71.167,1 229,1 0,32
Thi Lan 165.516,0 673,6 0,41
Vit Nam 16.110,9 339,1 2,15
Xinh-ga-po 72.734,9 753,3 1,05
Trung Quc 815.163,0 2.214,9 0,27
Ngun: Ban Th k ASEAN (2001).

Nghin cu ca David Vanzetti v Phm Lan Hng (2006) m phng 6 kch bn ci

cch t do ho thng mi ca Vit Nam bng m hnh CGE vi c s d liu GTAP.42 Kt qu
cho thy t do ho thng mi ton cu l kch bn ti a ho phc li hng nm (4,7 t USD)
cho Vit Nam. Quan trng hn, Vit Nam c th t c hu nh ton b li ch tim nng do
ci cch thng mi theo kch bn t do ho n phng Li ch 3.496 triu USD chim t
trng ln trong tng li ch tim nng mc 4.705 triu USD [tr. 13].
Bng 78: Thay i phc li ca cc nc v Vit Nam theo 6 kch bn t do ho thng mi
n v: triu USD

n Song Thng
Hi Khu a
Khu vc phn phn mi t
ho vc phng
g g do
EU-25 1188 -85 -175 -1321 16216 27416
Hoa K 241 -84 -5 -1906 6921 14362
Nht Bn 330 -12 -7 27919 16904 36121
Trung Quc 48 314 -11 7187 85237 159787
Hn Quc 441 141 -1 16998 16115 58264
In--n-xi-a -89 -34 -1 720 2295 4670

42
Xem [Bng 3, tr. 7] m t c th v 6 kch bn t do ho ca Vit Nam.

168
 Ma-lai-xi-a -37 -53 -1 3083 2802 6117
Phi-lp-pin -21 -20 -1 487 2498 3855
Xinh-ga-po -132 -221 1 487 2210 4976
Thi Lan -130 -127 0 2665 4071 8117
Vit Nam 3459 666 248 1481 2382 4705
Ton b th gii 5392 451 38 62561 270739 532448
Ngun: Trch t David Vanzetti v Phm Lan Hng (2006).

M phng cng cho thy kch bn hi ho thu sut mc trung bnh nh hin nay cng
lm tng ngun thu thu m khng cn iu chnh nhiu. Kch bn m rng AFTA cng nh kch
bn ct gim 50% mc thu quan hin nay i vi knh t do ho thng mi a phng mang
li li ch va phi. Tuy nhin, li ch t t do ho a phng (2.382 triu USD) ln hn l t do
ho khu vc (1.481 triu USD) (Bng 78), song khng nn coi hai kch bn ny l loi tr nhau v
c hai hnh thc t do ho a phng v khu vc ny c th cng xy ra.
Nhn t tc ng ngnh, cc ngnh nh nng nghip v s dng ti nguyn thin nhin
thu c li ch rt hn ch v cc ngnh sn xut ny c hng ro thu sut thp. Hai ngnh
dt v may c th t mc tng tng sn lng ln nht trong kch bn t do ho n phng,
tng tng ng 261 triu USD v 159 triu USD so vi k gc; trong khi hai ngnh may v ho
cht c th thu c li ch ln nht t kch bn t do ho thng mi khu vc, cng tng 96
triu USD so vi k gc (Bng 79). Trong tt c kch bn, hai ngnh dt v may u tng tng
sn lng, trong khi cc ngnh hng nng sn khc u gim sn lng.
Bng 79: Thay i tng gi tr sn lng mt s ngnh ca Vit Nam theo 6 kch bn t do
ho thng mi (n v: triu USD)
n
K gc Hi Song Khu a Thng
Ngnh hng phn
ho phng vc phng mi t do
g
Go 4.560 1 -2 0 2 3 5
Rau, qu, ht 946 1 -2 0 6 4 8
Chn nui 1.028 10 3 1 3 7 13
Cy trng khc 934 -5 -2 -1 -5 -6 -10
Thu hi sn 821 4 -1 0 2 3 5
Khai thc ti nguyn 4.234 -1 -5 0 -3 0 -1
Tht 137 4 -3 0 -6 6 6
ng 217 -6 -2 0 1 -1 -6
ung v thuc l 651 6 -6 0 -5 4 2
Hng nng sn ch bin
2.594 -9 -9 -1 -5 -7 -17
khc
Dt 3.538 216 2 2 41 80 215
May 1.690 159 29 1 96 51 143
Ho cht 1.596 23 -5 0 96 22 91

169
Luyn kim 870 -5 -2 -1 -4 -4 -11
Sn phm g v giy 1.972 51 -9 0 3 21 48
Cng nghip ch to khc 5.363 -6 -17 0 -12 -3 -10
in t 1.118 3 -14 -1 1 6 9
Tng cng 63.554 13 4 1 5 7 15
Ngun: Trch t David Vanzetti v Phm Lan Hng (2006).

Cc nghin cu nh gi tc ng m phng ca gia nhp WTO n nn kinh t v m

ca Vit Nam cng da trn m hnh cn bng tng th CGE. Nghin cu ca Nguyn Chn v
Trn Kim Dung (2001)43 p dng m hnh kinh t m/ph thuc nh gi tc ng ca t do
ho thng mi Vit Nam. H nhn thy tuy rt khim tn (khong gn 0,3% tng thu nhp
quc dn) nhng li c hiu qu rt thit thc cho nn kinh t Vit Nam khi tin hnh t do ho
thng mi ph hp vi cc yu cu ca WTO.44
Roland-Holst v cng s (2002) p dng m hnh a ngnh, m hnh cn bng chung
c p dng linh hot a ra cc nhn nh v nh hng kinh t di hn ca vic gia nhp
WTO i vi Vit Nam. Nghin cu ny ch ra rng mc d gia nhp WTO l rt cn thit cho s
pht trin kinh t v tham gia y hn vo kinh t th gii, nhng iu cng ch khai thc
c mt phn tim nng ca kinh t Vit Nam. Cc tc gi a ra 4 kch bn khc nhau45 cho
nn kinh t Vit Nam trong giai on 2000-2020: (1) Nn kinh t Vit Nam trong giai on ny
ph thuc vo kinh doanh theo nh xu hng chung ca s gia tng sn lng; (2) Vit Nam gia
nhp WTO v thc hin theo cam kt nhng nn kinh t trong nc khng c thm nhng ci
cch; (3) Vit Nam cng gia nhp WTO v thc hin theo cam kt, nhng Vit Nam tin hnh ci
cch mnh m nn kinh t trong nc v (4) Th trng vn trong nc c t do ho. Bn kch
bn ny c a ra d on s tng trng kinh t trong giai on 2000-2020. Kt lun
quan trng nht t vic phn tch cc kch bn l nu Vit Nam khng i mi cc thnh phn
kinh t trong nc nm bt c c hi m th trng th gii mang li th vic tham gia vo
WTO cng ch ng gp t i vo tng trng trong khi phn ln khon li li v tay cc i tc
thng mi ca Vit Nam. L do l m ca nn kinh t th ng theo cch ca WTO cng ch
thc y tng sn lng ca cc ngnh m Vit Nam c li th so snh tnh l cc ngnh s
dng nhiu nguyn liu v nhn cng r. S dng vn cha hiu qu cng lm hn ch li ch m
Vit Nam c th t c t vic m rng thng mi.

43
Xem Nguyn Chn v Trn Kim Dung (2001).
44
Cc nghin cu tc ng ca gia nhp WTO n nn kinh t c tng hp t V Tr Thnh
(2006).
45
Thc ra, Roland-Holst v cng s (2002) cn c thm kch bn Vit Nam k BTA vi Hoa K v tc
ng ca n. Tuy nhin nhm tc gi n ny cho rng khi Vit Nam gia nhp WTO th cc cam kt
WTO bao gm trong cc cam kt trong BTA v lc Hoa K phi p dng quy ch MFN cho
Vit Nam. V vy thm mt kch bn k BTA vi Hoa K l khng cn thit, thm ch c th lm sai lch
cc nh gi.

170
 i vi tc ng n cc ngnh: hiu c th hn v iu chnh kinh t, nhng nh
hng ca vic gia nhp WTO s c xem xt qua u ra ca cc ngnh. p dng m hnh
CGE linh hot ton cu theo xu hng u ra c tnh ton theo 2 kch bn sau46: (1) Gia nhp
WTO cng vi i mi kinh t trong nc; v (2) T do ho th trng vn trong nc v nc
ngoi. Roland-Holst v cng s (2002) khng nh cc ngnh cng nghip nh v may mc m
Vit Nam ang c li th cnh tranh s pht trin khi gia nhp WTO.
Cc kch bn ny cho thy tm quan trng ca nhu cu bn ngoi mc v m v GDP.
Trong kch bn u tin, ci by lng thp l rt r rng. Dt may ang thng tr cc mt hng
xut khu ca Vit Nam. Kch bn ny nhn mnh vai tr ca ci cch trong nc, nhng s
khng th hon ton thnh cng nu khng hi nhp vi bn ngoi. Ngc li, hi nhp vi bn
ngoi nh gia nhp WTO cng khng th c nh mong i nu khng c s cam kt kt hp
i mi t bn trong.
Khi Vit Nam gia nhp WTO, ng thi tip tc ci cch kinh t trong nc, sn xut s
pht trin mnh trong hu ht cc ngnh kinh t, dn u l cc ngnh dch v, dt may v ch
bin. Dch v l ngnh c u th vt tri trong c cu kinh t v s tng trng nhn chung s t
l thun vi tng trng ca GDP thc t. Thm nhp vo cc th trng quc t mi l nguyn
nhn chnh m rng ngnh dt may, trong khi mc tiu ch yu ca ngnh ch bin l m
rng th trng trong nc.
Mi y nht, MUTRAP (2010) nh gi tc ng ca cc FTA khc nhau i vi nn
kinh t Vit Nam. C th, nghin cu ny s dng m hnh CGE vi c s d liu GTAP
nh gi tc ng i vi nn kinh t trong 11 kch bn, bao gm c cc kch bn FTA n l,
kch bn gp ca mt s FTA, v kch bn t do ha n phng. Kt qu cho thy FTA vi
Trung Quc, Nht Bn v Hn Quc c th mang li nhiu li ch nht (xt theo gi tr tuyt i),
trong khi cc FTA vi c - Niu Di-ln v vi n li t c li nht. Kt qu ny xy ra trn c
cc phng din nh tng phc li (GDP gi so snh), xut nhp khu, mc d cng lm tng
ng k thm ht thng mi.
Nh vy, a s cc m phng nh lng tin k c tnh cht minh ha v d bo chiu
hng vn ng, bin thin ca phc li kinh t tng th, phc li kinh t ngnh v dng thng
mi nhm h tr thm cho nh hng hoch nh chnh sch cng nh gi m nhng hng
nghin cu tip theo. Do , cc bng chng t m hnh nh lng c chnh xc bin i
theo phm vi gi thit v s lng bin s trong mi m hnh tnh ton c xy dng v nh
vy c ngha gi ln hn l cn c chnh xc tuyt i trn thc t.
Hn na, cc nghin cu nh gi tc ng ca cc tuyn hi nhp kinh t quc t i vi
kinh t Vit Nam ch yu s dng m hnh CGE v c chung mt s hn ch. Cc nghin cu
ny thng nh gi khng y tc ng i vi tng trng kinh t v xut khu, do khng
tnh n cc c sc t bn ngoi v thay i th ch. Bn cnh , cc nghin cu nh lng ny

46
Nh ch thch s 45, ngha l thm kch bn c BTA vi Hoa K

171
u khng phn tch k, thm ch t lu tm, tc ng ca cc dng vn nc ngoi v h ly i
vi kinh t v m. Thc tin tng trng thng mi v kinh t v m trong giai on hu gia
nhp WTO, nh phn tch trong Phn II, chnh l minh ha r nt nht cho nhng hn ch
trong cc nghin cu ny.

II. T duy v khung kh chnh sch thng mi mi cho giai on 2011-2015

1. T duy chnh sch thng mi mi
Cng vi qu trnh t do ha thng mi v hi nhp kinh t quc t, khng gian chnh
sch kinh t v thng mi c nhng thay i ln. Trong qu trnh thc hin cc cam kt hi
nhp WTO, cc FTA song phng v khu vc, chnh sch thng mi cng nh chnh sch cng
nghip v cc chnh sch lin quan s b rng buc hn nhiu. Mt mt, vic thc hin theo l
trnh cam kt s thc y s i mi, ci cch th ch trong nc nu mun thch nghi v tn ti.
Nhng mt khc, n cng t nhng rng buc vo cc cng c chnh sch nhm thc hin mc
tiu ca nn kinh t nh chuyn dch c cu kinh t nhanh theo hng hin i, to lp v khai
thc li th so snh ng thng qua cc chnh sch,
Tuy nhin, thc hin cam kt theo cc tuyn hi nhp khng lm gim d a chnh
sch Vit Nam theo ui cc mc tiu ca mnh. Cc mc tiu nh pht trin ngnh cng
nghip ph tr, thu hp thm ht cn cn thng mi, pht trin ngnh cng nghip mi
nhn, c th c thc hin ngay trong qu trnh thc hin l trnh hi nhp, nhng s khng
phi bng cc bin php tng thu nhp khu, tr cp, hn ch nhp khu hay cm nhp khu nh
trc y na, m phi bng cc cng c chnh sch tinh vi hn, khoa hc hn v c tnh lin
ngnh, a ngnh hn. Theo , cc th ch cng cn phi c thit k, xy dng v hon thin
c th s dng hiu qu cc cng c chnh sch thng mi.
Cho d c xy dng cng c chnh sch thng mi hay cc th ch theo cch no cng
cn phi m bo c cc nguyn tc ch o sau:
Th nht, xy dng mt khung kh chnh sch thng mi mi, ng b v ton din; kt
hp vi cc chnh sch u t, chnh sch cnh tranh v chnh sch iu tit th trng. Cc Hip
nh thng mi khng ch gm cc iu khon lin quan n thng mi thun ty m cn n
nhiu lnh vc khc na nh u t, cnh tranh, s hu tr tu, mi trng v lao ng... (Bng
80). Do mt khung kh chnh sch thng mi mi, ng b v ton din s l s kt hp v
giao thoa gia cc chnh sch ngoi thng, chnh sch u t, chnh sch cnh tranh v chnh
sch iu tit th trng v cc chnh sch lin quan khc. Mt s kt hp cn thit v tinh vi
to lp nhng th ch iu hnh cc l trnh hi nhp kinh t quc t v khu vc nng lc
tn dng thi c v ng ph hu hiu vi cc thch thc mi ca nn thng mi ton cu.

172
 Mt trong nhng c im ca dng thng mi quc t hin i l s gn kt cht ch
gia dng thng mi vi dng vn FDI, thng qua s gia tng mnh ca dng thng mi ni
ngnh v dng thng mi cc hng ho trung gian trong cc mng sn xut ton cu. Do cc quy
trnh, cng on sn xut mt sn phm thng mi c chia nh, phn mng thnh cc
thao tc khc nhau trong chui gi tr, nn hot ng trao i, lin kt cc cng on sn xut
mang tnh xuyn bin gii ngy cng nhn nhp trong nn thng mi quc t ngy nay. Nh
vy, chnh sch thng mi mi khng th t ngoi s tng tc vi chnh sch u t ni
chung v chnh sch thu ht FDI ni ring.
Cng vi dng thng mi dch v v FDI quc t, hot ng kinh doanh quc t ngy
cng thm nhp su vo khng gian kinh t sau bin gii quc gia, hin din c nhng ngnh
kinh t mang tnh cnh tranh v nhng ngnh c c quyn nhm, lm bin i cc cu trc th
trng ni a nc nhn u t v dng thng mi dch v. Trc xu hng y, chnh sch
thng mi mi phi thc s c gn kt cht ch, ng b vi chnh sch cnh tranh v cc
chnh sch iu tit th trng lin quan.
Th hai, i mi phm vi v ni hm ca chnh sch thng mi. Cc chnh sch thng
mi nn hng c vo chim lnh nhng ngnh hng, xm nhp vo cc chui gi tr, ch khng
ch l thm nhp th trng nc ngoi. Hn na, cng vi qu trnh pht trin kinh t v hi
nhp kinh t theo cc tuyn FTA, thng mi ni khi s gia tng. Xu hng ny t ra cho cc
nh lm chnh sch phi xy dng chin lc thng mi c tnh n yu t thng mi ni khi.
ng thi, gi tr xut khu ch c ci thin mt cch bn vng v h thng nu c chin lc
tham gia chui gi tr v chui sn xut cung ng ton cu, thay v ch tham gia cc chui gi tr
ri rc. Nh vy, chnh sch nhp khu cng ht sc quan trng. Thc tin thng mi ca cc
nc cng nghip ha mi cho thy chnh sch nhp khu l ng lc cho qu trnh i mi
cng ngh v du nhp nhng thc tin tt nht v pht trin ngun nhn lc, k nng qun l v
th ch pht trin hin i. Ni cch khc, chnh sch nhp khu phi hng trc tip ti tng
nng lc sn xut trong nc nhm p ng c th trng trong nc v xut khu.
Bng 80: Tnh ton din ca Th h FTA mi

Hip nh Nhng lnh vc mi thuc phm vi iu chnh ca FTA ngy nay

S
Tiu Vn Hp tc Dch u Gii quyt Lao Cnh
hu
chun ti hi quan v t tranh chp ng tranh
tr tu
Hoa K vi
Gicani K K C C C C C C C
Chil C K C C C C C C C
Xingapo C K C C C C C C C
txtrylia C K C C C C C C C
CAFTA C K C C C C C C C

173
 Marc C K C C C C C C C
NAFTA C K C C C C C C C
+
EU vi
Nam Phi K K K K C K C K C
Mhic C* C C* C C C C K C
Chil C* C C C C C C K C
Nhm a
K K K K C K C K C*
Trung Hi
Nam-Nam
MERCOSU
C C C C K C C - C
R
C Andean C C C C K C C C C
CARICOM C C C C K C C C C
AFTA C C C C K C K K K
SADC - C C C K C - -
COMESA C C C C K C C C C
Khc
Nht-
C K C C C C C C C
Xingapo
Canaa-
K K C C K C C C C
Chil
Chil-
C - C C C C C C C
Mhic
Ch thch: +: Trong khi cc hip nh ca EU cp hp tc trn hu ht cc lnh vc v ch
, ch c nhng cam kt c th mi c ghi l c.
*: p dng vo thi gian tho thun sau.
K: Khng p dng.
Ngun: Ngn hng th gii (2004, tr. 35).
Th ba, xy dng nng lc th ch c th thit k v thc hin cc bin php bo h
hp php, tinh t, v khoa hc trong phm vi ca cc cam kt. Khi thc hin cc cam kt ca
WTO hoc trong cc FTA song phng v khu vc, thng thng cc ro cn phi thu quan phi
chuyn thnh cc ro cn thu quan v cc ro cn thu quan s phi iu chnh theo cc cam kt
hi nhp. Tuy nhin, cc nghin cu ch ra, khi d a thc hin cc bin php thu quan
gim, cc bin php phi thu quan s pht trin v tinh vi hn.47 Song thc hin cc bin php phi
thu quan i hi phi c t duy h thng v tm nhn lin ngnh c th vn dng c cc

47
Thi Lan vn thc hin gim hng ro thu quan v phi thu quan theo ng l trnh cam kt
ca WTO v AFTA/CEPT, song vn gi nguyn hoc dng ln cc hng ro phi thu quan tinh
t, cng rn bo h cho mt s ngnh quan trng ca nn kinh t v gim nhp siu.

174
cng c . Thc t trong giai on hu gia nhp WTO, chng ta cn d dt trong vic p dng
cc hng ro k thut hp php vi nhp khu v cn hn ch v nng lc thit k v nh gi tc
ng ca cc hng ro y. V vy, nng cao nng lc th ch v tng cng iu phi l rt cn
thit, khng ch cp ngnh m c cp lin ngnh.
Th t, ly ngi tiu dng lm ch th cho cc bin php bo h hp php cng nh cc
hot ng h tr xc tin thng mi, hot ng qung co, qung b hnh nh v sn phm
trong nc thng qua nhiu hnh thc a dng. Chng hn, cuc vn ng Ngi Vit Nam u
tin dng hng Vit Nam l mt thc tin tt v cng tc qung b cc sn phm sn xut ti
Vit Nam, v v kch thch tinh thn i quc ca ngi dn Vit Nam trong hot ng tiu dng,
mua sm. Chnh ph cng c th h tr xc tin thng mi cho cc doanh nghip trong nc
tham gia cc hi tr trin lm nc ngoi m khng vi phm quy nh ca WTO.48 Nh vy, t
duy chnh sch thng mi mi phi t ngi tiu dng lm trung tm bi l y chnh l
phng cch duy nht mang tnh ni sinh v c tnh bn vng hn trong bi cnh cc hng ro
bo h truyn thng dn c d b.
Th nm, trong mt s lnh vc, mt hng chin lc, chnh sch thng mi cn mt
cch tip cn o l-gch, c ngha l phi thay i t duy lp chnh sch da vo nhng li
th sn c ca nc ta. Chng hn, chng ta c th ang tr cp cho u vo sn xut ca cc
doanh nghip nc nhp khu v nh thu cc doanh nghip trong nc phi nhp khu
sn xut hay ch xut. Thay v Vit Nam c th ct gim thu nhp khu i vi cc mt hng
l u vo chin lc cho cc hot ng sn xut v ch xut trong nc, ng thi nh thu
xut khu mt s mt hng u vo chin lc ca cc i th thng mi. Vn y l phi
xc nh c cc mt hng m chng ta c th can thip vo gi.
Th su, chnh sch thng mi mi cn u tin hnh thnh mt s lin minh ngnh hng
chin lc ch ng iu tit v thch ng vi s bin ng bt thng ca gi c th gii.
Nhiu mt hng nng sn xut khu ca nc ta hin nay chim t trng ln trn th trng th
gii, tuy nhin kim ngch xut khu cc mt hng ny ca Vit Nam lun b ng v ph thuc
nhiu vo s tng gim tht thng ca gi trn th trng th gii, khc phc tnh trng c
ma mt gi, c gi mt ma. Chng ta cn tm cch thc hp tc vi mt s nc xut khu
chnh lm gim nhng bin ng gi cc mt hng xut khu nng sn trn th trng th gii.
Tuy vy, cn lu l gii hn hp tc ca cc lin minh ny, trnh hnh thnh cc lin minh c
quyn v do vi phm quy nh WTO v k c khi thnh lp c lin minh ngnh hng th cc
thnh vin khc vn c nhiu ng lc vi phm cc quyt nh v gi, cung ng ca lin minh.
Vic cha thnh lp c lin minh xut khu go vi Thi Lan chnh l iu cn lu tm.

48
Khi tham gia hi ch trin lm nc ngoi, cc doanh nghip Vit Nam c c hi ln k kt cc
hp ng sn xut. Tuy nhin, chi ph cho vic tham gia mi hi ch l rt ln i vi doanh nghip Vit
Nam ni chung v c bit l cc DNNVV ni ring. K c khi tham gia hi ch, doanh nghip cng kh
tm c ngi va c kh nng ngoi ng tt va am hiu v tnh hnh doanh nghip din thuyt v
tr li cc cu hi ca cc i tc tim nng. Do , thng qua cc hip hi, Chnh ph c th h tr cho
cc doanh nghip mt phn ti chnh tham gia hi ch v k nng thuyt trnh thuyt phc i tc.

175
 Nhng t duy xy dng chnh sch thng mi ny l nn tng cho cc kin ngh c th
i vi vic iu hnh chnh sch thng mi cc mc sau. Trc khi i vo cc kin ngh c
th ny, xy dng khung kh chin lc FTA ca Vit Nam l cn thit bi y s l nh hng
ln trong l trnh hi nhp ca Vit Nam trong giai on 2011-2020.
2. Xy dng Chin lc FTA tng th cho giai on 2011-202049
Cho n nay, hu nh tt c cc thnh vin WTO u tham gia t nht mt Hip nh
Thng mi khu vc (RTA) di dng FTA hoc Lin minh Thu quan. ng , xu hng
hnh thnh cc FTA/EPA cng ang din ra si ng. Ngay c cc thnh vin WTO trung thnh
nht vi khung kh t do ho a phng nh Nht Bn v Hn Quc iu chnh sch sch
thng mi theo hng u tin hnh thnh cc FTA song phng v khu vc. Trung Quc cng
k ti 9 FTA v ang trin khai nghin cu, m phn ng thi 30 sng kin FTA song
phng khc. Bn thn khi ASEAN m Vit Nam l thnh vin cng ang thc hin chnh sch
FTA ASEAN+1 ca mnh vi mt lot cc nc i tc ch cht, trong khi tng thnh vin ring
r nh Xinh-ga-po, Thi Lan, Ma-lai-xi-a, In--n-xi-a hay Phi-lp-pin u trin khai chin
lc FTA song phng ca ring mnh, vi c i tc ln nh Hoa K. Trong bi cnh hp tc
v hi nhp kinh t su rng ng , vai tr trung tm ca ASEAN cng c tha nhn v
th hin r nt hn.
Trc tnh hnh y, vic ci thin ng k mi trng u t - kinh doanh ca Vit Nam
trong nhng nm qua l mt bc tin quan trng, song c th l khng duy tr sc hp dn
u t ca nn kinh t v kh nng cnh tranh ca cc doanh nghip u t ti Vit Nam. Trong
khi vng m phn -ha cha c nhiu tin trin, Vit Nam khng th ng ngoi thc t sng
ng ny ca qu trnh hi nhp khu vc v quc t nu mun trnh v th thua thit trong hi
nhp kinh t quc t v khu vc.
Chnh sch FTA ngy cng tr thnh mt cng c chnh sch kinh t i ngoi hu hiu
ca nhiu nc ln, nu kho lo tn dng Vit Nam s c c hi huy ng thm nhiu ngun lc
pht trin t nc. Bn cnh nhng li ch kinh t v th trng xut khu, thu ht u t,
chuyn giao cng ngh, tri thc, k nng qun l, xy dng nng lc th ch v hc hi thc tin
chnh sch, vic hnh thnh c chn lc cc FTA song phng vi nhng i tc ch cht s gp
phn nng cao th v lc ca Vit Nam trn trng quc t v khu vc, m bo hi ho hai mc
tiu pht trin kinh t v xy dng quc phng, an ninh.
Nh trnh by trong Mc 1, ni dung v m thc hnh thnh cc FTA hin nay khng
dng li nhng cam kt ct gim thu quan i vi thng mi hng ho, m m rng cam
kt t do ho v hp tc ti mt lot cc vn chnh sch. l nhng ni dung cam kt v
thng mi dch v, v hot ng u t, v thun li ho thng mi (tiu chun v hp chun,
hp tc hi quan), v quyn s hu tr tu, v chnh sch cnh tranh, v lao ng, v mi trng,
gii quyt tranh chp, (cc vn Xinh-ga-po v cc vn thng mi cng khc) m ngay

49
Phn ny ch yu trch t Bi Trng Giang (2010).

176
c khung kh WTO cng cha c quy nh iu chnh. Nh vy, vic tham gia cc FTA song
phng v khu vc chnh l mt khung kh chnh sch mi, mt c ch mi Vit Nam va
hc hi kinh nghim hi nhp su, va tranh th c ngun lc t nhng i tc thng mi
u tin ca mnh.
Vi mt nn kinh t chuyn i nh Vit Nam, chin lc FTA phi mang li c nhng
li ch kinh t v, quan trng hn, nhng p lc c li i vi ci cch v nng cao nng lc th
ch, c bit l th ch kinh t th trng. iu kin tin quyt l chin lc tham gia FTA phi
c xy dng ng n da trn cc tiu ch li ch r rng v c tnh kh thi v thc thi cao
(MUTRAP 2010), trnh b ng hoc chy theo phong tro.
Mc tiu ca chin lc FTA
Trn c s u tin cc li ch chnh tr - chin lc, tng cng quan h chnh tr-i
ngoi, to khng gian khu vc v mi trng quc t ho bnh, n nh phc v pht trin kinh t
v cng c nn quc phng, an ninh t nc, cc mc tiu kinh t m cc FTA cn hng ti l:
(i) m rng khng gian thu ht vn, cng ngh nc ngoi v tip thu nhng thc tin kinh
nghim u vit nht ca th gii v khu vc; (ii) to ra nhng li th so snh mi (hiu ng
ng) t qu trnh gia tng cnh tranh, chuyn giao tri thc v xy dng nng lc ni sinh; (iii)
trnh b phn bit i x nu ng ngoi cc l trnh FTA v tham gia tt hn vo h thng phn
cng lao ng ca khu vc; v (iv) thc y v h tr qu trnh ci cch chnh sch v xy dng
th ch phc v pht trin.
Nhng thch thc ln
Thch thc t ra cho Vit Nam khi tham gia vo xu hng FTA ton cu ni chung v
ti khu vc ng ni ring tp trung vo ba vn ln: (i) Ngun lc hn ch, c bit l
ngun nhn lc chuyn gia v nng lc th ch, trin khai c knh a phng ln khu vc v
song phng; (ii) Cc chi ph iu chnh s ln nu Vit Nam khng chun b tt mi trng th
ch v cu trc kinh t bn trong; v (iii) Khu vc nng nghip, nng thn v nng dn ngho s
ng trc mt s ri ro nu khng c xy dng nng lc v khng c mt mng li an sinh
x hi bo v trc cc c sc t bn ngoi.
Cc d bo nh lng s dng m hnh GTAP cho cc kch bn hi nhp thin v nhn
nh rng vic tham gia mt FTA ln hn v nhiu thnh vin hn nh FTA ng (EAFTA)
gm ton b 13 nc ASEAN+3 hay FTA ASEAN+6 (CEPEA) s mang li hiu ng phc li
kinh t tng th ln hn so vi cc FTA song phng n l.50 ng thi mt FTA mang tnh
cht Bc-Nam s mang li hiu ng phc li kinh t ln hn mt FTA mang tnh cht Nam-Nam
cho Vit Nam. Tuy nhin, nh lu trong Mc 1, cc nh gi nh lng cha o lng ht

50
Xem thm cc nghin cu mi ca Wignaraja (2011), Kawai v Wignaraja (2011), Kawai v Wignaraja
(2010), v MUTRAP (2010). Theo cc nghin cu ny, tng mc tng phc li (GDP) cho cc nc thnh
vin ni chung v Vit Nam ni ring s tng cng vi s lng quc gia tham gia FTA.

177
c nhng li ch ng cng nh nhng nguy c tim tng m mt FTA i vi Vit Nam.
Do , thch thc nm ngay trong tnh mi v tnh a dng ca cc l trnh FTA m Vit Nam
v s tham gia.
Nhng nghin cu nh lng cng cnh bo rng cc tc ng tiu cc t cc kch bn
FTA song phng v khu vc ti ng c th xut hin i vi mt s ngnh kinh t ca Vit
Nam nh ch bin thc phm, thit b vn ti, ho cht v luyn kim. V tng th, mt s m
phng nh lng cho thy cn cn thng mi ca Vit Nam s chuyn dch theo hng gia tng
thm ht, nu thiu bin php iu chnh ph hp c cp quc gia v doanh nghip. C cu
ngnh kinh t cng s chu tc ng mnh, c bit l nhng ngnh vn lu nay c bo h
cao hn hoc Vit Nam khng c li th so snh ni tri. y l nhng bng chng khoa hc cn
xem xt thn trng gip Vit Nam hi nhp hiu qu nht vo ln sng FTA trn ton cu v
trong khu vc ng hin nay.
Nguyn tc la chn i tc FTA
Cch la chn i tc FTA phi khoa hc v chin lc, ngha l cn da trn mt h
thng cc mc tiu v cn c c th ng thi phi c tm nhn di hn vt ln trn nhng li
ch kinh t trc mt v phn ng chnh sch ngn hn. Th nht, cn xy dng c cc cn c
khoa hc o lng nhng kch bn FTA hay cn nhc cc i tc FTA tim nng nh (i)
Tng quan li th so snh v li th cnh tranh quc gia vi nc i tc; (ii) Mc chnh
lch trnh pht trin vi nc i tc; (iii) Dung lng th trng ca nc i tc v mc
chnh lch gia thc trng v tim nng quan h thng mi-u t gia nc ta vi nc i tc
; v (d) Mc hi ha ho vi chin lc pht trin kinh t-x hi tng th ca quc gia, bao
gm c chnh sch i ngoi v chin lc hi nhp tng th.
Th hai, m bo mt tm nhn di hn, cn xc nh r cc nhm nhn t nh: (i)
Mc tiu pht trin th trng; (ii) Mc tiu chnh tr-an ninh; v (iii) Mc tiu chin lc, to lp
hiu ng ng tch cc ti nng sut, li th so snh mi, nng lc cnh tranh mi nhm thc
y tng trng theo chiu su, n nh kinh t v m v m bo h thng an sinh x hi. Cc
nhm mc tiu ny cn t trong tng th chin lc pht trin kinh t-x hi di hn ca t
nc cng nh ph hp vi chnh sch i ngoi v hi nhp tng th. Nhm mc tiu no c
chn u tin cn phi m bo rng vic k kt FTA vi i tc c la chn s mang li nhng
li ch chin lc ca quc gia v trung v di hn, ch khng phi l s nh i li ch quc
gia trong tng lai, cng khng phi l s nh i nhng vn c tnh nguyn tc trong qu
trnh hi nhp v pht trin ca t nc.
Phng thc tip cn v l trnh chnh sch FTA giai on 2011-2020
Vit Nam khng ngun lc chy ua m phn v k kt hng chc FTA song
phng nh cc nc ng khc. Do , cch tip cn kh thi nht cho Vit Nam l k kt
FTA song phng vi cc tm trc trong mng li FTA khu vc. L do l v ch cn k FTA
song phng vi cc tm trc l chng ta c th trung ha ho c cc bt li th v phn

178
bit i x an cho nhau trong mng li cc FTA song phng, ng thi tn dng c ngay
cc u i m nc tm trc c c t cc nc v tinh. Xu hng hnh thnh cc FTA
trong khu vc ng hin nay cho thy Nht Bn, Trung Quc, Hn Quc v Xingapo ang tr
thnh cc tm trc ca mt s mng li FTA song phng.
Vit Nam cng cn thc y hnh thnh FTA vi nhng th trng pht trin nht nh
Hoa K v EU pht huy li th so snh tnh ng thi hnh thnh tin cho cc li th so
snh ng v y l cc th trng c thc tin u vit nht v th ch chnh sch v mi
trng kinh doanh. Chng ta cn dnh li th ca ngi i trc cho cc i tc pht trin v
tin tin nht th mi c th vn ln cnh tranh vi cc i th trong khu vc. Vit Nam cng c
th tham gia FTA vi nhng th trng rng ln c kh nng b tr cho nhau nh Nga v lin
minh thu quan Nga- B-la-rt- Ka-zc-xtan.
Vi nh hng, hin trng chnh sch i ngoi v hi nhp kinh t quc t ca Vit
Nam v nhng phn tch v xu hng chnh sch FTA ca cc nc ng trn, Vit Nam
phi thit k l trnh chnh sch FTA mt cch khoa hc, c tnh ch ng, tnh h thng, tnh
chn lc, t trong mt l trnh hi nhp quc t v khu vc tng th, khng b dn dt bi cc
l trnh mang tnh ng ph, b ng, chi phi bi xut ca cc nc i tc. V lu di, Vit
Nam cn tnh ti vic y su c chn lc mt s l trnh FTA song phng ca mnh ln thnh
cc Lin minh Thu quan hay Lin minh Kinh t v mc phc li x hi v hiu qu tng th
nn kinh t ca cc Lin minh ny ln hn FTA.
Hnh 25: Tip cn chin lc FTA a cp ca Vit Nam giai on 2011-2020

Hi nhp su

n phng

Song phng

Khu vc

a phng da trn WTO

Hi nhp nng

Ngun: Bi Trng Giang (2010).

179
 Nhn t l trnh hi nhp kinh t quc t tng th, v khung kh a phng WTO mang
tnh rng buc cao v cc thnh vin WTO li thc thi cam kt theo cch tip cn nhiu nht c
th, Vit Nam vn phi coi khung kh a phng WTO l nn tng ca mt chin lc hi nhp
tng th. Bn cnh , xu hng khu vc ho v song phng ho quan h kinh t i ngoi trn
th gii cng nh ng i hi trong giai on ti, Vit Nam cn thc hin hi ho cch tip
cn chnh sch hi nhp trn c bn cp a phng, khu vc, song phng v n phng51.
Trong khi cc cam kt bn ngoi ng vai tr ng lc cho qu trnh ci cch bn trong, thc
s ch ng trong hi nhp, mt s ci cch n phng bn trong cn i trc cc cam kt
bn ngoi khng ri vo tnh trng ng ph hay chy theo cc cam kt quc t nh hin nay.
C th phc ha mt s nt chnh ca l trnh hnh thnh i tc FTA ca Vit Nam trong
giai on 2011-2020 nh sau:
Th nht, u tin hnh thnh FTA cc i tc thng mi pht trin, ch cht nh Hoa K
v EU. Vi ring Hoa K, sau khi k kt Hip nh khung v u t v Thng mi Vit Nam-
Hoa K, cn sm thc y vic tham gia m phn tin ti hnh thnh TPP v i tc quan trng
nht y chnh l Hoa K.
Th hai, l trnh hi nhp khu vc ca Vit Nam khng th tch ri tin trnh tng cng hi
nhp v xy dng Cng ng ASEAN. Trn c s l trnh hnh thnh Cng ng Kinh t ASEAN v
cc l trnh FTA ASEAN+ phi hp hnh ng, thng nht phng thc tip cn, tin trnh m
phn v ni hm cc FTA ASEAN+3, FTA ASEAN+6 hay cc FTA ASEAN+X khc.
Th ba, tin hnh nghin cu v m phn FTA vi mt s nc bn hng truyn thng,
l i tc chin lc hoc i tc hp tc chin lc ca Vit Nam nh FTA vi Nga v lin
minh thu quan Nga, Kazc-xtan, B-la-rt; FTA vi EU hay FTA vi Hn Quc...
Ni dung v nguyn tc m phn cc FTA
Ni dung v mc cam kt phi hng ti mc tiu hnh thnh nn tng tng trng
tng lai cho nn kinh t quc dn, ngha l phi tng i ton din v c nhng ni dung t
ph v mt chnh sch v th ch. Theo , ni dung m phn khng ch tp trung vo thng
mi hng ho v cc cam kt t do ho khng ch dng li vn ct gim thu quan, hng ro
phi thu quan m cn phi tnh ti nhng ni dung thng mi dch v, hot ng u t v hng
lot cc vn chnh sch thng mi mi m sm hay mun chng ta cng phi tham gia trong
khung kh Vng m phn -ha hay FTA vi mt s cng quc kinh t.
Vit Nam cn nhn thc r rng cc FTA ngy nay lun hng ti tnh ton din v r
rng trong tng lai phi cao hn mc chung ca WTO. Do , c ch Thu hoch sm c th
c p dng trc to thnh cng bc u, to thm s ng thun v ng h cho c tin
51
Hi nhp n phng ngha l vic t m ca nn kinh t trong nc thng qua vic h thp
hoc xa b hng ro thu quan v phi thu quan, d b nhng quy nh trong nc lm ngn cn
dng hng ha v u t ra vo nn kinh t m khng cn phi thng qua cc cam kt song
phng, a phng v khu vc.

180
trnh. Bn cnh , phi c ni dung v xy dng nng lc, hp tc pht trin v thi hn chuyn
tip x l tt vn chnh lch nng lc hi nhp gia Vit Nam v cc i tc c trnh
pht trin cao hn.
Nguyn tc m phn cn kin nh v mc tiu tng th nhng linh hot v ni dung chi
tit. Qu trnh m phn phi m bo hon thnh nhng mc tiu c bn hay u tin chin lc
ca mi l trnh FTA m Vit Nam la chn, song cn ht sc linh hot khi ng trc cc i
hi nhng b phn ngnh hay chi tit cam kt no t nc i tc. Nguyn tc m phn l
tp trung vo li ch quc gia (chnh tr, kinh t) c u tin nht v mang tnh tng th lu di.
Cng tc nghin cu v tham mu chnh sch v FTA
Mt yu t quan trng m bo m phn hiu qu chnh l s chun b k cng v quyt
tm chnh tr cao. Vic chun b k s mang li s ng thun ln v quyt tm chnh tr cao l
nhn t m bo s t tin v quyt on trong m phn. c c iu ny, cng tc nghin
cu tin kh thi v tham mu cn c u tin hn na. C th, trc khi bc vo tham vn, k
kt bt k l trnh FTA no, cc c quan tham mu chnh sch cn tin hnh cc nghin cu phn
tch, nh gi v tnh kh khi, li ch-chi ph ca kch bn FTA , v coi trng cng tc tham
vn cc i tng lin quan (hip hi, doanh nghip). V di hn, nh nc cn u t thch ng
cho cc nghin cu cp quc gia, c tnh h thng v chin lc FTA ca Vit Nam.
Hnh dung trc c nhng thi c, nguy c s gip chng ta c c nhng i sch
thch hp, hiu qu hn trong qu trnh hi nhp kinh t su rng cng nh trong xu hng chnh
sch FTA ang bin chuyn nhanh chng trn th gii v trong khu vc ng . Trn c s ,
chng ta mi c thi khoa hc, thn trng v khng lo s nhng thch thc, bt li m cc l
trnh FTA c th gy ra. Cng nh cc quc gia ng khc, hun c quyt tm y mnh ci
cch bn trong, ci cch chnh mnh, t th ch cho n chnh sch, t phng thc lnh o cho
n c ch iu hnh qu trnh hi nhp v pht trin t nc chnh l iu kin tin quyt v l
t tng xuyn sut vt qua thch thc ca thi k hi nhp kinh t su rng trong giai on
2011-2020.

III. Cc kin ngh chnh sch/bin php y mnh xut khu, hn ch nhp siu
1. Chnh sch t gi
Trong thi gian qua, c ch t gi ca nc ta v c bn l neo t gi (VND/USD), mc
d c khng t ln iu chnh t gi tham chiu/cng b v bin giao ng. Tuy nhin, cch
thc iu hnh (ph gi danh ngha) l mt nhn t lm tng lm pht, trong khi khng gip kim
ch nhp siu, v VN vn chu nhiu sc p mt gi.
Trong thi gian ti, Vit Nam cha th theo ui ch t gi th ni. Mt ch t gi
thch hp phi m bo 2 iu kin:

181
 1. Gip duy tr kh nng cnh tranh ca hng ha Vit Nam trn th trng quc t. Nh
phn tch trong Phn II, ph gi t gi danh ngha khng/t gip thc y xut khu v
gim nhp khu do ph gi danh ngha khng i km vi mt gi t gi thc. ngha
quyt nh i vi vic duy tr kh nng cnh tranh xut khu thng qua iu chnh t gi
danh ngha l vic n nh kinh t v m, gim lm pht xung mc thp (khong trn
di 5%/nm). iu ny ch thc hin c vi mt chnh sch v m (tin t, ti kha)
cht ch52. Ni cch khc, vn chnh khng nm ch nn thc hin ph gi t gi
danh ngha VND/USD hay khng, m li l m bo mi trng kinh t v m lnh mnh
vic ph gi t gi danh ngha (khi cn) cng i km vi vic ph gi t gi thc.
2. To c d a dao ng t gi qua tng tnh linh hot cho chnh sch tin t v
vai tr a ra tn hiu trn c s th trng ca t gi. y l iu c bit quan trng do
hiu lc ca chnh sch tin t (kh nng kim sot cung tin) gim ng k khi t gi
thiu d a dao ng v chu chuyn vn d dng hn hay khi mc la ha cao (nguyn
l b ba bt kh thi). Ngoi ra c ch ny cng phn no chng u c ti chnh do
nguyn tc cn bng li sut c kh nng t b sai lch hn53.
C hai c ch t gi thng c s dng y: (i) c ch t gi theo di b trn54;
v (ii) c ch t gi trung bnh th trng55 cho php t gi lin ngn hng dao ng trong mt
bin so vi t gi trung bnh ngy hm trc. Song chng m bo c hai iu kin trn
th cch x l c tnh thao tc ca NHNN l iu c ngha quyt nh. Chng hn, NHNN c
th ch ng di t gi dao ng rng, c th 3%-5%. Ngc li, NHNN cng c th la
chn di t gi hp hn, nhng khi y NHNN phi ng x linh hot hn vi nhng din bin trn
th trng ngoi hi.
Trong di hn hn, c th l sau nm 2015, cng vi tin trnh t do ha ti khon vn,
dch chuyn dng thng mi vi cc i tc, v vai tr tng ln ca mt s ng tin khc (nh
NDT) trong tng quan vi USD, Vit Nam c th chuyn sang c ch t gi theo di b
trn da trn r tin t56. Vit Nam cn chun b k lng cho vic vn dng c ch iu hnh
t gi ny, bao gm: (i) xc nh t gi tham chiu/cng b (tnh ton da trn r tin t); (ii)
phi hp chnh sch t gi vi cc chnh sch kinh t v m khc; v (iii) nng cao tin cy ca
chnh sch. S vn dng c ch ny c th tng tc tt vi cc bin php nhm pht trin th
trng ti chnh ni chung v lnh mnh ha hot ng ca h thng ngn hng ni ring.
Theo mt cch gin tip hn, Vit Nam cn s dng c hiu qu cng c li sut tc
ng n t gi. Qu trnh t do ha li sut cn tip tc c thc hin, li sut thc s l

52
Vn ny nm ngoi Bo co. Tuy nhin, mt s kin cho rng trong 2-3 nm ti, cn gim
thm ht ngn sch thp hn 3,5-4% v tng cung tn dng khng qu 15%.
53
Theo nguyn l ny, Ivn = Iusd + mt gi k vng.
54
Band-crawl scheme.
55
Market average exchange rate system.
56
'Band-basket-crawl' scheme.

182
mt loi gi c c quyt nh bi chnh s cn bng gia cung v cu ca chnh ng tin
trong th trng ch khng phi bi nhng quyt nh can thip hnh chnh ca Chnh ph. Cc
cng c hon i li sut v tin t cng cn c hon thin, nhm cung cp thm la chn cho
cc tc nhn trn th trng ph hp vi mc ch ca h (u c, phng nga ri ro) v to thm
nn tng th trng cho cc din bin li sut.57 Tuy nhin, iu ny i hi mt cch tip cn h
thng hn trong vic iu hnh chnh sch tin t ni chung. Chng hn, cch tip cn iu hnh
t gi nh hng lm pht (inflation targeting) m nhiu Ngn hng Trung ng ang p dng
c th l mt m hnh hay v hin i, song bn thn vic p dng cch tip cn ny cng i hi
nhiu iu kin v nng lc v th ch.
Trong bi cnh nn kinh t ton cu tr nn bt nh hn, km theo nhng bin ng kh
d bo v t gi gia cc ng tin ch cht (USD, Euro, Yn Nht,), bn thn doanh nghip
kinh doanh xut nhp khu cn c trang b nghip v phng nga ri ro, nht l ri ro do bin
ng gi c v bin ng t gi. iu ny i hi phi c nhng kin thc chuyn su v c
nghip v tc nghip lin quan n cc loi hnh th trng hng ha (giao ngay v k hn), th
trng tin t v cc cng c (nh tn phiu, thng phiu,) v cc cng c phi sinh (nh hp
ng k hn, tng lai,).
cp rng hn, Vit Nam cn ch ng v tch cc hp tc vi cc nc trong khu
vc nhm ng ph vi nhng ri ro chung i vi an ninh ti chnh v tin t cp khu vc.
R rng, cng vi qu trnh hi nhp ngy mt su rng hn vo nn kinh t khu vc v th gii,
Vit Nam ang v s chu nh hng ly lan ln hn mt khi khng hong ti chnh v/hoc tin
t xy ra cc nc trong khu vc. Tng cng hp tc nhm ng ph vi ri ro an ninh v ti
chnh cp khu vc tr nn ngy mt cp thit. Trong qu trnh hp tc y, Vit Nam cn hc
hi kinh nghim t cc nc trong khu vc, nhm ch ng hn trong qu trnh phng nga ri
ro ti chnh - tin t.
2. Chnh sch u t
2.1. u t pht trin cng nghip h tr gim nhp khu, tng hm lng ni a v gi tr
gia tng cho hng xut khu, gim dn nhp khu u vo trung gian
Hn ch ln nht trong xut khu ca nc ta l c cu hng xut khu chm thay i, xt
c theo trnh cng ngh (Bng 81) v theo mc gia cng, ch bin. Sau 10 nm, nhm nng
sn vn chim mt t trng ln (trn 20%) trong tng kim ngch xut khu. Mc du t l nhm
hng khong sn gim mnh trong nm 2010 do mt lng ln du th c ch bin ti Nh
my lc du Dung Qut, nhng t trng nhm ny vn cao. Kh nng tng trng xut khu ca
hai nhm ny l rt hn ch, thm ch khng th. y l hn ch c tnh c cu. khc phc
hn ch ny phi chuyn dch c cu sn xut, pht trin mnh cng nghip h tr, tng hm
lng ni a v gi tr gia tng cho hng xut khu.

57
Chng hn nh cc din bin theo L thuyt sc mua tng ng, hay L thuyt li sut
tng ng.

183
 Bng 81: T trng gi tr xut khu (tr du th) theo trnh cng ngh
n v tnh: %
Cng ngh 2001 2004 2005 2006 2007 2008
S dng cng ngh cao 6,7 7,1 7,2 7,7 7,3 6,2
S dng cng ngh trung bnh 6,8 7,4 7,7 8,5 9,8 11,9
S dng cng ngh thp 41,9 48,4 46,8 45,6 46,1 44,5
S dng nhiu nguyn liu 10,7 9,4 8,5 8,9 8,7 8,7
Nguyn liu th 34,0 27,7 29,8 29,4 28,1 28,7
Tng cng 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Ngun: Vin NCQLKTTW (2010)
Ngy 24/2/2011, Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s 12/2011/Q-TTg quy
nh nhng u i pht trin cc ngnh cng nghip h tr. Tuy nhin cc u i ny phn ln l
nhng u i quy nh trong cc vn bn khc. im nhn trong quyt nh ny l ch u t
c th xut c ch v mc h tr, song c c chp nhn hay khng li l vn khc. Bn
cnh , Quyt nh ny khng hnh thnh c mt c ch t chc h tr, lin kt cc doanh
nghip trong vic pht trin cng nghip h tr. Kt qu l Quyt nh ny cha to ra c ln
gi mi trong vic pht trin cng nghip h tr.
Nhm tc gi kin ngh, vic pht trin cng nghip h tr phi c thc hin theo s
hnh thang nh trnh by trong v trong s lin kt cm ngnh, da trn nguyn tc th trng
nhng khng th thiu vai tr t chc ca nh nc, nht l trong giai on u.58
Ngoi ra theo kinh nghim ca Hn Quc, i Loan, nhng nc i sau mun pht trin
cng nghip h tr rt cn s hp tc, h tr ca nhng nc i trc - nhng nc khng ch c
k thut, cng ngh m cn c cc doanh nghip u t lp rp sn phm nc ngoi.59 Do ,
cn nghin cu b sung danh mc cc lnh vc, d n u t trng im quc gia cng nh cc
chnh sch khuyn khch u t vo cc lnh vc u tin, lnh vc, v cc a bn u tin sn xut
cc mt hng, nguyn vt liu thay th hng nhp khu. S ngnh/lnh vc/a phng u tin
khng cn nhiu, song phi c sc lan ta ln v to lp ng lc hnh thnh cc cm cng
nghip quy m vi nng lc sn xut cao. Bn cnh , cn thc hin tt vic tit gim u t
cng mt cch c hiu qu gp phn gim nhp khu, i km vi tng cng kim sot cht
ch hot ng u t ca khu vc c vn nh nc.

58
Xem Trng nh Tuyn (2011).
59
Hn Quc v i Loan trong thi k u tranh th c s gip ca Nht Bn pht
trin cng nghip h tr.

184
 Hnh 26: S hnh thang trong pht trin cng nghip h tr

hp ca chi tit, sn phm

Tnh phc tp v phc

cung ng (khong 5-10 nm)

Kh nng sn xut v chiu
I
Sn xut mt s chi tit
Ch yu l cc
(thng l b quyt cng ngh)
doanh nghip
v lp rp cc cm nhm thnh
FDI
sn phm cui cng

Sn xut mt s chiIItit c phc tp Ch yu l cc

cao hn na v lp rp cc chi tit ny doanh nghip
vi cc chi tit nhm 3 thnh b phn FDI

III Cc doanh
Sn xut mt s chi tit c phc tp cao v nghip Vit
lp rp cc chi tit ny vi cc chi tit t nhm 4 Nam v doanh
thnh cm chi tit nghip FDI

Ch yu cc
IV
doanh nghip
Sn xut phn ln cc chi tit c phc tp khng cao DNNVV ca
(bao gm cc chi tit tiu chun) Vit Nam

S lng doanh nghip tham gia sn

xut cc sn phm cng nghip h tr

Ngun: Trng nh Tuyn (2011)

2.2. iu chnh c cu FDI

Sau khi Vit Nam gia nhp WTO, cc doanh nghip FDI c s chuyn hng u t
vo cc ngnh phi sn xut. T l u t vo cng nghip ch to v ch bin gim, u t vo
cc lnh vc dch v (bt ng sn, phn phi,) tng. Nh phn tch trong Phn II, xu hng
ny cng lm trm trng thm vn nhp siu ca khu vc c vn FDI (khng tnh xut khu
du th). Do , cn quy hoch li v iu chnh c cu u nc ngoi, dnh qu t cho cc
lnh vc sn xut, nht l sn xut hng xut khu, r xt li cc chnh sch u i theo hng u
i cao hn cho cc ngnh ch to, ch bin c gi tr gia tng ln (khng ph thuc vo th
trng tiu th). y l vic khng vi phm quy nh ca WTO v cn trin khai sm.

185
2.3. u t tng nng lc sn xut cc mt hng ch bin, ch to c li th xut khu
Tp trung u t m rng sn xut cc mt hng c tc tng trng xut khu cao v
lin tc trong nhiu nm nhng t trng th phn cn nh. Tc tng xut khu cao v lin tc
chng t nhng mt hng ny ta c kh nng cnh tranh v th gii c nhu cu; th phn cn nh
s t c kh nng b cc nc nhp khu xem xt p dng cc bin php phng v thng mi.
Bng 82 thng k 6 mt hng c tc tng xut khu bnh qun giai on 2006-2010 cao hn
tc tng tng kim ngch xut khu ca nc ta trong cng thi gian. Nm 2010, 6 mt hng
ny u c kim ngch trn 1 t USD v chim ti 42,5% tng kim ngch xut khu c nc v
bng 62,8% kim ngch nhm hng ch bin ch to. Cch lm y l B Cng Thng hp vi
cc Hip hi ngnh hng, cc doanh nghip xut khu tng mt hng tho lun cc gii php
m rng u t nhm tng kim ngch xut khu.
u tin r sot c cu u t x hi, c bit l nh hng li dng u t cng, tip tc
nghin cu nhng chnh sch khuyn khch hn na vic u t sn xut hng ha xut khu v
hng ha thay th nhp khu; hn ch u t vo khu vc phi sn xut; n c cc Tp on
kinh t, Tng cng ty v khu vc doanh nghip nh nc y nhanh tin sm a vo hot
ng cc cng trnh, d n sn xut hng thay th nhp khu v y mnh u t vo cc ngnh
c li th cnh tranh, nh hng xut khu.
Cc B, ngnh nghin cu xut Chnh ph cc chnh sch u t v tn dng ph hp
y mnh sn xut, xut khu cc mt hng nng lm thy sn nh: Ni lng chnh sch tn
dng i vi cc hot ng cho vay u t sn xut, nhp khu nguyn ph liu phc v sn xut
xut khu; u tin cp tn dng v m bo cung ng vn cho nng dn v cc doanh nghip;
gim thu nhp khu nguyn liu sn xut xut khu cho cc mt hng nng thy sn...
nh hng pht trin xut khu mt s mt hng c th giai on 2011-2015:
(i) Sn phm nha: Ngnh hng ny va l thnh phm, va l u vo trung gian cho
nhiu ngnh sn xut khc, li l mt trong nhng mt hng c tc tng trng xut khu
nhanh nht ca Vit Nam trong thi gian qua (trung bnh 5 nm 2001-2005 t gn 30%/nm,
ring nm 2005 tng trn 34%), nn cn u tin pht trin.
Trong giai on 2011-2015 chng ta sn xut c nguyn liu cho ngnh nha, c th
p ng c 40% nhu cu, to ra li th cnh tranh mi. Kh nng tng xut khu sn phm
nha ca Vit Nam cn rt ln do th trng xut khu sn phm nha cn rt rng m v khng
qu kh thm nhp, nhu cu vn u t khng qu ln, c nhiu kh nng tip cn c cng
ngh sn xut hin i ca th gii. Mt hng nha ca Vit Nam hin c nh gi l c kh
nng cnh tranh cao, c th trng chp nhn, trong khi ta c li th v ngun lao ng di
do. Vn ln nht l gii quyt c nguyn liu u vo, mu m sn phm c th p
ng c nhng n hng xut khu ln trong thi gian ti.

186
 nh hng pht trin sn phm nha thi gian ti l a dng ho sn phm v th trng
tng kim ngch xut khu, sn xut cc sn phm cng nghip h tr t nguyn liu nha
nhm nng cao gi tr gia tng cho cc sn phm xut khu khc c s dng cc chi tit, b phn
lm t nha. Cn p dng cng ngh sn xut hin i gn vi thit k mu m mi nng gi
tr gia tng xut khu. Ch trng vo khu thit k mu m, pht trin sn phm mi v u t
tng nhanh qui m sn xut. y nhanh tin hon thin v y mnh thu ht u t mi vo
cc d n u t sn xut nguyn liu th nh PVC v PP nhm p ng tt hn nhu cu v
nguyn liu th cho ngnh nha.

187
 Bng 82: Nhng mt hng c tc tng xut khu giai on 2006-2010 cao hn tc tng tng kim ngch xut khu ca c
nc
Nm Nm Tng
Nm 2007 Nm 2008 Nm 2009 Nm 2010 trng
2005 2006
Mt hng ch bnh qun
TT Tr gi Tr gi So snh Tr gi So snh Tr gi Tr gi Tr gi 2006-
yu So snh So snh So snh
(nghn (nghn 2006/05 (nghn kim ngch (nghn (nghn (nghn 2010
2008/07 2009/08 2010/09
USD) USD) USD) 2007/06 USD) USD) USD)

Tng gi tr
32.441.905 39.826.207 122,8 48.561.354 121,9 62.685.000 129,1 57.096.000 91,1 72.191.880 126,4 17,35
xut khu
Sn phm nha,
1 349.745 479.975 137,2 710.657 148,1 921.000 129,6 808.000 87,7 1.049.290 129,9 24,57
cht do
2 Sn phm g 1.562.533 1.932.762 123,7 2.404.097 124,4 2.829.000 117,7 2.598.000 91,8 3.435.570 132,2 17,07
Hng dt v may
3 4.838.401 5.834.389 120,6 7.749.703 132,8 9.120.000 117,7 9.066.000 99,4 11.209.670 123,6 18,3
mc
My vi tnh, sn
phm in t,
4 1.427.379 1.708.155 119,7 2.154.441 2.640.000 122,5 2.763.000 104,7 3.590.160 129,9 20,26
in lnh v linh
kin
Dy in v cp
5 523.332 704.778 134,7 883.020 125,3 1.001.000 113,4 885.000 88,4 1.311.100 148,1 20,16
in
6 Hng ha khc 5.807.744 7.563.677 130,2 10.433.315 137,9 6.056.000 58 6.565.000 108,4 10.095.960 153,8 11,69

Ngun: S liu thng k ca Tng cc Hi quan.

188
 V th trng, bn cnh vic tip tc y mnh khai thc cc th trng nhp khu ch
yu sn phm nha ca Vit Nam hin nay l Nht Bn, Hoa K, Cam-pu-chia, i Loan,
Phi-lip-pin, Hn Quc, c, Php v Ma-lai-xi-a, cn tip cn ti th trng cc nc thnh
vin mi ca EU nh Lit-t-ni-a, CH Sc, Etx-t-ni-a, Hung-ga-ry, Ba Lan v cc nc chu
Phi, Trung ng.
(ii) Nhm sn phm g v th cng m ngh: Ch trng pht trin ngnh hng xut
khu ny nh l mt ngnh hng ch lc ca ngnh cng nghip vn ha, mt ngnh hng
xut khu dch v ti ch cng nh ra nc ngoi. Theo , cn ch ng ngun nguyn liu,
quy hoch lng ngh v tng cng to iu kin cho cc doanh nghip hng th cng m
ngh tham gia u t, qun l v trc tip khai thc vng nguyn liu, ng thi h tr xc
tin sn xut v thng mi i vi cc lng ngh, sn phm truyn thng, c tnh ring bit
v giu bn sc, khng sn xut hng lot c.
Xut khu g v sn phm lm t vt liu lm sn vn cn mt s hn ch ln. Th
nht, ngun nguyn liu trong nc, nht l g nguyn liu, cn thiu. V vy, t l nguyn
liu nhp khu chim ti 60-70% kim ngch xut khu, trong khi cc quy nh v xut x g
cng rt phc tp. Th hai, sn phm xut khu - nht l hng th cng m ngh - cn n
iu, cht lng thp, cng ngh sn xut lc hu lm gim nng sut, lng ph nguyn liu v
tng gi thnh. Th ba, xut khu qua trung gian vn chim t trng ln.
nh hng chung i vi vic pht trin xut khu nhm hng ny l: pht trin
mnh ngun nguyn liu trong nc, y mnh trng cc loi cy c tc sinh khi ln, i
i vi vic t chc tt vic nhp khu nguyn liu lm sn; gim nhanh t l xut khu qua
cc th trng trung gian thng qua vic xy dng thng hiu v kh nng tip th, cung ng
hng trc tip n th trng nc ngoi; tng t l sn phm g ni tht v gim nhanh t l
sn phm g ngoi tht trong c cu sn phm g xut khu, nng cao t l ni a v gi tr
gia tng tng nhanh kim ngch v hiu qu xut khu. Tng cng u t, to nng lc
mi cho sn xut, ch bin sn phm g xut khu. y mnh hin i ho cng nghip ch
bin quy m ln, tng bc pht trin v hin i ho cng nghip ch bin quy m nh cc
vng nng thn v lng ngh truyn thng.
i vi hng th cng m ngh: Kim ngch xut khu hng th cng m ngh trong
nhng nm qua tuy khng ln nhng c vai tr quan trng trong chuyn i c cu kinh t
nng thn, v l mt hng xut khu gip xa i gim ngho do c kh nng thu ht nhiu
lao ng.
y l mt hng m ta cn nhiu tim nng, nhu cu th trng th gii hu nh cha
b gii hn do tui th v vng i sn phm ngn. iu kin thm nhp th trng i vi
mt hng ny kh thun li i vi Vit Nam. Hng th cng m ngh ca ta ni ting vi gi
c hp l, c tnh ring bit v bn sc vn ha.
Tuy nhin, cht lng cc sn phm Vit Nam cn thp, sn xut b phn tn, kh c
th trin khai sn xut hng lot p ng cc n hng ln. Bn cnh , mu m, kiu
dng ca cc sn phm xut khu chm i mi, cha a dng phong ph nn cha pht huy
c ht th mnh v tim nng xut khu. Mt vn na t ra i vi vic pht trin sn

189
xut hng th cng m ngh xut khu l ngun nguyn liu sn xut ang dn cn kit do
khai thc qu mc trong khi thiu quy hoch nui trng mt cch cn c.
nh hng pht trin thi gian ti l nng cao cht lng, a dng ha sn phm xut
khu, i mi kiu dng, mu m tng gi tr gia tng v hiu qu xut khu. Trin khai
cc chng trnh trng mi v cc chng trnh khai thc i vi nguyn liu trong nc, lin
kt gia cc khu vc cung cp nguyn liu vi khu vc sn xut trn c s k kt hp ng
thu mua to iu kin cho cc doanh nghip hng th cng m ngh tham gia u t, qun
l v trc tip khai thc vng nguyn liu. H tr cc nh cung cp nguyn liu th u t
vo cng ngh ch bin v k thut x l tin tin. Khuyn khch u t nc ngoi vo lnh
vc ch bin nguyn liu (g, tre, ci, nhum trong ngnh dt). Tng cng h tr cc n v
sn xut trong khu thit k sn phm. Theo , Chnh ph cn c chnh sch khuyn khch
cc k s thit k m thut cng nghip v h tr cc lng ngh. a ni dung ny vo
chng trnh pht trin kinh t nng thn. Cn thay i t duy sn xut v xut khu sn
phm th cng m ngh theo hng nhng sn phm xut khu ti ch (bn cho khch du
lch) cn mang bn sc vn ha Vit Nam, cn cc sn phm xut khu ra th trng nc
ngoi phi mang du n vn ha v a danh lch s, phong cnh ca nc (Trung Quc
lm rt tt vic ny).
V th trng xut khu, hin nay xut khu ca Vit Nam ch chim 1,5% kim ngch
nhp khu nhm hng ny ca Hoa K, 1,7% ca Nht Bn v 5,4% ca EU. Trong giai on
ti, cn ch trng khai thc th trng Canada, Hng Kng, Hn Quc, Trung ng, Nga v
cc thnh vin mi ca EU.
(iii) Dt may: Ly xut khu lm mc tiu cho pht trin ca ngnh, tp trung nng cao
t l ni a ho v gi tr gia tng ca sn phm gn vi bo v mi trng v xu th dch
chuyn lao ng nng nghip nng thn, kt hp quy hoch ngnh dt may vi quy hoch vng
lnh th hnh thnh cc cm tuyn ngnh cng nghip dt may c sc cnh tranh ton cu.
i vi mt hng ny, bn cnh yu t nng cao gi tr gia tng ca sn phm, vic
m rng qui m sn xut v tm kim m rng th trng xut khu l yu t c bn c th
tng kim ngch xut khu v hiu qu xut khu. nh hng chnh l ly xut khu lm mc
tiu cho pht trin ca ngnh, tp trung nng cao t l ni a ho v gi tr gia tng ca sn
phm gn vi bo v mi trng v xu th dch chuyn lao ng nng nghip nng thn. u
t cho vic nghin cu mu, m, mt thi trang quc t, nm bt kp thi xu th ln trong
ngnh thi trang. a dng ha sn phm, phng thc kinh doanh. Tng cng i mi cng
ngh gim thiu lao ng gp phn tho g kh khn v ngun lao ng, v lu di, nghin
cu quy hoch v di di ngnh sn xut may v mt s vng ph hp, khng cc nh my
dt v may gia cng tp trung vo mt s th nh hin nay.
Th trng xut khu i vi mt hng ny cn hng ti vn l cc nc pht trin c
sc mua ln nh Hoa K, EU, Ca-na-a, Nht Bn, Hn Quc, c v cc th trng nh l
nhng ng vai tr l trung tm mua sm ca cc khu vc nh Hng Kng, Xinh-ga-po, Thy
S, Anh

190
 (iv) Sn phm in t, in lnh v linh kin:
y l mt hng c tc tng trng xut khu bnh qun 17,7%/nm trong thi k
20012010, tng n 20,6% trong giai on 2006-2010 v cn nhiu tim nng tng trng
xut khu ln ca Vit Nam. Kh nng tng trng sn xut v xut khu cc sn phm in
t v linh kin my tnh ca Vit Nam trong vng 10 nm ti l kh ln do nhiu d n u t
rt ln vo lnh vc ny s i vo hot ng trong thi gian ti, trong khi nhu cu ca th
trng th gii vn cn ng k. Vit Nam cn c nhng nh hng r rng cng nh bin
php c th y nhanh tng trng xut khu ca cc mt hng ny.
nh hng chnh trong pht trin cng nghip in t - tin hc l vn ly xut khu
lm mc tiu pht trin ca ngnh ng thi pht trin cng nghip h tr gim nhp siu
ngnh, sn phm ny. Trong , trng tm l a dng ho sn phm, tng t l ni a ho, v
hm lng k thut ca sn phm, tng t l ng gp ca cc doanh nghip Vit Nam vo
tng trng xut khu. Pht trin c s h tng cc khu cng nghip v chun b ngun
nhn lc, pht trin cng nghip h tr thu ht cc tp on sn xut in t ln trn th
gii vo u t sn xut, xut khu ti Vit Nam; nng cao nng lc cng ngh ca cc doanh
nghip tng t trng sn phm in t chuyn dng.
V th trng xut khu, hin nay ta ang xut khu mt hng ny ch yu sang cc
nc ASEAN, Nht Bn v Hn Quc, Hoa K. Trong thi gian ti cn hng mnh ti
Trung Quc, Hng Kng, EU (nht l c) v c bit l cc nc thnh vin mi ca EU
nh Hung-ga-ry, Ba Lan, Cng ho Sc v Slovakia.
(v) Dy in v cp in: Mt hng dy in v cp in cng l mt trong nhng mt
hng c kh nng to ra s tng trng cao trong thi gian ti theo hng sn xut v xut
khu cc mt hng c gi tr gia tng cao, phc v cho h thng in ca xe c ng c v cc
loi thit b, my mc khc ca th trng th gii c xu hng tng v n nh dn.
T mt mt hng ch c kim ngch xut khu vo khong hn 100 triu USD nm
2002, n nay mt hng dy in v cp in tr thnh mt nhm mt hng c kim ngch
xut khu t 1 t USD (nm 2010, kim ngch xut khu mt hng ny l 1,31 t USD, tng
48,1% so vi cng k nm trc). Tc tng trng xut khu bnh qun ca mt hng dy
in v cp in t 22%/nm trong giai on 2006 2010. Trong thi gian ti, ngnh cng
nghip sn xut v xut khu dy in v cp in c nhiu kh nng tip tc tng trng do
nhu cu s dng dy in, cp in cho h thng in ca xe c ng c v cc loi thit b,
my mc khc ca th trng th gii c xu hng tng v n nh dn. V th trng xut
khu, hin nay nc ta tp trung xut khu ch yu vo mt s th trng nh Nht Bn
(chim t trng bnh qun trn 65%/nm trong giai on 2006 - 2010), tip theo l Hoa K
(chim 11,2%), c (chim 8,5%), Hn Quc (chim 2,8%)... Mt s doanh nghip bc u
xut khu sang cc th trng mi c tim nng, tuy kim ngch xut khu cha cao.
Trong 10 nm ti, xut khu mt hng ny c th tng trng bnh qun trn
20%/nm. Kim ngch xut khu c th t trn 3,4 t USD vo nm 2015 v khong 8-8,5 t
USD vo nm 2020. Nhu cu th trng th gii i vi mt hng dy din, cp in ch tng
mc khong 3 - 4%/nm, song khng cn tr nhiu n trin vng xut khu mt hng ny

191
ca Vit Nam do t trng th phn ca ta cn khim tn trong tng kim ngch xut khu mt
hng ny ca th gii, li tp trung vo mt s th trng ngch vi nhng sn phm c cht
lng cao.
(vi) Nhm hng ha khc:
Trong s cc mt hng c tc tng xut khu cao, c nhm sn phm thng k hi
quan ghi l hng ha khc, nhm hng ny nhng nm gn y c tc tng trng xut
khu khong 40%. Vic chi tit ha danh mc cc mt hng thuc nhm ny l rt cn thit
c phng hng chnh xc pht trin sn xut, c gii php u t hiu qu. Vic ny cn
gip nh gi ng n xu hng chuyn dch c cu sn xut, c cu hng xut khu trong
thi gian va qua v kh nng ti y.
Ngoi 6 mt hng nu trn, c mt s sn phm, tuy tc tng xut khu tnh cho c
giai on khng cao do b p dng cc bin php chng bn ph gi (giy dp) do mi u t
sn xut v/ hoc mi thm nhp th trng xut khu mt vi nm gn y nhng tim nng
xut khu v c hi th trng kh ln, cn c gii php y mnh xut khu. C th l:
(vii) Giy dp: Cng tng t nh dt may, ly xut khu lm mc tiu cho pht trin
ngnh, tp trung nng cao t l ni a ho v gi tr gia tng ca sn phm gn vi bo v mi
trng v xu th dch chuyn lao ng nng nghip nng thn, kt hp quy hoch ngnh da
giy vi quy hoch vng lnh th hnh thnh cc cm tuyn ngnh cng nghip dt may c
sc cnh tranh ton cu, ch trng a dng ha th trng xut khu phn tn ri ro bo h
thng mi.
y cng l mt hng c nhiu kh nng gia tng kim ngch xut khu thng qua
vic m rng sn xut, a dng ho th trng xut khu v tng cng hm lng gi tr to
mi ca sn phm xut khu bng cch tp trung vo khu thit k kiu dng, to mu sn
phm... nhm gim dn l thuc vo th trng EU (hin chim gn 40% kim ngch xut khu
giy dp ca ta) phn tn ri ro (nht l gim thit hi t bin php EU p thu chng ph
gi di vi sn phm giy mi da thi gian qua).
Th trng xut khu tim nng ca mt hng ny trong nhng nm ti l cc nc
pht trin c sc mua ln nh Hoa K, EU, Canaa, Nht Bn, Hng Kng, Hn Quc, c.
Bn cnh , cn c th khai thc cc th trng c sc mua khng ln nhng chp nhn hng
ha ph hp vi nng lc sn xut ca cc doanh nghip Vit Nam nh In--n-xi-a, Ma-lai-
xi-a, Trung ng, chu Phi, Nam , Nga v cc nc ng u c
(viii) Pht trin ngnh cng nghip thit k phn mm xut khu hoc gia cng cho
nc ngoi:
y l mt mt hng m nhu cu th trng ln v ngy cng cao, nht l dch v
lm thu cho bn ngoi (outsourcing) ang pht trin mnh. Vit Nam l nc c nng khiu
ton hc v t duy logic kh mnh so vi nhiu nc trong khu vc v trn th gii. Ngnh
cng nghip phn mm nc ta pht trin nhanh vi tc tng trng bnh qun t
33%/nm. Vit Nam hin nm trong top 10 nc c hp dn v gia cng phn mm xut
khu; n nay kim ngch xut khu phn mm t gn 400 triu USD. Vn c tnh

192
quyt nh l ngun nhn lc. c th pht trin ngnh cng nghip ny cn y mnh trin
khai chng trnh pht trin ngun nhn lc thit k phn mm, gn vi n a Vit Nam
tr thnh quc gia mnh v cng ngh thng tin.
(ix) Sn phm c kh: Pht trin xut khu sn phm c kh mt cch c chn lc, hiu
qu v bn vng, phn u tng dn t l ni a ho ca cc sn phm. a dng ha v m
rng th trng xut khu, tp trung khai thc cc th trng tim nng l th trng chu ,
chu Phi.
Cc mt hng xut khu ch yu ca nhm sn phm c kh gm cc sn phm t st
thp, sn phm cng nghip ng tu, my bin th in, ng c in, dng c cm tay,
phng tin vn ti, ph tng t v xe gn my C nc hin c trn 200 doanh nghip
c kh tham gia xut khu, trong trn 60% l doanh nghip FDI. Nm 2010, xut khu
nhm hng sn phm c kh t 5,5 t USD, trong phng tin vn ti v ph tng, bao
gm tu thuyn cc loi v ph tng t t 1,57 t USD, tng 65,4% so vi nm 2009, tip
theo l sn phm t st thp t 0,83 t USD, tng 37,1% so vi nm 2009.
Pht trin xut khu sn phm c kh cn phi c thc hin mt cch c chn lc,
hiu qu v bn vng, phn u tng dn t l ni a ho ca cc sn phm. Trong thi gian
ti, cn a dng ha v m rng th trng xut khu, tp trung khai thc cc th trng tim
nng l th trng chu , chu Phi. D kin, tc tng trng xut khu sn phm c kh
s t bnh qun 24%/nm trong giai on 2011 2015 v 21%/nm trong giai on 2016
2020; kim ngch t khong 16 t USD vo nm 2015 v 42 t USD vo nm 2020. Trong
, phn u t gi tr ni a trong sn phm xut khu khong 7,5 8 t USD vo nm
2015 v 22 23 t USD vo nm 2020.
(x) Vt liu xy dng: Pht trin vt liu xy dng xanh v thng minh, a dng ho
mt hng v th trng ng thi tp trung pht trin mt s mt hng p dng cng ngh cao
(nh gch p lt, s v sinh, knh xy dng v sn phm thu tinh...) nhm tng nhanh kim
ngch v hiu qu xut khu, ng thi phi tit kim ti nguyn nhin nhin v bo v mi
trng.
Vt liu xy dng c nhiu tim nng, li th pht trin xut khu trong thi k ti.
Ngoi xi mng (cung trong nc cao hn cu trn 10 triu tn/nm), cc mt hng xut
khu chnh l gch p lt v s v sinh, knh xy dng, xy dng v nhiu vt liu xy
dng khc c ngun gc t nhin.
nh hng chnh trong pht trin xut khu nhm hng vt liu xy dng trong thi k
ti l a dng ho mt hng v th trng ng thi tp trung pht trin mt s mt hng p
dng cng ngh cao nh gch p lt, s v sinh, knh xy dng v sn phm thu tinh nhm
tng nhanh kim ngch v hiu qu xut khu, tit kim ti nguyn nhin nhin. Tip tc tp
trung khai thc cc th trng chnh l chu , chu Phi v Nam u. D kin, xut khu vt liu
xy dng s tng trng bnh qun khong 26% trong thi k 2011 2020, trong giai on
2011 2015 tng trng 30%/nm, giai on 2016 2020 tng 22%/nm, kim ngch xut khu
t khong 3,4 3,5 t USD vo nm 2015 v khong 9 t USD vo nm 2020.

193
3. Nng cao gi tr xut khu hng nng lm, thy sn
Trong qu trnh i mi v kinh t, xut khu nng sn t c nhng thnh tu
to ln. Quy m thng mi nng thy sn ngy cng c m rng c v th trng v ngnh
hng, nhiu mt hng xut khu t v tr cao trn th trng th gii. Nhng thnh tu trong
xut khu nng sn to cho nng nghip pht trin, ng vai tr quan trng vo xut
khu ni ring v tng trng kinh t ni chung.
Tuy nhin, xut khu nng lm thy sn ang phi i mt vi mt s kh khn, thch
thc c ch quan ln khch quan m nu khng c bin php gii quyt trit s nh hng
n kim ngch xut khu ca nhm hng ny. Mt s kh khn, tn ti i vi xut khu
nng, thy sn c th k n nh sau:
Mt l, mt s mt hng nng, thy sn xut khu ch lc b gii hn v kh nng m
rng nui trng, kh c kh nng duy tr tng trng cao v mt s lng. Trong khi ,
nhiu mt hng xut khu t v tr cao trn th gii nhng vn cha c kh nng iu tit gi
c th trng. V vy, tng trng kim ngch xut khu ph thuc vo din bin gi th gii.
Hai l, nhiu mt hng xut khu cn ph thuc ln vo ngun nguyn liu nhp
khu. Mt s mt hng thng xuyn i mt vi tnh trng thiu ht nguyn liu u vo
nh thy sn, nhn iu,...
Ba l, xu th cc th trng ln ngy cng i hi cao hn v cht lng, v sinh an
ton thc phm v bo v mi trng nn a ra cc quy nh ngy cng kht khe i vi
hng nng, thy sn nhp khu. Song song vi l nhng ro cn bo h mi ngy cng tinh
vi ca cc nc nhp khu.
Bn l, mc d c tim nng v th mnh trong vic xut khu nhiu mt hng nng
sn nhng gi tr xut khu cc mt hng cha cao do cht lng sn phm xut khu thp,
khng ng u, chng loi cn n iu, v ch yu l xut th nn gi tr gia tng thp.
3.1. Nng cao gi tr xut khu nng thy sn
tng kim ngch xut khu nhm nng lm thy sn th mt yu t quan trng cn
c ch trng n l nng cao gi tr xut khu nhm ny. Hin nay, mt s mt hng nng
thu sn xut khu ca nc ta nh go, c ph, cao su, ch, tm... c gi thp hn so vi cc
mt hng nng thu sn xut khu ca cc nc khc c cng trnh pht trin nh Thi
Lan, In--n-xi-a, Ma-lai-xi-a, Trung Quc, n , Sri Lanka, Kenya, E-cu-a-o (Xem t
Hnh 27 n Hnh 31). C nhiu nguyn nhn khin gi xut khu thp.

194
 Hnh 27: Gi tr ca c ph thp
($/Tn; thng 11-12/2010)
9000

8000

7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0
Kenya AB FAQ Colombia Excetso Brazil 2/3 India Cherry A Vit Nam 2 (5%)

Ngun: Jaffee (2011)

Th nht, nhiu mt hng nng thu sn xut khu c sn xut bi cc h gia nh

phn tn, quy m nh l; do rt kh c th kim sot c cht lng u vo v u ra
ca hot ng sn xut. Tnh trng ny cng lm cho vic p dng cc tiu chun k thut,
xy dng thng hiu, cp chng ch cht lng hng ho gp nhiu kh khn.
Th hai, Nhiu loi nng sn xut khu di dng th, cht lng thp (c ph) hoc
s ch (cao su).

Hnh 28: Nhng nc XK cao su t nhin hng u

(n gi FOB bnh qun; $/tn; 2008)
2800

2700

2600

2500

2400

2300

2200

2100
Thi Lan Indone sia M alaysia Vi t Nam

195
 Hnh 29: Cc nc xut khu tr hng u
(n gi xut khu bnh qun, $/tn; 2008)
4000

3500

3000

2500

2000
`
1500

1000

500

0
Sri Lanka India Kenya Trung Quc Indones ia Vit Nam

Hnh 30: Go gi tr cao v thp ($/tn 2010)

1000

800

600

400

200

0
Thi Lan Pakis tan US Thi Thi 25% Vit Nam
Fragrant Bas m ati California Parboiled 25%
Medium

Ngun: Jaffee (2011)

Th ba, khng iu tit c lng hng xut khu, qua iu tit gi xut khu
nhng mt hng c khi lng ln, c nh hng ti gi th trng th gii (go, c ph, ht
tiu, thm ch c cao su xut khu sang Trung Quc) dn n tnh trng xut khu vo thi
im gi thp, khi gi th gii ln cao th khng cn hng bn.
Hnh 31: Gi tr cao v cao hn na
Gi bnh qun/Kg ca Tm (S) nhp khu vo EU
11

10

4
Bangladesh Madagascar Thi Lan Indonesia Vit Nam Malaysia India Ecuador

Ngun: Jaffee (2011)

196
 T nhng phn tch trn y cho thy, mun tng gi tr xut khu nng sn phi khc
phc cc nguyn nhn ny.
3.2. Cc gii php chung cho mt hng nng, thy sn.
Th nht, chuyn dch c cu hng xut khu hng vo ch bin su, c hm lng
khoa hc cng ngh ngy cng cao.
Th hai, thit lp knh thng tin thng xuyn gia cc B, ngnh, a phng, Hip
hi v tnh hnh sn xut, xut khu, d bo gi th trng th gii... nh hng cho sn
xut v xut khu. Tng cng trao i thng tin, m rng ni dung hp tc vi cc nc
xut khu nng sn ln nhng mt hng m nc ta c t trng th phn cao (nh go, c
ph, cao su).
Th ba, c c ch hp l iu tit tm tr mt s mt hng nng sn xut khu ch lc
tiu th vo thi im c li nhm tng kim ngch xut khu v gp phn nng cao thu
nhp cho nng dn v doanh nghip, qua cng c v nng cao v th nh hng ca nc
ta trn th trng quc t i vi cc sn phm ny. Cn tnh n vic cnh tranh vi cc
doanh nghip nc ngoi c cp php thu mua nng sn ti Vit Nam.
Th t, trin khai xy dng, p dng vi l trnh ph hp tiu chun v quy chun cc
mt hng nng lm thy sn xut khu nng cao cht lng, hiu qu xut khu; c bin
php kin quyt v hiu qu nng cao cht lng hng xut khu.
Th nm, khn trng xy dng v hon thin h thng quy phm v k thut, v sinh
kim dch. Tip tc y mnh trin khai k kt cc tha thun song phng v cng nhn ln
nhau v kim dch thc vt, tiu chun v sinh an ton thc phm, nht l vi cc th trng
xut khu trng im nh Hoa K, Nht Bn, Hn Quc, Xinh-ga-po, c, Niu Di-ln
to thun li cho cc doanh nghip xut khu trong vic thanh ton cng nh p ng cc tiu
chun v kim dch thc vt, v sinh an ton thc phm.
Th su, thc hin cc bin php ng b pht trin sn xut vi tc cao v bn
vng; ch trng u t i mi cng ngh, thit b, tng s ch ng v nguyn liu u vo
cho sn xut, gim thiu s tc ng t bn ngoi, gim chi ph sn xut.
Th by, tng cng thu ht vn u t vo nng nghip theo 3 hng u t cho
cng ngh sinh hc to ging, u t cho cng ngh ch bin thc phm v bo qun sau thu
hoch; u t xy dng c s vt cht k thut, u t vo cc ngnh ch bin nng lm, thu
sn.
Th tm, thit lp cc h thng an ton sinh hc, kim dch ng thc vt, SPS, cc h
thng kim nh/chng nhn, t ra cc tiu chun mi trng-x hi; bo v quyn s hu tr
tu/thng hiu, h tr cho nghin cu - trin khai (R&D) v chuyn giao cng ngh; to mi
trng cho cc doanh nghip nng nghip t nhn v h thng bn l, c s h tng c bn
ng tin cy, v h tr lin kt doanh nghip - (nhm) nng dn.
Th chn, la chn mt s vng nng sn (k c rau qu) c sn lng ln, cht lng
tt xy dng thng hiu hoc ch dn a l cho nng sn cc vng ny nhm qung b sn
phm, m rng xut khu v nng cao gi tr xut khu.

197
 Th mi, t chc tt khu lu thng trn th trng ni a va n nh gi c
trong nc va tit kim chi ph lu thng, tng nng lc cnh tranh trong xut khu.
3.3. Mt s gii php vi tng mt hng c th

(i) Thu sn: Pht trin xut khu thy sn theo hng ch trng cc mt hng mi
cht lng cao, cc mt hng c hm lng ch bin su cho gi tr gia tng cao hn, xy
dng v bo v thng hiu, a dng ha sn phm, th trng phn tn ri ro, vt ro
cn thng mi v bo v cnh tranh cng bng.
nh hng pht trin xut khu thy sn thi gian ti l pht trin xut khu thy sn
theo hng ch trng cc mt hng mi cht lng cao, xy dng v bo v thng hiu, thy
sn sch, hm lng ch bin su c gi tr gia tng cao hn, a dng ha th trng
phn tn ri ro, vt ro cn thng mi v bo v cnh tranh cng bng.
Duy tr tc pht trin ca ngnh thy sn trn c s m bo pht trin bn vng
thng qua: Thc hin nghim tc quy hoch din tch nui trng thy sn, trnh trng hp
cung vt cu nh tng xy ra trc y; ti to ngun li, an ton cho ng dn, gim khai
thc ven b, pht trin nh bt xa b.
y mnh cng tc kim tra, kim sot an ton v sinh cht lng hng thu sn t
khu nui trng nguyn liu ti thnh phm gi uy tn cho hng thu sn ca Vit Nam
cng nh p ng c yu cu ca th trng nhp khu. lm vic ny, mt mt, kin
quyt khng cho php cc doanh nghip m sn phm b cc th trng nhp khu t chi,
lm nh hng n uy tn hng thy sn Vit Nam. Mt khc, cn to c ch lin kt cht ch
gia ngi nng dn nui trng thy sn, thng nhn thu mua v doanh nghip ch bin xut
khu. iu ny khng c g mi. Chnh ph c vn bn ch o lin kt bn nh nhng
nh hng ng n ny vn dng khu hiu do thiu c ch to ng lc thc hin.
Theo nhm tc gi, Chnh ph cn ban hnh chnh sch khuyn khch ngi nng dn
gp c phn bng ao nui vo doanh nghip ch bin xut khu, to ra cc ng s hu
gia ngi nng dn nui trng v nh my ch bin. iu ny gip n nh ngun nguyn
liu, bo m cht lng nguyn liu v hn ch cnh tranh khng lnh mnh trong vic thu
mua nguyn liu. Mun vy, B Cng Thng cn phi hp vi B NN&PTNT c chnh
sch khuyn khch nng dn gp c phn bng din tch nui trng trong cc nh my ch
bin. M hnh Cng ty Ma ng Lam Sn Thanh Ha l mt m hnh c th tham kho
nghin cu xy dng chnh sch.

(ii) Go: Chuyn i c cu ging vi vic thm canh cc ging la cho nng sut v
cht lng cao, gi tr gia tng cao hn, tn dng tt hn li th theo qui m v xu hng gi
tng cao tng kim ngch v hiu qu xut khu.

Vit Nam hin chim v tr th hai trn th trng xut khu go, vi v th ny, chng
ta c th iu tit gi go trn th trng th gii. Mc du gi trong vi nm gn y, gi go
ca nc ta c s ci thin, theo hng gim bt chnh lch so vi gi go Thi Lan
nhng vn cn kh ln (xem Hnh 30). Vic m rng din tch canh tc la go trong thi
gian ti l khng th do xu hng th ha, cng nghip ha cc a phng trong c

198
nc, y cng l xu hng chung trn th gii. V vy, t c tng trng xut khu
mt hng ny cn thc hin hai gii php.
Mt l, dch chuyn hp l mt phn din tch t la sang sn xut loi go c cht
lng cao. Khng nn v khng th chuyn nhiu din tch sang sn xut loi go ny bi th
trng th gii vn c nhu cu loi go c cht lng va phi nh chng ta vn xut khu,
nht l khu vc ng Nam v Chu Phi. Hn na, go cht lng cao thng nng sut
thp. i vi go cht lng cao cn tp trung xy dng thng hiu go Vit Nam, ng gi
vi trng lng ph hp c th thm nhp vo cc knh phn phi tng gi bn.
Hai l, t chc iu tit lng xut khu nhng thi im c mc gi tt nht. Mun
vy cn:
- T chc nghin cu su v d bo tt tnh hnh th trng go th gii;
- u t xy dng cc kho cha iu tit lng xut khu, bo m c ngun xut
khu ti thi im gi cao nht. Gii php ny ging nh mt Tran-di-to, dng mt cng sut
nh iu khin mt cng sut ln. lm vic ny, c th cn nhc tng thu xut khu ln 1
- 2% nhm to ngun xy kho v h tr li sut cho vic thu mua d tr go.
Gi xut khu go bnh qun dao ng tng i khng u trong c giai on 2001
2010, ty thuc vo tnh hnh gi go khu vc v th gii, cng nh sn lng thu hoch v
thi im, tin xut khu (nh phn tch trong Phn II). V vy, c th tng hiu qu
xut khu mt hng go, cn tp trung u t xy dng cc kho cha nhm iu tit lng
go xut khu, bo m lun c ngun xut khu ti thi im gi cao nht.

(iii) C ph: Tp trung nng cao gi tr gia tng trong sn phm xut khu thng qua
vic nng cao hm lng ch bin sn phm xut khu, y mnh u t cho ngnh ch bin
t c ph th sang dng c ph thnh phm, a dng ha sn phm v knh phn phi.

y cng l mt hng kh m rng din tch tng lng hng xut khu nhng cn
kh nng gia tng gi tr trn mt n v sn phm xut khu do hin nay chng ta cn ch
yu xut khu c ph dng ht s ch. Ngoi ra, ging c ph Robusta ang c thm canh
ph bin nc ta mc d cho nng sut cao nhng gi tr xut khu thp hn nhiu so vi c
ph Arabica.
Trong nhng nm qua, ngnh c ph t c nhiu kt qu tt, song s pht trin
ca ngnh cha tht s vng chc, hiu qu kinh doanh vn thp v tim n nhiu nguy c, do:
- Cht lng c ph xut khu thp, khng theo tiu chun xut khu dn n b p
cp, p gi, lm gim gi tr xut khu.
- Khu t chc thu mua trong nc cha tt, do thiu vn dn n u v ngi dn
thng hi non, bn vi c ph cht lng thp. H thng i l thu mua c ph hnh thnh
mt cch t pht, ch yu l cc i l t nhn, h qu l khi gi c th trng bin ng
mnh dn n v theo dy chuyn t i l ti cc nh xut khu.
- Vic s ch c ph ca Vit Nam hin nay cha tng xng vi s pht trin nhanh
chng ca ngnh sn xut c ph. V vy, c ph ht xut khu c cht lng khng cao. Tn

199
tht sau thu hoch kh ln, gi xut khu thng thp hn 10% gi cc sn phm cng loi
trn th gii. Mt khc, hn 80% c ph c sn xut ra l t cc h nng dn sn xut nh,
thiu cc iu kin s ch ti thiu, ch yu ch bin th cng nh xt ti, phi kh. Cc
doanh nghip kinh doanh c ph, cc i l mua c ph cng thiu h thng kho tng v thit
b ch bin.
nh hng pht trin xut khu c ph l tp trung nng cao gi tr gia tng trong sn
phm xut khu thng qua vic:
(i) p dng tiu chun Vit Nam cho c ph xut khu. y l vic cn lm v c li
ch lu di, d lc u c th c kh khn, thm ch c th gim lng xut khu. Phi cng
b trc l trnh p dng v kin quyt thc hin theo l trnh. iu ny s to thi quen tt
cho ngi trng, ngi thu mua v doanh nghip xut khu, qua nng cao gi tr cho c
ph xut khu (cn bit rng cc nh nhp khu nc ngoi mua c ph ca ta v ch quan
khu phn loi theo tiu chun bn vi gi tr cao hn).
(ii) Nng cao hm lng ch bin sn phm xut khu, y mnh u t cho ngnh
ch bin t c ph th sang dng c ph thnh phm, a dng ha sn phm v knh phn
phi. ng thi nghin cu lai to to ra ging c ph Arabica chp nhn kh hu th
nhng nc ta cho nng sut cao, tng bc chuyn i ging c ph i vi nhng vng
kh hu ph hp vi ging ny. Nghin cu xy dng tiu chun doanh nghip c xut
khu c ph. Cn tng kt v p dng thc tin t vic cng b tiu chun doanh nghip c
xut khu go cho mt hng c ph. C c ch ti chnh ph hp to vn u t xy dng
h thng bo qun c ph.

(iv) Cao su: a dng ho c cu sn phm xut khu, gim t trng cao su xut khu
dng th, tng bc nng cao hm lng ch bin.

Hin nay, t trng cao su xut khu dng th, s ch cn cao trong tng kim ngch
xut khu mt hng ny. Trong khi , gi cao su v sn phm cao su qua ch bin thng
cao hn gp nhiu ln so vi cao su xut khu th. V vy, trong thi gian ti cn phn u
gim t trng cao su xut khu dng th, tng bc nng cao hm lng ch bin i vi mt
hng ny.
Hin nay cao su Vit Nam ang thng xuyn xut khu ti trn 40 nc trn th gii,
trong ch yu l Trung Quc, Hn Quc, i Loan, Xinh-ga-po, c, Hoa K v Nht Bn.
Mt hng cao su hu nh khng gp kh khn v th trng, song vn cn nng cao
cht lng cao su xut khu xut khu vo cc th trng c yu cu cht lng kht khe
hn nh EU v Hoa K nhm tng gi tr xut khu.
nh hng chung l a dng ho c cu sn phm xut khu, gim t trng cao su
xut khu dng th, tng bc nng cao hm lng ch bin. Tng cng thu ht u t vo
sn xut cc sn phm ch bin t cao su nh sm lp, gng tay, phao cu sinh, dng c bng
cao su... nng cao gi tr gia tng. Chuyn i c cu sn phm (sn xut cc loi m
LATEX, CV, SVR10, RSS...) cho thch ng vi mt s th trng khc nh EU, Bc M
thm nhp su vo khu vc th trng ny, gim dn s ph thuc vo Trung Quc.

200
 (v) Ht tiu: Thay i c cu ging tng t trng ht tiu trng xut khu, pht
trin h thng phn phi cc th trng trng im, xy dng thng hiu, nhn hiu c uy
tn cho h tiu xut khu Vit Nam, sm xy dng quy hoch pht trin vng trng tiu
hng ti s pht trin bn vng, n nh ngun hng xut khu.
Vit Nam hin ng u th gii c v sn lng v xut khu ht tiu, vi chng loi
kh phong ph. c bit, ht tiu trng ca ta c bn hng rt a chung. Tuy nhin, Vit
Nam ch yu xut khu ht tiu en c cht lng thp, gi tr khng cao.
Trong thi gian ti, cn tng bc thay i c cu ging tng t trng sn lng
ht tiu trng phc v xut khu, ch trng nng cao nng lc cnh tranh v pht trin h
thng phn phi cc th trng trng im (Bc M, EU, LB Nga, Nht Bn, UAE), xy
dng thng hiu, nhn hiu c uy tn cho h tiu xut khu Vit Nam. Trin khai xy dng
quy hoch pht trin vng trng tiu hng ti s pht trin bn vng, to s n nh v
ngun hng cho xut khu. y mnh sn xut sn phm cht lng cao, m bo v sinh an
ton thc phm v d lng ha cht cho php.

(vi) Nhn iu: Tp trung qui hoch v ci to li cc vn iu, tng u t thm

canh, s dng nhng ging iu mi cao sn v cht lng cao, ng thi, tp trung pht trin
thng hiu, mng li phn phi ti cc th trng trng im, c bit l th trng Trung
Quc.

Nhng nm gn y kim ngch xut khu iu nhn tng kh cao. Phm cp v cht
lng iu ca Vit Nam ngy cng c nng cao v c th trng th gii a chung.
nh hng pht trin trong thi gian ti l tp trung vo qui hoch v ci to li cc
vn iu, tng u t thm canh, thay th cc ging iu c bng nhng ging mi cao sn
v cht lng cao. ng thi, tp trung pht trin thng hiu, mng li phn phi ti cc
th trng trng im (EU, Bc M, ng ) v khai thc hiu qu th trng Trung Quc
c th gia tng kim ngch xut khu.

(vii) Nhm hoa, rau qu: bo m tiu chun v sinh an ton v kim dch thc vt;
xy dng quy hoch sn xut v t chc xut khu, c chnh sch h tr ph hp nh h tr
vn ti

Vi nm gn y mt hng hoa, rau qu nc ta c mt trn th trng th gii

(khong 49 th trng xut khu). y l mt tim nng cn phi u t khai thc. Nhu cu
rau hoa qu trn th trng th gii rt ln, d bo trong thi gian ti, nhu cu tiu th rau hoa
qu ca th trng th gii s tng thm khong 3%, c bit l nhu cu nhp khu rau qu t
cc nc nhit i. Vit Nam hin nay mi ch p ng c khong 3,5% tng nhu cu tiu
th rau hoa qu ca th gii, c bit i vi cc th trng xut khu ch lc ca Vit Nam,
c th nh xut khu sang Trung Quc mi ch t 4% nhu cu nhp khu ca nc ny
(khong gn 20 t USD/nm), tip theo l Nht Bn ch t 0,3% nhu cu nhp khu (khong
gn 6 t USD/nm), chu u mi ch t 0,08% nhu cu nhp khu (khong 75 triu tn/nm
i vi tri cy ti, 62 triu tn/nm i vi rau ti).

201
 V vy, vn mu cht l phi t c tha thun vi th trng nhp khu chp
nhn hng rau qu ca ta trn c s bo m tiu chun v sinh an ton v kim dch thc vt.
Cc FTA ti cn a ni dung ny vo khun kh m phn. Trn c s , xy dng quy
hoch sn xut v t chc xut khu, c chnh sch h tr ph hp nh h tr vn ti (WTO
cho php h tr ny).
4. Hon thin c ch qun l xut khu
Vic hon thin c ch qun l xut khu cn tp trung vo cc hng chnh sau y:
Th nht, xy dng, ban hnh tiu chun hng ha xut khu nhm tng gi tr sn
phm xut khu; xy dng l trnh hn ch xut khu sn phm th.
Th hai, quy nh tiu chun doanh nghip c xut khu mt s mt hng, gn vi
vic thc y hnh thnh mi lin kt gia ngi sn xut nguyn liu vi doanh nghip xut
khu, pht trin c s bo qun ch bin.
Th ba, tng bc hon chnh cc c ch m bo sn xut v tiu th n nh cc mt
hng nng sn, thy sn chnh nh go, c tra, tm v c ph.
Th t, qun l li vic xut khu theo phng thc bun bn bin gii, nht l cc
mt hng c gi tr cao, c khi lng ln.
Th nm, hon thin t chc v nng cao nng lc d bo cung cu v gi c trn th
trng th gii, tp trung vo nhng mt hng cung cu thng bin ng v nc ta c khi
lng xut khu ln.
Th su, tng cng hp tc vi cc i tc xut khu ln nm bt thng tin, trao
i kinh nghim, to sc mnh iu tit th trng. (Nghin cu tham gia nhm cc nc xut
khu cao su, m rng ni dung hp tc gia cc nc xut khu go...). y cn l gii php
nng cao nng lc cn b ca ta.
Th by, xy dng chin lc pht trin cc loi hnh dch v logistics, thu ht u t
vo kinh doanh dch v logistics, gim chi ph logistics gp phn nng cao hiu qu hot
ng xut nhp khu.
Ngoi ra, cn gn iu kin cp php cho doanh nghip FDI m c s bn l th hai
vi vic doanh nghip a sn phm Vit Nam bn trong h thng phn phi ca h nc
ngoi. L l ca vic ny l to cng n vic lm cho nhng ngi bun bn nh l khi b
nhng c s phn phi ln chim mt th phn v khch hng ca h (h phi chuyn sang
hot ng thu gom hng ha cung cp cho cc nh phn phi nc ngoi c vic lm).
5. Cng tc t chc th trng v xc tin xut khu
5.1. V cng tc t chc th trng xut khu:
Mt l, vi th trng ASEAN, ASEAN+: cn xy dng phng n khai thc c hiu
qu hn cc th trng c FTA: Trong mt s nm gn y, tc tng xut khu ca nc ta
vo cc th trng c Hip nh FTA c tng ln nhng nhp khu t cc th trng ny cn
cao hn. Chng ta cng cha t chc phn tch c th xut khu tng l do nng lc sn xut

202
tng, gi xut khu tng.60 V vy, ngh B Cng Thng cn phn tch t l s dng giy
chng nhn u i v mc tng ca ca vic s dng giy chng nhn u i tm nguyn
nhn v c bin php khai thc c hiu qu c ch ny.61 Tng cng t chc thng tin v s
dng giy chng nhn xut x u i.62
Hai l, cn c bit quan tm khai thc th trng Trung Quc, n v Hn Quc:
y l th trng ln v cn thc y xut khu, gim nhp siu. Trung Quc cng ang
chuyn dch c cu sn xut. Mt s mt hng do chi ph nhn cng cao, Trung Quc khng
cn kh nng cnh tranh mnh l c hi cho hng xut khu ca ta. Tc tng trong xut
khu mt hng in t vo th trng Trung Quc l mt v d. Ngoi ra cn c bit quan
tm n vic Trung Quc buc phi iu chnh t gi gia ng NDT v USD tn dng li
th xut khu. Ngoi Trung Quc, n v Hn Quc cng l th trng ln. Cn phn tch
k nhng xu hng mi trong vic xut khu vo th trng n , th trng Hn Quc
tng kh nng tn dng FTA gia ASEAN vi n , Hn Quc tng xut khu vo th
trng ny.
Cn c bit quan tm khai thc th trng Trung Quc. y l th trng ln. Hn
na c ba ng thi chnh sch m Trung Quc ang thc hin ta c th tn dng khai thc
th trng ny. l:
(1) Trung Quc cng ang chuyn dch c cu sn xut. Mt s mt hng do chi ph
nhn cng cao, Trung Quc khng cn kh nng cnh tranh mnh l c hi cho hng xut
khu ca Vit Nam. Tc tng trong xut khu mt hng in t ca Vit Nam vo th
trng Trung Quc l mt v d, tc tng trng xut khu bnh qun c giai on 2006
2010 ca mt hng ny vo Trung Quc vo khong 69,5%/nm, trong , ring nm 2010,
xut khu mt hng in t vo Trung Quc t 659 triu USD, tng 129% so vi cng k
nm trc.
(2) Trung Quc ang buc phi iu chnh tng t gi gia ng NDT so vi USD (d
cch lm ca h l iu chnh t t).
(3) Trung Quc cng ang chuyn hng chnh sch sang tng cu ni a. Trn c s
tn dng cc c hi mi ny vic y mnh xut khu vo Trung Quc cn c thc hin
theo cc nh hng v gii php sau y:
Th nht, tng gi tr v khi lng xut khu hng nng thy sn. y l nhng mt
hng Trung Quc - c bit l th trng pha Ty Nam vi 500 triu dn - c nhu cu ln.
Th hai, t chc li vic bun bn bin gii vi Trung Quc theo hng:

60
Gi go, du th, cao su- nhng sn phm m cc nc ASEAN, Trung Quc nhp khu
nhiu t Vit Nam tng cao trong nhng nm gn y.
61
Nu nguyn nhn t t l hm lng c u i th cn tm c gii php trong u t.
62
V d, B Cng Thng cng VCCI c th lp trang Web ring thng tin v tnh hnh s
dng chng nhn xut x u i.

203
 + La chn mt s mt hng c dung lng ln v Trung Quc cng c nhu cu ln
khng cho php bun bn tiu ngch nh hin nay (v d cao su, bt sn...). Cc mt hng ny
ch c bun bn v thanh ton theo thng l quc t.
+ Xy dng c ch iu tit lng hng bun bn qua bin gii trnh b p gi
(Trung Quc lm rt tt vic ny). V quyn li lu di ca t nc, ca nng dn v doanh
nghip cn vt qua sc p t mt s i tng thc hin yu cu ny.
Th ba, m rng tha thun v hi ha tiu chun v cng nhn ln nhau k gia
Vit Nam v Trung Quc, to thun li cho xut khu.
Th t, t chc cc cng ty ln chuyn xut khu vo th trng Trung Quc. B
Cng Thng tp hp nhng cng ty ny v bn v cch t chc bun bn vi Trung Quc,
u tin s dng Qu Xc tin Thng mi h tr cc cng ty ny. i vi th trng
Trung Quc, vic t chc cho cc doanh nghip ln thm nhp th trng l rt quan trng. V
vi nhu cu ln, doanh nghip nh rt kh bun bn vi cc doanh nghip ln Trung Quc.
Cc doanh nghip nh thng phi bun bn theo kiu hng ch, rt d b pha Trung Quc
p. Phi chuyn dn bun bn qua ch sang bun bn vi cc doanh nghip ln.
Thc hin nhng im nu trn l vic khng d, song vn kh thi nu c quyt tm,
to c s ng thun v li ch t nc.
- Khai thc c hiu qu trung tm thng mi Vit Nam ti Nam Ninh, c thnh lp
theo s tha thun ca Trung Quc vi ASEAN tng cng hin din ca doanh nghip
Vit Nam Trung Quc.
- Trin khai m cc vn phng xc tin thng mi ti cc tnh ca Trung Quc theo
ch o ca Th tng Chnh ph.
V di hn, nh hng vn l phi cnh tranh v cht lng sn phm nu mun y
mnh xut khu sang Trung Quc, v hng ha ca Trung Quc c li th l gi r nhng
hng ca Vit Nam li c li th tng i v cht lng. m bo cht lng cho hng
ha xut khu theo ng b bin gii, cn u t xy dng v nng cao c s h tng ti khu
vc ca khu nh xy dng kho hng, bn bi, khu ch bin bo qun hng ho, nng cao
cht lng ng giao thng. y l mt trong nhng bin php quan trng nng cao cht
lng v sc cnh tranh ca hng ho Vit Nam xut khu theo ng b qua cc ca khu
bin gii pha Bc mt cch n nh v lu di.63
Vit Nam ch thay i c c cu mt hng xut khu sang Trung Quc nu iu
chnh c c cu sn xut cng nghip ca mnh, c th sn xut c cc sn phm cng
ngh, my mc cht lng cao, sn phm nng sn ch bin gi tr gia tng... Trn phng
din ny, chnh sch thc y xut khu vo th trng Trung Quc cn c b sung bng
nhng ch trng, chnh sch mang tnh t ph khuyn khch doanh nghip Vit Nam

63
Thc t thi gian qua, rt nhiu ln hng ha xut khu ca Vit Nam phi chu thua thit, b
p cp, p gi khi c vn chuyn dn dp ln bin gii, pha i tc c nhng ng thi gy
ng hng xut khu ca Vit Nam gim gi nhp khu, khin cho hiu qu xut khu khng
cao.

204
y mnh u t vo th trng Trung Quc, cng nh tn dng tt c hi t ACFTA, thu ht
FDI t Trung Quc sn xut sn phm cng nghip h tr c cht lng cao, to ra nhng
kt ni sn xut ni ngnh v ti xut sang th trng ny.
Trung Quc l mt th trng ln, mi thay i chnh sch cng nh quan h cung cu
u tc ng mnh n hot ng xut nhp khu v th trng ni a nc ta, nht l khi
khu vc mu dch t do ASEAN- Trung quc c thc hin y . V vy, B Cng
Thng cn lp mt t chc chuyn nghin cu th trng quan trng ny.
Ba l, th trng Nga, cc nc SNG, ng u: To lp lin kt gia doanh nghip
xut khu trong nc vi thng nhn Vit Nam Nga, cc nc SNG v ng u tng
kh nng xut khu vo cc th trng ny, nht l nhng sn phm Vit Nam c kh nng
cnh tranh, bn c nhu cu ln (nh thy sn, hng in t, giy dp, rau qu...). C chnh
sch h tr doanh nghip lp cc kho ngoi quan, pht trin cc trung tm thng mi cc
th trng ny.
Bn l, tip tc coi trng th trng trng im (Hoa K, EU, Nht Bn): Ngoi cc
mt hng truyn thng, (dt may, dy dp, thy sn, c ph) cn h tr y mnh xut khu
nhng mt hng mi. V y l nhng th trng ln, nhu cu rt a dng, ph hng ha rt
rng, ngh B Cng Thng nghin cu su pht trin nhng sn phm mi. y cng
l s chun b khai thc c hiu qu cc FTA hoc s k kt nu m phn c kt qu.
Nm l, quan tm khai thc cc th trng chu Phi- Trung ng, M latin: C chnh
sch khuyn khch cc doanh nghip nh v va xm nhp th trng ny. Ngoi cc mt
hng xut khu nhiu nm (Go, c ph, ht tiu, cn y mnh xut khu cc sn phm
mi nh giy dp, thit b in t, nht l thit b c kh, in, cc sn phm cng ngh ph
hp vi nhu cu s dng v kh nng sn xut ca ta. y cng l gii php h tr chuyn
dch c cu sn xut trong nc. Qua , tng bc nng cao cht lng cng ngh thm
nhp vo cc th trng c nhu cu cao hn.
5.2. i mi v nng cao hiu qu cng tc xc tin thng mi
Hot ng xc tin xut khu trong nhng nm qua gp phn m rng th trng
tng kim ngch xut khu ca nc ta. Tuy nhin hot ng ny vn cn nhng hn ch. C
th l cng tc kho st th trng, tm hiu nhu cu nhp khu ca cc i tc cn km hiu
qu t khu la chn doanh nghip tham gia, chun b ni dung, cung cp thng tin, i tng
tip xc, s phi hp gia cc c quan doanh nghip trong nc vi cc c quan di din Vit
Nam nc ngoi, gia c quan xc tin ca Vit Nam v cc i tc nc ngoi.
nng cao hiu qu ca cng tc kho st th trng cn khc phc cc hn ch nu
trn:
Mt l, trc ht cn u tin huy ng cc doanh nghip nh v va trong khu vc
t nhn tham gia kho st th trng. y chnh l cc i tng s dng tin ca mnh
thc hin cng tc kho st (d c s h tr mt phn ca nh nc).
Hai l, phi hp tt hn t chc xc tin trong nc vi c quan i din Vit Nam
nc ngoi, cc t chc hu quan ca nc s ti trong vic chun b ni dung lm vic,

205
cc yu cu thng tin t pha i tc, kh nng tham gia ca h. Ch sau khi xc nh y
cc thng tin v c s chun b k, bo m hiu qu mi tin hnh t kho st.
Ba l, u tin tham gia cc hi ch chuyn ngnh (hi ch g, hi ch thy
sn...) khng tham gia cc hi ch m khng r s quan tm thc s ca cc i tc cn
hng n. Chun b k hin vt, ti liu tiu chun k thut kh nng sn xut v giao hng,
mc gi c th tha thun ngay khi tham gia hi ch, gim thiu tnh trng hn tr li sau nh
vn thng xy ra trc y. phng din khc, c th t chc on doanh nghip nc
ngoi vo Vit Nam giao dch mua hng; gii thiu sn phm ca Vit Nam v t chc cc
Hi ngh quc t ngnh hng xut khu ti Vit Nam.
Bn l, y mnh hot ng xc tin xut khu trn c ba cp : Nh nc, Hip
hi ngnh hng v doanh nghip. Kt hp hiu qu cng tc xc tin theo ba knh ny; y
mnh cc hot ng xc tin thng mi cp cao thc y hp tc, u t v bun bn
gia Vit Nam vi cc nc, thu ht cc tp on a quc gia u t vo Vit Nam t
to nn nhng ln sng chuyn dch u t vo Vit Nam trong cc lnh vc sn xut hng
xut khu c nhiu tim nng; Tn dng tt cc chuyn i thm cp cao trong vic m ng,
cc hip hi v doanh nghip cn trin khai ngay tha thun m ng ny. Mun vy cn c
s chun b k, lm vic trc gia b my thp tng lnh o cp cao, hip hi v cng ng
doanh nghip thp tng c th trin khai ngay tha thun cp cao, khng b ngui lnh.
Nng cao cht lng v hiu qu ca cc chng trnh xc tin thng mi quc gia,
hng trng tm vo cc sn phm mi, th trng mi m trong nc c kh nng sn xut
vi khi lng ln, c th:
Mt l, tng cng hot ng xc tin thng mi v pht trin xut khu thng qua
Chng trnh xc tin thng mi quc gia p dng t nm 2011 theo Quyt nh s
72/2010/Q-TTg ngy 15 thng 11 nm 2010 ca Th tng Chnh ph. 64
Hai l, y mnh Chng trnh Thng hiu Quc gia nhm qung b hnh nh quc
gia, qung b sn phm v xy dng thng hiu ngnh hng, sn phm xut khu ti cc th
trng xut khu trng im v c nhiu tim nng i vi hng ha Vit Nam. H tr thm
nhp th trng nc ngoi i vi thng hiu cc hng ha c trng thuc Chng trnh
thng hiu quc gia.
Ba l, tng cng vai tr, trch nhim ca cc Tham tn Thng mi ti cc nc theo
hng h tr tch cc hn cho cc doanh nghip xut khu thng qua c ch phi hp gia
cc Hip hi ngnh hng v cc Thng v Vit Nam ti nc ngoi; thng xuyn theo di
tnh hnh, ch ng pht hin cc thay i v chnh sch, c ch qun l nhp khu, kim sot
cht lng hoc nhng thng tin bt li i vi hng xut khu Vit Nam ti cc th trng

64
Mt s ni dung c th l: Tng cng dch v cung cp thng tin thng mi, nghin cu th
trng; Tuyn truyn xut khu; T vn pht trin sn phm, nng cao cht lng sn phm, pht
trin xut khu, thm nhp th trng nc ngoi; o to, tp hun trong v ngoi nc nhm
nng cao nghip v xut khu; T chc, tham gia hi tr trin lm thng mi trong v ngoi
nc; T chc cc on giao dch thng mi ti nc ngoi. Gn kt cc hot ng xc tin
thng mi, u t v du lch.

206
ch ng phi hp ngn nga, gii quyt sm cc v vic pht sinh; thng xuyn theo di v
c cnh bo sm nguy c hng xut khu ca Vit Nam b kin chng bn ph gi, chng tr
cp, t v ch ng i ph, ngn chn; Hp tc vi cc doanh nghip Vit Nam nc
ngoi trc tip a hng Vit Nam vo cc siu th, chui phn phi ln ti nc nhp
khu.
Bn l, t chc tt cng tc thng tin, d bo v tnh hnh th trng, gi c th gii.
Nu khng c ngun thng tin y , chnh xc, cc doanh nghip s xc nh sai mc tiu
v th trng. Bn thn cc doanh nghip khng th t thu thp v d bo cc thng tin cn
thit. V vy, mt trong nhng vn quan trng trong cng tc iu hnh xut nhp khu l
vic nh gi, d bo th trng, cnh bo xu hng gi c trong bi cnh th trng th gii
ang c nhiu bin ng. Cng tc d bo gi c th trng cn phi chnh xc, kp thi nhm
gim thiu ri ro v trnh thua thit v kim ngch do thiu thng tin.65 Phi tng cng s
phi hp gia cc b qun l, c quan i din nc ta nc ngoi v hip hi ngnh hng
trong vic cung cp thng tin, phn tch tnh hnh th trng cung cp cho doanh nghip.
Nm l, thit lp knh thng tin, tham vn thng xuyn gia cc B, ngnh, a
phng, hip hi v tnh hnh sn xut, xut khu cc mt hng cng nhau gii quyt kh
khn cho doanh nghip; nghin cu t chc cc chng trnh iu tra d bo sn lng, tn
kho v lng tiu dng trong nc c nh hng cho sn xut v xut khu.
Su l, b sung kinh ph cho cng tc xc tin thng mi: Ngun ngn sch nh nc
cho hot ng ny cn c b sung v duy tr n nh mc 0,02% kim ngch xut khu,
tng ng vi cc nc trong khu vc.66
6. V qun l nhp khu v gim nhp siu tin ti cn bng xut nhp khu
Thc tin pht trin ca cc nn kinh t pht trin nh Hoa K, Nht Bn, Hn Quc
v cc nc cng nghip ha mi ng minh chng nhp khu gip hp th cng
ngh nc ngoi, chuyn giao m hnh v b quyt kinh doanh, du nhp nhng thng l tt v
pht trin, t to ra nng lc cnh tranh mi, nng cp cng ngh ni sinh v thc y nn
kinh t (Lawrence v Weinstain 2001; trch trong Stiglitz v Yusuf 2001, Chng 10). Nh

65
Mt trong nhng hn ch ca a s cc mt hng xut khu c bit l cc mt hng nng sn
hin nay l tnh trng b ng trong khu tiu th, may ri v gi c. Thc t, ngi sn xut v
doanh nghip xut khu cha ch ng vic s bn c bao nhiu, vi mc gi no, cha tin
liu c chnh xc nhu cu ca th trng v chiu hng bin ng gi, nn rt kh nh hng
trong sn xut. Trong nm 2010 v nhng thng u nm 2011, xut khu nng sn ni chung
gp nhiu thun li v gi c trong xut khu, gi thu mua trong nc cng v th m tng cao.
Tuy nhin, s tng gi ny khng phi do cc nhn t trong lnh vc sn xut, ch bin c ph m
phn nhiu do tc ng khch quan t th trng th gii thng qua s tng tc trong mi quan
h cung cu.
66
Hin nay, ngun ngn sch cho cc hot ng xc tin thng mi ca Vit Nam vn cn thp
so vi cc nc trong khu vc v trn th gii. Mc trung bnh ca cc nc trn th gii theo
thng k ca World Bank nm 2006 l 0,11% kim ngch xut khu. Trong khi ngun ngn
sch dnh cho hot ng xc tin thng mi ca Vit Nam nm 2010 l 325 t ng (bao gm c
ngun xc tin thng mi quc gia v xc tin thng mi thng xuyn ca cc a phng v
B, ngnh), chim khong 0,00022% kim ngch xut khu.

207
vy, mt chnh sch nhp khu ng n phi gip nn kinh t to ra li th cnh tranh mi,
thc y chuyn giao cng ngh tin tin v gip tng nng sut nn kinh t. Vi t duy ,
gim nhp siu bin php quan trng hng u l tng nhanh xut khu. V vy cn trin
khai c hiu qu cc gii php y mnh xut khu trnh by trn y. Hn na, trong bi
cnh hi nhp ngy cng su rng, cc bin php hn ch nhp khu tr nn kh p dng hn,
p dng i hi tnh lin ngnh cao hn v c s dng tinh t hn. V vy rt cn c s
phi hp cht ch gia B Cng Thng, vi cc b khc nht l B NN&PTNT, B Khoa
hc Cng ngh, B Ti chnh, B K hoch v u t trong vic kim sot nhp khu theo
cc nh hng v gii php c th sau:
6.1. nh hng iu hnh nhp khu
- u tin nhp khu nguyn liu vt t, thit b trong nc cha sn xut hoc sn
xut cha p ng nhu cu; ch trng nhp khu cng ngh tin tin, tit kim nng lng
qua , nng cao kh nng cnh tranh ca hng ho sn xut trong nc.
- Thu hp chnh lch gia tit kim v u t i i vi tit kim nguyn liu trong
u t, nng cao hiu qu u t
- Xy dng chnh sch khuyn khch u t sn xut hng thay th nhp khu c kh
nng cnh tranh trn th trng ni a, quy nh s dng my mc, vt t, thit b sn xut
trong nc i vi cc d n s dng cc ngun vn c ngun gc t ngn sch nh nc,
gp phn gim nhp siu.
- Kim sot nhp khu mt cch c hiu qu thng qua chnh sch thu; cc bin php
thng mi cng bng, cc bin php phi thu quan nhm hn ch nhp khu cc mt hng
tiu dng cha thit yu i vi i sng nhn dn.
- y mnh cuc vn ng ngi Vit Nam u tin dng hng Vit Nam.
6.2. Xy dng khung kh chnh sch v c ch bo h thng mi hp l
Trn thc t, nhiu nc s dng cc bin php thu quan v phi thu quan kh phong
ph v a dng hn ch nhp khu v thc y xut khu, hoc ngc li thc y nhp
khu nhng mt hng cn thit v hn ch xut khu nhng mt hng khng c khuyn
khch. V d, khi gi thp th gii tng cao, cc nh sn xut thp trong nc c xu hng
tng gi thp hoc xut khu thp, nhng nu chnh ph mun tr cp/h tr cc nh sn xut
trong nc c s dng thp lm u vo, chnh ph c th tng thu xut khu hoc cm xut
khu thp. Hnh ng ny lm gi thp trong nc khng tng theo gi thp th gii. Khi y,
li ch s c chuyn t nh sn xut thp sang cc nh sn xut s dng thp lm u vo.
K t sau cuc khng hong ti chnh ton cu, cc quc gia s dng ph bin mt
s bin php nhm bo h thng mi (Hnh 32). Mt s bin php c l khng c tip tc
duy tr sau khi tc ng ca cuc khng hong ti chnh ton cu suy gim nh cc gi kch
thch kinh t. Tuy nhin, nhiu chnh sch thng mi, nht l cc bin php phi thu quan
dng nh c th hin r hn trong cuc khng hong v vn c duy tr ngay sau khi
chm dt tc ng ca cuc khng hong (Mikic v Wermelinger 2010). Cc bin php ny
c th khng d quan st, v tr nn tinh vi hn.

208
 Hnh 32: Mi bin php bo h ph bin trong thi k 2007-2010
Bin php cu tr kinh t,
30%

11% Cc bin php phng v

3% thng mi, 19%
Bin php thu, 13%
3% 30%
3% Mua sm cng, 5%
4%
Thu hay hn ch xut
4% khu, 5%
Ro cn phi thu quan, 4%
5%
Bin php
Migration c tr, 4%
measure, 4%
5%
19% Tr cp xut khu, 3%
13%
Cm nhp khu, 3%

Yu cu hm lng ni a
ha, 3%
Ngun: Milla (2010) Cc bin php khc, 11%

Hn na, nhiu nghin cu cng ch ra rng cc ro cn phi thu quan truyn thng
(nh thu, hn ngch v tr cp) c xu hng gim v thay vo l cc ro cn phi thu
quan (Henson v cng s 2000; Maskus v Wilson 2000; Howse v Trebilcok 1999). Cc l
l (k c phi kinh t) a ra nhm bin h cho cc bin php phi thu quan kh a dng v
phong ph. Chng hn, i vi tnh hung cm nhp khu hay p t cc hn ngch nhp
khu, mt s l do phi kinh t a ra c th lin quan n sc khe, an ton, mi trng (bo
v i sng ng, thc vt), o c, an ninh, tn gio hay vn ha.
Hnh 32 a ra 10 bin php m cc nc s dng nhiu nht trong thi gian khng
hong. C n 30% s quc gia s dng bin php cu tr kinh t trong thi gian c khng
hong ti chnh v suy thoi kinh t ton cu. C l y l cc gii php thng dng nht kch
thch nn kinh t nhm ng u vi cuc khng hong67. Tip n, 19% cc nc c s
dng cc bin php phng v thng mi (chng bn ph gi, bin php t v, cc bin php
i khng chng tr cp). Cc bin php thu c s dng 13% s quc gia, tip l mua
sm cng (5%), thu hay hn ch xut khu (5%), ro cn phi thu quan (4%), bin php c
tr (4%), tr cp xut khu (3%), v cm nhp khu (3%).
Trong s cc nc s dng bin php bo h thng mi, Hoa K, Trung Quc, Ma-
lai-xi-a v In--n-xi-a s dng nhiu bin php nht. Trong thi gian khng hong, cc
nc ny c gi kch thch kinh t rt ln (so vi GDP) nn c l h mun gi kch thch kinh
t nc h r r ra bn ngoi t nht c th thng qua cc bin php bo h (xem Bng 83).
Chng hn i vi M, h s dng tr cp xut khu, yu cu t l ni a ha, s dng mua
sm cng tng sn xut v gim nhp khu, p t hn ngch, s dng cc bin php SPS,
a ra cc ro cn phi thu quan v cc bin php thu quan. Trung Quc hay mt s nc
ng Nam nh Innxia, Ma-lai-xi-a cng a ra nhiu bin php bo h tng t nh
M.

67
Tuy nhin, bin php cu tr khng thuc ni dung ca nghin cu ny.

209
 Bng 83: Danh sch cc bin php bo h ca mt s quc gia
Quc gia Cc bin php Quc gia Cc bin php
Bin php cu tr hay
Tr cp xut khu
tr gip ca chnh ph
Tr cp xut khu Thu/hn ch xut khu
i hi t l ni a ha Cm nhp khu
Bin php c tr Bin php u t
Malaysia Bin php c tr (migration
Cc ro cn phi thu quan
M measure)
Mua sm cng Ro cn phi thu quan
Hn ngch Bin php thu quan
Cc bin php v sinh v H tr ti chnh cho thng
an ton thc phm mi
Bin php thu quan Bin php c tr
Hn Quc
Ro cn k thut Bin php thu quan
Cc ro cn phi thu quan Thu/hn ch xut khu
Nht Bn Cc bin php phng v Thi Lan
Ro cn phi thu quan
thng mi
Bin php cu tr hay
c Tr cp xut khu
tr gip ca chnh ph
Bin php cu tr hay
Thu/hn ch xut khu
Anh tr gip ca chnh ph
Bin php c tr Gim thu xut khu
Bin php cu tr hay
Tr cp nhp khu
tr gip ca chnh ph Trung Quc
Hn ch/thu xut khu Bo v quyn s hu tr tu
Cm nhp khu Yu cu t l ni a ha
Tr cp nhp khu Mua sm cng
Cc ro cn phi thu quan Hn ngch
Bin php v sinh v
Indonesia Bin php thu quan
an ton thc phm
Bin php cu tr hay
Cc bin php thu quan
tr gip ca chnh ph
Ro cn k thut Lin minh chu Tr cp xut khu
u Thu/hn ch xut khu
Bin php phng v thng
mi
Ngun: Milla (2010)
Cc nc cng thng s dng ph v l ph hi quan nh l cc bin php phi thu
quan nhm hn ch nhp khu. Dng u tin trong Bng 84 th hin ph v l ph lin quan
n th tc hi quan (m s 2290) c cc quc gia s dng ph bin nht (c n mt na
cc quc gia c s dng). Ph hi quan (m s 2100) c khong 1/3 cc nc p dng v
thu nh vo cc loi sn phm nhy cm (2700) c khong 1/5 cc nc p dng. Thu
nh vo cc giao dch ngoi hi (2210) v ph ha n lnh s (2240) ch c mt s t
nc s dng. Cn c s dng t hn na l thu tem, ph giy php nhp khu, thu thng
k (OECD 2010).

210
 Bng 84: S lng cc nc p dng mt s loi ph v l ph
Nhm quc gia (s quc gia) 2100 2210 2220 2230 2240 2250 2260 2270 2290 2900 Com.levy
Tt c cc nc (90) 29 1 5 12 3 11 7 18 15 42 9
Nn kinh t thu nhp cao
(16) 2 0 0 2 0 0 2 4 0 3 0
Nn kinh t thu nhp trung
bnh cao (19) 8 1 0 2 0 1 1 9 4 13 0
Nn kinh t thu nhp trung
bnh thp (26) 7 0 2 5 2 1 2 3 4 10 0
Nn kinh t thu nhp thp
(29) 12 0 3 3 1 9 2 2 7 16 9

Ngun: WTO Trade Policy Reviews (2004)

Bng 85: Cu trc ca ph v l ph hi quan vo hng ha nhp khu

2100 2210 2220 2230 2240 2250 2260 2270 2290 2900 Com.levy
Theo s lng (S) 3 0 1 8 1 0 2 9 2 10 0
Theo gi tr (AV) 24 1 2 3 1 11 5 4 9 25 9
Theo c gi tr
1 0 2 1 1 0 0 4 3 5 0
v s lng (AVS)
Khng xc nh (X) 1 0 0 0 0 0 0 1 1 2 0

Ngun: WTO Trade Policy Reviews (2004)

Cho d l thuyt kinh t cho thy hn ch thng mi s lm gim phc li ca mt
quc gia hoc lm gim phc li ca tng th nn kinh t ton cu, nhng trn thc t, cc
nc u c cc chnh sch cn tr thng mi v s dng cc chnh sch thng mi pht
trin ngnh cng nghip trong nc. iu ng ni l cc bin php bo h c tinh vi
khng b pht hin hoc c ph hp vi cc iu khon cam kt ca cc hip nh thng mi
hay khng. Do , nu ln cc bin php thng mi c s dng trong thi gian gn y s
a ra nhng gi quan trng cho chnh sch thng mi ca Vit Nam. Mt chnh sch
thng mi hiu qu khng ch tng th phn xut khu hng ha trn th trng th gii,
gim bt n v m do nhp siu qu ln gy nn, m cn tng nng lc cng ngh ca nn
kinh t sn xut trong nc ni chung c y ln nc thang cao hn ca chui gi tr
ton cu.
6.3. Cc gii php hn ch nhp khu, gim nhp siu
(1) iu hnh linh hot t gi theo hng h tr xut khu v kim sot cht ch nhp khu
(nh trnh by trong phn chnh sch t gi, iu ny i hi phi c mt khung kh chnh
sch kinh t v m cht ch ph gi t gi danh ngha i km vi ph gi t gi thc).
(2) Phn tch, r sot li danh mc hng ha nhp khu v tnh hnh nhp khu ca tng nhm
hng t c bin php qun l nhp khu hp l i vi tng nhm hng, tng mt hng
c th; khuyn khch s dng mt cch hiu qu v tit kim cc sn phm nhp khu nh r
sot li nh mc; xc nh lng ti thiu cn nhp khu, thi im cn nhp khu ph hp
vi nhu cu th trng trong tng thi gian va khng thiu hng, va khng gy ng.

211
y l vic lm ca cc doanh nghip nhng gip doanh nghip thc hin tt yu cu ny,
B Cng Thng cn xy dng trang Web v cn i cung cu nhng mt hng c khi
lng nhp khu ln, kp thi cung cp thng tin cho doanh nghip, trnh hin tng nhp
khu qu mc cn thit, va tn nhiu ngoi t, li gy ng, trong nhiu trng hp phi
ti xut vi gi thp hn gi nhp khu.
(3) Xy dng hng ro k thut, v sinh an ton thc phm kim sot nhp khu, bo m
cht lng, v sinh an ton thc phm, phng chng dch bnh cho ngi, v ng thc vt,
bo v mi trng. y l bin php rt cn thit va hn ch nhp khu va bo v
ngi tiu dng, phng chng dch bnh bo v mi trng. Ta cha lm tt vic ny, song
cn khn trng thc hin hiu qu trong thi gian ti.
(4) Trin khai Chng trnh hnh ng quc gia sn xut hng thay th hng nhp khu sau
khi c Th tng Chnh ph ph duyt; y mnh sn xut cc mt hng thay th nhp
khu c kh nng cnh tranh, p ng nhu cu th trng. Khuyn khch pht trin nhin liu
sinh hc, bo m n nm 2015 s dng 3% xng sinh hc trong tng lng xng tiu th
nc ta (ch tnh 3% xng sinh hc c s dng th vi gi nhp khu v lng tiu th nm
2010 gim nhp khu gn 200.000 tn xng, tit kim trn 110 triu USD, n nm 2015
cn ln hn (cha k diesel sinh hc). Hin th gii c cng ngh sn xut Ethanol t rm
r v cc loi vt liu x-lu-l, m khng cn dng n sn hoc r ng).
(5) Tng cng hot ng xc tin thng mi trong nc, to c hi cho cc doanh nghip sn
xut my mc, thit b, vt t, nguyn ph liu trong nc c kt ni bn hng cho cc c s
trong nc s dng cc loi my mc, thit b v hng ha ny. Tip tc thc hin cuc vn
ng Ngi Vit Nam u tin dng hng Vit Nam, y mnh hot ng a hng Vit Nam
v nng thn. Qua tng t trng hng sn xut trong nc trn th trng ni a, gim nhp
khu hng Trung Quc, hin ang trn ngp th trng, nht l th trng nng thn.
(6) Hon thin c ch u thu, quy nh t l bt buc s dng vt t thit b cng ngh do
Vit Nam sn xut trong cc cng trnh s dng ngn sch nh nc v tri phiu Chnh ph.
Quy nh cht ch vic thc hin hp ng cha kha trao tay, khng ngi nc ngoi m
nc ta c th thay th c vo thc hin cc cng trnh trng thu gim chi ngoi t v
bo m an ninh quc gia.
(7) R sot, nh gi vic cp quyn phn phi hng tiu dng ti Vit Nam cho cc doanh
nghip FDI v xut bin php qun l, ngn nga tnh trng cc doanh nghip chuyn t
hot ng sn xut sang chuyn doanh nhp khu phn phi sn phm.
(8) Tng cng kim tra, kim sot, chng bun lu, chng hng gi v chng gian ln
thng mi.
(9) p dng cc bin php thu quan Vit Nam:
Cc bin php ny chu s rng buc bi cc cam kt hi nhp v th xu hng cc
nc s dng bin php ny hin nay gim dn v thay vo xu hng s dng cc bin
php phi thu quan.

212
 Trong thi gian va qua, do yu cu kim ch lm pht, c mt s thi im chng ta
gim thu nhp khu xung di mc cam kt theo l trnh. Nguyn tc cn p dng l tn
dng ti a hng ro quan thu bo h cc sn phm nng nghip. i vi cc sn phm
cng nghip ch bo h nhng sn phm c kh nng vn ln trong cnh tranh nhng cn c
thi gian. iu quan trng l bo m cc doanh nghip nhn thc c rng bo h ch thc
hin trong mt giai on nht nh, sau c rt dn. i vi nhng sn phm khng c
li th li l nhng sn phm thuc nhu cu sn xut, nht l nhng sn phm trung gian, l
u vo ca sn xut hng xut khu khng nn duy tr chnh sch bo h bng vic p dng
thu sut cao nht theo cam kt. Mc thu sut cao nht nh th s lm gim kh nng cnh
tranh ca sn phm xut khu. Do vy, cn da vo bng tnh ton h s bo h hu hiu
a ra trn tnh ton mc thu nhp khu hp l cho cc sn phm ny.
(10) Cc bin php phng v thng mi:
Cc bin php ny gm c: chng bn ph gi (anti-dumping measures), bin php i
khng (countervailing measures), v bin php t v thng mi (safeguard measures). Cc
bin php ny, nht l bin php chng bn ph gi c s dng rng ri hin nay. Ban u
n c a ra nhm bo m thng mi cng bng, nhng n ang c s dng ngy
cng nhiu nhm mc tiu bo h. Vit Nam khng ch cn xy dng c quan chuyn trch
nghin cu cc bin php ny, a ra khuyn co cho cc doanh nghip v nh xut khu
trong nc trnh khi b kin, nhng nu c b kin th gip cc doanh nghip trong nc
theo ui cc v kin. Hn na, c quan chuyn trch cng cn thc hin cc v kin v cc
bin php bo m thng mi cng bng cn thit nhm bo v doanh nghip trong nc.
Theo tinh thn cn tng cng s v nc ta a vo din iu tra chng bn ph gi,
chng tr cp khi nhp khu c s gia tng mnh. Mt v d tiu biu l vic Cc Qun l
cnh tranh tuyn b iu tra chng bn ph gi mt hng knh xy dng c tc dng hn
ch nhp khu mt hng ny.
(11). S dng cc bin php phi thu quan gim nhp khu, hn ch nhp siu.
Nh trn trnh by vic gia nhp WTO, tham gia cc FTA ngoi vic phi ct gim
thu quan, vic s dng cc bin php phi thu quan cng tr nn kh khn v hn ch hn.
V vy vic s dng phi xut pht t tnh hung c th, cc gii php phi tinh vi. Chnh v l
chng ti khng xut nhng bin php nn p dng. Thay vo , chng ti gii thiu
cc bin php mt s nc ng p dng nh l mt s gi chnh sch cho Vit Nam.
S d chng ti gii thiu kinh nghim ca mt s nc ng v y l th trng nhp
khu ln nht ca Vit Nam v li l cc i tc c FTA vi nc ta.
a/ Cc bin php phi thu quan ti bin gii:
Cc bin php phi thu quan ti bin gii bao gm vic p t hn ngch, cm nhp
khu, lp cc ro cn phi thu quan khc. Nhn chung, hi nhp cng su rng th vic s
dng cc bin php phi thu quan ti bin gii cng b hn ch, thm ch b cm. Vic s dng
nu c cng phi tinh vi v mang tnh lin ngnh.

213
 (i) Nhng hn ch nh lng: Thi Lan s dng kh nhiu bin php ny v gm 4
loi chnh sau:
- Nhng loi hng ho c nhp khu c iu kin, phi p ng nhng yu cu
qun l rm r t cc c quan qun l, np ph ph tr, yu cu giy chng minh ngun gc
xut x, v nhng yu cu c bit khc t cc b ch qun.
- Hng ho chu cc bin php qun l ca ngnh: nhng hng ho ny i hi phi
nhn c s chp thun ca cc b, ngnh ch qun tng ng. H thng ny c thay i
k t nm 2001, 10 b ngnh c trch nhim gim st h thng tiu chun, cht lng cho
vic bo v ng thc vt, an ton sc kho, nng lc mng li a phng (trong trng
hp vin thng), an ninh tin t, v nhy cm v vn ho.
- Hng ho b cm nhp khu c thit k bo v an ninh quc gia, trt t v an
ton x hi, vn ho truyn thng, sc kho ca con ngi, ng vt v mi trng.
- Cp php khng t ng (Non-automatic licensing): Giy php nhp khu khng t
ng c ban hnh trn c s ty tin v c s dng hn ch nhp khu cc sn phm
no . Vic i hi phi c giy php c th hn ch khi lng nhp khu v bin php ny
ng vai tr nh hn ngch. Bin php ny c th c s dng p t nhng iu kin c
th nht nh cho cc nh xut khu hoc nhp khu nhm lm gim mc nhp khu. y l
thc tin kinh nghim ca cc nc trn th gii.
(ii) Ro cn ti hi quan: Trong qu trnh t do ha thng mi, nhng ro cn ti hi
quan ca Vit Nam c gim nhanh chng, to thun li cho hng ho nhp khu. Th
nhng, chnh vic thun li ny li gp phn vo tnh hnh nhp siu ca Vit Nam. Hin nay
nhiu nc lm cho th tc hi quan cng nhc c ch ch v tr di hn nhm to ra cc
ro cn nhp khu.
- Giy chng nhn sn phm (product certification), ghi nhn tiu chun (labelling
standards), yu cu cho php c nhp khu (import approval requirements), tr trong
qu trnh lm th tc khai bo hi quan (customs clearance delays).
Trung Quc v Thi Lan p dng nhng bin php ny i vi nhiu loi hng ho
nhp khu. Chng hn khi dng ln hng ro cn tr nhp khu hng ha t chu u vo
Trung Quc, Trung Quc t ra nhiu tiu chun nh tiu chun CCC i hi giy chng
nhn ca nhiu c quan Trung Quc trc khi sn phm t chu u c th vo c th
trng nc ny. Nhng thng tin quan trng phi c trnh v cc x nghip lin tc b
thanh tra vi ph tn nh xut khu phi gnh chu. y l nhng ro cn rt ln i vi nh
sn xut nc ngoi nu mun thm nhp c vo th trng ca 2 nc Thi Lan v Trung
Quc.
(iii) t ra cc tiu chun k thut, yu cu v sinh v phng dch bnh bt hp l c
th to ra cc ro cn cho hng ha nhp khu: Trung Quc p dng tiu chun ny rt mnh
m v gy kh khn cho cc i tc xut khu bi v tiu chun quc gia ca Trung Quc
thng khc ng k vi tiu chun ca quc t. Tuy nhin, s dng bin php ny, chng
ta cng cn phi c nng lc con ngi v nng lc th ch xy dng v thc hin. Thm

214
ch k c khi yu cu v kim dch ng thc vt, v sinh, dch t c hp l chng na nhng
nng lc ngun nhn lc v nng lc th ch yu km cng lm cho cc bin php ny khng
pht huy hiu qu trong vic bo v cc sn phm cnh tranh trong nc, bo v sc khe ca
ng thc vt v con ngi.
(iv) Hn ch xut khu t nguyn: Cam kt hn ch xut khu t nguyn c m
phn gia nc xut khu v nc nhp khu. Nc xut khu t nguyn hn ch khi lng
ca mt sn phm xut khu sang nc nhp khu trong mt giai on nht nh no nhm
trnh cho nc nhp khu khi kin mt v kin chng bn ph gi, a ra cc bin php i
khng hay cc bin php bo v thng mi.
b/ Cc bin php phi thu quan sau bin gii:
(i) Kim tra (testing), dn nhn (labeling) v cp giy chng nhn (certification): Thi
Lan yu cu chun ha, kim tra, dn nhn, v cp php giy chng nhn cho vic nhp khu
tt c lng thc, dc phm, v mt s thit b y t. Chi ph, thi hn (duration) v tnh phc
tp ca quy trnh cp php l qu nng n v phin toi cho cc nh xut khu. Hn na,
nhiu cng ty phi cung cp thng tin mang tnh b mt (proprietary information) nh k; v
d, tt c lng thc ch bin phi km thm vo mt danh sch m t chi tit nhng thnh
phn v quy trnh ch bin - y c th l nhng thng tin gy bt li cho cng ty ch bin (v
n lm l b mt thng mi ca h).
Chnh ph Thi Lan cng yu cu giy chng nhn bt buc ca 60 sn phm trong
mt s ngnh, bao gm nng nghip, nguyn vt liu xy dng, hng ha tiu dng, thit b
v ph tng in t, ng PVC, dng c y t, bnh cha gas LPG, v phng tin vn ti.
(ii) Mua sm chnh ph: Ti Thi Lan, nhng quy nh mua sm chnh ph c thit
k nhm m bo ti chnh cng c s dng kinh t v hiu qu. Hin nay, Thi Lan khng
phi l mt thnh vin ca Hip nh Mua sm Chnh ph. Trong khi nhng quy nh mua
sm yu cu rng nhng i x khng phn bit v cnh tranh m c a ra cho tt c
nhng ng c vin tim nng, th Thi Lan li em u i n cho cc sn phm ca nc
mnh, cc nh thu ni a v nhng nh t vn Thi Lan. i x u i (preferential
treatment) c cp cho nhng nh cung cp bn a, theo h nhn c mt li th v gi
15% t ng cao hn so vi nhng nh u thu nc ngoi trong vic nh gi vng u gi
u tin.
Vn phng Th tng Thi Lan ban hnh sc lnh "Mua hng Thi" (Buy Thai) vo
nm 2001, qua lm gia tng nhng cn tr tip cn th trng i vi nhng nh cung cp
nc ngoi trong cc ngnh la chn, ng lu l ngnh cng nghip my tnh c nhn. Mt
c quan mua sm chnh ph c quyn chp nhn hay loi b mt s hay tt c gi thu ti
bt k thi im no v c l cng thay i nhng yu cu k thut trong sut qu trnh u
thu.
Hin nay, Vit Nam cng ang tch cc vn ng Ngi Vit Nam u tin dng hng
Vit Nam kin tr, su rng v vi nhiu hnh thc a dng. Tuy nhin, cn lu , y phi l
khu hiu mang tnh khuyn khch ch khng phi l bt buc nn cc mt hng sn xut ti
Vit Nam phi t tiu ch cht lng ln hng u. Ly cuc vn ng ngi Vit Nam u

215
tin dng hng Vit Nam nh mt hnh thc ku gi lng t ho dn tc v ng thi cng
nh mt hnh thc h tr cho hot ng qung co, qung b hnh nh v sn phm ca cc
doanh nghip trong nc.
Cng ging nh Thi Lan, Vit Nam cha k Hip nh Mua sm Chnh ph ca
WTO, nn mua sm ca Chnh ph c th u tin hng vo nhng mt hng sn xut bi cc
doanh nghip trong nc hoc nhng mt hng c t l ni a ha cao, iu ny c bit c
ngha khi m mua sm Chnh ph chim mt t l ng k trong GDP.
(iii) Kim ton thu ca nhng ngi mua t nhp khu: i vi trng hp ca
Hn Quc, trc y, Chnh ph Hn Quc cm nhp khu t cho n nm 1989 v t
nhp khu ca Nht Bn th vn b cm cho n nm 1999. Sau khi b chnh sch cm nhp
khu t, Hn Quc vn gi thu nhp khu t mc rt cao. ng thi, Hn Quc cng
chuyn sang cc bin php phi thu quan khc. Mt trong cc cng c hiu qu nht m Hn
Quc s dng l quy nh rng tt c nhng ngi mua t nhp khu s buc phi kim ton
thu. K c khi bin php ny dng li do nhng phn nn t pha M, th ni lo s ko di
vn tn ti.
Hin nay, c quan thu Hn Quc ra lnh cho tt c nhng nh phn phi t nhp
khu phi bo co cho c quan thu tn, a ch v thng tin c nhn c lin quan ca nhng
ngi mua t ca tt c t nc ngoi. Bin php ny nh mt li hm da tt c nhng
ngi mua t nc ngoi.
(iv) Mt s bin php k thut khc trn th trng t Hn Quc: Ngoi cc bin
php v kim ton thu ca nhng ngi mua t nhp khu, Hn Quc cng thng xuyn
thay i nhng quy nh trn th trng t, cho d l nhng quy nh rt nh v thiu minh
bch, nhng cng lm cho cc nh t nc ngoi ti EU, M v Nht Bn kh m chim
lnh phn th trng ng k ti nc ny.
Chn nm qua, k t sau hip nh MOU t song phng gia Hn Quc v M nm
1998, Hn Quc a ra 15 quy nh k thut mi lin quan n t, nhng quy nh ny
ng vai tr quan trng nh mt ro cn cn tr t nhp khu. C th xem xt mt s v d
di y.
+ Kch c bin s xe: Chnh ph Hn Quc xut mt quy nh mi thay i kch c
v hnh dng ca bin s xe t. Bin s xe ti Hn Quc trc y c kch thc tng t
nh M.
Ban u, iu ny tng chng ch l s phin toi khng ng k vi t tc ng n
nhng nh sn xut t ca M. Tuy nhin, da vo thc tin b phn hm xung/ va
(bumper) trc v sau ca t c thit k xung quanh kch thc v hnh dng ca bin s
xe, mi mu xe phi tn km thm khong 1 triu la p ng yu cu ny. Nhng nh
sn xut t trong nc ang bn hng trm nghn chic t cho mi mu c th chu c
chi ph tri rng trn mt s lng ln t c bn, nhng nhng nh nhp khu th phi
chu ng chi ph rt ln v h ch bn c cng lm hng trm chic t nc ngoi cho
mi mu xe.

216
 + Thay i iu tra giy chng nhn (Self-Certification Investigation Change): Hn
Quc xut lm mt s thay i ln i vi qu trnh cp giy chng nhn an ton t, qu
trnh ny lm o ngc nhng cam kt v tin trnh thc hin trong cc cam kt trc y
vi M. Vic thay i ny s (1) tc ng tiu cc n nhng nh sn xut t nhp khu,
nhng khng c tc ng n cc nh sn xut t Hn Quc; (2) tng ng k gnh nng
ca giy chng nhn, m khng to ra li ch x hi; v (3) rt khi nhng cam kt c thc
hin di 2 cam kt t song phng gia Hn Quc v M trc .
+ Nhng quy nh kh thi t mi ca Hn Quc (Korea's new auto emissions
regulations - K-ULEV): Trong khi quy nh mi c xut ny da trn quy nh kh thi
nghim ngt ca California, Hn Quc a ra nhng thay i ng k trong vic thc hin,
dn n gnh nng khng cn xng t vo cc nh nhp khu, so vi nhng nh sn xut
t trong nc.
Nhng quy nh ca Hn Quc v California thu c cng mt kt qu kh thi,
nhng quy nh ca Hn Quc khng cung cp linh hot nh quy nh c thit k c
ch ch trong chng trnh California. Nh sn xut t M p ng c nhng quy nh
ca California, nhng s khng c kh nng bn t cho ngi tiu dng ti Hn Quc.
Chnh ph M c gng gip nhng nh sn xut t M gii quyt ro cn ny, nhng hu
nh khng t kt qu ng k.
c/ Cc bin php phi thu khc:
(i) Ko di ngh nh th (protocol): Bin php ny c minh ha vi trng hp ca
Trung Quc. Theo , mt sn phm ti chu u ch c th xut khu c sang Trung Quc
sau khi mt ngh nh th c k kt gia bn mun xut khu v Trung Quc. Nhng ngh
nh th ny thng mt vi nm m phn, i hi cung cp thng tin phin h v chi ph
rt tn km m doanh nghip phi tr cho nhng chuyn ving thm thanh tra, kim tra.
Trong trng hp khc, Trung Quc duy tr nhng hn ch di sau khi mt cn bnh ca ng
vt bng pht dn n mt lnh cm tm thi c xa b. Trung Quc thng p dng bin
php ny cho cc sn phm nng nghip gi tr gia tng cao v cht lng cao ca EU.
(ii) Mt s doanh nghip ca nh nc c bo v khi cnh tranh t bn ngoi: V
d ti Thi Lan, trong ngnh dc, T chc Dc Chnh ph khng phi l mc tiu ca
nhng yu cu m khu vc t nhn phi i mt v ng k v cp php. Hn na, t chc
ny cn c th sn xut v mua bn cc cng thc ca thuc c bn th trng nc
ngoi bt chp chng trnh bo v qun l an ton (safety monitoring program protection).
Ngoi ra, Chnh ph Thi Lan cn gi quyn thit lp gi trn cho 20 hng ha v dch
v, bao gm thuc, my ghi m, sa, ng, du nguyn liu, v phn bn ha hc. Nhng c
ch xt duyt kim sot gi (price control review mechanisms) khng c minh bch. Trn
thc t, chnh ph Thi Lan cng s dng vic kim sot i vi cc cng ty cung cp sn
phm v dch v ln di c quyn ca nh nc nh xng du, hng khng, v ngnh vin
thng tc ng n gi trong th trng ni a.

217
IV. Pht trin th trng ni a
Th trng ni a nc ta vi quy m dn s gn 90 triu ngi, c tc tng
trng kinh t cao l mt th trng ln. Cc nh phn phi nc ngoi rt quan tm n th
trng Vit Nam. Doanh s bn l bnh qun hng nm tng trn 10% ( tr yu t tng gi),
dch v phn phi ng gp khong 15% GDP ca c nc. V vy, cng vi vic y mnh
xut khu, phi ht sc coi trng pht trin th trng ni a.
1. Mc tiu:
Mt l, thc y sn xut trong nc pht trin, bo v quyn li ca ngi tiu dng,
gp phn thc y tng trng kinh t.
Hai l, to lp cc knh lu thng n nh, cc chui cung ng, gn kt cht ch v
phn phi li ch hp l gia sn xut, ch bin, phn phi trn th trng trong nc v xut
khu, bo m pht trin thng mi bn vng, gim chi ph lu thng; to tin vng chc
cho vic tham gia c hiu qu vo chui gi tr ton cu.
Ba l, pht trin a dng h thng phn phi, kt hp cc phng thc kinh doanh
hin i vi cc phng thc truyn thng c t chc vn minh, coi trng vic m rng th
trng nng thn .
Bn l, to lp th trng cnh tranh, ng thi bo v c cc nh phn phi trong
nc, nht l cc h kinh doanh nh..
2. Cc nh hng chnh sch ch yu
1/ Hon thin quy hoch pht trin h thng phn phi (H thng chuyn doanh theo
ngnh hng, kinh doanh tng hp...; pht trin theo a bn thnh th, nng thn; kt hp cc
phng thc kinh doanh: Trung tm thng mi hin i c quy m ln, cc siu th, ca
hng tin li,... cc loi ch u mi, ch bn bun, bn l...). Ch h thng kinh doanh
thc phm.
2/ To iu kin, h tr cc thnh phn kinh t trong nc pht trin h thng phn
phi, thc y hnh thnh nhng doanh nghip phn phi ln ca nc ta vi cc c s kinh
doanh hin i, gi c vai tr dn dt th trng, vn ln trong cnh tranh.
3/ C c ch khuyn khch hnh thnh nhng doanh nghip l ng s hu gia ngi
nng dn sn xut nguyn liu, c s ch bin, v nh phn phi. y l gii php quan trng
hnh thnh chui cung ng trong nc mt cch bn vng. (M hnh cng ty ma ng
Lam Sn l mt thc tin tt c th nghin cu hon thin nhn rng.)
4/ Xy dng tiu ch kim tra nhu cu kinh t khi m ca im bn l th hai cho
cc nh u t nc ngoi (theo cam kt). Cc tiu chun chnh l: (i) Theo quy hoch; (ii)
Bo v vic lm v s n nh ca h thng bn l hnh thnh; (iii) Mt dn c; (iv)
Tnh trng giao thng; v (v) S pht trin ca nhu cu. Trn c s , m ca th trng
phn phi theo ng cam kt, khuyn khch cnh tranh lnh mnh, ng thi bo v cc h
kinh doanh nh, h tr h i mi phng thc v m hnh kinh doanh. Khuyn khch nhng
nh phn phi nc ngoi thit lp mi lin kt vi cc nh sn xut trong nc, nht l nng
dn, hng cc nh phn phi nc ngoi u tin tiu th hng ho sn xut trong nc.

218
 5/ Quan tm pht trin th trng nng thn, c bit coi trng pht trin cc m hnh
hp tc x thng mi nng thn tiu th nng sn v cung ng vt t cho sn xut nng
nghip, lm u mi k hp ng gia nng dn v cc doanh nghip..
6/ Pht trin dch v logistic gn vi pht trin h thng phn phi gim chi ph
lu thng.
7/ Pht trin thng mi in t.
8/ Tip tc y mnh phong tro ngi Vit Nam u tin dng hng Vit Nam.
9/ Tng cng qun l nh nc v thng mi v h thng phn phi nhm thit lp
th trng vn minh, hin i trong trt t, k cng. Chng bun lu, gian ln thng mi,
trn thu, chng sn xut v kinh doanh hng gi, bo v quyn s hu tr tu, bo m li ch
ca ngi tiu dng, li ch nh nc v doanh nghip.
Gim st cht ch hot ng xut nhp khu ca cc doanh nghip nc ngoi bo
m thc hin ng cam kt: Phi ng k vi c quan nh nc c thm quyn, khng c
php thit lp h thng thu mua, ch xut nhp khu theo thng l quc t, khng dc xut
nhp khu theo hnh thc bun bn bin gii ( ang l khu yu trong qun l hin nay)
*
* *
Tm tt
Vit Nam , ang v s ngy cng hi nhp su hn vo nn kinh t th gii thng
qua cc hnh thc a dng. y l mt xu th khch quan v khng th o ngc. Hi nhp
kinh t quc t v t do ha thng mi em li nhiu li ch cho nn kinh t nhng ng thi
cng t ra nhiu thch thc.
Cng trnh nghin cu ny a ra nhng phn tch su sc v ng thi thng mi
ca nn kinh t Vit Nam trong thi gian qua (2000-2010), thc trng hin nay v xu
hng thng mi trong 5, 10 nm ti (2011-2020). T cc phn tch ny v nhng d bo xu
th thng mi cho cc nm ti, chng ny a ra nhng t duy, khung kh chnh sch
thng mi mi cho giai on ti. T , nhng kin ngh chnh sch v bin php thng
mi lin quan n thc y xut khu, hn ch nhp khu v kim ch nhp siu c a ra.
Qu trnh hi nhp ngnh cng su rng v vic thc hin cam kt theo cc tuyn hi
nhp khng ng ngha vi vic Vit Nam mt i khng gian chnh sch theo ui cc
mc tiu ca mnh. Theo ui cc mc tiu hi nhp v pht trin bn vng trong thi i
ngy nay phi c thc hin bng cc cng c chnh sch tinh vi hn, khoa hc hn v c
tnh lin ngnh, a ngnh hn. Mt khung kh t duy mi cho chnh sch thng mi quc
gia giai on 2011-2020 cn m bo cc nguyn tc c bn sau:
Th nht, mt khung kh chnh sch thng mi mi, ng b v ton din s l s
kt hp v giao thoa gia cc chnh sch ngoi thng, chnh sch u t, chnh sch cnh
tranh v chnh sch iu tit th trng v cc chnh sch lin quan khc. Do phng thc
thng mi quc t c nhng bin i su sc, vic thit lp tt cc bin php qun l v iu

219
tit dng FDI chnh l mt trong nhng chiu cnh mi ca chnh sch thng mi hin i,
va to c nhng hng ro phi thu quan hp php, va gip tng cng kim sot cc
dng nhp siu i km vi cc dng FDI v thng mi dch v m Vit Nam s ngy cng
phi nhp khu nhiu hn trong thi gian ti, cng vi cc cam kt FTA + ca mnh.
Th hai, i mi phm vi v ni hm ca chnh sch thng mi. Cc chnh sch
thng mi nn hng c vo nhim v chim lnh nhng ngnh hng, xm nhp vo cc
chui gi tr, ch khng ch hng ti thm nhp th trng nc ngoi. Nh vy, chnh sch
nhp khu cng ht sc quan trng v chnh sch nhp khu l ng lc cho qu trnh i mi
cng ngh v du nhp nhng thc tin tt nht v pht trin ngun nhn lc, k nng qun l
v th ch pht trin hin i.
Th ba, xy dng nng lc th ch c th thit k v thc hin cc bin php bo
h hp php, tinh t, v khoa hc trong phm vi ca cc cam kt.
Th t, t duy chnh sch thng mi mi cn ly ngi tiu dng lm trung tm bi
l bo v ngi tiu dng chnh l phng cch bo h mang tnh ni sinh v c tnh bn
vng hn trong bi cnh cc hng ro bo h truyn thng dn c d b.
Th nm, trong mt s lnh vc, mt hng chin lc, chnh sch thng mi cn mt
cch tip cn o l-gch, Vit Nam c th ct gim thu nhp khu i vi cc mt hng l
u vo chin lc cho cc hot ng sn xut v ch xut trong nc, ng thi nh thu
xut khu mt s mt hng u vo chin lc ca cc i th thng mi.
Th su, chnh sch thng mi mi cn u tin hnh thnh mt s lin minh ngnh
hng chin lc ch ng iu tit v thch ng vi s bin ng bt thng ca gi c th
gii.
i vi hot ng xut nhp khu ca nhng lnh vc v ngnh hng c th, chnh
sch thng mi quc gia trong giai on 2011-2020 cn m bo cc nguyn tc sau:
Th nht, u tin pht trin v thc y xut khu i vi nhng ngnh hng Vit
Nam c li th so snh v li th cnh tranh ni tri (v d nh nng - thy - hi sn, may
mc v giy dp);
Th hai, hnh thnh nhng lin minh ngnh hng (nng sn) chin lc i vi mt s
mt hng xut khu Vit Nam ng u th gii (v d nh go, c ph, h tiu, cao su, iu
...) nhm ch ng v thu li ti u trn th trng (nng sn) th gii
Th ba, vic y mnh xut khu hay u tin nhp khu cc ngnh hng cn t trong
mc tiu tng cng kt ni cc ngnh sn xut, dch v tng ng ca Vit Nam vo mng
sn xut v cung ng ton cu, chuyn dch ln nc thang cng ngh v gi tr gia tng cao
hn, gp phn y nhanh qu trnh ti c cu nn kinh t, i mi m hnh tng trng.
Th t, thc y sn xut v xut khu cc ngnh hng cn t trong bi cnh hng
ro bo h trn th gii ngy cng tinh vi v mang tnh phi thng mi. Do , chnh sch
pht trin cc ngnh hng xut khu ch lc cn tin lng c cc vn thng mi mi
nh mi trng, lao ng v hng lot cc bin php sau bin gii khc.

220
 Th nm, li ch cng nh chi ph ca qu trnh hi nhp c phn b khng ng
u. Trong qu trnh hi nhp ngy cng su rng v thc thi cam kt quc t ngy cng thc
cht, Nh nc m c th l B Cng Thng c th ch ng xy dng cc Chng trnh h
tr iu chnh thng mi gim thiu cc c sc hi nhp i vi cc ngnh hng, nhm
i tng b tc ng mnh nht t qu trnh ny.
Tm li, cc chnh sch v bin php thc y xut khu v hn ch nhp khu lin
quan n nhiu b ngnh cc cp, v th vic xy dng mt th ch mi nhm phi hp cc c
quan v a ra cc chnh sch, bin php tng hp l v cng cn thit. Hn na, cc bin
php gm c bin php thu v phi thu quan phi tinh vi, khoa hc, v ph hp vi cc
quy nh ca cc cam kt. Cc bin php a ra phi c nh gi trn c s khoa hc, da
trn cc phn tch nh gi chi ph - li ch ln nn kinh t v khng nn thit k cc bin
php bo h cc ngnh kinh t phi hiu qu, lm tn hi n ngi tiu dng, n phn b
ngun lc trong nn kinh t v do n tng trng bn vng trong trung hn v di hn.

221
 KT LUN
Vit Nam , ang v s ngy cng hi nhp su hn vo nn kinh t th gii thng
qua cc hnh thc a dng khc nhau. y l mt xu th khch quan, khng th o ngc.
Hi nhp kinh t quc t v t do ha thng mi em li nhiu li ch cho nn kinh t nhng
ng thi cng t ra khng t thch thc.
Bo co ny a ra nhng nhn nhn, phn tch v qu trnh hi nhp kinh t quc t
cng nh chuyn bin kinh t, thng mi ca nc ta trong thi gian qua, hin nay v c hi,
thch thc trong 5, 10 nm ti. Trn c s , Bo co a ra khung kh chnh sch thng
mi mi, cc kin ngh chnh sch lin quan trc tip n thng mi (nh chnh sch t gi,
u t, tng cng nng lc cc ngnh hng c tim nng xut khu) v c bit l chnh
sch, c ch qun l xut nhp khu nhm thc y xut khu v hn ch nhp siu.
Cc FTA yu cu mc t do ha thng mi hng ha (ngoi tr mt s t mt
hng nhy cm) cao hn nhiu cam kt trong WTO; t do ha u t v dch v khng vt
nhiu WTO v kh c th coi l GATT+. Nu nh vic gia nhp WTO, sc p ln nht l v
mt th ch v dch v, th cc FTA song phng v khu vc li gy nhiu sc p nht v
thng mi hng ha. Nhn chung, cc FTA ca ASEAN v ASEAN+1 yu cu khong 90%
s dng thu s v 0% vo nm 2015, phn ln trong s cn li s a v 0% vo nm 2018.
Nh vy, cc FTA s lm tng ng k c hi tip cn th trng v xut khu ca Vit Nam,
nht l cc i tc thng t do ha nhanh hn hoc c u i hn. Tuy nhin, p lc cnh
tranh s ngy cng gia tng i vi doanh nghip Vit Nam, c bit l giai on t 2015 (khi
, ERP s gim rt ng k).
Thc tin giai on va qua cng cho thy mc hi nhp kinh t quc t cng cao th
li ch t hi nhp thu c cng ln, nht l khi kt hp thc hin cc cam kt hi nhp vi
y nhanh ci cch trong nc. Tng trng kinh t c duy tr mc cao, do u t v xut
khu m rng gn nh lin tc. Trong khi , nhp khu cng ng gp nhiu u vo quan
trng cho xut khu. Vai tr ca khu vc FDI i vi xut nhp khu cng ngy mt ln hn.
Tuy nhin, qu trnh hi nhp kinh t su rng cng lm th hin r hn nhng yu
km ni ti ca nn kinh t, trong khi li khin nc ta tr nn d tn thng hn trc nhng
c sc bn ngoi. Bt n v m tr thnh vn nghim trng trong giai on 2008-2010 do
cc c sc t bn ngoi cng nhng sai lm chnh sch. Cht lng tng trng v kh nng
cnh tranh ca nn kinh t, doanh nghip Vit Nam cn thp. Li th cnh tranh ng chm
c ci thin. Lan ta v chuyn giao cng ngh ca FDI rt hn ch. Nhp siu qu cao t
nm 2006 tr thnh vn nghim trng, song x l khng n gin, do lin quan n rt
nhiu chnh sch v m khc nhau.
Cc chnh sch v bin php thc y xut khu v hn ch nhp khu lin quan n
nhiu b ngnh cc cp; v th vic xy dng mt th ch mi nhm phi hp cc c quan v
a ra cc chnh sch, bin php tng hp l v cng cn thit. Hn na, cc bin php gm
c bin php thu v phi thu quan phi tinh vi v ph hp vi cc quy nh ca cc cam
kt. Cc bin php a ra phi c nh gi trn c s khoa hc, da trn cc phn tch chi

222
ph - li ch ln nn kinh t. Khng nn thit k cc bin php bo h cc ngnh kinh t phi
hiu qu, lm tn hi n ngi tiu dng, n phn b ngun lc trong nn kinh t v do
n tng trng bn vng trong trung hn v di hn.
C hi xut khu ln ngy cng m rng v khai thc cn chung sc, n lc ca c
Nh nc v doanh nghip. Qu trnh i mi chnh sch thng mi c nhng thnh tu
nht nh v cn tip tc tng cng theo hng: (i) Ph hp hn vi cc cam kt quc t v
c ch th trng; (ii) m bo quyn kinh doanh thng mi; (iii) gim thiu chi ph giao
dch i vi hot ng xut nhp khu; v (iv) h tr tip cn th trng. Quan h quc gia,
i tc cn c nhn din y hn, v cn gn kt cht ch hn t do ha thng mi vi
quan h u t, chuyn giao k nng, cng ngh v hp tc pht trin, nng cao nng lc. Bn
thn chin lc doanh nghip (c vai tr khng nh ca Nh nc, hip hi), cn tnh n
xut khu cc mt hng truyn thng kt hp vi a dng ha sn phm v nng cao kh nng
cnh tranh khng qua gi. y l nhng nh hng quan trng duy tr hiu qu xut nhp
khu, qua gp phn ng k vo cc mc tiu ra trong Chin lc pht trin kinh t -
x hi 2011-2020./.

223
 TI LIU THAM KHO

Ti liu tham kho ting Vit

1. Bi Trng Giang (2010), Hng ti Chin lc FTA ca Vit Nam: C s l lun
v Thc tin ng , NXB Khoa hc x hi, H Ni.
2. Bi Trng Giang v Phm S An (2011), Cht lng tng trng kinh t Vit Nam
di gc hiu qu v nng lc cnh tranh ca nn kinh t, trong K yu hi tho
khoa hc quc t "Cht lng tng trng kinh t Vit Nam giai on 2001-2010 v
nh hng ti nm 2020" do Trng i hc Kinh t Quc dn, y ban Kinh t
Quc hi v Vin Nghin cu Chnh sch Quc gia Nht Bn t chc, Nh xut bn
i hc Kinh t Quc dn.
3. Cassing, J. (2010), Phn tch mc ngnh, Bi trnh by ti Hi tho "nh gi
tc ng cc hip nh thng mi t do i vi kinh t Vit Nam", H Ni
30/8/2010, EU-Vietnam MUTRAP III.
4. C s d liu CEIC.
5. David Vanzetii v Phm Lan Hng (2006), Mt s kch bn cho chnh sch thng
mi ca Vit Nam, Hi tho thng nin ln th 9 ca Mng Phn tch Thng mi
Ton cu Addis Ababa, Ethiopia, 15-17/6/2006.
6. IBM Belgium, DMI, v Ticon & TAC (2009), Hi nhp kinh t v s pht trin
Vit Nam: Bo co cui cng, Hp ng khung nm 2007 Gi s 5 - D n
2007/146105. Thng 12. H Ni.
7. Jaffee, S. (2011), T nng nghip khi lng ln n nng nghip gi tr cao? C hi
v thch thc cho Vit Nam, Bi trnh by ti Hi tho Trin vng Th trng Ngnh
Nng nghip Vit Nam 2011, Vin Chnh sch v Chin lc Pht trin Nng nghip
Nng thn, H Ni, 17/6/2011.
8. Lawrence, R. Z., v Weinstein, D. E. (2001), Thng mi v Tng trng: nh
hng nhp khu hay nh hng xut khu? Bng chng t Nht Bn v Hn Quc,
Trong Stiglitz J.E v Yusuf, S. (ch bin), Suy ngm li s thn k ng .
9. Mutrap (2008), nh gi tc ng tng th khi Vit Nam tr thnh thnh vin WTO
n thay i xut nhp khu v th ch. H Ni.
10. Ngun s liu thng k xut nhp khu ca Tng cc Hi quan.
11. Nguyn Chn v Trn Kim Dung (2001), Pht trin m hnh CGE nh gi chnh
sch thu Vit Nam, Trnh by ti hi tho thng tin cui cng ca D n M hnh
ho Vit Nam MIMAP, H Ni, 30/8/2001.
12. Nguyn Hoi (2010), Din bin t gi - Nhn t li cnh bo thng 7. Thi bo kinh
t Vit Nam. Trc tuyn. Truy cp ti:
http://vneconomy.vn/20100808035939393p0c6/dien-bien-ty-gia-nhin-tu-loi-canh-
bao-thang-7.htm [truy cp ngy 08/08/2010]
13. Nguyn Minh Cng (2011), Ti sao Vit Nam li nhp siu mnh t Trung Quc?,
Si Gn Tip Th. Trc tuyn. Truy cp ti: http://www.sgtt.com.vn/Goc-
nhin/145849/Ta%CC%A3i-sao-Vie%CC%A3t-Nam-la%CC%A3i-nha%CC%A3p-

224
 sieu-ma%CC%A3nh-tu%CC%80-Trung-Quo%CC%81c.html [Truy cp ngy
7/6/2011]
14. Nguyn Vn Hng, T Thy Anh, o Ngc Tin, o Nguyn Thng (2008), Phn
tch cc yu t nh hng n mc tp trung thng mi ca Vit Nam v
ASEAN+3, ti nghin cu khoa hc cp B Gio dc v o to.
15. Penrose, J. (2009), Vn u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam: Tng cng thu
ht hay tng cng qun l?, trong Nguyn c Thnh (ch bin), Kinh t Vit Nam
2008: Suy gim v thch thc i mi, Bo co Thng nin Kinh t Vit Nam ca
CEPR 2009, Nh xut bn Tri thc, H Ni.
16. Phm Vn H v cng s (2007), nh gi t l bo h thc t Vit Nam trong tin
trnh hi nhp v khuyn ngh chnh sch, Bo co ca Nhm t vn chnh sch cho
B Ti chnh.
17. Phan Th Ru (2010), Th trng bn l Vit Nam sau 4 nm gia nhp WTO.
18. Ronald-Holst, D., Tarp, F., inh Vn n, V Tr Thnh, Phm Lan Hng v inh
Hin Minh (2002), Vit Nam gia nhp T chc Thng mi Th gii: nh hng
kinh t n 2020, Bi tho lun trong phn tch chnh sch kinh t s 0204, CIEM-
NIAS.
19. Stiglitz, Joseph v Shahid Yusuf (2001), Suy ngm li s thn k ng , NXB
Chnh tr Quc gia, H Ni.
20. Ti liu ca Hi ngh ton quc ln th 9 (kho IX) ca ng CS Vit Nam, 2004.
21. Tn c (2011), Khi hu ht cc gi thu EPC vo tay Trung Quc, Vietnamnet.vn.
22. T Trung Thnh (2011), M hnh tng trng Vit Nam: u t cng "ln t" u t
t nhn?, K yu HT Khoa hc quc t "Cht lng tng trng kinh t Vit Nam
giai on 2001-2010 v nh hng ti nm 2020", NXB H Kinh t Quc dn.
23. Tng cc Thng k. Trc tuyn. Truy cp ti: www.gso.gov.vn
24. Trn Th Minh Chu (2007), Chnh sch khuyn khch u t Vit Nam, Nh xut
bn Chnh tr quc gia.
25. Trung tm Thng tin Cng nghip v Thng mi (2009), Nghin cu xy dng nh
hng c cu hng ha xut khu ch lc ca Vit Nam giai on 2010 2015,
ti khoa hc cp B, B Cng Thng.
26. Trng nh Tuyn (2011), Thc y pht trin cng nghip trong bi cnh ton cu
ho v hi nhp kinh t quc t, Tp ch Pht trin kinh t s 243 thng 1 nm 2011.
27. T Thy Anh (2009), Chnh sch thng mi quc t trong bi cnh suy thoi ton
cu, trong Nguyn c Thnh (ch bin), Kinh t Vit Nam 2008: Suy gim v thch
thc i mi, Bo co Thng nin Kinh t Vit Nam ca CEPR 2009, Nh xut bn
Tri thc, H Ni.
28. y ban Kinh t Quc hi (2011), Kin ngh Hi tho: Kinh t Vit Nam Nhng
vn t ra trong trung v di hn, H Ni, thng 7.
29. Vn kin i hi ng ton quc ln th IX, 2001.
30. Vn kin i hi ng ton quc ln th VIII, 1996.

225
31. Vanzetti, D. (2010), Phn tch nh lng tc ng tim n ca cc FTA, Bi trnh
by ti Hi tho "nh gi tc ng cc hip nh thng mi t do i vi kinh t
Vit Nam", H Ni 30/8/2010, EU-Vietnam MUTRAP III.
32. Vin NCQLKTTW (2009), Nghin cu tc ng ca hi nhp, cam kt gia nhp
WTO v cc cam kt khu vc, song phng - Chnh sch, bin php thc hin, thch
ng, n trnh Chnh ph, thng 2.
33. Vin NCQLKTTW (2010), Tc ng ca hi nhp kinh t quc t i vi nn kinh t
sau ba nm Vit Nam gia nhp WTO.
34. Vin Nghin cu Thng mi (2008), Nghin cu c cu xut khu ca Vit Nam,
cc th trng xut khu v xc nh nhng nhn t nh hng n kim ngch xut
khu ca Vit Nam hin nay, ti khoa hc cp B, B Cng Thng.
35. V Tr Thnh (2005), Tc ng ca tin trnh gia nhp WTO n nn kinh t Vit
Nam: Tng quan cc nghin cu, trong Hoi Nam (ch bin), Cc doanh nghip
Vit Nam vi vic gia nhp WTO, Nh xut bn Khoa hc X hi, H Ni.
36. V Tr Thnh (2006), Tc ng ca tin trnh gia nhp WTO n nn kinh t Vit
Nam: Tng quan cc nghin cu, trong Vin Khoa hc X hi Vit Nam (2006), Cc
Doanh nghip Vit Nam vi vic Gia nhp WTO, Nh xut bn Khoa hc X hi
37. Nguyn Chin Thng, V Tr Thnh v Nguyn Anh Dng (2011), iu chnh
chnh sch thng mi theo hng nng cao cht lng tng trng, Tp ch Nghin
cu Kinh t s 7-2011.

226
Ti liu tham kho ting Anh
1. ADB-Briefs-2010-1-Free-Trade-Agreements.pdf.
2. ASEAN Secretariat (2001), Forging Closer ASEAN-China Economic Relations in
the Twenty-First Century, ASEAN-China Expert Group on Economic Cooperation.
3. ASEAN Secretariat (2001), Forging Closer ASEAN-China Economic Relations in
the Twenty-First Century, ASEAN-China Expert Group on Economic Cooperation.
4. Bui Trinh (2010), Measuring the Effective Rate of Protection in Vietnams Economy
with Emphasis on the Manufacturing Industry: An Input-Output Approach, Working
Paper Series No. 2010/12.
5. Camen, U. (2006), Monetary Policy in Vietnam: The Case of a Transition Country,
BISWorking Paper No. 31. Bank for International Settlement, Basel.
6. Conference Board. Global Economic Outlook 2011. Online. Available at:
http://www.conference-board.org/data/globaloutlook.cfm [03 August 2011]
7. Dean, M. K. and Wignaraja, G. (2007), ASEAN+3 or ASEAN+6: Which Way
Forward?, The Paper presented at the Conference on Multilateralising Regionalism,
Sponsored and organized by WTO - HEI, Co-organized by the Centre for Economic
Policy Research (CEPR), 10-12 September 2007, Geneva, Switzerland.
8. Dinh Hien Minh, Trinh Quang Long, and Nguyen Anh Duong (2009), Trade,
Growth, Employment, and Wages in Vietnam, Research Project on Globalization,
Adjustment and the Challenge of Inclusive Growth: Furthering Inclusive Growth and
Industrial Upgrading in Indonesia, the Philippines and Vietnam.
9. Doan Hong Quang, Le Tuan Minh, and Nguyen Anh Duong (2010), Public
Investment in Vietnam, Paper prepared for the World Bank. August.
10. Doanh, N. K. and Heo, Y. (2009), AFTA and Trade Diversion: An Empirical Study
for Vietnam and Singapore, International Area Review, Vol. 12, No. 1, Spring.
11. Economist Intelligence Unit. Global Forecasting Services. Online. Available at:
http://gfs.eiu.com/about/ [02 August 2011]
12. Estrada, G., Park, D., Park, I., and Park, S. (2011), ASEAN's Free Trade Agreements
with the People's Republic of China, Japan, and the Republic of Korea: A Qualitative
and Quantitative Analysis, Asian Development Bank no. 77, March.
13. GSO (2011), GSO Statistics.
14. Hahn, C.H., Nguyen, T.L.H., Vo, T.T., Park, J.W., and Ryu, S. (2010), Search for
Development Path and Evaluation of Growth Potential up to 2020, Paper prepared
for the Knowledge Sharing Program (KSP) for Supporting the Establishment of
Vietnams Mid- and Long-term Socio-Economic Development Policies.
15. Henson, S.J., R. Loader, A. Swinbank, M. Bredahl, and N. Lux (2000), Impact of
Sanitary and Phytosanitary Measures on Developing Countries, Center for Food
Economics Research, University of Reading, Reading, UK.
16. Howse, R. and Trebilcock (1999), Regulation of International Trade, Routledge.
17. IFS (2011), International Financial Statistics.
18. IMF (2000), Annual Report on Exchange Arrangements and Exchange Restrictions.

227
19. IMF (2008), Annual Report on Exchange Arrangements and Exchange Restrictions.
20. IMF. World Economic Outlook Database. Online. Available at:
http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/index.aspx [02 August
2011]
21. Kawai, M. and Wignaraja, G. (2010), Free Trade Agreements in East Asia: A Way
Toward Trade Liberalization? Online. Available at:
http://www.adb.org/documents/briefs/ADB-Briefs-2010-1-Free-Trade-
Agreements.pdf.
22. Kawai, M. and Wignaraja, G. (2011), Asian FTAs: Trends, Prospects and
Challenges, Journal of Asian Economics, February.
23. Kawasaki (2003), The Impacts of Free Trade Agreement in Asia, RIETI Discussion
Paper Series 03-E-018, September. METI, Tokyo.
24. Kiyota, K. (2004), The Role of Service Trade Liberalization in Japan's Trade
Policies, Faculty of Business Administration Working Paper #220 (December/2004),
Yokohama National University.
25. Kiyota, K. (2006), An analysis of the Potential Economic Effects of Bilateral,
Regional and Multilateral Free Trade, Research Institute of Economy, Trade and
Industry (RIETI) Discussion Paper Series 06-E-027, June 2006. METI, Tokyo,
Japan.
26. Mai Thu Hien (2007), Solutions for Exchange Rate Policy of Transition Economy of
Vietnam, Doctoral dissertation, Martin Luther Universitat.
27. Maskus K.E., and Wilson J.S. (2000), Quantifying the Impact of Technical Barriers
to Trade: A review of Past attempts and the New Policy Context, Paper prepared for
the Workshop on Quantifying the Trade Effect of Standards and Regulatory
Barriers: Is It Possible? holding at the World Bank on Thursday, April 27, 2000.
28. Mikic, M. and Wermelinger, M. (2010), Rising Non-tariff Protectionism and Crisis
Recovery, The Asia-Pacific Research and Training Network on Trade (ARTNeT),
United Nations 2010/ST/ESCAP/2587.
29. Milla, S. A. A. (2010), Protectionism Amid the Recent Global Financial Turmoil,
Bangkok Sentral ng Philipinas Economic Newsletters, No. 10-04 July-August 2010.
30. MUTRAP (2010), Impact Assessment of Free Trade Agreements on Vietnams
Economy, Final Report for Activity Code FTA-HOR.
31. Nguyen Thi Thu Hang and Nguyen Duc Thanh (2011), Macroeconomic Determinants of
Vietnams Inflation during 2000-2011: Evidence and Analysis, VEPR Working Paper.
Online.:http://vepr.org.vn/en/index.php?option=com_content&task=view&id=710&Item
id=487
32. Nguyen Thi Thu Hang, Dinh Tuan Minh, To Trung Thanh, Le Hong Giang, Pham
Van Ha (2010), Exchange Rate Policy: Choices for Recovery, in Nguyen Duc Thanh
(ed.). Vietnam Annual Economic Report 2010: Choices for Sustainable Growth, Tri
Thuc Publishing House.
33. Nguyen Thi Tue Anh, Vu Xuan Nguyet Hong, Tran Toan Thang and Nguyen Manh
Hai (2005). The Impacts of Foreign Direct Investment on Economic Growth in
Vietnam, Science and Technics Publishing House, Hanoi.
34. Nguyen Tran Phuc (2009), Implications of Exchange Rate Policy for Foreign
Exchange Market Development: Vietnam, 1986-2008, Griffen University, Australia.

228
35. Nguyen Tran Phuc and Nguyen Duc-Tho, (2009), Exchange Rate Policy in Vietnam,
1985-2008, ASEAN Economic Bulletin, Vol. 26, No. 2, pp. 137-163.
36. OECD (2010), Analysis of Non-Tariff Measures: Customs Fees and Charges on
Imports, OECD Trade Policy Working Papers, No. 14, OECD Publishing.
37. Sally, R. and Rahul, S. (2005), Whither Trade Policies in Southeast Asia? The Wider
Asian and Global Context, ASEAN Economic Bulletin, Vol.22, No.1, April.
38. Scollay, R. and Gilbert (2001), Assessing Regional Trading Arrangements in the
Asia Pacific, PECC Trade Forum, June 12-13, 2001, Bangkok, Thailand.
39. STAR, CIEM, and FIA (2007), Assessment of the Five-Year Impact of the US-
Vietnam Bilateral Trade Agreement on Vietnams Trade, Investment, and Economic
Structure. Mimeo.
40. Trang, N.T.H, Tam, N.T.T., and Nam, V.H. (2011), An Inquiry into the
Determinants of Vietnamese Product Export, Working Paper Series No. 2011/08,
DEPOCEN.
41. Urata, S. and Kiyota (2003), The Impacts of an East Asia FTA on Foreign Trade in
East Asia, NBER Working Paper No.10173, Dec. 2003, Cambridge, M.A.
[http://www.nber.org/papers/w10173.pdf]
42. Vo Tri Thanh, Dionisius Narjoko, and Sothea Oum (2010), Integrating SMEs into
the More Integrated East Asia. Publication under ERIA Research Project for Fiscal
Year 2009, No. 11, March.
43. Vo Tri Thanh and Nguyen Anh Duong (2009), Vietnam after Two Years of WTO
Accession: What Lessons Can Be Learnt, ASEAN Economic Bulletin, Vol. 26, No. 1,
pp. 115-135.
44. Vo Tri Thanh and Nguyen Anh Duong (2011), Revisiting Exports and Foreign Direct
Investment in Vietnam, Asian Economic Policy Review, Issue No. 6 (2011), pp. 112
131.
45. Vo Tri Thanh, Dinh Hien Minh, Do Xuan Truong, Hoang Van Thanh v Pham Chi
Quang (2000), Exchange Rate Arrangement in Vietnam: Information Content and
Policy Options, East Asian Development Network (EADN), Individual Research
Project.
46. Vo Tri Thanh, Dinh Hien Minh, Pham Thien Hoang, Nguyen Anh Duong and Trinh
Quang Long (2007). Survey of Vietnamese Enterprises Exporting to The EU:
Technical Report, Finance Publishing House.
47. WEO (2011), World Economic Outlook Statistics.
48. Wignaraja, G. (2011), ASEAN+3/+6 or TPP? Pathways Towards East Asian FTA
Consolidation, Asian Development Bank. Online. Available at: www.us-
asean.org/ASEAN/Wignaraja2011.ppt.
49. World Bank (2004), Global Economic Prospects 2005: Trade, Regionalism and
Development, Geneva.
50. World Bank (2010), Doing Business Database. Online. Available at:
http://www.doingbusiness.org [27 July 2011]
51. Xianghong, L. and Carter, A.C. (2007), Tariff-Rate Import Quotas: Impacts on
Market Access, University of California, Davis.
52. Zhang Yunling (ed. 2006), Designing East Asia FTA: Rationale and Modality, Social
Sciences Academic Press, Beijing, China.

229
 PH LC
Bng A.1: Phng trnh i vi xut khu (khng tnh du th) v t gi danh ngha

Dependent Variable: DLOG(EX_NONOIL/PEX*100)

Method: Least Squares
Date: 07/21/11 Time: 21:29
Sample (adjusted): 1991 2010
Included observations: 20 after adjustments

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

C -9.308581 2.421593 -3.843992 0.0018

LOG(EX_NONOIL(-1)/PEX(-1)*100) -0.567212 0.155819 -3.640194 0.0027
LOG(ER_AVE(-1)) 0.580633 0.390848 1.485570 0.1596
LOG(WORLD_GDP(-1)) 2.495319 1.130843 2.206600 0.0445
USBTA*LOG(PEX) -0.038562 0.018383 -2.097662 0.0546
WTO*LOG(PEX) -0.026373 0.022359 -1.179531 0.2578

R-squared 0.859376 Mean dependent var 0.086961

Adjusted R-squared 0.809154 S.D. dependent var 0.222666
S.E. of regression 0.097274 Akaike info criterion -1.579251
Sum squared resid 0.132470 Schwarz criterion -1.280532
Log likelihood 21.79251 F-statistic 17.11131
Durbin-Watson stat 1.258601 Prob(F-statistic) 0.000016

Bng A.2: : Phng trnh i vi xut khu (khng tnh du th) v REER

Dependent Variable: DLOG(EX_NONOIL/PEX*100)

Method: Least Squares
Date: 08/02/11 Time: 09:17
Sample (adjusted): 1991 2010
Included observations: 20 after adjustments

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

C -11.78145 1.451088 -8.119046 0.0000

LOG(EX_NONOIL(-1)/PEX(-1)*100) -0.794702 0.096984 -8.194141 0.0000
LOG(WORLD_GDP(-1)) 4.037668 0.434561 9.291373 0.0000
DLOG(REER) 0.523011 0.283226 1.846617 0.0860
USBTA*LOG(PEX) -0.033619 0.018200 -1.847238 0.0860
WTO*LOG(PEX) -0.045157 0.014622 -3.088390 0.0080

R-squared 0.869094 Mean dependent var 0.086961

Adjusted R-squared 0.822342 S.D. dependent var 0.222666
S.E. of regression 0.093853 Akaike info criterion -1.650857
Sum squared resid 0.123316 Schwarz criterion -1.352138
Log likelihood 22.50857 F-statistic 18.58937
Durbin-Watson stat 1.427787 Prob(F-statistic) 0.000010

230
 Bng A.3: Phng trnh i vi nhp khu v t gi danh ngha

Dependent Variable: DLOG(IM/PIM*100)

Method: Least Squares
Date: 07/21/11 Time: 22:07
Sample (adjusted): 1992 2009
Included observations: 18 after adjustments

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

C -7.143710 0.828310 -8.624444 0.0000

LOG(IM(-1)/PIM(-1)*100) -0.705716 0.078090 -9.037261 0.0000
LOG(ER_AVE(-1)) 2.436583 0.266106 9.156441 0.0000
LOG(FDI_IM(-1)) 0.216509 0.040855 5.299404 0.0002
DLOG(GDPR_VN(-1)) 5.494930 1.416735 3.878588 0.0022
WTO*DLOG(GDPR_VN) 2.389623 0.701402 3.406922 0.0052

R-squared 0.893612 Mean dependent var 0.137091

Adjusted R-squared 0.849284 S.D. dependent var 0.152625
S.E. of regression 0.059252 Akaike info criterion -2.552826
Sum squared resid 0.042130 Schwarz criterion -2.256036
Log likelihood 28.97544 F-statistic 20.15895
Durbin-Watson stat 2.466233 Prob(F-statistic) 0.000018

Bng A.4: Phng trnh i vi nhp khu v REER

Dependent Variable: DLOG(IM/PIM*100)

Method: Least Squares
Date: 08/02/11 Time: 10:03
Sample (adjusted): 1991 2009
Included observations: 19 after adjustments

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

C -12.29164 2.103069 -5.844622 0.0000

LOG(IM(-1)/PIM(-1)*100) -0.753957 0.128402 -5.871858 0.0000
LOG(GDPR_VN(-1)) 1.562722 0.263290 5.935373 0.0000
DLOG(REER) 0.135202 0.308927 0.437648 0.6683
WTO*DLOG(EX_NONOIL) 0.343707 0.172679 1.990434 0.0664

R-squared 0.845961 Mean dependent var 0.093802

Adjusted R-squared 0.801950 S.D. dependent var 0.240010
S.E. of regression 0.106811 Akaike info criterion -1.414568
Sum squared resid 0.159722 Schwarz criterion -1.166032
Log likelihood 18.43840 F-statistic 19.22149
Durbin-Watson stat 2.182236 Prob(F-statistic) 0.000014

231