EDUCACIN ESPECIAL

2 Grado de Pedagoxa. Curso 2013-2014.

Facultade de Ciencias da Educacin. Campus Vida.
Universidade de Santiago de Compostela.
Profa. Ysica Teijeiro Bo
yesica.teijeiro@usc.es

1. O MBITO DAS DISCAPACIDADES:

ASPECTOS CONCEPTUAIS E
DESENVOLVEMENTO LEXISLATIVO
1. O MBITO DAS DISCAPACIDADES:
ASPECTOS CONCEPTUAIS E
DESENVOLVEMENTO LEXISLATIVO
HISTORIA DA EDUCACIN ESPECIAL
CONCEPTUALIZACIN
MARCO LEGAL E INSTITUCIONAL
1. O MBITO DAS DISCAPACIDADES:
ASPECTOS CONCEPTUAIS E
DESENVOLVEMENTO LEXISLATIVO
HISTORIA DA EDUCACIN ESPECIAL
CONCEPTUALIZACIN
MARCO LEGAL E INSTITUCIONAL
 Historia da Educacin Especial
As orixes
Sculos X-IX a.C.
As leis permitan que os recen nacidos con algn signo de
debilidade ou algn tipo de malformacin puideran ser
sacrificados.
A sociedade xeralmente sempre se mantivo apartada do
diferente.
Descoecemento
Temor

Sempre foron grupos de baixa consideracin social.

 Historia da Educacin Especial
As orixes
Grecia: Expresin do mal ou de
enfermidade. Non son tiles sociedade
Antigidade

Roma: Debilidade, enfermidadeSon

suxeitos prescindibles

Exipto: Expresin da divinidade. Son

obxecto de veneracin
 Historia da Educacin Especial
As orixes
O ordenamento social e
administrativo convrtese en
suxeito de control

Renacemento
No S. XVI Pedro Ponce de Len
desenvolve o mtodo oral para o
ensino de nenos xordos, que ser
desenvolvido tamn por Pablo
Bonet
 Historia da Educacin Especial
Os centros de internamento (institucionalizacin
As orixes da caridade) pasan a mans do estado.
Florecemento das institucins que apartan a
anomia das ras.

No mbito institucional aparecen os mtodos

clasificatorios para agrupar s diferentes, tolos,
delincuentes, enfermos

S. XVII-XVIII En 1755 Carlos Miguel Mara de epe crea en

Pars a primeira escola pblica para a educacin
de sordomudos

En 1784 Valentin Hay crea en Pars un instituto

para nenos cegos

Aparece a primeira clasificacin de enfermidades

mentais (Philipe Pinel) e inciase a terapia
ocupacional
 Historia da Educacin Especial
As orixes

L Braille (discpulo do Instituto para

cegos de Pars) Perfecciona o mtodo
S. XVIII de lecto-escritura tctil de Charles
Barbier (militar) quen o inventou para
transmitir ordes a postos de avanzada
sen delatar a posicin ao inimigo
 Historia da Educacin Especial
Perodo da institucionalizacin
Comeza a finais do S. XVIII anda que se consolida no
S.XIX
Con dous fitos fundamentais:
Procura de tratamentos das deficiencias
Jean Itard
douard Seguin
Activa e persistente labor de reforma social
Dorothea Dix
Samuel Howe
 Historia da Educacin Especial
SCULO XIX.
COMEZO DA EDUCACIN ESPECIAL

1) JEAN MARC GASPARD ITARD (1774-1838) E DUARD

SGUIN (1812-1880)

2) SAMUEL HOWE (1801-1876)

3) OVIDIO DECROLY (1871-1922)

4) MARA MONTESSORI (1870-1952)

 Historia da Educacin Especial
SCULO XIX. COMEZO DA EDUCACIN ESPECIAL

1) JEAN MARC GASPARD ITARD E DUARD SGUIN

Considerados tradicionalmente como os pais da
educacin especial
Itard contribuu decisivamente evolucin da
educacin especial en canto s actividades
pedagxicas que desenvolveu para a educacin do
neno salvaxe de Aveyron
Sguin, discpulo de Itard, deseou un mtodo
fisiolgico que abarcaba a educacin do neno idiota
desde os seus primeiros momentos da vida ata a
formacin vocacional de emprego
 Historia da Educacin Especial
SCULO XIX. COMEZO DA EDUCACIN ESPECIAL

2) SAMUEL HOWE
Creou centros para a educacin de xordos e cegos
Ensinou a un neno xordo e cego a falar mediante
un alfabeto manual
Foi a primeira influencia para a creacin da escola
de Harford.
 Historia da Educacin Especial
SCULO XIX. COMEZO DA EDUCACIN ESPECIAL

3) OVIDIO DECROLY
INTRODUCE A ORIENTACIN GLOBALIZADORA DA EDUCACIN
A ESCOLA A DE SER PARA O NENO, NON O NENO PARA A ESCOLA

Isto significa que a actividade educativa debe de partir sempre dos

intereses e necesidades do alumno, o que implica unha determinada
organizacin do ambiente escolar para que o neno atope al as
motivacins adecuadas s sas curiosidades naturais, sen coaccin
pero con condicionamentos, de acordo con cada neno en particular
(idade, estado de sade, estado psicolxico, etc.) e suxerindo
actividades que se adapten a cada neno en particular
 Historia da Educacin Especial
SCULO XIX. COMEZO DA EDUCACIN ESPECIAL

4) MARA MONTESSORI

Comeza a elaborar e aplicar de forma sistemtica

programas para a educacin dos deficientes mentais.
No transcurso do tempo xrase un modelo de
atencin educativa no que os alumnos cun baixo
cociente intelectual son situados en aulas especiais
segregadas
Xorde deste xeito, unha nova figura profesional, a do
profesor de educacin especial
 Historia da Educacin Especial
Durante o S. XIX e principios do XX

Achegas da Psicoloxa Experimental ( -Fechner)

Avances no campo da avaliacin individual (-Galton)
 Historia da Educacin Especial
O S. XX e os cambios de perspectiva
Problemas sociais consecuencia da Revolucin Industrial
Movemento da Escola Nova
Recoecemento dos dereitos dos suxeitos
(obrigatoriedade do ensino)
Traxectoria dos avances no campo terico e prctico
Desde a Medicina
Desde a Psicoloxa
Desde a Pedagoxa
Desde a Filosofa
Desde a Socioloxa
 Historia da Educacin Especial
O S. XX e os cambios de perspectiva
Xorden dous tipos de institucins: as de tipo mdico
e as de tipo educativo
Incorporacin de probas evaluativas con carcter
clasificatorio (Medida da intelixencia de Spearman ,
Terman, Cattel e Wechsler)
Interese do campo da Didctica, con Decroly
(impulsor de principio da globalizacin) ou
Montessori (os seus estudos sobre a infancia)
Surgimiento de tratamentos e institucins
diferenciadas segundo das caractersticas expostas
(xordos, cegos, sndrome de Down, parlise
cerebral,)
1. O MBITO DAS DISCAPACIDADES:
ASPECTOS CONCEPTUAIS E
DESENVOLVEMENTO LEXISLATIVO
HISTORIA DA EDUCACIN ESPECIAL
CONCEPTUALIZACIN
MARCO LEGAL E INSTITUCIONAL
 Conceptualizacin

Entndese a Educacin Especial como a

atencin educativa prestada aos alumnos
que presentan algn tipo de deficiencia
fsica, psquica, social, cultural, etc., que lles
impide realizar as sas aprendizaxes
seguindo o ritmo do resto dos alumnos
 Conceptualizacin
Modelos de intervencin en Educacin Especial

Termos e autores Notas de identificacin

Pedagoxa curativa Coidados que require o nio cun grado de
Asperger, 1966 desenvolvemento en situacin de desvantaxe
Debesse, 1969 Debido a factores de natureza individual ou social
Circunscrbese mbito del aprendizaxe
Basease nas potencialidades especficas dos
Pedagoxa correctiva
suxeitos
Bomboir, 1971
Vinculado pedagoxa correctiva e ensinanza
correctiva
Identificado coa educacin especial
Proxectado sobre o suxeito cara o
Pedagoxa Especial
desenvolvemento normal
Zaballoni, 1979-1983
Considerando as sas potencialidades de
aprendizaxe
 Conceptualizacin
Modelos de intervencin en Educacin Especial

Termos e autores Notas de identificacin

Pedagoxa teraputica Identificada coa curativa, coa diferenza de que
Garca Hoz, 1958-1978 nesta o feito da sanacin dse como real e por
Moor, 1978 tanto desaparecera o hndicap; en cambio, a
Meler, 1982 teraputica considerase como un proceso de axuda
Ortiz, 1988 co resultado de constante mellora
Dende o campo da Didctica arbitrar os
Ensinanza Especial mecanismos precisos para atender s alumnos con
Unesco, 1958 limitacins dirixndoos cara o seu mximo
desenvolvemento(estratexias, tcnicas, etc.)
A Didctica Diferencial establece modelos de
Didctica Diferencial e ensinanza en funcin dos modos de aprendizaxe
Especial dos suxeitos
Comes, 1987 Organizar mtodos e recursos en funcin das
necesidades dos suxeitos
 Conceptualizacin
Modelos de intervencin en Educacin Especial

Termos e autores Notas de identificacin

Didctica Especial e A diferenza un valor
Diferenciada Esixe a adaptacin de modelos e
Lpez Melero, 1990 patrns axustados s diferenzas
Como, 1991 individuais
Didctica Establece modelos de ensinanza
Curativa/Teraputica deacordo coas capacidades educativas
(D. Diferencial) dos suxeitos para conseguir melloras
Fernndez Huerta, sucesivas e gradualmente
1985
 Conceptualizacin
TRANSFORMACINS NO CONCEPTO DE
EDUCACIN ESPECIAL. Marchesi e Martn (1990)
1) UNHA CONCEPCIN DISTINTA DOS TRASTORNOS DO
DESENVOLVEMENTO E DA DEFICIENCIA. A QUE ESTA
CONSIDERADA EN RELACIN COS FACTORES AMBIENTAIS E COA
RESPOSTA EDUCATIVA MIS ADECUADA. CONTMPLASE
VINCULADA ESTREITAMENTE COA MAIOR OU MENOR
CAPACIDADE DO SISTEMA EDUCATIVO PARA PROPORCIONAR
RECURSOS APROPIADOS.
2) UNHA PERSPECTIVA QUE D MAIOR IMPORTANCIA S
PROCESOS DE APRENDIZAXE E S DIFICULTADES QUE ATOPAN OS
ALUMNOS PARA O SEU PROGRESO. CONTMPLASE UNHA
CONCEPCIN MIS INTERACTIVA ENTRE DESENVOLVEMENTO E
APRENDIZAXE, NAS QUE ESTE LTIMO ABRE, TAMN, VAS QUE
FAVORECEN O PRIMEIRO.
 Conceptualizacin
TRANSFORMACINS NO CONCEPTO DE
EDUCACIN ESPECIAL. Marchesi e Martn (1990)
3) O DESENVOLVEMENTO DE MTODOS DE AVALIACIN MIS
CENTRADOS NO PROCESO DE APRENDIZAXE E NAS AXUDAS
NECESARIAS QUE EN ATOPAR Os TRAZOS PROPIOS DUNHA DAS
CATEGORAS DA DEFICIENCIA.

4) A EXISTENCIA DUN MAIOR NMERO DE PROFESORES E

PROFESIONAIS EXPERTOS, TANTO NA ESCOLA ORDINARIA COMO
NA ESCOLA ESPECIAL, QUE CUESTIONAN As FUNCINS DE CADA
UN DESTES SISTEMAS ILLADOS, SINALANDO AS LIMITACINS DE
CADA UN DELES.
 Conceptualizacin
TRANSFORMACINS NO CONCEPTO DE
EDUCACIN ESPECIAL. Marchesi e Martn (1990)
5) OS LIMITADOS RESULTADOS QUE GRAN PARTE DAS ESCOLAS
ESPECIAIS OBTIAN CUN SIGNIFICATIVO NMERO DE ALUMNOS. A
HETEROXENEIDADE DE ALUMNOS QUE RECIBAN OBRIGOU A UNHA
DEFINICIN MIS PRECISA DOS SEUS OBXECTIVOS, DAS SAS
FUNCINS E DAS SAS RELACINS CO SISTEMA EDUCATIVO
ORDINARIO. AO MESMO TEMPO, AS DIFICULTADES DE INTEGRACIN
SOCIAL POSTERIOR DOS SEUS ALUMNOS CONTRIBURON A QUE SE
PENSASE QUE PODERAN EXISTIR OUTRAS FORMAS DE
ESCOLARIZACIN COAS DEBIDAS GARANTAS, PARA UN SECTOR
DESTES ALUMNOS QUE NON ESTABAN GRAVEMENTE AFECTADOS.
6) O AUMENTO DE EXPERIENCIAS POSITIVAS DE INTEGRACIN
CONTRIBUU, TAMN, A QUE A VALORACIN DE NOVAS
POSIBILIDADES EDUCATIVAS FIXSESE A partir de DATOS
CONCRETOS.
 Conceptualizacin
Necesidades educativas especiais
Primeira vez en 1978 no informe Warnock
Entndese como as caractersticas que
presentan certos suxeitos con respecto
aprendizaxe, para o que teen algunhas
dificultades cuxo abordaxe necesita medidas
educativas especiais
Elementos implicados: alteracins dos
suxeitos, procesos necesarios e mbitos
 Conceptualizacin
As alteraciones dos suxeitos (fsicas, psquicas ou
sensoriais), os condicionantes sociais e os
condicionantes escolares

Procesos necesarios (aspectos infraculturais,

compensatorios, de educacin especial, etc.)

mbitos (escolar, familiar, sociocultural, laboral,

institucional, etc.)
 Conceptualizacin
NECESIDADES
EDUCATIVAS ESPECIAIS

DICIR QUE UN DETERMINADO ALUMNO PRESENTA

NECESIDADES EDUCATIVAS ESPECIAIS, UNHA
FORMA DE DICIR QUE PARA O LOGRO DOS FINS DA
EDUCACIN PRECISAN DISPOR DE DETERMINADAS
AXUDAS PEDAGXICAS << Ou SERVIZOS. DESTA
MANEIRA, UNHA NECESIDADE EDUCATIVA
DESCRBESE EN TERMOS DAQUILO QUE ESENCIAL
PARA A CONSECUCIN DOS OBXECTIVOS DA
EDUCACIN.

Tema 1: Aproximacin histrico-conceptual Educacin Especial

 Conceptualizacin
Concepto de Necesidades
Educativas Especiais
(Ruiz, 1986)
N.E.E. como unha gama amplsima que vai desde
as mis xerais s mis especficas
N.E.E. vinculadas ao feito de esixir axudas
especficas para conseguir os obxectivos da
educacin
Identificacin das axudas cos recursos persoais,
materiais e tcnicos que debe ofertar o sistema
educativo
 Conceptualizacin
O concepto de necesidade educativa especial
(Marchesi, 1990):

Ampliou os lmites da educacin especial

Situou na escola a maior parte dos problemas do
alumnado
Subliou a indisociable vinculacin entre as
necesidades educativas especiais e a provisin de
recursos educativos para facerlles fronte
 Conceptualizacin
Atencin diversidade

A ATENCIN DIVERSIDADE engloba o

conxunto de accins educativas que nun
sentido amplo tentan previr e dar resposta
s necesidades, temporais ou permanentes,
de todo o alumnado do centro e, entre eles,
aos que requiren unha actuacin especfica
derivada de factores persoais ou sociais
relacionados con situacins de desvantaxe.
 Conceptualizacin

Clase social Xnero Etnia/cultura Discapacidade

Non
Exclusin Non Non
Non escolarizacin. escolarizacin.
Non dereito a escolarizacin. escolarizacin.
Traballo infantil Educacin
educacin Evangelizacin Ocultamiento
domstica
Segregacin
Escuelas Escuelas
Educacin Escuela popular Escuelas puente
separadas especiales
paralela

Integracin Integracin na
Comprehensividad Coeducacin Multiculturalidade
aula

Inclusin
Igual derecho a participar/ todos es todos
Conceptualizacin
 Conceptualizacin
Clasificacin da OMS (1983) sobre as necesidades educativas especiais
toda prdida o anormalidad de una estructura o funcin psicolgica o
Deficiencia

anatmica, que puede ser innata o adquirida, temporal o permanente y

que puede ser de diferentes tipos (intelectuales, de lenguaje, de audicin ,
de visin, viscerales, musculo esquelticas, desfiguradoras, generalizadas o
mltiples)

la ausencia, debido a una deficiencia, de la capacidad para realizar una

Discapacidad

actividad en la forma o dentro del marco que se considera normal para un

ser humano. Son excesos o insuficiencias en la realizacin de actividades
rutinarias que pueden ser progresivas o regresivas, reversibles o
irreversibles, temporales o permanentes. Pueden ser de: conducta,
comunicacin, cuidado personal, locomocin o destreza.

situacin desventajosa para una persona, consecuencia social de una

Minusvala

deficiencia o una discapacidad, que limita o impide el desempeo de un rol

que es normal en su grupo en funcin de la edad, sexo, factores sociales y
culturales). Las minusvalas pueden ser: de orientacin, de independencia
fsica, de movilidad, ocupacional, de integracin social o de autosuficiencia
econmica.
 Conceptualizacin
Evolucin dun trastorno segundo a OMS
Situacin
Enfermedad
intrnseca

Manifestacin
Deficiencia externa de la
enfermedad

Posibilidad
Discapacidad operativa de
la deficiencia

Resultado
social de la
Minusvala discapacidad
 Conceptualizacin
O tratamento dos alumnos con n.e.e. debe tomar ideas,
orientacins, informacin, etc das seguintes disciplinas

Bioloxa Psicoloxa
Medicina
Compor-
Sade
tamento

Laboral,
insercin Educacin
laboral
Poltica Pedagoxa
Socioloxa
Economa
 Conceptualizacin
Evolucin do concepto de Educacin Especial
EDUCACIN ESPECIAL (Concepcin tradicional)

A atencin educativa prestada s alumnos que presentaban algn tipo de

deficiencia fsica , psquica, social, cultural, etc.; que lles impide realizar os
seus aprendizaxes seguindo o ritmo do resto dos alumnos .

EDUCACIN ESPECIAL (Concepcin a partir do informe

Warnock -1978-)

Flase de necesidades educativas especiais e de suxeitos s que hai que

atender, dacordo coas suas caractersticas e dunha forma individualizada, nos
centros e nas aulas de rxime normal, facilitndolles, as, o aprendizaxe dos
contidos curriculares, o seu desenvolvemento persoal e a sa incorporacin
sociedade.

EDUCACIN INCLUSIVA

Atencin diversidade (necesidades asistenciais)

 Conceptualizacin
Integracin
un proceso dirixido a todos os alumnos. Non se
refire unicamente a aqueles de Educacin Especial
A integracin componse de tres aspectos:
O temporal: o alumno de Educacin Especial
integrado nalgn tipo de modalidade non
permanece indefinidamente nela
O instrutivo e social: a integracin non se limita
mundo da aula ou a institucin educativa (do tipo
que sexa), debe chegar a todos os mbitos nos
que vive o suxeito
 Conceptualizacin
Rasgos que definen o movemento de
integracin escolar
Implica a todos os alumnos
Ten carcter temporal, instrutivo e social
Implica un proceso instrutivo moi flexible
Ten como obxectivo a satisfaccin das
necesidades de aprendizaxe individuais
Emprega ambientes de aprendizaxe non
restritivos na medida de lo posible
 Conceptualizacin
Principios nos que se fundamenta a integracin escolar
Normalizacin: chegar a practicar un tipo de vida tan
normal como sexa posible
Maior aceptacin da diferenza
Creacin de servizos cun enfoque multiprofesional
Incremento na individualizacin dos servizos
Novo modelo de crecemento e desenvolvemento social
Para elo no mbito da escola preciso:
Crer que todas as persoas poden aprender
Saber que todos temos os mesmos dereitos
Entender que a integracin social pasa primeiro pola
integracin fsica
Comprender que os servizos deben estar nos lugares en que
se precisen.
 Conceptualizacin
Principios nos que se fundamenta a integracin escolar

Individualizacin:
Cada suxeito nico e a educacin debe respetar
esta orixinalidade
Consecuencia no ensino:
Currculo aberto e flexible
Non confundir individualizacin con ensinanza
individual
 Conceptualizacin
Principios nos que se fundamenta a integracin
escolar
Sectorizacin:
Aproximar os servizos asistenciais lugar no que se
produce a demanda

Consecuencia no ensino:
A atencin educativa (e do resto de servizos) debe
realizarse na comunidade de pertenza do suxeito
O sistema educativo non pode ser descontextualizador
 Conceptualizacin
Concepto de inclusin educativa
-Forma parte dun proceso de
inclusin social mis amplo.
- Supn a aceptacin de
tdolos alumnos, valorando as
sas diferenzas.
-Esixe novos valores na escola.
- Implica incrementa-la
participacin activa (social e
acadmica) dos alumnos e
diminulos procesos de
exclusin.
- Supn crear un contexto de
aprendizaxe inclusivo
-Esixe a reestructuracin escolar e a abordaxe desenvolvido desde o marco
desta desde unha perspectiva institucional. dun currculo comn.
- un proceso inacabado, non un estado
 Conceptualizacin
Inclusin:
proceso de anlise sistemtica das
culturas, as polticas e as prcticas
escolares para tratar eliminar ou
minimizar, a travs de iniciativas sostidas
de mellora e innovacin escolar, as
barreiras de distinto tipo que limitan a
presenza, a aprendizaxe e a participacin
de alumnos e alumnas na vida escolar.
 Conceptualizacin
As diferenzas entre integracin e inclusin
1. O MBITO DAS DISCAPACIDADES:
ASPECTOS CONCEPTUAIS E
DESENVOLVEMENTO LEXISLATIVO
HISTORIA DA EDUCACIN ESPECIAL
CONCEPTUALIZACIN
MARCO LEGAL E INSTITUCIONAL
 Marco legal e institucional
N.E.E. na lexislacin espaola
Patronato
Ley General de Instituto Nacional
Nacional de E.E.
Educacin (1970) de E.E. (1975)
(1955)

Constitucin Espaola (1978) art. 49

LISMI, 1982
Ordenacin E.E., 1982
RD. 1174/83 Ed. Comp., 1983
LODE, 1985
R. D. Ordenacin, 1985
Real Patronato de
E.E. (1976)
LOGSE, 1990
RD. 696/95 Orde, n.e.e.
LOCE, 2002
LOE, 2006
Orden EDU/849/2010
LOMCE (2013)
 Marco legal e institucional
LEI XERAL DE EDUCACIN (1970)
NELA....
- Fxanse as bases para a incorporacin vida
social dos alumnos con necesidades
educativas especiais
- Considrase que o obxectivo da formacin
lograr o pleno desenvolvemento de cada
persoa, segundo as sas condicins e
caractersticas
 Marco legal e institucional
INSTITUTO NACIONAL DE EDUCACIN
ESPECIAL (1975).
- OBXECTIVO: Ordenar o panorama educativo ante a
heteroxeneidade de centros existentes
- PRESENTA: o Plan Nacional para a Educacin
Especial (1978), no que a normalizacin e a
integracin escolar son obxectivos a conseguir
- DEFENDE QUE moitos nenos con NEE poden
acceder educacin ordinaria, polo que propugna a
sa integracin nos colexios xunto aos demais
 Marco legal e institucional
LEI DE INTEGRACIN SOCIAL DO
MINUSVLIDO (LISMI, 1982).
- Apiase non artigo 49 d Constitucin:
Os poderes pblicos realizarn unha poltica de
previsin, tratamento, rehabilitacin e integracin dos
diminudos fsicos, sensoriais e psquicos, aos que
prestarn a atencin especializada que requiran e
ampararan especialmente para o goce dos dereitos que este
Ttulo outorga a todos os cidadns
- Establece as bases que deban rexer a educacin de
persoas con algunha deficiencia nas sas capacidades
fsicas, sensoriais ou psquicas, tendo en conta os
principios de integracin escolar
 Marco legal e institucional
PRINCIPIOS DA LISMI
- As dificultades dunha persoa discapacitada son maiores ou
menores segundo o grao de adaptacin que tea ao seu medio
familiar, educativo, laboral e social, e non dependen unicamente
das sas deficiencias
- Defende a integracin das persoas con discapacidade no sistema
ordinario de educacin xeral, cos apoios necesarios, e deixa a
educacin en centros especiais, con carcter transitorio ou
definitivo, unicamente para aquelas persoas que non poidan
integrarse no sistema educativo ordinario
- A educacin especial debe permitir persoa desenvolver as sas
capacidades e adquirir os coecementos e habilidades necesarias
para lograr o maior grao posible de autonoma persoal e a
incorporacin vida social a travs dun traballo adecuado s sas
posibilidades
- Crea a Subdireccin Xeral de Educacin Especial, dentro da
Direccin Xeral de Educacin Bsica, suprimndose o anterior
Instituto Nacional de Educacin Especial
 Marco legal e institucional
REAL DECRETO 334/1985 de Ordenacin da
Educacin Especial
- Fai nfase no diagnstico das deficiencias e na sa rehabilitacin
dando paso procura de todo tipo de asistencias pedagxicas que
poidan axudar s persoas con minusvalas a progresar cara aos
obxectivos educativos marcados para todos, anda que tendo en conta
as diferenzas individuais
- A educacin especial debe levar a cabo en centros escolares, pblicos
ou privados, en rxime de integracin en diversos graos:
1) Completa en aulas ordinarias, con programas de apoio
individualizado para quen o necesiten.
2) En integracin combinada entre aulas ordinarias e de educacin
especial.
3) En rxime de Integracin parcial, dicir, nenos escolarizados en
aulas de educacin especial, pero dentro dun centro ordinario e
participando, xunto aos demais alumnos, doutras actividades.
4) E s cando nada disto sexa posible, recorrerase escolarizacin en
centros especficos.
 Marco legal e institucional
LEI ORGNICA DE ORDENACIN XERAL
DO SISTEMA EDUCATIVO (LOGSE, 1990)
- Ampla a educacin bsica, obrigatoria e gratuta para todos os espaois, dos
6 aos 16 anos
- Presta unha particular atencin a quen se atopan en situacin de desvantaxe,
e converte a atencin diversidade nun dos seus eixos
- Fala de persoas con necesidades especiais, en lugar de inadaptadas ou
minusvlidas. A definicin de Necesidades Especiais a que apareca no
informe Warnock
- Considrase que teen necesidades educativas especiais: alumnos con
sobredotacin intelectual, alumnos con discapacidades psquicas, alumnos con
discapacidades fsicas, alumnos con discapacidades sensoriais
- Os obxectivos son os mesmos para todos os alumnos, sendo o ensino a que
debe adaptarse a cada un en funcin das sas capacidades e necesidades
- Non todas as necesidades educativas especiais son iguais, nin teen o mesmo
orixe, nin poden ser atendidas igual. Unhas son temporais e outras
permanentes. Poden ter a sa orixe no contexto social ou cultural, ou en
condicins persoais
 Marco legal e institucional
REAL DECRETO 696/1995 sobre Educacin
Especial
- A ATENCIN EDUCATIVA ESPECIAL COMEZAR TAN AXIA COMO SE
ADVIRTA A sa NECESIDADE
- Os ALUMNOS CON NECESIDADES EDUCATIVAS ESPECIAIS SERN
ESCOLARIZADOS EN CENTROS E PROGRAMAS ORDINARIOS. S
CANDO As sas NECESIDADES NON POIDAN SER SATISFEITAS
ADECUADAMENTE, O SERN EN CENTROS DE EDUCACIN
ESPECIAL
- A ESCOLARIDAD ESTAR SUXEITA A UN SEGUIMENTO CONTINUADO
- O MEC PROMOVER A CREACIN DE SERVIZOS ESCOLARES NOS
CENTROS HOSPITALARIOS E DE REHABILITACIN.
 Marco legal e institucional
REAL DECRETO 696/1995 sobre Educacin
Especial
- Na etapa de Educacin Secundaria Obrigatoria, garantirase a
continuidade educativa no mesmo rxime de integracin que na
Primaria, para o que ser necesario dotar aos Institutos con
departamentos de orientacin completos
- Respecto da Formacin Profesional, precisa que o MEC garantir unha
oferta adecuada aos alumnos con necesidades especiais e promover
plans para a orientacin e insercin laboral dos mozos con
necesidades especiais, en colaboracin coa Administracin laboral e
os axentes sociais
- Os centros universitarios, en virtude deste Decreto, tern que reservar
ata un tres por cento das sas prazas para os alumnos con
discapacidade que superen as correspondentes probas de acceso;
probas que, sa vez, debern adaptarse s sas necesidades
 Marco legal e institucional
REAL DECRETO 696/1995 sobre Educacin
Especial
- DOTACIN DE RECURSOS:
1) Equipos de atencin temper
2) Equipos xerais
3) Equipos especficos
4) Mestres especialistas en Pedagoxa Teraputica ou Educacin
Especial e especialistas en Audicin e Linguaxe
5) Favorecerase o recoecemento e estudo da lingua de signos e o seu
uso nos centros que escolaricen alumnos con necesidades educativas
asociadas a discapacidades auditivas severas ou profundas
6) Creacin de programas de transicin vida adulta e laboral.
Impartiranse en centros especiais co obxectivo de "facilitar o
desenvolvemento de hbitos que lles permitan levar unha vida adulta
co mximo grao de autonoma persoal e adestrarlles para o
desempeo de traballos, de acordo coas sas caractersticas".
 Marco legal e institucional
LEI DE CALIDADE DA EDUCACIN (2002).

PRINCIPIOS para un ensino de calidade :

- A capacidade de actuar como elemento
compensador das desigualdades persoais e
sociais
- A flexibilidade, para adecuar a sa estrutura e
organizacin aos cambios, necesidades e
demandas da sociedade, e s diversas aptitudes,
intereses, expectativas e personalidade dos
alumnos
 Marco legal e institucional
LEI DE CALIDADE DA EDUCACIN (2002).

DEREITOS bsicos:
- A recibir unha formacin integral que contriba ao
pleno desenvolvemento da sa personalidade
- A recibir as axudas e os apoios precisos para
compensar as carencias e desvantaxes de tipo
persoal, familiar, econmico, social e cultural,
especialmente no caso de presentar necesidades
educativas especiais, que impidan ou dificulten o
acceso e a permanencia no sistema educativo
 Marco legal e institucional

CAPTULO VIII: Sobre alumnos con

necesidades educativas especficas

- ALUMNOS ESTRANXEIROS
- ALUMNOS SUPERDOTADOS INTELECTUALMENTE
- ALUMNOS CON NECESIDADES EDUCATIVAS
ESPECIAIS
 Marco legal e institucional
SOBRE ALUMNOS ESTRANXEIROS
- Favorecerase a sa incorporacin ao sistema educativo,
especialmente en idade de escolarizacin obrigatoria.
- Para os alumnos que descoezan a lingua e cultura espaolas, ou
que presenten graves carencias en coecementos bsicos, as
administracins educativas desenvolvern programas especficos
de aprendizaxe coa finalidade de facilitar a sa integracin no nivel
correspondente.
- Estes programas poderanse impartir en aulas especficas
establecidas en centros que impartan ensinos en rxime ordinario,
e o seu desenvolvemento ser simultneo escolarizacin dos
alumnos en grupos ordinarios, conforme ao nivel e evolucin da
sa aprendizaxe.
 Marco legal e institucional
SOBRE ALUMNOS SUPERDOTADOS
INTELECTUALMENTE
- As ADMINISTRACINS EDUCATIVAS ADOPTARN
As MEDIDAS NECESARIAS PARA IDENTIFICAR E
AVALIAR DE FORMA TEMPER As sas
NECESIDADES, E PARA FACILITAR A
ESCOLARIZACIN DESTES ALUMNOS EN
CENTROS QUE, POLAS sas CONDICINS,
POIDAN PRESTARLLES UNHA ATENCIN
ADECUADA s sas CARACTERSTICAS.
 Marco legal e institucional
SOBRE ALUMNOS CON NECESIDADES
EDUCATIVAS ESPECIAIS
- Os alumnos con necesidades educativas especiais que requiran,
nun perodo da sa escolarizacin ou ao longo de toda ela, e en
particular no que se refire avaliacin, determinados apoios e
atencins educativas especficas por padecer discapacidades fsicas,
psquicas, sensoriais, ou por manifestar graves trastornos da
personalidade ou de conduta, tern unha atencin especializada, con
arranxo aos principios de non discriminacin e normalizacin
educativa, e coa finalidade de conseguir a sa integracin (....). O
sistema educativo dispor dos recursos necesarios para que os
alumnos con necesidades educativas especiais, temporais ou
permanentes, poidan alcanzar os obxectivos establecidos con
carcter xeral para todos os alumnos
 Marco legal e institucional
SOBRE ALUMNOS CON NECESIDADES
EDUCATIVAS ESPECIAIS
- A sa ESCOLARIZACIN PODER SER EN GRUPOS ORDINARIOS,
EN AULAS ESPECIALIZADAS EN CENTROS ORDINARIOS, EN
CENTROS DE EDUCACIN ESPECIAL Ou EN ESCOLARIZACIN
COMBINADA, E COMEZAR E FINALIZAR COAS IDADES
ESTABLECIDAS CON CARCTER XERAL PARA Ou NIVEL E ETAPA
CORRESPONDENTE, ANDA QUE EXCEPCIONALMENTE PODERASE
FLEXIBILIZAR Ou PERODO DE ESCOLARIZACIN, SENDO Ou
LMITE DE IDADE PARA PODER PERMANECER ESCOLARIZADO NUN
CENTRO DE EDUCACIN ESPECIAL DE VINTE E UNS ANOS
 Marco legal e institucional
PRINCIPIOS DA LEI DE EDUCACIN (2006)

...TRTASE DE CONSEGUIR QUE TODOS Os CIDADNS ALCANCEN O

MXIMO DESENVOLVEMENTO DE TODAS As sas CAPACIDADES,
INDIVIDUAIS E SOCIAIS, INTELECTUAIS CULTURAIS E EMOCIONAIS
PARA O QUE NECESITAN RECIBIR UNHA EDUCACIN DE CALIDADE
ADAPTADA s sas NECESIDADES. AO MESMO TEMPO,
DBESELLES GARANTIR UNHA IGUALDADE EFECTIVA DE
OPORTUNIDADES, PRESTANDO Os APOIOS NECESARIOS, TANTO
Ao ALUMNADO QUE O REQUIRA COMO Aos CENTROS NOS QUE
ESTN ESCOLARIZADOS.
 Marco legal e institucional
PRINCIPIOS DA EDUCACIN
1) A CALIDADE D EDUCACIN PARA TODO Ou ALUMNADO,
INDEPENDENTEMENTE DS sas CONDICINS E As sas
CIRCUNSTANCIAS
2) A EQUIDADE , QUE GARANTA A IGUALDADE DE OPORTUNIDADES, A
INCLUSIN EDUCATIVA E A NON DISCRIMINACIN E ACTE COMO
ELEMENTO COMPENSADOR DS DESIGUALDADES PERSOAIS,
CULTURAIS, ECONMICAS E SOCIAIS, CON ESPECIAL ATENCIN
s QUE DERIVEN DE DISCAPACIDADE
3) A FLEXIBILIDADE PARA ADECUAR A EDUCACIN DIVERSIDADE
DE APTITUDES INTERESES, EXPECTATIVAS E NECESIDADES DO
ALUMNADO AS COMO Aos CAMBIOS QUE EXPERIMENTAN Ou
ALUMNADO E A SOCIEDADE
 Marco legal e institucional

FINS DA EDUCACIN

1) O PLENO DESENVOLVEMENTO E CAPACIDADES DOS

ALUMNOS

2) A EDUCACIN NO RESPECTO DOS DEREITOS E LIBERDADES

FUNDAMENTAIS, NA IGUALDADE DE DEREITOS E
OPORTUNIDADES ENTRE HOMES E MULLERES E NA
IGUALDADE DE TRATO E NON DISCRIMINACIN DAS
PERSOAS CON DISCAPACIDADE
 Marco legal e institucional
TTULO II: EQUIDADE NA EDUCACIN
CORRESPONDE s ADMINISTRACINS EDUCATIVAS ASEGURAR Os
RECURSOS NECESARIOS PARA QUE Os ALUMNOS E ALUMNAS
QUE REQUIRAN UNHA ATENCIN EDUCATIVA DIFERENTE
ORDINARIA, POR PRESENTAR NECESIDADES EDUCATIVAS
ESPECIAIS, POR DIFICULTADES ESPECFICAS DE APRENDIZAXE,
POLAS sas ALTAS CAPACIDADES INTELECTUAIS, POR
INCORPORARSE TARDE Ao SISTEMA EDUCATIVO, Ou POR
CONDICINS PERSOAIS Ou DE HISTORIA ESCOLAR, POIDAN
ALCANZAR O MXIMO DESENVOLVEMENTO POSIBLE DAS sas
CAPACIDADES PERSOAIS E, EN TODO CASO, Os OBXECTIVOS
ESTABLECIDOS CON CARCTER XERAL PARA TODO O
ALUMNADO.

(ARTIGO 71.2)
 Marco legal e institucional

TTULO II: EQUIDADE NA EDUCACIN

A ATENCIN INTEGRAL Ao ALUMNADO CON NECESIDADE

ESPECFICA DE APOIO EDUCATIVO INICIARASE DESDE Ou
MESMO MOMENTO EN QUE DITA NECESIDADE SEXA
IDENTIFICADA E REXERASE POLOS PRINCIPIOS DE
NORMALIZACIN E INCLUSIN.

(ARTIGO 71.3)
 Marco legal e institucional
ALUMNADO CON NECESIDADES EDUCATIVAS
ESPECIAIS...

AQUEL QUE REQUIRA, POR UN PERODO DA sa

ESCOLARIZACIN Ou Ao longo de TODA ELA,
DETERMINADOS APOIOS E ATENCINS EDUCATIVAS
ESPECFICAS DERIVADAS DE DISCAPACIDADE Ou
TRASTORNOS GRAVES DE CONDUTA

(ARTIGO 73)
 Marco legal e institucional
NA ESCOLARIZACIN DO ALUMNADO CON
NECESIDADES EDUCATIVAS ESPECIAIS...
ASEGURARASE A sa NON DISCRIMINACIN E A IGUALDADE
EFECTIVA NO ACCESO E A PERMANENCIA NO SISTEMA
EDUCATIVO, PODENDO INTRODUCIRSE MEDIDAS DE
FLEXIBILIZACIN DAS DISTINTAS ETAPAS EDUCATIVAS, CANDO SE
CONSIDERE NECESARIO. A ESCOLARIZACIN DESTE ALUMNADO
EN UNIDADES Ou CENTROS DE EDUCACIN ESPECIAL, QUE
PODER ESTENDERSE ATA Os VINTE E UN ANOS, S levar A
CABO CANDO As sas NECESIDADES NON POIDAN SER
ATENDIDAS NO MARCO DAS MEDIDAS DE ATENCIN
DIVERSIDADE DOS CENTROS ORDINARIOS

(ARTIGO 74)
 Marco legal e institucional
INTEGRACIN SOCIAL E LABORAL DO
ALUMNADO CON NECESIDADES EDUCATIVAS
ESPECIAIS...

ESTABLCENSE OFERTAS FORMATIVAS

ADAPTADAS s sas NECESIDADES ESPECFICAS
E REALIZARASE UNHA RESERVA DE PRAZAS NOS
ENSINOS DE FORMACIN PROFESIONAL PARA O
ALUMNADO CON DISCAPACIDADE.
 Marco legal e institucional
ALUMNADO CON ALTAS CAPACIDADES
INTELECTUAIS...

FAISE REFERENCIA Ao ESTABLECEMENTO DE

NORMAS PARA FLEXIBILIZAR A DURACIN DE
CADA UNHA DAS ETAPAS DO SISTEMA
EDUCATIVO, CON INDEPENDENCIA DA sa IDADE.
 Marco legal e institucional
ALUMNADO CON INTEGRACIN TARDA NO
SISTEMA EDUCATIVO ESPAOL
GARNTESE A sa INCORPORACIN NA IDADE DE ESCOLARIZACIN
OBRIGATORIA.

ESTA REALIZARASE ATENDENDO s sas CIRCUNSTANCIAS,

COECEMENTOS, IDADE E HISTORIAL ACADMICO, DE MODO QUE
SE POIDA INCORPORAR Ao CURSO MIS ADECUADO s sas
CARACTERSTICAS E COECEMENTOS PREVIOS.

A FIN DE FACILITAR A sa INTEGRACIN NO CURSO

CORRESPONDENTE REALIZARANSE PROGRAMAS ESPECFICOS
PARA AQUELES ALUMNOS QUE PRESENTEN GRAVES CARENCIAS
LINGSTICAS Ou NAS sas COMPETENCIAS Ou COECEMENTOS
BSICOS, E SERN SIMULTNEOS ESCOLARIZACIN DESTES
ALUMNOS NOS GRUPOS ORDINARIOS
 Marco legal e institucional
Orden EDU/849/2010, de 18 de marzo, pola que
se regulan a ordenacin da educacin do
alumnado con necesidades de apoio educativo
Artigo 5. Escolarizacin.
1. O alumnado con necesidade de apoio educativo ser escolarizado,
con carcter xeral, nos centros e programas ordinarios
2. No caso do alumnado que presenta necesidades educativas
especiais, s cando se aprecie, de forma razoada, que os seus
requirimentos de apoios e atencins educativas especficas derivadas
de discapacidade intelectual severa ou profunda, plurideficiencias ou
trastornos xeneralizados do desenvolvemento non poidan ser atendidas
no marco das medidas de atencin diversidade dos centros
ordinarios, proporase a sa escolarizacin en centros de educacin
especial ou unidades sustitutorias dos mesmos.
 Marco legal e institucional
Orden EDU/849/2010, de 18 de marzo, pola que se
regulan a ordenacin da educacin do alumnado con
necesidades de apoio educativo
3. A escolarizacin do alumnado con necesidade de apoio educativo
comezar e finalizar nas idades establecidas pola Lei con carcter
xeral para as diferentes etapas, coas flexibilizaciones e excepcins
contidas na mesma.
4. Non obstante o anterior, o Ministerio de Educacin promover a
escolarizacin preobligatoria deste alumnado co fin de favorecer o seu
xito escolar en termos de eficiencia e equidade, as como para
facilitar a sa socializacin e o desenvolvemento de competencias que
lles prepare para as aprendizaxes posteriores.
5. Os centros, ao finalizar cada etapa educativa, ou cando estes
alumnos cambien de centro, aplicarn os mecanismos de coordinacin
e de transmisin de informacin individualizada establecidos para todo
o alumnado. O titor realizar os informes correspondentes en
coordinacin co profesorado que os atende e cos servizos de
orientacin educativa.
 Marco legal e institucional
Lei Orgnica 8/2013, do 9 de decembro, para a
mellora da calidade educativa (LOMCE)
Educacin inclusiva
Necesidade de apoio educativo
oAlumnado que presenta necesidades educativas
especiais
oAlumnado con altas capacidades intelectuais
oAlumnado con integracin tarda no sistema
educativo espaol
Compensacin de desigualdades en educacin
Educacin intercultural
Programas educativos