Mi bc Tranh Chn Tru ca Thin S Quch Am

Trn Trc Lm

T hin tng Trung Hoa gy nh hng rt ln khng nhng v mt tn gio m cn

thm nhun su xa vo vn ha, tp qun, trit hc, t tng, hc thut ca Trung quc
v cc nc ln cn nh Nht Bn, Triu Tin v Vit Nam.

Pht gio t Thin Trc du nhp l t sang Trung quc u k nguyn Ty lch, nhng
mi n th k th III, tro lu hong ha mi bc pht do s gia tng thnh kinh, dch
thut v cu php. Nm 329 c Ha thng Php Hin i n thnh kinh. Nm 401,
c v i s x Dao Tn (Kucha, thuc Tn Cng ngy nay), vn dng di qu tc l
Cu Ma La Thp (Kumarajiva: 344- 413) n Trng An truyn b Pht php v phin
dch kinh i tha dy ln mt phong tro chp dch kinh Pht rm r Trung quc. Cc
tng phi ban u nh Tnh-, Tam-lun, Thnh-thc, Nit-bn vv... lin tip ln mnh.
Ri cc tng phi khc nh Thin-thai, Hoa-nghim, Php tng vv... dn dn c
thnh lp.

Cc tng phi th k th V nghin v hc thut, chu nh hng php Trung qun ca

T Long Th (Nagarjuna) v theo con ng tim ng m tu chng. Mi n thi hai
xut chng ca i S Cu Ma La Thp l o Sinh v Tng Triu th sc thi Pht
hc ti Trung quc mi mang mt sc thi c th mi.

o Sinh (360-434), vn hc rng v tinh thng gio php, thnh lp Nit bn tng.
Ngi cng s ph Cu Ma La Thp dch Kinh Diu Php Lin Hoa
(Saddharmapundarika-sutra) v Duy Ma Ct S Thuyt (Vimalakirtinirdesa-sutra). Ngi
cng c cng tng lun hai b Kinh i Bt Nit Bn (Mahaparinirvana-sutra) v Bt
Nh Ba La Mt a (Prajnaparamita-sutra), gii r nim mi chng sinh u c Pht
tnh (Buddhata) bnh ng v hnh gi tu theo theo con ng n ng, c th ht nhin
m t chnh gic v hp nht vi Chn Nh. Ngi thuyt rng Pht tnh ni trong Kinh
i Bt Nit Bn v tnh Khng trong Kinh Bt Nh Ba La Mt a ch l mt. C hai
u l v tnh, v tng v cng chnh l Nit bn, mt giai tng tm thc khng cn
phn bit gia tng ng, tng nhn.

Tng Triu (374-414), ban u hc o ca Lo,Trang, khi rt ro li than "Hay th hay

lm nhng cn tr ni h v, cha n ch tt cng", n khi c qua kinh Duy-Ma Ct
S Thuyt, ngi vui mng tht "Nay mi bit c ch v!" bn xut gia lm t ca
Cu Ma La Thp. Tng Triu ni danh qua b Triu Lun gm bn cun l Bt Nh V
Tri, Bt Chn Khng, Vt Bt Thin v Nit Bn V Danh. Qua ngi trnh by tnh
xuyn sut ca tng i v tuyt i, ca hin tng v bn th, chng va tng va
nghch nhau. Chnh nh Tng Triu m i tha h phi Trung qun ny n y sinh
lc trn t Trung hoa.

Khong nm 520, B t Ma (Bodhidharma) v T Thin tng i th 28 ca n

v thy s suy vi ca Pht gio ti bn x nn theo ng bin n Qung chu lc Ngi
 50 tui hong ha sang Trung quc v sau bao thng trm bui u thit lp
c mt truyn thng Thin Trung Hoa tuyt diu nh ny n trn mt mnh t sn
mu o v, v tr thnh v S T Thin Trung Hoa. Ngi thng thuyt b kinh Nhp
Lng Gi (Lankavata-sutra) v truyn php thin nh. Ngi t ra hu ht nhng
ging mi c bn cho Thin tng Trung Hoa.

B t Ma vi tng mo d dn, mt l, ru ria rm rp n ni cc hnh gi cn

gi ngi l "Bch nhn H" ngha l tn r mt xanh, m ra c dng Thin t Cha
Thiu Lm, trn rng ni Tung sn. Tng truyn ni y Ngi thin nh sut 9 nm
ngi quay mt vo vch , v cng ti y Hu Kh n cu o. T y bt ging
Thin c truyn tha cho nm v T k tha l Nh t Hu Kh, Tam t Tng Xn,
T t o Tn, Ng t Hong Nhn v Lc t Hu Nng. n thi Hu Nng, i nh
ng, th phi Thin tng pht trin rng ri, t n tuyt nh v rt c trn
trng Trung Hoa. Chnh ngi l ngi vn dng c kinh in i tha, thin nh
n v Lo gio truyn dy yu l ca Pht php l n ng kin tnh. Uy danh, o
hnh ca Hu Nng c s sch nh gi rt cao trong hng ch t. Li ging ca ngi
ghi li trong b "Php Bo n Kinh" c gi l Kinh trong khi sch ca ch t khc
th ch c gi l Lun m thi.

Hu Nng lp mn phi To Kh, pha nam nc Tu nn c gi l Nam tng, v

Thn T, mt t cao tng khc ca Hong Nhn, nhng li khng c chnh truyn
y bt, vn li ni Hong Mai lp phi Bc tng, theo li tht tu tim ng, nn ng
thi c cu: "Nam n, Bc tim". Phi Bc tng v sau suy km, trong khi phi Nam
tng cng ngy cng hng thnh v dn dn lp thnh 5 phi Thin ca Trung Hoa. Lc
T y theo li dn d ca Thy l Hong Nhn: "Ngy xa c t Ma mi n x
ny, ngi ta cha tin Pht php, nn phi truyn ci y v bt ny lm vt tin t i
ny sang i khc. Cn Php th ly tm chuyn ti; v t xa ch Pht ch trao kn ci
bn tm m thi. Y, bt ny li tr thnh ci mi tranh chp, vy t i ngi tr i,
khng cn phi truyn y bt na, v tng phi c truyn thng r rt ri..." m khng
truyn tha y bt li cho t tn cn na.

Tc phong tu hnh thi Hu Nng bt u bt dn li sinh hot thun tnh ta trm t

ca tng gi n , c l mt phn v nh hng ca mi sinh, kh hu Trung quc lnh
lo hn, nn thm vo php tu lao tc (lm lng bng chn tay) nh tm, nhng vn
cha trin khai li Thin cng n, thoi u hoc t bng (ht nh) nh v sau.

Ch thuyt ca Lc T Hu Nng c tm gn trong cu: "Gio ngoi bit truyn, Bt

lp vn t, Trc ch nhn tm, Kin tnh thnh Pht" hoc "Bt nh php mn" cng tr
thnh tn ch ca Thin tng Trung Hoa.

Hu Nng c hai t xut sc l Nam Nhc Hoi Nhng (Nanyue Huairang: 677-
744) v Thanh Nguyn Hnh T (Quiyan Xingxi: 660- 740). Ngi k v Nam Nhc l
M T o Nht (Mazu Daoyi: 707-786), k n l Bch Trng Hoi Hi (Baizhang
Huaihai: 749-814; lp phi Qui Ngng ch trng trit lao ng chn tay theo qui
tc nghim ngt), ri n Hong B Hy Vn (Huangbo Xiyun: ?- 850; m nhng li dy
ca Ngi c t Bi Hu chp li trong b Hong B Truyn Tm Php Yu rt
danh ting), ri n Lm T Ngha Huyn (Linji Yixuan: ?- 867; lp phi Lm T
trong thi gian Php nn Trung quc: 842- 845; v Ngi pht minh ra li thin cng
n, cng php t bng m truyn thng vn cn duy tr cho mi n ngy nay - xem
BichNham Lc, V Mn Quan vv...) Ging Thanh Nguyn Hnh T v sau pht sinh ra
3 tng phi khc l To ng, Vn mn, v Php nhn. Hai phi To ng v Lm T
c truyn sang Nht th k 12 mang tn l Sodo v Rinzai.

Thin tng cng c truyn vo Vit Nam thi thuc nh Ty, khong nm 580, do
mt v Thin s n tn l T Ni a Lu Chi (Vinitaruci:? - 594), vn l t ca Tam
t Tng Xn, v nn ph Pht Trung quc vng li thy i hong ha phng Nam,
n tnh H Bc lp cha Php Vn (cha Du) v truyn tha cho Php Hin. C thuyt
cho T Ni a Lu Chi l t dng Thin Vit nam; nhng li c ni cho rng chnh
Khang Tng Hi l ngi khai sng. Tip theo, n nm 820 i ng c Thin s
Trung Hoa V Ngn Thng (? - 826) mn ca Bch Trng Hoi Hi, ng ti cha
Kin S, thuc tnh Bc Ninh ngy nay. Dng Thin ny sn xut ra nhng v Thin
s li lc nh Khung Vit, Thng Bin, Mn Gic, Minh Khng, Gic Hi vv... Ri
nm 1069 c Thin s Tho ng cng vn tp phng nam hong dng chnh php.

Thc ra th truyn thng Thin c t lu i n , khi pht t cc phng php

tu luyn ch tm qun tng ca phi Yoga thuc B la mn gio, nhng ch c kn
o truyn dy cho cc t trong hng tng l o s m thi, cha c ph bin rng
ri ra ngoi cho cc giai cp khc. Truyn thng thin trong Pht gio d nhin cng
khi i t thi c Pht Thch Ca qua in tch "Nim hoa vi tiu" gia Pht v i
t Ca-Dip (Mahakasyappa). o uyn o khng th thuyt c bng li m ch d tm
truyn tm m thi cho nhng ai t n trnh o c ti thng. Tam tng kinh
in, do cc t kt tp nhng li dy ca c Pht ch l phng tin, kim ch nam v
ng "kin tnh", t n ci tm th linh diu v nh, cn gi l Pht Tnh, hay
Nh Lai Tng Tnh (Tathagata), hay cn c gi bng v s thut ng khc trong rng
kinh in nh Vin Gic Tnh, Bn Lai Din Mc, Tr Tu Bt Nh, Bn Tnh Sng
Sut, V Tm, V Thc, o, Atman, Phi Thc - Phi V Thc (Naivasamjna-
nsamjnayatan), Diu Tnh, Chn Nh, Khng, A li a thc, Nit Bn, Tnh Gic,
Chn Tm, Php V Sanh, Php Bt Dit, Php Ti Thng, Php Thn Hu Mng, Bn
Th Chn Tht, Bn Nguyn Chn Tht, Kim Cang Bt Hoi, V Sanh Php Nhn, hoc
Bn Lai V Nht Vt vv...

Gio l ch gip 6 bc chun b ca 8 bc thin nh. Theo phi Yoga th thin nh

c phn ra lm 8 bc t n siu thot l Yama, Niyama, Asana, Pranayama,
Pratyahara, Dharana, Dhyana, v Samadhi. Tam tng kinh th chia ra 4 bc thin v 4 bc
nh. T Long Th thm mt bc thin ban s na gi l thin chun b. T Th Thn
cn chia bc thin chun b thnh hai bc v ra hai hnh thc luyn tp l bt tnh
qun v tr tc nim.

Gio l khng to ra gic ng. Liu ng c Pht tnh khng phi do hc m ra. Khng
c cun kinh no hay li tu kh hnh no cu k hnh gi ra khi lun hi. Nhng k
hay thuyt l u l tr th ca Mra, dn dt ngi vo ch m hoc. Nhng ngi ch
chuyn nghin cu Pht php v Thin tng, c th l bc uyn bc, nhng thng b
mc kt giai tng thc, v h ch mun tha mn mt tri thc, m khng thc tu
thc chng mt tm linh. Bi vy m c Pht tng dy rng gio php ta nh
ngn tay Ngi tr cho thy mt trng ta nh chn nh t tnh m thi, v ch t ni n
bt lp vn t,kin tnh thnh Pht l th.

Ch c thin nh, phn chiu hi quang - d nhin l sau khi tri qua kh nhiu thi k tu
tp dn dp bn th cho c tuyt thanh tnh - mi khm ph ra c Pht tnh ni
chnh mnh. Nhng b kinh, lun nh Tam Tng Kinh, Bt Nh Ba La Mt a Lun,
Trung Qun Lun ca t thin th 14 Long Th (Nagarjuna), b Cu X Lun ca T
th 21 Th Thn (Vasubandhu) v Kinh Lng Gi ca t th 28 B t Ma vv...
dn dt hnh gi theo li tu tim ng; cho mi n Lc t Trung Hoa Hu Nng mi
nhn mnh vo li tu trc ch n ng.

Trong chn gi lam, t xa xa xut hin nhiu b tranh chn tru ca cc cao tng ct
truyn dy chng tng, nhng ri tht lc dn. Mi n i Tng (960- 1279), nhiu b
tranh mi c truyn tng trong cc Tng lm, Thin Vin, c thuyt cho l gm 4
b, c thuyt khc cho l 5 hay 6 b, phn nh nhiu khuynh hng khc nhau trong s
tu tp, chng nghim.

Tu trung mi b c mi bc, mi bc c mt bi tng bng th t tuyt, v mt bi

ch gii bng vn xui, c th xp thnh hai loi: Loi tranh theo khuynh hng i
Tha v loi tranh theo khuynh hng Thin Tng. Tuy tranh v c khc nhau i cht
nhng cc bi tng v bi ch ring cho mi loi vn khng thay i. Cc bc tranh
c t mc theo th t t 1 n 10 nh sau:

Tranh i tha: 1: V mc (Cha chn). 2: S iu (Mi chn). 3: Th ch (Chu php).

4: Hi th (Quay u). 5: Tun phc (Vng chu). 6: V ngi (Khng ngi). 7: Nhim
vn (Tha h). 8: Tng vong (Cng qun). 9: c chiu (Soi ring). 10. Song dn (Dt
c hai) vi bc tranh vng trn.

Tranh Thin Tng: 1: Tm ngu (Tm tru). 2: Kin tch (Thy du). 3: Kin ngu
(Thy tru). 4: c ngu (c tru). 5: Mc ngu (Chn tru). 6: K ngu qui gia (Ci
tru v nh). 7: Vong ngu tn nhn (Qun tru cn ngi). 8: Nhn ngu cu vong
(Ngi tru u qun), vi bc tranh vng trn. 9: Phn bn hon nguyn (Tr v ngun
ci). 10: Nhp trin thy th (Thng tay vo ch).

Ban u th i s Thanh C ch v ra 8 bc, n mc "Mt vng trng" khng cn tru,

khng cn ngi chn, tng trng cho tm v php c hai u ht, php l d cho tru,
tm l d ngi chn. V sau Thin S Tc Cng e hng s cn d ri vo thng kin
nn ha thm mc chn l: "Phn bn hon nguyn", v l rng v ci, chim bay v t ri
lm km bi tng. "Phn bn hon nguyn" l tm thy c bn lai din mc, ni ln
ngha l hnh gi vo c cnh gii ca Pht. Cui cng Thin S T Vin thm vo
mc th mi l "Thng tay vo ch" tiu biu cng hnh gio ha chng sanh ca
bc vin mn vn cn hnh b tt o.

Trong cc sch tu tp Thin Trung quc, vo th k th 12, Thin s Quch Am hay

Khuch Am S Vin (Kakuan hay Kuoan Shiyuan: 1100-1200) li cho mn sinh
mt tp miu t cc bc tim ng rt ni danh gi l "Thp Mc Ngu " (hay Mi
Bc Tranh Chn Tru). Thin s Quch Am d? vo cc bn lun c ca tin nhn ri
ha bc tranh mi con tru, mn hnh nh tng trng ca tru trong Lo gio, ri
vit bi tng v li bn bng vn xui. B tranh ca Ngi thun cht Thin, su sc hn
cc b ca cc bc tin bi. Mi con tru biu hin cho nhng bc tun t trong s
chng ng bn lai din mc (hay thc tnh, hay pht tnh). T y, n tr thnh ngun
cm hng su xa cho cc thin sinh, v kh nhiu tranh phng theo bc ha ca Thin s
Quch Am c v ra hng bao nhiu th k.

Khi cc thin s Nht i cu hc Trung quc v, du nhp Thin vo t Nht v t

Zen hng thnh th Thp Mc Ngu cng c tn tng, n tng v rt nhiu tranh
mc bn c khc ra. y ngi vit ch xin gii thiu cng qu c gi phn dch t
bn Anh ng ca cun Zen Flesh, Zen Bones (su tp bi Paul Reps) v tranh ha tng
i mi nht ca ngh nhn mc bn ni danh Tomikichiro Tokuriki, con chu ca ging
di danh ting lu i Nht v lin tip lm ch tr tht Daruma-do (Daruma l ch
Nht ca B t Ma). Tranh chn tru mc bn ca ng p chn phng v ngha
v hn chng khc g tranh gc ca Thin s Quch Am.

Mong rng, cng ging nh v Thin t Trung Hoa, c gi khm ph ra c vt chn

t ti ca ngi, mang gy trc cu i ca ngi v bu ru thm nu khng thng
thng tay vo ph ch gic ng tha nhn, th bit u khi nghin ngm nhng bc
tranh, tng nhng bi k, c nhng li bn ca thnh nhn, bt cht trong mt st na
tm mnh sng chiu linh quang vin mn. y l n Ng vy.

1. I TM TRU (TM NGU)

Trong cnh ng ca th gian ny, ta khng ngng vch c cao i tm tru.

Theo nhng dng sng khng tn, lc vo nhng ng mn chng cht trong nhng dy
ni xa,

Sc kit v thn r ri nhng ta vn cha tm thy tru u c.

Ta ch nghe cn trng r rch trong rng sut m.

Li bn: Con tru chng bao gi tht lc. N vn s s ra u phi kim tm? Chng
qua ch v ta ri xa thc tng cu mnh nn ta khng h thy n. Trong s m mui ca
sc tng m ta mt du vt ca n. xa cn nh, ta thy nhiu ng an nhau, nhng
u l con ng chnh. Lng tham v s hi, tt v xu rng buc ly ta.

2 TM C DU CHN TRU (KIN TCH)

Di nhng tn cy dc theo b sng, ta tm thy nhng du chn tru!

Ngay c di ln c thm ta thy nhng du chn ca n.

Ln su vo nhng dy ni xa chng cng r nt.

Nhng vt ny khng th che du c nh mi ngc nhn tri.

Li bn: Hiu c li dy, ta thy du chn ca tru. Ri ta bit rng, nh nhiu dng
c c ch t kim lai, mun vn sc tng u do ng to ra. Lm sao ta thy c
thc v o nu ta khng phn bit? Khi cha vo c ca, hn nhin ta phi tm cho ra
con ng.

3. THY TRU (KIN NGU)

Ta nghe c ting ht ca chim ha mi.

Nng m, gi m, lau lch xanh ti dc b sng,

y tru no trn c!

Ha s no c th v c ci u ln ny, cp sng to n?

Li bn: Nu ai nghe ting, c th cm nhn c ngun. Va khi lc cn ha hp, ca

nhp. Vo bt c ni no ta cng u nhn thy u con tru! S kt hp ny c nh
mui tan trong nc, nh mu ha trong thuc nhum. Vt d nh b nht cng khng
ri khi bn ng.
4. BT C TRU (C NGU)

Sau mt cuc nh vt vt v ta nm c n.

Tm v sc ca n d di khng suy suyn.

N vng chy ln ng cao ngn my che ph,

Hoc ng sng di vc su khng c no vo.

Li bn: N sng trong rng lu, nhng ta bt c n hm nay! S m say cnh sc

lm n lc ng. V ham mun c ngon hn, n lang thang phiu bc. Tm ca n
cn bng bnh v khng chu thun phc. Nu mun n nghe li, ta phi dng roi.

5. THUN HA TRU (MC NGU)

Roi v dy tht l cn,

Khng th n li chy cn xung con ng t bi.

c hun luyn tt th n tr nn nhu ha.

Ri khi c th, n bit nghe li ch.

Li bn: Mt nim khi th nim khc theo sau. Khi nim u ny sinh t gic ng, th
nhng nim k tip l chn thc. Do m mui m mi vt tr nn khng thc. o tng
khng t ngoi cnh m bi ch quan. Hy nm cht dy x mi v khng nn nghi
ngi.

6. CI TRU V NH (K NGU QUI GIA)

Ci tru, ta thong th quay v nh

Ting tiu ca ta ro rc chiu t

Ngn tay ly nhp, ta ha iu khng ngng.

Ai nghe nhc khc du dng ny xin tu cng ta.

Li bn: Cuc tranh u qua; c hay thua u khng khc. Ta ht bi ca ca tiu

phu v thi iu ng giao. Ci tru, ta ngm my tri bng bnh. Ta i ti d ai c gi
git li.

7. KHNG CN TRU (VONG NGU TN NHN)

Ci tru, ti v n nh

Lng ti thanh thn. Cng th, tru yn ngh.

Chiu bung xung an ha diu vi,

Trong cn nh tranh, ti ct roi v dy.

Li bn: Php bt nh. Ta ch tm mn chuyn tru. N cng nh s tng quan gia
th v by, gia c v li, gia vng v cn, hay trng va l khi my. Mt tia sng
xuyn sut v th v chung.

8. C TRU V K CHN U KHNG (NHN NGU CU VONG)

Roi, dy, ngi, v tru - tt c tan vo KHNG.

Ci tri bao la nn khng iu g c th li du.

Lm th no mt bng tuyt c th tn ti trong la hng?

y l vt chn ca ch T.

Li bn: Nhiu s qua. Tm khng cn chng ngi. Ta khng mong cu ci gic

ng. (Dch gi thm: " ... V kh, tp, dit o. V tr dic v c" ..."Tm v qui ngi,
v qui ngi c. V hu khng b vin ly in o mng tng cu cnh Nit Bn"). Ta
cng khng tr vo ni khng gic ng. V ta khng vng mc vo c hai, mt khng
h nhn thy ta. Nu hng vn chim cng hoa trn ng ta i, s tn thn cng ch l
v ngha.

9. TR V NGUN (PHN BN HON NGUYN)

nhc lm cng mi quay c v ngun.

Bit th khi u nn b m v ic!

An tr trong nh mnh, chng bn tm n sc n khng,

Con sng mi tri m m v hoa vn .

Li bn: Ngay t ban u, chn l sng t. Qua thin nh, ta qun n sc tng hp
tan. Nu ai khng chp vo sc tng th vn t ti. Nc xanh lng lnh, ni thm
m mu, v ta thy ci ang to hnh v ci ang tan ra.

10. THNG TAY VO CHI HAY NHP TH (NHP TRIN THY TH)

Ngc trn chn t, ta chen vai cng nhn th.

o rch bi nh, nhng ta tht an ha.

Ta no cn ma thut c sng lu;

Ngay lc ny, trc mt ta, hng cy kh sng li.

Li bn: Bn trong cnh cng ca ta, ch thnh chng bit ta. V p ca mnh vn ta
khng ai thy c. Ti sao ngi ta phi i tm du chn ch T? Ta thng tay vo ch
vi bu ru v quay v vi gy trc. Ta gh tu qun v ph ch, v bt c ai ta nhn
cng thnh gic ng.

Trn Trc Lm
Thng Ging, 1997; B tc 7, 2000.