Professional Documents
Culture Documents
Asansörbakım
Asansörbakım
SELUK NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
zgr AKTA
Mays-2012
KONYA
Her Hakk Sakldr
ZET
YKSEK LSANS
zgr AKTA
2012, 55 Sayfa
Jri
Prof. Dr. Veysel ZEDEF
Prof. Dr. Mehmet Kemal GKAY
Yrd. Do. Dr. Adnan DYEN
Mermer iletmeleri iin vazgeilmez bir retim yntemi olan Elmas Tel Kesme Ynteminde,
Elmas tellerin kesim performanslar iletmelerin rantabl olarak almas ve devamllklar ile ilgili olarak
son derece nemlidir. Bu almada Burdur li snrlar iinde faaliyet gsteren elikkol Petrol Mermer
San. Ve Tic. Ltd. ti.ne ait Karamanl Bej Mermer Ocanda kullanlan farkl firmalara ait elmas teller
ile kullanlan Tel Kesme Makinalar incelenerek bir aratrma yaplmtr. Yaplan bu aratrma da; elmas
tellerdeki anma-kesim performans deerlendirmesi yaplmtr.
iv
ABSTRACT
MS THESIS
zgr AKTA
2012, 55 Pages
Jury
Prof. Dr. Veysel ZEDEF
Prof. Dr. Mehmet Kemal GKAY
Yrd. Do. Dr. Adnan DYEN
In Diamond Wire Cutting Method, is an indispensable production method for marble enterprises,
Diamond Wire Cutting performance is extremely important for companiess continous profitable
working. In this study, different Wire Cutting Machines, produced by different firms were examined and
different Diamond wires were used in Karamanl Beige Marble Quarry which is owned by elikkol
Petrol Marble Industry Trade Ltd. Comp. which operates within the provience of Burdur in Turkey. In
this study, diamond wires wear-cutting performance has been evaluated.
v
TEEKKR
vi
NSZ
zgr AKTA
KONYA-2012
vii
NDEKLER
ZET ......................................................................................................................... iv
ABSTRACT .................................................................................................................v
1. GR .......................................................................................................................1
viii
8. ELKKOL PETROL MERMER SAN. VE TC. LTD. T.NDE
UYGULANAN RETM YNTEMLER .............................................................. 19
8.1. elikkol Petrol Mermer San. Ve Tic. Ltd. ti. Mermer Ocann Tantm ........ 19
8.1.2. Kayacn Fiziksel, Kimyasal ve Teknomekanik zellikleri.......................... 21
8.2. Arazide Kullanlan retim Makinalar .............................................................. 23
8.3. Arazide Kullanlan Tel Kesme Makinalar ve Elmas Teller ............................... 23
8.3.1. Ocak erisinde Kullanlan Tel Kesme Makinalar ..................................... 23
8.3.2. Ocak inde Kullanlan Elmas Teller .......................................................... 24
13.EKLER......................................................................................................................39
KAYNAKLAR .......................................................................................................... 56
ZGEM............................................................................................................... 58
ix
1
1. GR
2. KAYNAK BLGS
3. MERMERN TARHES
Gnmzde hzla kullanm artan ve yaygn olan yntem elmas tel ile kesmedir.
Son yllarda jetbelt olarak da bilinen potkaba tr kollu kesicilerin kullanm
artmaktadr. Bunun yansra termal ok, talya'da denenmekte ve hidrolik kesme ile laser
teknolojisinden de bu alanda faydalanlma almalar srmektedir.
5
Elmas telin alma esas; kesilecek yzeylerde dey ve yatay olarak alan iki
delikten geirilen elmas telin makinenin volanndan (tamburundan) geirilerek iki
ucunun birletirilmesi ve motor tarafndan volann hareketiyle elmas telin kayac
kesmesidir. Kesme ilemini salayan gergi kuvveti, elmas tel kesme makinesinin bir ray
zerinde geriye hareketi ile salanmaktadr.
Elmasl tel kesme yntemi, her tr mermer oca iin uygun deildir. zellikle
sreksizliklerinden alarak kartlan mermer ktlelerinin bloklara blnmesi, elmasl
tel kesme ynteminin kullanlmasndan daha ekonomiktir. Sreksizlik sistemi ok
gelimi mermer ocaklarnda elmasl tel kesme ynteminin kullanlmas, verim
artrlmasna bir katkda bulunmayaca gibi, aksine retim veriminin dmesine de
neden olabilmektedir. Elmasl tel kesme yntemi, sreksizlii az, masif yapdaki
mermerler iin uygun bir yntemdir.
Elmas tel kesme sistemi yksek kesme kapasitesi, ucuz maliyet, her eit
mermerde uygulanabilme zellii, kullanm kolayl gibi zellikleri ile dier
yntemlerden daha avantajl olabilen bir sistemdir.
Sonuta elmasl tel kesme daha ok kalite gvencesi vermekte ve bloun deeri
artmaktadr. Kare bloklar iletme verimini artrmaktadr. Elmasl tel kesme ile kesilen
bloklarn deeri %10-20 orannda artmaktadr. Blok yzeyleri daha dzgn olacanda
kenar dzeltmelerinden kaynaklanan blok ve zaman kayplar da nlenmi olmaktadr.
Teknolojik esneklik getirmekte ve iletme grltsn azaltmaktadr. Ancak ilk yatrm
maliyetleri dier yntemlere oranla daha fazladr ve kalifiye elemana gereksinim vardr.
7
ekil 5.1. Elmas tel kesme ynteminin yanal ematik grnm (zelik, 1999).
8
6.1. Kompresr
Mermer ocanda kullanlan delici sondaj makinesi ve delici tabanca iin
gerekli basnl havay salayacak zellikte bir kompresr gereklidir (Resim 6.1.).
Motor gc : 15 hp
Delme boyu : 15 m
1 m /4 dak (ta cinsine gre
Delme hz :
deiir)
Delme ap : 90 mm
Hava ihtiyac : 3,5 m3/dak (6 bar)
Max. alma basnc : 150 bar (hidrolik)
Hava girii : 3\4
Tij boyu : 1,5 m - 10 adet
Matkap ucu : Elmas
Sistem tipi : Hidrolik - Pnmatik
Tank hacmi : 60 litre
Makina arl : 125 kg
Teknik zellikler
Tipi TC8 TC9
Motor Tipi Dizel Elektrik Dizel Elektrik
Motor Gc (hp) 7,5 10 5,5 10 5,5
Hid. Kriko Cinsleri T8A-T8B 2 adet T9A
Kaldrma Kapasitesi 220 T 350 T
Hortum Cinsi Hidrolik
Ya Kapasitesi 40 lt
Ya Cinsi Shell Tellus 27/37
6.6.1. Elmas Tel Kesme Ynteminde Kullanlan Tel Kesme Makinasnn Ana
niteleri
7. MATERYAL VE YNTEM
7.1. Materyal
7.1.1. Elmas Teller
Mermerin kesimini yapan elmas teller, 5 mm apnda elik telin zerine
paslanmaz elikten yaplm yaylar arasna yerletirilmi elmas boncuklardan oluur
(ekil 7.1). 5,10 ya da 15 m uzunlukta hazrlanr. Elmasl telin paralar unlardr:
Tablo 7.1'de her iki elmas boncuun kesme hzlar ve mrleri hakknda bilgi
verilmitir.
Emprenye elmas boncuklar zellikle sert talarn kesimi iin daha uygundur ve
ekil 2'de de grld gibi ii bo silindir eklindedir. Kesimde daha dzgn anma
salayan, daha yksek kesim hz olan konik ekilli elmas boncuklarn da yeni yeni
retimine balanmtr.
- Yaylar: Paslanmaz elik telin bklp zel sl ilemden geirilmesi yolu ile
retilir. Kesim sresince telde olabilecek ani gerilimleri azaltmak iin kullanlr. Granit
tr sert talarn kesiminde, kesim esnasnda kopan ta paralarnn tel-yay arasna
skmas elik teli ve elmas boncuklarn i eperlerini yprattndan, elik yay yerine,
ayn grevi stlenen, zel plastik tpler kullanlr.
- Skmacklar: Elmas boncuklarn kesim sresinde tel zerinde fazla miktarda
kayarak bir tarafa toplanmalarn nlemek ve tel kopunca elmas boncuklarn telden
kp kaybolmalarn nlemek iin kullanlr. elik yay yerine plastik tp
kullanldnda skmacklara gerek yoktur.
- Pullar: elik yaylar korumak iin kullanlr.
- Tel balant elemanlar: Standart boylardan daha uzun elmasl tel retmek iin
ocakta standart uzunluktaki teller balant elemanlar ile birbirine balanr. Balant
elemanlar ayrca, elmasl telin kesim iin, kesilecek doalta blouna uygulanmasnda
telin iki ucunun birletirilmesinde ve kesim esnasnda kopan telin balanmasnda
kullanlr ve trldr (ekil 7.2.).
17
7.2. Yntem
7.2.1. Yaplan almada zlenen Yntem
lenmi mermer rnleri iin, artan talebe bal olarak, dnyann bir ok
lkesinde yeni mermer ocaklar almaktadr. Bunun sonucunda, retilen mermer ve
mermer trevi rnler de byk lde art gstermektedir. Bundan dolay, mermer
ocaklarnda retilen bloklarn kesilerek ekillendirilmesi ilemi, elmasl tel seimi ve
soket tasarm konular olduka nem kazanmaktadr. Belirli bir sertlik derecesine sahip
mermerin kesilebilmesi iin kullanlmas gereken elmas boncuun tr, ancak birka
denemenin ardndan belirlenebilmektedir. Farkl zellie sahip mermerlerin
kesilebilmesi iin deiik almalar yaplmakla birlikte, bu almalar hem pahal
18
8.1. elikkol Petrol Mermer San. Ve Tic. Ltd. ti. Mermer Ocann Tantm
elikkol bej mermer ocanda, retim yntemi olarak elmas telle retim yntemi
kullanlmaktadr. Ocan genel yaps, oluumu itibariyle masif ktle halinde, fakat
mikro atlaklarnn yannda, byk atlaklar ve yer yer toprak boluklu bir yapya
sahiptir. Bu mermer yaps iletme masraflarn arttrmakta ve retimde zorluklara
neden olmaktadr. Toprak boluklu bir yapya sahip olmas ve atlakl yapsndan dolay
mermer ocanda dzgn blok (kare) eldesinde zorluklar gzlenmektedir. elikkol
mermer ocann yllk retimi 15500 m3, blok verimi ise ortalama % 11dir. retilen
bloklarn byk blm ihracatta ounlukla in Halk Cumhuriyetinine hitap etmekle
birlikte, ihracat fazlas bloklar ve ekilsiz molozlar kendi fabrikalarnda ilenmekte ve
maml rn olarak deerlendirilerek i ve d pazara sat yaplmaktadr. letmede
retim esnasnda, 14 adet tel kesme makinesi, 3 adet sondaj, 20 adet sayalama, 3 adet
delici tabanca, 2 adet kompresor, 4 adet lastikli ykleyici, 3 adet paletli ters kova
ekskavatr ve bunlara bal olarak yaklak 40 ii almaktadr. Mermer ocana ait
genel grnm ekil 8.1.de verilmitir.
kalsit olmak zere iki farkl yap gsterir. Mermerin iinde yeniden kristallenme
ncesinde olumu 0,1-0,5 mm kalnlktaki mikroatlaklar yeniden kristallenmi kalsit
ile doldurulmutur. Mermerin iinde yeniden kristallenmeye karn seilebilen ok
sayda fosil paras gzlenmitir (ifti, 1998).
izelge 8.2. elikkol Bej Mermerin kimyasal zellikleri (elikkol Mermer Katolou,
2009).
Bileim Oran lm Yntemi
SiO2 (%) 2,93 Spektrofotometrik
Al2O3 (%) 0,08 Atomik Absorpsiyon
Fe2O3 (%) 0,07 Atomik Absorpsiyon
MgO (%) 0,30 Atomik Absorpsiyon
CaO (%) 53,63 Atomik Absorpsiyon
Na2O (%) 0,00 Atomik Absorpsiyon
K2O (%) 0,04 Atomik Absorpsiyon
Ate Kayb (%) 42,53 Atomik Absorpsiyon
elikkol Petrol Mermer San. Ve Tic. Ltd. ti.nde kullanlan tel kesme
makinalar; toplamda 14 adettir. Bu makinalar reten firma isimleri ve ocakta bulunan
saylar yledir: Hidrobarsan makina sanayi 9 adet, Ahmetoullar makine sanayi 2
adet, Sesemak mermer makinalar 2 adet, Bozbay mermer makinalar 1 adet. Bu
makinalarn hepsi de rayl sisteme sahip olup, alma prensipleri hemen hemen ayndr.
Sadece Bozbay mermer makinalarnn imal etmi olduu tel kesme makinasnda;
elektrik motor gc 45 kw olup, Kasnak ile elektrik motoru arasnda dierlerinde olan
Tork blm olmayp, motor ile kasnak direk balantldr.
24
elikkol Petrol Mermer San. ve Tic. Ltd. ti.nde 2011 yl itibariyle kullanlan
elmas teller; Okayta Madencilik Mhendislik Ltd. ti.nden temin edilen; arcofil
diamont performance teli ve yerli retim teli, Sonmak Diamond toolstan temin edilen
SS3 ve S3 elmas telleri ile Dnya Mermer Madencilik naat ve Nakliyat Ltd.
ti.den temin edilen DHBelmas tellerdir. 2005 ylndan bu yana kullanlan dier tm
firmalara ait elmas tel istatistikleri elikkol Petrol Mermer San. ve Tic. Ltd. ti.nde
mevcut olup, bu tez almasnda sadece 2009 ylndan bu yana yaplm kesimlerde
kullanlan tellerin istatistik verileri deerlendirilmitir.
25
malzemeler kesim srasnda bu yerlere girerek telin fazladan anmasna sebep olacaktr.
Kesim suyu miktar da, kesim yaplan blgeye gre ayarlanmaldr. Suyun az olmas
ar snmadan dolay tele zarar verirken, fazla miktarda verilen su da kesim kanal
iindeki telin eki kuvvetini olumsuz etkileyeceinden, hem tel makinasnn gcn
etkileyecek, hem de kasnak lastiine zarar vererek zaman ve sarf malzeme kayplarna
sebep olacaktr. Kesimler srasnda, bazen dikkatsizlik sonucu veya ii hatas yznden
de, tellerin metrajlarn tamamlamadan bitmesi grlebilmektedir. Hazrl
tamamlanm, alt kesim yaplan blgelerde, hzl retim amacyla; alt kesim teli
alrken dikey kesim teli de ayn anda altrlmaktadr. Fakat alt kesimdeki tel,
dikey kesim alanndan kurtulmam ise ayn alanda alacaklar iin; teller akarak
birbirlerini kullanlamaz hale getirirler.
Aada 2010 yl arazi almalar sonucunda elde edilen verilere gre;
ekonomik mr, kesilen metrajlar ve boncuk aplar elde edilmitir.
izelge10.1. Kullanlan Elmas Teller
Elmas Tel Kesilen Toplam Alan Tel mr Boncuk ap Aklama
Firma Ad (m) (m/m) (mm)
Okayta 34126,44 81,25 <9,7 Sayalama teli
olarak kullanlacak
420 metre
Dnya mermer 6690,22 66,90 <10,02 Tel kesmede
9,9 mm kadar
100 metre
devam edecek
Sonmak 44849,07 74,74 <9,7 Sayalama teli
olarak kullanlacak
600 metre
Kesilen alanlar ile soket aplar arasndaki grafiksel durum, ayr firmann
100er metrelik elmas telleri iin aada gsterilmitir.
Kesilen Alan(m)
Soket ap(mm)
ekil.10.1. Sonmak Firmasna ait Elmas Boncuk ap ile Kesilen Alan Grafii
Kesilen Alan(m)
Soket ap(mm)
ekil.10.2. Dnya Mermer Firmasna ait Elmas Boncuk ap ile Kesilen Alan Grafii
34
Kesilen Alan(m)
Soket ap(mm)
ekil.10.3. Okayta Firmasna ait Elmas Boncuk ap ile Kesilen Alan Grafii
35
Bilindii gibi, sinterize elmas boncuklu teller, mermer ocanda ana blok
kesiminde (ocak kesimi) kullanlabildii gibi, ana ktleden ayrlm byk boyutlu
bloklarn sayalama ileminde de kullanlabilmektedir. Dier taraftan, ocak kesiminde
kullanlan bir elmas boncuk, belirli bir kesim ilemi sonras sayalama kesimine transfer
edilerek, sayalamada da kullanlabilmektedir. Ancak burada nemli olan husus, bu
ilem iin, ocak kesiminde kullanlan bir elmas boncuun hangi kesim deerinden
sonra, sayalama kesimine alnabileceine karar vermek iin, ideal olan deerin ne
olmas gerektiinin saptanmasdr. nk elmas telin birim fiyat bu gn yaklak
olarak 55,00 TL/m dir. Eer kritik noktadan sonra kesimlere devam edilecek olursa,
elmas telin yaklak olarak, soket ap dmesinden dolay; % 22lik bir performans
d gstererek, elmas telin birim maliyeti 67,10 TL/m deerine ykselecek ve bu
art da iletme maliyetini arttracaktr.
Yaplan almalarda,100 metrelik tel iin, genel ortalamada;11-10,5 mm
aralnda 4300 mlik bir alan boaltlrken, 10,5-10,0 mm aralnda 2100 m, 10,0-9,6
mm aralnda 1200 mlik bir oranla alan boaltld grlmtr. Okayta firmasna
ait olan 420 metre tel 11-10,5 mm aralnda 19354,71 m, 10,5-10,0 mm aralnda
9421,74 m, 10,0-9,6 mm aralnda da 5349,99 m alna boaltlarak tel ekonomik
mrn tamamlamtr. Dnya mermerin 100 metrelik teli; 11-10,5 mm aralnda
4298,73 m, 10,5-10,0 mm aralnda 2157,49 mlik alan boaltm, 9,6 mmnin altna
dnceye kadar 750 m daha alan boaltaca verilerine ulalmtr. Sonmak firmasna
ait olan 600 metrelik telde de; boncuk ebat aralklarnda paralellikler grlmtr.
36
12.2. neriler
Bu almada verilen rakamsal deerler, yalnzca almann yapld mermer
ocak iletmesine ait olup ayn tr mermer ileyen farkl ocaklarda daha farkl rakamsal
veriler ve bunlara bal olarak yaklam deerleri elde edilebilir. Bu adan her bir
mermer trne uygun elmas tellerin seilmesi iin teknik elemanlar tarafndan bu lm
deerleri alnarak, her iletmenin performans deerlerini belirten tanmlamalar
yaplmaldr.
Bu almada gelitirilmeye allan yaklamlarda, ayn ocak iletmesinde
farkl sinterize elmas boncuk trne ait irdelemeler ele alnmtr. Ancak, burada kesim
verileri ve performans hesaplamalar, sabit ortam artlar ve sabit kesim hz, ayn kaya
tr zerinde yaplmtr. Benzeri bir almann, deiken ortam artlar ve farkl kesim
kriterleri zerinde yaplarak, kesim ortamndaki deiimlerde gelitirilmeye allan
matematiksel modeller ile zenginletirilebilmesi mmkndr. Benzer bir ekilde, farkl
kaya yaplarna sahip ocaklarda, ayn sinterize elmas boncuklarn kesim kapasite ve
performanslarna ait deiim olgusu detay olarak analiz edilebilir. Bu tarz bir uygulama
almasndan, kaya yapsnn, boncuk anmas ve/veya boncuk mrleri zerindeki
etkisi kaya mekanii prensipleri erevesinde detay olarak ilikilendirilerek, performans
modellemeleri yaplabilir.
38
13. EKLER
KAYNAKLAR
- Aktrk, Y.K., 1991. Elmas Teller ve zellikleri, Ege Mermer Ltd.,Teknik Hizmetler
Serisi, No:2, zmir, 15-20s.
- Capuzzi, Q., 1980, Modern Technology and Mechinery for Marble Quarrying, Benetti
Macchine Srl., Roma, Italy, 96p.
- Conti, G. 1986. Marble in The World, Societa Editrice Apuana Srl., 1st Edition,
Carrara, Italy, 247p.
- ifti, A., 1998. Ekinciler Mermer Oca letme Projesi, Ekinciler Mermer A.,
Burdur, 15-20s.
- Sonmak, 1994. Elmas Tel, Sonmak Tantm Katalou, Sonmak A..Yayn, Ankara,
4s.
- entrk, A., Gndz, L., Tosun, Y.. ve Sark, A., 1995. Mermer Teknolojisi, SD
Yayn, Isparta, 5-57s.
- Urhan, S. ve iman, N., 1993. Blok Mermer retiminde Elmasl Tel Kesme
Kullanm Uygulamas ve Kesme Veriminin Optimizasyonu, Madencilik Dergisi, Cilt:
XXXII, No: 3-4,
23-30s.
58
ZGEM
KSEL BLGLER
ETM
DENEYMLER
Yl Kurum Grevi
2001-2003 zkar Madencilik Maden Mh.
2003-2004 Ornamar Madencilik Maden Mh.
2004-2005 Natura Mermer Maden Mh.
2005-2012 elikkol Petrol Mermer Maden Mh.
YABANCI DL:NGLZCE
59