Jasmina Mojsieva Gueva

REGIONALNA KOMPARATIVISTIKA SITUACIJA I PERSPEKTIVE

Sarajevske Sveske br. 32/33
prevela sa makedonskog: Seida Beganovi

Terminoloka sintagma regionalna komparativistika, na prvi pogled, djeluje zbunjujue i

konfuzno radi izloenosti utjecajima suprotno suprotstavljenih sila iz dva odvojena pojma, od
komparativistike koja sa svojom otvorenosti i prostranosti proturjei regionalizmu i njegovoj
ograniavajuoj uskosti.
Komparativistika, ustvari, kao nova nauna disciplina definirana je kao metodski postupak koji
preko ispitivanja analogija i veza, srodnosti i utjecaja, knjievnost pribliava ka drugim
oblastima istraivanja, izrazu i znanju ili pak, omoguava uzajamno pribliavanje knjievnih
injenica i tekstova, nezavisno da li su bliski ili udaljeni vremenski i prostorno, samo ako
spadaju u vie jezika ili u vie kultura, predstavljajui dio jedne iste tradicije, da bi se opisali,
shvatili i intenzivnije doivjeli. (Pichois, Rousseau, 1973:172) S druge strane, regionalizam
donosi ogranienost, nesvojstvenu komparativizmu. Ali, sploeni zajedno, u jednu jedinu
sintagmu, oni svoja razliita iskustva harmoniziraju i usaglaavaju u znaenju sa jednim dubljim
smislom, koji ima svoju praktinu referencijalnost, povezanu sa svijetom u kojem ivimo.
Naime, u praksi postoji centrifugalna usmjerenost subjekata prema odreenim regionalnim
sreditima, koji svoj spokoj uvijek nalaze u objedinjujuem jedinstvu globalno cijelog.
Interesovanje za komparativno izuavanje dviju ili vie kultura i za multikulturalnost dobiva
snaan zamah osamdesetih godina prolog vijeka povezujui se, prije svega, sa istovremenim
irenjem globalizacijskih ideja. Kao to je dobro poznato, strategije kulturolokih
globalizacijskih procesa nalau prevazilaenje sporova izmeu nacionalnih kulturnih i knjievnih
sredina u svrhu objedinjavanja nacionalnih kulturnih naslijea u okvirima svjetskog.
Iste ciljeve ima i komparativistika, razvijajui se kao posebna grana u okvirima knjievne nauke,
u ijem centru interesa je izgradnja nove, opte i komparativne istorije knjievnosti, u kojoj e
biti prevaziena sva sporna pitanja iz pojedinanih nacionalnih istorija. Ali, takoe i da se
knjievnost predstavi kao svjetski razvojni proces meusobnih djelovanja i utjecaja, s nunim
potovanjem prema razliitostima koje se tretiraju kroz jedan progresivan dijalog, shvaene
onako kao to ih objanjava Homi Baba: kao kulturne kategorije komparativne estetike/etike,
koja priznaje prethodno zadate kulturne sadraje (Baba, 2004:73).
Da se pree ovaj dug i sloeni put premoavanja razlika, potrebna je postupnost u uputanju u
probleme i suoavanju sa njima, to za rezultat ima razvijanje regionalne komparativistike, kao
specifinog dijela ove nauke. Ta postaje naroito popularna u multinacionalnim sredinama,
kakav je prostor bive Jugoslavije, gdje se u svakoj tadanjoj republici, a dananjoj posebnoj
zemlji, formiraju obavezno centri za izuavanje i praenje drugih, takozvanih nematinih,
literatura. Drugim rijeima, stvoreni su uslovi i struktura za jedno komparativno prosljeivanje
svih kultura u ovom regionu, za dosljedno praenje, otkrivanje i razrjeavanje mnotva
problema, koji neminovno iskrsavaju i domenima nacionalnih kultura, kada treba da se odredi
pripadnost, jezino pismo ili utjecaji na/izmeu posebnih autora.
Ustvari, stvoreni su preduslovi da se desi jedan proces, kojeg Zvonko Kova u svojoj knjizi
Poredbena i/ili interkulturna istorija knjievnosti naziva ukrtanje kultura, u koje se ukljuuju
brojni inostrani istraivai tuih literatura, ali i brojni zagovornici svoje kulture izvana (Kova,
2001:110). Uostalom, preko ovog procesa, kao to e zabiljeiti Kova, ne samo to se u isti
poloaj dovode profesori domae literature, kao i oni strane literature ija je djelatnost u prolosti
uvijek bila tretirana kao manje vana (Kova, 2001:110), nego se stvara jedna specifina
atmosfera izjednaavanja vrijednosti svog i tueg preko kritikog pristupa zabludama, koje su
graene preko razliitih ideolokih ubjeenja iz matinih drava.
U biti, dolazi se do pitanja kako da se literarna istorija oslobodi nametnute ideologije drutvenih
struktura, od njihove sistematski iskrivljene meusobne komunikacije.
Nova nauna misao od poetka dvadesetog vijeka odigrala je znaajnu ulogu u relativiziranju
odnosa izmeu literature i realnosti i prevazilaenja interpretacije o njihovoj direktnoj
uslovljenosti, ponajprije preko pojave formalistikog pristupa u stvaranju istorije literarnog
sistema, to jest istorije formalnih i tematskih postupaka, u odnosu na koju se definiraju posebni
literarni tekstovi, za to najvie zasluga imaju teoretiari erar ene i Jurij Lotman. Isto toliko
znaajne, u odreenom periodu, bile su i socioloke teorije o recepciji i literarnoj komunikaciji,
poput one Lisjena Goldmana, marksistikog strukturaliste, koja je bazirana na ideji o postojanju
homologija izmeu literature i drutvene realnosti, iz aspekta mentalnih struktura odreenih
socijalnih grupa, pa sve do ideje o istoriji literature kao istorije literarnih institucija, to su ju
uobliili ak Diboa i Pjer Burdije, prema kojoj posebna panja bijae posveena ulozi
individuuma koji uestvuju u formiranju knjievnog proizvoda, te njihovoj drutvenoj i
politikoj aktivnost i moi u razliitim epohama. Pomenuemo, zatim, i teoriju recepcije Hansa
Roberta Jausa, koja je kritiki fokus odnosa autor tekst prebacila prema odnosu tekst itatelj.
Prema njemu, kriza literarne istorije nastaje upravo radi toga jer je potcijenila recepciju i
efikasnost djela na itatelja. Ova teorija bila je potkrijepljena teorijama Stenlija Fia i Volfganga
Izera, koji, u svojim studijama o inu itanja, pretpostavljaju postojanje informiranog itatelja ili
implicitnog itatelja zajedno sa teorijama Umberta Eka o itatelju u tekstu, kao modelu itatelja
koji neminovno uestvuje u interpretaciji teksta. Ove teorije dovode do prevrata od ideje o
utjecaju na ideju o recepciji, koji dalje ostavlja peat na shvatanja brojnih istraivaa i
teoretiara literature, koji su ukazivali na mogunosti stvaranja zajednikih odgovora o svjetskoj
kulturnoj istoriji, to ne proizilaze iz individualnih identinih tema, nego iz zajednikog
kulturnog identiteta i slau se sa stavom da utjecaj na literarno djelo, u razliitom kontekstu od
originalnog - je proces, preko kojeg se ne preuzima i prisvaja pasivno, na primjer, od jedne vee
literature u drugu manju, nego da se radi o jednom kompleksnom procesu - interakcije i
meuutjecaja u kulturi. Sa ovakvim uvidima razbija se dotadanja istorijska i evropocentrina
metodologija izuavanja knjievnosti, na raun komparativnog modela i rastegljive
regionalistike utemeljenosti poredbene inerpretacije.
Kao inicijalni pothvat u ovom smjeru moemo da tretiramo aktivnosti Dioniza uriina i
njegovu knjigu Teorija poredbenog prouavanja literature, objavljenu prvi put 1975. godine u
Bratislavi, koja se odnosi na izuavanje regionalnih i graninih kultura i njegove koncepte o
funkcioniranju meuknjievnih zajednica irom svijeta. Naime, ukazujui na nedostatke
genetsko-kontaktnih i tipoloko-relacijskih istraivanja u knjievnoj komparativistici, koja
predstavljaju realan problem, kako za komparativiste, tako i za nacionalne istraivae literature,
on inicira projekat preko kojeg istrauje i definira meuknjievni razvoj zajednica, izmeu kojih
postoje odreene forme koegzistencije, uzajamnosti i korelacije.
Predmet njegovog interesa bili bi prije svega, problemi susjednih knjievnosti (kao to su
slovaka i eka, junoslavenska, austrijska i njemaka, engleska i amerika, latinoamerika itd),
odnosno knjievnosti u odreenim problematinim regionima u svjetskim okvirima.
On e da konstatira da problemi nastaju, prije svega, radi mehanikog tumaenja teorije utjecaja,
recepcije i kontakta meu literaturama. Za uzvrat, nudi nam jedno kompleksnije teorijsko
rjeenje, kojim pravi distinkciju izmeu vanjskih i unutranjih kontakta, klasificirajui druge na
vioj ravni, prije svega radi odluujue uloge literature koja prima u sebe i njene spremnosti za
meuliterarnu komunikaciju i recepciju.
Prema njemu, tipoloke su samo one pojave koje, pokraj toga to su nastale na osnovu kontakta
sa drugim kulturama, nuno moraju da se formiraju u suodnosu sa unutranjim faktorima
razvoja. Od naroite vanosti u izuavanju literature, prema njegovim uvidima, je da se spoznaju
sva drutevena zbivanja, opti faktori najrazliitije prirode koji utjeu na same literaturene veze,
kao i posebni uslovi za stvaranje tih komunikacija u meuknjievnim zajednicama.
uriinove inicijacije bile su iroko prihvaene u jugoslavenskom prostoru, to je iniciralo niz
projekata, naroito u Hrvatskoj, koja se izdvajala po svojoj progresivnosti i okrenutosti ka
komparativistici i komparativnim temama. Ovakva usmjernost imala je za rezulatat vie izdanja
projekta Komparativno pruavanje junoslavenskih knjievnosti , pod rukovodstvom Franje
Grevia, u ranim osamdesetim i devedesetim godinama, u koje je bila ukljuena veina
komparativista balkanskih prostora, sa razliitim metodolokim prilazima, konkretnim
analitikim temama i okvirnim sugestijama. Neki od njih su istaknuti komparativisti, poznati po
svojim specifinim stavovima koji idu u korist komparativistici, kao onaj Zorana
Konstantinovia o pluralistikom konceptu izuavanja knjievnosti u sinhronijskim okvirima
irim od nacionalnih, u sistemima koji su odraz optih uslova proizvodnje i komunikacije. U isti
kontekst ubraja se ukazivanje Gaje Palea na kompleksni odnos teksta i konteksta i
nedjelotvornost monolitnih koncepcija, naroito kada se posebni entiteti nalaze u neposrednom
suodnosu, koji ne moe da se dosegne ako se ne razgleda kontekstualno, u suodnosu sa irom
knjievnom zajednicom, sa tendencijom preko komparacije slinosti da se dobiju relevantnija
saznanja o osobenostima tekstova i njihovoj posebnosti (Pale, 1983:25-28).
Svakako, tu su i pojedinana zalaganja i monografijska izdanja Joe Poganika (Teme i dileme
i Knjievna sredba s Drugima) kojem e se, neto kasnije, prikljuiti Zvonko Kova sa svojim
knjigama Meuknjievna tumaenja i monografijski rad sa obavezujuim naslovom
Poredbena i/ili interkulturna istorija knjievnosti. I obojica su revnosno i kontinuirano
posveeni temama, dilemama i granicama komparativne jugoslavistike, propagirajui je na vie
nivoa: zapoinjui od javnih obraanja i reakcija, mijenjanjem dominantnih, uskonacionalnih
shvatanja u redakcijske sastave i asopise, kreiranje povoljne nadnacionalne atmosfere u
drutvima pisaca, pa sve do pomjeranja u smjeru regionalne komparativistike u akademskim
sredinama, preko uvoenja novih studijskih grupa i angairanih prezentacija na naunim
skupovima, usmjerenih protiv fetiirane nacionalne svijesti.
U prilog ovoj ideji, 1978. godine, na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, u okviru studija
jugoslavistike, Zvonko Kova e uvesti predmet Komparativna jugoslavistika. Kasnije, od
kolske godine 1981/82, u osmom semestru, Joe Poganik uvodi i predaje predmet Osnovi
komparativne jugoslavistike na Osjekom univerzitetu. Svrha ovih predmeta nije bila samo
akumulacija znanja, nego i stvaranje vrijednosnih sudova formiranih na osnovu tipolokih
izuavanja, aspekti recepcije, prostorna povezanost, meusebni suodnos, interferencija, srodnosti
i razlike, pripadnost i nepripadnost odreenih drutvenopolitikih okvira ili konfesionalnih
civilizacijskih okvira.
Sa komparativnim metodom izuavanja, koji svoje poetke biljei negdje poetkom 19. vijeka u
Francuskoj, pod uticajem komparativnih izuavanja u prirodnim i drutvenim naukama i njegovo
prerastanje u knjievno-naunu disciplinu, u drugoj polovini 20. vijeka i pokraj svih prateih
kontroverzi, otvaraju se nove perspektive u tumaenju situacije u nauci o knjievnosti.
Poseban doprinos u smjeru njenog razvijanja, kao i prema opravdanosti regionalne
komparativistike, daje iroki koncept Iva evrela o kulturi kao osnovnoj matrici svih knjievnih
pravaca i njegovih zalaganja da se otvore takozvane problematine zone, kao i uvidi Armanda
Njiija o vanosti interkulturalnosti kao poetici/politici aktivnog suivota izmeu razliitih
kultura. Evidentno je da se sa njenim implementiranjem u regionalnim okvirima, omoguava
jedan drugaiji pristup komparativnog posmatranja kulture iz regiona, koji e pomoi u
rjeavanju meusobnih nesuglasica i nesporazuma u odnosu na tumaenje problematinih
spornih mjesta izmeu susjednih drava na Balkanu. Naime, regionalna komparativistika je samo
dio knjievne komparativistike, meutim sa odreenim regionalnim ograniavanjem, tako to
regionalnu komparativistiku, a prop, definicije francuskih komparativista: Pioa i Rusoa,
moemo da formuliramo kao knjievnokritiku disciplinu koja se sastoji od analitikog opisa,
metodskog i diferencijalnog poreenja sa interlingvistikim i interkulturnim knjievnim
fenomenima odreenih areala (J. M. G) uz pomo istorije, kritike i filozofije, u cilju:
potpunog razumijevanja knjievnosti kao specifine funkcije ovjejeg duha (Pichois,
Rousseau, 1973:174). Njena funkcija je na regionalnom nivou isto toliko znaajna kao i funkcija
komparativistike, a odatle i njihova meusobna povezanost i kauzalnost u pojavljivanju i
dejstvovanju.
Njihovo inauguriranje u naune discipline u Makedoniji datira iz ranih osamdesetih dvadesetog
vijeka, preko novootvorene studijske grupe Opte i komparativne knjievnosti na Filolokom
fakultetu u Skopju (1980), kao i preko Odjeljenja za teoriju literature i komparativnu literaturu,
zajedno sa Odjeljenjem za makedonsko-junoslavenske knjievne veze (kasnije preimenovanog
u makedonsko-balkanske knjievno-istorijske veze pri Institutu za literaturu (1981)). Kljunu
ulogu u afirmaciji komparativne knjievnosti u Makedoniji imao je Milan urinov zajedno sa
akad. Vladom Uroeviem, Verom Janevom- Stojanovi, Ljiljanom Todorovom, Svetozarom
Brkiem, Tomom Sazdovim, Slobodanom Mickoviem, Georgijem Stardelovim i Savom
Cvetanovskim, akad. Borisom Petkovskim i akad. Katom ulafkovom, koji bijahu prvi profesori
na ovoj studijskoj grupi.
Grupa se kasnije proirila iz redova zavrenih sudenata komparativne knievnosti Univerziteta
Kiril i Metodij: Elizabetom elevom, Biljanom Angelovskom, Lidijom Kapuevskom
Drakulevskom, Majom Bojadijevom, Slavicom Srbinovskom, Vladimirom Martinovskim i
Marijom orgijevskom. U Institutu za knjievnost, Odjeljenje za teoriju literature i
komparativnu literaturu prvobitno je sainjavao komparativist Aleksanadar Prokopijev, koji je
svoje obrazovanje stekao na Beogradskom univerzitetu, i kojem su se kasnije pridruili
diplomirani komparativisti iz Makedonije: Anastazija urinova, Sonja Stojmenska-Elsezer i
Nataa Avramovska; dok je regionalno usmjereno Odjeljenje za makedonsko-balkanske
knjievno-istorijske veze dugo radilo samo sa jednim lanom Jasminom Mojsijevom-
Guevom, kojoj se kasnije pridruio Goce Smilevski.
Od posebnog znaenja za razvoj i perspektive komparativistike u Makedoniji bili su kontakti i
suradnja sa predstavnicima evropske i svjetske komparativistike i institucijama koje ovi
predstavljaju. Ta suradnja poinje jo u samom poetku preko sjednice Biroa (AILC) u Ohridu
(1981) na kojoj su nastupili renomirani svjetski komparativisti Rene Velek, Duva Fokema, Henri
Remak, Eva Kuner, Klaudio Giljen, Derd Vajda, Iv evrel, Manfred Nauman i drugi. Da bi
produilo sve do dananjeg dana preko planiranog odravanja etvrtog Internacionalnog
kongresa Evropske mree za komparativna literarna izuavanja (REELC) na temu Knjievne
dislokacije, na poetku septembra 2011. godine, ponovo u Ohridu, u organizaciji Instituta za
makedonsku literaturu u okvirima obiljeavanja njegove tridesetogodinjice formiranja.
Naravno, postoje i druge forme suradnje koje se odnose na uee makedonskih komparativista i
drugih svjetskih komparativnih naunih kongresa i konferencija; u komparativnim nauno-
istraivakim projektima Balkana i ire (Univerzitet u Zagrebu, Institut za knjievnost i
umjetnost u Beogradu, Institut za literaturu u Sofiji, Univerzitet u Bratislavi i drugi); kao i
gostovanja Dioniza uriina, Armanda Njiija, ana Besiera i drugih uglednih profesora
komparativistike u makedonskoj akademskoj sredini.
Za iru afirmaciju komparativne knjievnosti u Makedoniji, naroito u fazi njenog formiranja,
znaajnu ulogu imali su i predstavnici knjievne nauke iz bivih jugoslavenskih centara, naroito
profesori iz Beograda, Zagreba, Sarajeva i Ljubljane (akad. Zoran Konstantinovi, Anton Ocvirk,
Vojislav uri, Radoslav Joksimovi, Milivoj Solar, Miroslav Beker, akad. Zdenko Lei,
Novica Petkovi, Dragan Nedeljkovi i dr. )
Interferencija, koja je mogla da se slijedi kroz istoriju zajednikog ivljenja biviih
jugoslavenskih naroda u jednoj dravi sa jedinstvenom ekonomijom i protokom informacija, u
posljednjoj deceniji dvadesetog vijeka, je sa smanjenim intenzitetom.
U tom periodu svaka republika okrenuta je samoj sebi, prema sopstvenim aktivnostima i proboju
u svijet. U Makedoniji je zamjetljiva djelatnost Drutva komparativista Republike Makedonije
(formiranog 1987.); projekti koji su ostvareni u oba odjeljenja Instituta za makedonsku literaturu
Katedre za komparativnu knjievnost, kao i projekt MANU-a (1996-2003) Komparativno
izuavanje makedonske knjievnosti i umjetnosti u 20 vijeku sa oko 130 uesnika i vie
objavljenih tomova, od kojih emo kao relevantan za nas smetati naslov Makedonska literatura i
umjetnost u kontekstu mediteranske sfere, edicija Knjievni kontekst (1995) i elektronski
asopis Mira (2002).
Ali, to ne znai da ideja o regionalnosti u cjelini odumire, naprotiv ona ponovo poinje da se
uspostavlja, ali sada uz pomo drugih subjekta i uesnika i sa proirenim poljem interesa u
smjeru interdisciplinarnosti i otvorenosti prema kulturolokom pristupu u tumaenju, na koji se
prirodno nadovezuje sama komparativistika. Ono to je vano je da produavaju aktivnosti na
stvaranju i njegovanju interkulturalnosti u junoslavenskim okvirima preko razliitih kulturnih
aktivnosti, projektnih zadaa, asopisa, monografijskih izdanja, naunih projekata i razliitih
institucija.
Suradnja izmeu univerzitetskih centara ponovo se obnavlja u novom milenijumu preko niza
zajednikih projekata. Jedan od najambicioznijih regionalnih projekta je Interdisciplinarni i
multinacionalni projekt Filoloke studije, koji je zapoeo kao meuuniverzitetska suradnja na
Filolokom fakultetu pri Permskom dravnom univerzitetu, Perm, Rusija i Filozofskom fakultetu
u Ljubljani, Slovenija, u 2002. godini, na koje su im se kasnije sukcesivno pridruili Institut za
literaturu iz Skopja, Makedonija i Filozofski fakultet iz Zagreba, Hrvatska. U 2008. godini
projekat se transformirao u meunarodni internetski asopis www.philolgicalstudies.org, sa vie
kulturolokih rubrika, od kojih su dvije naslovljene Rije u istorijsko-kulturolokom kontekstu
(poredbeni aspekt) i Knjievnost u interkulturnom kontekstu tretiraju teme iz regionalne
komparativistike. Prostor za afirmaciju i interkulturni dijalog odvaja i bosanski asopis
Razlikawww.razlika-differance.com, koji je formirala Katedra za knjievnost Filolokog
fakulteta u Tuzli 2002. godine, koje tretira pitanja koja su u vezi sa identitetom, pogledom na
Druge, razlikama u meusobnim tumaenjima regionalnih junoslavenskih kultura i literatura.
Ovom prilikom pomenuemo i projekat Svoji i tui u balkanskim literaturama i kulturama,
koji je nastao kao suradnja izmeu Univerziteta Adam Mickjevi, Poznanj, Polska, Instituta za
literaturu, Beograd, Srbija i Zagrebakog univerziteta, Hrvatska, Instituta za literaturu Sofija,
Bugarska, sa nizom konferencija koje su uslijedile, u periodu od 2003. do 2007. godine.
Za njihovu uspjenu realizaciju od prevashodnog znaenja je to to su u obrazovnim centrima
sauvani stari oblasni okviri sa prilagoenom postavljenou koja je usmjerena prema novim
uslovima.
Na primjer, na Filozofskom fakultetu u Ljubljani jo uvijek se izuavaju jezici i knjievnosti
drugih (sada bivih) jugoslavenskih naroda. Isti je sluaj sa Filozofskim fakultetom u Zagrebu,
gdje se u okvirima smjera Junoslavenski jezici i knjievnosti velika panja posveuje
pripremanju mladih kadrova sa regionalnim usmjerenjem.
Malo je drugaija situacija na Beogradskom univerzitetu i na Filolokom fakultetu, gdje je
politiki reim Miloevia ostavio tragove zapostavljajui jezike i knjievnosti bratskih naroda.
Situacija u Bosni i Hercegovini je jo drastinija u tom smislu.
Na Univerzitetu Kiril i Metodij u Skopju, jo uvijek opstoji regionalna obrazovna strukturna
postavljenost, u okvirima Katedre za makedonsku i jugoslavensku knjievnost koja je, s obzirom
na izmjene drutvenih okolnosti, sada dobila novo ime: Katedra za makedonsku i junoslavenske
knjievnosti. Ona je, zajedno sa katedrom za komparativnu knjievnost, glavni nosilac za
stvaranje mladih kadrova, jedna sa nacionalnom, ali i regionalnom provenijencijom, a druga sa
komparativistikim pogledima.
Svakako, u pogledu regionalne komparativistike, najimanetnije je Odjeljenje za makedonsko-
junoslavenske knjievne i kulturne veze (preimenovano 1999. godine u Odjeljenje za
makedonsko-balkanske knjievno-istorijske veze) pri Institutu za makedonsku literaturu, koje se
bavi projektima iz oblasti regionalne komparati(vi)stike, kao na primjer: Fenomen Ljubavi i
njegove kreativne implikacije u balkanskoj literaturi (IML; 1997-2000); Makedonska
savremena proza u balkanskom kontekstu (IML,2001- 2003); Srodnosti izmeu savremene
makedonske i balkanskih literatura (Realno/ Imaginarno) (IML, 2002-2004); kao i posljednji
ambiciozni projekat Interkulturna istorija makedonske literature (IML, 2009-2011); za iju su
uspjenu realizaciju uvijek potrebni vienacionalni timovi.
Kod rada na projektima koji su bazirani na komparativnom izuavanju knjievnosti, bez razlike
da su li u njihovu realizaciju ukljueni jednonacionalni ili vienacionalni timovi, prednosti su
viestruke.
Prije svega ovim metodom postie se demistifikacija odreenih svetih taaka u okvirima
nacionalnih knjievnosti, pri emu se izbjegava patetinost u tumaenju istih segmenata.
Istovremeno, preko procesa komparativnog razgledanja, otvara se mnogo novih zanimljivih, ali
zapostavljenih pitanja u okvirima jednonacionalnih izuavanja. Upravo sa novom metodom, ta
pitanja mogu da se sagledaju iz ireg aspekta koji e, pak, da omogui prikupljanje brojnije
argumentacije za pravcu razrjeavanja postavljenih dilema.
Komparativna shvatanja, u svakom sluaju, dovode do preokreta u nacionalnim koncipiranjima i
izuavanju knjievnosti. Preokret u nauci o knjievnosti odnosi se na vie nivoa. Jedno od njih,
svakako, je proirivanje horizonta spoznajnog procesa, pri emu dolazi do spoznaje da proces
razumijevanja i evidentiranja razlika moe da bude dvojan i razliit za svakog uesnika odvojeni.
Takoe, zbog razliite kompeticije i predznanja uesnika u procesu konzumacije kulturnih
sadrina (bez razlike na jednaka zalaganja propagatora), dolazi do naglaenih razlika u recepciji
tekstova, na to treba da se maksimalno obrati panja. Ustvari, razliita recepcija je bitni faktor u
graenju zajednike istorije, jer knjievna istorija, kao to pie Robert Jaus u svojoj knjizi
Estetika recepcije, predstavlja plod shvaanja i interesa od strane tumaa (Jaus, 1978: 123).
On dalje objanjava da, kada se radi o istorijsko-knjievnoj komparaciji, neophodno je prisustvo
treeg elementa, izvan tih koji se meusobno uporeuju, koji bi igrao ulogu upravljakog stuba,
relevantnog za problematiku koja se obrauje. To znai da komparacija nije samoj sebi cilj, nego
je teorijska forma preko koje se sprovodi postupak graenja istorije u koju su implementirana
shvaanja i aktivni interesi i tvoraca i konzumenata. Ustvari, jedinstveni cilj prilikom stvaranja
svjetske ili komparativne knjievne istorije bio je oduvijek: usmjeravanje drutva prema
odreenim moralnim i estetskim normama. Takve norme, prema Jausu, variraju iz epohe u epohu
ukazujui na otvorenost i komunikativnost literature, kao i njenu povezanost sa dominantnom
drutvenom ideologijom. Nekad su to bile kapitalistika i komunistika ideologija koje su vodile
rauna o pojedinanim i kolektivnim pravima, dok je danas to globalizirajua ideologija sa
njenim namjerama da proiri zajednice do forme jedinstveno cijelog. Upravo zato, danas
potrebna je istorija literature koja ima ambiciozan cilj: da prevazie krizu pojedinanih literarnih
istorija sa nacionalnim oznakama i njihova zamjena sa jednom jedinstvenom istorijom, sa optim
karakterom, koja e da se odrazi na globalnu ovjekovu svijest preko simboline prezentacije
evolucije duha. Ta istorija bila bi sainjena od mnotva nacionalnih i regionalnih oznaka,
isprepletenih i sploenih u niz optekulturolokih doprinosa. Takva istorija neminovno bi
komunicirala s drugim kulturama i, kao to kae Iv evrel, bila bi osjetljivija prema prisustvu
drugih, ali i ona bi bila otvorena za razna kulturno-antropoloka tumaenja prerastajui svoje
osnovno polje interesa kroz susrete sa drugim disciplinama. Takva istorija bila bi
transdisciplinarna studija o multikulturalnost svijeta koja e se interaktivno dopisivati.
Temeljna pomjeranja u oblasti meunarodnih komunikacija proslijeenih sa tehnolokim
inovacijama u posljednjem desetljeu 20. vijeka, kao to je internet, omoguava lake
sprovoenje ovog pothvata. Naravno, komparativistika, a posebno regionalna komparativistika,
imae veliki udjel u sprovoenju ove zamisli. Preko nje se propagira potreba za partikularizmom,
regionalnim osobenostima i njihovim kulturolokim identitetima, koji su izvor bogatstva i
potpore razliitostima u kontinuitetu sveukupnosti. Regionalna komparativistika, prema ovome,
je egzistencijalna kategorija, koja i u modelu globalizma daje svoj doprinos razvoju dajui ansu
regionalnom - da se nametne i ostavi trag u cjelini. Danas nema dilema da je globalizam
neminovna drutvena kategorija. U tom kontekstu, najpoznatiji junoslavenski interkulturni autor
Ivo Andri, koji je u svojim djelima uvijek isticao znaenje regionalnog, opravdano e rei: I
sve se kree sasvim logino, od manjeg ka veem, od regionalnog i plemenskog ka nacionalnom
i dravotvornom (Andri, 19. poglavlje Na Drini uprija), a mi bi dodali od nacionalnog ka
globalnom, koje u sebe inkorporira regionalne karakteristike.

Sve se krece od nacionalnog ka globalnom, koje u sebe inkorporira regionalne karakteristike.