MT S VN CHUNG V I MI PHNG PHP DY HC TRNG TRUNG HC PH THNG

NGUYN VN CNG - BERND MEIER

Unterrichtsmethode
Ein Studienbuch in vie
Phng php dy hc
tnamesischer Sprache

MT S VN CHUNG V
I MI PHNG PHP DY HC
BERND MEIER

TRNG TRUNG HC PH THNG

Berlin/Hanoi 2010
 B GIO DC V O TO
D N PHT TRIN GIO DC TRUNG HC PH
THNG
(LOAN No1979-VIE)

NGUYN VN CNG - BERND MEIER

MT S VN CHUNG V
I MI PHNG PHP
DY HC
TRNG TRUNG HC PH
THNG

Berlin/Hanoi 2010
Impressum

Schriften zu Arbeit - Beruf - Bildung

Herausgegeben von der Lehreinheit Arbeitslehre der Universitt Potsdam in
Zusammenarbeit mit BERND MEIER und HELMUT MESCHENMOSER
Fr den Inhalt sind die Autoren verantwortlich.

Titel: Anja Brunk

Die deutsche Bibliothek CIP-Einheitsaufnahme

Methodos: Unterrichtsmethode Phng php dy hc
Ein Studienbuch in vietnamesischer Sprache
NGUYEN VAN CUONG & BERND MEIER
Berlin: Machmit-Verl., 2010
(Schriften zu Arbeit - Beruf - Bildung, Bd. 4)
ISBN 3-932598-21-0

Das Buch dokumentiert Ergebnisse internationaler Projektarbeit zur Bildungsreform

in Vietnam. Die internationale Kooperation festigte zugleich die wissenschaftliche
Zusammenarbeit der Universitt Potsdam und der Pdagogischen Universitt Hanoi.

Die erste Fassung des Buches ist als Manuskriptdruck 2009 in Vietnam in einer
Auflage von 27.000 Stck erschienen und war nach wenigen Wochen vergriffen.

Die Autoren bedanken sich bei den Projektmanagern Prof. Dr. Nguyen Ba Kim und
Dr. Tran Nhu Tinh fr die konstruktive Kooperation und jederzeit freundschaftliche
Zusammenarbeit.

Die Beitrge sind im Internet zu erlangen ber:

www.uni-potsdam.de/u/al/forsch/boss.html

Das Buch ist in vietnamesischer Sprache verfasste!

Alle Rechte, insbesondere das Recht der Vervielfltigung sowie der bersetzung, vorbehalten.
Kein Teil des Werkes darf in irgendeiner Form (Fotokopie, Mikrofilm oder ein anderes
Verfahren) ohne schriftliche Genehmigung des Verlages reproduziert werden. C Machmit
Verlag, Berlin 2010.
Printed in Germany.

2
 CC CH VIT TT

DH Dy hc
DHDA Dy hc theo d n
DH GQV Dy hc gii quyt vn
GQV Gii quyt vn
GV GV
HS HS
HT TCDH Hnh thc t chc dy hc
KTDH K thut dy hc
NCTH Nghin cu trng hp
PP Phng php
PPDH Phng php dy hc
PPDA Phng php d n
PTDH Phng tin dy hc
QDH Quan im dy hc
XH X hi
WTO T chc thng mi th gii

3
 Mc lc
Cc ch vit tt .......................................................................3
Mc lc ...................................................................................4
Li gii thiu ..........................................................................8
M u ....................................................................................9

Phn 1. C s l lun v thc tin ca i mi phng

php dy hc ............................................................12
1.1. Nhng yu cu ca s pht trin kinh t x hi
i vi gio dc .........................................................12
1.1.1. Hi nhp quc t: C hi hay thch thc i vi
gio dc?....................................................................12
1.1.2. X hi tri thc v gio dc ........................................15
1.2. Mt s vn v thc trng dy hc trng
THPT .........................................................................19
1.2.1. Nhng vn chung v vn ho hc tp...................19
1.2.2. Cc vn v phng php dy hc.........................21
1.3. Nhng quan im ch o i mi gio dc
THPT .........................................................................28
1.3.1. ng li, quan im ch o ca nh nc v
gio dc .....................................................................28
1.3.2. Nhng nh hng i mi t chng trnh
gio dc THPT ..........................................................30
1.4. Gio dc nh hung kt qu u ra v pht
trin nng lc.............................................................37
1.4.1. Chng trnh gio dc nh hng ni dung
dy hc......................................................................... 37

4
1.4.2. Gio dc nh hng kt qu u ra ........................... 39
1.4.3. Gio dc nh hng pht trin nng lc ..................42
1.4.4. Chun gio dc..........................................................49
1.5. Cc l thuyt hc tp C s tm l hc dy hc ....53
1.5.1. Thuyt phn x c iu kin ca Pavlov .................... 54
1.5.2. Thuyt hnh vi : Hc tp l s thay i hnh vi......... 55
1.5.3. Thuyt nhn thc: Hc tp l qu trnh x l
thng tin ....................................................................... 58
1.5.4. Thuyt kin to: Hc tp l t kin to tri thc.......... 61
1.6. Khi nim v m hnh cu trc ca phng
php dy hc..............................................................68
1.6.1. Khi nim phng php dy hc...............................68
1.6.2. M hnh cu trc hai mt ca phng php
dy hc ......................................................................70
1.6.3. M hnh cc thnh t c bn ca phng php
dy hc ......................................................................71
1.6.4. M hnh quan im dy hc - phng php
dy hc k thutcdy hc .......................................74
1.6.5. M hnh tng hp......................................................78
1.7. Vn i mi phng php dy hc trng
THPT .........................................................................81
1.7.1. Khi nim i mi phng php dy hc .................81
1.7.2. Mt s nh hng t cc khoa hc gio dc............83
1.7.3. Mt s bin php i mi phng php dy hc ........86
1.7.4. Vn qun l gio dc trong i mi phng
php dy hc..............................................................96

Phn 2. Mt s quan im, phng php v k thut

dy hc pht huy tnh tch cc, sng to ...............98
2.1. Dy hc nhm ...........................................................98

5
2.1.1. Khi nim ..................................................................98
2.1.2. Cc cch thnh lp nhm...........................................99
2.1.3. Tin trnh dy hc nhm .........................................103
2.1.4. u im v nhc im ca dy hc nhm............106
2.1.5. Nhng ch dn i vi gio vin .............................108
2.2. Dy hc gii quyt vn .......................................110
2.2.1. Khi nim vn v dy hc gii quyt vn ......111
2.2.2. Cu trc ca qu trnh gii quyt vn .................112
2.2.3. Vn dng dy hc gii quyt vn ........................115
2.3. Phng php nghin cu trng hp.......................116
2.3.1. Khi nim v c im............................................116
2.3.2. Cc dng ca phng php nghin cu trng
hp...........................................................................117
2.3.3. Tin trnh thc hin .................................................119
2.3.4. u im v nhc im ..........................................121
2.3.5. Cch xy dng trng hp v yu cu i vi
trng hp ...............................................................122
2.3.6. Mt s v d v phng php nghin cu
trng hp ...............................................................123
2.4. Dy hc theo d n..................................................128
2.4.1. Khi nim d n v dy hc theo d n ..................128
2.4.2. c im ca dy hc theo d n............................131
2.4.3. Cc dng ca dy hc theo d n ............................133
2.4.4. Tin trnh dy hc theo d n.................................135
2.4.5. u im v nhc im ca dy hc theo d n ....138
2.4.6. Mt s v d v dy hc theo d n ........................140
2.5. WebQuest Khm ph trn mng ..........................151
2.5.1. Khi nim WebQuest ................................................ 151
2.5.2. c im ca hc tp vi WebQuest........................ 154
2.5.3. Quy trnh thit k WebQuest .................................... 157

6
2.5.4. Tin trnh thc hin WebQuest................................. 161
2.5.5. Cc dng nhim v trong WebQuest ........................ 163
2.5.6. V d v WebQuest: Thc phm bin i gien.... 166
2.6. Mt s k thut dy hc tch cc ............................170
2.6.1. ng no .................................................................171
2.6.2. ng no vit ..........................................................173
2.6.3. ng no khng cng khai......................................174
2.6.4. K thut XYZ..........................................................175
2.6.5. K thut b c ......................................................175
2.6.6. K thut bi ........................................................176
2.6.7. Tranh lun ng h phn i .................................177
2.6.8. Thng tin phn hi trong qu trnh dy hc ............178
2.6.9. K thut tia chp..................................................179
2.6.10. K thut 3 ln 3....................................................180
2.6.11. Lc t duy ........................................................180
Ti liu tham kho....................................................183

7
 LI GII THIU
i mi PPDH l nhim v quan trng ca i mi gio
dc. h tr cho vic thc hin chng trnh gio dc THPT
mi v i mi PPDH, d n pht trin gio dc THPT t
chc bin son nhiu ti liu v t chc tp hun cho i ng
GV THPT ti cc a phng.
Cun sch ny do TS. Nguyn vn Cng v GS.TSKH.
Bernd Meier, (trng i hc tng hp Potsdam, CHLB c),
l nhng chuyn gia t vn quc t ca d n bin son vi s
cng tc ca cc chuyn gia trong nc. y l mt trong
nhng kt qu hp tc quc t ca d n pht trin gio dc
THPT.
c nhiu ti liu bn v i mi PPDH Vit Nam.
Tuy nhin i mi PPDH l mt nhim v phc hp, i hi
nhiu cch tip cn khc nhau. Cun sch ny trnh by mt s
c s l lun chung v thc tin ca i mi PPDH, xut
mt s bin php i mi PPDH cng nh gii thiu mt s
quan im, phng php v k thut dy hc mi c th vn
dng vo vic i mi PPDH cc mn hc c th.
Mong rng y l mt ti liu tham kho b ch cho cc
cc GV, c th vn dng ph hp vo vic i mi phng
php dy hc trng THPT cng nh cho cc GV ct cn,
cc cn b ch o trong vic ci tin cng tc bi dng GV
v ch o i mi PPDH cc a phng.
H ni, thng 11.2007
Trn Nh Tnh
Trng ban iu hnh d n pht trin gio dc THPT
8
 M U
S pht trin kinh t - x hi trong bi cnh ton cu ho
t ra nhng yu cu mi i vi ngi lao ng, do cng
t ra nhng yu cu mi cho s nghip gio dc th h tr v
o to ngun nhn lc. Gio dc cn o to i ng nhn lc
c kh nng p ng c nhng i hi mi ca x hi v th
trng lao ng, c bit l nng lc hnh ng, tnh nng
ng, sng to, tnh t lc v trch nhim cng nh nng lc
cng tc lm vic, nng lc gii quyt cc vn phc hp.
Nhm p ng vi nhng i hi mi ca s nghip pht
trin kinh t-x hi, trong mt s nm gn y nhiu d n pht
trin gio dc v ang c thc hin. D n pht trin gio
dc THPT (Upper secondary education development project,
LOAN No1979-VIE) vi vn vay t Ngn hng Pht trin chu
c thc hin t nm 2005 nhm mc tiu pht trin v ci
cch gio dc THPT, trong c nhim v h tr thc hin
chng trnh v sch gio khoa mi cng vi vic i mi
phng php v nh gi kt qu dy hc.
i mi PPDH l mt trong nhng nhim v quan trng
ca ci cch gio dc ni chung cng nh ci cch cp trung
hc ph thng. Mc tiu, chng trnh, ni dung dy hc mi
i hi vic ci tin PPDH v s dng nhng PPDH mi.
Trong mt s nm gn y, cc trng THPT c nhng c
gng trong vic i mi PPDH v t c nhng tin b
trong vic pht huy tnh tch cc ca HS. Tuy nhin, cc
phng php dy hc truyn thng, c bit l thuyt trnh vn
chim mt v tr ch o trong cc PPDH cc trng THPT
ni chung, hn ch vic pht huy tnh tch cc v sng to ca
HS.
9
 Mt trong nhng nh hng c bn ca vic i mi gio
dc l chuyn t nn gio dc mang tnh hn lm, kinh vin, xa
ri thc tin sang mt nn gio dc ch trng vic hnh thnh
nng lc hnh ng, pht huy tnh ch ng, sng to ca
ngi hc. nh hng quan trng trong i mi PPDH l
pht huy tnh tch cc, t lc v sng to, pht trin nng lc
hnh ng, nng lc cng tc lm vic ca ngi hc. cng
l nhng xu hng quc t trong ci cch PPDH nh trng
ph thng.
thc hin c hiu qu vic i mi PPDH trng ph
thng th vic o to v bi dng i ng GV c nng lc
dy hc theo nhng quan im i mi PPDH c vai tr then
cht. T nhiu nm nay B gio dc v o to ch vic
bi dng GV v i mi PPDH, v c nhiu ti liu v ch
ny c xut bn. Trong khun kh ca d n pht trin
gio dc THPT c nhiu hnh thc v ti liu bi dng v i
mi PPDH v s trin khai thc hin.
Cun sch ny c bin son nhm lm ti liu tham
kho cho GV cc trng THPT, cng nh cho cc lp bi
dng GV. Ti liu trnh by mt s c s thc tin v l lun
chung, cng nh mt s quan im, phng php v k thut
dy hc tch cc c th p dng trong vic i mi PPDH,
nhm gip GV c ci nhn tng quan v i mi PPDH, trn c
s c th tm c nhng tng, gi vn dng vo
cc mn hc c th.
Cun sch c xy dng trn c s ch cc xu hng
v kinh nghim quc t vn dng vo thc tin dy hc
Vit Nam. Nhng phng hng, bin php ngh trong ti
liu mang tnh khuyn ngh v gi . Mong rng ti liu gp
10
phn lm c s cho vic vn dng sng to v c hiu qu cng
nh gi ra nhng vn tho lun trong vic i mi PPDH
ni chung v trng THPT ni ring.
PPDH l lnh vc khoa hc gio dc phc tp, cn nhiu
vn cha c s thng nht trong phm vi quc t. Vic i
mi PPDH cng cn c nhiu cch tip cn khc nhau. Ti liu
ny khng c tham vng trnh by ton din v ch ny, m
ch tp trung vo mt s vn la chn. Trong mi vn ch
trnh by nhng ni dung c bn, lm c s cho vic vn dng
cng nh cho vic tm hiu, tho lun tip theo.
Cc tc gi chn thnh cm n Ban qun l d n to
iu kin, cm n GS. Victor Jakupec, trng on chuyn gia
ng h v cc chuyn gia trong nc v quc t cng tc
trong vic xy dng cun sch ny. Cm n TS. Nguyn Minh
Phng, TS. Trn Ngc Anh ng gp kin cho bn tho,
TS. Lu Thu Thu v ThS. Phm Th Thu Phng ng gp
kin v cung cp mt s v d s dng trong ti liu.
Trong sch cng trn trng s dng mt s v d t kt qu lm
vic nhm ca cc GV v cn b qun l tham gia cc lp
tp hun v i mi PPDH thng 11 nm 2007 ti H ni v
TP H Ch Minh.
Trong khun kh thi gian cho php v nhng hn ch c
nhn, ti liu khng trnh khi nhng thiu st v hn ch.
Nhng kin ng gp xin gi v D n pht trin gio dc
THPT, 32 Hai B Trng, H ni.

H ni thng 11.2007
Nguyn Vn Cng - Bernd Meier

11
 PHN 1
C S L LUN V THC TIN CA I MI
PHNG PHP DY HC
1.1. NHNG YU CU CA S PHT TRIN
KINH T X HI I VI GIO DC
Gio dc c thc hin trong nhng hon cnh kinh t
x hi c th v phc v cho cc mc tiu pht trin kinh t x
hi. V th nhng yu cu ca nn kinh t x hi i vi gio
dc, i vi i ng lao ng l nhng c s quan trng cho
vic xc nh phng hng pht trin gio dc. S pht trin
kinh t- x hi t ra nhng yu cu i vi gio dc trn nhiu
phng din.
S pht trin kinh t x hi hin nay t ra nhng yu
cu no cho vic i mi gio dc v i mi PPDH trng
THPT?
1.1.1. Hi nhp quc t: C hi hay thch thc i vi
gio dc?
Bi cnh pht trin kinh t x hi ca t nc v quc t
t ra nhng yu cu mi cho gio dc. Vit Nam ang trong
giai on cng nghip ho nn kinh t v x hi. Mt khc Vit
Nam gia nhp WTO ngy 15.11.2006 (tr thnh thnh vin
chnh thc ngy 11.01.2007), tc l trc tip tham gia tch
cc vo qu trnh ton cu ho, hi nhp quc t. iu c
ngha l vn ton cu ho v nhng yu cu ca nn kinh t
tri thc v x hi tri thc cng trc tip tc ng n kinh t,
x hi cng nh th trng lao ng ca Vit Nam.

12
 T chc thng mi th gii WTO (World Trade
Organization) c thnh lp ngy 15.04.1994, c hiu lc t
01.01.1995 vi mc tiu tho g nhng cn tr, nhm t do
ho thng mi quc t. WTO quy nh nhng quy tc trong
quan h kinh t v thng mi quc t. WTO l mt t chc
quc t gp phn quyt nh trong vic m rng qu trnh ton
cu ho. Nh vy gia nhp WTO l s tham gia trc tip vo
qu trnh ton cu ho, nhm tn dng nhng c hi v li ch,
mt khc cng phi chp nhn nhng thch thc ca ton cu
ho.
Khi nim ton cu ho c s dng ln u nm 1961
trong mt t in ton th ting Anh. T sau 1990, vi s kt
thc chin tranh lnh th qu trnh ton cu ho nn kinh t
pht trin nhanh chng, khi nim ton cu ho tr thnh mt
khi nim c cp n ngy mt nhiu. Khi nim ton
cu ho m t qu trnh a din ca s tng cng trao i,
ho nhp mang tnh ton cu v kinh t, vn ho v x hi, c
bit trong lnh vc t do ho thng mi quc t, vt ra phm
vi quc gia v khu vc.
Gia nhp t chc thng mi th gii WTO v ton cu
ho to ra nhng c hi ln, ng thi t ra nhng thch thc
cho s pht trin kinh t, x hi v gio dc:
H tr s tng trng kinh t v s a dng ca hng
ho;
Thng qua trao i quc t, nhiu hng ho nhp khu
tr nn tt v r hn sn xut ti ni a, c li cho
ngi tiu dng. T hnh thnh s phn cng lao
ng quc t;

13
 Thng qua tng cng cnh tranh trong quan h thng
mi v phn cng lao ng trong phm vi quc t s
lm tng cng sc sn xut trn phm vi ton th gii,
tng mc tng trng ca cc bn tham gia sn xut;
Ton cu ho lm tng tc ca pht trin k thut v
cng ngh;
Vn i ngho trn th gii c ci thin ng
k trong vi chc nm gn y;
Thng qua trao i vn ho v kinh t, con ngi hc
tp ln nhau v tng cng xu hng chung sng v
cng tc;
Thch thc c bn ca vic gia nhp ton cu ho l s
cnh tranh quc t gay gt m ch c nhng th trng
c sc cnh tranh cao mi c kh nng pht trin, v
ngc li s b o thi;
i vi gio dc, ton cu ho cng t ra nhng c hi v
thch thc ln:
To kh nng m rng cc dch v v u t quc t
trong gio dc;
To kh nng tng cng trao i kinh nghim v khoa
hc gio dc, tng cng cng tc quc t trong gio
dc v o to;
Bn thn gio dc cng mang tnh ton cu ho. Dch
v gio dc, mc d cn nhiu tranh ci, nhng tr
thnh dch v mang tnh hng ho trong trao i quc
t nn t ra nhng thch thc i vi gio dc v o
to, c bit l nhng vn v qun l gio dc nh
14
 ch quyn gio dc, qun l mc tiu, cht lng gio
dc, kinh t gio dc...;
Ton cu ho gio dc to ra s cnh tranh v cht
lng gio dc v o to;
Ton cu ho t ra nhng yu cu mi i vi ngi
lao ng. Gio dc cn o to con ngi p ng
nhng i hi mi ny ca x hi. y chnh l thch
thc c bn nht ca vic gia nhp WTO v ton cu
ho i vi gio dc. Nhng yu cu mi ca x hi
i vi ngi lao ng trong iu kin ton cu ho v
x hi tri thc s c trnh by r hn trong phn tip
theo.
1.1.2. X hi tri thc v gio dc
Ton cu ho l kt qu ca nhng tin b ca loi ngi
v i mi cng ngh, c bit l cng ngh thng tin. V vy
khi nim ton cu ho cng gn lin vi khi nim nn kinh t
tri thc hay x hi tri thc. Di gc kinh t - x hi, loi
ngi hin nay ang giai on qu t x hi cng nghip
sang x hi tri thc.
X hi tri thc l mt hnh thi x hi-kinh t, trong tri
thc tr thnh yu t quyt nh i vi nn kinh t hin i
bao gm cc qu trnh sn xut v quan h sn xut ca n,
cng nh i vi s pht trin v cc nguyn tc t chc ca
x hi.
Khi nim x hi tri thc v khi nim nn kinh t tri thc
l hai khi nim c mi quan h cht ch. Nn kinh t tri thc
l nn kinh t trong tri thc tr thnh yu t quyt nh ca

15
lc lng sn xut. Khi nim x hi tri thc y khng phi
ch mt hnh thi pht trin cao hn nn kinh t tri thc m l
mt khi nim rng, ch mt hnh thi x hi, trong nn kinh
t ca n l nn kinh t tri thc. Khi nim x hi tri thc c
ngha quan trng trong gio dc, v khi cp n x hi tri
thc th khng ch nhn mnh n nn kinh t m cn cp
n cc lnh vc x hi khc, trong c gio dc. X hi tri
thc c nhng c im c bn sau:
Tri thc l yu t then cht ca lc lng kin to x
hi hin i, ca lc lng sn xut v tng trng kinh
t;
Thng tin v tri thc tng ln mt cch nhanh chng v
s lng v tc , ko theo s lc hu nhanh ca tri
thc, cng ngh c;
Thay i t chc v tnh cht lao ng ngh nghip.
Ngi lao ng lun phi thch nghi vi nhng tri thc
v cng ngh mi. Nhng ngh nghip yu cu o to
vi trnh cao ngy cng tng;
XH tri thc l x hi ton cu ho.
S nghip cng nghip ho, hin i ho Vit Nam v
nhng tc ng ca x hi tri thc v ton cu ho s dn n
s thay i trong c cu th trng lao ng ngh nghip. Xu
hng c bn l lao ng trong lnh vc cng nghip v dch
v, c bit lao ng c trnh cao s tng nhanh trong tng
quan vi lao ng nng nghip. Mt khc, th trng lao ng
v ngh nghip cng nh cuc sng trong iu kin ca x hi
tri thc v ton cu ho cng t ra nhng yu cu mi cho

16
ngi lao ng. Bn cnh nhng nng lc chuyn mn, ngi
lao ng cn c nhng nng lc chung, c bit l:
Nng lc hnh ng;
Tnh t lc v trch nhim;
Tnh nng ng v sng to;
Nng lc cng tc lm vic;
Nng lc gii quyt cc vn phc hp;
Kh nng hc tp sut i;
Kh nng s dng phng tin mi, c bit l cng
ngh tin hc;
Kh nng s dng ngoi ng trong giao tip v lm
vic.

Tm tt:
S pht trin kinh t x hi ca Vit Nam trong bi cnh
hi nhp quc t vi nhng nh hng ca x hi tri thc v
ton cu ho to ra nhng c hi nhng ng thi t ra
nhng yu cu mi i vi gio dc trong vic o to i ng
lao ng. Gio dc ng trc mt th thch l tri thc ca
loi ngi tng ngy cng nhanh nhng cng lc hu ngy
cng nhanh. Mt khc th trng lao ng lun i hi ngy
cng cao i ng lao ng v nng lc hnh ng, kh nng
sng to, linh hot, tnh trch nhim, nng lc cng tc lm
vic, kh nng gii quyt cc vn phc hp trong nhng
tnh hung thay i. Trong x hi tri thc, vic pht trin kinh

17
t - x hi da vo tri thc. V vy gio dc ng vai tr then
cht trong vic pht trin kinh t x hi thng qua vic o to
con ngi, ch th sng to v s dng tri thc. Vic gia nhp
WTO ca Vit Nam trc ht s lm tng nhu cu ca th
trng lao ng i vi i ng nhn lc c trnh cao.
T nhng i hi trn y ca s pht trin kinh t x hi
trong iu kin ton cu ho v x hi tri thc c th khng
nh rng m hnh gio dc hn lm kinh vin o to ra
nhng con ngi th ng, chy theo bng cp, ch trng vic
truyn th nhng kin thc l thuyt xa ri thc tin, cn gi l
kin thc cht khng cn thch hp vi nhng yu cu mi
ca x hi v th trng lao ng. Gio dc cn i mi
p ng c nhng yu cu ca s pht trin kinh t, x hi
v th trng lao ng.
V Cu hi v bi tp
1. ng/b hy i chiu nhng vn ca gio dc THPT
hin nay vi nhng yu cu mi ca s pht trin kinh t x
hi v th trng ngh nghip ca Vit Nam trong bi cnh hi
nhp quc t i vi i ng lao ng v phn tch v sao cn
i mi gio dc PTTH?
2. T nhng yu cu mi ca s pht trin kinh t, x hi
trong vic o to th h tr, ng/b hy xc nh nhng yu
cu i mi gio dc THPT v vic dy hc mn hc ca
ng/b nhm gp phn lm cho gio dc p ng nhng yu
cu ?
3. ng/B hy tho lun vi ng nghip v hai quan im
sau y (ng/B ng h quan im no, a ra nhng lp lun
cho kin ca mnh):

18
 - Vit Nam l mt nc ang pht trin, cha c nn kinh
t tri thc v x hi tri thc, v vy nhng yu cu ca x hi
tri thc t ra cho ngi lao ng cha tc ng n Vit Nam.
Do khng th cn c vo nhng c im v yu cu ca x
hi tri thc t ra nhng yu cu v phng hng cho ci
cch gio dc cng nh PPDH.
- Vit Nam ang v s tch cc hn na trong vic gia nhp
ton cu ha, c bit l thng qua vic gia nhp WTO. Do
mc d cha c nn kinh t tri thc pht trin, song nhng nh
hng v yu cu ca x hi tri thc v ton cu ho c tc
ng trc tip n Vit Nam. V vy gio dc cn i mi
p ng vi nhng yu cu ca x hi tri thc v ton cu ho
t ra cho gio dc, c bit trong vic chun b cho th h tr
c kh nng hi nhp v cnh tranh trong th trng lao ng
v kinh t quc t.

1.2. MT S VN V THC TRNG DY

HC TRNG TRUNG HC PH THNG
xc nh phng hng v nhng bin php i mi
PPDH th trc ht cn nhn bit v nh gi nhng vn
chung c lin quan cng nh nhng vn v PPDH v nhng
cn tr trong vic i mi PPDH.
1.2.1. Nhng vn chung v vn ho hc tp
Khi nim vn ho hc tp ch h thng ton th cc th
ch, hot ng, c im tm l v truyn thng mt cng
ng trong lnh vc gio dc, chng c chc nng nh hng
cho nhng hnh ng ca ngi hc trong cng ng, truyn

19
th nhng thi v nhn thc v vic hc tp, c hnh
thnh v c chia s trong tp th cng ng vi nhng h
thng v quy ch. Khi nim vn ho hc tp bao gm nhiu
yu t nh quan nim v vic hc, chng trnh, mc tiu, ni
dung, phng php dy hc, ng c hc tp, c im tm l,
truyn thng, quan h GV-HS trong dy hc
nh gi thc trng gio dc Vit Nam, ti liu chin lc
pht trin gio dc 2001-2010 (2002, tr.14) khng nh:
Chng trnh, gio trnh, phng php gio dc chm i
mi. Chng trnh gio dc cn nng tnh hn lm, kinh vin,
nng v thi c, cha ch trng n tnh sng to, nng lc thc
hnh v hng nghip; cha gn b cht ch vi thc tin pht
trin kinh t-x hi cng nh nhu cu ca ngi hc; cha gn
b cht ch vi nghin cu khoa hc-cng ngh v trin khai
ng dng.
T c th nu ra hai vn ln thuc v vn ho hc
tp trong gio dc Vit Nam ni chung v gio dc trung hc
ni ring l:
Nn gio dc mang tnh hn lm, kinh vin: khi
nim tnh hn lm, kinh vin ch mt nn gio dc
nh hng vo vic truyn th mt h thng tri thc
c quy nh sn da trn c s cc mn khoa hc
chuyn ngnh, nhng t ch n vic rn luyn tnh
tch cc nhn thc, tnh c lp, sng to cng nh kh
nng vn dng nhng tri thc trong thc tin. Trong
nn gio dc mang tnh hn lm, kinh vin th
phng php dy hc ch yu da trn quan im GV
l trung tm, trong ngi thy ng vai tr chnh
trong vic truyn th tri thc cho HS. PPDH ch yu l
20
 cc phng php thng bo tri thc, HS tip thu tri thc
mt cch th ng. Cc PPDH pht huy tnh tch cc
nhn thc ca HS cng nh vic rn luyn phng
php t hc t c ch trng.
Nn gio dc ng th: vic hc tp ca HS mang
nng tnh cht i ph vi cc k thi, chy theo bng
cp m t ch n vic pht trin nhn cch ton din
cng nh nng lc vn dng kin thc hc trong
thc tin. i vi cp THPT, vn ny cng nng n,
v tm l chung ca HS l mun hc ln i hc, trong
khi ch tiu vo hc hng nm ch chim t l nh so
vi tng s HS tt nghip THPT. T dn ti xu
hng hc lch, hc t nhm mc ch i ph vi cc
k thi. Trong khi cc k thi tuyn sinh hin nay ch
gii hn mt s mn hc, cng nh khng th kim
tra ton din tri thc v c nhiu hn ch trong vic
kim tra nng lc vn dng tri thc mt cch sng to
trong cc tnh hung gn vi thc tin.
1.2.2. Cc vn v phng php dy hc
Cc nghin cu thc tin dy hc trng THPT cng ch
ra mt s vn c th sau y v mt PPDH:
Phng php thuyt trnh, thng bo tri thc ca GV
vn l phng php dy hc c s dng qu nhiu,
dn n tnh trng hn ch hot ng tch cc ca HS;
Vic s dng phi hp cc PPDH cng nh s dng
cc PPDH pht huy tnh tch cc, t lc v sng to cn
mc hn ch;

21
 Vic gn ni dung dy hc vi cc tnh hung thc tin
cha c ch trng;
Dy hc th nghim, thc hnh, dy hc thng qua cc
hot ng thc tin t c thc hin;
Vic s dng phng tin dy hc mi, cng ngh
thng tin ch bc u thc hin mt s trng;
Vic rn luyn kh nng vn dng tri thc lin mn
gii quyt cc ch phc hp gn vi thc tin cha
c ch ng mc;
Thc trng trn y dn n h qu l th h tr c o
to trong trng ph thng mang tnh th ng cao, hn ch
kh nng sng to v nng lc vn dng tri thc hc gii
quyt cc tnh hung thc tin cuc sng. iu c ngha l
gio dc cha p ng y mc tiu t ra l gip HS pht
trin ton din v o c, tr tu, th cht, thm m v cc k
nng c bn, pht trin nng lc c nhn, tnh nng ng v
sng to. (Lut gio dc, iu 27).
Xut pht t nhng vn thc tin trn y, vic ci cch
ton din gio dc THPT v i mi PPDH l mt yu cu cp
thit nhm t mc tiu gio dc ph thng.
Kt qu nghin cu thc tin cho thy mt s trng
THPT trong mt s nm gn y t c nhng tin b
trong vic i mi PPDH. nhng trng bi dng cho
i ng GV v i mi PPDH v trang b PTDH mi th tnh
hnh s dng cc PPDH c ci thin. Mc d thuyt trnh
vn cn l PPDH c s dng thng xuyn nht, nhng

22
c s kt hp vi cc PPDH khc, tng cng th nghim, thc
hnh, lm vic nhm, s dng cc PPDH tch cc.
T cho thy nu c bi dng v PPDH mi, cng
nh c trang b v cc thit b dy hc mi th vic i mi
PPDH THPT c chuyn bin kh tt. Tuy nhin, vic i mi
PPDH nhng trng ny vn cn nhng vn cn tip tc
gii quyt, c bit l vic gn ni dung dy hc vi thc tin
cng nh dy hc qua hot ng thc tin ca HS. Vic tch
cc ha hot ng nhn thc ca HS c ci thin, nhng
mi th hin r mt bn ngoi thng qua vic tng cng
lm vic nhm, nhng vic tch cc ho bn trong thng qua
vic gii quyt cc vn , c bit l cc vn gn vi nhng
tnh hung thc tin cn cha c ch trng.
Sau y l kt qu iu tra s b ca d n pht trin gio
dc THPT nm trng THPT tham gia th im phn ban
thuc hai tnh Bc Ninh v Lm ng v tnh hnh s dng
mt s PPDH do GV t nh gi:

23
 Tnh hnh s dng cc PPDH cc trng THPT th im
phn ban 1
Mc s dng
TT Tn PPDH Thng Kh Thnh Khng
xuyn thng thong bao
(%) xuyn (%) gi
(%) (%)
1 Thuyt trnh 47 12 29 0
2 Trc quan 41 24 24 0
3 m thoi 24 35 18 0
4 Lm vic nhm 35 24 29 0
5 Gii quyt vn 18 53 12 0
6 ng no 18 35 18 0
7 Th nghim, Thc hnh 47 41 6 0
8 Tham quan thc t 0 0 53 35
9 T nghin cu 12 12 53 6
10 Trc nghim 12 18 53 18
11 Dy hc theo d n 18 6 29 29
12 Nghin cu trng hp 6 24 41 18
Trong vic i mi PPDH c nhng yu t cn tr cn
c khc phc v ci thin. Sau y l nhn nh ca i ng
GV mt s trng THPT tham gia th im phn ban v
mt s yu t nh hng v cn tr vic i mi PPDH, trong
mc 5 l mc ng cao nht v gim dn, mc 1
coi nh khng ng :

1
Theo kt qu iu tra ca d n pht trin gio dc THPT 2005

24
 Nhng cn tr i vi vic i mi PPDH trng THPT1
TT Nhng cn tr vic i Mc (%)
mi PPDH
5 4 3 2 1
1 Thi quen ca GV vi 15 16 37 14 15
cc PPDH th ng
2 thc i mi PPDH 3 19 45 17 14
ca GV cha cao
3 Kin thc, nng lc ca 3 14 45 18 18
GV v PPDH mi cn
hn ch
4 Kin thc cn truyn t 36 34 21 4 1
nng so vi thi gian
5 iu kin CSVC, 40 22 15 16 1
phng tin DH thiu
thn
6 Tm l hc i ph thi 50 25 18 9 1
c ca HS
7 Thi c, nh gi cha 30 29 28 9 1
khuyn khch PPDH tch
cc
8 iu kin sng ca GV 44 20 17 10 9
kh khn
9 Chnh sch, c ch qun 39 18 28 8 6
l GD cha khuyn
khch GV

1
Theo kt qu iu tra ca d n pht trin gio dc THPT 2005

25
 T iu tra trn cho thy nhng yu t cn tr vic i mi
PPDH c GV nhn nh mc cao l mu thun gia
khi lng kin thc v thi gian dy hc, hn ch v iu kin
c s vt cht v thit b dy hc, tm l hc i ph vi thi c,
vic nh gi v thi c cha khuyn khch i mi PPDH.
Nhng kh khn v i sng, nhng vn v qun l cng l
nhng cn tr quan trng i vi vic i mi PPDH ca GV.
Tm tt
Thc trng dy hc THPT c nhng vn thuc vn
ho hc tp ni chung, v nhng vn v PPDH: Nn gio
dc mang tnh hn lm, kinh vin, ch trng vic truyn th
nhng tri thc khoa hc chuyn mn, t gn vi nhng ng
dng thc tin, tm l hc tp i ph vi thi c cn nng n.
Phng php dy hc chim u th l cc PP thng bo-tip
nhn, GV l trung tm ca qu trnh dy hc, l ngi truyn
th tri thc mang tnh p t, hot ng hc tp ca HS mang
tnh th ng. Vic dy hc t gn vi cuc sng v hot ng
thc tin, v th hn ch vic pht trin ton din, tch tch cc,
sng to v nng ng ca HS. Cc vn nu trn y l
nhng vn ln cn khc phc ca gio dc trong bi cnh
tng cng hi nhp quc t. Cn xy dng mt vn ho hc
tp mi, khc phc nn vn ho hc tp nng tnh hn lm
kinh vin, xa ri thc tin.

V Cu hi v bi tp
1. ng/b c kin th no v vic nh gi thc trng dy
hc trng THPT trn y? (ng hoc khng ng vi
nhng kin no, v sao?)

26
 2. ng/b hy xc nh v phn tch cc vn v PPDH
hin nay tn ti trong trng THPT ca ng/b hay trong vic
dy hc mn hc m ng/b ang thc hin?
3. ng/b hy tho lun vi cc ng nghip v hai quan
nim sau y:
- Vn i mi PPDH trng THPT lin quan n
nhiu vn chung thuc v vn ho hc tp, nh chng
trnh, ni dung dy hc nng tnh hn lm, tm l hc i ph
thi c, chy theo bng cp ca HS, v c nhiu cn tr nh
phng tin dy hc thiu thn... V vy cha th i mi
PPDH c, cn ch i vic i mi cc yu t khc ri mi
i mi PPDH!
- i mi PPDH cn tin hnh ng b vi i mi cc
yu t khc trong qu trnh dy hc. Tuy nhin ngi GV cn
ch ng ci tin, i mi PPDH ca mnh t c hiu
qu dy hc ti u trong iu kin thc tin c th. PPDH l
yu t quan trng ca vn ho hc tp. Ngi thy gio v nh
trng cn ng vai tr tin phong v ch o trong vic xy
dng mt vn ho hc tp mi, c bit thng qua i mi
PPDH.
Hy trnh by v lp lun kin ca mnh v hai quan
nim , tho lun v rt ra kt lun chung cho vic i mi
PPDH trng THPT v cho phng hng hnh ng ca
ng/b vi t cch l cn b qun l gio dc hay GV b mn.

27
 1.3. NHNG QUAN IM CH O I MI
GIO DC TRUNG HC PH THNG
Vic i mi gio dc THPT da trn nhng ng li,
quan im ch o gio dc ca nh nc, l nhng nh
hng quan trng v chnh sch v quan im trong vic pht
trin v i mi gio dc. Vic i mi PPDH cn ph hp vi
nhng nh hng i mi chung ca chng trnh gio dc
THPT.
Nhng ng li, quan im ch o gio dc no ca nh
nc v nhng nh hng i mi no ca chng trnh gio
dc THPT c vai tr quan trng cho vic i mi PPDH?
1.3.1. ng li, quan im ch o ca nh nc v
gio dc
Nhng ng li v quan im ch o ca nh nc v
i mi gio dc ni chung v THPT ni ring c th hin
trong nhiu vn bn, c bit trong cc vn bn sau y:
CT30/1998/CT-TTg v ch trng phn ban;
Ngh quyt 40/2000/QH10 v i mi CT GDPT;
Ch th 14/2001/CT-TTg v thc hin NQ 40;
Chin lc pht trin gio dc 2001-2010;
Lut Gio dc (sa i nm 2005).
Ngay sau cch mng thng 8.1945 cng vi vic xy dng
mt nn gio dc mi, mc tiu v nguyn l gio dc Vit
Nam c xy dng. Ni dung cn bn ca mc tiu gio
dc l xc nh o to con ngi pht trin ton din. Mc
tiu ny c khng nh trong iu 2 ca Lut gio dc
(2005).

28
 Nguyn l gio dc cng c khng nh trong iu 3 ca
Lut gio dc l hot ng gio dc phi thc hin theo nguyn
l hc i i vi hnh, gio dc kt hp vi lao ng sn xut,
l lun gn vi thc tin, gio dc nh trng kt hp vi gio
dc gia nh v x hi (Lut gio dc 2005).
V PPDH, lut gio dc quy nh Phng php gio dc
phi pht huy tnh tch cc, t gic, ch ng, t duy sng to
ca ngi hc; bi dng cho ngi hc nng lc t hc, kh
nng thc hnh, lng say m hc tp v ch vn ln. (Lut
gio dc 2005, iu 5).
Lut gio dc cng a ra nhng quy nh v mc tiu, ni
dung v phng php gio dc ph thng cho tng cp hc. V
ni dung dy hc, iu 28 Lut gio dc quy nh: Ni dung
gio dc ph thng phi m bo tnh ph thng, c bn, ton
din, hng nghip v c h thng; gn vi thc tin cuc
sng, ph hp vi tm sinh l la tui ca HS, p ng mc
tiu gio dc mi cp hc (Lut gio dc 2005)
V phng php gio dc ph thng, iu 28 lut gio dc
quy nh: Phng php gio dc ph thng phi pht huy tnh
tch cc, t gic, ch ng, sng to ca HS, ph hp vi c
im ca tng lp hc, mn hc; bi dng phng php t
hc, kh nng lm vic theo nhm; rn luyn k nng vn dng
kin thc vo thc tin; tc ng n tnh cm, em li nim
vui, hng th hc tp cho HS (Lut gio dc 2005).
Mc tiu gio dc, nguyn l gio dc v nhng quy nh
v ni dung, PPDH c khng nh trong lut gio dc
trn y l nhng nh hng c s quan trong cho vic xy
dng chng trnh dy hc, xc nh cc mc ch, ni dung v

29
phng php v t chc dy hc. Nhng nh hng ny ph
hp vi nhng quan im hin i v tin b v gio dc trong
phm vi quc t, trong c mc tiu o to con ngi pht
trin ton din nhn cch cng nh nh hng gn gio dc
vi thc tin cuc sng, gn l thuyt vi thc tin, pht trin
ng c, hng th hc hc, pht huy tnh tch cc, t lc v
sng to ca HS. Nhng nh hng ny cng ph hp vi yu
cu ca s pht trin kinh t x hi trong iu kin mi i vi
i ng lao ng mi.
1.3.2. Nhng nh hng i mi t chng trnh gio
dc THPT
T nhng vn tn ti trong gio dc ph thng v
nhng yu cu ca s pht trin kinh t x hi ca t nc
trong hon cnh mi dn n vic i mi gio dc ni chung
v gio dc THPT ni ring l mt yu cu khch quan. Cng
vi vic i mi chng trnh gio dc cp tiu hc v THCS,
B gio dc v o to ban hnh chng trnh gio dc
THPT mi, p dng trn ton quc t nm hc 2006-2007 (B
gio dc v o to, 2006). Chng trnh gio dc THPT mi
k tha chng trnh gio dc THPT trc y, da trn nhng
quan im, ng li ch o v gio dc v vn dng nhng
kinh nghim quc t v gio dc ph hp vi nhng iu kin
c th ca Vit Nam. Nhng nh hng chung cho vic i
mi gio dc THPT c trnh by trong chng trnh gio
dc THPT v trong ti liu bi dng GV dy chng trnh v
sch gio khoa mi. Chng trnh dy hc mi i hi c s
i mi v mc tiu, ni dung, PPDH v kim tra nh gi kt
qu hc tp. Sau y l nhng nh hng v mc tiu, ni

30
dung dy hc v i mi PPDH, hnh thc dy hc v kim tra
nh gi c quy nh trong chng trnh gio dc THPT:
Mc tiu gio dc Trung hc ph thng: Gio dc
trung hc ph thng nhm gip HS cng c v pht
trin nhng kt qu ca gio dc trung hc c s, hon
thin hc vn ph thng, c nhng hiu bit thng
thng v k thut v hng nghip, c iu kin la
chn hng pht trin v pht huy nng lc c nhn,
tip tc hc i hc, cao ng, trung cp, hc ngh hoc
i vo cuc sng lao ng.
Ni dung gio dc trung hc ph thng: Gio dc trung
hc ph thng cn phi cng c, pht trin nhng ni
dung hc trung hc c s, bo m cho HS c
nhng hiu bit ph thng, c bn v ting Vit, ton,
lch s dn tc, kin thc khc v khoa hc x hi,
khoa hc t nhin, php lut, tin hc, ngoi ng, c
nhng hiu bit cn thit ti thiu v k thut v hng
nghip.
Phng php gio dc trung hc ph thng bao gm
cc phng php gio dc pht huy tnh tch cc, t
gic, ch ng, sng to ca HS; ph hp vi c im
ca tng lp hc, mn hc, i tng HS; bi dng
cho HS phng php t hc, kh nng hp tc; rn
luyn k nng vn dng kin thc vo thc tin; tc
ng n tnh cm, em li nim vui, hng th v trch
nhim hc tp cho HS.
Hnh thc t chc gio dc trung hc ph thng bao
gm cc hnh thc t chc dy hc v hot ng gio

31
dc trong phng hc, trong nh trng, ngoi phng
hc, ngoi nh trng sao cho bo m s cn i v
hi ho gia dy hc v hot ng gio dc theo tp th
lp, nhm nh, c nhn; gia dy hc ni kho v
ngoi kho, dy hc bt buc v t chn; gia pht
trin cc nng lc c nhn ca HS v nng cao cht
lng gio dc cho mi i tng HS.
- nhng ni c hon cnh c bit, c th t chc
dy hc v hot ng gio dc theo lp hc ho
nhp, . . . m bo quyn c i hc v hc tp
c cht lng cho mi tr em;
- i vi nhng HS c biu hin nng khiu c
bit, c th chn hnh thc dy hc v hot ng
gio dc nhm pht trin nhng nng khiu c bit
, gp phn pht hin v bi dng nhng ti
nng tng lai ngay trong phm vi ca gio dc
trung hc ph thng;
- GV ch ng la chn, vn dng cc phng php
v hnh thc t chc gio dc ph hp vi ni dung
gio dc v iu kin c th ca lp hc.
nh gi kt qu gio dc Trung hc ph thng : nh
gi kt qu gio dc i vi cc mn hc v hot ng
gio dc mi lp v sau cp hc l bin php ch yu
nhm xc nh mc thc hin mc tiu gio dc, c
vai tr quan trng trong vic ci thin kt qu gio dc
HS. nh gi kt qu gio dc cc mn hc v hot
ng gio dc mi lp v sau cp hc cn phi:

32
 - Cn c vo chun kin thc v k nng ca tng
mn hc v hot ng gio dc tng lp; yu cu
c bn cn t v kin thc, k nng, thi ca
HS sau mi giai on v ca cp hc;
- Phi hp nh gi thng xuyn v nh gi nh
k, gia nh gi ca GV v t nh gi ca HS,
gia nh gi ca nh trng v nh gi ca gia
nh, cng ng;
- Kt hp gia hnh thc nh gi bng trc nghim
khch quan v t lun nhm pht huy nhng u
im ca mi hnh thc nh gi ny;
- C cng c nh gi thch hp nhm nh gi ton
din, cng bng, trung thc, c kh nng phn loi
tch cc, gip GV v HS iu chnh kp thi vic
dy v hc.
Chng trnh THPT c nhng im mi c bn sau
y:
- Bc u ch quan im nh hng kt qu u
ra, hnh thnh nng lc: Trong vic xc nh mc
tiu dy hc, chng trnh xc nh cc phm cht
v nng lc cn pht trin cho HS;
- Chng trnh mang tnh phn ho, ch n kh
nng v nguyn vng ca HS thng qua vic phn
thnh cc ban cng nh cc mn hc, ch t
chn;
- Tng cng hot ng thc hnh nhm pht huy
tnh tch cc hc tp ca HS;

33
 - iu chnh, b sung ni dung ca cc mn hc theo
hng c bn, hin i, thc tin;
- Ch tnh hng nghip v tnh thc tin ca ni
dung hc tp.
- a ra nhng nh hng v yu cu v i mi
PPDH.
Trong chng trnh THPT mi (2006), phn nhng vn
chung a ra nhng nh hng chung v i mi PPDH.
C th coi vic chuyn t dy hc ly GV lm trung tm ca
qu trnh dy hc sang dy hc nh hng vo ngi hc (dy
hc nh hng HS), pht huy tnh tch cc, t lc, sng to
ca HS l nh hng chung cho vic i mi PPDH. Trong
c nu nhng c im ca dy hc tch cc l:
Dy hc thng qua t chc hot ng hc tp ca HS;
Dy hc ch trng PP t hc;
Tng cng hc tp c th, phi hp vi hc tp hp
tc;
Kt hp nh gi ca thy vi t nh gi ca tr.
Ti liu cng a ra mt s phng php dy hc tch cc cn
c pht trin trng THPT nh:
Vn p tm ti ;
Dy hc pht hin v gii quyt vn ;
Dy hc hp tc trong nhm nh ;
Dy hc theo d n.

34
 Tm tt:
Nhng ng li v quan im ch o v gio dc ca
nh nc l nhng nh hng quan trng cho vic pht trin
v i mi gio dc THPT. nh hng mc tiu gio dc l
o to con ngi pht trin ton din, pht trin nhng phm
cht v nng lc p ng vi i hi ca s pht trin kinh t
v x hi. nh hng phng thc gio dc l gn l thuyt
vi thc hnh, gn t duy vi hnh ng, gn gio dc nh
trng vi x hi v gia nh. nh hng v PPDH l pht
huy tnh tch cc, t lc v sng to ca HS. Nhng quan im
ch o ny v gio dc ph hp vi nhng quan im hin
i, ph bin v tin b v khoa hc gio dc trong phm vi
quc t cng nh ph hp vi nhng yu cu ca s pht trin
kinh t v x hi i vi vic o to i ng lao ng mi.
Nhng ng li v quan im ch o v gio dc trn
y c qun trit v vn dng trong vic xy dng
chng trnh THPT. Chng trnh THPT i hi i mi
PPDH nhm t c nhng mc tiu ca chng trnh. Trong
i mi PPDH cn ch trng pht huy tnh tch cc, c lp,
sng to ca HS, ch tnh phn ho trong dy hc THPT,
pht trin nng lc hnh ng, tng cng thc hnh, gn ni
dung dy hc vi thc tin cuc sng v ngh nghip. i mi
PPDH gn vi s dng phng tin dy hc mi v i mi
nh gi kt qu hc tp ca HS.

35
 V Cu hi v bi tp
1. ng/b hy phn tch s ph hp ca chng trnh
THPT mi vi nhng ng li, quan im ch o v gio
dc ca nh nc cng nh vi nhng yu cu ca thc tin
pht trin kinh t x hi i vi gio dc trong vic o to con
ngi.
2. Phn tch chng trnh mn hc ca ng/b xc nh
nhng phng hng i mi PPDH nhm thc hin ng
li, quan im ch o v gio dc v mc tiu ca chng
trnh quy nh.
3. ng/b hy tho lun trong nhm v vn gio dc sau
y:
ng li, quan im ch o v gio dc ca Vit Nam t
lu xc nh mc tiu gio dc o to con ngi pht trin
ton din; nguyn l gio dc khng nh hc i i vi hnh,
gio dc kt hp vi lao ng sn xut, l lun gn vi thc
tin, gio dc nh trng kt hp vi gio dc gia nh v x
hi.
Tuy nhin trong thc tin, nn gio dc Vit Nam c
nh gi l nn gio dc nng tnh hn lm, kinh vin, nn gio
dc ng th chy theo bng cp.
- Hy gii thch nhng nguyn nhn dn n s mu thun
gia l lun v thc tin gio dc ny.
- Nhng nh hng i mi trong chng trnh THPT c
th gp phn khc phc vn ny nh th no? i mi
PPDH c ngha nh th no trong vic khc phc vn
ny?

36
 1.4. GIO DC NH HUNG KT QU U RA
V PHT TRIN NNG LC
Khi ni v thc trng ca gio dc Vit Nam, chng ta
ni n nhn nh l nn gio dc nng tnh hn lm, kinh
vin. i mi gio dc, khc phc thc trng ny, bn cnh
vic cn c vo nhng yu cu mi ca s pht trin kinh t - x
hi cng nh nhng quan im nh hng mang tnh ng li,
cn da trn nhng c s l thuyt khoa hc gio dc, trong
c vic p dng nhng quan im mi v chng trnh dy hc.
Chng trnh gio dc no c th thay th cho gio dc
hn lm, kinh vin hin nay?
1.4.1. Chng trnh gio dc nh hng ni dung dy
hc
Trong khoa hc gio dc, chng trnh dy hc mang tnh
hn lm, kinh vin cn c gi l gio dc nh hng ni
dung dy hc hay nh hng u vo (iu khin u
vo). Chng trnh nh hng ni dung tn ti ph bin trn
th gii cho n cui th k 20 v ngy nay vn cn nhiu
nc. c im c bn ca chng trnh gio dc nh hng
ni dung l ch trng vic truyn th h thng tri thc khoa hc
theo cc mn hc c quy nh trong chng trnh dy hc.
Nhng ni dung ca cc mn hc ny da trn cc khoa hc
chuyn ngnh tng ng. Ngi ta ch trng vic trang b cho
HS h thng tri thc khoa hc khch quan v nhiu lnh vc
khc nhau. Tuy nhin chng trnh gio dc nh hng ni
dung cha ch trng y n ch th ngi hc cng nh n
kh nng ng dng tri thc hc trong nhng tnh hung thc
tin. Mc tiu dy hc trong chng trnh nh hng ni dung

37
thng c a ra mt cch chung chung, khng chi tit v
khng nht thit phi quan st, nh gi c mt cch c th
nn khng m bo r rng v vic t c cht lng dy hc
theo mc tiu ra. Vic qun l cht lng gio dc y
tp trung vo iu khin u vo l ni dung dy hc.
u im ca chng trnh dy hc nh hng ni dung l
vic truyn th cho HS mt h thng tri thc khoa hoc v h
thng. Tuy nhin ngy nay chng trnh dy hc nh hng
ni dung khng cn thch hp, trong c nhng nguyn nhn
sau:
Ngy nay, tri thc thay i v b lc hu nhanh chng,
vic quy nh cng nhc nhng ni dung chi tit trong
chng trnh dy hc dn n tnh trng ni dung
chng trnh dy hc nhanh b lc hu so vi tri thc
hin i. Ngoi ra nhng tri thc tip thu trong nh
trng cng nhanh b lc hu. Do vic rn luyn
phng php hc tp ngy cng c ngha quan trng
trong vic chun b cho con ngi c kh nng hc tp
sut i.
Chng trnh dy hc nh hng ni dung dn n xu
hng vic kim tra nh gi ch yu da trn vic
kim tra kh nng ti hin tri thc m t nh hng vo
kh nng vn dng tri thc trong nhng tnh hung
thc tin.
Do phng php dy hc mang tnh th ng v t ch
n kh nng ng dng nn sn phm gio dc l
nhng con ngi mang tnh th ng, hn ch kh nng
sng to v nng ng. Do chng trnh gio dc

38
 ny khng p ng c yu cu ngy cng cao ca x
hi v th trng lao ng i vi ngi lao ng v
nng lc hnh ng, kh nng sng to v tnh nng
ng.
1.4.2. Gio dc nh hng kt qu u ra
khc phc nhng nhc im ca chng trnh nh
hng ni dung, t cui th k 20 c nhiu nghin cu mi v
chng trnh dy hc, trong c nhiu quan nim v m hnh
mi v chng trnh dy hc.
Chng trnh dy hc nh hng kt qu u ra ra
(outcomes based curriculum - OBC) hay ni rng hn l gio
dc nh hng kt qu u ra (Outcome-based Education
OBE), cn gi l gio dc iu khin u ra c bn n
nhiu t nhng nm 90 ca th k 20 v ngy nay ang nhn
c s quan tm ca nhiu quc gia.
Chng trnh dy hc nh hng kt qu u ra nhm
m bo cht lng u ra ca vic dy hc, thc hin mc
tiu pht trin ton din cc phm cht nhn cch, ch trng
nng lc vn dng tri thc trong nhng tnh hung thc tin
nhm chun b cho con ngi nng lc gii quyt cc tnh
hung ca cuc sng v ngh nghip. Chng trnh ny nhn
mnh vai tr ca ngi hc vi t cch ch th ca qu trnh
nhn thc.
Khc vi chng trnh nh hng ni dung, chng trnh
dy hc nh hng kt qu u ra tp trung vo vic m t
cht lng u ra, c th coi l sn phm cui cng ca qu
trnh dy hoc. Vic qun l cht lng dy hc chuyn t vic

39
iu khin u vo sang iu khin u ra, tc l kt qu
hc tp ca HS.
Chng trnh dy hc nh hng kt qu u ra khng
quy nh nhng ni dung dy hc chi tit m quy nh nhng
kt qu u ra mong mun ca qu trnh o to, trn c s
a ra nhng hng dn chung v vic la chn ni dung,
phng php, t chc v nh gi kt qu dy hc nhm m
bo thc hin c mc tiu dy hc tc l t c kt qu
u ra mong mun. Trong chng trnh da trn kt qu u
ra, mc tiu hc tp, tc l kt qu hc tp mong mun thng
c m t thng qua cc thuc tnh nhn cch chung
(Attributes) v cc kt qu yu cu c th (Outcomes) hay
thng qua h thng cc nng lc (Competency). Kt qu hc
tp mong mun c m t chi tit v c th quan st, nh gi
c. HS cn t c nhng kt qu yu cu quy nh
trong chng trnh. Vic a ra cc chun o to cng l
nhm m bo qun l cht lng gio dc theo nh hng
kt qu u ra.
u im ca chng trnh dy hc nh hng u ra l
to iu kin qun l cht lng theo kt qu u ra quy
nh, nhn mnh nng lc vn dng ca HS. Tuy nhin nu vn
dng mt cch thin lch, khng ch y n ni dung
dy hc th c th dn n cc l hng tri thc c bn v tnh
h thng ca tri thc. Ngoi ra cht lng gio dc khng ch
th hin kt qu u ra m cn ph thuc qu trnh thc hin.
Sau y l bng so snh mt s c trng c bn ca
chng trnh nh hng ni dung v chng trnh nh hng
kt qu u ra:

40
 Chng trnh nh Chng trnh nh
hng ni dung hng kt qu u ra
Mc Mc tiu dy hc c Kt qu hc tp cn t
tiu m t khng chi tit v c m t chi tit v c
khng nht thit phi th quan st nh gi
quan st, nh gi c c; th hin c mc
tin b ca HS mt
cch lin tc
Ni Vic la chn ni dung La chn nhng ni
dung da vo cc khoa hc dung nhm t c kt
chuyn mn, khng gn qu u ra quy nh,
vi cc tnh hung thc gn vi cc tnh hung
tin. Ni dung c quy thc tin. Chng trnh
nh chi tit trong ch quy nh nhng ni
chng trnh. dung chnh, khng quy
nh chi tit.
GV l ngi truyn th GV ch yu l ngi t
PPDH tri thc, l trung tm chc, h tr HS t lc
ca qu trnh dy hc. v tch cc lnh hi tri
HS tip thu th ng thc. Ch trng s pht
nhng tri thc c quy trin kh nng gii quyt
nh sn. vn , kh nng giao
tip,
nh Tiu ch nh gi c Tiu ch nh gi da
gi xy dng ch yu da vo kt qu u ra, c
trn s ghi nh v ti tnh n s tin b trong
hin ni dung hc. qu trnh hc tp, ch
trng kh nng vn dng
trong cc tnh hung
thc tin.
41
 1.4.3. Gio dc nh hng pht trin nng lc
a) Khi nim
Chng trnh dy hc nh hng pht trin nng lc c
th coi l mt tn gi khc hay mt m hnh c th ho ca
chng trnh nh hng kt qu u ra, mt cng c thc
hin gio dc nh hng iu khin u ra. Trong chng
trnh dy hc nh hng pht trin nng lc, mc tiu dy hc
ca mn hc c m t thng qua cc nhm nng lc.
Khi nim nng lc (competency) c ngun gc ting La
tinh competentia. Ngy nay khi nim nng lc c hiu
nhiu ngha khc nhau. Nng lc c hiu nh s thnh tho,
kh nng thc hin ca c nhn i vi mt cng vic. Nng
lc cng c hiu l kh nng, cng sut ca mt doanh
nghip, thm quyn php l ca mt c quan.
Khi nim nng lc c dng y l i tng ca tm
l, gio dc hc. C nhiu nh ngha khc nhau v nng lc.
Theo t in tm l hc (V Dng, 2000) Nng lc l tp
hp cc tnh cht hay phm cht ca tm l c nhn, ng vai
tr l iu kin bn trong, to thun li cho vic thc hin tt
mt dng hot ng nht nh.
Theo John Erpenbeck nng lc c tri thc lm c s,
c s dng nh kh nng, c quy nh bi gi tr, c
tng cng qua kinh nghim v c hin thc ho qua ch
nh.
Weinert (2001) nh ngha nng lc l nhng kh nng
v k xo hc c hoc sn c ca c th nhm gii quyt cc
tnh hung xc nh, cng nh s sn sng v ng c, x hi

42
v kh nng vn dng cc cch gii quyt vn mt cch c
trch nhim v hiu qu trong nhng tnh hung linh hot.
Nh vy nng lc l mt thuc tnh tm l phc hp, l
im hi t ca nhiu yu t nh tri thc, k nng, k xo, kinh
nghim, s sn sng hnh ng v trch nhim. Khi nim
nng lc gn lin vi kh nng hnh ng. Nng lc hnh ng
l mt loi nng lc, nhng khi ni pht trin nng lc ngi ta
cng hiu ng thi l pht trin nng lc hnh ng.
Nng lc l kh nng thc hin c trch nhim v hiu qu
cc hnh ng, gii quyt cc nhim v, vn trong nhng
tnh hung khc nhau thuc cc lnh vc ngh nghip, x hi
hay c nhn trn c s hiu bit, k nng, k xo v kinh
nghim cng nh s sn sng hnh ng.
Trong chng trnh dy hc nh hng pht trin nng
lc, khi nim nng lc c s dng nh sau:
Nng lc lin quan n bnh din mc tiu dy hc:
mc tiu dy hc ca mn hc c m t thng qua
cc nng lc cn hnh thnh;
Trong cc mn hc, nhng ni dung v hot ng c
bn c lin kt vi nhau nhm hnh thnh cc nng
lc;
Nng lc l s kt hp ca tri thc, hiu bit, kh nng,
mong mun...;
Mc tiu hnh thnh nng lc nh hng cho vic la
chn, nh gi mc quan trng v cu trc ha cc
ni dung v hot ng v hot ng dy hc v mt
phng php;

43
 Nng lc m t vic gii quyt nhng nhim v trong
cc tnh hung: v d nh c mt vn bn c th ...
Nm vng v vn dng c cc php tnh c bn ...;
Cc nng lc chung cng vi cc nng lc chuyn mn
to thnh c s chung trong vic gio dc v dy hc;
Mc i vi s pht trin nng lc c th c xc
nh trong cc chun: n mt thi im nht nh no
, HS c th, cn phi t c nhng g?
b) M hnh cu trc nng lc
hnh thnh v pht trin nng lc cn xc nh cc
thnh phn v cu trc ca chng. C nhiu loi nng lc khc
nhau. Vic m t cu trc v cc thnh phn nng lc cng
khc nhau. Cu trc chung ca nng lc hnh ng c m t
l s kt hp ca 4 nng lc thnh phn sau:
Cc thnh phn cu trc ca nng lc

NL c th NL chuyn mn
NL HNH NG

NL x hi NL phng php

NL hnh ng

44
Nng lc chuyn mn (Professional competency): L
kh nng thc hin cc nhim v chuyn mn cng nh
kh nng nh gi kt qu chuyn mn mt cch c
lp, c phng php v chnh xc v mt chuyn mn.
Trong bao gm c kh nng t duy l gic, phn tch,
tng hp, tru tng ho, kh nng nhn bit cc mi
quan h h thng v qu trnh. Nng lc chuyn mn
hiu theo ngha hp l nng lc ni dung chuyn
mn, theo ngha rng bao gm c nng lc phng
php chuyn mn.
Nng lc phng php (Methodical competency): L
kh nng i vi nhng hnh ng c k hoch, nh
hng mc ch trong vic gii quyt cc nhim v v
vn . Nng lc phng php bao gm nng lc
phng php chung v phng php chuyn mn.
Trung tm ca phng php nhn thc l nhng kh
nng tip nhn, x l, nh gi, truyn th v trnh by
tri thc.
Nng lc x hi (Social competency): L kh nng t
c mc ch trong nhng tnh hung x hi cng nh
trong nhng nhim v khc nhau trong s phi hp s
phi hp cht ch vi nhng thnh vin khc.
Nng lc c th (Induvidual competency): L kh nng
xc nh, nh gi c nhng c hi pht trin cng
nh nhng gii hn ca c nhn, pht trin nng khiu,
xy dng v thc hin k hoch pht trin c nhn,
nhng quan im, chun gi tr o c v ng c chi
phi cc thi v hnh vi ng x .

45
 M hnh cu trc nng lc trn y c th c th ho trong
tng lnh vc chuyn mn, ngh nghip khc nhau. Mt khc,
trong mi lnh vc ngh nghip ngi ta cng m t cc loi
nng lc khc nhau. V d nng lc ca GV bao gm nhng
nhm c bn sau: nng lc dy hc; nng lc gio dc; nng
lc nh gi, chn on v t vn; nng lc pht trin ngh
nghip v pht trin trng hc.
T cu trc ca khi nim nng lc cho thy gio dc nh
hng pht trin nng lc khng ch nhm mc tiu pht trin
nng lc chuyn mn bao gm tri thc, k nng chuyn mn
m cn pht trin nng lc phng php, nng lc x hi v
nng lc c th. Nhng nng lc ny khng tch ri nhau m
c mi quan h cht ch. Nng lc hnh ng c hnh thnh
trn c s c s kt hp cc nng lc ny.
M hnh nng lc theo OECD: Trong cc chng trnh
dy hc hin nay ca cc nc thuc khi OECD, ngi ta
cng s dng m hnh n gin hn, phn chia nng lc thnh
hai nhm chnh, l cc nng lc chung v cc nng lc
chuyn mn.
Nhm nng lc chung bao gm:
Kh nng hnh ng c lp thnh cng;
Kh nng s dng cc cng c giao tip v cng c tri
thc mt cch t ch;
Kh nng hnh ng thnh cng trong cc nhm x hi
khng ng nht.

46
 Nng lc chuyn mn lin quan n tng mn hc ring
bit. V d nhm nng lc chuyn mn trong mn Ton bao
gm cc nng lc sau y:
Gii quyt cc vn ton hc;
Lp lun ton hc;
M hnh ha ton hc;
Giao tip ton hc;
Tranh lun v cc ni dung ton hc;
Vn dng cc cch trnh by ton hc;
S dng cc k hiu, cng thc, cc yu t thut ton.
c) Ni dung v PPDH theo quan im pht trin nng
lc
Ni dung dy hc theo quan im pht trin nng lc
khng ch gii hn trong tri thc v k nng chuyn mn m
gm nhng nhm ni dung nhm pht trin cc lnh vc nng
lc:

47
Hc ni Hc phng Hc giao tip Hc t tri
dung chuyn php - chin X hi nghim -
mn lc nh gi
- Cc tri thc - Lp k - Lm vic - T nh
chuyn mn hoch hc trong nhm; gi im
(cc khi tp, k hoch - To iu mnh, im
nim, phm lm vic; kin cho s yu;
tr, quy lut, - Cc hiu bit v - XD k
mi quan phng php phng din hoch pht
h); nhn thc x hi; trin c nhn;
- Cc k chung: Thu - Hc cch - nh gi,
nng chuyn thp, x l, ng x, tinh hnh thnh
mn; nh gi, thn trch cc chun
- ng dng, trnh by nhim, kh mc gi tr,
nh gi thng tin; nng gii o c v
chuyn mn. - Cc quyt xung vn ho, lng
phng php t. t trng
chuyn mn.

Nng lc Nng lc Nng lc x Nng lc c

chuyn mn phng php hi th

Phng php dy hc theo quan im pht trin nng lc

khng ch ch tch cc ho HS v hot ng tr tu m cn
ch rn luyn nng lc gii quyt vn gn vi nhng tnh
hung ca cuc sng v ngh nghip, ng thi gn hot ng
tr tu vi hot ng thc hnh, thc tin. Tng cng vic hc
tp trong nhm, i mi quan h GV- HS theo hng cng tc

48
c ngha quan trng nhm pht trin nng lc x hi. Bn
cnh vic hc tp nhng tri thc v k nng ring l ca cc
mn hc chuyn mn cn b sung cc ch hc tp phc hp
nhm pht trin nng lc gii quyt cc vn phc hp.
Theo quan im pht trin nng lc, vic nh gi kt qu
hc tp khng ly vic kim tra kh nng ti hin kin thc
hc lm trung tm ca vic nh gi. nh gi kt qu hc tp
cn ch trng kh nng vn dng sng to tri thc trong nhng
tnh hung ng dng khc nhau.
1.4.4. Chun gio dc
a) Khi nim
Chun gio dc ca mn hc quy nh cc mc tiu gio
dc, cc nng lc m HS cui mt nm hc nht nh no
cn phi t c cc ni dung trng tm ca mn hc .
Chng tp trung vo cc lnh vc ht nhn ca mn hc.
Chun gio dc l mt cng c trung tm trong ton b cc
chin lc v bin php nhm m bo cht lng v pht trin
dy hc trong nh trng. Chun gio dc l mt phng tin
iu khin ca nh nc i vi cht lng gio dc, to kh
nng so snh c gia cc trng hc. Bn cnh chng trnh
dy hc nh hng pht trin nng lc, chun gio dc l mt
cng c thc hin qun l gio dc theo quan im iu
khin kt qu u ra.
gp phn vo vic pht trin cht lng, chun gio dc
phi c hiu lc trong dy hc nh trng (trong vic lp k
hoch dy hc thc hin nh gi).

49
Chun gio dc ch thc s ng gp vo s pht trin ca nh
trng v dy hc, chng no chng c s dng cc
trng nh l c s cho vic xy dng cc bi kim tra, nh
gi v phn hi.
b) Cc loi chun
C th phn bit nhiu loi chun khc nhau. C th phn bit
chun ni dung (chun chng trnh), chun kt qu (chun
thnh tch), chun iu kin. Theo yu cu v trnh cn t
c th phn bit chun ti thiu, chun trung bnh v chun ti
a.
Chun ni dung (Content standards)
Chun ni dung quy nh nhng ni dung cn dy v
hc. Chun ni dung cn c gi l chun chng
trnh khi c a ra di dng mt chng trnh dy
hc (chng trnh chun). Chng m t r rng v c
th cc nng lc v tri thc cn t vo cui mt nm
hc nht nh (tuy nhin thng cha a ra cc bc
nng lc c th).
Nu cc lnh vc nng lc chuyn mn trung tm cn
c hnh thnh trong qu trnh o to trong nh
trng.
Th hin r cc nguyn tc c bn ca vic hc mn
hc v nh hnh chung cho mn hc.
Cc con ng, phng php thc hin c th, v d
nh vic phn b thi gian hc cng nh cc quy nh
chi tit v ni dung khng quy nh trong chun.
Chun thng gn vi mt cp hc nht nh.
50
 Chun ni dung thng da trn mt mc yu cu
trung bnh (chun trung bnh), tc khng phi l
chun ti thiu.
c c th ha v minh ha qua cc v d bi tp.
Chun kt qu (Performance standards / Output
standards)
Chun kt qu (cn gi l chun u ra) cp n kt
qu ca dy hc. Chun kt qu xc nh trnh ca
nng lc cn t ti i vi HS nht nh mt thi
im nht nh trong qu trnh hc tp nh trng.
Thng thng chun kt qu dng cho cui mt cp
hc.
Chun kt qu thng quy nh mc nng lc ti
thiu cn t trnh (chun ti thiu).
Nh vy y l cc chun cho vic kim tra cc k
thi.
Tin p dng chun kt qu l phi c m hnh
bc nng lc, phn chia cc bc trnh khc nhau. V
d trong dy hc ngoi ng hin nay ngi ta phn chia
thnh 6 bc trnh khc nhau. Da vo c th quy
nh chun cho cc bc o to khc nhau. ,
Nh vy khc vi chun ni dung, trong chun kt qu
vic m t kt qu cn xc nh r mc nng lc c th
trong cc mc (bc) nng lc. Khi cha xy dng m hnh
cc trnh nng lc th ngi ta thng s dng chun ni
dung.

51
 Chun iu kin hc tp (Opportunity to learn standards)
Chun iu kin hc tp xc nh nhng iu kin nhn
lc cng nh cc ngun lc khc ca nh trng v a phng
m bo nhng iu kin cho vic dy v hc tt. Chun
iu kin hc tp c th cn m t nhng phng php v
nguyn tc dy hc tt c tha nhn trong LLDH i
cng v chuyn ngnh.
Chun yu cu v trnh (chun trnh )
Chun ti thiu: Quy nh mc ti thiu v nng lc m
HS cn t c mt thi im c quy nh
trc trong thi gian hc tp (chng hn cui mt cp
hc).
Chun trung bnh: Xc nh cc nng lc m HS trnh
trung bnh cn t c.
Chun ti a: M t nhng nng lc m nhng HS tt
nht c th t c.
Tm tt
Chng trnh dy hc nh hng kt qu u ra, nh
hng pht trin nng lc l chng trnh dy hc nhm khc
phc nhng nhc im ca gio dc nh hng ni dung,
hn lm, kinh vin. Mc tiu gio dc khng ch gii hn
trong vic truyn th h thng tri thc chuyn mn m nhm
pht trin ton din nhn cch ca ngi hc, thng qua vic
pht trin cc nng lc cho HS. xc nh mc tiu dy hc
ca mn hc cn xc nh nhng kt qu, nng lc no HS cn
t mt cch r rng, c th, c th nh gi c. Khi m t
mc tiu dy hc ca cc bi hc theo cc kin thc, k nng,

52
thi th cn lin h nhng kin thc, k nng thi ny
gp phn pht trin nhng nng lc no trong cc thnh phn
nng lc. HS cn c luyn tp vn dng kt hp cc thnh
phn kin thc, k nng thi trong nhng tnh hung ng
dng phc hp. Nhm t mc tiu pht trin nhn cch ton
din, pht trin nng lc cho HS th cn c ni dung, phng
php dy hc v nh gi ph hp.
V Bi tp
1. ng/b hy phn tch chng trnh mt mn hc xc
nh nhng c im no ca chng trnh nh hng kt qu
u ra, pht trin nng lc c vn dng v mc no?
2. ng/b hy tho lun v kh nng vn dng quan im
gio dc nh hng kt qu u ra, pht trin nng lc trong
qu trnh thc hin chng trnh mn hc gp phn khc
phc tnh trng gio dc hn lm, kinh vin ?
3. ng/b hy phn tch mt bi son v lin h vi quan
im pht trin nng lc. C th ci tin, b sung nhng mc
tiu dy hc no, nhng ni dung v PPDH no nhm gp phn
pht trin nng lc chuyn mn, nng lc PP, nng lc x hi
v nng lc c th ca HS?

1.5. CC L THUYT HC TP C S TM L
HC DY HC
Cc l thuyt hc tp vi t cch i tng nghin cu ca
tm l hc dy hc l nhng m hnh l thuyt nhm m t v
gii thch c ch tm l ca vic hc tp. Cc l thuyt hc tp
t c s l thuyt cho vic t chc qu trnh dy hc v ci tin

53
phng php dy hc. C rt nhiu m hnh l thuyt khc nhau
gii thch c ch tm l ca vic hc tp. Trong bi ny khng
trnh by cc m hnh c th m trnh by nhng nhm l thuyt
hc tp chnh. Cu hi trung tm khi nghin cu cc l thuyt
hc tp l:
Vic hc tp c din ra theo nhng c ch tm l no?
1.5.1. Thuyt phn x c iu kin ca Pavlov
Nm 1889, nh sinh l hc ngi Nga Pavlov l ngi u
tin nghin cu nhng d liu khch quan v cc qu trnh
hc tp. Pavlov nghin cu h thng tiu ha ca ch. Mt hm,
ng ngc nhin nhn thy rng tuyn nc bt con ch ca
ng hot ng cho d n vn hon ton cha c thc n.
Nguyn nhn ch l do nhng ngi tr l ca ng trong phng
khua khong lch cch khi chun b thc n cho ch.
Pavlov t hi, liu nhng qu trnh luyn tp thng qua
nhng kch thch c lp li nhiu ln c th l nguyn nhn
gii thch cho phn ng ca con ch hay khng. Pavlov th
nghim tr li cu hi ny. Pavlov dy cho nhng con ch
ca mnh tit nc bt khng ch khi nhn thy mt ming thc
n, m c khi nghe ting chung ku. lm vic ny th ch
cn nhiu ln cho con ch thy thc n v ngay sau bm cho
chung ku. Trong no con ch, ming thc n v ting chung
ku c lin kt vi nhau mnh n mc l sau nhiu ln lp
li th con ch tit nc bt c khi ch nghe thy ting chung
m khng cn c thc n. Th nghim ny cng c thc hin
khi dng nh n thay cho ting chung. Phn x tit nc bt
ca con ch khi nhn thy thc n l phn x bm sinh. Nhng
phn x tit nc bt khi nghe ting chung hoc thy nh n

54
khng phi phn x bm sinh m c hnh thnh qua qu trnh
luyn tp vi cc kch thch, l phn x c iu kin.
Trn c s th nghim ny Pavlov xy dng l thuyt
"phn x c iu kin". Vi l thuyt ny, ln u tin ngi ta
c th gii thch c ch ca vic hc tp mt cch khch quan,
l c ch kch thch phn ng. Tuy nhin l thuyt phn x
c iu kin ch gii thch c s sinh l c ch ca vic hc
tp, cha phi mt l thuyt tm l hc dy hc. Cc nghin
cu ca Pavlov tr thnh c s ca cc l thuyt hnh vi.
1.5.2. Thuyt hnh vi : Hc tp l s thay i hnh vi
Da trn l thuyt phn x c iu kin ca Pavlov, nm
1913 nh tm l hc M Watson xy dng l thuyt hnh vi
(Behavorism) gii thch c ch tm l ca vic hc tp.
Thorndike (1864-1949), Skinner (1904-1990) v nhiu tc gi
khc tip tc pht trin nhng m hnh khc nhau ca thuyt
hnh vi.
Thuyt hnh vi cho rng hc tp l mt qu trnh n gin
m trong nhng mi lin h phc tp s c lm cho d
hiu v r rng thng qua cc bc hc tp nh c sp xp
mt cch hp l. Thng qua nhng kch thch v ni dung,
phng php dy hc, ngi hc c nhng phn ng to ra
nhng hnh vi hc tp v qua thay i hnh vi ca mnh. V
vy qu trnh hc tp c hiu l qu trnh thay i hnh vi.
Hiu qu ca n c th thy r khi luyn tp cng nh khi hc
tp cc qu trnh tm l vn ng v nhn thc n gin (nht l
khi vn ch l nm vng nhng qu trnh ). C nhiu m
hnh khc nhau ca thuyt hnh vi, c th nu mt s quan nim
c bn ca thuyt hnh vi nh sau:

55
 Cc l thuyt hnh vi gii hn vic nghin cu c ch
hc tp qua cc hnh vi bn ngoi c th quan st
khch quan bng thc nghim.
Thuyt hnh vi khng quan tm n cc qu trnh tm
l ch quan bn trong ca ngi hc nh tri gic, cm
gic, t duy, thc, v cho rng nhng yu t ny
khng th quan st khch quan c. B no c coi
nh l mt hp en khng quan st c.
Thuyt hnh vi c in (Watson): quan nim hc tp l
tc ng qua li gia kch thch v phn ng (S-R),
nhm thay i hnh vi. V vy trong dy hc cn to ra
nhng kch thch nhm to ra hng phn t c cc
phn ng hc tp v thng qua thay i hnh vi.
Thuyt hnh vi Skiner: khc vi thuyt hnh vi c in,
Skiner khng ch quan tm n mi quan h gia kch
thch v phn ng m c bit nhn mnh mi quan h
gia hnh vi v h qu ca chng (S-R-C). Chng hn
khi HS lm ng th c thng, lm sai th b trch
pht. Nhng h qu ca hnh vi ny c vai tr quan
trong trong vic iu chnh hnh vi hc tp ca HS.
M hnh hc tp theo thuyt hnh

HC SINH
Thng tin u GV kim tra kt
vo
HC qu u ra (Phn
(Kch thch) SINH ng ca HS)

56
 C th tm tt nhng c im chung ca c ch hc tp
theo thuyt hnh vi nh sau:
Dy hc c nh hng theo cc hnh vi c trng
c th quan st c.
Cc qu trnh hc tp phc tp c chia thnh mt
chui cc bc hc tp n gin, trong bao gm cc
hnh vi c th vi trnh t c quy nh sn. Nhng
hnh vi phc tp c xy dng thng qua s kt hp
cc bc hc tp n gin.
GV h tr v khuyn khch hnh vi ng n ca ngi
hc, tc l sp xp vic hc tp sao cho ngi hc t
c hnh vi mong mun v s c phn hi trc tip
(khen thng v cng nhn).
GV thng xuyn iu chnh v gim st qu trnh hc
tp kim sot tin b hc tp v iu chnh kp thi
nhng sai lm.
Thuyt hnh vi c ng dng c bit trong dy hc
chng trnh ho, dy hc c h tr bng my vi tnh, trong
dy hc thng bo tri thc v hun luyn thao tc. Trong
nguyn tc quan trng l phn chia ni dung hc tp thnh
nhng n v kin thc nh, t chc cho HS lnh hi tri thc,
k nng theo mt trnh t v thng xuyn kim tra kt qu
u ra iu chnh qu trnh hc tp. Nhng ng dng ny
ca thuyt hnh vi n nay vn cn gi tr.
Khi thuyt hnh vi mi ra i, nhiu ngi tin rng tm
c c ch vn nng cho vic dy hc v bt u a n vo
trng hc. Nhiu sch gio khoa "dy hc chng trnh ho"

57
ra i v cc phng luyn nghe trong dy hc ngoi ng p dng
thuyt hnh vi nhm gip nng cao cht lng ging dy ngoi
ng... i vi thi k th nhng i mi ny c tnh cch
mng: ln u tin HS c cho php c tc hc tp ring
ca mnh. Theo quan im ny nhng HS hc chm hn ch cn
nhiu thi gian hn t c cng kt qu hc tp nh nhng
HS hc nhanh hn.
Tuy nhin, thuyt hnh vi bc l nhng nhc im v b
ph phn mnh m:
Thuyt hnh vi ch ch n cc kch thch t bn
ngoi. Tuy nhin hot ng hc tp thc ra khng ch
do kch thch t bn ngoi m cn l s ch ng bn
trong ca ch th nhn thc.
Qu trnh nhn thc bn trong ca ch th nhn thc,
c bit l t duy ng vai tr quan trng trong hot
ng hc tp. Qu trnh ny khng c thuyt hnh vi
ch n.
Vic chia qu trnh hc tp thnh chui cc hnh vi n
gin cha to ra hiu bit y i vi cc mi quan
h tng th.
1.5.3. Thuyt nhn thc: Hc tp l qu trnh x l
thng tin
Thuyt nhn thc (Thuyt tri nhn - Cognitivism) ra i
trong na u ca th k 20 v pht trin mnh trong na sau
ca th k 20. Cc i din ln ca thuyt ny l nh tm l hc
ngi o Piagi cng nh cc nh tm l hc X vit nh
Vgtski, Leontev

58
 Khc vi thuyt hnh vi, cc nh tm l hc i din cho
thuyt nhn thc xy dng l thuyt v s hc tp nhn mnh
ngha ca cc cu trc nhn thc i vi s hc tp. Trong l
thuyt nhn thc cng c nhiu m hnh l thuyt, xu hng
khc nhau. Nhng quan nim c bn ca cc l thuyt nhn thc
l:
Cc l thuyt nhn thc nghin cu qu trnh nhn thc
bn trong vi t cch l mt qu trnh x l thng tin.
B no x l cc thng tin tng t nh mt h thng
k thut.
Theo l thuyt nhn thc, qu trnh nhn thc l qu
trnh c cu trc, v c nh hng quyt nh n hnh
vi. Con ngi tip thu cc thng tin bn ngoi, x l v
nh gi chng, t quyt nh cc hnh vi ng x.
Trung tm ca qu trnh nhn thc l cc hot ng tr
tu nh: xc nh, phn tch v h thng ha cc s
kin v cc hin tng, nh li nhng kin thc hc,
gii quyt cc vn v pht trin, hnh thnh cc t-
ng mi.
Cu trc nhn thc ca con ngi khng phi bm sinh
m hnh thnh qua kinh nghim.
Mi ngi c cu trc nhn thc ring. V vy mun c
s thay i i vi mt ngi th cn c tc ng ph
hp nhm thay i nhn thc ca ngi .
Con ngi c th t iu chnh qu trnh nhn thc: t
t mc ch, xy dng k hoch v thc hin. Trong

59
 c th t quan st, t nh gi v t hng phn,
khng cn kch thch t bn ngoi.
M hnh hc tp theo thuyt nhn thc

HC SINH
Thng tin (Qu trnh nhn thc, Kt qu
u vo Gii quyt vn ) u ra

Nhng c im c bn ca hc tp theo quan im ca

thuyt nhn thc l:
Mc ch ca dy hc l to ra nhng kh nng ngi
hc hiu th gii thc (kin thc khch quan). V vy,
t c cc mc tiu hc tp, khng ch kt qu hc tp
m qu trnh hc tp v qu trnh t duy l iu quan
trng.
Nhim v ca ngi dy l to ra mi trng hc tp
thun li, thng xuyn khuyn khch cc qu trnh t
duy, HS cn c to c hi hnh ng v t duy tch
cc.
Gii quyt vn c ngha c bit quan trng trong
vic pht trin t duy. Cc qu trnh t duy c thc
hin khng ch thng qua cc vn nh, a ra mt
cch tuyn tnh, m thng qua vic a ra cc ni dung
hc tp phc hp.
Cc PP hc tp c vai tr quan trng trong qu trnh
hc tp ca HS. Cc PP hc tp gm tt c cc cch thc
lm vic v t duy m HS s dng t chc v thc
hin qu trnh hc tp ca mnh mt cch hiu qu nht.

60
 Vic hc tp thc hin trong nhm c vai tr quan
trng, gip tng cng nhng kh nng v mt x hi.
Cn c s kt hp thch hp gia nhng ni dung do
GV truyn t v nhng nhim v t lc chim lnh v
vn dng tri thc ca HS.
Ngy nay thuyt nhn thc c tha nhn v ng dng
rng ri trong dy hc. Nhng kt qu nghin cu ca cc l
thuyt nhn thc c vn dng trong vic ti u ho qu trnh
dy hc nhm pht trin kh nng nhn thc ca HS, c bit
l pht trin t duy. Cc phng php, quan im dy hc c
c bit ch l dy hc gii quyt vn , dy hc nh
hng hnh ng, dy hc khm ph, dy hc theo nhm.
Tuy nhin vic vn dng thuyt nhn thc c cng c
nhng gii hn: vic dy hc nhm pht trin t duy, gii
quyt vn , dy hc khm ph i hi nhiu thi gian v i
hi cao s chun b cng nh nng lc ca GV. Ngoi ra, cu
trc qu trnh t duy khng quan st trc tip c nn nhng
m hnh dy hc nhm ti u ho qu trnh nhn thc cng ch
mang tnh gi thuyt.
1.5.4. Thuyt kin to: Hc tp l t kin to tri thc
T tng v dy hc kin to c t lu, nhng l thuyt
kin to (Construcktivism) c pht trin t khong nhng
nm 60 ca th k 20, c c bit ch t cui th k 20.
Piagi, Vgtski cng ng thi l nhng i din tin phong
ca thuyt kin to. Thuyt kin to c th coi l bc pht trin
tip theo ca thuyt nhn thc. T tng nn tng c bn ca
thuyt kin to l t vai tr ca ch th nhn thc ln v tr hng
u ca qu trnh nhn thc. Khi hc tp, mi ngi hnh thnh

61
th gii quan ring ca mnh. Tt c nhng g m mi ngi tri
nghim th s c sp xp chng vo trong "bc tranh ton
cnh v th gii" ca ngi , tc l t kin to ring cho mnh
mt bc tranh th gii. T cho thy c ch hc tp theo
thuyt kin to tri ngc vi cch hc tp c hc theo thuyt
hnh vi: thay cho vic HS tham gia cc chng trnh dy hc
c lp trnh sn, ngi ta cho HS c c hi t tm hiu.
HS phi hc tp t l tr ring v c th lm iu ny cng tt
hn nu khng phi tun theo mt chng trnh ging dy cng
nhc, m c th t mnh iu chnh rt nhiu qu trnh hc tp
ca chnh mnh.
C th tm tt nhng quan nim chnh ca thuyt kin to
nh sau:
Khng c tri thc khch quan tuyt i. Tri thc c
xut hin thng qua vic ch th nhn thc t cu trc
vo h thng bn trong ca mnh, v th tri thc mang
tnh ch quan.
Vi vic nhn mnh vai tr ch th nhn thc trong
vic gii thch v kin to tri thc, thuyt kin to thuc
l thuyt nh hng ch th.
Cn t chc s tng tc gia ngi hc v i tng
hc tp, gip ngi hc xy dng thng tin mi vo
cu trc t duy ca chnh mnh, c ch th iu
chnh.
Hc khng ch l khm ph m cn l s gii thch, cu
trc mi tri thc.

62
 Nhng c im c bn ca hc tp theo thuyt kin to
l:
Tri thc c lnh hi trong hc tp l mt qu trnh v
sn phm kin to theo tng c nhn thng qua tng
tc gia ngi hc v ni dung hc tp.
V mt ni dung, dy hc phi nh hng theo nhng
lnh vc v vn phc hp, gn vi cuc sng v
ngh nghip, c kho st mt cch tng th.
Vic hc tp ch c th c thc hin trong hot ng
tch cc ca ngi hc, v ch t nhng kinh nghim v
kin thc mi ca bn thn th mi c th thay i v
c nhn ha nhng kin thc v k nng c.
Hc tp trong nhm c ngha quan trng, thng qua
tng tc x hi trong nhm gp phn cho ngi hc t
iu chnh s hc tp ca bn thn.
Hc qua sai lm l iu c ngha.
Ni dung hc tp cn nh hng vo hng th ngi
hc, v c th hc hi d nht t nhng ni dung m
ngi ta thy hng th hoc c tnh thch thc.
Thuyt kin to khng ch gii hn nhng kha cnh
nhn thc ca vic dy v hc. S hc tp hp tc i
hi v khuyn khch pht trin khng ch c l tr, m
c v mt tnh cm, thi , giao tip.
Mc ch hc tp l kin to kin thc ca bn thn,
nn khi nh gi cc kt qu hc tp khng nh hng
theo cc sn phm hc tp, m cn kim tra nhng tin

63
 b trong qu trnh hc tp v trong nhng tnh hung
hc tp phc hp.
M hnh hc tp theo thuyt kin to

GV

HC SINH NI DUNG
HC TP
HC SINH (Phc hp)

MI TRNG HT

Trong tranh lun khoa hc ngy nay c rt nhiu xu hng

khc nhau ca l thuyt kin to. iu c bn i vi vic hc
tp theo thuyt kin to l tnh c lp ca HS (hc tp t iu
chnh trong nhm). Nhng cc xu hng khc nhau ca thuyt
kin to khng nht tr v mc ca tnh c lp ny v nh
hng ca GV. C th phc ha khi qut ba xu hng c bn
sau:
Thuyt kin to ni sinh l quan im i xa nht. Cc i
din ca n ch mun to ra nhng iu kin hc tp
(mi trng hc tp c tnh khuyn khch), sao cho nh
nhng kinh nghim mi cng nh kin thc v k nng
c t trc n nay HS trong nhm hc tp c th m
rng v thit k li tri thc ca mnh m khng cn s
gip quan trng ca GV.

64
 Nhng ngi theo thuyt kin to ngoi sinh ng h s
tc ng mnh ca GV, GV s tc ng nh m hnh
theo ngha ca s hc tp mang tnh x hi. Ngi hc
s quan st GV trong hnh ng v t duy v tm cch
tip nhn cc hnh ng v t duy . Thng qua nhng
th nghim tip nhn ny, nhng kinh nghim c t
trc n nay v nhng kin thc mi s c kt hp
v nh hng vo s hiu bit ca bn thn. M hnh do
GV a ra s khng ch c tip nhn m cn c
iu chnh cho ph hp vi s hiu bit ca bn thn HS.
Thuyt kin to bin chng nm gia thuyt kin to ni
sinh v thuyt kin to ngoi sinh. Nhng ngi theo
thuyt kin to bin chng bin chng cho rng nu ch
c s hc tp c lp theo tinh thn ca thuyt kin to
ni sinh th t c hiu qu hc tp. H ng h s ging
dy m trong GV cung cp cc tr gip, nhng t
chi vic truyn t cc cu trc v chin lc c sn
cng nh vic hc tp theo m hnh mt cch cng nhc.
Mc ch ca chng l lm cho hc vin ngy cng tr
nn c lp hn.
Thuyt kin to ngy cng c ch trong nhng nm gn
y. Thuyt kin to thch thc mt cch c bn t duy truyn
thng v dy hc. Khng phi ngi dy, m l ngi hc trong
s tng tc vi cc ni dung hc tp s nm trong tm im
ca qu trnh dy hc. Nhiu quan im dy hc mi bt ngun
t thuyt kin to: hc tp t iu chnh, hc tp vi nhng vn
phc hp, hc theo tnh hung, hc theo nhm, hc qua sai
lm, nhn mnh nhiu hn vo dy hc nh hng qu trnh
thay cho nh hng sn phm.

65
 Tuy nhin, thuyt kin to cng c nhng hn ch v nhng
kin ph phn:
Quan im cc oan trong thuyt kin to ph nhn s
tn ti ca tri thc khch quan l khng thuyt phc.
Mt s tc gi nhn mnh qu n phng rng ch c
th hc tp c ngha nhng g m ngi ta quan tm.
Tuy nhin cuc sng i hi c nhng iu m khi cn
i hc ngi ta khng quan tm.
Vic a cc k nng c bn vo cc ti phc tp
m khng c luyn tp c bn c th hn ch hiu qu
hc tp.
Vic nhn mnh n phng vic hc trong nhm cn
c xem xt. Nng lc hc tp c nhn vn lun lun
ng vai tr quan trng.
Dy hc theo l thuyt kin to i hi thi gian ln
v yu cu cao v nng lc ca GV.

Tm tt:
Cc l thuyt hc tp ca tm l hc dy hc tm cch gii
thch c ch ca vic hc tp, lm c s t chc v thc
hin ti u qu trnh hc tp ca HS. C rt nhiu m hnh l
thuyt khc nhau, trong c ba nhm chnh l thuyt hnh vi,
thuyt nhn thc v thuyt kin to. Mi mt l thuyt hc tp
c nhng u im v hn ch ring.
Trong th k 20, i khi ngi ta git mnh v mi khi
c mt m hnh l thuyt mi c a ra vi nhng tuyn b

66
nh nhng l thuyt tng qut, ton nng. Tuy nhin cho n
nay cha c mt l thuyt hc tp no mang tnh tng qut v
hon thin, v cc nh nghin cu chuyn mn khng cn tham
vng pht trin mt l thuyt hc tp tng qut. Ngi ta
nhn ra rng mi cch tip cn c nhng c gi tr ring, nhng
chng khng th miu t c mt cch tng qut c ch ca
vic hc tp, nh i khi ngi ta thng khng nh. Ngy nay,
ngi ta tm cch pht trin cc m hnh l thuyt cho cc cch
hc tp ring r. Trong vn dng th cn vn dng phi hp cc
l thuyt mt cch thch hp.
V Cu hi v bi tp
1. ng/b hy tm tt ni dung c bn ca cc l thuyt
hc tp theo kinh nghim v hiu bit ring ca mnh, lin h
kh nng ng dng chng trong mn hc ca ng/b.
2. ng/b hy ly v d minh ho cho vic vn dng cc l
thuyt dy hc nhm ci tin vic dy hc trong mn hc ca
mnh.
3. ng/b hy tho lun trong nhm v cc lun im sau
y ca trit hc nhn thc:
Nhm lun im 1 (l thuyt nh hng khch th):
- Trong mt thi im xc nh, c nhng tri thc chung,
khch quan, nh c th gii thch th gii. Tri thc ny c
tnh n nh v c th cu trc truyn th cho ngi hc.
- Ngi hc tip thu nhng kin thc v hiu ging
nhau.
- GV gip hc vin tip thu nhng ni dung ca ca tri
thc khch quan v th gii vo cu trc t duy ca h.
Nhm lun im 2 (l thuyt nh hng ch th):

67
 - Khng c tri thc khch quan. Mi ngi hiu v gii
thch th gii theo kinh nghim ring ca mnh.
- Cc ch th nhn thc c th hiu mt cch khc nhau
i vi cng mt hin thc.
- Nhim v ca GV l gip hc vin tng cng t tri
nghim v bit t vn , t gip h c th t xy dng tri
thc cho mnh.
ng/b ng v khng ng vi nhng ni dung no
thuc cc lun im trn. Cc l thuyt hc tp trn y ph
hp vi nhng lun im no? Rt ra kt lun cho vic vn
dng trong dy hc nh th no?

1.6. KHI NIM V M HNH CU TRC CA

PHNG PHP DY HC
PPDH l khi nim c bn ca 1 lun dy hc, l ,,cng
c'' quan trng hng u, v cng rt phc tp ca ngh dy
hc. T hng trm nm nay ngi ta bn n khi nim ny.
Tuy nhin, cho n nay vn cn nhiu vn trong cch nh
ngha, phn loi cng nh v m hnh cu trc ca PPDH cha
c s thng nht.
1.6.1. Khi nim phng php dy hc
Thut ng phng php (PP) bt ngun t ting Hy lp
(methodos) c ngha l con ng i n mc ch. Theo ,
PPDH l con ng t mc ch dy hc. PPDH l cch
thc hnh ng ca GV (GV) v HS (HS) trong qu trnh dy
hc. Cch thc hnh ng bao gi cng din ra trong nhng
hnh thc c th. Cch thc v hnh thc khng tch nhau mt

68
cch c lp. Cho n nay khng c s thng nht v nh
ngha PPDH. Sau y l mt nh ngha rng v PPDH:
PPDH l nhng hnh thc v cch thc hot ng ca GV
v HS trong nhng iu kin dy hc xc nh nhm t mc
ch dy hc.
PPDH l mt khi nim rt phc hp, c nhiu bnh din,
phng din khc nhau. C th nu ra mt s c im ca
PPDH nh sau:
PPDH nh hng thc hin mc tiu dy hc;
PPDH l s thng nht ca PP dy v PP hc;
PPDH thc hin thng nht chc nng o to v gio
dc;
PPDH l s thng nht ca 1 gic ni dung dy hc v
l gic tm l nhn thc;
PPDH c mt bn ngoi v bn trong;
PPDH c mt khch quan v mt ch quan;
PPDH l s thng nht ca cch thc hnh ng v
phng tin dy hc (PTDH).
Trong nhng nghin cu mi v dy hc, l thuyt kin to
c c bit ch , trong c vic to mi trng hc tp
thch hp. Mt khc nh hng chung ca vic i mi gio
dc gio dc l ch trng vic hnh thnh nng lc cho HS.
Theo , c th hiu:

69
 PPDH l nhng hnh thc v cch thc hot ng ca GV
v HS trong nhng mi trng dy hc c chun b, nhm
t mc ch dy hc, pht trin cc nng lc ca c nhn.
Do tnh phc hp ca khi nim PPDH nn vic phn loi
v m t cu trc ca khi nim PPDH rt khc nhau v theo
nhiu bnh din khc nhau. Sau y l mt s m hnh cu trc
PPDH theo ngha rng v phng php lun dy hc.
1.6.2. M hnh cu trc hai mt ca phng php dy
hc
Da theo Lothar Klingberg c th m t cu trc ca
PPDH theo mt bn ngoi v bn trong.
a) Mt bn ngoi ca PPDH: l nhng hnh thc bn
ngoi ca hot ng ca GV v HS trong dy hc, c th d
dng nhn bit ngay khi quan st gi hc. Mt bn ngoi ca
PPDH bao gm:
Cc hnh thc c bn ca PPDH: DH thng bo (thuyt
trnh, biu din trc quan, lm mu); cng lm vic
(cc PP m thoi); lm vic t lc ca HS.
Cc hnh thc hp tc (hnh thc x hi ca PPDH):
dy hc ton lp, dy hc nhm, hc nhm i v lm
vic c th.
b) Mt bn trong ca PPDH: l nhng thnh phn khng
d dng nhn bit ngay thng qua vic quan st gi dy m cn
c s quan st k v phn tch nhn bit chng. Mt bn
trong ca PPDH bao gm:
Tin trnh dy hc: cc bc ca qu trnh dy hc.

70
 Cc phng php 1gic: trong cc PPDH c th s
dng nhng PP v thao tc 1gic nhn thc khc nhau,
v d: phn tch, tng hp, so snh, tru tng ho, khi
qut ho, c th ho, phn loi.
Cc kiu PPDH:
- Gii thch minh ho: GV thng bo tri thc thng
qua gii thch v minh ho, HS tip thu th ng,
PPDH ch yu l thuyt trnh.
- Lm mu ti to (lm mu bt chc): GV lm
mu cc thao tc, HS lm theo mu, PPDH ch yu
l luyn tp.
- Algorit ho: Qu trnh hc tp c thit k theo
cc bc c lp trnh sn, hc sinh thc hin
cc thao tc hc tp theo quy trnh c thit k
trc
- Khm ph pht hin: HS tham gia tch cc, t lc
vo qu trnh tm ti, khm ph tri thc (v d
thng qua m thoi gi m).
- Gii quyt vn - nghin cu: qu trnh dy hc
c t chc theo cu trc ca qu trnh gii quyt
vn , nghin cu. S tham gia ca HS nhng
mc t lc khc nhau, mc cao nht l t
lc nhn bit v gii quyt vn .
1.6.3. M hnh cc thnh t c bn ca phng php
dy hc
Da theo Hilbert Meyer c th m t cu trc PPDH theo 5
thnh t c bn trn c s phn tch cu trc ca QTDH.
71
 a) Tnh hung hnh ng: l nhng tnh hung dy hc
vi m, cc n v hnh ng PP ca GV v HS din ra trong
mt thi gian ngn, theo mt cu trc xc nh trong qu trnh
dy hc, nhm thc hin mt nhim v v c kt qu c th.
Cc tnh hung hnh ng c thc hin thng qua cc k
thut hnh ng PPDH, gi l k thut dy hc (KTDH). Mt
tnh hung hnh ng thng ch ko di my giy n my
pht. V d cc tnh hung hnh ng: t cu hi v tr li,
trnh by mt nhim v, a ra mt li khen, lm mu mt thao
tc, v.v.
b) M hnh hnh ng: m hnh hnh ng PP m t cu
trc cch thc hot ng ca GV v HS trong mt qu trnh
dy hc c th. Cc m hnh hnh ng quy nh cu trc ni
dung v PP ca mt QTDH, mt gi hc c th, chng c im
khi u v im kt thc vi kt qu xc nh, c th ko di
mt s pht n vi gi. C th coi m hnh hnh ng l
nhng PPDH c th, ph hp vi nhng ni dung dy hc xc
nh, v d thuyt trnh, m thoi, luyn tp.
c) Tin trnh dy hc: mi PPDH c nhng bc cu trc
khc nhau, cng nh mi bi hc thc hin nhng chc nng
LLDH khc nhau. Tin trnh dy hc cn c gi l cc bc
dy hc hay tin trnh PP, quy trnh dy hc. Tin trnh dy hc
m t cu trc ca qu trnh dy hc theo mt trnh t xc nh
ca cc bc dy hc, quy nh tin trnh thi gian, tin trnh l
gic hnh ng. Cc bc chung nht ca tin trnh dy hc l
m u, thc hin, kt thc. Tin trnh dy hc ca bi ln lp
l: nhp , xc nh mc ch, lm vic vi ti liu mi, cng
c, luyn tp, kim tra, nh gi.

72
 d) Hnh thc x hi: cn gi l hnh thc hp tc ca
PPDH, hoc cc hnh thc t chc dy hc (v phng din
hp tc). l cc hnh thc t chc cng tc lm vic ca GV
v HS, bao gm bn hnh thc c bn l: dy hc ton lp, dy
hc nhm, hc nhm i v lm vic c th. Cc hnh thc hp
tc chi phi cu trc cc mi quan h, cu trc giao tip ca
GV v HS.

CC HT X HI

DH TON LP

DH NHM

DH NHM I

DH C TH

e) Hnh thc dy hc ln: cn gi l cc hnh thc t

chc dy hc (HTTCDH), l mt yu t bn ngoi ca PPDH.
l nhng hnh thc ln ca hot ng dy hc, c t
chc theo nhng cu trc xc nh nhm thc hin cc nhim
v dy hc. Trong mt HTTCDH c th c nhiu PPDH c th
v nhiu hnh thc x hi khc nhau. C nhiu quan nim phn
loi cc HTTCDH khc nhau, c th k ra cc HTTCDH nh:
hnh thc ln lp, tho lun, tham quan, luyn tp, thc tp,
dy hc theo d n, lm vic t do. Hilbert Meier a ra 4 hnh
thc dy hc ln: dy hc theo bi hc (bao gm cc hnh thc

73
nh bi ln lp l thuyt, bi luyn tp, tho lun, tham
quan...); dy hc theo d n, lm vic t do v hnh thc phi
hp.
CC HNH THC DY HC
LN

DH theo bi hc

DH theo d n

Lm vic t do

Hnh thc phi hp

Cc khi nim trn c mi quan h cht ch v c th sp

xp trong ba bnh din: Bnh din v m l cc HTTCDH. Bnh
din trung gian l cc thnh phn: m hnh hnh ng, tin
trnh PP v cc hnh thc x hi. Bnh din vi m l cc tnh
hung hnh ng.
1.6.4. M hnh quan im dy hc phng php dy
hc k thut dy hc
M hnh ny phn bit ba bnh din theo rng ca khi
nim, l cc quan im dy hc (QDH), PPDH v KTDH.
M hnh ny cha c s tha nhn rng ri trong lnh vc
LLDH, nhng c th ng dng trong thc tin dy hc.

74
 a. Quan im dy hc (QDH): l nhng nh hng
tng th cho cc hnh ng PP, trong c s kt hp gia cc
nguyn tc dy hc lm nn tng, nhng c s l thuyt ca
LLDH i cng hay chuyn ngnh, nhng iu kin dy hc
v t chc cng nh nh nhng nh hng v vai tr ca GV
v HS trong qu trnh DH. QDH l nhng nh hng mang
tnh chin lc di hn, c tnh cng lnh, l m hnh l
thuyt ca PPDH. Tuy nhin cc quan im dy hc cha a
ra nhng m hnh hnh ng cng nh nhng hnh thc x hi
c th cho hnh ng PP, do cha phi cc PPDH c th.
C th k ra cc QHD nh: DH gii thch- minh ho, DH k
tha, dy hc gii quyt vn , DH khm ph, DH nghin
cu, DH nh hng hnh ng, DH nh hng HS, DH theo
tnh hung, DH tng th, DH gn vi kinh nghim, DH nh
hng mc tiu, DH giao tip, DH m, v.v. Ngoi ra trong cc
mn cn c nhng QDH c th.
b. Phng php dy hc: Khi nim PPDH y c
hiu vi ngha hp, l cc PPDH c th, cc m hnh hnh
ng. PPDH l nhng hnh thc, cch thc hnh ng ca GV
v HS nhm thc hin nhng mc tiu DH xc nh, ph hp
vi nhng ni dung v nhng iu kin DH c th. PPDH c
th quy nh nhng m hnh hnh ng ca GV v HS. Ngi
ta c tnh c ti hng trm PPDH c th, bao gm nhng PP
chung cho nhiu mn v cc PP c th b mn. Bn cnh cc
PPDH truyn thng quen thuc nh thuyt trnh, m thoi,
biu din trc quan, lm mu, c th k ra mt s PP khc nh:
PP nghin cu trng hp, PP iu phi, PP ng vai, v.v. Sau
y l bng lit k mt s PPDH:

75
Thuyt trnh M phng

m thoi Tho lun v tng lai

Trnh din PP iu phi
Lm mu Nhim v thit k
Luyn tp Nhim v phn tch

Thc nghim PP vn bn hng dn

Tho lun Hc theo chng
Nghin cu trng hp Khm ph trn mng
(WebQuest)
Tr chi Hc thng qua dy
ng vai Dy hc vi m

c. K thut dy hc (KTDH): l nhng ng tc, cch

thc hnh ng ca ca GV v HS trong cc tnh hung hnh
ng nh nhm thc hin v iu khin qu trnh dy hc. Cc
KTDH cha phi l cc PPDH c lp. Cc KTDH v cng
phong ph v s lng, c th ti hng ngn. Bn cnh nhng
KTDH thng thng, ngy nay ngi ta c bit ch trng cc
KTDH pht huy tnh tch cc, sng to ca ngi hc, v d:
KT ,,ng no'', KT ,,tia chp'', KT tng t, KT lc t
duy. Sau y l bng lit k mt s k thut dy hc pht huy
tnh tch cc:

76
 ng no Thng tin phn hi

ng no vit Tia chp

ng no khng cng khai K thut 3 ln 3

K thut phng tranh Bn bia

Ly kin bng phiu K thut bi
Ly kin bng im Lc t duy
Tranh chm bim Tho lun ng h v chng
K thut b c iu cm k
Nhm lp ghp Chic gh nng
K thut 635 (XYZ)

QDH l khi nim rng, nh hng cho vic la chn

cc PPDH c th. Cc PPDH l khi nim hp hn, a ra m
hnh hnh ng. KTDH l khi nim nh nht, thc hin cc
tnh hung hnh ng. Mt QDH c nhng PPDH ph hp,
mt PPDH c th c cc KTDH c th. Tuy nhin c nhng
PP ph hp vi nhiu QDH, cng nh nhng KTH dng
trong nhiu PP khc nhau. Vic phn bit gia cc Q DH,
PPDH, KTDH mang tnh tng i. Trong m hnh ny
thng khng c s phn bit gia phng php dy hc v
hnh thc dy hc.

77
 KT
DH

PPDH

QUAN IM DH

1.6.5. M hnh tng hp

thun li cho s vn dng, sau y l s tng hp cc
m hnh nu trn. Cu trc ca PPDH theo ngha rng bao gm
ba bnh din:
a. Bnh din v m: bnh din v m l cc QDH v
cc hnh thc dy hc ln (HTTCDH). Cc QDH nh hng
tng th cho vic la chn v thit k PPDH c th. Cc
HTTCDH quy nh cc iu kin khung v mt t chc ca
PPDH
b. Bnh din trung gian: Trung tm ca bnh din ny l
cc PPDH c th, l cc m hnh hnh ng PP ca GV v
HS. Cc PPDH c th c th hin trong cc hnh thc x hi
v theo tin trnh cc bc dy hc xc nh. Cc thnh phn
ca bnh din ny c mt bn trong v mt bn ngoi ca
chng.

78
 c. Bnh din vi m: KTDH l bnh din vi m, bnh din
nh nht ca PPDH. Cn phn bit khi nim KTDH y
khng phi khi nim KT vt cht m thuc phm tr PPDH.
Mt khc, PPDH c mi quan h c bit vi phng tin dy
hc. Bn thn phng tin dy hc cha phi l PPDH, nhng
hnh ng s dng phng tin l hnh ng PPDH. V vy
trong m hnh ny, k thut s dng phng tin dy hc c
a vo nhm th hin mi quan h c bit ca PPDH v
phng tin dy hc.
Cc bnh din trn y ca PPDH v cc thnh phn ca
chng c mi quan h v tc ng qua lai ln nhau. Trong thit
k PPDH th cn bt u t bnh din v m. S sau y m
t cu trc PPDH theo m hnh ny:

M hnh cu trc ca PPDH

Quan im dy hc Bnh din

v m
Hnh thc dy hc ln (HTTCDH)

Bnh
Thit k PPDH

Hnh thc x hi PPDH c th Cc bc dy hc din

(Hnh thc hp tc) (M hnh H) (Tin trnh PP) trung
gian

Bnh din
KT S dng K thut dy hc vi m
Phng tin dy hc (Tnh hung hnh ng)

Cc m hnh cu trc PPDH cho thy khi nim PPDH rt

phc hp. PPDH c hiu theo ngha rng v ngha hp.

79
PPDH ngha rng c nhiu bnh din, phng din vi mc
rng hp khc nhau, t cc QDH hay HTDH ln, ti cc
KTDH rt nh, v khng phi bao gi cng hon ton phn
bit vi nhau. cng 1 nguyn nhn ca s khng thng
nht trong vic phn loi hay gi tn cc PPDH v HTDH.
Ngoi ra ngi ta cn phn 1oi PPDH theo rt nhiu c s
phn loi khc nhau. Tuy nhin vic phn chia cc bnh din
hay phn loi PPDH cng ch mang tnh tng i, khng th
tm c mt bng phn loi PPDH c h thng r rng nh
vic sp xp cc nguyn t ho hc. Trong thc tin, nhiu khi
ngi ta dng chung khi nim PPDH cho cc bnh din,
phng din khc nhau v chng u thuc phm tr PPDH. V
d cc khi nim: ,,PP dy hc tch cc'', ,,PPDH ly HS 1m
trung tm'', PPDH nu vn khng phi cc PPDH c th,
l cc QDH. Cc hnh thc dy hc nh tham quan, thc
hnh cng c gi l ,,PP tham quan'', ,,PP thc hnh''. Khi
cn hiu y 1 nhng PPDH ,,ln'', PP v m, thuc bnh din
v m. Cc KTDH i khi cng c gi l PPDH, khi c
th hiu l cc PP,nh', PP vi m, thuc bnh din vi m.

V Cu hi v bi tp
1. ng/b hy so snh nhng quan nim ca mnh v
PPDH vi nhng quan nim trnh by trong bi. ng/b tn
thnh hay khng tn thnh vi nhng quan nim no? Nhng
quan nim v PPDH trnh by trong bi c th gi cho
ng/b trong vic tip tc tm hiu PPDH v ci tin PPDH
ca mnh?

80
 2. ng/b hy ly v d minh ho cho vic thit k bi dy
trong th hin vic thit k v PPDH c thc hin t bnh
din v m, n bnh din trung gian v bnh din vi m.
3. ng/b hy tho lun vi ng nghip v hai kin sau:
- Mun dy hc tt ch cn nm vng kin thc chuyn
mn. Thc t l c nhiu ngi khng hc v s phm nhng
c kin thc chuyn mn tt nn dy hc vn t cht lng
tt, c th tt hn mt s ngi c hc qua s phm?
- Dy hc l mt ngh. PPDH l mt khoa hc v dy hc.
c th dy hc tt th vic nm vng kin thc chuyn mn
mi l iu kin cn. Ngi GV cn c o to v bi dng
nm vng v s dng thnh tho cc PPDH, ng thi lun
c thc ci tin PPDH ca mnh. Vi yu cu tng cng dy
phng php hc cho HS trong i mi gio dc hin nay th
kin thc v PPDH ca ngi GV ngy cng quan trng.

1.7. VN I MI PHNG PHP DY HC

TRNG TRUNG HC PH THNG

1.7.1. Khi nim i mi phng php dy hc

PPDH l mt phm tr ca khoa hc gio dc. Vic i
mi PPDH cn da trn nhng c s khoa hc v thc tin
gio dc . Khoa hc gio dc l lnh vc rt rng ln v phc
hp, c nhiu chuyn ngnh khc nhau. V vy vic i mi
PPDH cng c tip cn di rt nhiu cch tip cn khc
nhau. Trong phn I ca ti liu ny trnh by mt s c s l
lun v thc tin ca i mi PPDH. S sau y trnh by

81
tng quan nhng phng hng tip cn xc nh cc c s
ca vic i mi PPDH:

Tu theo mi cch tip cn khc nhau c th c nhng

quan nim khc nhau v i mi PPDH. V vy c nhng nh
hng v nhng bin php khc nhau trong vic i mi
PPDH. Tuy nhin khng c cng thc chung duy nht trong
vic i mi PPDH. Trong thc tin cn xut pht t hon
cnh c th xc nh v p dng nhng nh hng, bin
php thch hp. Da trn khi nim chung v PPDH, c th
hiu: i mi phng php dy hc l ci tin nhng hnh thc v
cch thc lm vic km hiu qu ca GV v HS, s dng nhng
hnh thc v cch thc hiu qu hn nhm nng cao cht lng dy
hc, pht huy tnh tch cc, t lc v sng to, pht trin nng lc
ca hc sinh.
i mi PPDH i vi gio vin bao gm:
- i mi vic lp k hoch dy hc, thit k bi dy;

82
 - i mi PPDH trn lp hc;
- i mi vic kim tra, nh gi kt qu hc tp.
i mi PPDH i vi hc sinh l i mi PP hc tp.
i mi PPDH cn c t chc, lnh o v h tr t cc
cp qun l gio dc, c bit l cc trng ph thng thng
qua nhng bin php thch hp.
1.7.2. Mt s nh hng t cc khoa hc gio dc
T kt qu nghin cu ca nhiu lnh vc cc khoa hc gio
dc nh trit hc gio dc, tm l hc, gio dc hc v l lun dy
hc c th rt ra nhng c s khoa hc ca vic i mi PPDH.
y khng trnh by chi tit kt qu nghin cu ca cc khoa hc
gio dc ring r m ch tm tt mt s c s ca vic i mi
PPDH rt ra t kt qu nghin cu ca cc ngnh khoa hc .
Nhng c s ny khng hon ton tch bit m c mi lin h vi
nhau.
T kt qu nghin cu ca trit hc nhn thc c th rt ra
nhng c s sau y cho vic t chc hot ng nhn thc ca HS
trong qu trnh dy hc:
S thng nht gia khch th v ch th trong qu trnh
nhn thc;
S thng nht gia l lun v thc tin;
S lin kt gia t duy v hnh ng;
S thng nht gia nhn thc cm tnh v nhn thc l
tnh;
S lin kt gia trng hc v cuc sng;

83
 S lin kt gia kinh nghim v phng php.
Ph hp vi nhng quan im ca trit hc nhn thc, cc
nghin cu thuc nhiu lnh vc ca tm l hc cng dn n nhng
kt lun sau y:
Trong qu trnh tip thu kin thc, cc hnh ng tr tu
v thc hnh c quan h tng h vi nhau;
Cc phm cht nhn cch phi c hnh thnh thng
qua cc hot ng phc hp v trong mt tng th;
Trong qu trnh tip thu kin thc, kinh nghim t hot
ng ca bn thn ng vai tr ln;
Vic hc tp cn c thc hin thng qua vic HS
tng tc vi mi trng xung quanh;
Mi trng hc tp tch cc, tnh c lp, vic s dng
nhiu gic quan v vic hc tp kiu khm ph c
ngha ln i vi s pht trin ng c v kt qu hc
tp;
Nhng bin php nhm nng cao ng c hc tp ca
HS bng cch p buc hoc e da trng pht, thng
khng mang li hiu qu m s a n h qu tiu cc;
Khi gii quyt nhng nhim v gn vi cc tnh hung
thc t s c tc dng thc y ng c hc tp ca HS
nhiu hn khi gii quyt cc nhim v xa l vi thc t;
S tham gia c nhn ca HS vo cc qu trnh hc tp v
ni dung hc tp cng nh s t tri nghim ca HS c
tc ng tch cc i vi ng c v kt qu hc tp;

84
 Hot ng thc hnh vt cht c nhng nh hng tch
cc n ng c v kt qu hc tp;
Quan h GV - HS theo quan nim ca dy hc hin i
l mi quan h tng tc, khng phi do GV chi phi
mt cch p t mt chiu. Trong GV ng vai tr
ngi iu phi, chu trch nhim ch o, nhng HS
tham gia mt cch tch cc v t lc, cng quyt nh v
cng chu trch nhim.
T nhng c s ca cc khoa hc gio dc c th tm tt
mt s quan im chung cho vic t chc hc tp trong nh
trng nh sau:
Qa trnh hc tp l qu trnh tng tc trong mi trng
hc tp c chun b gia HS vi ni dung hc tp v vi GV
cng nh gia HS vi nhau. Mi trng hc tp cn khuyn
khch tnh tch cc, t lc, sng to, s phn ho cng s
cng tc trong hc tp.
Trong qu trnh hc tp, HS cn dc to iu kin t kin
to tri thc trn c s tri thc, k nng, thi v kinh
nghim ring ca mnh. Qu trnh hc tp mang tnh c th.
Mi HS cn thc c nhng con ng, cch thc hc
tp ring ca mnh ph hp vi c im c nhn.
Qu trnh hc tp i hi tnh t iu khin, tnh trch nhim
ca HS. HS cn c trch nhim vi qu trnh v kt qu hc
tp trong gi hc cng nh trong vic t hc, bit t xc
nh mc ch, lp k hoch, nh gi v iu khin qu
trnh t hc mt cch tch cc.

85
 Bn cnh vic hc tp cc tri thc mi, cc giai on ng
dng, luyn tp, thc hnh, h thng ho cng nh o su
v cng c tri thc ng vai tr quan trng trong hc tp.
Bn cnh nhng tri thc chuyn mn h thng, nhng ch
tch hp, lin mn gn vi thc tin cuc sng v x hi,
nh hng hnh ng c vai tr quan trng trong vic
chun b cho HS gii quyt nhng tnh hung ca cuc sng
v tnh hung ngh nghip sau ny.
Phng tin dy hc khng ch l phng tin ca vic dy
m cn phi l phng tin ca vic hc. Cc phng tin
hin i nh a phng tin, Internet h tr qu trnh hc tp
v chun b cho HS lm quen vi cc phng tin trong mi
trng lm vic v cuc sng hin i. Cn to iu kin
cho HS s dng cc phng tin hin i theo hng tch
cc ho v tng cng tnh t lc trong hc tp.
Vic ch cc c im chuyn bit v gii tnh trong dy
hc gip pht huy nhng im mnh ring ca HS theo s
khc bit v c th ca h. Thc hin iu mt cch ph
hp s h tr vic thc hin quan im bnh ng gii tnh
trong dy hc.
1.7.3. Mt s bin php i mi phng php dy hc
Cc bin php i mi PPDH rt phong ph. Sau y khuyn
ngh mt s bin php i mi PPDH dnh cho gio vin.
1) i mi vic thit k v chun b bi dy hc
i mi PPDH cn bt u t vic i mi vic thit k v
chun b bi dy hc. Trong vic thit k bi dy hc (son gio n),

86
cn xc nh cc mc tiu dy hc v kin thc, k nng mt cch r
rng, c th t c v c th kim tra, nh gi c.
Trong vic xc nh ni dung dy hc, khng ch ch n cc
kin thc k nng chuyn mn m cn ch nhng ni dung c th
pht trin cc nng lc chung khc nh nng lc phng php, nng
lc x hi, nng lc c th.
Vic xc nh PPDH cn c lp lun trn c s mi quan h
gia cc yu t ca qu trnh dy hc, c bit l mi quan h mc
ch - ni dung PPDH. Trong vic thit k PPDH cn bt u t
bnh din v m: xc nh cc quan im, hnh thc t chc dy hc
ph hp. T xc nh cc PPDH c th v thit k hot ng ca
GV v HS theo trnh t cc tnh hung dy hc nh bnh din vi
m.
S dng cng ngh thng tin, chng s dng phn mm trnh
din PowerPoint l mt phng hng ci tin vic thit k bi dy
hc cng nh hot ng dy hc. Tuy nhin gio n in t khng
phi tt c ca vic i mi PPDH.
2) Ci tin cc PPDH truyn thng
Cc phng php dy hc truyn thng nh thuyt trnh, m
thoi, luyn tp lun l nhng PP quan trng trong dy hc. i mi
PPDH khng c ngha l loi b cc PPDH truyn thng quen thuc
m cn bt u bng vic ci tin nng cao hiu qu v hn ch
nhc im ca chng. nng cao hiu qu ca cc PPDH ny
ngi GV cn nm vng nhng yu cu v s dng thnh tho cc
k thut ca chng trong vic chun b cng nh tin hnh bi ln
lp, chng hn nh k thut m bi, k thut trnh by, gii thch
trong khi thuyt trnh, k thut t cc cu hi v x l cc cu tr li
trong m thoi, hay k thut lm mu trong luyn tp. Tuy nhin,

87
cc PPDH truyn thng c nhng hn ch tt yu, v th bn cnh
cc PPDH truyn thng cn kt hp s dng cc PPDH mi, c
bit l nhng phng php v k thut dy hc pht huy tnh tch
cc v sng to ca HS. Chng hn c th tng cng tnh tch cc
nhn thc ca HS trong thuyt trnh, m thoi theo quan im dy
hc gii quyt vn .
3) Kt hp a dng cc phng php dy hc
Khng c mt phng php dy hc ton nng ph hp vi mi
mc tiu v ni dung dy hc. Mi phng php v hnh thc dy
hc c nhng u, nhc im v gii hn s dng ring. V vy vic
phi hp a dng cc PP v hnh thc dy hc trong ton b qu
trnh dy hc l phng hng quan trng pht huy tnh tch cc
v nng cao cht lng dy hc. Dy hc ton lp, dy hc nhm,
nhm i v dy hc c th l nhng hnh thc x hi ca dy hc
cn kt hp vi nhau, mi mt hnh thc c nhng chc nng ring.
Tnh trng c tn ca dy hc ton lp v s lm dng phng
php thuyt trnh cn c khc phc, c bit thng qua lm vic
nhm.
Trong thc tin dy hc trng THPT hin nay, nhiu GV
ci tin bi ln lp theo hng kt hp thuyt trnh ca GV vi hnh
thc lm vic nhm, gp phn tch cc ho hot ng nhn thc ca
HS. Tuy nhin hnh thc lm vic nhm rt a dng, khng ch gii
hn vic gii quyt cc nhim v hc tp nh xen k trong bi
thuyt trnh, m cn c nhng hnh thc lm vic nhm gii quyt
nhng nhim v phc hp, c th chim mt hoc nhiu tit hc, s
dng nhng PP chuyn bit nh PP ng vai, nghin cu trng
hp, d n. Mt khc, vic b sung dy hc ton lp bng lm vic
nhm xen k trong mt tit hc mi ch cho thy r vic tch cc ho
bn ngoi ca HS. Mun m bo vic tch cc ho bn trong
88
cn ch n mt bn trong ca PPDH, vn dng dy hc GQV
v cc PPDH tch cc khc.
4) Vn dng dy hc gii quyt vn (GQV)
Dy hc GQV (dy hc nu vn , dy hc nhn bit v gii
quyt vn ) l quan im dy hc nhm pht trin nng lc t duy,
kh nng nhn bit v gii quyt vn . HS c t trong mt tnh
hung c vn , l tnh hung cha ng mu thun nhn thc,
thng qua vic gii quyt vn , gip HS lnh hi tri thc, k nng
v PP nhn thc. Dy hc GQV l con ng c bn pht huy
tnh tch cc nhn thc ca HS, c th p dng trong nhiu hnh thc
dy hc vi nhng mc t lc khc nhau ca HS.
Cc tnh hung c vn l nhng tnh hung khoa hc chuyn
mn, cng c th l nhng tnh hung gn vi thc tin. Trong thc
tin dy hc hin nay, dy hc gii quyt vn thng ch n
nhng vn khoa hc chuyn mn m t ch n cc vn gn
vi thc tin. Tuy nhin nu ch ch trng vic gii quyt cc vn
nhn thc trong khoa hc chuyn mn th HS vn cha c chun
b tt cho vic gii quyt cc tnh hung thc tin. V vy bn cnh
dy hc GQV, l lun dy hc cn xy dng quan im dy hc
theo tnh hung.
5) Vn dng dy hc theo tnh hung
Dy hc theo tnh hung l mt quan im dy hc, trong
vic dy hc c t chc theo mt ch phc hp gn vi cc
tnh hung thc tin cuc sng v ngh nghip. Qu trnh hc tp
c t chc trong mt mi trng hc tp to iu kin cho HS
kin to tri thc theo c nhn v trong mi tng tc x hi ca vic
hc tp.

89
 Cc ch dy hc phc hp l nhng ch c ni dung lin
quan n nhiu mn hc hoc lnh vc tri thc khc nhau, gn vi
thc tin. Trong nh trng, cc mn hc c phn theo cc mn
khoa hc chuyn mn, cn cuc sng th lun din ra trong nhng
mi quan h phc hp. V vy s dng cc ch dy hc phc hp
gp phn khc phc tnh trng xa ri thc tin ca cc mn khoa hc
chuyn mn, rn luyn cho HS nng lc gii quyt cc vn phc
hp, lin mn.
Phng php nghin cu trng hp l mt phng php
dy hc in hnh ca dy hc theo tnh hung, trong HS t
lc gii quyt mt tnh hung in hnh, gn vi thc tin
thng qua lm vic nhm.
Vn dng dy hc theo cc tnh hung gn vi thc tin l
con ng quan trng gn vic o to trong nh trng vi
thc tin i sng, gp phn khc phc tnh trng gio dc hn
lm, xa ri thc tin hin nay ca nh trng ph thng.
Tuy nhin cc tnh hung c a vo dy hc l nhng
tnh hung m phng li, cha phi tnh hung thc. Nu ch
gii quyt cc vn trong phng hc l thuyt th HS cng
cha c hot ng thc tin thc s, cha c s kt hp gia l
thuyt v thc hnh.
6) Vn dng dy hc nh hng hnh ng
Dy hc nh hng hnh ng (DH HH) l quan im
dy hc nhm lm cho hot ng tr c v hot ng chn tay
kt hp cht ch vi nhau. Trong qu trnh hc tp, HS thc
hin cc nhim v hc tp v hon thnh cc sn phm hnh
ng, c s kt hp linh hot gia hot ng tr tu v hot
ng tay chn. y l mt quan im dy hc tch cc ho v

90
tip cn ton th. Vn dng DH HH c ngha quan trong
cho vic thc hin nguyn l gio dc kt hp l thuyt vi
thc tin, t duy v hnh ng, nh trng v x hi.
Dy hc theo d n l mt hnh thc in hnh ca DH
HH, trong HS t lc thc hin trong nhm mt nhim
v hc tp phc hp, gn vi cc vn thc tin, kt hp l
thuyt v thc hnh, c to ra cc sn phm c th cng b.
Trong dy hc theo d n c th vn dng nhiu l thuyt v
quan im dy hc hin i nh l thuyt kin to, dy hc
nh hng HS, dy hc hp tc, dy hc tch hp, dy hc
khm ph, sng to, dy hc theo tnh hung v dy hc nh
hng hnh ng.
7) Tng cng s dng phng tin dy hc v cng ngh
thng tin trong dy hc
Phng tin dy hc (PTDH) c vai tr quan trng trong vic
i mi PPDH, nhm tng cng tnh trc quan v th nghim, thc
hnh trong dy hc. Vic s dng cc PTDH cn ph hp vi mi
quan h gia PTDH v PPDH. Trong khun kh d n pht trin
gio dc THPT, vic trang b cc PTDH mi cho cc trng THPT
c tng cng. Tuy nhin cc PTDH t to ca GV lun c
ngha quan trng, cn c pht huy.
a phng tin v cng ngh thng tin va l ni dung dy hc
va l phng tin dy hc trong dy hc hin i. a phng tin
v cng ngh thng tin c nhiu kh nng ng dng trong dy hc.
Bn cnh vic s dng a phng tin nh mt phng tin trnh
din, cn tng cng s dng cc phn mm dy hc cng nh cc
phng php dy hc s dng mng in t (E-Learning). Phng
tin dy hc mi cng h tr vic tm ra v s dng cc phng

91
php dy hc mi. Webquest l mt v d v phng php dy hc
mi vi phng tin mi l dy hc s dng mng in t, trong
HS khm ph tri thc trn mng mt cch c nh hng.
8) S dng cc k thut dy hc pht huy tnh tch cc v
sng to
K thut dy hc (KTDH) l nhng cch thc hnh ng
ca ca GV v HS trong cc tnh hung hnh ng nh nhm
thc hin v iu khin qu trnh dy hc. Cc KTDH l nhng
n v nh nht ca PPDH. C nhng KTDH chung, c nhng
k thut c th ca tng PPDH, v d k thut t cu hi
trong m thoi. Ngy nay ngi ta ch trng pht trin v s
dng cc KTDH pht huy tnh tch cc, sng to ca ngi hc
nh ng no, tia chp, b c, XYZ, 3 ln 3...
9) Tng cng cc phng php dy hc c th b mn
Phng php dy hc c mi quan h bin chng vi ni dung
dy hc. V vy bn cnh nhng phng php chung c th s dng
cho nhiu b mn khc nhau th vic s dng cc PPDH c th c
vai tr quan trng trong dy hc b mn. Cc PPDH c th b mn
c xy dng trn c s l lun dy hc b mn. V d cc PP dy
hc trong dy hc k thut nh trnh din vt phm k thut, lm
mu thao tc, phn tch sn phm k thut, thit k k thut, lp rp
m hnh, cc d n trong dy hc k thut. Th nghim l mt PPDH
c th quan trng ca cc mn khoa hc t nhin.
10) Bi dng phng php hc tp cho HS
Phng php hc tp mt cch t lc ng vai tr quan trng
trong vic tch cc ho, pht huy tnh sng to ca HS. C nhng
phng php nhn thc chung nh phng php thu thp, x l,

92
nh gi thng tin, phng php t chc lm vic, PP lm vic
nhm, c nhng phng php hc tp chuyn bit ca tng b mn.
Bng nhiu hnh thc khc nhau, cn luyn tp cho HS cc PP hc
tp chung v cc PP hc tp trong b mn.
11) Ci tin vic kim tra nh gi
i mi PPDH cn gn lin vi i mi v nh gi qu trnh
dy hc cng nh i mi vic kim tra v nh gi thnh tch hc
tp ca HS. Cn bi dng cho HS nhng k thut thng tin
phn hi nhm to iu kin cho HS tham gia nh gi v ci
tin qu trnh dy hc.
Trong nh gi thnh tch hc tp ca HS khng ch nh
gi kt qu m ch c qu trnh hc tp. nh gi thnh tch
hc tp theo quan im pht trin nng lc khng gii hn vo
kh nng ti hin tri thc m ch trng kh nng vn dng tri
thc trong vic gii quyt cc nhim v phc hp. Trong xu
hng xy dng cc bi tp cng nh cc bi thi, kim tra theo
quan im pht trin nng lc ngi ta chia thnh 3 mc
chnh ca nhim v nh sau:
Ti hin: Trng tm l ti hin, nhn bit cc tri thc
hc.
Vn dng: Trng tm l vic ng dng tri thc hc
gii quyt cc nhim v trong nhng tnh hung
khc nhau; phn tch, tng hp, so snh... xc nh
cc mi quan h ca ca cc i tng.
nh gi: Trng tm l vn dng tri thc, k nng
hc gii quyt cc nhim v phc hp, gii quyt

93
 cc vn , nh gi cc phng n khc nhau v quyt
nh, nh gi, xc nh cc gi tr.
Cn s dng phi hp cc hnh thc, phng php kim
tra, nh gi khc nhau. Kt hp gia kim tra ming, kim tra
vit v bi tp thc hnh. Kt hp gia trc nghim t lun v
trc nghim khch quan. Hin nay Vit Nam c xu hng
chn hnh thc trc nghim khch quan cho cc k thi tt
nghip hay thi tuyn i hc. Trc nghim khch quan c
nhng u im ring cho cc k thi ny. Tuy nhin trong o
to th khng c lm dng hnh thc ny. V nhc im c
bn ca trc nghim khch quan l kh nh gi c kh nng
sng to cng nh nng lc gii quyt cc vn phc hp.
Tm li c rt nhiu phng hng i mi PPDH vi nhng
cch tip cn khc nhau, trn y ch l mt s phng hng
chung. Vic i mi PPDH i hi nhng iu kin thch hp v
phng tin, c s vt cht v t chc dy hc, iu kin v t chc,
qun l. Ngoi ra, PPDH cn mang tnh ch quan. Mi GV vi kinh
nghim ring ca mnh cn xc nh nhng phng hng ring
ci tin PPDH v kinh nghim ca c nhn. Sau y l kt qu iu
tra nhn thc v i mi PPDH ca cc GV 5 trng THPT tham
gia th im phn ban1:

1
Theo kt qu iu tra ca d n pht trin gio dc THPT 2005

94
 Nhn thc v i mi PPDH ca cc GV trng THPT
Cc bin php i mi PPDH Mc tn thnh (%)
(5 l cao nht)
TT 5 4 3 2 1
1 Ci tin cc PPDH truyn 33 33 29 5 0
thng
2 Kt hp a dng cc PP v 46 35 15 0 0
hnh thc DH
3 S dng cc phng php, 44 29 23 3 1
k thut DH tch cc
4 Tng cng gn DH vi tnh 38 37 14 4 3
hung thc t
5 dng cc ch c ni dung 12 39 30 11 4
c hp
6 S dng dy hc theo d n 14 26 29 12 11
7 Ch trng cc PPDH c th 57 25 13 0 2
b mn
8 S dng a phng tin, dy 15 16 27 13 22
hc qua mng
9 Bi dng GV v PPDH mi 63 19 7 5 1
10 Bi dng GV v ng dng 55 12 9 5 9
cng ngh thng tin
11 Tng cng trang thit b DH 72 12 5 2 5
mi
12 Ci tin cch thi c, nh gi 68 23 5 2 0

95
 1.7.4. Vn qun l gio dc trong i mi phng
php dy hc
i mi PPDH khng ch l cng vic ca mi gio vin
m l nhim v chung ca nh trng v cc cp gio dc. Do
cn c chnh sch, c ch cng nh cc bin php qun l
nhm t chc qu trnh i mi PPDH ca cc trng c
thc hin mt cch c nh hng, c k hoch, ng b v c
hiu qu. Cng tc qun l gio dc cn to iu kin v
khuyn khch tnh sng to, c lp v trch nhim ca GV
trong dy hc v i mi PPDH. Theo kt qu iu tra, a s
gio vin THPT cho rng chnh sch, c ch qun l GD cha
khuyn khch GV trong vic i mi PPDH (xem mc 1.2.2.).
Sau y l mt s bin php qun l nhm h tr vic pht
trin cht lng trng hc v di mi PPDH trng PT:
1) Xy dng v thc hin k hoch pht trin nh trng,
trong c i mi PPDH;
2) Thanh tra cht lng trng hc nh k v khng
nh k;
3) Kim tra so snh cht lng hc sinh gia cc trng;
4) Xy dng i ng gio vin ct cn ca cc a
phng;
5) Bi dng GV v i mi PPDH;
6) Xy dng trng THPT thnh n v bit t hc tp
trong qu trnh i mi;
7) T chc thi ua, khuyn khch GV i mi PPDH;
8) Khuyn khch s cng tc lm vic ca gio vin;

96
 9) Tng cng trang b thit b dy hc mi;
10) Ci tin cch thi c, nh gi;

V Cu hi v bi tp
1. ng/b c kin g v mc ph hp ca cc bin
php i mi PPDH trnh by trn i vi mn hc ca
mnh? (C th s dng bng trn nh du vo la chn
v mc tn thnh).
2. ng/b hy tho lun trong nhm v cc bin php i
mi PPDH (dnh cho GV) hoc cc bin qun l trong i mi
PPDH (dnh cho cn b qun l): Mi ngi hy a ra 5 bin
php m mnh cho l quan trng nht cn ch trng trong thi
gian ti ci tin vic dy hc trong b mn hay trong trng
ca ca ng/b? Tho lun thng nht chn ra 10 bin php
m nhm cho l quan trng nht, sp xp chng theo th t
mc cn thit.
3. Hy xy dng mt v d minh ho v vic thc hin mt
trong nhng bin php nu trn, chng hn thng qua mt phc
tho k hoch bi dy hoc phc tho mt k hoch hnh ng
v mt qun l.

97
 PHN 2.
MT S QUAN IM, PHNG PHP V K THUT
DY HC PHT HUY TNH TCH CC, SNG TO

2.1. DY HC NHM
2.1.1. Khi nim
Dy hc nhm l mt hnh thc x hi ca dy hc, trong
HS ca mt lp hc c chia thnh cc nhm nh trong
khong thi gian gii hn, mi nhm t lc hon thnh cc
nhim v hc tp trn c s phn cng v hp tc lm vic. Kt
qu lm vic ca nhm sau c trnh by v nh gi trc
ton lp.
Dy hc nhm cn c gi bng nhng tn gi khc
nhau nh dy hc hp tc, dy hc theo nhm nh. Dy hc
nhm khng phi mt phng php dy hc c th m l mt
hnh thc x hi, hay l hnh thc hp tc ca dy hc. Cng
c ti liu gi y l mt hnh thc t chc dy hc. Tu theo
nhim v cn gii quyt trong nhm m c nhng phng php
lm vic khc nhau c s dng. Khi khng phn bit gia
hnh thc v PPDH c th th dy hc nhm trong nhiu ti liu
cng c gi l PPDH nhm.
S lng HS trong mt nhm thng khong 4 -6 HS.
Nhim v ca cc nhm c th ging nhau hoc mi nhm
nhn mt nhim v khc nhau, l cc phn trong mt ch
chung.

98
 Dy hc nhm thng c p dng i su, vn dng,
luyn tp, cng c mt ch hc, nhng cng c th
tm hiu mt ch mi. Trong cc mn khoa hc t nhin,
cng vic nhm c th c s dng tin hnh cc th nghim
v tm cc gii php cho nhng vn c t ra. Trong cc
mn ngh thut, m nhc, cc mn khoa hc x hi, cc ti
chuyn mn c th c x l c lp trong cc nhm, cc sn
phm hc tp s c s to ra. Trong mn ngoi ng c th
chun b cc tr chi ng kch,....
mc cao, c th ra nhng nhim v cho cc nhm HS
hon ton c lp x l cc lnh vc ti v trnh by kt qu ca
mnh cho nhng HS khc dng bi ging.
2.1.2. Cc cch thnh lp nhm
C rt nhiu cch thnh lp nhm theo cc tiu ch khc
nhau, khng nn p dng mt tiu ch duy nht trong c nm
hc. Bng sau y trnh by 10 cch theo cc tiu ch khc nhau:

: u im : nhc im
Tiu ch Cch thc hin - u, nhc im

1. Cc i vi HS th y l cch d chu nht

nhm gm thnh lp nhm, m bo cng vic thnh
nhng cng nhanh nht.
ngi t
D to ra s tch bit gia cc nhm trong
nguyn,
lp, v vy cch to lp nhm nh th ny
cng hng
khng nn l kh nng duy nht.
th

99
2. Cc Bng cch m s, pht th, gp thm, sp
nhm ngu xp theo mu sc,....
nhin
Cc nhm lun lun mi s m bo l tt
c cc HS u c th hc tp chung nhm
vi tt c cc HS khc.

Nguy c c trc trc s tng cao. HS phi

sm lm quen vi vic thy rng
cch lp nhm nh vy l bnh thng.

3. Nhm X nh mt bc tranh hoc cc t ti liu

ghp hnh cn x l. HS c pht cc mu x nh,
nhng HS ghp thnh bc tranh hoc t ti
liu s to thnh nhm.
Cch to lp nhm kiu vui chi, khng
gy ra s i ch.
Cn mt t chi ph chun b v cn nhiu
thi gian hn to lp nhm.

4. Cc V d tt c nhng HS cng sinh ra trong

nhm vi ma ng, ma xun, ma h hoc ma thu
nhng c s to thnh nhm
im chung
To lp nhm mt cch c o, to ra nim
vui v HS c th bit nhau r hn.
Cch lm ny mt i tnh c o nu
c s dng thng xuyn.

100
5. Cc Cc nhm c duy tr trong mt s tun
nhm c hoc mt s thng. Cc nhm ny thm
nh trong ch c th c t tn ring.
mt thi
Cch lm ny c chng t tt trong
gian di
nhng nhm hc tp c nhiu vn .
Sau khi quen nhau mt thi gian di th
vic lp cc nhm mi s kh khn.

6. Nhm c Nhng HS kh gii trong lp cng luyn

HS kh tp vi cc HS yu hn v m nhn trch
h tr HS nhim ca ngi hng dn.
yu
Tt c u c li. Nhng HS gii m
nhn trch nhim, nhng HS yu c gip
.
Ngoi vic mt nhiu thi gian th ch c t
nhc im, tr khi nhng HS gii hng
dn sai.
7. Phn chia Nhng HS yu hn s x l cc bi tp c
theo nng bn, nhng HS c bit gii s nhn c
lc hc tp thm nhng bi tp b sung.
khc nhau
HS c th t xc nh mc ch ca mnh.
V d ai b im km trong mn ton th c
th tp trung vo mt s t bi tp.
Cch lm ny dn n kt qu l nhm hc
tp cm thy b chia thnh nhng HS thng
minh v nhng HS km.

101
8. Phn chia c p dng thng xuyn khi hc tp theo
theo cc tnh hung. Nhng HS thch hc tp vi
dng hc tp hnh nh, m thanh hoc biu tng s nhn
c nhng bi tp tng ng.
HS s bit cc em thuc dng hc tp nh
th no ?
HS ch hc nhng g mnh thch v b qua
nhng ni dung khc
9. Nhm V d, trong khun kh mt d n, mt s
vi cc bi HS s kho st mt x nghip, mt s khc
tp khc kho st mt c s chm sc x hi
nhau
To iu kin hc tp theo kinh nghim i
vi nhng g c bit quan tm.

Thng ch c th c p dng trong

khun kh mt d n ln.

10. Phn C th thch hp nu hc v nhng ch

chia HS c trng cho con trai v con gi, v d
nam v n trong ging dy v tnh dc, ch la
chn ngh nghip,...
Nu b lm dng s dn n mt bnh ng
nam n.

102
 2.1.3. Tin trnh dy hc nhm
Tin trnh dy hc nhm c th c chia thnh 3 giai on
c bn.
Tin trnh dy hc nhm

1. NHP V GIAO
NHIM V
Lm vic ton lp Gii thiu ch
Xc nh nhim v cc
nhm
Thnh lp cc nhm

2. LM VIC NHM
Chun b ch lm vic
Lp k hoch lm vic
Lm vic nhm Tho thun quy tc lm vic
Tin hnh gii quyt nhim v
Chun b bo co kt qu

Lm vic ton lp

3. TRNH BY KT QU /
NH GI
Cc nhm trnh by kt qu
nh gi kt qu

1) Nhp v giao nhim v

103
 Giai on ny c thc hin trong ton lp, bao gm
nhng hot ng chnh sau:
Gii thiu ch chung ca gi hc: thng thng GV
thc hin vic gii thiu ch , nhim v chung cng
nh nhng ch dn cn thit, thng qua thuyt trnh,
m thoi hay lm mu. i khi vic ny cng c
giao cho HS trnh by vi iu kin l c s thng
nht v chun b t trc cng GV.
Xc nh nhim v ca cc nhm: xc nh v gii
thch nhim v c th ca cc nhm, xc nh r nhng
mc tiu c th cn t uc. Thng thng, nhim v
ca cc nhm l ging nhau, nhng cng c th khc
nhau.
Thnh lp cc nhm lm vic: c rt nhiu phng n
thnh lp nhm khc nhau. Tu theo mc tiu dy hc
quyt nh cch thnh lp nhm.
2) Lm vic nhm
Trong giai on ny cc nhm t lc thc hin nhim v
uc giao, trong c nhng hot ng chnh l:
Chun b ch lm vic nhm: cn sp xp bn gh ph
hp vi cng vic nhm, sao cho cc thnh vin c th
i din nhau tho lun. Cn lm nhanh khng
tn thi gian v gi trt t.
Lp k hoch lm vic:
- Chun b ti liu hc tp;
- c s qua ti liu ;

104
 - Lm r xem tt c mi ngi c hiu cc yu cu
ca nhim v hay khng ;
- Phn cng cng vic trong nhm ;
- Lp k hoch thi gian.
Tho thun v quy tc lm vic:
- Mi thnh vin u c phn nhim v ca mnh;
- Tng ngi ghi li kt qu lm vic;
- Mi ngi ngi lng nghe nhng ngi khc;
- Khng ai c ngt li ngi khc.
Tin hnh gii quyt nhim v:
- c k ti liu;
- C nhn thc hin cng vic phn cng;
- Tho lun trong nhm v vic gii quyt nhim v;
- Sp xp kt qu cng vic.
Chun b bo co kt qu trc lp:
- Xc nh ni dung, cch trnh by kt qu;
- Phn cng cc nhim v trnh by trong nhm;
- Lm cc hnh nh minh ha;
- Quy nh tin trnh bi trnh by ca nhm.
3) Trnh by v nh gi kt qu
i din cc nhm trnh by kt qu trc ton lp:
thng thng trnh by ming hoc trnh ming vi bo

105
 co vit km theo. C th trnh by c minh ho thng
qua biu din hoc trnh by mu kt qu lm vic
nhm.
Kt qu trnh by ca cc nhm c nh gi v rt ra
nhng kt lun cho vic hc tp tip theo.
2.1.4. u im v nhc im ca dy hc nhm
u im:
u im chnh ca dy hc nhm l thng qua cng tc lm
vic trong mt nhim v hc tp c th pht trin tnh t lc,
sng to cng nh nng lc x hi, c bit l kh nng cng
tc lm vic, thi on kt ca HS.
Dy hc nhm nu c t chc tt, s thc hin c
nhng chc nng v cng dng khc vi dy hc ton lp, do
c tc dng b sung cho dy hc ton lp:
Pht huy tnh tch cc, t lc v tnh trch nhim ca
HS: trong hc nhm, HS phi t lc gii quyt nhim
v hc tp, i hi s tham gia tch cc ca cc thnh
vin, trch nhim vi nhim v v kt qu lm vic ca
mnh. Dy hc nhm h tr t duy, tnh cm v hnh
ng c lp, sng to ca HS.
Pht trin nng lc cng tc lm vic: cng vic nhm
l phng php lm vic c HS a thch. HS c
luyn tp nhng k nng cng tc lm vic nh tinh thn
ng i, s quan tm n nhng ngi khc v tnh
khoan dung.
Pht trin nng lc giao tip: thng qua cng tc lm
vic trong nhm, gip HS pht trin nng lc giao tip

106
 nh bit lng nghe, chp nhn v ph phn kin ngi
khc, bit trnh by, bo v kin ca mnh trong
nhm.
H tr qa trnh hc tp mang tnh x hi: dy hc
nhm l qu trnh hc tp mang tnh x hi. HS hc tp
trong mi tng tc ln nhau trong nhm, c th gip
ln nhau, to lp, cng c cc quan h x hi v
khng cm thy phi chu p lc ca GV.
Tng cng s t tin cho HS: v HS c lin kt vi
nhau qua giao tip x hi, cc em s mnh dn hn v t
s mc phi sai lm. Mt khc, thng qua giao tip s
gip khc phc s th bo, cc cn.
Pht trin nng lc phng php: thng qua qu trnh
t lc lm vic v lm vic nhm gip HS rn luyn,
pht trin phung php lm vic.
Dy hc nhm to kh nng dy hc phn ho: la chn
nhm theo hng th chung hay la chn ngu nhin, cc
i hi nh nhau hay khc nhau v mc kh khn,
cch hc tp nh nhau hay khc nhau, phn cng cng
vic nh nhau hoc khc nhau, nam HS v n HS lm
bi cng nhau hay ring r.
Tng cng kt qu hc tp: nhng nghin cu so snh
kt qu hc tp ca HS cho thy rng, nhng trng hc
t kt qu dy hc c bit tt l nhng trng c p
dng v t chc tt hnh thc dy hc nhm.

107
 Nhc im ca dy hc nhm
Dy hc nhm i hi thi gian nhiu. Thi gian 45 pht
ca mt tit hc cng l mt tr ngi trn con ng t
c thnh cng cho cng vic nhm. Mt qu trnh hc
tp vi cc giai on dn nhp vo mt ch , phn
cng nhim v, lm vic nhm v tip theo l s trnh
by kt qu ca nhiu nhm, ... nhng vic kh c
t chc mt cch tha ng trong mt tit hc.
Cng vic nhm khng phi bao gi cng mang li kt
qu mong mun. Nu c t chc v thc hin km, n
thng s dn n kt qu ngc li vi nhng g d
nh s t.
Trong cc nhm cha c luyn tp d xy ra hn lon.
V d, c th xy ra chuyn l mt HS ph trch nhm
theo kiu c on, a s cc thnh vin trong nhm
khng lm bi m li quan tm n nhng vic khc,
trong nhm v gia cc nhm c th pht sinh tnh trng
i ch v gin d. Khi , s trnh by kt qu lm
vic s cng nh bn thn qu trnh lm vic ca nhm
s din ra theo cch khng tha mn.
2.1.5. Nhng ch dn i vi gio vin
Nu mun thnh cng vi dy hc nhm th ngi GV phi
nm vng phng php thc hin. Dy hc nhm i hi GV
phi c nng lc lp k hoch v t chc, cn HS phi c s
hiu bit v phng php, c luyn tp v thng tho cch
hc ny. Khi lp k hoch, cng vic nhm phi c phn nh
trong ton b qu trnh dy hc. V d cn phi suy ngh xem
cn s hng dn ca GV nh th no cc nhm c th lm

108
vic mt cch hiu qu. iu kin HS t c thnh cng
trong hc tp cng l phi nm vng cc k thut lm vic c
bn. Thnh cng ca cng vic nhm cn ph thuc vo vic
ra cc yu cu cng vic mt cch r rng v ph hp.
pht huy cao hiu qu ca dy hc nhm th cn c thi
gian thch hp, c th gm mt vi tit hc. Dy hc nhm cng
c th vn dng xen k trong mt tit thuyt trnh gii quyt
mt nhim v hc tp nh. Tuy nhin nu ch gii hn trong
hnh thc ny th s hn ch hiu qu ca dy hc nhm, v d
gy nhm chn cho hc sinh. Mt khc trong dy hc nhm, cn
ch n vic tch cc ho bn trong ca hot ng nhn thc
ca hc sinh. Nn trnh vic s dng lm vic nhm nh mt
phong tro i mi PPDH mang tnh hnh thc bn ngoi, m
cn ch n kt qu dy hc thc t.
Sau y l cc cu hi kim tra dng cho vic chun b dy hc
nhm:
Ch c hp vi dy hc nhm khng?
Cc nhm lm vic vi nhim v ging nhau hay khc
nhau?
HS c kin thc iu kin cho cng vic nhm
cha?
Cn trnh by nhim v lm vic nhm nhm nh th
no?
Cn chia nhm theo tiu ch no?
Cn t chc phng lm vic, k bn gh nh th no?
Mt s ch trong khi thc hin dy hc nhm:

109
 Cn luyn tp cho HS quy tc lm vic nhm;
Trao i v tin trnh lm vic nhm;
Luyn tp v k thut lm vic nhm;
Duy tr trt t cn thit trong lm vic nhm;
GV quan st cc nhm HS;
Gip n nh cc nhm lm vic khi cn thit.
V Bi tp
1. ng/b hy so snh u, nhc im ca dy hc nhm
so vi dy hc ton lp theo truyn thng quen thuc.
2. ng/b hy tho lun vi ng nghip v kh nng p
dng dy hc nhm trong mn hc m mnh ph trch, tm ra
mt s ch c th vn dng dy hc nhm.
3. ng/b hy tho lun vi ng nghip v vn sau:
Trong lm vic nhm, d quan st v nh gi c hot ng
bn ngoi ca HS, Nhng c phi c c lm vic nhm l c s
tch cc bn trong hay khng? Thng qua nhng yu no
nhn bit v tng cng tnh tch cc bn trong ca HS trong
hot ng nhm?
4. ng/b hy xy dng mt v d phc tho mt k hoch
dy hc nhm cho mt ti c th trong mn hc.

2.2. DY HC GII QUYT VN

Dy hc gii quyt vn (DH GQV) l con ng quan
trng pht huy tnh tch cc ca HS. Quan im dy hc
ny khng xa l Vit Nam v c trnh by trong hu ht
110
cc gio trnh v PPDH i cng v b mn. Bi ny trnh
by tm tt nhng ni dung c bn ca DHGQV nhm lm
c s cho nhng PPDH pht huy tnh tch cc tip theo sau.
2.2.1. Khi nim vn v dy hc gii quyt vn
Vn l nhng cu hi hay nhim v t ra m vic gii
quyt chng cha c quy lut sn cng nh nhng tri thc, k
nng sn c cha gii quyt m cn kh khn, cn tr cn
vt qua. Mt vn c c trng bi ba thnh phn:
Trng thi xut pht: khng mong mun;
Trng thi ch: trng thi mong mun;
S cn tr.
Cu trc ca vn

S Trng thi
Trng thi
cn ch
xut pht
tr

Vn khc vi nhim v thng thng ch khi gii

quyt mt nhim v th c sn trnh t v cch thc gii
quyt, cng nh nhng kin thc k nng c gii
quyt nhim v .
Tnh hung c vn xut hin khi mt c nhn ng
trc mt mc ch mun t ti, nhn bit mt nhim v cn
gii quyt nhng cha bit bng cch no, cha phng tin
(tri thc, k nng) gii quyt.
111
 Dy hc gii quyt vn da trn c s l thuyt nhn
thc. Theo quan im ca tm l hc nhn thc, gii quyt vn
c vai tr c bit quan trng trong vic pht trin t duy v
nhn thc ca con ngi. T duy ch bt u khi xut hin
tnh hung c vn (Rubinstein). V vy theo quan im dy
hc gii quyt vn , qu trnh dy hc c t chc thng
qua vic gii quyt cc vn .
DH GQV l mt QDH nhm pht trin nng lc t duy
sng to, nng lc gii quyt vn ca HS. HS c t trong
mt tnh hung c vn , thng qua vic gii quyt vn
gip HS lnh hi tri thc, k nng v phng php nhn thc.
C nhiu quan nim cng nh tn gi khc nhau i vi
dy hc gii quyt vn nh dy hc nu vn , dy hc
nhn bit v gii quyt vn v.v. Mc tiu c bn ca dy
hc gii quyt vn nhm rn luyn nng lc gii quyt vn
, tt nhin trong cn bao gm kh nng nhn bit, pht
hin vn . DH GQV khng phi l mt PPDH c th m l
mt quan im dy hc.
2.2.2. Cu trc ca qu trnh gii quyt vn
Cu trc qu trnh gii quyt vn c th m t qua cc
bc c bn sau y:

112
 S cu trc qu trnh gii quyt vn

1. NHN BIT VN
- Phn tch tnh hung
- Nhn bit vn
- Trnh by vn

2. TM CC PHNG N GII QUYT

- So snh vi cc nhim v gii quyt
- Tm cc cch gii quyt mi
- H thng ho, sp xp cc phng n GQ

3. QUYT NH
PHNG N (GQV)
- Phn tch cc phng n
- nh gi cc phng n
- Quyt nh

Bc 1.: Nhn bit vn

Trong bc ny cn phn tch tnh hung t ra, nhm
nhn bit c vn . Trong dy hc th l cn t HS vo
tnh hung c vn . Vn cn c trnh by r rng, cn
gi l pht biu vn

113
 Bc 2. Tm cc phng n gii quyt
Nhim v ca bc ny l tm cc phng n khc nhau
gii quyt vn . tm cc phng n gii quyt vn , cn
so snh, lin h vi nhng cch gii quyt cc vn tng t
bit cng nh tm cc phng n gii quyt mi. Cc
phng n gii quyt tm ra cn c sp xp, h thng ho
x l giai on tip theo. Khi c kh khn hoc khng tm
c phng n gii quyt th cn tr li vic nhn bit vn
kim tra li vic nhn bit v hiu vn .
Bc 3: Quyt nh phng n gii quyt
Trong bc ny cn quyt nh phng n gii quyt vn
, tc l cn gii quyt vn . Cc phng n gii quyt
c tm ra cn c phn tch, so snh v nh gi xem c
thc hin c vic gii quyt vn hay khng. Nu c nhiu
phng n c th gii quyt th cn so snh xc nh phng
n ti u. Nu vic kim tra cc phng n xut a n
kt qu l khng gii quyt c vn th cn tr li giai
on tm kim phng n gii quyt mi. Khi quyt nh
c phng n thch hp, gii quyt c vn tc l kt
thc vic gii quyt vn .
l 3 giai on c bn ca qu trnh gii quyt vn .
Trong DH GQV, sau khi kt thc vic gii quyt vn c
th luyn tp vn dng cch gii quyt vn trong nhng tnh
hung khc nhau.
Trong cc ti liu v DH GQV ngi ta a ra nhiu m
hnh cu trc gm nhiu bc khc nhau ca DH GQV, v d
cu trc 4 bc sau:

114
 To tnh hung c vn (nhn bit vn );
Lp k hoch gii quyt (tm phng n gii quyt);
Thc hin k hoch (gii quyt vn );
Vn dng (vn dng cch GQV trong nhng tnh
hung khc nhau).
2.2.3. Vn dng dy hc gii quyt vn
DH GQV khng phi mt PPDH c th m l mt quan
im dy hc, nn c th vn dng trong hu ht cc hnh thc
v PPDH. Trong cc phng php dy hc truyn thng cng
c th p dng thun li quan im DH GQV nh thuyt
trnh, m thoi gii quyt vn . V mc t lc ca HS
cng c rt nhiu mc khc nhau. Mc thp nht l GV
thuyt trnh theo quan im DH GQV, nhng ton b cc
bc trnh by vn , tm phng n gii quyt v gii quyt
vn u do GV thc hin, HS tip thu nh mt mu mc v
cch GQV. Cc mc cao hn l HS tham gia tng phn
vo cc bc GQV. Mc cao nht l HS c lp gii
quyt vn , thc hin tt c cc bc ca GQV, chng hn
thng qua tho lun nhm GQV, thng qua thc nghim,
nghin cu cc trng hp, thc hin cc d n GQV.
V Cu hi v bi tp
1. ng/b hy so snh u, nhc im ca dy hc gii
quyt vn vi phng php thuyt trnh truyn thng.
2. ng/b hy phn tch s vn dng l thuyt nhn thc
trong dy hc gii quyt vn .

115
 3. ng/b hy tho lun vi ng nghip v kh nng p
dng dy hc gii quyt vn trong mn hc m mnh ph
trch, tm ra mt s ch c th vn dng dy hc gii quyt
vn .
4. Hy xy dng mt v d phc tho mt k hoch dy
hc cho mt ti c th trong mn hc trong vn dng dy
hc gii quyt vn .

2.3. PHNG PHP NGHIN CU TRNG HP

2.3.1. Khi nim v c im
Phng php nghin cu trng hp (PP NCTH ) trong
gio dc v o to c ngun gc t u th k 20. T nm
1908 trng thng mi Harvard Boston (M) s dng
trong vic o to cc nh kinh t x nghip, vi mc ch
chun b tt hn cho sinh vin vo thc tin ngh nghip.
Trong dy hc theo trng hp, thay v trnh by l thuyt,
ngi ta bn tho v nhng trng hp c th trong thc tin.
Nh vy PP NCTH trng hp l mt PP dy hc, trong
trng tm ca qu trnh dy hc l vic phn tch v gii quyt
cc vn ca mt trng hp (tnh hung) c la chn
trong thc tin.
PP NCTH l mt PPDH, trong HS t lc nghin cu
mt tnh hung thc tin v gii quyt cc vn ca tnh
hung t ra, hnh thc lm vic ch yu l lm vic nhm. PP
trng hp l PP in hnh ca DH theo tnh hung v DH gii
quyt vn

116
 PP NCTH cp n mt tnh hung t thc tin cuc
sng v ngh nghip, tnh hung gp hoc c th gp
trong cuc sng v cng vic ngh nghip hng ngy. Nhng
tnh hung cha ng vn cn gii quyt. gii quyt
cc vn i hi c nhng quyt nh da trn c s lp
lun. Cc trng hp cn c x l v mt l lun dy hc.
Bn cnh vic m t trng hp (m t s kin) cn c s l
gii, phn tch v mt l lun dy hc, di dng nhng nh
hng, tr gip cho vic dy v hc ph hp vi mc ch t
ra.
C th a ra nhng c im sau y ca PP trng hp:
Trng hp c rt ra t thc tin dy hc hoc phn
nh mt tnh hung thc tin dy hc. Do mt
trng hp thng mang tnh phc hp.
Mc ch hng u ca PP trng hp khng phi l
vic truyn th tri thc l thuyt m l vic vn dng tri
thc vo vic gii quyt vn trong nhng tnh hung
c th.
HS c t trc nhng tnh hung cn quyt nh, h
cn xy dng cc phng n gii quyt vn cng
nh nh gi cc phng n , quyt nh mt
phng n gii quyt vn .
Hc vin cn xc nh nhng phng hng hnh ng
c ngha quan trng trong vic tm ra quyt nh.
2.3.2. Cc dng phng php nghin cu trng hp
Cng vi s pht trin ca PP NCTH, c nhiu dng
trng hp khc nhau c xy dng, chng khc nhau quy

117
m v tnh cht ca vn c m t cng nh trng tm ca
nhim v khi nghin cu trng hp. C trng hp trng tm
l vic pht hin vn , hoc trng tm l vic gii quyt vn
, hay trng tm l vic nh gi, ph phn cch gii quyt
vn trong thc tin. Sau y l bng tm tt mt s dng
trng hp.
Cc dng ca PP NCTH
Bc Nhn bit Chim Tm cc Ph phn
vn lnh thng phng n cch gii
tin gii quyt quyt
Dng PP vn /
Quyt nh
Trng tm: Thng tin Tm cc So snh
Trng cn pht c cho phng n phng n
hp tm hin cc trc gii quyt gii quyt
vn vn n: nhiu; vn vn vi
Vn trong pht hin, quyt nh
cha c c c cc quyt nh trong thc
nu r. thng tin phng n t.
nhiu gii quyt.
Cc vn Thng tin Trng tm: So snh
Trng c nu c cung Tm cc phng n
hp gii r trong cp y phng n GQ vn
quyt trng hp . gii quyt vi
vn v quyt phng n
nh thc t.
phng n
gii quyt
vn

118
 Thng tin Trng Tm cc
Trng cha c tm: T phng n
hp tm a ra y thu thp gii quyt
thng tin trong khi thng tin v quyt
m t cho vic nh
trng hp gii quyt phng n
V gii quyt
trng hp
Trng Cc vn Cc thng Phng n Trng
hp c tin gii quyt tm:
nh gi a ra c cung cng Ph phn
phng cp c a phng
n GQ ra. Ngi n gii
vn hc cn tm quyt
nhng a ra
phng n trc
thay th
khc

2.3.3. Tin trnh thc hin

Tin trnh cc giai on c trnh by sau y l tin trnh
l tng ca PP NCTH. Trong thc tin vn dng c th linh
hot, chng hn c nhng giai on c rt gn, ko di hn
hoc b qua tu theo cc trng hp c th.

119
 Cc bc tin hnh PP trng hp

Cc giai on Mc ch
1. Nhn bit trng hp: Nm c vn v tnh hung
Lm quen vi trng hp. cn quyt nh. T nhn bit cc
mi quan h v chuyn mn.
2. Thu thp thng tin: Thu Hc cch t lc thu thp thng
thp thng tin v trng tin, h thng ho v nh gi
hp t cc ti liu sn c v thng tin.
t tm.
3. Nghin cu, tm cc Pht trin t duy sng to, t
phng n gii quyt: Tm duy theo nhiu hng, lm vic
cc phng n gii quyt v trong nhm, hiu cc kin
tho lun (tm hiu, nghin khc nhau, bit trnh by kin
cu, kho st, iu tra). trong nhm.
4. Quyt nh: Quyt nh i chiu v nh gi cc
trong nhm v phng n phng n gii quyt trn c s
gii quyt. cc tiu chun nh gi c
lp lun.
5. Bo v: Cc nhm lp Bo v cc quyt nh vi nhng
lun v bo v quyt nh lun c r rng, trnh by cc
ca nhm. quan im mt cch r rng,
pht hin cc im yu trong cc
lp lun.
6. So snh: So snh cc Cn nhc mi quan h theo cc
phng n gii quyt ca phng n gii quyt khc nhau;
nhm vi cc quyt nh Vic quyt nh lun lin quan
trong thc t. n cc tnh hung, iu kin,
thi gian c th.

120
 2.3.4. u im v nhc im
u im
Vic s dng PP NCTH to iu kin cho vic xy
dng cc tnh hung nhm gn l thuyt vi thc tin.
Tch cc ho ng c ca ngi hc.
PP NCTH yu cu c s cng tc lm vic v tho lun
trong nhm. Trng tm ca lm vic nhm l qu trnh
giao tip x hi v qu trnh cng quyt nh trong
nhm.
PP NCTH to iu kin pht trin cc nng lc then
cht chung, nh nng lc quyt nh, nng lc gii
quyt vn , t duy h thng, tnh sng to, kh nng
giao tip v cng tc lm vic.
Cn phn bit rng vic s dng cc trng hp lm v d
minh ho cho gi hc thuyt trnh khng phi l PP NCTH, m
ch l v d minh ho. PP NCTH cn bao gm vic t lc gii
quyt vn v gp phn pht trin t duy tch cc - sng to
ca hc sinh.
Nhc im ca PP NCTH
PP NCTH i hi nhiu thi gian, thch hp cho vic
vn dng nhng khng thch hp vi vic truyn th tri
thc mi mt cch h thng.
i hi cao i vi GV: nhim v truyn th tri thc
ca GV l th yu. GV cn bit lm vic vi t cch l
ngi iu phi v t chc qu trnh hc tp.

121
 i hi cao i ngi hc: hnh thc hc quen thuc l
lnh hi tri thc c sp xp sn mt cch h thng t
GV khng cn thch hp. HS cn bit vn dng tri thc
mt cch t lc v thng c kh khn trong vic t
lc vi mc cao.
2.3.5. Cch xy dng trng hp v yu cu i vi
trng hp
Cc trng hp c la chn t nhng tnh hung thc
tin, hoc nhng tnh hung c th xy ra. Khi xy dng mt
trng hp cn bao gm nhng ni dung sau:
Phn m t trng hp: cc trng hp cn c m t
r rng v cn thc hin cc chc nng l lun dy hc
sau:
- Trng hp cn cha ng vn v c xung t;
- Trng hp cn c nhiu cch gii quyt;
- Trng hp cn to iu kin cho ngi hc c th
trnh by theo cch nhn ca mnh;
- Trng hp cn va sc, ph hp vi iu kin
thi gian v ngi hc c th gii quyt c trn
c s kin thc v k nng ca h.
Phn nhim v: xc nh nhng nhim v HS cn gii
quyt khi nghin cu trng hp. Cc nhim v cn
xc nh r rng, va sc vi HS v nhm t mc tiu
ca bi hc.
Phn yu cu v kt qu: phn ny a ra nhng yu
cu cn thc hin c trong khi nghin cu trng

122
 hp. Vic a ra nhng yu cu nhm nh hng cho
vic nghin cu trng hp.
2.3.6. Mt s v d v phng php nghin cu trng
hp
a) Trung hp Nht k ng Thu Trm
M t trng hp
Ngy 22-6-1970, ti bnh x c ph, Bc s ng Thu
Trm mt mnh chng li 120 lnh M bo v cho thng
binh rt lui an ton, ch hy sinh nh mt ngi anh hng.
Cun nht k ca ch ri vo tay i phng. Frederic
Whitehurst, mt s quan qun bo M nh t cun nht k,
th phin dch Nguyn Trung Hiu ngn li:
ng t cun s ny. Bn thn trong n c la ri !
Fredric khng t cun nht k, v gn gi trong sut 35
nm n nm 2005 cun nht k c tr li cho m
Thu Trm v c xut bn bng nhiu th ting. Cun nht
k tr thnh mt hin tng vn hc v x hi c th h tr
c bit quan tm.
Nhim v:
Hy c mt s on ca cun nht k ng Thu Trm
hoc trn trang Web: http://www.tuoitre.com.vn/ v tho lun:
1) u l cht la trong nht k ng Thu Trm?
l mt l tng trong sng, lng yu nc v ch
chin u chng k th?

123
 l mt sc sng trn tr, mt tm hn a cm nhng
v cng trong sng gia mt cuc chin v cng khc
lit?
cn l nhng iu g khc?
2) Chng ta c sng kin v mt chng trnh hnh
ng, mt d n Tip la truyn thng - Mi mi tui 20
ngn la Thu Trm sng mi?
Yu cu
Khi tho lun v trng hp ny cn:
- Phn tch hnh nh Thu Trm di nhng kha
cnh khc nhau nh: l tng, lng yu nc, trch
nhim ca ngi bc s, tnh ng i, tnh yu.
- Rt ra c nhng bi hc cho cuc sng hin
ti ca th h mnh.
- Ngh n nhng chng trnh hnh ng xng
ng vi s hy sinh v kht vng ho bnh ca Thu
Trm v th h cha ng.
b) Trng hp Bi vn im 10 (dng cho bi dng
GV)
M t trng hp:
Trong k thi tuyn sinh H nm 2006, bi vn ca
Hong Thu Nhi ti hi ng thi H nng t im 10.
Sau khi bi vn t im 10 duy nht c cng b, xut
hin tnh hung bt ng: bi vn im 10 ny rt ging vn
bi vn mu trong cun Kin thc c bn vn hc 12.
C nhiu kin tri ngc nhau v trng hp ny: mt

124
 s GV dy vn bc THPT cho rng th sinh ny o
vn. Thy gio chm thi Lng Vnh An th cho rng:
Nu so vi p n m B a ra th im 10 cho bi vit
l hon ton xng ng.
Nhim v:
- Vi t cch l GV dy vn/ cn b qun l GD, ng/b
bnh lun v trng hp trn nh th no?
- Vi t cch l GV chm thi, ng/b x l th no khi
thy bi vn ging ht bi vn mu?
- Tho lun v ci tin PPDH v PP nh gi kt qu hc
tp lin quan n vic s dng cc bi vn mu.
Kt qu mong mun: nghin cu trng hp ny cn
cp n:
- Nhng nhc im ca cch ra v chm thi mn vn
hin nay, s khng ph hp gia kim tra nh gi v
PPDH mi.
- Nhng hn ch ca vic dy vn trong vic s dng bi
vn mu hin nay.
- xut c nhng phng hng i mi PPDH vn
hc v kim tra nh gi HS lin quan n PP s dng
bi vn mu trn c s cc l thuyt hc tp.
c. V d v PP NCTH trong mn hc gio dc cng
1
dn

1
V d do TS. Lu Thu Thu xy dng

125
 Khi dy v cc c im ca tnh yu ch thc ( Bi Cng
dn vi tnh yu, hn nhn v gia nh, lp 10), c th s dng
PP NCTH nh sau:
Bc 1: GV chia lp thnh cc nhm, giao nhim v cho
mi nhm nghin cu mt tnh hung :
Tnh hung 1: Hoa l mt c gi xinh p. c nhiu
chng trai theo ui nhng c vn cha nhn li yu ai. Thy
vy, Phong - mt bn trai cng trng nh cuc vi cc bn
rng mnh s chinh phc bng c Hoa. T y, Phong ra sc
sn n, chm sc, chiu chung Hoa v ni vi c rng anh ta
khng th sng nu thiu c. Cui cng, Hoa xiu lng...
Em ngh g v tnh cm gia Hoa v Phong? Tnh cm
c phi l tnh yu khng? V sao?
Tnh hung 2: Tn l mt chng trai nhanh nhn, gii
giang, tt bng. Bit Tn c ngi yu nhng Xun vn
quyt tm tm cch ginh tnh yu ca Tn. Sau nhiu ln b
Tn t chi, Xun tuyn b: nu khng c Tn yu, c s
t t...
Em ngh g v vic lm ca Xun? C ngi ni tnh yu
ca Xun tht mnh lit. Em c ng vi kin khng? V
sao?
Tnh hung 3: Thng l mt c gi xinh p, nt na, C
nhiu chng trai theo ui Thng, trong s c c bc s, k
s; c ngi l con nh giu c trong vng;... nhng Thng
li dnh tnh yu ca mnh cho Hng - mt chng trai cng
xm, hin lnh, tt bng, hay lam hay lm. Bn b nhiu ngi
ch Thng l di dt, m qung trong tnh yu.

126
 Em c ng vi nhn xt khng? V sao?
Tnh hung 4: Trm rt thch Tun, mt ngi con trai
cng ng. Trm thy Tun tht cng trng v c sc hp dn
c bit. Khng quen, li khng c ngi gii thiu nn Trm
cha bao gi ni chuyn vi Tun nhng Trm thng hay
ngh n Tun v tm mi cch c nhn thy Tun. Trm
nhn Tun m ui, c g c Tun m vo lng. Trm vit
trong nht k l Trm yu Tun da dit.
Tnh cm ca Trm phi l tnh yu cha? V sao?
Bc 2: cc nhm tho lun
Bc 3: i din cc nhm trnh by kt qu tho lun, cc
nhm khc nhn xt, b sung kin.
Bc 4: GV tm tt kin ca cc nhm v kt lun v cc
c im ca tnh yu ch thc

V Cu hi v bi tp
1. ng/b hy so snh u, nhc im ca PP NCTH vi
phng php thuyt trnh truyn thng; So snh s ging, khc
nhau gia PP NCTH v dy hc gii quyt vn .
2. ng b hy phn tch s ph hp v kh nng vn dng
thuyt kin to trong PP NCTH.
3. ng/b hy tho lun vi ng nghip v kh nng p
dng quan im dy hc theo tnh hung v PP NCTH trong
mn hc m mnh ph trch, tm ra mt s ch c th vn
dng dy hc theo tnh hung/ PP NCTH.

127
 4. Hy xy dng mt v d phc tho mt tnh hung c
th s dng dy hc theo tnh hung / PP NCTH trong mn
hc.

2.4. DY HC THEO D N
2.4.1. Khi nim d n v dy hc theo d n
a) Khi nim d n
Thut ng d n trong ting Anh l Project, c ngun
gc t ting La tinh v ngy nay c hiu theo ngha ph
thng l mt n, mt d tho hay mt k hoch. Khi nim
d n c s dng ph bin trong hu ht cc lnh vc kinh
t-x hi: trong sn xut, doanh nghip, trong nghin cu khoa
hc cng nh trong qun l x hi...
D n l mt d nh, mt k hoch cn c thc hin
trong iu kin thi gian, phng tin ti chnh, nhn lc, vt
lc xc nh nhm t c mc ch ra. D n c tnh
phc hp, tng th, c thc hin trong hnh thc t chc d
n chuyn bit.
Mt d n ni chung c nhng c im c bn sau:
C mc tiu c xc nh r rng,
C thi gian qui nh c th.
C ngun ti chnh, vt cht, nhn lc gii hn.
Mang tnh duy nht (phn bit vi cc d n khc).
Mang tnh phc hp, tng th
c thc hin trong hnh thc t chc d n chuyn
bit
128
 C nhiu loi d n khc nhau. Da theo ni dung ca d
n c th phn bit cc loi sau:
D n u t xy dng: u t xy dng, u t
trang thit b
D n nghin cu - pht trin: nghin cu, thit k,
ch to cc sn phm mi, cc my mc, thit b, kt
cu k thut; xy dng cc chng trnh, phn mm
.v.v
D n t chc: xy dng t chc mi, thay i t
chc,
D n hn hp: bao gm mt s ni dung nu trn.
Qu trnh thc hin mt d n c phn chia thnh cc
giai on khc nhau. Cch phn chia ph bin bao gm 4 giai
on c bn sau y:
Xc nh mc tiu d n (giai on chun b / giai
on kh thi)
Lp k hoch d n (lp k hoch v thit k d n)
Thc hin d n (thc hin v kim tra)
Kt thc d n (nh gi)
b) Khi nim dy hc theo d n
Khi nim d n i t lnh vc kinh t, x hi vo lnh
vc gio dc, o to khng ch vi ngha l cc d n pht
trin gio dc m cn c s dng nh mt phng php hay
hnh thc dy hc. Khi nim Project c s dng trong cc
trng dy kin trc-xy dng t cui th k 16. T t
tng dy hc theo d n lan sang Php cng nh mt s nc
chu u khc v M, trc ht l trong cc trng i hc v
chuyn nghip.

129
 u th k 20 cc nh s phm M xy dng c s l
lun cho phng php d n (The Project Method) v coi l
PPDH quan trng thc hin quan im dy hc ly HS lm
trung tm, nhm khc phc nhc im ca dy hc truyn
thng coi thy gio l trung tm. Ban u, phng php d n
(PPDA) c s dng trong dy hc thc hnh cc mn hc k
thut, v sau c dng trong hu ht cc mn hc khc, c cc
mn khoa hc x hi. Sau mt thi gian phn no b lng qun,
hin nay PPDA c s dng ph bin trong cc trng ph
thng v i hc trn th gii, c bit nhng nc pht
trin.
Vit Nam, cc n mn hc, n tt nghip t lu
cng c s dng trong o to i hc, cc hnh thc ny
gn gi vi dy hc theo d n. Tuy vy trong lnh vc l lun
dy hc, PPDH ny cha c quan tm nghin cu mt cch
thch ng, nn vic s dng cha t hiu qu cao.
C nhiu quan nim v nh ngha khc nhau v dy hc
theo d n. Ngy nay DHDA c nhiu tc gi coi l mt
hnh thc dy hc v khi thc hin mt d n, c nhiu PPDH
c th c s dng. Tuy nhin khi khng phn bit gia hnh
thc v PPDH, ngi ta cng gi l PP d n, khi cn hiu
l PPDH theo ngha rng, mt PPDH phc hp.
Dy hc theo d n (DHDA) l mt hnh thc dy hc,
trong ngi hc thc hin mt nhim v hc tp phc hp,
c s kt hp gia l thuyt v thc hnh, to ra cc sn phm
c th gii thiu. Nhim v ny c ngi hc thc hin vi
tnh t lc cao trong ton b qu trnh hc tp. Lm vic nhm
l hnh thc lm vic c bn ca DHDA.

130
 2.4.2. c im ca dy hc theo d n
Trong cc ti liu v DHDA c rt nhiu c im c
a ra. Cc nh s phm M u th k 20 khi xc lp c s l
thuyt cho PPDH ny nu ra 3 c im ct li ca DHDA:
nh hng HS, nh hng thc tin v nh hng sn phm.
C th c th ho cc c im ca DHDA nh sau:
nh hng thc tin: Ch ca d n xut pht t
nhng tnh hung ca thc tin x hi, thc tin ngh
nghip cng nh thc tin i sng. Nhim v d n
cn cha ng nhng vn ph hp vi trnh v
kh nng ca ngi hc.
C ngha thc tin x hi: Cc d n hc tp gp
phn gn vic hc tp trong nh trng vi thc tin
i sng, x hi. Trong nhng trng hp l tng,
vic thc hin cc d n c th mang li nhng tc
ng x hi tch cc.
nh hng hng th ngi hc: HS c tham gia
chn ti, ni dung hc tp ph hp vi kh nng v
hng th c nhn. Ngoi ra, hng th ca ngi hc
cn c tip tc pht trin trong qu trnh thc hin
d n.
Tnh phc hp: Ni dung d n c s kt hp tri thc
ca nhiu lnh vc hoc mn hc khc nhau nhm gii
quyt mt vn mang tnh phc hp.
nh hng hnh ng: Trong qu trnh thc hin d
n c s kt hp gia nghin cu l thuyt v vn dung
l thuyt vo trong hot ng thc tin, thc hnh.

131
 Thng qua , kim tra, cng c, m rng hiu bit l
thuyt cng nh rn luyn k nng hnh ng, kinh
nghim thc tin ca ngi hc.
Tnh t lc cao ca ngi hc : Trong DHDA, ngi
hc cn tham gia tch cc v t lc vo cc giai on
ca qu trnh dy hc. iu cng i hi v khuyn
khch tnh trch nhim, s sng to ca ngi hc. GV
ch yu ng vai tr t vn, hng dn, gip . Tuy
nhin mc t lc cn ph hp vi kinh nghim, kh
nng ca HS v mc kh khn ca nhim v.
Cng tc lm vic: Cc d n hc tp thng c thc
hin theo nhm, trong c s cng tc lm vic v s
phn cng cng vic gia cc thnh vin trong nhm.
DHDA i hi v rn luyn tnh sn sng v k nng
cng tc lm vic gia cc thnh vin tham gia, gia
HS v GV cng nh vi cc lc lng x hi khc
tham gia trong d n. c im ny cn c gi l
hc tp mang tnh x hi.
nh hng sn phm: Trong qu trnh thc hin d
n, cc sn phm c to ra. Sn phm ca d n
khng gii hn trong nhng thu hoch l thuyt, m
trong a s trng hp cc d n hc tp to ra nhng
sn phm vt cht ca hot ng thc tin, thc hnh.
Nhng sn phm ny c th s dng, cng b, gii
thiu.

132
 H thc tin

nh hng C ngha
sn phm x hi

nh hng
Cng tc lm c im hng th HS
vic ca DHDA

Tnh t lc Mang tnh

cao ca HS phc hp
nh hng
hnh ng

2.4.3. Cc dng ca dy hc theo d n

DHDA c th c phn loi theo nhiu phng din khc
nhau. Sau y l mt s cch phn loi dy hc theo d n:
a. Phn loi theo chuyn mn
D n trong mt mn hc: trng tm ni dung nm
trong mt mn hc.
D n lin mn: trng tm ni dung nm nhiu mn
khc nhau.
D n ngoi chuyn mn: L cc d n khng ph
thuc trc tip vo cc mn hc, v d d n chun b
cho cc l hi trong trng.
b. Phn loi theo s tham gia ca ngi hc: d n cho
nhm HS, d n c nhn. D n dnh cho nhm HS l hnh

133
thc d n dy hc ch yu. Trong trng ph thng cn c d
n ton trng, d n dnh cho mt khi lp, d n cho mt
lp hc.
c. Phn loi theo s tham gia ca GV: d n di s
hng dn ca mt GV, d n vi s cng tc hng dn ca
nhiu GV.
d. Phn loi theo qu thi gian: K.Frey ngh cch phn
chia nh sau:
D n nh: thc hin trong mt s gi hc, c th t 2-
6 gi hc;
D n trung bnh: d n trong mt hoc mt s ngy
(Ngy d n), nhng gii hn l mt tun hoc 40
gi hc;
D n ln: d n thc hin vi qu thi gian ln, ti
thiu l mt tun (hay 40 gi hc), c th ko di nhiu
tun (Tun d n).
Cch phn chia theo thi gian ny thng p dng
trng ph thng. Trong o to i hc, c th quy nh qu
thi gian ln hn.
e. Phn loi theo nhim v
Da theo nhim v trng tm ca d n, c th phn loi
cc d n theo cc dng sau:
D n tm hiu: l d n kho st thc trng i tng;
D n nghin cu: nhm gii quyt cc vn , gii
thch cc hin tng, qu trnh;

134
 D n thc hnh (d n kin to sn phm): trng tm
l vic to ra cc sn phm vt cht hoc thc hin mt
k hoch hnh ng thc tin, nhm thc hin nhng
nhim v nh trang tr, trng by, biu din, sng tc;
D n hn hp: l cc d n c ni dung kt hp cc
dng nu trn.
Cc loi d n trn khng hon ton tch bit vi nhau.
Trong tng lnh vc chuyn mn c th phn loi cc dng d
n theo c th ring.
2.4.4. Tin trnh dy hc theo d n
Da trn cu trc ca tin trnh phng php, ngi ta c
th chia tin trnh ca DHDA lm nhiu giai on khc nhau.
Sau y trnh by mt cch phn chia cc giai on ca dy
hoc theo d n theo 5 giai on.
1) Xc nh ch v mc ch ca d n : GV v HS
cng nhau xut tng, xc nh ch v mc
ch ca d n. Cn to ra mt tnh hung xut pht,
cha ng mt vn , hoc t mt nhim v cn
gii quyt, trong lin h vi hon cnh thc tin x
hi v i sng. Cn ch n hng th ca ngi
hc cng nh ngha x hi ca ti. GV c th
gii thiu mt s hng ti HS la chn v c
th ho. Trong trng hp thch hp, sng kin v
vic xc nh ti c th xut pht t pha HS. Giai
on ny cn c m t thnh hai giai on l
xut sng kin v tho lun v sng kin.

135
2) Xy dng k hoch thc hin: trong giai on ny HS
vi s hng dn ca GV xy dng cng cng
nh k hoch cho vic thc hin d n. Trong vic
xy dng k hoch cn xc nh nhng cng vic cn
lm, thi gian d kin, vt liu, kinh ph, phng
php tin hnh v phn cng cng vic trong nhm.
3) Thc hin d n : cc thnh vin thc hin cng vic
theo k hoch ra cho nhm v c nhn. Trong
giai on ny HS thc hin cc hot ng tr tu v
hot ng thc tin, thc hnh, nhng hot ng ny
xen k v tc ng qua li ln nhau. Kin thc l
thuyt, cc phng n gii quyt vn c th
nghim qua thc tin. Trong qu trnh sn phm
ca d n v thng tin mi c to ra.
4) Trnh by sn phm d n: kt qu thc hin d n c
th c vit di dng thu hoch, bo co, bi bo...
Trong nhiu d n cc sn phm vt cht c to ra
qua hot ng thc hnh. Sn phm ca d n cng
c th l nhng hnh ng phi vt cht, chng hn
vic biu din mt v kch, vic t chc mt sinh
hot nhm to ra cc tc ng x hi. Sn phm ca
d n c th c trnh by gia cc nhm sinh vin,
c th c gii thiu trong nh trng, hay ngoi x
hi.
5) nh gi d n : GV v HS nh gi qu trnh thc
hin v kt qu cng nh kinh nghim t c. T
rt ra nhng kinh nghim cho vic thc hin cc
d n tip theo. Kt qu ca d n cng c th uc
nh gi t bn ngoi.
136
 Vic phn chia cc giai on trn y ch mang tnh cht
tng i. Trong thc t chng c th xen k v thm nhp ln
nhau. Vic t kim tra, iu chnh cn c thc hin trong tt
c cc giai on ca d n. Vi nhng dng d n khc nhau
c th xy dng cu trc chi tit ring ph hp vi nhim v
d n. Giai on 4 v 5 cng thng c m t chung thnh
mt giai on. Khi tin trnh d n c th c m t theo 4
giai on: xc nh ch v mc tiu d n; lp k hoch;
thc hin; nh gi d n.

137
 Tin trnh DHDA
1. Xc nh ch , mc ch DA
xut tng DA
Tho lun v tng DA
Quyt nh ch , mc tiu DA
2. Xy dng k hoch

Kim K hoch lm vic

tra, K hoch thi gian
iu
chnh Phn cng cng vic
3. Thc hin d n
Thc hin cng vic theo k hoch

4. Trnh by sn phm
Thu thp sn phm
Trnh by, gii thiu sn phm
5. nh gi d n
nh gi qu trnh thc hin
nh gi sn phm d n
Rt kinh nghim cho d n sau

2.4.5. u im v nhc im ca dy hc theo d n

u im
Cc c im ca DHDA th hin nhng u im ca
phng php dy hc ny. C th tm tt nhng u im c
bn sau y ca dy hc theo d n:

138
 Gn l thuyt vi thc hnh, t duy v hnh ng, nh
trng v x hi;
Kch thch ng c, hng th hc tp ca ngi hc;
Pht huy tnh t lc, tnh trch nhim;
Pht trin kh nng sng to;
Rn luyn nng lc gii quyt nhng vn phc
hp;
Rn luyn tnh bn b, kin nhn;
Rn luyn nng lc cng tc lm vic;
Pht trin nng lc nh gi.
Nhc im
DHDA khng ph hp trong vic truyn th tri thc l
thuyt mang tnh h thng cng nh rn luyn h thng
k nng c bn;
DHDA i hi nhiu thi gian. V vy DHDA khng
thay th cho PP thuyt trnh v luyn tp, m l hnh
thc dy hc b sung cn thit cho cc PPDH truyn
thng.
DHDA i hi phng tin vt cht v ti chnh ph
hp.

139
 Tm li DHDA l mt hnh thc dy hc quan trng
thc hin quan im dy hc hin i nh: nh hng vo
ngi hc, nh hng hnh ng, DH GQV v quan im
dy hc tch hp. DHDA gp phn gn l thuyt vi thc hnh,
t duy v hnh ng, nh trng v x hi, tham gia tch cc
vo vic o to nng lc lm vic t lc, nng lc sng to,
nng lc gii quyt cc vn phc hp, tinh thn trch nhim
v kh nng cng tc lm vic ca ngi hc.

2.4.6. Mt s v d v dy hc theo d n
a) D n: Tm hiu a l tnh (thnh ph) ni cc em
ang sng1
Mc tiu
Kin thc: hiu v nm vng c mt s c im ni
bt v v tr a l, c im t nhin v ti nguyn thin
nhin, c im kinh t-x hi, mt s ngnh kinh t
chnh ca tnh (thnh ph) ni cc em ang sng.
K nng:
- Pht trin k nng phn tch bn , biu , s liu
thng k;
- Thu thp, x l c cc thng tin; vit v trnh by
bo co v mt vn ca a l a phng;
- Bc u bit t chc hi ngh khoa hc.

1
V d do ThS. Phm Th Thu Phng xy dng

140
 Thi : bi dng cho HS tnh yu, thc xy dng
v bo v qu hng.
Cc bc tin hnh
1) Xc nh ch , mc ch d n
GV (GV) chia HS (HS) trong lp thnh nhiu nhm, mi
nhm tm hiu mt ch .
Ch 1 : V tr a l, phm vi lnh th v s phn chia
hnh chnh.
Ch 2: c im t nhin v ti nguyn thin nhin
Ch 3: c im dn c v lao ng
Ch 4: c im kinh t-x hi
Ch 5: a l mt s ngnh kinh t chnh
2) Cc nhm xy dng k hoch lm vic
Phc tho cng
Phn cng cng vic cho cc thnh vin trong nhm
C hai cch phn cng:
- Cch th nht: phn cng nhim v nghin cu v
tp hp t liu theo tng loi (bn vn, bn ,
lc , biu , s liu thng k...)
- Cch th hai: phn cng nhim v nghin cu v
tng hp thng tin theo ni dung ca cng.
3) Thc hin
HS lm vic c nhn v nhm theo k hoch

141
 Thu thp ti liu:
- Sch bo, tp ch, tranh nh...(quan trng nht l ti
liu a l a phng);
- Nin gim thng k ca tnh hoc thnh ph;
- Cc kt qu iu tra v t nhin, dn c, kinh t;
- Cc bo co v t nhin, dn c, kinh t v phng
hng pht trin kinh t ca cc c quan c thm
quyn.
Tng hp kt qu nghin cu, tm hiu ca cc thnh
vin trong nhm.
Vit bo co v chun b cc s , biu bng... trnh
by trc lp.
Trong khi thc hin d n cn lm r cc vn chnh ca
ch c phn cng:
Ch 1: V tr a l, phm vi lnh th v s phn chia
hnh chnh.
- V tr vng no? gip nhng u? din tch ca
tnh/ thnh ph l bao nhiu? gm nhng huyn/
qun no?
- Thun li v kh khn ca v tr, lnh th i vi
s pht trin kinh t - x hi.
Ch 2: c im t nhin v ti nguyn thin nhin
- c im ni bt v t nhin.
- c im v ti nguyn: ti nguyn chnh, thuc
loi giu hay ngho ti nguyn.
142
 - Nhng thun li, kh khn v iu kin t nhin v
ti nguyn thin nhin i vi i sng v sn xut.
- Vn bo v mi trng.
Ch 3: c im dn c v lao ng
- c im chnh v dn c, lao ng: s dn, kt
cu dn s theo tui, lc lng v trnh ca
lao ng, phn b dn c.
- Nhng thun li, kh khn ca dn c v lao ng
i vi s pht trin kinh t - x hi.
- Hng gii quyt cc vn v dn c v lao ng.
Ch 4: c im kinh t-x hi
- Nhng c im ni bt v kinh t- x hi: s lc
qu trnh pht trin kinh t, trnh pht trin kinh
t; v tr v kinh t ca tnh/ thnh ph so vi c
nc; c cu kinh t.
- Th mnh v kinh t.
- Hng pht trin kinh t- x hi ca tnh/ thnh
ph.
Ch 5: a l mt s ngnh kinh t chnh.
- iu kin pht trin.
- Tnh hnh pht trin v phn b ca mt s ngnh
kinh t chnh: cc ngnh ca trung ng ng ti
tnh/ thnh ph; cc ngnh ca a phng.
- Hng pht trin ca mt s ngnh kinh t.

143
 4) Gii thiu sn phm trc lp
- Sn phm ca cc nhm ngoi phn bi vit, nn c
thm tranh nh, s , biu , bng thng k, lc
minh ho.
- Mi nhm c mt i din ln trnh by vn
tm hiu.
- C lp tho lun xy dng thnh mt bn tng
hp v a l tnh/ thnh ph.
5) nh gi
- T chc cho HS t nh gi hoc nh gi ln nhau
v kt qu lm vic ca tng nhm.
- GV tng kt, nh gi v phng php tin hnh,
ni dung v kt qu ca cc vn c nghin
cu v trnh by ca tng nhm.
b) D n: Vn mi trng ca a phng - Thc
trng v gii php1
Mc tiu
Kin thc
- Bit c nhng vn mi trng ca a
phng; nguyn nhn v hu qu ca chng;
- Bit cch thc gii quyt nhng vn mi trng
ca a phng.
K nng

1
V d do ThS. Phm Th Thu Phng xy dng

144
 - iu tra, kho st a phng;
- Phn tch, nh gi, tng hp ti liu;
- Vit v trnh by bo co v mt vn mi trng
ca a phng.
Thi
- C thi ng x vi cc hnh vi xm hi mi
trng a phng bng cch vn ng mi
ngi chng li nhng hnh vi lm tn hi mi
trng;
- C thc lm cho mi trng sch p.
Cc bc tin hnh
1) Xc nh ch , mc ch d n
GV (GV) chia HS (HS) trong lp thnh nhiu nhm, mi
nhm chn mt trong nhng vn tiu biu cho mi trng
a phng nh:
- Suy gim ti nguyn t, rng...
- nhim nc, khng kh, ting n...
- nhim do s dng thuc tr su, phn bn...
2) Cc nhm xy dng k hoch lm vic
- Xc nh mc ch kho st
- La chn a im kho st (mang tnh in hnh)
- D kin cng vic v xc nh phng php tin
hnh

145
3) Thc hin
HS lm vic nhm theo k hoch; cc nhm c th lm
cc cng vic sau:
Kho st thc t v ghi chp li hin trng ca mi
trng (hin tng suy thoi, nhim ....; nguyn nhn;
hu qu; xut bin php gii quyt).
Tho lun v cc bin php khc phc
- xut cc bin php khc phc vn mi
trng;
- Tho lun v cc bin php.
Phng s nh
V d: Ch rc thi
- Chp nh t liu v rc thi sinh hot (cch thu
gom, thng rc, hin tng rc ba bi...), rc
thi cng nghip, rc thi bnh vin...
- Chp nh cc cch x l rc thi (thu gom rc, phn
loi, chuyn ch v chn rc...).
- Sp xp cc nh theo th t v lm thuyt minh v
phng s nh.
Lm phim v mi trng
- La chn ch ;
- Xy dng kch bn;
- Quay cc cnh;
- Dng phim, lng ting.

146
 4) Gii thiu sn phm trc lp
- Sn phm ca cc nhm ngoi phn bi vit, nn c
thm nh chp hoc on phim minh ho.
- Mi nhm c mt i din ln trnh by vn
tm hiu v cc bin php xut.
- C lp tho lun, gp .
5) nh gi
- T chc cho HS t nh gi hoc nh gi ln nhau
v kt qu lm vic ca tng nhm.
- GV tng kt, nh gi v phng php tin hnh,
ni dung v kt qu ca cc vn c nghin
cu v trnh by ca tng nhm.
c. D n : Tm hiu vn ha dn gian a phng1
Mc tiu
Kin thc: Nm c 1 s c im ni bt ca vn
ha dn gian a phng
K nng: Thu thp, x l thng tin, bit trnh by bo
co
Thi : T ho, trn trng nt p vn ha dn gian
Cc bc tin hnh
1) Xc nh ch , mc ch d n

1
Da trn v d do nhm gio vin Ng vn- Lch s-Ngoi ng, lp tp
hun i mi PPDH ti H Ni thng 11.2007 xy dng

147
Gio vin a ra ch chung, gi cc ch nh. Hc
sinh la chn ch nh theo hng th ring. Thnh lp
cc nhm lm vic theo ch :
Nhm 1: Vn hc dn gian
Nhm 2: L hi
Nhm 3: Cha chin, lng tm
Nhm 4: m thc
2) Xy dng k hoch lm vic
- C th ho mc ch su tm;
- Chn a im, i tng tm hiu;
- D kin, cng vic, PP tin hnh, phn cng nhim v
trong nhm.
3) Thc hin d n
Cc nhm thc hin cng vic theo nhim v c th. Cc
hot ng ch yu bao gm:
- Su tm, ghi chp;
- Chp nh;
- Vit bo co.
4) Gii thiu sn phm
Cc nhm hc sinh gii thiu kt qu tm hiu ca nhm:
- Bi vit;
- nh, phim minh ha;
- Tho lun, gp .
148
 5) nh ga
- Hc sinh t nh gi trong nhm, nh gi ln nhau
gia cc nhm v kt qu v qu trnh thc hin d n;
- GV nhn xt, tng kt;
- Rt ra nhng kinh nghim cho cc d n tip theo.
d. D n: T chc bui ngoi kha mng Ging sinh1
Mc tiu
Kin thc
- Hiu v mt l hi quan trng ca nn vn ho ni
Ting Anh
- Cng c v hiu bit thm v t vng cng cu trc lin
quan n Ging sinh
K nng
- Pht trin k nng phn tch, thu thp v x l thng tin
v trnh by trc cng chng
- Bc u bit cch t chc 1 bui ngoi kha bng
ting Anh
Thi
- Hng th v say m hc ngoi ng
- T ho v vn ha nc mnh v tn trng nn vn ha
khc

1
Da trn v d do nhm GV Ngoi Ng, S, a , lp tp hun i mi
PPDH ti T.P HCM, thng 11.2007 xy dng.

149
Cc bc tin hnh
1) Xc nh ch , mc tiu d n:
- GV xut ch chnh, gi cc ch nh
- Hc sinh xut, t chn cc ch c th
- Chia lp thnh cc nhm theo ch , cc nhm c th
ho mc tiu d n theo ch :
+ Ch 1: Tm hiu v Ngun gc, ngha l Ging
sinh
+ Ch 2: Chun b bi ht, tiu phm v Ging sinh
+ Ch 3: Chun b hu cn cho bui ngoi kho
(trang phc, biu tng, trang tr,...)
+ Ch 4: T chc, iu hnh, dn chng trnh bui
ngoi kha
2) Xy dng k hoch:
Cc nhm xy dng k hoch, phn cng nhim v thc hin
ch ca nhm.
3) Thc hin d n
- Cc nhm thc hin nhim v theo k hoch xy
dng chun b cho bui ngoi kho.
- T chc bui ngoi kho: Cc nhm trnh din, gii
thiu nhng ni dung chun b theo cc ch
c phn cng
4) nh gi
- HS lp t nh gi, nhn xt;

150
 - Ghi nhn thng tin phn hi t HS trong trng v thy
c, ban gim hiu;
- GV nhn xt, nh gi.
V Cu hi v bi tp
1. ng/b hy so snh u, nhc im ca dy hc theo d
n vi phng php thuyt trnh; so snh s ging, khc nhau
gia dy hc theo d n v dy hc GQV, gia DHDA v PP
NCTH.
2. ng/b hy phn tch s ph hp v kh nng vn dng
thuyt kin to trong dy hc theo d n.
3. ng/b hy tho lun vi ng nghip v kh nng p
dng DHDA trong mn hc m mnh ph trch, tm ra mt s
ch c th vn dng dy hc theo d n.
4. Hy xy dng mt v d phc tho k hoch dy hc cho
mt bi DHDA trong mn hc.

2.5. WEBQUEST KHM PH TRN MNG

2.5.1. Khi nim WebQuest
Cng vi vic ra i v ph bin ca Internet, ngy nay vic
thu thp v x l thng tin trn mng l mt k nng cn thit
trong nghin cu v hc tp cng nh trong lao ng ngh
nghip. Vic ng dng cng ngh thng tin v s dng Internet
trong dy hc ngy cng tr nn quan trng. Tuy nhin, vic HS
truy cp thng tin mt cch t do trn mng internet trong dy
hc c nhng nhc im ch yu l:

151
 Vic tm kim thng ko di v lng thng tin trn
mng ln;
D b chch hng khi bn thn ti;
Nhiu ti liu c tm ra vi ni dung chuyn mn
khng chnh xc, c th dn n nhiu thng tin;
Chi ph thi gian qu ln cho vic nh gi v x l
nhng thng tin trong dy hc;
Vic tip thu kin thc qua truy cp thng tin trn mng
c th ch mang tnh th ng m thiu s nh gi, ph
phn ca ngi hc.
khc phc nhng nhng nhc im trn y ca vic
hc qua mng, ngi ta pht trin phng php WebQuest.
Nm 1995 Bernie Dodge trng i hc San Diego State
University (M) xy dng Webquest trong dy hc. Cc i
din tip theo l Tom March (c) v Heinz Moser (Thy S).
tng ca h l a ra cho HS mt tnh hung thc tin
c tnh thi s hoc lch s, da trn c s nhng d liu tm
c, HS cn xc nh quan im ca mnh v ch trn
c s lp lun. HS tm c nhng thng tin, d liu cn thit
thng qua nhng trang kt ni (links) c GV la chn t
trc.
Ngy nay WebQues (thut ng ting Anh) c s dng
rng ri trn th gii, trong gio dc ph thng cng nh i
hc. C nhiu nh ngha cng nh cch m t khc nhau v
Webquest. Theo ngha hp, WebQues c hiu nh mt
phng php dy hc (WebQuest-Method), theo ngha rng
WebQuest c hiu nh mt m hnh, mt quan im v dy
152
hc c s dng mng Internet. WebQuest cng l bn thn n
v ni dung dy hc c xy dng s dng phng php
ny, v l trang WebQuest c a ln mng. Khi gi
WebQuest l mt PPDH, cn hiu l mt phng php phc
hp, trong c th s dng nhng PP c th khc nhau.
Vi t cch l mt phng php dy hc, c th nh ngha
WebQuest nh sau:
WebQuest l mt phng php dy hc, trong HS t lc
thc hin trong nhm mt nhim v v mt ch phc hp,
gn vi tnh hung thc tin. Nhng thng tin c bn v ch
c truy cp t nhng trang lin kt (links) do GV chn lc
t trc. Vic hc tp theo nh hng nghin cu v khm
ph, kt qu hc tp c HS trnh by v nh gi.
WebQuest l mt PPDH hc mi, c xy dng trn c s
phng tin dy hc mi l cng ngh thng tin v Internet.
Trong ting Vit cha c cch dch hoc cch dng thut ng
thng nht cho khi nim ny. Da trn bn cht ca khi nim
c th gi WebQuest l phng php Khm ph trn mng.
WebQuest l mt PP c bit ca dy hc s dng truy cp
mng Internet.
WebQuest c th c chia thnh cc WebQuest ln v cc
WebQuest nh:
WebQuest ln : X l mt vn phc tp trong mt
thi gian di (v d cho n mt thng), c th coi nh
mt d n dy hc.
WebQuest nh : Trong mt vi tit hc (v d 2 n 4
tit), HS x l mt ti chuyn mn bng cch tm

153
 kim thng tin v x l chng cho bi trnh by, tc l
cc thng tin cha c sp xp s c lp cu trc
theo cc tiu ch v kt hp vo kin thc c trc
ca cc em.
WebQuest c th c s dng tt c cc loi hnh trng
hc. iu kin c bn l HS phi c k nng c c bn v c
th tip thu, x l cc thng tin dng vn bn. Bn cnh , HS
cng phi c nhng kin thc c bn trong thao tc vi my tnh
v internet.
WebQuest c th s dng trong mi mn hc. Ngoi ra,
WebQuest rt thch hp cho vic dy hc lin mn.
2.5.2. c im ca hc tp vi WebQuest
Ch dy hc gn vi tnh hung thc tin v mang
tnh phc hp: Ch dy hc c la chn trong
WebQuest l nhng ch gn vi thc tin, c th l
nhng tnh hung lch s mang tnh in hnh, hoc
nhng tnh hung mang tnh thi s. l nhng tnh
hung mang tnh phc hp c th c xem xt di
nhiu phng din khc nhau v c th c nhiu quan
im khc nhau gii quyt.
nh hng hng th HS: Ni dung ca ch v
phng php dy hc nh hng vo hng th, tch
cc ho ng c hc tp ca HS.
Tnh t lc cao ca ngi hc: Qu trnh hc tp l qu
trnh t iu khin, HS cn t lc hon thnh nhim v
c giao, t iu khin v kim tra, GV ng vai tr
t vn, hng dn.

154
 Qu trnh hc tp l qu trnh tch cc v kin to:
Khc vi vic truy cp mng thng thng nhm thu
thp thng tin, trong WebQuest HS cn tm, x l
thng tin nhm gii quyt mt nhim v. HS cn c
quan im ring trn c s lp lun tr li cu hi
hoc gii quyt vn .
Qu trnh hc tp mang tnh x hi v tng tc: Hnh
thc lm vic trong WebQuest ch yu l lm vic
nhm. Do vic hc tp mang tnh x hi v tng
tc.
Qu trnh hc tp nh hng nghin cu v khm ph:
gii quyt vn t ra HS cn p dng cc phng
php lm vic theo kiu nghin cu v khm ph.
Nhng hot ng in hnh ca HS trong WebQuest l
Tm kim, nh gi, H thng ha, Trnh by trong s
trao i vi nhng HS khc. HS cn thc hin v t
pht trin nhng kh nng t duy nh:
- So snh: nhn bit v nu ra nhng im tng ng
v khc bit gia cc i tng, cc quan im;
- Phn loi: sp xp cc i tng vo cc nhm trn
c s tnh cht ca chng v theo nhng tiu chun
s c xc nh;
- Suy lun: xut pht t cc quan st hoc phn tch
m suy ra cc tng qut ha hoc nhng nguyn l
cha c bit;

155
- Kt lun: t nhng nguyn l c bn v cc tng
qut ha c m suy ra nhng kt lun v iu
kin cha c nu ra;
- Phn tch sai lm: nhn bit v nu ra nhng sai lm
trong cc qu trnh t duy ca chnh mnh hoc ca
nhng ngi khc;
- Chng minh: xy dng chui lp lun h tr hoc
chng minh mt gi thit;
- ..

156
2.5.3. Quy trnh thit k WebQuest

Quy trnh thit k WebQuest

CHN CH

TM NGUN XC NH MC CH
TI LIU

NH GI XC NH NHIM V
THIT K

THIT K TIN TRNH

TRNH BY TRANG WEB

THC HIN WEBQUEST

NH GI,
SA CHA

157
 a) Chn v gii thiu ch
Ch cn phi c mi lin kt r rng vi nhng ni dung
c xc nh trong chng trnh dy hc. Ch c th l mt
vn quan trng trong x hi, i hi HS phi t r quan
im. Quan im khng th c th hin bng nhng cu tr
li nh ng hoc sai mt cch n gin m cn lp lun
quan im trn c s hiu bit v ch . Nhng cu hi sau y
cn tr li khi quyt nh ch :
Ch c ph hp vi chng trnh o to khng?
HS c hng th vi ch khng?
Ch c gn vi tnh hung, vn thc tin khng?
Ch c ln tm c ti liu trn Internet
khng?
Sau khi quyt nh chn ch , cn m t ch gii
thiu vi HS. ti cn c gii thiu mt cch ngn gn, d
hiu HS c th lm quen vi mt ti kh.
b) Tm ngun ti liu hc tp
GV tm cc trang web c lin quan n ch , la chn
nhng trang thch hp a vo lin kt trong
WebQuest. i vi tng nhm bi tp ring r cn phi
tm hiu, nh gi v h thng ha cc ngun la
chn thnh dng cc a ch internet (URL). Giai on
ny thng i hi nhiu cng sc. Bng cch , ngi
hc s c cung cp cc ngun trc tuyn p dng
vo vic x l v gii quyt cc vn . Nhng ngun
thng tin ny c kt hp trong ti liu WebQuest hoc

158
 c sn dng cc siu lin kt ti cc trang Web bn
ngoi.
Ngoi cc trang Web, cc ngun thng tin tip theo c
th l cc thng tin chuyn mn c cung cp qua
Email, CD hoc cc ngn hng d liu k thut s (v d
cc t in trc tuyn trong dy hc ngoi ng). iu
quan trng l phi nu r ngun tin i vi tng ni
dung cng vic v trc cc ngun tin ny phi c
GV kim tra v cht lng m bo ti liu l
ng tin cy
c) Xc nh mc ch
Cn xc nh mt cch r rng nhng mc tiu, yu cu
t c trong vic thc hin WebQuest.
Cc yu cu cn ph hp vi HS v c th t c.
d) Xc nh nhim v
t c mc ch ca hot ng hc tp, HS cn phi
gii quyt mt nhim v hoc mt vn c ngha v va sc.
Vn hoc nhim v phi c th ha ti c gii thiu.
Nhim v hc tp cho cc nhm l thnh phn trung tm ca
WebQuest. Nhim v nh hng cho hot ng ca HS, cn
trnh nhng nhim v theo kiu n tp, ti hin thun ty.
Nh vy, xut pht t mt vn chung cn phi pht biu
nhng nhim v ring mt cch ngn gn v r rng. Nhng
nhim v cn phi phong ph v yu cu, v phng tin c th
p dng, cc dng lm bi. Thng thng, ch c chia
thnh cc tiu ch nh hn t xc nh nhim v cho

159
cc nhm khc nhau. Cc nhm cng c th c nhim v gii
quyt vn t nhng gc tip cn khc khau.
e) Thit k tin trnh
Sau khi xc nh nhim v ca cc nhm HS, cn
thit k tin trnh thc hin WebQuest. Trong a ra
nhng ch dn, h tr cho qu trnh lm vic ca HS. Tin
trnh thc hin WebQuest gm cc giai on chnh l: nhp
, xc nh nhim v, hng dn ngun thng tin, thc
hin, trnh by, nh gi.
f) Trnh by trang Web
Cc ni dung c chun b trn y, by gi cn s
dng trnh by WebQuest. lp ra trang WebQuest,
khng i hi nhng kin thc v lp trnh v cng khng
cn cc cng c phc tp thit lp cc trang HTML. V
c bn ch cn lp WebQuest, v d trong chng trnh
Word v nh trong th mc HTML, khng phi nh th
mc DOC. C th s dng cc chng trnh iu hnh Web,
v d nh FrontPage, tham kho cc mu WebQuest trn
Internet hin c. Trang WebQuest c a ln mng ni b
s dng.
g) Thc hin WebQuest
Sau khi a WebQuest ln mng ni b, tin hnh th
vi HS nh gi v sa cha.
h) nh gi, sa cha
Vic nh gi WebQuest rt ra kinh nghim v sa
cha cn c s tham gia ca HS, c bit l nhng thng tin

160
 phn hi ca HS v vic trnh by cng nh qu trnh thc
hin WebQuest. C th hi HS nhng cu hi sau:
Cc em hc c nhng g?
Cc em thch v khng thch nhng g?
C nhng vn k thut no trong WebQuest?...

2.5.4. Tin trnh thc hin WebQuest

Cc bc M t

Nhp GV gii thiu v ch . Thng thng, mt

WebQuest bt u vi vic t ra tnh hung c
vn thc s i vi ngi hc, to ng c
cho ngi hc sao cho h t mun quan tm
n ti v mun tm ra mt gii php cho vn
.

Xc nh HS c giao cc nhim v c th. Cn c s

nhim v tho lun vi HS HS hiu nhim v, xc
nh c mc tiu ring, cng nh c nhng
b sung, iu chnh cn thit. Tnh phc tp
ca nhim v ph thuc vo ti v trc tin
l vo nhm i tng. Thng thng, cc
nhim v s c x l trong cc nhm.

161
Hng dn GV hng dn ngun thng tin x l nhim
ngun thng v, ch yu l nhng trang trong mng internet
tin c GV la chn v lin kt, ngoi ra cn
c nhng ch dn v cc ti liu khc.

Thc hin HS thc hin nhim v trong nhm. GV ng

vai tr t vn.
Trong trang WebQuest c nhng ch dn, cung
cp cho ngi hc nhng tr gip hnh ng,
nhng h tr c th gii quyt nhim v.

Trnh by HS trnh by cc kt qu ca nhm trc lp,

s dng PowerPoint hoc ti liu vn bn, c
th a ln mng.

nh gi nh gi kt qu, ti liu, phng php v hnh

vi hc tp trong WebQuest. C th s dng cc
bin bn ghi trong qu trnh thc hin h
tr, s dng m thoi, phiu iu tra.
HS cn c to c hi suy ngh v nh gi
mt cch c ph phn. Vic nh gi tip theo
do GV thc hin.

162
 2.5.5. Cc dng nhim v trong WebQuest
C nhiu dng nhim v trong WebQuest. Dodge phn bit
nhng loi nhim v sau:

Dng nhim Gii thch

v
Ti hin thng HS tm kim nhng thng tin, v x l tr
tin cc thng li cc cu hi ring r v chng t rng h
tin (bi tp hiu nhng thng tin . Kt qu tm kim
tng thut) thng tin s c trnh by theo cch a
phng tin (v d bng chng trnh
PowerPoint) hoc thng qua cc p phch, cc
bi vit ngn,... Nu ch l ct dn thng tin
khng x l cc thng tin tm c nh
tm tt, h thng ha th khng phi
WebQuest.
Tng hp HS c nhim v ly thng tin t nhiu ngun
thng tin khc nhau v lin kt, tng hp chng trong
mt sn phm chung. Kt qu c th c
(bi tp bin
cng b trong internet, nhng cng c th l
son)
mt sn phm khng phi thuc dng k thut
s. Cc thng tin c tp hp phi c x
l.
Gii iu b n Vic a vo mt iu b n c th l phng
php thch hp lm cho ngi hc quan tm
n ti. Trong khi vn s l thit k
mt b n m ngi ta khng th tm thy li

163
 gii ca n trn internet, gii n s phi thu
thp thng tin t nhng ngun khc nhau, lp
ra cc mi lin kt v rt ra cc kt lun.
Bi tp bo ch HS c giao nhim v, vi t cch nh bo
tin hnh lp bo co v nhng hin tng
hoc nhng cuc tranh lun hin ti cng vi
nhng bi cnh nn v tc ng ca chng.
thc hin nhim v ny h phi thu thp
thng tin v x l chng thnh mt bn tin,
mt bi phng s, mt bi bnh lun hoc mt
dng bi vit bo kiu khc.
Lp k hoch HS phi to ra mt sn phm hoc phc tho
v thit k k hoch cho mt d nh. Nhng mc ch
(nhim v v hng dn ch o s c miu t trong
thit k) bi.

Lp ra cc sn Nhim v ca ngi hc l chuyn i nhng

phm sng to thng tin x l thnh mt sn phm sng
(bi tp sng to, v d mt bc tranh, mt tit mc kch,
to) mt tc phm chm bim, mt tm p phch,
mt tr chi, mt nht k m phng hoc mt
bi ht.
Lp xut Nhng ti nht nh s c tho lun theo
thng nht cch tranh lun. Mi ngi s ng h cc
quan im khc nhau trn c s cc h thng
(nhim v to
gi tr khc nhau, cc hnh dung khc nhau v
lp s ng
nhng iu kin v hin tng nht nh, dn
thun)
n s pht trin mt xut chung cho mt
164
 nhm thnh gi c th (c thc hoc m
phng).
Thuyt phc Ngi hc phi tm kim nhng thng tin h
nhng ngi tr cho quan im la chn, pht trin nhng
khc (bi tp v d c sc thuyt phc v quan im tng
thuyt phc) ng. V d bi trnh by trc mt y ban, bi
thuyt trnh trong phin x ti ta n (m
phng), vit cc bc th, cc bi bnh lun
hoc cc cng b bo ch, lp mt p phch
hoc mt on phim video, trong khi vn
s lun lun l thuyt phc nhng ngi
c cp.
T bit mnh Cc bi tp kiu ny i hi ngi hc x l
(bi tp t bit nhng cu hi lin quan n bn thn c nhn
mnh) mnh m i vi chng khng c nhng cu
tr li nhanh chng. Cc bi tp loi ny c
th suy ra t vic xem xt cc mc tiu c
nhn, nhng mong mun v ngh nghip v
cc trin vng ca cuc sng, cc vn tranh
ci v o l v o c, cc quan im v
cc i mi k thut, v vn ho v ngh thut
Phn tch cc Ngi hc phi x l c th hn vi mt hoc
ni dung nhiu ni dung chuyn mn, tm ra nhng
chuyn mn im tng ng v cc khc bit cng nh
(bi tp phn cc tc ng ca chng.
tch)

ra quyt c th a ra quyt nh, phi c thng tin

nh (bi tp v ni dung c th v pht trin cc tiu chun
165
quyt nh) lm c s cho s quyt nh.
Cc tiu chun lm c s cho s quyt nh c
th c cho trc, hoc ngi hc phi pht
trin cc tiu chun ca chnh mnh
iu tra v HS tin hnh mt nhim v nghin cu thng
nghin cu qua iu tra hay cc PP nghin cu khc.
(bi tp khoa kiu bi tp ny cn tm ra mt nhim v vi
hc) mc kh khn ph hp.
Khi gii bi tp cn lu cc bc sau :
Lp ra cc gi thit
Kim tra cc gi thit da trn cc d
liu t nhng ngun la chn.

2.5.6. V d v WebQuest: Thc phm bin i gien

V d c trnh by v WebQuests cp mt ti m
ang c tranh lun gay gt ti nhiu nc. ti Thc phm
bin i gien c xem xt di nhiu gc chuyn mn v
phng din khc nhau nh v cng ngh sinh hc, php l, sinh
hc, sinh thi cng nh nhn o.
a) Nhp
HS s c gii thiu ti, ng thi c ch ra nhng c
hi ng dng v c nhng nguy him c th c ca thc phm
bin i gien:

166
 Vi khi nim thc phm bin i gien nhiu ngi ngh n
nhng qu c chua to, c th c hng thng, ti v
thm ngon.
Nhng thc phm bin i gien hin nay ang gy ra nhng
tranh lun vi nhng kin khc nhau: i vi mt s ngi th
l sn phm ca qu s. i vi nhng ngi khc th thc
phm bin i gien l gii php cho vn dinh dng, c
bit l cho nhng nc ngho.
Vy thi ca chng ta i vi thc phm bin i gien
nh th no?
Vi vic t vn trn, HS c t trong mt tnh hung
c vn . HS cha bit bn cht ca thc phm bin i gien
nn cha gii quyt c vn nu ra.
b) Xc nh nhim v
gii quyt c vn trn, cn tm hiu tr li hai
cu hi sau y trong WebQuest ny:
Thc phm bin i gien (Genfood) l g?
Thc phm bin i gien c nguy him cho sc kho ca
con ngi v mi trng?
tr li hai cu hi ny, lp hc c chia lm 4 nhm
nhm nghin cu ch trong vai tr ca cc nhm x hi khc
nhau:
Nhm 1: Cc nh bo v mi trng
Nhm 2: Cc nh khoa hc,
Nhm 3: T chc bo v ngi tiu dng,

167
 Nhm 4: Cc nh lp php.
Mi nhm c nhim v ring nhm chun b cho hi tho
quc t v thc phm gien trong thng ti (mt cch gi nh).
Ch ca tng nhm s ln lt l:
Thc phm bin i gien c ph hy mi trng ca
chng ta khng ?
Thc phm bin i gien c phi l gii php cho nhng
vn dinh dng ca th gii hay khng ?
Ngi tiu dng cn phi bit nhng g v thc phm
bin i gien ?
C cn phi nh du thc phm bin i gien khng v
v sao ?
c) Hng dn ngun thng tin
GV hng dn cc trang web trn Internet lin quan n
ch c chn lc v lin kt trn trang WebQuest v
ch . Chng hn cc trang c tn nh sau:
Thc phm bin i gien l g ?
C th sn xut nhng thc phm no bng cch bin
i gien ?
Cc v d v cc cy trng c bin i gien
Ngy nay nhng thc phm bin i gien no c bn
trn th trng v chng c bn u ?
Lm th no ta c th nhn bit cc thc phm bin i
gien ?

168
 n cc cc thc phm bin i gien c nguy him khng
?
d) Thc hin:
HS lm vic theo nhm, tm kim thng tin ch yu trn
cc trang web ch dn, thu thp, sp xp, x l v
nh gi thng tin theo ch ca nhm, rt ra nhng
kt lun v quan im ring v ch trn c s x l
thng tin tm c.
Mi nhm cn xy dng mt bo co tham lun
chun b trnh by trong hi tho quc t v thc phm
gien sp ti theo ch nghin cu ca nhm.
e) Trnh by kt qu
Kt qu bo co ca cc nhm c th a ln trang web
cng b.
T chc hi tho quc t v thc phm gien, l
tho lun ton lp, trong cc nhm trnh by kt qu
nghin cu v tng nhm.
f) nh gi:
GV v HS nh gi kt qu v qu trnh thc hin
WebQuest.
HS t rt ra kt lun cho cc cu hi sau:
- By gi, sau khi tho lun bn c n thc phm bin
i gien khng?

169
 - Thc phm bin i gien c iu ch t cc
phng th nghim ca qu s, hay chng l thc
phm ca th k 21?
- Bn l ngi ng h hay phn i thc phm bin
i gien?

V Cu hi v bi tp
1. ng/b hy so snh u, nhc im ca WebQuest vi
dy hc s dng truy cp mng Internet thng thng.
2. ng/b hy phn tch s ph hp v kh nng vn dng
thuyt kin to trong phng php WebQuest.
3. ng/b hy tho lun vi ng nghip v kh nng p
dng phng php WebQuest trong mn hc m mnh ph
trch, tm ra mt s ch c th vn dng phng php
WebQuest.
4. Hy xy dng mt v d phc tho k hoch dy hc cho
mt bi dy hc theo phng php WebQuest.

2.6. MT S K THUT DY HC TCH CC

Cc k thut dy hc tch cc l nhng k thut dy hc c
ngha c bit trong vic pht huy s tham gia tch cc ca HS
vo qu trnh dy hc, kch thch t duy, s sng to v s cng
tc lm vic ca HS. Cc k thut dy hc tch cc c trnh
by sau y c th c p dng thun li trong lm vic
nhm. Tuy nhin chng cng c th c kt hp thc hin
trong cc hnh thc dy hc ton lp nhm pht huy tnh tch

170
cc ca HS. Cc k thut c trnh by di y cng c
nhiu ti liu gi l cc PPDH.
2.6.1. ng no
Khi nim
ng no (cng no) l mt k thut nhm huy ng
nhng t tng mi m, c o v mt ch ca cc thnh
vin trong tho lun. Cc thnh vin c c v tham gia mt
cch tch cc, khng hn ch cc tng (nhm to ra cn
lc cc tng). K thut ng no do Alex Osborn (M)
pht trin, da trn mt k thut truyn thng t n .
Quy tc ca ng no
Khng nh gi v ph phn trong qu trnh thu thp
tng ca cc thnh vin;
Lin h vi nhng tng c trnh by;
Khuyn khch s lng cc tng;
Cho php s tng tng v lin tng.
Cc bc tin hnh
1. Ngi iu phi dn nhp vo ch v xc nh r
mt vn ;
2. Cc thnh vin a ra nhng kin ca mnh: trong khi
thu thp kin, khng nh gi, nhn xt. Mc ch l
huy ng nhiu kin tip ni nhau;
3. Kt thc vic a ra kin;
4. nh gi:

171
 La chn s b cc suy ngh, chng hn theo kh nng
ng dng
- C th ng dng trc tip;
- C th ng dng nhng cn nghin cu thm;
- Khng c kh nng ng dng.
nh gi nhng kin la chn
Rt ra kt lun hnh ng.
ng dng
Dng trong giai on nhp vo mt ch ;
Tm cc phng n gii quyt vn ;
Thu thp cc kh nng la chn v ngh khc nhau.
u im
D thc hin;
Khng tn km;
S dng c hiu ng cng hng, huy ng ti a tr
tu ca tp th;
Huy ng c nhiu kin;
To c hi cho tt c thnh vin tham gia.
Nhc im
C th i lc , tn mn;
C th mt thi gian nhiu trong vic chn cc kin
thch hp;

172
 C th c mt s HS qu tch cc, s khc th ng.
K thut ng no c p dng ph bin v ngui ta xy
dng nhiu k thut khc da trn k thut ny, c th coi l
cc dng khc nhau ca k thut ng no.
2.6.2. ng no vit
Khi nim
ng no vit l mt hnh thc bin i ca ng no.
Trong ng no vit th nhng tng khng c trnh by
ming m c tng thnh vin tham gia trnh by kin bng
cch vit trn giy v mt ch .
Trong ng no vit, cc i tc s giao tip vi nhau bng
ch vit. HS t trc mnh mt vi t giy chung, trn ghi
ch dng dng tiu hoc gia t giy. Cc em thay
nhau ghi ra giy nhng g mnh ngh v ch , trong trt t.
Trong khi , cc em xem cc dng ghi ca nhau v cng lp ra
mt bi vit chung. Bng cch c th hnh thnh nhng cu
chuyn trn vn hoc ch l bn thu thp cc t kha. HS c th
thc hin cc cuc ni chuyn bng giy bt c khi lm bi
trong nhm. Sn phm c th c dng mt lc t duy.
Cch thc hin
t trn bn 1-2 t giy ghi cc tng, xut ca
cc thnh vin;
Mi mt thnh vin vit nhng ngh ca mnh trn
cc t giy ;
C th tham kho cc kin khc ghi trn giy ca
cc thnh vin khc tip tc pht trin ngh;

173
 Sau khi thu thp xong tng th nh gi cc tng
trong nhm.
u im
u im ca phng php ny l c th huy ng s
tham gia ca tt c HS trong nhm;
To s yn tnh trong lp hc;
ng no vit to ra mc tp trung cao. V nhng
HS tham gia s trnh by nhng suy ngh ca mnh bng
ch vit nn c s ch cao hn so vi cc cuc ni
chuyn bnh thng bng ming;
Cc HS i tc cng hot ng vi nhau m khng s
dng li ni. Bng cch , tho lun vit to ra mt
dng tng tc x hi c bit;
Nhng kin ng gp trong cuc ni chuyn bng giy
bt thng c suy ngh c bit k.
Nhc im
C th HS sa vo nhng kin tn mn, xa ;
Do c tham kho kin ca nhau, c th mt s HS
t c s c lp.
2.6.3. ng no khng cng khai
ng no khng cng khai cng l mt hnh thc ca
ng no vit. Mi mt thnh vin vit nhng ngh
ca mnh v cch gii quyt vn , nhng cha cng
khai, sau nhm mi tho lun chung v cc kin
hoc tip tc pht trin.

174
 u im: mi thnh vin c th trnh by kin c
nhn ca mnh m khng b nh hng bi cc kin
khc.
Nhc im: khng nhn c gi t nhng kin
ca ngi khc trong vic vit kin ring.
2.6.4. K thut XYZ
K thut XYZ l mt k thut nhm pht huy tnh tch cc
trong tho lun nhm. X l s ngi trong nhm, Y l s kin
mi ngi cn a ra, Z l pht dnh cho mi ngi. V d k
thut 635 thc hin nh sau:
Mi nhm 6 ngi, mi ngi vit 3 kin trn mt t
giy trong vng 5 pht v cch gii quyt 1 vn v
tip tc chuyn cho ngi bn cnh;
Tip tc nh vy cho n khi tt c mi ngi u vit
kin ca mnh, c th lp li vng khc;
Con s X-Y-Z c th thay i;
Sau khi thu thp kin th tin hnh tho lun, nh
gi cc kin.
2.6.5. K thut b c
K thut b c l mt k thut dng cho tho lun nhm,
trong mt nhm HS ngi gia lp v tho lun vi nhau, cn
nhng HS khc trong lp ngi xung quanh vng ngoi theo
di cuc tho lun v sau khi kt thc cuc tho lun th a
ra nhng nhn xt v cch ng x ca nhng HS tho lun.
Trong nhm tho lun c th c mt v tr khng c ngi
ngi. HS tham gia nhm quan st c th thay nhau ngi vo ch
v ng gp kin vo cuc tho lun, v d a ra mt cu

175
hi i vi nhm tho lun hoc pht biu kin khi cuc tho
lun b chng li trong nhm. Cch luyn tp ny c gi l
phng php tho lun b c, v nhng ngi ngi vng ngoi
c th quan st nhng ngi tho lun, tng t nh xem nhng
con c trong mt b c cnh. Trong qu trnh tho lun, nhng
ngi quan st v nhng ngi tho lun s thay i vai tr vi
nhau.
Bng cu hi cho nhng ngi quan st
Ngi ni c nhn vo nhng ngi ang ni vi mnh
khng ?
H c ni mt cch d hiu khng ?
H c nhng ngi khc ni hay khng ?
H c a ra c nhng lun im ng thuyt phc
hay khng ?
H c cp n lun im ca ngi ni trc mnh
khng ?
H c lch hng khi ti hay khng ?
H c tn trng nhng quan im khc hay khng ?

2.6.6. K thut bi
K thut bi l mt k thut dng trong tho lun nhm,
trong HS chia thnh hai nhm ngi theo hai vng trn ng
tm nh hai vng ca mt bi v i din nhau to iu kin
cho mi HS c th ni chuyn vi ln lt cc HS nhm khc.
Cch thc hin:

176
 Khi tho lun, mi HS vng trong s trao i vi HS
i din vng ngoi, y l dng c bit ca phng
php luyn tp i tc;
Sau mt t pht th HS vng ngoi ngi yn, HS vng
trong chuyn ch theo chiu kim ng h, tng t nh
vng bi quay, lun hnh thnh cc nhm i tc mi.
2.6.7. Tranh lun ng h phn i
Tranh lun ng h phn i (tranh lun chia phe) l
mt k thut dng trong tho lun, trong cp v mt
ch c cha ng xung t. Nhng kin khc nhau v
nhng kin i lp c a ra tranh lun nhm mc
ch xem xt ch di nhiu gc khc nhau. Mc
tiu ca tranh lun khng phi l nhm nh bi kin
i lp m nhm xem xt ch di nhiu phng din
khc nhau.
Cch thc hin:
Cc thnh vin c chia thnh hai nhm theo hai
hng kin i lp nhau v mt lun im cn tranh
lun. Vic chia nhm c th theo nguyn tc ngu
nhin hoc theo nguyn vng ca cc thnh vin mun
ng trong nhm ng h hay phn i.
Mt nhm cn thu thp nhng lp lun ng h, cn
nhm i lp thu thp nhng lun c phn i i vi
lun im tranh lun.
Sau khi cc nhm thu thp lun c th bt u tho
lun thng qua i din ca hai nhm. Mi nhm trnh
by mt lp lun ca mnh: Nhm ng h a ra mt

177
 lp lun ng h, tip nhm phn i a ra mt
kin phn i v c tip tc nh vy. Nu mi nhm
nh hn 6 ngi th khng cn i din m mi thnh
vin c th trnh by lp lun.
Sau khi cc lp lun a ra th tip theo l giai on
tho lun chung v nh gi, kt lun tho lun.
2.6.8. Thng tin phn hi trong qu trnh dy hc
Thng tin phn hi trong qu trnh dy hc l GV v HS
cng nhn xt, nh gi, a ra kin i vi nhng yu t c
th c nh hng ti qu trnh hc tp nhm mc ch l iu
chnh, hp l ho qu trnh dy v hc.
Nhng c im ca vic a ra thng tin phn hi tch
cc l:
C s cm thng;
C kim sot;
C th;
Khng nhn xt v gi tr;
ng lc;
C th bin thnh hnh ng;
Cng tho lun, khch quan.
Sau y l nhng quy tc trong vic a thng tin phn
hi:
Din t kin mt cch n gin v c trnh t
(khng ni qu nhiu);

178
 C gng hiu c nhng suy t, tnh cm (khng vi
v);
Tm hiu cc vn cng nh nguyn nhn ca chng;
Gii thch nhng quan im khng ng nht;
Chp nhn cch thc nh gi ca ngi khc;
Ch tp trung vo nhng vn c th gii quyt c
trong thi im thc t;
Coi cuc trao i l c hi tip tc ci tin;
Ch ra cc kh nng la chn.
C nhiu k thut khc nhau trong vic thu nhn thng tin
phn hi trong dy hc. Ngoi vic s dng cc phiu nh gi,
sau y l mt s k thut c th p dng trong dy hc ni
chung v trong thu nhn thng tin phn hi.
2.6.9. K thut tia chp
K thut tia chp l mt k thut huy ng s tham gia ca
cc thnh vin i vi mt cu hi no , hoc nhm thu
thng tin phn hi nhm ci thin tnh trng giao tip v khng
kh hc tp trong lp hc, thng qua vic cc thnh vin ln
lt nu ngn gn v nhanh chng (nh chp!) kin ca
mnh v cu hi hoc tnh trng vn .
Quy tc thc hin:
C th p dng bt c thi im no khi cc thnh vin
thy cn thit v ngh;

179
 Ln lt tng ngi ni suy ngh ca mnh v mt cu
hi tho thun, v d: Hin ti ti c hng th vi
ch tho lun khng?
Mi ngi ch ni ngn gn 1-2 cu kin ca mnh;
Ch tho lun khi tt c ni xong kin.
2.6.10. K thut 3 ln 3
K thut 3 ln 3 l mt k thut ly thng tin phn
hi nhm huy ng s tham gia tch cc ca HS. Cch lm
nh sau:
HS c yu cu cho kin phn hi v mt vn
no (ni dung bui tho lun, phng php tin
hnh tho lun...).
Mi ngi cn vit ra:
- 3 iu tt;
- 3 iu cha tt;
- 3 ngh ci tin.
Sau khi thu thp kin th x l v tho lun v cc
kin phn hi.
2.6.11. Lc t duy
Khi nim
Lc t duy (bn t duy, bn khi nim) l mt
s nhm trnh by mt cch r rng nhng tng mang
tnh k hoch hay kt qu lm vic ca c nhn hay nhm v
mt ch . Lc t duy c th c vit trn giy, trn bn
trong, trn bng hay thc hin trn my tnh.
180
Cch lm
Vit tn ch trung tm, hay v mt hnh nh phn
nh ch .
T ch trung tm, v cc nhnh chnh. Trn mi
nhnh chnh vit mt khi nim, phn nh mt ni dung
ln ca ch , vit bng CH IN HOA. Nhnh v ch
vit trn c v v vit cng mt mu. Nhnh
chnh c ni vi ch trung tm. Ch s dng
cc thut ng quan trng vit trn cc nhnh.
T mi nhnh chnh v tip cc nhnh ph vit tip
nhng ni dung thuc nhnh chnh . Cc ch trn
nhnh ph c vit bng ch in thng.
Tip tc nh vy cc tng ph tip theo.
ng dng ca lc t duy
Lc t duy c th ng dng trong nhiu tnh hung khac
nhau nh:
Tm tt ni dung, n tp mt ch ;
Trnh by tng quan mt ch ;
Chun b tng cho mt bo co hay bui ni
chuyn, bi ging;
Thu thp, sp xp cc tng;
Ghi chp khi nghe bi ging.

181
u im ca lc t duy
Cc hng t duy c m ngay t u;
Cc mi quan h ca cc ni dung trong ch tr nn
r rng;
Ni dung lun c th b sung, pht trin, sp xp li;
Hoc sinh c luyn tp pht trin, sp xp cc
tng.
V d lc t duy
Sau y l v d s dng lc t duy h thng
ho cc khi nim trong phm tr PPDH. Cc nhnh chnh th
hin cc khi nim ln ca phm tr PPDH. Trn mi nhnh
l cc khi nim nh hn.

182
 V Cu hi v bi tp
1. ng/b hy tho lun vi ng nghip v kh nng p
dng cc k thut dy hc tch cc trong mn hc m mnh ph
trch.
2. ng/b hy xy dng mt v d phc tho k hoch dy
hc cho mt bi dy hc trong s dng cc k thut dy
hc tch cc.
3. ng/b hy m t mt s k thut dy hc tch cc khc
m mnh bit hoc vn dng.

Ti liu tham kho

1. B Gio dc v o to: Chng trnh gio dc ph
thng. Nhng vn chung. NXB Gio dc 2006
2. Chin lc pht trin gio dc 2001 2010. NXB
Gio dc, 2005
3. D n pht trin gio dc THPT: i mi PPDH theo
hng pht huy tnh tch cc nhn thc ca HS THPT.
Mt s v d cho cc mn hc. Ti liu sn phm d
n ca nhm chuyn gia PPDH. 2006
4. Victor Jakupec/Bernd Meier/Nguyn Vn Cng: Cc
xu hng quc t trong xy dng chng trnh dy
hc v s lin h vi chng trnh THPT Vit Nam.
Tp ch Gio dc s 40, k 2-6/2006

183
5. Trn B Honh: i mi phng php dy hc,
chng trnh v sch gio khoa. NXB i hc s
phm. H ni 2006
6. Bernd Meier /Nguyn Vn Cng: Pht trin nng lc
thng qua phng php v phng tin dy hc mi
(Ti liu hi tho -Tp hun). B gio dc v o to
D n pht trin gio dc THPT, 2005
7. Apel, H.J./ Knoll, M.: Aus Projekten lernen.
Mnchen, 2001
8. Baumgart, F.: Entwicklungs- und Lerntheorien. Bad
Heilbrunn, 2001
9. Bodenmann, G.: Klassische Lerntheorien. Bern, 2004
10. Dewey, J.: Demokratie und Erziehung. Weinheim und
Basel, 2000
11. Edelmann, W.: Lernpychologie. Weinheim, 2000
12. Frey, K. : Die Projektmethode. Weinheim und Basel,
2002
13. Gudjons, H.: Handlungsorientiert lehren und lernen:
Projektunterricht und Schueleraktivitt. Bad
Heilbrunn, 1997
14. Hnsel, D.: Projektunterricht. Weinheimund Basel,
1999
15. Hungienschmidt, B./Technau, A.: Methoden schnell
zur Hand. Mnchen, 2004

184
16. Klingberg, L.: Einfhrung in die Allgemeine Didaktik.
Berlin (Ost), 1982
17. Mattes,W.: Methoden fr den Unterricht. Schningh,
2005
18. Meyer, H. : Unterrichtsmethoden. Berlin 2002
19. Peteren, W.H.: Kleines Methoden Lexikon.
Mnchen, 2005
20. Robinsohn, S. B.: Bildungsreform als Revision des
Curriculum, Neuwied und Berlin.1967
21. Straka,G.A./ Macke,G.: Lern-Lehrtheoretische
Didaktik. Mnster und Mnchen, 2005
22. Terhart, E.: Lehr-Lern-Methoden. Weinheim und
Mnchen, 2000
23. http://edweb.sdsu.edu.people/blodge.html (Zugriff am
2009/12/17)
24. http://www.ozline.com (Zugriff am 2009/12/17)
25. http://beat.doebe/li/bibliothek/p00885.html (Zugriff am
2009/12/17)

185

Das Buch wurde im Rahmen von Projekten der vietnamesischen Regie-
rung zu Bildungsreformen in der Lehrerbildung und in der Sekundarstufe
II entwickelt. Die Autoren waren internationale Berater der Projekte. Das
Buch stellt theoretische und praktische Grundlagen der Methodenreform
dar. Methode wird in ihrem ursprnglichen, d.h. griechischen Sinn Me-
thodos () als Weg zum Ziel verstanden. Beschrieben werden
konkrete Unterrichtskonzepte, Methoden und Techniken.

Das Buch ist in vietnamesischer Sprache verfasst.

Cun sch c bin son trong phm vi cc d n ci cch gio dc

ca Vit Nam v o to gio vin v pht trin gio dc trung hc ph
thng. Cc tc gi l chuyn gia quc t ca d n. Ni dung sch
cp n c s l lun v thc tin, cc bin php i mi phng php
dy hc cng nh mt s quan im, phng php v k thut dy
hc.

Autoren:
NGUYN VN CNG

Dr. Nguyen Van Cuong, Internationaler Consultant, Mitarbeiter an der Professur fr

Technologie und berufliche Orientierung an der Universitt Potsdam
Prof. Dr. habil. Bernd Meier, Professor fr Technologie und berufliche Orientierung
an der Universitt Potsdam

ISBN 3-932598-21-0