TEMA 9. A PREHISTORIA.

1. CUANTO TEMPO ABARCA?

A Prehistoria unha etapa temporal que vai dende a orixe da especie
humana (hai mis de dous millns de anos), ata a aparicin da escritura (hai mis
de 5500 anos). Algns autores sitan os inicios da Prehistoria na poca dos
primeiros homnidos( fai 6-7 millons de anos)
Da Prehistoria non existen documentos escritos, s nos chegaron testemuos
arqueolxicos (pedras talladas, fsiles humanos, pinturas...).

2. A SADA DE AFRICA DOS NOSOS

ANTEPASADOS.
Os primeiros homnidos,antepasados do xnero homo, o que pertenecemos
ns, apareceron en frica hai seis ou sete millns de anos. Entre os 4 os 2 millones
de aos coexistieron en frica diferentes especies de homnidos, pero os fsiles
mellor coecidos son os dos Australopithecus, dos que hay diferentes especies. Os
individuos do xnero Homo xurdiron hai 2,8 millns d anos.
O xnero Homo evolucionou fsica e culturalmente (Homo habilis, Homo
ergaster, Homo erectus, Homo antecessor, etc.) ata desembocar no ser humano
actual (Homo sapiens).

1
 3. A ORIXE DA ESPECIE HUMANA: O PROCESO DE
HOMINIZACIN.
O ser humano o resultado dunha lenta evolucin. Para adaptrense a unhas
novas condicins climticas (aumento das temperaturas da Terra e desaparicin de
zonas de bosque) e poderen sobrevivir nun medio mis hostil, alguns primates
iniciaron unha serie de cambios.
Estas transformacins deron lugar aparicin dos primeiros homnidos
(individuos parecidos aos humanos) e, mis adiante, especie humana. Foi un
longo proceso que durou millns de anos, e que se coece como hominizacin.
Durante esta longa etapa, os seres humanos foron mudando o seu aspecto f-
sico, desenvolveron novas tcnicas (fabricar instrumentos, dominar o lume,
elaborar cermica, fundir metais...) e aprenderon a vivir en sociedade. Todo isto
supuxo un progreso tecnolxico e cultural.
CAMBIOS FSICOS E CULTURIS.
CAMBIOS FSICOS
Posicin vertical e a marcha bpede maior campo de visin,
liberacin das extremidades , uso das mans parafabricar e manipular utensilios.
Mais capacidade cranial e aparicin da fronte plana
desenvolvemento do cerebro.
Diminucin das mandbulas e dos dentes.
Diminucin dos arcos superciliares (osos por enriba das cellas) e a
presenza do queixo.
CAMBIOS CULTURIS
O incremento da intelixencia facilitou a aparicin de cambios culturis:
Fabricacin e uso de instrumentos para cortar os alimentos, cazar,
pescar...
Creacin, utilizacin e control do lume para cociar, quentarse, iluminar e
defenderse.
Creacin e utilizacin da linguaxe.
A colaboracin en grupo para realizaren tarefas complexas como a caza.
Conciencia da morte e enterramento dos difuntos.
Aparicin da arte.
4. AS ETAPAS DA PREHISTORIA.
A. O PALEOLTICO: (2,8 millones de aos-10000 aos). Inferior,
Medio e Superior.
Paleoltico, significa "pedra vella", pedra tallada de xeito moi rudimentario
cos golpes doutra pedra e osos pero sin pulila, sen traballala moito.
OS SERES HUMANOS NO PALEOLTICO.
Eran nmades.
Eran depredadores : cazaban, recolectaban froitos e pescaban.
Fabricaban e usaban instrumentos para cortar os alimentos, cazar,
pescar... peles para abrigarse. Ao principio utilizaban simples pedras talladas
(seixos ou croios) e mais tarde utilizaron silex, mineral co que tallaban bifaces
(ferramentas cortadas polas das caras) para cortar madeira, despezar animais,
arrancar tubrculos, perforar osos, etc.
Co tempo fabricaron tiles mis especializados, como raspadeiras, puntas de
lanza, perforadores, e empregaron novos materiais, como o oso e a hasta, cos
que facan anzis e arpns para pescar, agullas para coser e arcos e propulsores
para lanzar frechas.
Utilizaban o lume para cociar, quentarse, iluminar e defenderse das feras.
Crearon a linguaxe.
2
 Iniciaron a colaboracin en grupo
Comezaron a enterrar seus difuntos.
Crearon a arte.

B. O NEOLTICO: (10000 a C - 5000 a C.).

Neoltico significa "pedra nova", pedra traballada de xeito mais elaborado,
pulida. Sen embargo o que define a esta etapa e a creacion da agricultura e da
gandara e o paso do ser humano de nmada a sedentario. O cultivo da terra e a
domesticacin de animais inicironse nunha zona de Oriente Prximo regada polos
ros Tigris, Eufrates e Nilo, que se coece como o Crecente Frtil. Simul-
taneamente, o Neoltico desenvolveuse noutras zonas de Asia e Amrica.
A partir do VII milenio a.C, a agricultura foise espallando cara a Europa, a
travs do Mediterrneo, polas rexins costeiras e, seguindo os rios centroeuropeos,
acadou o interior do continente.

OS SERES HUMANOS NO NEOLTICO.

Eran sedentarios.
Convrtense en agricultores observando que as sementes soterradas daban
lugar a unha nova planta.Os primeiros cultivos foron os cereais(trigo,
cebada,...),legumes(lentellas, chcharos...).
Convrtense en gandeiros observando o comportamento dos animais do
seu arredor e domesticndoos. Os primeiros animais domesticados foron as cabras,
as ovellas e os porcos
A agricultura e a gandeira fixeron necesaria a fabricacin de novos tiles
como a fouce para segar, o muo para moer o gran, a aixada para cavar, e o
3
machado, a cermica, o fuso, para convertir fibras naturais (la, lio) en fos, e o
tear, para poder elaborar un tecido.
Aparecen as primeiras aldeas, que se situaban en elevacins do terreo
prximas a cursos de auga e adoitaban protexerse con muros ou foxos. Eran
autosuficientes, anda que existan os trocos. As vivendas construanse de adobe
(barro e palla) ou de ladrillos e cubranse con polas e tamn palla. Eran de planta
rectangular ou circular. Tian unha dependencia que contia o fogar e outra na que
abrigaban os animais.

C. A EDADE DOS METAIS: OS PRIMEIROS METALRXICOS

O DESCUBRIMENTO DOS METAIS
A metalurxia iniciouse en Oriente Prximo cara ao V milenio a. C. O primeiro
metal que se utilizou foi o ouro, que se golpeaba en fro cun martelo ata deixalo
plano coma unha lmina (martelada). Co ouro elaborbanse xoias e obxectos
ornamentais. Posteriormente xurdiron o cobre, o bronce e o ferro, que lles dan
nome s tres etapas da idade dos metais:
Idade do cobre (5000 a. C). Co cobre iniciouse a forxa, que consiste en
quentar o metal para moldalo mellor (forxa). A fundicin un proceso mis
complexo mediante o cal se quenta o metal ata licalo para poder darlle forma
envorcndoo( vertndoo) en moldes.
Idade do bronce (3000 a. C). Algns artesns empezaron a mesturar cobre
e estao, e obtiveron o bronce. Este metal era mis duro e cortante.
Idade do ferro (2000 a. C). O ferro un metal cuxa dureza e resistencia o
fan idneo para a fabricacin de armas e utensilios agrcolas. Por primeira vez a
maioria da poboacin tivo acceso a instrumentos de metal.
A SOCIEDADE
A metalurxia produciu importantes transformacins na sociedade neoltica. A
elaboracin de metais era unha tarefa difcil, que requira de verdadeiros espe-
cialistas. Isto supuxo unha maior divisin do traballo e a aparicin de artesns
(metalrxicos, xoieiros, ceramistas...), que producan novas mercadorias. Todo isto
estimulou o intercambio de produtos (comercio). Para facilitar o transporte a maior
distancia inicironse as primeiras formas de navegacin a vela e inventouse a
roda, que se usaba en carros tirados por animais (bois e cabalos). Co
desenvolvemento de oficios especializados apareceron grupos sociais
diferenciados que empezaron a acumular riqueza.
A necesidade de defender as terras, os rbanos e os obxectos implicou o
xurdimento de grupos de guerreiros, encabezados por un caudillo ou rei que
exercia o seu poder sobre unha ou varias aldeas (tribo)
1. Elaboracin de metais
1. Especialistas.
1. Divisin do traballo

4
1. Aparicin de artesns(metalrxicos, xoieiros, ceramistas...)

1. Novas mercadoriasintercambio de produtos (comercio)

1. Transporte(navegacin a vela e transporte rodado, en carros

1. Grupos sociais diferenciados que empezaron a acumular riqueza
1. Aparicin de caudillos e grupos de guerreros para defender as propiedades.
1.

5
 D. O MEGALITISMO.
un fenmeno cultural localizado principalmente en Bretaa(Francia), sur de
Gran Bretaa, Irlanda, e na pennsula ibrica que se inicia a partir de finais do
Neoltico, despois do V milenio antes de Cristo e dura ata o segundo milenio. O que
define este fenmeno son as construcins arquitectnicas feitas con grandes
bloques de pedra denominados megalitos.
1. TIPOS DE CONSTRUCCINS.
MENHIR
unha gran pedra chantada verticalmente sobre o solo. Crese que os
menhires podan ser conmemorativos ou unha marca territorial..
DOLMEN
Baixo o nome de dolmen agrpase unha gran diversidade de monumentos
caracterizados por ter unha cmara formada por grandes pedras verticais que
sosteen unhas lousas que o cobren. Alguns posen unha nica cmara, e outros,
un corredor que desemboca nunha cmara. Tamn os hai que teen unha galeria
cuberta con pedras planas. posible que todos estivesen cubertos e protexidos
por montculos de pedras e area.
CROMLECH
Est formado por un conxunto de pedras verticais e lousas horizontais
dispostas formando un crculo. A sa funcin poderia estar relacionada con algn
culto agrario ou solar

E. ARTE E MAXIA NO PALEOLTICO.

A finais do Paleoltico, os homes e as mulleres comezaron a dar mostras de
sensibilidade artstica, e crearon as primeiras mostras de arte, que se coecen
como arte rupestre (das covas), Nas paredes das covas realizaron mltiples
pinturas (arte parietal). Tamn esculpiron e gravaron obxectos de pedra, oso e
hasta (arte mobiliar). Non se sabe con precisin por que empezaron a pintar ou a
esculpir, nin o significado preciso que lies daban s sas obras.
Que intencin tian os nosos antepasados cando realizaban obras que
amosan un claro sentido artstico ?
Segundo os prehistoriadores, non se trataba de simples obras decorativas
que buscaban a beleza da "arte pola arte". Por iso propuxronse diversas
interpretacins e probable que non haxa unha nica explicacin.
1. AS PINTURAS DAS COVAS (arte parietal)
A meirande parte das pinturas rupestres atpanse no interior das covas e en
abrigos das rochas. As pinturas rupestres mis antigas, de hai 30 000 anos, teen
unha tcnica naturalista. Representan animais soltos (bisontes, cabalos, cervos,
mamuts, rinocerontes, etc.) con moitos detalles e aproveitan os santes das rochas
para dar sensacin de volume. Ainda que mis escasos, tamn existen perfis de
mans e estraos smbolos xeomtricos. As cores utilizadas con mis profusin son
o vermello, o ocre e o negro. A mido a figura est contornada cun trazo negro.
INTERPRETACINS DA PINTURA RUPESTRE.
Maxia de caza. A pintura formaba parte dun ritual mxico propiciatorio da
caza. Representbanse os animais que desexaban cazar.
Santuarios. Como as pinturas estn nas paredes profundas e mis escuras
das covas, que non eran habitadas, crese que constituan santuarios nos que se
realizaban as cerimonias rituais dirixidas por un mago ou chamn.
Algunhas pinturas representan figuras humanas que poderan asociarse cun
feiticeiro.

6
 Culto fertilidade. Algns signos xeomtricos interpretronse como signos
sexuais, que representan homes e mulleres e poden relacionarse coa reproducin e
o culto fertilidade.
AS CORES DA PINTURA RUPESTRE
As cores elaborbanse con pigmentos naturais (carbn vexetaL, xidos de
ferro...), que se mesturaban con graxa de animal para mellorar a fixacin s
paredes. Pintaban cos dedos, con plumas de animais e polas vexetais. As pinturas
mis serodias, de hai uns 10 000 anos, representan escenas de caza ou da vida
cotia, e nelas aparece a figura humana. Son mis esquemticas e adoitan ser
monocromticas.

2. ARTE MOBILIAR (escultura e gravados)

Est constituda por un conxunto de pequenos anacos de lousa ou calcita con
animais gravados ou pintados, as como propulsores decorados e colgantes de oso
ou marfil. Tamn esculpiron pequenas figuras coecidas co mo Venus paleolticas.
Elaboradas en pedra, oso ou hasta. Representan mulleres esaxerando as partes do
corpo relacionadas coa maternidade (coxas, cadeiras e peito).Crese que formaban
parte dun culto dedicado fecundidade.
F.A PREHISTORIA NA PENNSULA IBRICA.
A Pennsula Ibrica est poboada desde hai mis de 800 000 anos. Atopamos
nela depsitos de todas as etapas da Prehistoria, que amosan a evolucin das
formas de vida das comunidades prehistricas.
CRONOLOXA
Paleoltico (800000-8000 a.C.)
Neoltico (8000-3000 a.C.)
Idade do Cobre (3000-1700 a.C.)
Idade do Bronce (1700-1000 a.C.)
Idade do Ferro (I milenio a.C.)

1. O PALEOLTICO
PRIMEIROS POBOADORES
Os primeiros poboadores , chegados de frica, asentronse nela hai uns 800
000 anos.
Os seus restos foron atopados no xacemento da Gran Dolina, na serra de
Atapuerca (Burgos), e constiten unha especie coecida como Homo
antecessor.
PINTURA RUPESTRE
A Pennsula Ibrica presenta das zonas diferenciadas, segundo o estilo das
sas pinturas:
Na zona cantbrica (a partir do ano 30000 a.C.) predomina a representa-
cin naturalista de animais, case sempre illados e pintados con vivas cores.
Destaca a cova de Altamira (Cantabria).
Na rea mediterrnea ou levantina (a partir do ano 6000 a.C), cunha
tcnica mais esquemtica, aparecen escenas de grupo que adoitan representar a
vida cotia (caza, recoleccin...) e estn pintadas cunha soa cor.
2. O NEOLTICO
Desenvolveuse na Pennsula grazas chegada ao levante de poboadores
procedentes do Mediterrneo oriental e evolucin das poboacins autctonas en
contacto con eles.
Na Pennsula existe unha gran diversidade de culturas neolticas,
caracterizadas polo tipo de cermica que elaboraban: con incisins de
cunchas(cardial) ou de cor avermellada(almagra)
3. A IDADE DOS METAIS
7
 Os poboados da Idade do Cobre atpanse asociados difusin da cermica
campaniforme e do megalitismo, moi estendido en toda a Pennsula. Destaca o
depsito de Los Millares, un dos primeiros poboados fortificados.
Da Idade do Bronce sobresae a cultura de El Argar, composta por diferentes
poboados, con un alto nivel de desenvolvemento tecnolxico, urbanstico e de
intercambios ou trocos comerciais.
O desenvolvemento da metalurxia do ferro tivo lugar coa chegada
Pennsula dos pobos colonizadores. Deles proveen as primeiras noticias
escritas sobre as nosas terras, que marcan o inicio dos tempos histricos.

G. A PREHISTORIA DE GALICIA
1. OS PRIMEIROS POBOADORES
Desde as pocas mis remotas do Paleoltico, grupos de cazadores-
colleiteiros ocuparon o territorio galego e estableceron os seus campamentos ao
aire libre en Toen (Ourense), na desembocadura do ro Mio, e nas Gndaras de
Budio (Pontevedra) e Arbo (Pontevedra).
En Vilalba (Lugo), nun abeiro rochoso, atopronse testemuos de ocupacins
mis recentes de cazadores-colleiteiros: instrumentos de slex, cristal de rocha e
outras pedras.
Os derradeiros grupos paleolticos diversificaron os seus recursos econmicos
e incorporaron sa dieta a inxestin de moluscos en grandes cantidades. A
acumulacin das cunchas produce un tipo de xacemento arqueolxico: os
cuncheiros.
2. 0 NEOLTICO
A partir do ano 5000 a.C. principiaron a agricultura e a gandara. As
comunidades galaicas coidaban animais coma o porco, cabras e ovellas, e
cultivaban cereais coma o trigo e o millo mido.
Durante o Neoltico desenvolvronse das das manifestacins mis
coecidas de Galicia: os petrglifos e os meglitos. Ambas as das manteranse
ata a Idade dos Metais.
3. A CHEGADA DA METALURXIA EN TERRAS GALEGAS
A riqueza mineral de Galicia, especialmente en estao, favoreceu a chegada
de buscadores de metais a partir do II milenio a.C. que difundiron a metalurxia.
Xurdiron, daquela, numerosos focos mineiros e de fabricacin de ferramentas
de metal.
Ademais disto, intensifcase a explotacin do gando e da agricultura, e sobre
todo incianse trocos comerciais con Bretaa (Francia), Cornualles (Inglaterra), Por-
tugal e con outras civilizacins do Mediterrneo.
A chegada da metalurxia supuxo un gran desenvolvemento artstico, tal e
como amosan as moitas alfaias deste perodo. Salienta o Tesouro de Caldas de
Reis (Pontevedra), composto por numerosas pezas de ouro e considerado o
conxunto artstico mis importante da

8
9
10
11
lasesdesocialesarcas.blogspot.com.es/2014/01/el-neolitico-el-nacimiento-de-la.html

12