Professional Documents
Culture Documents
kotowy
DAJ Cl E FABRYKA APARATW
ELEKTRYCZNYCH
TRBHSFORnaTORRdW K. Kfl
WARSZAWA
24-W0LT0WYCH
K a u s z y s k a Nr. 4 .
12O/24 V lub 22O/24 V T e l e f o n 10-02-43.
Patenty na wynalazki
r e j e s t r a c j e wzorw uytkowych i zdobniczych,
znakw towarowych, sprawy sporne i odwoania zaatwiaj w kraju i zagranic
RZECZNICY PATENTOWI:
In. Maurycy B r o k m a n Warszawa, ul. Senatorska 36 tel. 618-62
Dr. In. Marjan Kryzan Pozna, ul. Krasiskiego 9 tel. 62-21
In. Stanisaw Pawlikowski Warszawa, ul. Marszakowska 113 tel. 217-92
In. Czesaw Raczyski Warszawa, ul. Pikna 64 tel. 8-35-29
In. Jzef Waliszewski Warszawa, ul. Twarda 55 a tel. 541-76
In. Feliks Winnicki Pozna, ul. Konopnickiej 7 tel. 72-22
In. Janusz Wyganowski Warszawa, ul. Ordynacka 6, m. 4 tel. 261-50
In. Mieczysaw Zmigryder Warszawa, ul. Wilcza 47 49 tel. 8-85-39 20
Wionli
Metal Monel jest to zarejestrowana nazwa handlowa na stop rodzimy
kupro-niklu, zawierajcy okoo dwu trzecich niklu i jednej trzeciej miedzi.
Wytrzymao Metalu Monel, podobna do wytrzymaoci sali, w pocze-
niu z jej ciqgliwociq, naprowadzia na myl zastosowania go do wyrobu
czci, ktre podlegaj wysokim napreniom, a szczeglnie tam, gdzie
wchodzq w gr skadniki wpywajce na korozj-
Metal Monel jest wysoce odporny na korozj dla warunkw o duej roz-
pitoci i znalaz zastosowanie do wszystkich prawie moliwoci, za wy-
jtkiem paru kwasw i soli.
Metal Monel posiada szerokie zastosowanie w elektrowniach, nadaje si
na wyrb opatek w turbinach, zaworw, gamczkw kondensacyjnych itd.
W zakadach chemicznych Metal Monel uiywa si na siatki dla filtrw,
zwojnice dla ogrzewania, toczyska pomp, wirniki itd.
D A L S Z Y C H I N F O R M A C Y J U D Z I E L I
PASTWOWE
ZAKADY INYNIERJI
WYKONYWUJ:
U R S U S"
Warszawa, ul. Skierniewicka Nr. 27/29
ARMATURY
do p a r y , wody i gazu ga^
oraz ^J
specjalne dla cukrownictwa, gorzel-
nictwa i przemysu chemicznego.
BIURO SPRZEDAY
W A R S Z A W A , TERESPOLSKA Nr. 34$
51
TEL CENTRALA 548-10.)
PRZEGLD TECHNICZNY - 1934
23
Buduje: .
Koty parowe wszelkich systemw i wielkoci.
Zbiorniki pod cinieniem dla pary, wody i po-
wietrza.
Zbiorniki i aparaiy kwasoodporne dla przemysu
chemicznego,
PIONIER
FABRYKA OBRABIAREK
Sp. z o. o.
Warszawa, ul. Krochmalna 71
tel. 698-83 i 695-86
TOKARKI,
REWOLWERWKI,
SHAPIKG1,
FREZARKI,
WIERTARKI,
POMPY
DO SMARU i WODY
BIUR A T E C H N I C Z N E
AD OL F RICHTER PRZETARG
WARSZAWA, RYMARSKA 8. D, P R Z E J A Z D 20.
Telefon i 1 10.81 1 1186-79 biuro. Telefon 03-80 X 179-80. Wojskowe Warsztaty Balonowe w Legjonowie oga-
Telefon 11 36-30 sklep. szaj przetarg nieograniczony na dostaw:
fg 1 Armatura parowa J E N K I N S A", a) 40115 m. b. pfecionki jedwabnej 0 5 m/m,
# Wodomierze SlRmensa", 4000 ,, tamy jedwabnej szer. 25 m/m,
We metalowe do wszelkich celw b) 5500 tam lnianych rnych
jE l 2000
u w% m t a s z e i t r w a l s z e od gumowych tamy lniano-bawen, szer, 45 tn|m
Sit W
w Manganexit, Tygle Morgana",
Kfingerit" oryginalnyi Szka, Wodowskazy
Warunki techniczne i warunki przetargu mona
otrzyma w biurze zakupw Warsztatw w Legjono-
i zawory oryginalne Klingera. wie budynek Nr. 9.
Oferty w zalakowanej kopercie oraz wadjum w wy-
27
w D O S T A W A WPROST ZE SKADU.
sokoci 3% od sumy oferowanej naley skada w
Wojskowych Warsztatach Balonowych w Legjonowie
do dnia 8 marca 1934 r.
W dniu 8 marca 1934 r. o godzinie 11-tej odbdzie
CENTROPRZEWD"
MummmmmmsMmmmumammmHacBaBmmmmmmmmmmmmBmmmmmBmmMmmm SPKA Z OGRANICZ, ODPOWIEDZ.
Warszawa, ul. Marszakowska 87, telefony: 942-85,942-86, 942-87.
PRZEWODY IZOLOWANE
Z FABRYK KRAJOWYCH W WYKONANIU PRZEPISOWEM,
I:>;,' :.,}:' i OZNACZONE T NITK S. E. P.
PRZEGLD TECHNICZNY - 1934
25
Biuro Redakcji i Administracji: Warszawa, ul. Czackiego Nr. 3 (Gmach Stowarzyszenia Technikw), Telelon Nr, 657-04,
Redakcja otwarta we wtorki, czwartki i pitki od godz, 8 do 8 i p wieczorem. Administracja otwarta codziennie od godz. 9 runo do 7 wiecz
i Wejcie do Redakcji i do dziau prenumerat Administracji: przez sie gwn budynku.
26 __ 1934 - PRZEGLD
METALOZNAWSTWO
o m II.
STALE SPECJALNE
o objtoci ok. 357 str. druku z 284 rys. w tekcie.
Do nabycia w
KSIGARNI TECHNICZNEJ
W A R S Z A W A , U L I C A C Z A C K I E G 0 3.
C e n a z. 18.-
w opr. p. 20.'
Znika cen!
KSIGARNIA TECHNICZNA
PRZEGLDU TECHNICZNEGO"
obniya ceny nastpujqcych wydawnictw wasnych:
NAPRAWY KOTW
parowych mona wykonywa
z petnem zaufaniem
PASY
Wytrzymao na rozerwanie
45- 5 0 kg/mm2
Wyduenie
Na podstawie prb wykonanych przez
20-27% PDNE
Midzynarodowe Towarzystwo
LLOYD REGISTER OF SHIPPING GUMOWANE
Elektrody FORFLEX 251 TRWALE, EKONOMICZNE
20staly uznane za odpowiednie do ro- NIEZAWODNE W DZIA-
bt na objektach ubezp. w tem Tow
bez kadorazowego b a d a n i a . ANIU (nie lizgo|q si 1 nie
wyduaj), ODPORNE NA
KRAJOWY w WILGO, PAR, KWASY
DRUT MIEDZIANY i ZMIANY TEMPERATURY
E F K A D E
WSZELKIE WYROBY GUMOWE TECHNICZNE
do spawania skrzy ogniowych oraz WSZELKIE WYROBY Z GUMY
przewysza jakoci najlepsze STOSOWANE W PRZEMYLE
druty zagraniczne dotyeh-,
czas w Polsce stosowane. Z A K A D Y K A U C Z U K O W E
C U K R O W N I A i R fi F I N E RJfl
:
; DOBRZELIN"
DOBRZELIN Dyrekcja w Dobrzelinie, poczta ychlin.st. ychlin, z. Warszawska
KABUN
-ANUJTA
PRZEGLD TECHNICZNY
CZASO Pl SMO POSWI CONE SP RAWOM T EC H NI Kl I P RZ EMYSU
Nr. 4 WARSZAWA , 21 LUTEGO 1934 R. Tom LXXIII
Od Redakcji
Zagadnienia energetyczne, ktrych donioso z punktu widzenia ycia gospodarczego nie
ulega adnej wtpliwoci i ktre traktowane s przeto jako jeden z problematw o skali ogl-
no-pastwowej, maj w okresie kryzysu ekonomicznego nie mniej wane znaczenie, ile e
wzmaga si wwczas wpyw czynnika kosztw kadego z elementw produkcji. Jeeli za we-
miemy pod uwag spraw zaopatrzenia kraju w energj w okresie dziaa wojennych, to rola
ych zagadnie wznosi si do jeszcze wyszej skali. Std te, majc na wzgldzie potrzeb in-
forrnacyj o postpie tej dziedziny techniki, jak rwnie wymian dowiadczenia, uzyskanego
z praktyki krajowej i zagranicznej w tym zakresie, wydajemy w zeszycie niniejszym szereg
artykuw, napisanych w rnym czasie, a omawiajcych poszczeglne tematy, zwizane z budo-
w i ruchem kotw parowych. Nie wyczerpujc oczywicie caoksztatu tego obszernego
zagadnienia, dadz one przegld waniejszych czynnikw nowoczesnej techniki kotowej. Rw-
noczenie zamieszczamy 3 referaty z zakresu wyzyskania torfu w przemyle, opracowane na
Konferencj powicon temu zagadnieniu, a organizowan przez Stowarzyszenie Inynierw
Mechanikw Polskich.
da, z jednej strony zapomoc zaworu zwrotnego, W tym kierunku kroczy te nowoczesna budowa
pozwalajcego parze na przepyw z przegrzewacza kotw. Zwikszenie natenia pow. ogrzew. osig
do kota, a nie odwrotnie, w drugiej za gazi si przez: a) zwikszenie temperatury pocztkowi
przewodu przez pomp obiegow. Nadmieni wy- (paleniska), b) zwikszenie iloci ciepa pobiera-
pada, e konstrukcja tego kota nadaje si tylko nego przez promieniowanie, c) zwikszenie inten-
do najwyszych prnoci, a to ze wzgldu na prze- sywnoci wymiany ciepa midzy spalinami a
grzewacz i pomp obiegow. Przegrzewacz moe wntrznem kota.
by ogrzewany wprost z paleniska tylko przy wy- Znaczenie zwikszenia temperatury paleniska
sokich prnociach, przy niskich szybko ulega osigane przez powikszenie sprawnoci paleniska'
zniszczeniu. Rozchd energji na napd pompy umoliwiajcego spalanie z jaknajmniejszym nad-
obiegowej bardzo wzrasta ze zmniejszaniem si miarem powietrza, i przez podgrzanie tego po-
prnoci. wietrza, wynika gwnie ze zwikszenia si rnicy
B e n s o n wytwarza par przy prnoci (224 temperatur czynnikw oddajcego i pobierajcego
at) i temperaturze (374 C) krytycznej, przy kt- ciepo,
rych woda zamienia si w caej swojej masie bez Dno do zwikszenia iloci ciepa pobieranego
wrzenia i bez zmiany gstoci na par. Odpada przez promieniowanie, uzasadniona faktem, e przy
wic potrzeba stosowania walczakw z przestrze- tej samej rnicy temperatur przez promieniowanie
niami wodnemi i parowemi, majcemi za zadanie przenosi si znacznie wicej ciepa ni za pored-
oddzielenie pary od wody. Cay kocio moe by wy- nictwem spalin, wyraa si powikszeniem opro-
konany z rur, a maa ich rednica i pojemno
zwikszaj bezpieczestwo kota. Prno robo- mieniowanej przez palenisko powierzchni ogrzew.
cz otrzymuje si przez dawienie pary o prno- Najdalej posunit realizacj tej myli jest kocio
ci krytycznej. Atmos, w ktrym wskutek obrotu wirnikw caa
Kocio S u l z e r a, najnowszy kocio wysoko- pow. ogrzewana pobiera ciepo z paleniska zapo-
prny, realizuje warunek powikszenia bezpie- moc promieniowania. To te dla tego kota=
= 250 -^ 350 kg/nr/godz.
H
czestwa take przez usunicie walczaka i wyko-
nanie go ze zwojw jednej rury. Zasady jego pracy W kotach opomkowych powikszanie pow.
podane s poniej. opromieniowanej znalazo swj ostateczny wyraz
Odmienn drog poszed B l o m u i s t w kon- w konstrukcji kotw opromieniowanych, w ktrych
strukcji swego kota pod nazw Atmos. Zastoso- palenisko otoczone zostao ze wszystkich stron
wawszy zamiast nieruchomej powierzchni ogrzew,, opomkami, a powierzchnia pobierajca ciepo za
jak spotykamy we wszystkich innych systemach porednictwem spalin wydatnie zmniejszona.
kotw, elementy obracajce si (wirniki), osign W kotach opromieniowanych D 60 -f 80
pomimo2
bardzo wielkiego natenia 250 -f- 350 kg/m2/godz. (przecitnie). adne rozwizanie kon-
kg/m /godz. (wskutek jego rwnomiernego rozo- strukcyjne takiego kota przedstawia kocio firmy
enia na caej powierzchni) nisz temperatur Kohlenscheidungs Gesellschaft, wzorowany na ams-
cianek, anieli to ma miejsce na stronie doognio- rykaskim kotle Wooda.
wej najbardziej ogrzewanych opomek. Do tego Zagadnieniu zwikszenia intensywnoci wymia-
czynnika zwikszajcego bezpieczestwo docza ny ciepa midzy spalinami omywajcemi pow.
si take usunicie walczaka i maa pojemno ogrzew. a wntrzem kota powicano dotychczas
wodna. mao uwagi. W ostatnim dopiero czasie zostao w
Dno do zmniejszenia kosztw budowy pozo- podniesione w caej peni przez konstruktora kota
staje w cisym zwizku ze zmniejszeniem wymia- pod nazw V e 1 o x" fabryki Brown & Boveri
rw kota. Wprawdzie zmniejszenie kosztw moe ktry tak wielkie obudzi zainteresowanie w wie-
by osignite take wycznie drog zastosowania cie technicznym. (Patrz Przegld Techn., 1933 Nr.
taszego sposobu wykonania, ale zmniejszenie wy- 16, Brown Boveri Mitteilungen 1933, Nr, 1, Tech-
miarw rwnie prowadzi do tego celu. nique Modern 1933, Nr. 21., V. D. I. 1932, Nr.g
Odrni przytem naley zmniejszenie wymia- Odsyajc czytelnikw, chccych zapozna si? bli-
rw jednostki kotowej od zmniejszenia wymiarw ej z tym kotem, do wymienionych rde, H 1 '
caej instalacji kotowej. Budujc instalacj koto- my tu jedynie gwne cechy, charakteryzujce ty-
w, zoon np, z kotw opomkowych, gdy za- ko jego budow i waciwoci. Pow. ogrzew. kot
projektujemy ma ilo kotw, lecz duych, wy- ,,Velox" jest utworzona przez opomki i umieszczo-
miary kotowni wypadn mniejsze i caa instalacja ne w nich pomieniwki. Opalanie odbywa si
bdzie tasza, anieli gdybymy rozoyli t sam pomoc paliwa pynnego (moliwe take gazowej
pow. ogrzew, na wiksz ilo jednostek. To te ktre wtryskuje si do zamknitej przestrzeni j"'
nowoczesna technika dy do budowania coraz to leniskowej, otoczonej ze wszystkich stron oplopO'
wikszych kotw. W przodujcej pod tym wzgl- mi. Powietrze potrzebne do spalania wdymane j
dem Ameryce wielko kotw opomkowych do- przez sprark, wywoujc w palenisku lj
chodzi dzi do kilku tysicy m2 pow. ogrzewanej. atn cinienia. Z komory paleniskowej spaliny H1
Zmniejszenie wymiarw moe jednak by celem n przez pomieniwki, umieszczone w to1?
samym w sobie, bez wzgldu na koszta, gdy insta- nych poprzednio opomkach, z ogromn
lacja kotowa ma zmieci si w przestrzeni jaknaj- ok. 200 m/sek. Woda w kotle posiada
mniejszej, np. na statkach, w pojazdach lub jak krenie, wywoane pomp obiegow.
ostatnie wiadomoci podaj na samolotach. krenia nie jest dokadnie podana, sprawoz
Zmniejszenie wymiarw jednostki kotowej przy tylko wymienia, i wydajno pompy obiep_
zachowaniu tej samej wydajnoci otrzymuje si przekracza wielokrotnie odparowanie, Z PoWjf
przez powikszenie natenia pow. ogrzewanej. go opisu ustali moemy nastpujce hraOT
PRZEGLD TECHNICZNY - 1 934
83
styczne cechy kota: 1) wykonany on jest jako ko- Wzrost spczynnika k, czyli intensywnoci prze-
cio opromieniowany; 2) spalanie odbywa si pod noszenia si ciepa, powoduje wzrost natenia
cinieniem; 3) prdko spalin jest okoo 20 razy pow. ogrzewanej i sprawnoci kota. Wyniki ba-
wiksza, ni stosowano dotychczas; 4) przymusowe da, ogoszone w V. D. I. 1933 r., str. 1218, podaj
krenie wody z du prdkoci. O ile znaczenie
waciwoci wymienionej pod 1) jest ju dostatecz- -~ 500 kg/m2godz. i sprawno, przekraczajc
nie znane i stwierdzone w licznych konstrukcjach, H
to punkty 2 do 4 s nowoci i wymagaj blisze- nieco 90%.
go rozwaenia. Spalanie pod cinieniem wiemy Wielkie natenie pow. ogrzew. daje mae wy-
ju o tem oddawna polepsza samo przez si pro- miary kota Velox, wielokrotnie mniejsze od kota
ces spalania, lecz tutaj posiada ono inne, waniej- opomkowego. W Die Warme" 1933, str. 538, po-
sze znaczenie: zwikszenie spczynnika przeno- dany jest ciekawy rysunek uwidoczniajcy, e in-
szenia si ciepa wskutek zwikszenia prnoci stalacja zoona z kota Velox" i turbiny parowej
spalin. Do tego samego celu zmierza ogromne zajmuje znacznie mniej miejsca ni instalacja sil-
zwikszenie prdkoci spalin i wody w kotle. Aby nikw Diesela tej samej mocy.
to uzasadni, napiszmy wzr na spczynnik prze- Kocio ,,Velox" budowany jest na cinienia red-
noszenia si ciepa ze spalin na pow. ogrzewan, nie. W dziedzinie kotw wysokoprnych (ok, 100
Z licznych wzorw, ktre spotykamy w literaturze, atm) mamy do zanotowania wspomniany ju wyej
wemy wzr Nusselta (Merkel-Grundlagen der nowy kocio Sulzera (Die Warme 1932, str. 794),
Warmeiibertragung, str. 47), gdy on do danych ktrego badania regulacji, wykonane przez prof.
wywodw najlepiej si nadaje: Stodo, podaje V. D. I. 1933 r., str. 1225. Kocio
0 05 79 0 79 ten zbudowany jest z jednej rury, rednicy 30 do
, = 2 1 , 5 1 " ' x <f-." (w . p f x X x fri c P ) ' , 50 mm. Jak z informacji o budowie wynika, prze-
gdzie as spczynnik przenoszenia si ciepa ze spalin widuje si mono budowania kotw zoonych z
na pow. ogrzewan, 1 do 4 rur rwnolegych. W kotle badanym przez
L dugo rury,
d rednica rury, prof. Stodo, o wydajnoci normalnej 7,28 t/godz.,
w prdko spalin, rura posiada dugo 1 300 m, w innym kotle o wy-
p prno spalin, dajnoci 10 t/godz. 2 400 mm. Dugoci te otrzy-
X spczynnik przewodnoci spalin, muje si przez czenie zapomoc spawania poje-
fi ciar waciwy spalin przy prnoci 1 ata,
cp ciepo waciwe spalin. dynczych rur o dugoci handlowej. Woda po wej-
ciu do rury ogrzewa si, w dalszym przepywie od-
Nie mogc obliczy dokadnie a.s ze wzgldu na parowuje, a w kocu para przegrzewa si. Zwoje
brak potrzebnych danych, postarajmy si przynaj- zatem tej samej rury tworz kolejno podgrzewacz,
mniej oceni wzrost przy danych wielkociach waciwy kocio i przegrzewacz bez wyranych
p i w, gdyby inne wartoci pozostay te same. Po- zmian form konstrukcyjnych, a jedynie zalenie od
niewa w budowanych dotychczas kotach p ~ 1 miejsca pooenia ich w stosunku do paleniska.
ata, w ~ 10 m/sek, a w kotle Velox p = 2 -4- 3 ata, Kocio jest uksztatowany jako kocio opromienio-
w = 200 m/sek, otrzymamy w kotle Velox as okoo wany, w ktrym przestrze paleniskow otaczaj
25 -7- 35 razy wiksze ni w innych kotach, ze wszystkich stron wownice, tworzce pow.
Przymusowe krenie wody, zwikszajce jej ogrzew. kota i przegrzewacza. Jakichkolwiek wal-
prdko, zwikszy take spczynnik ttw przeno- czakw kocio nie posiada. Obieg wody jest przy-
szenia si ciepa ze cianek kotowych na wod. musowy. Pompa dostarczajca wod jest nietylko
Nie znajc wielkoci prdkoci wody, nie moemy pomp zasilajc, ale i obiegow, dajc wodzie
rwnie obliczy aw, Pozostaje nam tylko stwier- na pocztku podgrzewacza 1,5-4-3 m/sek, parze
dzi, e ta warto take wzronie. Poniewa sp- przegrzanej u wylotu 25 m/sek. Poniewa pompa
czynnik sumaryczny przenoszenia si ciepa od ta ma pokona nietylko cinienie robocze, ale i opo-
spalin na wod zaleny jest od a, i aw, jak wska- ry przepywu, musi ona dawa cinienie znacznie
zuje rwnanie wiksze od prnoci pary wychodzcej z kota.
W omwionym przez prof. Stodo kotle spadek
k= i cinienia w wownicy wynosi 30 atm. Poniewa
l A ,
1 __ prno pary, ktr kocio dostarcza, wynosia
100 atm, przeto pompa pracowaa przy cinieniu
a, ' X a:w
gdzie 130 atm. Mamy zatem tutaj podobny wypadek jak
k spczynnik sumaryczny przenoszenia si ciepa ze w kotle Bensona, e pompa zasilajca pracuje
a
spalin na wod, przy wyszem cinieniu. Z porwnania jednak wi-
j spczynnik przenoszenia si ciepa ze spalin na da, e rnica na korzy kota Sulzera jest zna-
pow. ogrzew.,
a
w spczynnik przenoszenia si ciepa z pow, ogrzew. cznie mniejsza, przytem nadwyka zuytej energji
na wod, idzie na wywoanie prdkoci przymusowej kr-
8 grubo cianki kota, enia wody, korzystnego dla sprawnoci i trwa-
X spczynnik przewodnoci cianki kota. oci kota.
zatem ze wzrostem a, i aw wzronie take k. Temperatur przegrzania reguluje si zapomo-
Podkreli tu naley, e a s i obliczone z tej war- c wtryskiwania wody do strumienia pary. Ilo
toci k odnosi si tylko do przenoszenia si ciepa wtryskiwanej wody, a tem samem i temperatur
zapomoc zetknicia si spalin z pow. ogrzewan. pary reguluje si samoczynnie. Wprawdzie po-
Nie obejmuje ono promieniowania, ktrego wiel- mys regulowania temperatury przegrzania zapo-
ko bdzie taka sama, jak w innych kotach opro- moc wtryskiwania by ju poprzednio znany, jest
mieniowanych. on jednak zastosowany w sposb nowy: wod wtry-
84 i 9 3 4 - PRZEGLD TECHN|7KJV
skuje si nie poza obrbem, lecz w samym prze- oprcz powyszych wzgldw, take z uwagi na
grzewaczu, co nie pozwala temperaturze pary, bezpieczestwo i uniknicie zbyt duych waha
a tem samem i cianek podnie si nadmiernie i cinienia i temperaury pary przegrzanej.
dlatego chroni je przed uszkodzeniem. Na zakoczenie kilka sw o kotach dla pojaz-
Jak z poprzedniego opisu wynika, postulat dw. W roku 1929 amerykanin D o b i e zbudowa
zwikszenia bezpieczestwa jest speniony przez samochd parowy, wyposaony w kocio o 100
a) usunicie walczakw i wykonanie caej instala- atm, ktrego opis znajdujemy w Przegldzie
cji z jednej rury (wzgl. 1 -f- 4}; bj bardzo du Techn. 1933, str. 42. W Niemczech kupia licencje
prdko wody i pary, chronic cianki rury od na ten samochd fabryka Henschel i syn w Kas-
nadmiernego rozgrzania si; c) wtryskiwanie wody sel. W roczniku 1934 V. D. I., str. 42, znajduje-
do przegrzewacza, co rwnie chroni go od nad- my sprawozdanie z budowy jego w chwili obecnej.
miernego wzrostu temperatury. Kocio jest tu, podobnie jak i u Sulzera, zoony
Obnienie kosztw budowy jest dokonane w ko- z jednej rury, otaczajcej przestrze paleniskow,
tle Sulzera przez usunicie walczakw i utworze- a dalsze jej zwoje pooone s w kanale spalino-
nie jego pow. ogrzewanej wycznie z rtir, czo- wym. Woda wchodzca do rury w swoim przepy-
nych przez spawanie, bez elementw poredni- wie przez ni ogrzewa si, odparowuje i przegrze-
czcych. wa. Oprcz podgrzewacza spalinowego, jest tu
Szczegowych danych o sprawnoci kota Sul- take podgrzewacz parowy. Regulacj przegrze-
zera nie posiadamy. W sprawozdaniach o nim wania uskutecznia si zapomoc wtryskiwania wo-
znajdujemy tylko krtk wzmiank, i nie jest ona dy. Zasada wic pracy kota jest podobna, jak
nisza ni w innych kotach. Regulacja ruchu ko- u Sulzera.
ta w zwizku ze zmiennem obcieniem, jak wy- Z dziedziny lotnictwa dochodz take wiadomo-
nika z wymienionych powyej bada prof. Stodoli, ci o stosowaniu na samolotach silnikw paro-
jest zadowalajca. Szczegy patrz V. D. I. 1933 r., wych z kotem wysokoprnym,
str. 1225,
Przy konstrukcji nowoczesnych kotw, nie opar-
tych na dawnych wzorach, wysuna si take R E S U M E
sprawa odmiennego uksztatowania osprztu i sa- L'auteur etudie les tendences actuelles dans la construc-
moczynnej regulacji. Dawny typowy osprzt nie tion des chaudieres a vapeur et les examine sous le point
moe tu czciowo albo cakowicie znale zasto- de vue: 1) de l'augmentation du rendement, 2) de 1'augmen-
tation de la securite, 3) de la diminution des frais de con-
sowania. Jego miejsce zajmuj inne przyrzdy, struction, 4) de la diminution de 1'encombrement. Analysac.
dostosowane do zasady konstrukcyjnej danego ko- ensuite les progres realises dernierement relatifs a ces
ta, jak to wskazuje np. osprzt kota Atmos lub uatre facteurs, ii cite Tauslmentation de la pression, 1'intro-
Sulzera. Z powodu bardzo maej pojemnoci wod- duction des rechauffeurs d'.air, le perfectionnement te
foyers .a grilles et a. charbon pulyerise eta, ainsi quc la
nej, zasilanie musi by samoczynne. Z tej samej construction de nouveaux systemes de chaudieres comw
przyczyny coraz wiksze zastosowanie zdobywa ceux de Llfler, Benson, Sulzer et aulres. Ces constructiots
take i regulacja paleniska. O ile w budowie ko- sont ensuite decrites d'une manier plus detaillec. Passai
tw wedug starych wzorw regulacj samoczyn- au probleme de 1'encombrement, l'auteur examine la cos-
struction de la chaudiere ,,Velox" et montre la superior*
n spotykamy rzadko i jest ona stosowana tylko de ses ualites en comparaison des autres types de CMII-
w celu podwyszenia sprawnoci kota, to w no- dieres connus.
wych kotach staje si coraz bardziej niezbdn,
1, Obcienie kota zwikszyo si, dopyw po- nieliczny, ze wzgldw bezpieczestwa nie mo-
wietrza i tem samem przepyw spalin przez kocio na go bardziej jeszcze zmniejszy.
zostay nastawione przez zmian cigu za kotem Korzyci polepszenia przecitnej sprawnoci
i wyregulowanie cigu w palenisku, pozostaje jesz-kotw zale, oczywicie, od jakoci prowadze-
cze nastawi ilo wgla. nia -kotw przed zautomatyzowaniem. Naorf
2. Kocio pracuje przy staem obcieniu, ale trzeba uwaa, e utrzymanie wysokiej sprawno-
zmienia si jako wgla albo przebiegu spalania,ci spalania jest w nowoczesnym kotle atwe
ruszt trzeba doregulowa. i wymaga minimalnej uwagi i starannoci pala-
1. Zwikszenie obcienia przesuwa w gr dr-cza. Jeli wyniki, uzyskane przez automatyzacj
ek 38 i jednoczenie w d drek 41. W wyniku ruchu kotowego, porwnywa z tem, co mona-
tych dwch, ruchw punkt 54, dwiga 56 i punkt 60 by i powinno si uzyska, to oszczdnoci na pa-
pozostaj nieruchome. Ruch drka 38 w gr po- liwie nie przekrocz 23%. W wypadku zego
ciga za sob czop 74 i obraca dwigni 72 okoo prowadzenia kotw przed automatyzacj oszczd-
rolki 76. Obrt dwgini 72 przez drek 68 i dwig-
noci te mog doj do 10 i 15%, jak podaj
ni 62 pociga suwak 24 i wprawia w ruch serwo- prospekty regulatorw spalania, ale lwia cz
motor 22. W ten sposb zostaje zwikszona szyb- tej oszczdnoci daaby si osign przez samo
ko posuwu rusztu. Po zwikszeniu iloci wprowa-polepszenie dozoru kotowni.
dzonego wgla w stopniu, odpowiadajcym zmia-
Automatyczna regulacja polepsza konserwacj
nie obcienia, naley zatrzyma serwomotor, a su-
wak 24 wrci do pooenia rwnowagi. T funk- kotw, bo warunki pracy staj si spokojniejsze,
cj spenia mechaniczne odwodzenie. Ruch drka dziki zagodzeniu okresw forsowania, w kt-
serwomotoru (waciwie ciaru 31} pokrca tar- rych palacz z opnieniem i tem wikszym po-
cz 30 i zaklinowan na jednym z ni waku krzyw-piechem stara si nadrobi spadek prnoci
pary, nie zwracajc uwagi na wzrost temperatu-
k 32, ktra, naciskajc na rolk 76, obraca dwig-
ni 72 w kierunku przeciwnym do pocztkowego ry w palenisku, lokalne spitrzenie temperatur
ruchu i nastawia cay system dwigien, poczynajcna skutek braku powietrza, moliwo plucia ko-
od 68, i suwak serwomotoru w pooenie pocztko-ta i t, d. Oszczdno na rozchodzie pary w tur-
we (rwnowagi). Ksztat krzywki 32 musi by do- binie zostaje uzyskana dziki staej prnoci
brany, odpowiednio do warunkw ruchu kota. pary. Wysoko tej oszczdnoci zaley od wa-
runkw ruchu zakadu i systemu regulacji tur-
2. Obcienie nie zmienio si, ale ukad straci
biny.
rwnowag ciepln, bo np. obniya si warto W kraju regulatory spalania, o ile wiem, zain-
opaowa wgla. Nastpstwem tego musi by zmniej- stalowane s w czterech kotowniach, W jednej
szenie odparowania kota i ruch w gr drka 41 z tych kotowni, posiadajcej trzy opomkowe
przy nieruchomym drku 38. Zmiana wzgldnego koty po 20 t/h, spalajce wgiel na rusztach z
pooenia drkw obraca kolejno: dwigni 52 poddmuchem, zainstalowane s regulatory cigu
wzgldem czopa 48, dwigni 56 wzgldem czopa
kominowego f-my Gentrup et Petrie. Zasuwa ko-
58 i dwigni 62 wzgldem czopa 66. W rezultacie
zostaje przesunity suwak 24, a serwomotor wpra- minowa przestawiana jest przez serwomotor
wiony w ruch. Odwiedzenie ukadu wykonywa wodny, sterowany przez przekanik, otrzymuj-
krzywka 32 w sposb ju poprzednio opisany. cy pierwotne impulsy od manometru, przyczo-
nego do parocigu zbiorczego, a odwodzony
Konstrukcja regulatora Rouka jest znacznie przez cig rnicowy. Posuw rusztu i nadcinie-
bardziej skomplikowana, niby to wynikao ze nie poddmuchu regulowane s odrcznie. Regu-
schematu, bo na tym brak paromierza i miernika lacja jest w ruchu od czterech lat, pracuje przez
iloci spalin oraz elektromagnetycznej przekadni,
ten czas bez uszkodze, bez postojw i bez wy-
ustalajcej pooenie drkw odpowiednio do
wskaza miernikw iloci. Drki wykonywaj miany czci ruchu.
stale jednakowe skoki w gr i zpowrotem, a Pautomatyczna regulacja spalania syst, As-
mierniki iloci zatrzymuj je tylko we waciwem kania, regulujca cig kominowy i podcinienie
pooeniu na czas dziaania regulatora, wic po- w palenisku, zainstalowana jest w kotowni, po-
nadto potrzebny jest jeszcze mechanizm do nap- siadajcej cztery koty po 44 t/h, opalane pyle"
du drkw, synchronizujcych ich ruchy z pooe-wglowym. Ilo pyu wglowego regulowana
niem miernikw. jest odrcznie, odpowiednio do wskaza mano-
metru, dopyw powietrza do kota i przeply*'
Rentowno regulatorw spalania spalin nastawiane s automatycznie, stosunek
i dowiadczenia z ich ruchu. paliwa i powietrza koryguje analizator spalin.
Koszt regulatora spalania nie zaley zupenie Regulator cigu kominowego i sposb korygo-
od wielkoci i odparowania kota, std wynika, e wania skadu spalin niczem nie rni si od po-
rentowno ich zastosowania do duych jednostek danego poprzednio opisu, natomiast dziaanie
jest lepsza ni do maych; dlatego te dotd sto- gwnego przekanika jest odmienne. Kocio P0'
sowano regulatory przewanie przy duych kot- siada 10 palnikw pyowych, napdzanych prz"
ach. Koszt aparatw regulacyjnych jest duy. dwa silniki prdu staego z regulacj liczby obro-
Korzyci samoczynnej regulacji polegaj na tw. Obok kadego silnika osadzony jest wenty-
uatwieniu obsugi kotowni, podniesieniu prze- lator pomocniczy, ktry zmienia swj wydatek
citnej sprawnoci kotw, lepszej konserwacji proporcjonalnie do liczby obrotw. Powietn*
kota i zmniejszeniu rozchodu pary w turbinie. wytoczone przez wentylator pynie przez pOf
Koszt obsugi waciwie nie zmniejsza si, bo wd z osadzon w nim kryz, w ktrej powsta*
personel w nowoczesnej kotowni jest bardzo spitrzenie proporcjonalne do kwadratu liw
PRZEGLD TECHNICZNY - 1934
93
obrotw wentylatora, wic i do kwadratu dopro- w kryzie pomiarowej, zaoonej do rurocigu,
wadzonej iloci wgla. Cinienie przed i za kryz doprowadzajcego gaz do palnikw.
dziaa obustronnie na membran gwnego prze- Mona przypuszcza, e przy takim ukadzie
kanika, nadajc pierwotny impuls; odwodze- regulacji spalanie gazu jest zle. Palacz, widzc
niem jest, jak zawsze, rnicowy cig kota. Re- stae wskazania manometru, jest zdezorjento-
gulatory s w ruchu ju przeszo 4 lata. W prze- wany co do obcienia kota i iloci spalanego
cigu tego czasu jeden raz byy wymieniane wir- gazu, wic te nie wie, jak nastawi cig. Jedy-
niki pomp oliwy, ktre si wytary; zuycie pozo- n wskazwk daje mu analizator spalin, jednak-
staych czci ruchomych jest nieznaczne. Konser- e opnienie wskaza aparatu jest zbyt due,
wacja aparatw jest atwa, bo wymaga jedynie eby wedug niego mona byo regulowa prze-
czyszczenia mechanizmw co pewien czas i pil- bieg spalania, a ponadto przy obecnoci w spali-
nowania absolutnej czystoci oliwy cyrkuacyj- nach tlenku wgla i wodoru, jak to czsto zdarza
nej. Dziaanie regulacji jest dobre, jeli w ruchu si przy spalaniu gazu, wskazania fizycznych
s conajmniej cztery palniki, przy mniejszych ob- analizatorw s bdne.
cieniach kota powietrze musi by doregulo- Regulatory s w ruchu od 45 lat bez uszko-
wywane odrcznie. Korygowanie spalin przez dze, stao cinienia pary jest bez zarzutu.
Ranarex uznano za zbdne i niepewne i dlatego Wreszcie w ub. roku zainstalowano regulato-
wyczono je. ry spalania syst. ,,Arca" w jednej z elektrowni
Obsuga kotowni (bez mynowni i pompowni), okrgowych, jednake szczegw tej instalacji
bez wzgldu na liczb czynnych kotw, skada nie znam.
si z 3 ludzi, z ktrych jeden jest palaczem, a
dwch lusarzami, dozorujcymi mechanizmy koto- R E S U M E
we i silniki elektryczne. Apres avoir indiu 1'imporlance cle 1'application du
Trzeci ze znanych mi instalacyj regulatorw rglage automatiue aux chaudieres modernes qui sont
spalania jest kotownia, posiadajca trzy koty beaucoup plus sensibles aux mauvais service que les chau-
opomkowe po 10 t/h, opalane gazem. Regulator dieres de type ancien, l'auteur pass a Sa description des
diverses categories d'appareils de reglage automatique, sa-
spalania nastawia tylko dopyw gazu; ilo po- voir: des regulateurs d'alimentation en eau, des regulateurs
wietrza i cig kominowy nastawiane s odrcz- de la surchauffe, des regulateurs de la combustion. II donn,
nie. Przekanik gwny dziaa na serwomotor, d'ailleurs, non seulement de renseignements sur leur con-
przestawiajcy zasuw w gazocigu; pierwotny struction et leur fonctionnement, mais caracterise aussi leur
role et leurs ualites. Ensuite ii examine la rentabilite des
impuls nadaje manometr, przyczony do paro- regulateurs de la combustion et cite les donnees relatives
cigu za kotem, odwodzenie przekanika usku- ii 3 installations de reglage automatique existant en Pologne.
tecznia membrana, na ktr dziaa spitrzenie
wartoci CO2 w spalinach, 67 %. W starych ko- ne bardzo starannie, coraz czciej spotyka s'
tach spotykamy si przewanie ze strat komino- przy wikszych jednostkach opancerzenie kota
w 2030%. z blachy. Midzy blach i murem daje si we ne
Nie zawsze mona wyzyska spalmy do tak ni- ulow, mas azbestow i t, p, materjay izola-
skiej temperatury, gdy po pierwsze, aby to mo- cyjne. Przy kotach opancerzonych niema obawy
go mie miejsce, kocio musi pracowa ze sztucz- 0 nieszczelnoci obmurza i z tem zwizane straty
nym cigiem, gdy kominy dla tak niskich tem- Przy kotach wielkiej wydajnoci, pracujcych ze
peratur wypadaj za wysokie, a po drugie tem- sztucznym cigiem, o sile cigu, sigajcej cz-
peratura podgrzania wody lub powietrza moe by stokro do 100150 mm supa wody, obmurowa-
ograniczona. nie powinno by wykonane z opancerzeniem, gdy
W nowoczesnych elektrowniach coraz czciej wwczas mae nawet nieszczelnoci mog spowo-
jest stosowane midzystopniowe pobieranie pary dowa due straty cieplne. Do mniejszych jedno-
do podgrzewania wody; w takim wypadku podgrze- stek opancerzenia nie daje si, lecz naley dawa
wacz wody moe wyzyska stosunkowo niewiele materja izolacyjny midzy murem szamotowym
ciepa gazw wylotowych. 1 ceglanym.
Stosujc podgrzewacz powietrza, rwnie nie Straty na p r o m i e n i o w a n i e w kotach
zawsze mona wyzyska ciepo gazw wylotowych starszej konstrukcji, wahajce si przy normalnem
do dowolnych granic. W paleniskach na py w- obcieniu od 5 do 10%, s zredukowane w no-
glowy spotyka si czasem temperatur podgrzane- wych kotach do 23%, a nieraz nawet do \%.
go powietrza 300400C; w paleniskach ruszto- Maa strata na promieniowanie ma ogromne zna-
wych tak wysoka temperatura jest niedopuszczal- czenie dla kotw pracujcych przy obcieniu,
na (wyjanimy to niej). Wskutek tego spotyka wahajcem si w duych granicach.
si obecnie do czsto ustawianie przy kotle jed- Dawne koty wykazyway krzywe sprawnoci
noczenie podgrzewacza wody i podgrzewacza po- w funkcji obcienia o do ostrym przebiegu: opa-
wietrza, jeli chcemy osign bardzo wysok day bardzo szybko na d od maximum przy
sprawno. zmniejszaniu si obcienia; koty nowoczesne po-
Podgrzewacze powietrza przyjy si bardzo siadaj krzyw sprawnoci o przebiegu znacznie
dobrze w zastosowaniu do kotw z paleniskami na agodniejszym,
py wglowy, przy paleniskach za z rusztami me- Gwnemi czynnikami s w tym wypadku no-
chanicznemi s budowane, ale sprawiaj wiele ko- woczesny ruszt i dobre obmurowanie. O wpywie
potw. rusztu mwilimy wyej.
Podgrzane powietrze podnosi temperatur w pa- Bezwzgldna ilo ciepa, stracona przez pro-
lenisku, co jest bardzo pomylne dla procesu spa- mieniowanie obmurza, niewiele zaley od obci-
lania i przenoszenia si ciepa na cianki opomek, enia. Przy badaniu kota opomkowego okazao
ale bardzo szkodliwe dla obmurza komory, W no- si, e przy poowie obcienia strata ciepa jest
woczesnych komorach mamy ju i tak wysokie mniejsza o 6%, a przy 1/4 obcienia o 16%, ni
temperatury (12001380"C), bez stosowania pod- strata przy penem obcieniu 1 ).
grzanego powietrza. Umieszczenie nir chodzcych Jeli rozpatrzymy ciepo stracone przez pro-
komor paleniskow w palenisku na py wglowy mieniowanie w odniesieniu do ciepa doprowadzo-
jest atwe, natomiast przy ruszcie, wymagajcym nego do paleniska, to okae si, e strata na pro-
z natury swej dostpu dla obsugi, mona zasto- p
mieniowanie przy maem obcieniu jest tem wik-
sowa chodzenie cian tylko czciowe, co nie sza, im wiksza jest strata na promieniowanie przy
zawsze obnia temperatur w palenisku do odpo- penem obcieniu. Z przeprowadzonych bada
wiedniej wysokoci, pozwalajcej na zastosowanie otrzymano, e kocio majcy strat promieniowa-
podgrzanego powietrza. Poza kopotami z komo- nia 5% przy penem obcieniu, wykaza przy
r, s wiksze jeszcze kopoty z rusztem. 1/4 obcienia strat na promieniowanie 16,f>>
Chocia podgrzane powietrze chodzi rusztowi- a kocio pracujcy ze strat 2,8% przy penem
ny, dziki duej szybkoci przepywu, wywoanej obcieniu mia przy 1/4 obcienia straty 9,2',.
wiksz objtoci podgrzanego powietrza, to jed- O ile wic w pierwszym wypadku sprawno ko-
nak trwao rusztowin, wskutek pracy w wyso- ta, przy przejciu z penego obcienia na wier,
kich temperaturach, obnia si znacznie, ruszto- obniya si wskutek strat na promieniowanie o
winy wymagaj uycia specjalnego eliwa, co zno- 10,6%, to w drugim wypadku tylko o 6,4^.
wu podraa ruszt, pozatem ruszty na podgrzane Powysze wyjania, jak wane jest dobre obmu-
powietrze wymagaj wgla niekoksujcego, ubo- rowanie kota, pracujcego przy zmiennem obci-
giego w czci lotne. eniu.
Powysze przyczyny wpyny na to, e przy Reasumujc powysze, stwierdzamy, e kou)
uyciu rusztw obniono obecnie temperatur pod- nowoczesne odznaczaj si wysok sprawnoci
grzanego powietrza z 300"C na 200"C, a spotyka poniewa maj:
si te zdanie, e nie powinno si przekracza a) mae straty popielnikowe (rusztowiny odpo-
150"C. Mamy wic znaczne ograniczenie zastoso- wiednio dobrane),
wania podgrzewacza powietrza dla podniesienia b) mae straty na niezupene spalanie (ruszt &
sprawnoci kota. strefowej regulacji i odpowiednia komora),
Okrelana w bilansie cieplnym strata, jako re- c) due wyzyskanie ciepa w przegrzewaczu,
s z t a do 100%, wykrywa straty na promieniowa- d) wyzyskanie do moliwych granic ciepa *
nie, nieszczelnoci obmurza i lotny koksik plus podgrzewaczu wody i w podgrzewaczu powietrz*-
reszta strat, nieuchwyconych w obliczeniu. W no-
woczesnych kotach obmurowanie jest wyknywa- Arch. f. War. 1932, str. 157.
PRZEGLD TECHNICZNY - 1934
e) mae straty promieniowania (staranne obmu- W tabeli 2 zestawione s wyniki pracy kota
rowanie) , 1200 nr, otrzymane przez firm H. Cegielski z Od-
f) mae straty wylotowe. dziau Gospodarki Cieplnej w Hucie Falva. Jeli
Na pytanie, czy w Polsce podamy za nowemi uwzgldnimy, e kocio ten pracuje przy zmien-
prdami w budowie kotw parowych, najlepsz nem obcieniu, to trzeba stwierdzi, e otrzyma-
odpowiedzi bdzie rozpatrzenie wynikw bada, ne wyniki, a mianowicie roczna rednia spraw-
przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Dozoru no 81,5, 82,1, 81,8%, s nader pochlebne zarw-
Kotw nad 4-ma kotami rnej wielkoci, wy- no dla kota, jak i dla kierownictwa ruchu.
konanemi przez firm H. Cegielski w Poznaniu TABELA 2.
(tabela 1). Roczne dane ruchowe k o t a 1 200
w Hucie Falva.
Rok 1930 1931 1932
Kocio w ruchu . godz, 7 546 7 594 6 624
w reperacji 1214 1 166 1248
,, odstawiony 888
Roczna ilo godzin - . . 8 760 8 760 8 760
Roczna produkcja pary tonn 284 430 328 140 272 050
rednia roczna pro-
dukcja pary . . t/godz 37,8 43,3 41,1
rednie natenie pow.
ogrzew. . . kg/m godz 31,5 36,1 34,2
Rocznie spalono wgla . t 38 750 j 44 300 36 800
Wielokrotno odpa-
r o w a n i a . . . . kg/kg 7,35 7.40J 7,38
rednia roczna s p r a w n o % 81,5 82,1 i 81,8
Na rys. 4 pokazana jest krzywa sprawnoci w
funkcji obcienia kota 700 n r ; przebieg jej jest
agodny.
Rozpatrujc bilanse, zestawione w tabeli, wi-
dzimy, e sprawno kota od 200 do 1200 nr pow.
ogrzew, wynosi 83 do 88,3%, straty popielnicowe
s mae, zwaszcza charakterystycznie maa jest
strata popielnikowa kota z paleniskiem na py
Rys. 3. Kocio o powierzchni ogrzewanej 1 200 m3, wglowy, wynoszca 0,2%. Rwnie straty na pro-
najwikszy ze zbudowanych w Polsce. mieniowanie s niewielkie, co mona wnioskowa
W kolumnie pierwszej podane s wyniki bada- na podstawie rubryk, podanych jako reszta strat.
nia kota sekcyjnego 200 rrr pow. ogrzew., pracu- Jedynie wiksza strata jest w kotle 300 nr. Przy-
jcego przy pomocy cigu naturalnego, a wic czyn tej straty wyjaniem powyej. Przytoczo-
z wysok temperatur spalin wylotowych za pod- ne bilanse upowaniaj do wycignicia wniosku,
grzewaczem wody. Podczas pomiaru stwierdzono e Polska nie pozostaje w tyle w budowie kotw
temperatur gazw za ekonomizerem 217, mimo o wysokiej sprawnoci.
to kocio wykaza sprawno 83%. Obmurowanie Utrzymanie wysokiej sprawnoci w ruchu uat-
wykonane jest bez opancerzenia. wiaj instalowane coraz czciej specjalne prze-
W drugiej kolumnie mamy wyniki bada kota dmuchiwacze sadzy. Poniewa caa praca przy
300 nr o sprawnoci 85,4 %, o obmurowaniu wy-
konanem rwnie bez opancerzenia. Kocio o 700
m2, o sprawnoci 86,2%, i kocio o 1200 m2 i spraw-
noci 88,3%, maj obmurowania wykonane z opan- 90
2
cerzeniem. Reszta strat kota 300 m wynosi 5,88,
co jest duo w porwnaniu ze strat 2,89% kota
200 nr; zostao to wywoane gwnie przez usta- t 70
wienie kota 300 n r tu przy bramie, przez kt- 3
r wjedaj do kotowni szerokotorowe wagony
z wglem. Naley nadmieni, e pomiar by doko- i
nany w zimie.
Koty 200, 300 i 700 m2 maj ruszty mecha-
niczne, kocio 1200 nr, najwikszy w Polsce (rys- 40 50 10 70 &> ao IDO no no
3) pracuje z paleniskiem na py wglowy. Szcze- obcienie u %
gy budowy tego kota omwiem w referacie na
III Zjedzie Inynierw Mechanikw w Warsza- Rys. 4. Krzywa sprawnoci, jako funkcja obcienia kota
o pow. ogrzewanej 700 m-.
wie 1 ), wyniki bada podane byy przez p. in.
Fickiego w referacie p. t. Koty opalane pyem obsudze tych przedmuchiwaczy sprowadza si do
wglowym", wygoszonym na IV Zjedzie Iny- otwarcia wentyla i obracania rury zapomoc k-
nierw Mechanikw 2 ) . ka lub acucha, wic palacze pamitaj o prze-
*) Przegld Techniczny 1929 r str, 672. dmuchiwaniu kota, gdy tymczasem przy rcznej
2
) Przegld Techniczny 1930 r., str. 871. obsudze trzeba pilnowa ludzi, ktrzy niechtnie
98 1934 - PRZEGLD
In. T. WRBLEWSKI
zakad energetyczny musi si w swej pracy liczy. Wrd sposobw pokrywania szczytw
c
mierny pod ni szybko, z jak kocio dostosowu- prdzej dostosowuje si kocio z paleniskiem p v
je si do zmian obcienia. owem (28 sek), najwolniej wodnorurkowy z cia
Pojcie elastycznoci naley odrni od poj- giem naturalnym (190 sek), "
cia regulacji ruchu kota; regulacja ruchu oznacza
mono nastawienia ruchu kota tak, by przy da-
nem obcieniu kocio pracowa z moliwie mae- 40 19QS*J/A \_y*
2
mi stratami dodatkowemi, z moliwie maemi wa- kgjm h -100%
haniami i szarpaniami rusztu; dotyczy to zwasz-
1
30
cza zakresu midzy najwikszem i najmniejszem
obcieniem paleniska. ?0
Ujcie pojcia elastycznoci w cyfry, celem u- a
moliwienia porwnania elastycznoci rnych 10 29
kotw, napotkao na trudioci, Zwizek In. 27
Niemieckich zaproponowa, by wyrazi j stosun- 0 to 15 min 20
kiem ( 1 przyrostu produkcji pary do czasu Rys. 5. Kocio wodnorurkowy z rusztem zwykym z ci-
\ &t j giem naturalnym potrzebowa 190 sek na podwojenie pro-
n a t o zuytego. Schulte i P r e s s e r przyjli w swo- dukcji pary (regulacja samoczynna).
ich b a d a n i a c h , jako cyfr p o r w n a w c z , czas w
s e k u n d a c h , p o t r z e b n y do podwojenia produkcji Zastanowimy si, co wpyno na zwikszenie
pary, p r z y c z e m z a p u n k t wyjcia wzito 5 0 % pro- elastycznoci kotw w porwnaniu z kotami da-
dukcji normalnej danego k o t a . Przy pomiarach wniejszego typu i jakie wymagania naley im sta-
wia, jeli maj by uyte do celw pokrywania
40
U 100% szczytw obcie.
Podstawowym warunkiem elastycznoci kota
jest mono szybkiego doprowadzenia wikszych
iloci ciepa do paleniska kotowego, ew. szybkie-
30 go zmniejszenia obcienia cieplnego komory.
\
- -50% Rozpada si to na zagadnienie doprowadzenia
paliwa, doprowadzenie odpowiedniej iloci powie-
l trza bez wyzibiania komory oraz dobrego spale-
10 nia paliwa i wytworzonych gazw,
o to T5 min 20
Rys, 3. Kocio opromieiriowany z paleniskiem pyowem
potrzebowa 28 sek na podwojenie produkcji pary (regulacja
samoczynna),
0 5 W 15 min 20
Rys. 6. Rnica elastycznoci kotw przy zasilaniu odrcz-
nem i samoczynnem.
Najprociej i najatwiej daj si te zagadnienia
rozwiza przy paleniskach na gaz, na paliwo
pynne, na py; w naszych jednak warunkach pa-
leniska te prawie wcale nie wchodz dotychczas
w gr, przeto je pomijamy. Podkrelimy tu jedy-
nie, e, dziki swej atwej regulacji, palniki pyto'
we, na paliwo pynne i gazowe nadaj si specjal-
nie jako urzdzenia dodatkowe, uruchomiane
chwili nadejcia szczytu, W paleniskach ruszto-
0 10 15 min wych doprowadzenie zwikszonej iloci paliwa zo-
Rys. 4, Kocio wodnorurkowy z rusztem z regulacj strefo- stao rozwizane przez udoskonalenie napdu; za-
w z podmuchem potrzebowa 68 sek na podwojenie pro- kres regulacji wynosi obecnie 1 : 8 ~j- zmienna n*
dukcji (regulacja samoczynna). ba obrotw silnika.
dy stosowano samoczynne regulatory zasilania Zastosowanie regulacji strefowej dopywu Pf
syst. Hannemann'a. Wykresy 3, 4, 5, 6 ilustruj wietrz pozwala na doprowadzenie odpowiedni*
wyniki pomiarw, iloci powietrza dla kadego obcienia.
Z pomiarw tych wida, e koty w bardzo Warunki za dobrego spalania paliwa i *
a2
krtkim czasie dostosowuj si do obcie; naj- uzyskano przez wprowadzenie budowy dostae
PRZEGLD TECHNICZNY - 1 934 101
nie wysokich komr i wyzyskanie promieniowa- Koty opromieniowane s bardziej elastyczne,
nia gazw do nagrzewania paliwa. ni koty nieopromieniowane; zwizane to jest
Jakie znaczenie dla ruchu kota ma regulacja z wiksz mas obmurza, ktra przy wzrocie ob-
strefowa i wysoko komory, uwidoczniaj rys. 7 cienia pochania pewne iloci ciepa, przy od-
cieniu oddaje.
Koty nieopromieniowane
ulegaj wskutek zmian wa-
runkw cieplnych obmurza
uszkodzeniom wyprawy pa-
leniska, czego niema w ko-
tach opromieniowanych, w
ktrych opomki pochaniaj
dodatkowe iloci wyproduko-
wanego ciepa.
Zmiany obcienia starych
kotw wywoyway i wywo-
uj plucie i pienienie si;
wskutek spadku cinienia i
doprowadzenia w tym okre-
sie do paleniska nowych ilo-
Varstv i* lOn im ci ciepa, nastpuje gwa-
3 i ti m ISZl i towne parowanie, zmniejsze-
Mi 1
Warstwa 95mm
-
1
3& bieg rusztu nie objtoci parowej i plucie
::
:44t kota; przy zagszczeniu za
20 ta soli w przestrzeni wodnej
i A \
pienienie si. W kotach nowo-
15 fL \
z Cfl4 czesnych, a zwaszcza przezna-
10 -
c 0> A
'X l czonych do obcie zmien-
5 -t-- nych, aby zabezpieczy si
I /1 \- przed temi objawnmi, stoso-
i I
/ii t IV
wane s: dobry obieg wody,
B dua objlo parowa, dosta-
Rys. 7 AD. Znaczenie regulacji strefowej i wysokoci komory dla ruchu kota.
teczne rednice rur cyrkulacyj-
i 8. Rys. 7 A, odnoszcy si do zwykego rusztu, nych, czysto wody zasilajcej.
wskazuje, e przez cz rusztu przepywa po- Kocio wic przeznaczony do pokrywania szczy-
wietrze w niedostatecznej iloci, przez cz w tw musi odpowiada nastpujcym warunkom:
wielkim nadmiarze (linja O2 rys, 7A), zibic ko-
mor (rys. 8). Rys. 7A i B oraz rys, 7C i D wska- 1) odznacza si przecialnoci, a wic mie
zuj, e dziki wzrostowi komory zmiana obci- dostatecznie due palenisko, ruszt i wentylatory
enia przy komorze wyszej przesuwa bardzo nie- podmuchowe oraz wycigowe, atwo regulacji
znacznie stref spalania, czyli e zwikszony do-
pyw paliwa nie zakca spalania w tym stopniu, Warstwa W mm y~~Jjg przed podgrzewaczem
co w komorze poprzedniej, i spalanie odbywa si Bieg II I
rwnie szybko, jak przy mniejszem obcieniu. Spalono 95Okg/hwgl{ 4 01270z
Powysze stanowi zasadnicze warunki elastycz- 1PSOP
noci; warunki ponisze s drugorzdne, lecz po- _ 8051
dane. 7 O 4552
950p
Ze wzgldu na atwo zmian ruchu kota, po- 765t
?9Qz
dana jest przy kotach, przeznaczonych do po- 950p
krywania obcie szczytowych, automatyka re-
gulacji; w przeciwnym wypadku konieczna jest
wiksza ilo personelu i przewiczenie obsugi 1 2 3 4 5 e 7 Z.ft
w sposobie regulacji. W kadym razie, czy jest C02 10,9 8,7 10,5 41 0,4 0.2 0,3 10,78,0
automatyka, czy nie, nieodzowne jest zainstalowa- c*c 0,1 0,3 - - - - - 8,6 - -
nie paromierza do okrelania kadorazowego ob- o? 0,3 0,3 5.5 16,3 20,4 ?0fi 20.5 12.0
cienia kota. co 11,7 18,9 4~,4 0,5 - -
-
0.7 -
Koty obecne s tak budowane i ze wzgldu H2W4 4,8 2,2 0,2 - - - : -
na dobre warunki pracy przy zmiennem obcie- "przed przegrze waczem ** za przegrzewaczem.
niu powinny by budowane, by krzywa spraw- Rys. 8.
noci kota bya moliwie paska. Koty starego
typu maj krzyw sprawnoci strom; zwizane to cigu i dopywu powietrza, a wic mie regulacj
jest z chodzeniem komory paleniskowej przy ma- strefow dopywu powietrza;
ych obcieniach. Regulacja strefowa wpywa
korzystnie w tym kierunku. Zarazem gra tu rol 2) wykazywa atwo regulacji;
wielko pow, podgrzewaczy, gdy przy forsowa- 3) mie pask krzyw sprawnoci wie si
niu mog powstawa straty cieplne. to z regulacj strefow i z du powierzchni
102 1934 - PRZEGLD TECHNICZNY
podgrzewaczy, by unikn strat przy przecieniu ew. wikszej iloci kotw czynnych lub urucho-
lub odcieniu; mianych dodatkowo na okres szczytu,
4) nie powinien plu. Niemono stosowania najkorzystniejszego
Stwierdzi naley, e na koty przecialne, tym wypadku rozwizania czy si z krajo-
a wic elastyczne, nadaj si szczeglnie koty wemi warunkami przemysowemi. Przemys nasz
opromieniowane. potrzebuje jednostek mniejszych, ni przewanie
Wypenienie tych warunkw stwarza elastycz- spotykany typ kota przemysowego; przecitna
no kotw, nie ustpujc elastycznoci silni- wielko kota przemysowego wynosi u nas 100
kw, a nawet mogc j przewysza. 200 m2 pow. ogrzewanej. Dopiero wiksze zaka-
dy przemysowe i elektrownie uywaj kotw
Czas, potrzebny na uruchomienie silnikw, po- o pow, ogrz, 300 m2, t, zn, o wielkoci przecit-
daje zestawienie I. nego kota przemysowego, spotykanego np, w
. ZESTAWIENIE I. Niemczech. Jednostki 500 m2 spotyka si u nas
C z a s p o t r z e b n y n a u r u c h o m i e n i e i o b c i e - rzadko, 2 za tylko jeden kocio w Polsce ma pow
nie silnikw. 1200 m .
Turbina parowa ze stanu nagrzanego przynajmniej 300' sek W zwizku z tem nie ma u nas zastosowania
Turbina Ljungstroma ze stanu zimnego . . . , . 300 ,, kocio opromieniowany; uywany jest typ kota
Turbina zasobnikowa (tylko przeczy i obciy) 60 ,.,
Silnik Diesela 180 dawniejszy, jedynie z t rnic, e wysoko ko-
mory paleniskowej ulega zwikszeniu; ukad rusz-
Z porwnania tych danych z wykresami rys, tu i sklepie pozosta dawny. Normalne obcie-
3-7-5 wida, e elastyczno kotw wcale nie jest 2
nie tych kotw wynosi 2528 kg/m godzM nor-
gorsza. Poniewa za wskutek ulepszenia materja- malne przecienie wynosi okoo 25%, Specjal-
u i konstrukcji wzrosa pewno ruchu kota, nych bada elastycznoci i przecialnoci tych
przeto odpada konieczno przewidywania wik- kotw nie przeprowadzano, z wyjtkiem dwch,
szej rezerwy kotowej ni turbinowej, ktre mi s znane.
Siownia, wyposaona w nowoczesne koty pa- W jednym wypadku obcienie kota z produk-
rowe o wysokiej wydajnoci, stanowi nietylko re- cji 0 podniesiono w cigu 7 minut do obcienia
zerw chwilow, ale i sta; natomiast zasobniki 25 kg/m2godz.; kocio oczywicie by w stanie
nie stanowi rezerwy dla kotw, tak jak turbiny gorcym; pomiar ten daje pojcie w pewnym stop-
zasobnikowe nie stanowi rezerwy dla turbin nor- niu o elastycznoci kota i sprawnoci obsugi,
malnych. Zasobniki stanowi rezerw jedynie
w tym wypadku, gdy s naadowane; w stanie nie- W drugim wypadku dostawca chcia udowod-
naadowanym rezerw nie s. ni wysoko przecialnoci kota. I, rzeczywi-
cie, kocio w cigu 1 godziny pokrywa obcie-
Biorc pod uwag koszty zakadowe rnych in- nie okoo 49 kg/m2 zamiast 25 kg; wynikiem tego
stalacyj do pokrywania szczytw (zestawienie II), byo spalenie sklepie.
dochodzimy do wniosku, e najwaciwszem roz-
wizaniem jest pokrywanie obcienia przez siow- Dwa te przykady wskazuj, e koty tego ro-
nie wysoko przecialne, przez co powstaj nie- dzaju elastyczne s, lecz nie s przecialne, a to
znaczne koszty dodatkowe; osiga si przez to re- wobec maej odpornoci obmurza, a zwaszcza
zerw chwilow i sta. sklepie, na wysok temperatur.
Elastyczno kotw obecnie u nas stosowanych
ZESTAWIENIE II. mona zwikszy jeszcze przez zastosowanie re-
Koszty z a k a d o w e siowni. gulacji strefowej i podmuchu; zarazem poprawi!'
mk. niem/kW krzyw sprawnoci (przypominam tu rys. 8 z tu-
Zasobnik Ruthsa . 194 kadem temperatur w komorze).
Zasobnik o staem cinieniu . 80
Silnik Diesel'a . 225 Odnonie za przecialnoci kotw, krajw
Siownia parowa 234 wytwrnie kotw miayby wdziczne zadanie zna-
Przecialna parowa siownia szczytowa (nadwyka le takie rozwizanie, by jednostki o 300 nr po*
kosztw w stosunku do zwyczajnej siowai parowej) 40 ogrz. mona byo przecia o okoo 5060:
Siownia o zdolnoci 70%-go pokrycia 110
bez szkody dla konstrukcji. Konstrukcja powan
Wreszcie naley podkreli, e najlepsz rezer- by tego rodzaju, by koszt jej nie by zbyt T
w energji jest paliwo. Zestawienie III podaje ilo- soki i by nadawaa si wanie dla jednosta
ci wgla, pary i wody, potrzebne do zakumulo- 300500 m .
2
wartoci CO;.. Ta ostatnia, mierzona przed prze- Przeprowadzone w tej instalacji przez Stw
grzewaczem pary, nie wychodzi poza 14,5%. Dozoru Kotw w Warszawie cieplne pomia
Przy obcieniu normalnem temperatura pomie- gwarancyjne wykazay, e koty osigaj gwaran-1
nia nie przekracza zwykle rednio okoo 1400"C, towan normaln wydajno w wysokoci 2
dochodzc jednak w okresach krtszych obci- kg/m2h, jak 2 rwnie maksymaln w cigu godzi"
e maksymalnych mniej wicej do 1450C, a na- ny 24 kg/m h. W stosunku do wydajnoci przed
wet i nieco wyej, z chwilowemi wyskokami do
1500"C. rednie temperatury w komorze s od-
powiednio nisze. W tych warunkach wyniki pod
wzgldem konserwacji komr s naog zadowa-
waajce, bo bez wikszych napraw wytrzymuj
one do 10 00012 000 godzin pracy i wicej.
W nastpnej instalacji mamy interesujcy przy-
kad przebudowy 2-ch kotw starszej konstruk-
cji i wyposaenia ich w nowoczesne paleniska.
Mowa tu p kotach opomkowych komorowych,
syst. W. Fitzner i K, Gamper,
a
z rur opadow, o
pow. ogrzew.
2
kota 361 m i przegjrzewacza pary Rys. 3. Palnik wirowy AEG.
102,5 m , z rusztami mechanicznemi syst. Krope- A dopyw pyu; *B dopyw powietrza wtrnego.
lina i z maemi komorami dawniejszej konstruk-
cji, w ktrych rednia odlego rusztu od opo- przebudow oznacza to jej zwikszenie o 25
mek wynosia okoo 900 mm. 30 %. Przy obcieniu normalnem sprawno obu
Dwukrotnie przeprowadzone pomiary cieplne kotw otrzymano w wysokoci 78,48%, ktr,
przed przebudow, przy spalaniu na rusztach mia- jeli si porwna ze sprawnoci przed przebudo-
u wglowego, day pod wzgldem sprawnoci w (rednio ok. 64%), to z tej strony otrzymane
wartoci podobne, bo wynoszce 63,7%, wzgl. wyniki naley uwaa za bardzo dobre, nie wcho-
64,1%, przy nateniu powierzchni ogrzewanej dzc w spraw oglnej (gospodarczej) sprawno-
16,7, wzgl. 15,3 kg/nrh. Kierujc si gpwnie po- ci, czy ekonomji przebudowanej instalacji. Wa-
trzeb zwikszenia wydajnoci, usunito dotych- ciwie jednak dopiero pod tym ktem widzenia
czasowe paleniska, instalujc nowe pyowe. wymagaoby to rozpatrzenia, z uwzgldnieniem
Istotnej zmianie musiaa przy tem ulec komora lokalnych potrzeb i warunkw.
paleniskowa. Wzgldy bezpieczestwa, poza in- Bilans cieplny przedstawia si dodatnio i wska-
nemi zastrzeeniami, wymagay zmodyfikowane- zuje, e spalanie byo praktycznie zupene, Tak
go wykonania rury opadowej w tej naog sztyw- znaczna rnica sprawnoci przed przebudow
nej konstrukcji kota. Rys. 2 przedstawia stan po i po niej wskazuje, jak ze warunki spalania stwa-
przebudowie, Obydwa koty zostay wyposaone rzaj dawniejsze paleniska rusztowe z ma i nis-
w jeden myn cepowy A.E.G. Resolutor. Do spa- k komor paleniskow.
lania pyu su po dwa palniki w kadym kotle, Mia wglowy by doprowadzany do mtyna
umieszczone poziomo w przedniej cianie komo- bezporednio z pod pczki (bo i tu mowa o in-
ry. S to palniki wirowe konstrukcji A. E. G. stalacji na kopalni wgla), to te wyrnia si
du zawartoci wilgoci, wynoszc w czasie
pomiarw rednio 21,9%. W normalnych warun-
kach ruchu zawarto wilgoci ma dochodzi <ol
25%. Podsuszanie wgla odbywa si bezpored-
nio w mynie zapomoc gorcych spalin, zasysa-
nych z obu komr paleniskowych. Tak wysoka
zawarto wilgoci wgla kamiennego uytego do
przemiau bez oddzielnego podsuszania, a tylko
w samym mynie, zasuguje na wyrnienie, w
obejmuje ju najwysze praktycznie zachodzce
wilgotnoci w naszych miaach wglowych.
parze z tem idzie temperatura spalin doptows;
dzanych do myna dla suszenia wgla, o rednici
wartoci przy mynie 485C. Jeli si uwzgldni
e zapalanie si pyu o wikszej zawartoci cz-
ci lotnych zaczyna si ju w temperaturze oko1
500" C, to wnosi mona, e w danym wypadku p
jest potrzebna pewna ostrono, zwaszcza pffl
Rys. 2. Kocio syst. W. Fitzner i K. Gamper po przebudowie zmiennej zawartoci wilgoci, aby nie nastp' -
1
na opalanie pyem wglowym.
i palniki 2 wentylator,i doprowadzenie powietrza wtrnego; zapalenie si pyu w mynie. Rozkad redni
3 doprowadzenie gorcych spalin do myna. lokalnych temperatur w komorze paleniskowi
(rys. 3). ciany komory s chodzone powietrzem. mierzonych pirometrem optycznym, jest widw2'
Poza palnikami powietrze do spalania jest do- ny na rys. 4.
prowadzone przewidzianemi otworami w cia- W czasie obcienia normalnego lokalne \W
nach komory paleniskowej. Dysponowana droga peratury pomienia utrzymyway si rednio
spalania jest stosunkowo krtka, bo wynosi oko- granicach 13151410C, w zalenoci od miejsca
o 55,5 m. pomiaru, przy nadmiarze powietrza w okw
PRZEGLD TECHNICZNY - 1934
105
pierwszych rzdw opomek 53% i zawartoci niej topliwych. uel zbadany w laboratorjum
CO., w tem miejscu 12,5%. Podczas maksymalne- wykaza:
n
temperatur spiekania (zmikczania)
go obcienia w cigu godziny (24 kg/rrrh), w 1380 C, temperatur topliwoci 1405C (rozlanie
czasie ktrego spalanie (z winy wentylatora) od- si stoka nastpio w temp. 1425C). T was-
no trudnej topliwoci popiou, obserwowan w
niektrych wglach Zagbia Dbrowskiego, na-
ley zaliczy do dodatnich, bo jak wiadomo
atwo topicy si popi dziaa zwykle szkodli-
wie na materja ogniotrway, a tem samem ogra-
--i---palnik
470
Rys. 5. Kocio konstr. Duquenne'a. Przekrj poduny. Rys. 7. Palnik.
1 palnik do pyu wglowego; 2 palnik do gazu wielkopiecowego; A dopyw pyu; B dopyw powietrza wtrnego.
rUS wlelrzn
7 " j' P Y " l * przegrzewacz paryi 5 podgrzewacz wody;
o podgrzewacz powietrza; 7 wentylator do spalin; 8 wentylator
do powietrza: 9 rura opadowa.
e opomki s ukadu pionowego. Wewntrzna
rednica opomek wynosi tu tylko 52 mm; poziomo
Naley nadmieni, e mimo osigania przyto- uoone sekcje s nie wykowate, lecz proste.
czonych wysokich temperatur w komorze paleni- Dalszy odrbny szczeg konstrukcyjny jest ten,
skowej nie zaobserwowano wyranego topienia e poczenie kadej sekcji z walczakami jest roz-
si popiou i jego ciekania po cianach, co wska- bieralne, a mianowicie jest to poczenie na ru-
zuje, e popi spalanego wgla naley do trud- by ze stokowem uszczelnieniem w styk (rys. 6),
106 1 9 3 4 - PRZEGLD TECHNICZNY
ulegaj zwykle zuyciu grne (na prawo od drogi W kosztach robocizny (warsztatowej) tej insta-
pyu do separatora) odcinki, ktre wymagaj zmia- lacji zawarte s wiadczenia socjalne, a nastp-
ny lub naprawy po 170200 godzinach pracy. Ju nie koszty warsztatowe, jak napd maszyn i t. p
nieco wolniej zuywaj si dolne. W nastpnych Koszty przemiau zwiksza oddzielne suszenie
stopie zuycia coraz bardziej maleje, bo mog pra- wgla. I tu znowu dla jednej instalacji przytoczy-
cowa od 500 do 1500 godzin, przyczem najdu- my tylko koszty suszenia 1 t wgla:
ej wytrzymuj na odcinku prostym z lewej stro-
ny, Naprawa, polegajca na wymianie poszcze- rozchd prdu 2,45 kWh a 3 gr 0,07 zt
glnych uszkodzonych odcinkw, wymaga 1 3 wgla 0,03 t a 10 z. . . . . . 0,30
godzin. Inne czci, jak osony bocznych cian robocizna:
myna i poszczeglne czci separatora, wymaga- a) eksploatacyjna: 0,03 dniwki a 8,30 z. , 0,25
j naprawy po 1000 2000 godzin pracy, W b) warsztatowa: 0,015 dniwki a 15,0 z. . , 0,22
wentylatorze do mieszaniny pyu i powietrza zu- c) czyszczenie: 0,015 dniwki a 4,45 z, . , 0,07
ywaj si gwnie opatki, ktre trzeba zmienia Razem . . 0,91 t,jt 2
po okresie pracy od 1000 do 1500 godzin, Jak
z powyszego wynika, naprawa szybko zuywaj- W tych kosztach suszenia nie uwzgldniono je-
cych si czci myna moe trwa krtko i z tej szcze podawania wgla (zapomoc dwigu) do su-
strony potrzebne zatrzymywanie kota wyposao- szenia. Pozycja ta skada si w zasadzie prawie
nego w jeden myn moe wymaga najwyej kilku wycznie z robocizny i wynosi 0,44 z./t, Razem
godzin, za to mniej wicej po okresie pracy od koszt suszenia w omawianej instalacji wynosi
1000 do 1500 godzin (czyli od 1,5 do 2-ch miesi- 1,35 z./t; do tego dochodz jeszcze podane wyej
cy cigej pracy) myn z wentylatorem wymaga koszty samego przemiau.
gruntowniejszej naprawy, na co potrzeba postoju Przytoczone dane, dajc pewien orjentacyjny
kilkudniowego. pogld na granice, w jakich obracaj si w nie-
Spalanie wgla w postaci pyu pociga za sob ktrych naszych instalacjach koszty przygotowa-
dodatkowe koszty zwizane z mieleniem wgla. nia 1 t pyu wglowego, dotykaj zarazem jednej
Zebrane dane o kosztach przemiau z omwio- ze sabszych stron palenisk pyowych.
nych instalacyj naley potraktowa tylko jako Poruszone tu zagadnienia miay na celu dorzu-
orjentacyjne, bo mog by odmienne ujcia spo- cenie pewnego materjau dowiadczalnego, na
sobw wylicze. podstawie pomiarw i wzitego z praktyki, w
Jedna z instalacyj, ktra ma za sob kilkuletni sprawach palenisk i kotw na py wglowy na
okres pracy, podaa nastpujce koszty przemia- gruncie krajowym.
u 1 t wgla:
rozchd prdu: 25 kWh a 3 gr. 0,75 z, R E S U M E
czci wymienne do mynw . 0,50
robocizna przy naprawie , . 0,40 ,, L'article contient la description de quelques installations
de chaudieres a vapeur en Pologne, reconstruites pour !c
Razem . . 1,65 z. chauffage ,a charbon pulverise, ainsi que des renseignements
W drugiej instalacji: sur leur marche et sur les resultats des essais executes park
r o z c h d p r d u 3 0 k W h ,a 3,5 g r . 1,05 z . Societe pour la surveillance des chaudieres a vapeur, L'auteur
czci w y m i e n n e . . . . . . 0,56 decrit une chaudiere Garbe, deux chaudieres Fitzner & Gara-
robocizny nie podano . . . . per et une chaudiere Duquenne. II analyse d'une manier de-
taillee les principaux facteurs de travail de ces installations,
Razem . . 1,61 z . comme la construction de la chaudiere, la qualite du charbon,
sa pulverisation 1'intensite de combustion dans le foyer elc
W trzeciej instalacji: Les resultats des essais sont representes par des courbesii
rozchd prdu 24 kWh a 3 gr 0,72 z. rendement et suivis par des considerations sur 1'elasticite des
czci wymienne; a) lane 0,4 kg a 40 gr 0,16 ,, chaudieies decrites et sur les difficults de leur marche
,, b) walcowane: 0,3 kg a 40 gr. . 0,12 ,, (cendre et scorie). A. la fin les frais de preparation k
robocizna: 0,07 dniwki a 15 z. .__. 1,05 ,, charbon pulverise sont colcules pour 3 installations dinrses.
Razem . . 2,05 z.
lub (2)
l ? + 3
2
A X A % ~ A 2 A 3 A 3 A 1 =& ) jak wyej . . . (5b)
2
Przez Aj oznacza bdziemy naprenie obwo- b Pb
dowe, przez A., osiowe, przez A-, promie-
2 2 2
6 a \p
niowe. W przypadku (5a), to jest, gdy cinienie pa-
Jeeli naprenia gwne Au A, i A., s (ka- nuje wewntrz rury, mamy dla powierzchni we-
de z nich) sum dwch innych napre (rwno- wntrznej ( p = a ) i powierzchni zewntrznej
ci 3), a mianowicie: ( 6)
A1 = a1 fS1, A = B + Sa, A3=a3-\-S3,
J
(3)
to rwno (2) przybiera posta (4).
a s
i "t" + 3 x 2 a a 3 i + Si + S 2 2 +
a a 2 a a a a a a 2
rJmTlJffl,n~ 2 f e 2
=S3(I) 0.
100,000 ' "
Omyka bowiem w granicach od 0 do 700 C nie
przekracza nigdzie 0,7%. Zgodnie z powyszem,
'Wzory te w postaci
a
2 6 ) Po opracowaniu tych przyblionych upraszczamy"-
c r n obliczenie wzorw autor zapozna si z innem uproszn*'
I furt >2 ful)' -=" jr . M niem, podanem przez A. Foppfa w pracy Vorlesungen er
Technische Mechanik" t, V, str. 247, 1922 r., a mianowiw
(8a)
S i t o S2w
26
m
TF^Tr J a k s i iednak talM
= + a f er r yy n = - TF^Tr
2 3 (6 -f-f a) 2 3 (0 + a) ..
przekona, wzory te, pomimo i s mniej proste od v n ^
ro
9, daj wiksze odchylenia od wzorw cisych (8) w p
naniu z wzorami (9), ,
znane s nietylko w Niemczech, lecz rwnie i u *} Takie jest przynajmniej oglne mniemanie. Odnone'
nas, niesusznie pod nazw wzorw Lorenz'a. Dr. dania nie s autorowi znane.
r
'] Wzr ten opracowa autor, przyjmujc dla stali i *
l
malnej temperaturze = 2100 000, jako przyblione uf1'
) a. jest stosunkiem przyrostu dugoci A I do teje du- dat dowiadczalnych, podanych w pracy Handbuch derrW
goci I na 1 C. sik", Berlin 1928 r., tom VI, str, 627,
-') O nateniach wywoanych nierwnem ogrzaniem we- 6
) Wzr (13) opracowa autor, korzystajc z dat
wntrznej i zewntrznej ciany rury. Lww, Czasopismo czalnych, przytoczonych w tabeli 22, podanej na str.
Techniczne 1906 r. u I Ciepo, Podrcznika Technicznego, t, II (dr
danie),
|934 - PRZEGLD TECHNICZNY
111
do trudne w uyciu cise wzory (8) mog by oczywicie sprawdzona ponadto na stateczno
przedstawione w prostszej postaci, z dokadnoci ksztatu poprzecznego przekroju 7 ).
wystarczajc dla zastosowa technicznych, w spo- We wzorach (16), (17) i (18), naley bra war-
sb nastpujcy: toci Sj = SJ(WJ zawsze z pierwszego ze wzorw
(14), bez wzgldu na to, ktra z temperatur tw czy
=^^1,43..a(f z -U.(o,6920,192- z jest wysza.
Do wyznaczenia S1=S1IV ze wzoru (14) wyma-
(14) gana jest warto rnicy temperatur (tz tw}.
1,43..(/,w). 0,308-1-0,192^
Pan in. C. Kowalski zebra i usystematyzowa
dane, niezbdne do wyznaczenia wartoci rnicy
temperatur (tz tw), przedstawiajc je w postaci
E i a dla stali mona bra z wzorw (12) i (13). dogodnej do praktycznego zastosowania w kon-
W technicznych obliczeniach napre od dziaa- kretnych przypadkach.
nia cinienia pary, przyjmujemy zwykle rur jako Zaznacza si, i opisany przez nas sposb
cienkocienn, wobec czego wzory (5) do (7) uwzgldniania napi termicznych na wytrzyma-
upraszczaj si w sposb nastpujcy: o, dotyczy przypadku, w ktrym warto rni-
dla walczaka cy tx tw jest staa na caym obwodzie rury.
W przeciwnym razie, przy zmiennej wartoci r-
o x = 2 a 2 = -, as 0 nic temperatur na obwodzie, jeeli bierzemy pod
uwag {tz tw) maximum, bdziemy w rzeczywi-
dla opomki i pomieniwki stoci mieli mniejsze napicie termiczne, ni otrzy-
(wzgldnie pomienicy) (15)
mane z rwnoci (8), wzgldnie (14). Obecny jed-
nak stan rozwizania tego zagadnienia nie pozwala
1 JJ . 2 = 3 = 0 nam dotychczas na uwzgldnienie nierwnoci tem-
Zwaywszy ponadto, i dla pomieniwki (wzgld- peratur [tztw} na obwodzie, przy obliczeniu na-
nie pomienicy) . pod D naley rozumie rednic pi termicznych. ( d o k n Q s t )
Wileszczynie oraz w Morskim na Pomorzu w czy podczas pracy, i, o ile wiadomoci o ich war-
pobliu Karwi, na poudniu w powiatach Nowo- toci si sprawdz, przej do ich wyrobu, zarzu-
tarskim oraz Doliniaskim pod Strutynem; po- cajc model z przed stu lat.
mniejsze torfowiska wysokie oraz przejciowe W pastwach ssiednich, w Niemczech i w Ro.
spotyka si prawie na caym obszarze Polski obok sji, kopaczki s ju zarzucone; w Niemczech sto-
torfowisk niskich, poonych gwnie w dolinach suje si b a g r o w n i c e c z e r p a k o w e o sze-
rzek, gdy tamte zajmuj przewanie dziay wd, rokich (4 m) czerpakach, co pozwala na bardzo
Wikszych torfowisk, zajmujcych po 1000 znaczne podniesienie wydajnoci dziennej; ten
1 wicej ha, mamy okoo 70, cznie stanowi one sposb moe by stosowany na bezpnistych torfo-
powierzchni ok. 1 200 000 ha, rednie torfowiska wiskach. W Rosji stosowane s nowsze metody
(2001 000 ha) zajmuj powierzchni ok. 1 000 000 wydobywania: na torfowiskach wysokich, zawie-
ha, reszta za obszarw pod torfowiskami zajta rajcych znaczne iloci pni, stosuje si rozmy-
jest przez mniejsze masywy torfowe. wanie masy torfowej zapomoc silnego
Poniewa zazwyczaj wiksze torfowiska s te prdu wody oraz pniejsze podnoszenie rozmytej
zarazem gbsze (o redniej miszoci torfu ok. masy bd to zapomoc czerpakw, bd te eks-
2 m), przeto, jak widzimy, Polska rozporzdza po- haustorw; na torfowiskach bezpnistych lub te
wanemi zasobami rde energji, rozsianemi po o maej iloci pni stosuje si wydobywanie przy
caej Rzeczypospolitej. pomocy f r e z a r e k . Pierwszy sposb daje t. zw.
h y d r o t o r f w postaci cegieek, na ktre kraje
Eksploatacja torfowisk. si wysuszon mas, drugi sposb rozdrob-
Wyzyskanie tych rde jest ograniczone do za- nion mas, znacznie prdzej schnc, ni ce-
spakajania czysto miejscowych potrzeb prawie gieki torfowe, wymagajc jednak do spalania
wycznie przez bezporednie spalanie w piecach, specjalnych palenisk. Poniewa u nas torfowisk
w przewaajcej czci wociaskich. Spalajc pnistych jest niewiele, gdy s to torfowiska wy-
rocznie 69 t torfu, jedno gospodarstwo wo- sokie, przeto wydobywanie hydrotorfu u nas nie
ciaskie musi wydoby na swoje potrzeby 40 do moe mie szerszego zastosowania. Z dwu pozo-
60 m s masy torfowej. Przy tak niewielkiem zapo- staych stosowanych przez naszych ssiadw spo-
trzebowaniu, a przy nadmiarze wolnych rk robo- sobw masowego wydobywania torfu pierwszy,
czych, wocianie wydobywaj torf rcznie, za po- to znaczy bagrowanie, nie wymaga przerbek pa-
moc bd zwykych szpadli, bd te sztych- lenisk i moe by uwaany za zakoczony w swo-
wek, t. j . szpadli wyduonych. W niektrych tyl- im rozwoju, gdy tymczasem drugi sposb, przy po-
ko okolicach bezlenych wpobliu wikszych o- mocy frezarek, jest jeszcze cigle ulepszany.
siedli lub wsi, zamoniejsi wocianie korzystaj Chcc zatem zastosowa systemy te u nas, nale-
z kopaczek starego systemu Brossowskiego, Te aoby przystpi do wyrobu odpowiednich bag-
same kopaczki s te w uyciu przy wydobywa- rownic, wzgl. frezarek.
niu torfu przez redni i wiksz wasno na po- Jak wykazaa praktyka, warunkami stosowania
trzeby gospodarcze oraz na opa pod kotami lo-
frezarek s: 1) mono odpowiednio gbokiego
komobil i innych kotw przemysu rolniczego.
odwodnienia; 2) rzadko spotykania pni; 3) do-
Jak wiadomo, rczne wydobywanie torfu jest statecznie daleko posunity rozkad torfu; 4) ilo
niemoliwe z pod wody, to znaczy, e rcznie wy- popiou nie wiksza od 20%, a grubo wyranie
dobywa si torf albo tylko z wierzchnich warstw, zamulonych warstw nie wiksza od 5 cm, nic m-
lecych powyej zwierciada wody, albo dopiero wic o monoci dobrego uytkowania rozdrob-
po obnieniu zwierciada wd gruntowych do pod- nionego opau w odpowiednich paleniskach.
oa, co wymaga prawie we wszystkich wypad- Z dawniejszych sposobw wydobywania torfu
kach zawizania przez wocian spki wodnej, (gwnie do celw przerbki w maszynach) jest
pocigajcego za sob spore wydatki, a przeto ni- jeszcze stosowane zagranic czsto k o p a n i e
gdzie nie dochodzcego do skutku. Wydobywanie szpadlami i p o d n o s z e n i e torfu do maszyn
za torfu tylko z wierzchnich warstw prowadzi z p o d n o n i k a m i . Przy taniej robocinie i bar-
jednej strony do uytkowania na opa najmniej dzo znacznem bezrobociu ten sposb powinienby
wartociowego torfu, z drugiej za uniemoliwia u nas znale najszersze zastosowanie, naley jed-
pniejsze zuytkowanie torfowiska do celw rol- nak zaznaczy, e fabryki nasze nie wyrabiaj
niczych i z tych wzgldw powinno by zabro- podnonikw, pomimo atwoci ich wyrobu,
nione.
Sposb ten moe by stosowany do wszelkiego
Mechanizacja eksploatacji torfowisk. rodzaju torfw, cho przy znaczne.) iloci pni (p'
Szpadle i sztychwki, uywane do wydobywa- wyej 15% w stosunku do surowej masy) wyda|-
nia torfu u nas, nie rni si prawie zupenie od no robotnikw znacznie spada. Ten system wy-
uywanych w innych krajach. By moe, mona- maga take gbokiego odwodnienia. Przy maso-
by wprowadzi pewn oszczdno w materjale wej produkcji, jaka jest potrzebna np. dla elek-
przez przejcie na wyrb szpadli z otworami. Co trowni, sposb ten w Rosji jest ju uznany za zbyt
si tyczy k o p a c z e k , to wyrabiane u nas s mao wydajny; by moe, przyczyn tego zapatry-
starego systemu Brossowskiego, chocia we Fran- wania jest po czci wielka ilo pni w rosyjskie"
cji, podobno, wprowadzono znaczne ulepszenia w torfowiskach, jednak nawet na naszych bezpni-
nich, dziki czemu przy mniejszej iloci robotni- stych torfowiskach dla zaopatrzenia elektrowni
kw wydajno jest zwikszona o 75 %; bliszych o wydajnoci 30 do 35 miljonw kWh rocznie ko-
szczegw jednak o kopaczkach tych, niestety, panie musiaoby zatrudnia przy tym systemie o-
w literaturze niema, naleaoby wic je zoba- 2 000 ludzi. '
PRZEGLD TECHNICZNY - 1934
113
Ta wanie wielka ilo rk roboczych, niezbd- t sam stron, na ktrej leay przed przejciem
na do eksploatacji torfu, skonia wynalazcw do walca.
zajcia si skonstruowaniem maszyn, mogcych, Z b i e r a n i e ju wysuszonych cegieek w sto-
o ile monoci, zastpi prac ludzk: prcz wy- sy take wymaga sporej iloci rk roboczych,
ej wymienionych maszyn do wydobywania torfu, ku usuniciu ich take s robione prby, jak do-
wiele myli powicono dalszym etapom, jakie td, jeszcze niezupenie zadowalajce. W tym
torf musi przechodzi zanim si stanie gotowym kierunku dalej ju s posunite prby ze zbiera-
produktem. niem torfu, wydobywanego przy pomocy frezarek.
Te dalsze etapy s to: transport na pole susze- Wreszcie przechodzimy do kwestji w y w o z u
nia, przewracanie podczas suszenia, zbieranie w gotowego torfu. Do tego celu, prcz rodkw, sto-
stosy i wywz. sowanych do przewozu torfu na pola suszenia, s
T r a n s p o r t na pole suszenia, przy rcznem stosowane obecnie w Rosji drogi lodowe ponie-
oraz na niezbyt wielk skal postawionem wydo- wa wywz ten moe si odbywa ju w zimie.
bywaniu maszynowem (i wyrabianiu torfu), odby- S to drogi wykonane na niegu lub nawet na
wa si bd taczkami, bd wagonikami, popycha- gruncie, pokrytym cienk warstw lodu bd ca-
nemi po szynach przez robotnikw, konie lub ma- ej trasy, bd te tylko na pasach, po ktrych po-
szynowo, bd wreszcie wagonikami kolejki lino- ruszaj si pozy sprzgnitych sa, poruszanych
wej. Przy tego rodzaju transporcie praca ludzka cigwk o koach gsienicowych. Koszt urz-
jest uywana na du skal, choby tylko do a- dzenia 1 km takiej kolejki waha si w Rosji od 440
dowania, wyadowywania i rozkadania cegieek do 710 rubli. Koszt utrzymania od 320 do 670
torfowych. Przy eksploatacji torfowiska na wik- rubli, tak e oglny koszt wynosi od 800 do
sz skal s ju od do dawna stosowane prze- 1380 rubli.
noniki (transportery) linowe, acuchowe i t, p. Jak wida przeto z powyszego, duo myli po-
0 ruchu cigym, przenoszce cegieki bezpored- wicili mechanicy zagraniczni kwestjom uspraw-
nio z pod maszyny na pole suszenia, choby od- nienia wydobywania i transportu torfu, jednak
lege o kilometr i wicej. S ju w zastosowaniu adna z nich, zwaszcza druga, nie moe by jesz-
przenoniki, samoczynnie zrzucajce cegieki na cze uznana za rozwizan ostatecznie.
pole z jednoczesnem posuwaniem si o dugo
cegieki. R E S U M E
P r z e w r a c a n i e cegieek na polu, dla przy- Les reserves de tourbe en Pologne s'eievent a environ
pieszenia schnicia, wymagajce take duej ilo- 3 000 000 ha, ce qui depasse le 8% de la surface totale du
ci dni roboczych, moe by zmechanizowane naj- pays. De cette uantite env. le 25% petit etre utilise pour
atwiej w razie regularnego ich uoenia, co bywa les buts de l'agriculture et env. 8%, soit 250 000 ha, presque
exclusivement comme combustible dans 1'industrie; le reste,
przy uyciu do transportu przenonikw. W tym soit env, 2 000 000 ha, peut etre employ autant dans 1'agri-
wypadku moe by zastosowana maszyna, zaopa- culture que dans l'industrie. II y a en Pologne env. 70 tour-
trzona w posuwajcy si na pewnej wysokoci nad bieres d'une suriace de 1000 ha et plus, ce qui fait env.
polem poziomy walec z apkami, chwytajcemi 1 200 000 ha; les tourbieres moyennes (200 1000 ha)
couvrent une surface d'env. 1 000 000 ha.
1 przewracajcemi cegieki. W Rosji odbywaj si Ayant decrit les reserves de tourbe en Pologne, 1'auteur
obecnie prby z walcami wyposaonemi w kolce, s'occupe des methodes d'exploitation des tourbieres et dis-
na ktre nadziewa si cegieki, spadajce po obr- cute 1'application des becheuses, des dragues, de la methode
ceniu si walca o pewien kt; te maszyny mogy- hydraulique et de la methode de fraisage". II pass ensuite
au levage de la tourbe et a son transport a la place de
by by stosowane do cegieek dowolnie uoo- sechage et enfin au rassemblement des briques de tourbe
nych, jednak dotychczas nie osignito pewnoci et a leur transport a l'endroit de leur utilisation.
przewrcenia cegieek, tak e wiele ich spada na
Dr. ln J, DUBO1S
nych, dadz koks saby, lub te koks w postaci sowania uyty by torf o niewielkiej zawartoci
miau, popiou. Wysza ponad 45% zawarto suo-
Szereg czynnikw decyduje wic o ttn, czy stancyj nieorganicznych w torfie wpywa ujemnie
dana cegieka torfowa bdzie dobrym materja- na wytrzymao koksu torfowego i na jego przy-
em do otrzymywania mocnego koksu torfowego. datno do celw metalurgicznych.
Poniewa przy dystylacji torfu
otrzymuje si koksu okoo 35%, li-
czc na surowiec powietrzno-suchy,
przeto w wypadku zawartoci w tor-
fie popiou w iloci 4%, koks uzy-
skany zawiera go bdzie okoo 10%,
W zalenoci od zawartoci popiou
zmienia si ciepo spalania koksu
torfowego. Koks zawierajcy 10",
popiou posiada ciepo spalania oko-
o 7000 Kal/kg. Koks torfowy znaj-
duje zastosowanie w metalurgji, w
fabrykach karbidu, suy do genera-
torw i t. p. Moe on znale due
zastosowanie, jako doskonae paliwo
domowe. Stosowany na opa domo-
wy, koks torfowy moe zawiera
wiksze iloci popiou.
Koks, otrzymywany z torfw nie-
koksujcych, posiada bdzie wszyst-
kie zalety, o ktrych bya mowa wy-
ej. Bdzie posiada przytem wik-
sz wytrzymao, ni koks z torfw
koksujcych; ksztat brykietw jajo-
wych uczyni go bardziej dogodnym
do przewozu, ni koks zwyky.
Z powyszego nie wynika wcale,
e torf niekoksujcy jest stosowniej-
szy do przerobu na koks, ni torf
koksujcy. Przerb torfu koksujce-
Rys. 1. Schemat pieca Wielandta. go si rzeczy bdzie taszy, ni nie-
koksujcego. Dla torfw naszych
Wyej wyszczeglnione warunki, ktrym odpo- jednake sposb poredniego koksowania posiada
wiada musi torf, przekrelaj cakowicie znacze- moe wysz warto, gdy nasze torfy s mode
nie koksownicze torfw modych, nizinnych, tor- i pochodzenia przewanie nizinnego niekoksu-
fw o wikszej zawartoci popiou. Najnowsze jce.
metody daj jednake rwnie mono przerobu Instalacje koksownicze,
podobnych torfw na koks dobrej jakoci. Sposb
koksowania jest wtedy bardziej skomplikowany: Instalacja koksujca torf jest cile zwizana z
torf zostaje poddany koksowaniu, uzyskany saby zagadnieniem racjonalnej eksploatacji torfowiska
produkt koksowy miele si, mia miesza si ze i moliwoci szybkiego osuszania mokrej masy
stosownem lepiszczem, formuje brykiety i te torfowej, Powysze dwa czynniki musz by
ostatnie powtrnie poddaje oddystylowaniu. Uzy- uwzgldnione w pierwszym rzdzie. Pod racjonal-
skane brykiety s bardzo dobrym produktem opa- n eksploatacj torfowiska rozumiemy daleko id-
owym. c m e c h a n i z a c j w y d o b y w a n i a torfu.
Sposb rczny, polegajcy na wycinaniu cegieek
Koks torfowy. torfowych, wybitnie nas uzalenia od robotnika
Otrzymywany z, torfw koks torfowy jest cen- sezonowego, ktrego moe by zbyt mao, lub tw
nym materjaem opaowym dla rnych gazi moe si on sta zbyt kosztowny. Przyjmiemy db
przemysu, szczeglnie tam, gdzie wymagane jest przykadu instalacj torfow, wytwarzajc 50000
paliwo, nie zawierajce wcale, lub zawierajce t koksu torfowego rocznie. Ilo ta odpowiada
jedynie w nieznacznych ilociach, siark i fosfor. trzykrotnie wikszej iloci torfu podsuszonego na
Zawarto siarki w koksie torfowym waha si w powietrzu. Z 1 za tonny mokrej masy torfowe;
granicach 0,05% do 0,25%, przyczem siarki lot- otrzymamy okoo 145 kg torfu powietrzno-sucnego
nej znajduj si czstokro minimalne iloci, za- Przeliczenia wykazuj, e do prowadzenia proce
zwyczaj poniej 0,1%. Zawarto siarki w koksie su koksowania w wymienionej wyej instalacji na-
torfowym jest wic kilka razy nisza, ni w kok- ley wydoby rocznie okoo 1 tniljona t masy ir
sie z wgla kamiennego. Fosforu w kosie torfo- fowej mokrej, mas t wysuszy w cigu sezon.
wym stwierdza si okoo 0,03% ; ilo ta jest bar- letniego i zamagazynowa.
dzo niewielka. Zakadajc, e 1 robotnik, w cigu 8-godzinn^
Koks torfowy moe rwnie z powodzeniem dnia pracy wykopie 8 t surowej masy torfowej*
konkurowa z wglem drzewnym, o ile do kok- celu wydobycia 1 miljona t trzeba okoo 130(X-:
PRZEGLD TECHNICZNY 1 934
15
dni roboczych. Wobec tego za, e wydobyty torf wicej i bardziej bogatego w kalorje gazu torfo-
naley zebra, uoy i ostatecznie zamagazyno- wego.
wa, do wyej podanej liczby dni roboczych doda Inni konstruktorzy proponuj do koksowania
naley okoo 50 %, czyli ogem otrzymamy torfw piece piercieniowe i tunelowe, stosownie
195 000 dni. Liczc, e sezon eksploatacji torfo- zmodyfikowane. Systemy te jednake nie znajduj
wiska wynosi 130 dni roboczych, otrzymamy ilo zastosowania.
1500 robotnikw, ktrzy musz pracowa nieprze-
rwanie w cigu caego sezonu. Jest to wic caa Pobieny przegld najbardziej znanych syste-
armja, dla ktrej naley wybudowa baraki, kuch- mw piecowych dotyczy instalacyj, dostosowa-
nie i t. p. Wszystko to utrudni moe i znacznie nych do koksowania torfw koksujcych.
podroy eksploatacj torfowiska. Wyej wspomniano, e z torfw niekoksujcych
mona rwnie otrzyma koks dobrej jakoci. Sy-
Powysze dane mwi nam, e jedynie na dro- stem piecowy, dostosowany do tego rodzaju kokso-
dze mechanizacji eksploatacji mona by pewnym, wania, skonstruowany przez J, P i e t e r s a, ska-
e niezbdna ilo torfu zostanie wydobyta i przy- da si z szeregu komr stojcych, zczonych w je-
gotowana do przerobu. den blok piecowy. Komora w przekroju poprzecz-
Drug wan spraw jest w y s u s z e n i e wiel- nym ma ksztat prostokta o szerokoci 26 cm.
kiej iloci masy torfowej. Torf cegiekowy ley Wysoko komory wynosi okoo 15 m.
normalnie przez cae lato, nim odwodni si w do-
Torf niekoksujcy zostaje wrzucony do komory
statecznej mierze; torf, wydobyty zapomoc fre-
piecowej i oddystylowany w temperaturze okoo
zarki, odwodni si znacznie szybciej. Co si tyczy
700". Otrzymany mia koksowy miesza si i roz-
sztucznych sposobw odwadniania, nie mog one
ciera na gorco z lepiszczem (pakiem lub smo),
znale praktycznego zastosowania, gdy poci-
formuje si brykiety pod cinieniem okoo 200 at
gaj za sob koszty niewspmierne do wartoci
i brykiety surowe poddaje powtrnej dystylacji w
otrzymanego podsuszonego torfu. Dopiero po roz-
tyme piecu. Aeby brykiety w piecu wzajemnie
wizaniu sprawy eksploatacji i suszenia torfu mo-
e by mowa o projektowaniu instalacji fabrycznej
do otrzymywania koksu torfowego i produktw
ubocznych.
Miny ju czasy stosowania do wypalania kok-
su piecw mielerzowych. Nowe instalacje stosuj
piece retortowe lub te komorowe.
Jednym z najbardziej znanych systemw jest
piec Z i e g l e f a ze stojcemi retortami. Instala-
cja Zieglera zbudowana zostaa w 1893 r. w Olden-
burgu. Piec Zieglera skada si z szeregu piono-
wych retort, ogrzewanych przeponowo zapomoc
gazu torfowego. W instalacji tej otrzymywano, li-
czc na torf o zawartoci 25 % wilgoci: koksu 35 %,
smoy 4%, gazu 21 % i wody (wraz z rozpuszczo-
nemi w niej skadnikami) 40%. Ilo gazu torfo-
wego wystarczaa z nadmiarem do opalania ko-
mr piecowych.
Instalacja piecowa W i e l a n d t a , wybudowa-
na w 1908 r. rwnie w Oldenburgu, skada si
z szeregu komr stojcych, w ktrych zachodzi
proces koksowania torfu. Komory s opalane ga-
zem torfowym, otrzymywanym podczas dystylacji
torfu. Charakterystyczn cech pieca Wielandta
jest to, e powstajca w grnej czci komory pie-
cowej para wchodzi do czci dolnej i zibi roz-
arzony koks torfowy, tworzc jednoczenie gaz
wodny. Dziki temu otrzymuje si podczas dysty-
lacji znacznie wicej gazu opaowego, rwnie
zmniejsza si rozchd ciepa na proces koksowa-
nia. W powyszym systemie piecowym otrzymy-
wano okoo 30% koksu i 2,5% smoy, liczc na
torf podsuszony na powietrzu.
Ciekawa jest instalacja piecowa P e t t e n k o-,
Rys. 2. Schemat pieca Pietersa.
f e r a, posiadajca due znaczenie do celw ga-
zowniczych. Instalacja ta w swej pierwotnej kon- si nie zlepiay, dystyluje si je wra z torfem.
strukcji nie byaby ekonomiczna. Charakterystycz- Dystylacja wic torfu i brykietw przebiega jedno-
ne jest jednake grne urzdzenie pieca, pozwa-
czenie w komorze piecowej.
lajce podda rozkadowi termicznemu gazy dy-
stylujce, w specjalnych komorach, ogrzewanych Materja surowy (brykiety+torf) sypie'-'si do
gazami spalinowemi. Dziki temu urzdzeniu, komr z gry, a skoksowany produkt wyrzuca, u
mona si pozby znacznej iloci smoy, uzyskujc dou pieca. W miar usuwania odgazowanego pro-
1 9 3 4 - PRZEGLD TECHNlC7Mv
duktu, surowiec opada stopniowo ku doowi pieca w skali fabrycznej otrzymuje si z torfu 2 do 12a,
i przechodzi do coraz gortszych miejsc komory, smoy. Smoa ta mogaby by uyta dp przerobu
nastpnie gorcy materja skoksowany ochadza na skadniki bardziej cenne i tem samem warto
si w rekuperacji. Po wyrzuceniu produktu z pie- smoy mogaby by kalkulowana wyej, ni jako
ca, przesiewa si go; brykiety magazynuje si, za surowiec do celw opaowych.
mia koksowy idzie do brykietowni. Rozwaymy obecnie moliwoci przerobu smo-
Odgazowanie torfu ma na celu gwnie otrzy- y torfowej. Raczej nieporozumieniu naley przy-
mywanie koksu torfowego. Produkty uboczne dy- pisa do rozpowszechnione mniemanie, e smo-
stylacji zostaj czciowo lub w caoci zuyte na a torfowa posiada du warto jako surowiec
miejscu produkcji (gaz torfowy), lub te znajduj sucy do przerobu. Smoa ta posiada stanowczo
zbyt na rynku (smoa torfowa). nisz warto jako surowiec chemiczny, ni smo-
a z wgla kamiennego. Dziaajc na smo torfo-
Wyzyskanie gazu torfowego. w ugiem sodowym i kwasem siarkowym, w celu
Podczas dziaania koksowniczej instalacji torfo- oddzielenia fenoli i zasad pirydynowych, nastp-
wej, stosujcej daleko idc oszczdno ciepa, nie poddajc dystylacji, wyodrbni moemy sze-
niezbdnego do podgrzewania pieca, otrzymuje si reg skadnikw w stanie czystym: fenol, krezole,
pewien nadmiar gazu torfowego, ktry dochodzi ksylenole, zasady pirydynowe, oleje neutralne,
czasami do 50% oglnej iloci gazu, uzyskiwane- parafin. Nie wszystkie z powyszych skadnikw
go podczas dystylacji. opacaoby si otrzymywa. Monaby myle je-
Gaz3 torfowy posiada ciepo spalania okoo 3000 dynie o oddzieleniu frakcji kwanejfenoli i wy-
Kal/m i moe by z powodzeniem uyty do prze- odrbnieniu parafiny, ktrej to stosunkowo duo
twarzania jego energji spalania na prd elektry- w smole si znajduje.
czny. Instalacja uszlachetniania torfu sta si wic Przypuci raczej naley, e przerb smoy tor-
moe rdem taniej energji elektrycznej. Prd fowej nie wytrzymaby kalkulacji finansowej,
uzyskany moe znale zbyt w okolicznych insty- tembardziej w czasach obecnych, gdy posiadamy
tucjach przemysowych, moe by doprowadzony nadmiar lepszej smoy z wgla kamiennego. Smo-
do pobliskiego miasta, moe si sta rwnie bod- a torfowa moe znale najbardziej waciwe za-
cem do powstania przedsibiorstw przemysowych, stosowanie jako materja opaowy o do wyso-
ktreby miay zapewnione rdo energji elektry- kiem (okoo 8000 Kal/kg) cieple spalania.
cznej. W ostatnim wypadku mamy na wzgldzie
przedewszystkiem przemys elektrometalurgiczny. Wyzyskanie wody torfowej,
Dla przykadu rozwaymy instalacj koksowni- Mwic o dystylacie ciekym, nie naley zapo-
cz, zuywajc 400 t torfu podsuszonego
s
na dob. mina o znacznych ilociach wody torfowej, two-
Otrzymamy wtedy okoo 20 000 m nadmiaru gazu rzcej si podczas koksowania. Ilo wody waha
torfowego w cigu 24 godzin. Gaz 3bdzie posiada si w do szerokich granicach i dochodzi do oko-
ciepo spalania okoo 3000 Kal/m . Spalajc gaz, o 40%, liczc na torf podsuszony na powietrzu.
otrzymamy ogem 60 3 miljonw Kal. Zakadajc, W wodzie torfowej znajdujemy szereg rozpusz-
e przez spalenie 1 m gazu otrzymamy 0,8 kWh, czonych zwizkw, z ktrych otrzyma moemy
uzyskamy w elektrowni, opartej na gazie, okoo w postaci czystej: amonjak, kwas octowy i alko-
16 000 kWh na dob. Liczc, e piciotonnowy piec hol metylowy. Woda zawiera rwnie pewne ilo-
elektryczny Heroulta" zuywa 800900 kWh na ci kwasu mrwkowego, masowego, walerjano-
tonn adunku, instalacja koksownicza da mo- wego i inne.
no przetopienia na dob okoo 20 t elektrostali. W instalacji piecowej Zieglera otrzymywano w
wodzie torfowej:
Wyzyskanie smoy torfowej. alkoholu metylowego 0,74/-
Nastpnym produktem ubocznym, otrzymywa- kwasu octowego 0(95,4
nym podczas dystylacji torfu, jest smoa torfowa. amon jaku 0,35%
W zalenoci od jakoci torfu, a w wikszej jesz- Hoering otrzymywa przy przerbce o skali fa-
cze mierze od instalacji piecowej, ilo smoy brycznej ok. 7 g amonjaku z 1 litra wody torto-
uzyskanej zmienia si znacznie. Na skal labora- wej, co odpowiadao 26,6 kg siarczanu amonowe-
toryjn uzyska mona nawet do okoo 20% smo- go z 1 m3. Alkoholu metylowego otrzymywa 0,(b
y; ten sam gatunek torfu, dystylowany na skal do 0,3%, kwasu octowego, przeliczajc na octan
fabryczn, da moe jedynie 24% smoy. Smo- wapniowy, ok, 20 kg z i m 3 wody torfowej.
a torfowa, bdc jeszcze pod postaci par, sty- Do znaczna zawarto w wodzie torfowej wy-
kajc si z gorcemi cianami retorty lub komo- mienionych wyej skadnikw sprawia, e prfl
ry, ulega procesom pirogenetycznym, w ktrych fabrykacji koksu torfowego nie naley ignorowa
wyniku otrzymujemy kosztem smoy znaczne ilo- uzyskiwanej wody. Jeeli z tych lub z innyc^
ci wglowodorw lekkich, tworzcych faz ga- wzgldw nie opacaby si przerb wody torto-
zow. Gdyby torf mia by stosowany do celw wej, mona j zuy w stanie surowym do nawo-
gazowniczych, gdyby szczeglnie zaleao na uzy- enia pl, wobec duej zawartoci w niej zwV
skaniu duej iloci gazu, celowe byoby utrzymy- kw amonowych.
wanie takich warunkw dystylacyjnych, w kt- Streszczajc ten krtki opis przerobu torfu
rych tworzyoby si moliwie mao smoy, za ko- drodze koksowania, naley nadmieni, e gowi
sztem jej powstawao wicej i bardziej "bogatego produkt dystylacji koks torfowy znale po^
w kalorje gazu. nien due zastosowanie do celw przemysowy
Naog mona powiedzie, e przy przerbce i jako paliwo domowe. Nadmiar gazu torfw
PRZEGLD TECHNICZNY - 1934
117
sta si moe rdem energji elektrycznej; do tourbe, mais surtout de la manier de son exploitation.
tych samych celw suy bdzie rwnie smoa Les tourbes non susceptibles de cokfaction peuvent etre
aussi utilisees pour la production du coke en les soumet-
torfowa. Kalkulacja finansowa wykazuje, e w tant a un proces de double distillation et de briuettage.
dobie obecnej koksowanie torfu moe si opaci L'installation de cokfaction dependera en premier ligne
i da naszym kresom wschodnim dobre paliwo de l'exploitation rationnelle des tourbieres, ce qui pourra
i prd elektryczny. etre realise par la mecanisation de l'extraction de la tour-
be. Le type le plus siraple de four pour la cokefaction de
la tourbe est represente par les fours a meule, Les instal-
R E S U M E lations les plus modernes pour le traitemeni de la tourbe
susceptible de cokefaction sont ceux de Ziegler, Wielandt
L'auteur s'occupe d'abord de la production du coke de et Pettenkofet, tandis qu'au traitement de la tourbe non
tourbe et ensuite de 1'utilisation des produits secondaires susceptible de cokefaction sert 1'installation de Pieters.
obtenus pendant le proces de cokefaction. Le gaz tourbeux produit pendant le proces de coke-
Le coke de tourbe contient generalement de tres petites faction peut etre utilise pour la production de 1'energie
quantites de soufre et de phosphore. Celui provenant des electriue. Corame combustible peut aussi etre employe
tourbes contenant une uantite petite de cendre repre- le goudron tourbeux. Enfin l'eau tourbeuse peut servir a la
sente un produit precieux pour les buts de 1'industrife me- production surtout de 1'acide actiue et de l'alcool me-
tallurgiue et du chauffage domestiue. Sa bonte, du reste, thyliue.
ne depend pas seulement de la ualite et de l'age de la
J. KNECHOWICZ
P a e n i s k a o r f o w e
orf jako paliwo nie rentuje si w przypad- ga specjalnej konstrukcji palenisk, przystosowa-
T kach koniecznoci przewozw do odleg-
ych miejsc zuycia, odgrywa przedewszyst-
kiem rol rda energji, spoywanej na miej-
nych do jego wasnoci, zwizanych nadto ze
sposobem wydobycia lub przerbki.
Wiele dowiadcze ze spalaniem torfu pod du-
scu wydobycia. W obecnym jednak stanie rozwo- emi kotami wykonano w ostatniej dobie w
ju elektrotechniki uycie tego paliwa nabra Z. S. R. R., stosujc przewanie paleniska mecha-
moe znaczenia w szerszej skali przez spalanie niczne, acuchowe lub posuwowe pochye, Sto-
go w elektrowniach pooonych wpobliu miejsc sowanie palenisk mechanicznych podyktowane
wydobycia i poczonych z dalekosin sieci byo nie tyle wzgldami oszczdnoci na obsu-
elektryczn. dze rcznej, gdy tam praca ludzka jest tania, ile
Oparcie elektryfikacji na torfie, jako paliwie przez wzgld na niepewno co do dbaoci i u-
podstawowem, w okrgach oddalonych od innych miejtnoci robotnikw. Mechaniczne paleniska,
rde energji, zwaszcza przy niekorzystnem cho kosztowniejsze, mniej wymagaj obsugi
rozmieszczeniu w kraju zagbi wglowych, jest rcznej, do ktrej personel mona atwiej dobra
zagadnieniem wanem rwnie i z punktu widze- i wyszkoli, osigajc przy waciwym dozorze
nia obronnoci pastwa. Wzgldy te wpywaj kotowni niezawodno ruchu caego urzdzenia.
na ksztatowanie si rozwoju spoycia torfu w Torf, wobec duej wilgotnoci (+25%), wyma-
elektryfikacji u naszych ssiadw tam, gdzie roz- ga przed spalaniem wstpnego dosuszenia w sa-
mieszczenie zasobw energji w stosunku do wiel- mem palenisku, ktre do tego celu musi by od-
kich ognisk przemysowych jest szczeglnie nie- powiednio przystosowane. Rys. 1 przedstawia
korzystne. palenisko z rusztem acuchowym syst. P1 a c-
W podobnych warunkach znajduje si rw- k a, w.yrobu fabryki palenisk mechanicznych w
nie Polska, posiadajca swe jedyne zagbie Mikoowie. Na przodzie nad rusztami znajduje
wglowe wpobliu poudniowej granicy. To nie- si rodzaj zbiornika z lejem wsypowym. Przed-
korzystne pooenie podstawowego rda ener- ni zewntrzn cian paleniska tworz puste
gji dla caego przemysu rodzi potrzeb mobili- prostoktne belki, oboone szamota. Przez ze-
zowania innych rde energji. wntrzne skrzynki rozdzielcze pomidzy odst-
Jeli mowa o torfie, to naley zauway, e py tych belek wdmuchuje si gorce powietrze
rozmieszczenie torfowisk w Polsce *) nie jest ko- (250300), suce do dosuszenia torfu, a na-
rzystne w stosunku do rozmieszczenia skupisk stpnie do spalania jego dystylatw, przechodz-
przemysowych, a eksploatacja zasobw tych cych obok rozgrzanych belek wewntrznych o
torfowisk w przemyle istniejcym jest nieren- przekroju prostoktnym, wykonanych ze stali
towna ze wzgldu na koszty transportu i straty ognioodpornej i oboonych szamota. Belki te
z tem zwizane. Rozwj spoycia torfu moe po- su zarazem do utrzymania staej warstwy tor-
stpowa naprzd w miar rozwoju przemysu fu, zsuwajcego si na ruszty dziki ruchowi ru-
miejscowego i nabiera znaczenia z chwil roz- sztw acuchowych. Torf dosuszony i podgrza-
budowy systemu elektryfikacji, a wic monoci ny dostaje si do przestrzeni paleniskowej i tam
przesyania energji elektrycznej, wytwarzanej w si spala. Pod grn czci rusztw znajduj si
siowniach, budowanych na miejscu lub wpobli- skrzynie, doprowadzajce wdmuchiwane pod ru-
u miejsc wydobycia. szty gorce powietrze, ktrego ilo w kadym
przedziale reguluj, zalenie od stanu i miejsca spa-
Jako paliwo o maej wartoci opaowej, posia- lania na ruszcie, odpowiednie przepustnice. Na
dajce du stosunkowo wilgotno, torf wyma- kocu paleniska, przy tylnej jego cianie, umocowa-
ne s wahadowe zgarniacze, w rodzaju syst. Stein-
') Prof. St. Turczynowicz. Spraw, i Prace PKEn 1933 r.,
zesz. 18.
mtillera, zawieszone na belkach, podtrzymuj-
1934 - PRZEGLD-
118.
by przywieranie ula do ce-
gie cian bocznych, ssiadu-
jcych z rusztowinami, mog-
ce wywoa zahamowanie ru-
chu, zerwanie acuchw lub
rusztowin, bd te uszko-
dzenie mechanizmu. W pew-
nym stopniu zapobiegaj te-
mu boczne pyty eliwne lub
stalowe z zalanemi rurami
elaznemi, chodzonemi wod
lub powietrzem, a pooone-
mi w miejscach przywierania
ula do cian ceglanych.
Sprawno tych palenisk
moe przekracza 90%, zmie-
niajc si zalenie od rodza-
ju torfu, jego wilgotnoci, za-
wartoci ula i popiou, tem-
peratury powietrza wdrnu-
chowego i umiejtnoci obsu-
gi- Natenie rusztw moe
wynosi 700800 kg/nrh tor-
fu przy nadmiarze powietrza
1,21,4, zawartoci w spali-
nach 1416% CO2 i stracie
w popielniku 12% przy
mokrych, a 34% przy su-
Rys. 1, Palenisko z rusztem acuchowym Placka. chych torfach zalenie od
stanu rusztowin.
cych t cian, a chodzonych wod lub powie- Jako przykad mechanicznego paleniska po-
trzem. Zgarniacze te maj na celu odpowiednie chyego, suy moe czsto stosowane paleni-
spitrzenie ula i wyzyskanie jego ciepa do sko syst. K a b l i t z a (rys. 2). Torf dostaje si do
ogrzania przepywajcego powietrza, zasysane- paleniska przez lej wsypowy i, opuszczajc si
go przez cig kominowy. uel po przejciu poza obok szeregu rozgrzanych sklepie wewntrz-
tylne zagicie acucha spada do zagbienia z nych, podsusza si, wywizujce si za przy tem
rusztami paskiemi, skd, ostudzony ostatecznie opary dostaj si do paleniska przez odstpy
przez przepywajce poprzez te ruszty powie- midzy sklepieniami. W dalszym cigu torf zsu-
trze, zostaje perjodycznie zgarniany do leja u- wa si po stromych rusztach schodkowych, do
lowego. Ogrzane powietrze przepywa nastpnie ktrych wdmuchiwane jest gorce powietrze. Tu
przez warstw ula, nagromadzon przed nastpuje ostateczne dosuszenie i czciowa dy-
wspomnianemi wyej zgar-
niaczami wahadowemi. Ru-
sz towiny, po przejciu tylne-
go zagicia, odchylaj si na
swych osiach, uderzaj o po-
przeczn belk i oczyszczaj,
si z przylegajcego ula. W
strefie spalania rusztowiny,
dziki wzajemnemu przylega-
niu pod naciskiem warstwy
torfu, zapobiegaj przesypy-
waniu si miau.
W szerokich paleniskach
zdarzy si moe miejscowe
szybsze spalenie torfu wsku-
tek nierwnej wielkoci gru-
dek, co powoduje dopyw po-
wietrza w nadmiarze. Zapo-
biec temu mona przez rcz-
ne nagarnicie torfu grac
poprzez otwory wycierowe,
przewidziane w bocznych
cianach obmurza.
Przeszkod do sprawnego
dziaania tych palenisk moe Rys. 2, Palenisko syst. Kablitza.
PRZEGLD TECHNICZNY - 1934
119
stylacja, ktrej produkty zmieszane z powietrzem tego paliwa. W wikszych kotach z pord wy-
ulegaj spaleniu w przestrzeni paleniskowej. mienionych uywa si rusztw zoonych z dwu
Torf, znalazszy si na pierwszym szeregu rusz- zespow, z ktrych grny (rys. 3), ze wzgldu na
tw, ktrych bywa 45, zapala si. Podune ru- wiksze iloci spalanego torfu, suy do dosusza-
sztowiny le na belkach poprzecznych, cho-
dzonych wod lub powietrzem. Pod rusztowina-
mi znajduje si rama elazna z uchwytami do za-
czepienia dolnych nadleww rusztowin. Zapomo-
c mechanizmu parowego lub hydraulicznego
nadaje si ruch posuwisty ramie, a uchwyty prze-
kazuj go rusztowinom. Niektre rusztowiny s
nastawne zzewntrz obmurza, dziki czemu mo-
na zmienia podczas pracy paleniska zarwno
skok kadego szeregu rusztowin oddzielnie, jak
i liczb skokw toka w cylindrze mechanizmu
napdowego. Grne powierzchnie rusztowin po-
siadaj odpowiednio uksztatowane wystpy,
wywoujce podczas zmiennych ruchw posuwi-
stych przemieszczanie caej warstwy lecego na
nich torfu, zapobiegajc jednoczenie zapieka-
niu si ula. Dziki temu cigemu ruchowi pali- Rys. 3. Palenisko o ruszcie schodkowym.
wa na rusztach, spalanie odbywa si szybko i
rwno na caej powierzchni paleniska, bez zby- nia i czciowego odgazowania paliwa, dolny za
tecznego nadmiaru powietrza. do ostatecznego spalania. Przez lej wsypowy
torf spada na wysuwane prty, suce do pod-
Pod rusztowiny doprowadzane jest gorce po- trzymywania warstwy tego paliwa w leju. Wysu-
wietrze, wdmuchiwane do kadego przedziau o- nicie prtw powoduje obsunicie si torfu na
sobno, z monoci nastawiania siy wdmuchu pooon niej szczeln, atwo wysuwajc si,
zalenie od natenia spalania i gruboci war- zasuw. Doprowadzanie paliwa na ruszty dosusza-
stwy opau na kadym z szeregw rusztowin. jce uskutecznia si przez odsunicie zasuwy.
Te dwa urzdzenia nastawcze, mianowicie si- Warstw torfu na dolnym zespole rusztw regu-
y wdmuchu i skoku rusztowin oraz liczby sko- luje pooenie zasuwy pionowej, wykonanej w po-
kw, umoliwiajce regulacj podczas pracy ko- staci ramy elazne], wyoonej cegami ogniotrwa-
ta, daj mono panowania nad przebiegiem emi, z przewitami do przepywu oparw, gor-
spalania. Ostatni szereg rusztowin suy do gro- cego powietrza i gazw z dystylacji, ktre przy
madzenia ula i rzucania go do zagbienia u- zetkniciu si z rozgrzanem sklepieniem wewntrz-
lowego, za mono nastawiania podczas biegu nem ulegaj spaleniu. Dolna, skrzynkowa cz ra-
skoku w zalenoci od iloci ula oraz atwo re- my, z otworami od strony komory ogniowej, cho-
gulacji wdmuchu pozwalaj na zupene wyzyska- dzona jest powietrzem doprowadzanem z obu jej
nie ciepa ula, do podgrzewania powietrza. kocw pionowemi, ukrytemi w zagbieniach
Zwykle paleniska te s przedzielone cian po- obmurza rurami, zakoczonemi nazewntrz ruba-
dun na dwie czci, tak e, w razie potrzeby, mi podwieszajcemi, sucemi zarazem do nasta-
jedna poowa moe by czynna, podczas gdy ru- wiania. Torf dosuszony i podgrzany z pod zasu-
szty drugiej poowy mog by oprnione z pali- wy pionowej dostaje si na dolny zesp ruszto-
wa przez zatrzymanie posuwu rusztowin w win, gdzie w zetkniciu z powietrzem wsysanem
pierwszym szeregu, a utrzymanie reszty szere- poprzez ruszty spala si pod wpywem wysokiej
gw w ruchu. Po unieruchomieniu jednej czs'ci temperatury tej czci paleniska. Wywizujcy si
paleniska mona w niej, korzystajc z bocznych przy spalaniu uel zsuwa si z rusztw, groma-
wycierw, dokona zamiany uszkodzonych rusz- dzc si na dolnych wysuwnych ramach ruszto-
towin lub oczyci belki poprzeczne, podtrzymu- wych, skd po strceniu na doln zasuw i wy-
jce rusztowiny, z przywartego do nich ula. W suniciu tej ostatniej spada do leja. Zasuwa pena
urzdzeniu takiem mona rwnie jedn poow zapobiega przedostawaniu si powietrza po zrzu-
opala torfem, drug za miaem wglowym, na- ceniu ula z ramy rusztowej. W celu ostudzenia
stawiwszy oczywicie uprzednio w sposb odpo- ula po nagromadzeniu si go na powierzchni ra-
wiedni liczb i dugo skokw oraz prno my, zasuwa winna by uchylona dla umoliwienia
wdmuchu powietrza w poszczeglnych szeregach dostpu powietrza. Oba zespoy rusztw w gr-
rusztowin. Paleniska te s cakowicie zmechanizo- nych swych kocach podtrzymywane s rubami
wane, przystosowane do atwej zamiany czci bez nastawczemi, sucemi do nadania odpowiednie-
potrzeby wystudzania kota, atwe do regulowa- go pochylenia rusztom, zalenie od rodzaju tor-
nia, a w porwnaniu z dobremi paleniskami a- fu: wikszego dla grnego zespou, mniejszego za
cuchowemi ustpuj tym ostatnim jedynie pod dla dolnego, obcionego palcym si torfem.
wzgldem moliwoci nieco wikszych przesy-
pw miau przy spalaniu torfu suchego. Natenie rusztw w paleniskach tego typu mo-
e wynosi, zalenie od rodzaju torfu i obsugi,
W mniejszych kotach, opomkowych, Tischbei- 350450 kg/nrh przy cigu w palenisku 47 mm
na, Fairbairna, pomienicowych i lokomobilowych, s. wody.
stosuje si do opalania torfem przewanie r u s z - W mniejszych kotach, np. lokomobilowych
t y s c h o d k o w e , jako najodpowiedniejsze do z wysuwanemi wntrzami, ustawia si ruszty, rw-
120 1 9 3 4 - PRZEGLD TCCHNirk|Y
nie schodkowe, lecz o jednym zespole rusztowin, zowania. Torf zapomoc odpowiednich maszyn ze-
w zagbieniu (rys. 4). Spaliny prowadzone s skrobywany j est cienkiemi warstwami (20 30 mml
kanaem pionowym do skrzyni elaznej, wymuro- z powierzchni torfowiska, a zostawiony na miej-
wanej ceg ogniotrwa, umieszczonej na k- scu wydobycia podsycha bardzo szybko, bo w ci-
kach, w celu umoliwienia odsuwania jej przy wy- gu 23 dni wobec 3040 dni przy innych spo-
ciganiu wntrza do czyszczenia z osadw. sobach wydobywania. W a d tej metody jest atwe
kruszenie si torfu n a ziarnka 210 tnm przy
zbieraniu go i przewozie do kotowni, co nastr-
cza pewne trudnoci spalania go na rusztach.
Dowiadczenia przeprowadzone w Moskiewskim
Instytucie C i e p l n y m 2 ) wykazay, e torf skroba-
ny (frezowany) o wilgotnoci 4065% moe by
cakowicie i korzystnie spalony przez bezpored-
nie wdmuchiwanie go do przestrzeni paleniskowej
zapomoc gorcych gazw z kota i gorcego po-
wietrza. Takie prbne urzdzenie przedstawiaj
rys. 6, 7 i 8.
leja ulowego, gdzie wskutek dostpu dodatko- dek torfu przez zastosowanie dysz, wdmuchuj-
wego powietrza nastpuje dopalanie niespalonych cych gorce powietrze w ten sposb, aby wywo"
czstek torfu i studzenie ula. Ruch wirowy nie- a wiry, zwaszcza w naronikach paleniska, pod-
dopaw wywoany jest prdem gorcego powie- trzymujce w zawieszeniu czsteczki torfu i umo-
trza, wdmuchiwanego do eektora. liwiajce dziki temu podeschnicie i ostateczne
spalenie przed opadniciem. Istnieje rwnie d-
enie do podniesienia temperatury paleniska
i otrzymywania ciekego ula. Dowiadczenia te
mog usun trudnoci spalania pokruszonego tor-
fu, dziki czemu okruchy te, wdmuchiwane zapo-
moc gorcego powietrza do przestrzeni paleni-
skowej, atwo bd mogy by spalone, a uel,
opadajcy na ruszty, usunity wraz z ulem po-
wstaym ze spalania torfu na ruszcie.
Literatura:
Torfwerke" .Fried. Bartel. Berlin 1932.
Siganje kuskowogo torfa" A. M. Gurwicz. Moskwa 1932.
Wspczesne paleniska kotowe". Prof. B, Toloczko
Przegl. Techn. 1932, zesz. 39.
,,Izwiestja Wsiesojuzn. Tiepotiechn. Inst." In. P, A.
Barasz, 1932, zesz. 2, str. 129.
World Power Conference, Sectional Meeting Scandinavia
1933. 31. Section 1 C. W. T. I. USSR.
R SUM
Apres avoir precise le role de la tourbe comme source
d'energie, 1'auteur donn une description detaillee des di-
vers systemes de foyers pour 1'utilisation de la lourbe
II cite d'abord le foyer a grille syst. Placek, puis celui
de Kablitz, ensuile les grilles ,a gradins pour les chau-
dieres a tubes a eau et pour les locomobiles, rappelle les
difficultes de la combustion de la tourbe en form pul-
verisee et pass enfin aux essais recents de 1'applicafa
Rys. 8. Palenisko Szereszniewa do spalania torfu de la tourbe fraisee". La caracteristiue de la chaudiere
frezowanego. d'essai, construite pour ce dernier but en U. S. S. R., est
suivie de donnees pratiues relatives ,a sa marche d'autaal
Instalacja ta daje mono spalania torfu skro- plus interessantes que 1'humidite de la tourbe utilisee s'ek'
vait a 4065%.
banego o wilgotnoci okoo 40%, jednak nastr-
A la fin l'auteur fait mention du foyer Cherechneff, con-
cza pewne trudnoci. struit aussi > en U. S. S. R, pour la tourbe extraite a la
Obecne denia do ulepszenia palenisk torfo- fraiseuse, qui brule ici a une humidite de 40%.
wych zmierzaj do podsuszania wikszych gru-
*) L i t e r a t u r a :
Schriftenreihe Ingenieurbildung Billige Kessel, billiger
Dampf,
Archiv fur Warmewirtschaft t. XIII, str. 134, t. XIV,
str. 317,
Brennstoff u. Warmewirtschaft t. XV, str. 179.
Zeitschrift des V. D. I. t. 77, str. 755.
The Engineer t. CLVI, str. 576.
Technika Cieplna t, XI, str. 154.
METALOZNAWSTWO
m m Badania twardoci.
Rys. 2. Kocio Jiges" o pow. ogrzew. 350 nr dla papierni Hankins i Aldans badali wpyw szerokoci i gruboci pr-
Stromsnas w Szwecji. bek na pomiary twardoci aparatem Brinella i Vickersa.
kowej strefie temperatur, wytwarza wic jednakow mie- Stwierdzono, i przy pomiarach metod Brinella szero-
szank pary i wody i ulega jednakowemu dziaaniu ciepa. ko prbki powinna by 4,5 razy wiksza od rednicy od-
Wobec monoci swobodnego wyduania si komr, unika cisku; jeeli szeroko prbki maleje do 2,5 razy wikszej
si dodatkowych napre termicznych i poczenia z o- od odcisku, to rednica odcisku jest o 5% wiksza. Bada-
pomkami pozostaj szczelne nawet przy czstych i szyb- nia te przeprowadzono na miedzi mikkiej (walcowanej
kich zmianach obcienia oraz przy szybkiem rozpalaniu. i wyarzonej) oraz twardej (niewyarzanej), na stali mik-
Konstrukcja daje jeszcze i inne zalety. Kocio produkuje kiej oraz stalach sprynowych o twardoci od 275 do
such par niezalenie od obcienia. Pomiary dokonane 408 jedn. Brinella.
przez Szwedzkie Stowarzyszenie. Dozoru Kotw na jednym Nastpnie zbadano wpyw gruboci prbki na pomiar Bri-
z kotw tego typu wykazay zawarto wilgoci w parze nella. Badania przeprowadzono z temi samemi materjaa-
przed przegrzewaczem 0,8% przy obcieniach od 31 do mi w odniesieniu do gbokoci odcisku Brinella, przyczem
46,5 kg/m3h. Zjawisko t. zw. krenia zwrotnego" w
obrbie pku opomek, tak czsto, niestety, wystpujce w gboko odcisku obliczano ze wzoru t = , gdzie t
kotach opomkowych dotychczas znanych typw (zarw-
gboko odcisku, D rednica kulki, H twardo w jed-
no sekcyjnych, jak i stromorurkowych), w tej konstruk-
nostkach Brinella; P nacisk.
cji jest zupenie nie do pomylenia.
Wyniki bada podaje nastpujca tabela.
Na pierwszy rzut oka wydaje si, e boczne rury z po-
wodu swej krzywizny zarosn mog kamieniem koto-
Stosunek gbo-
wym. W praktyce jednak nigdzie tego zjawiska nie zauwa- Twardo koci odcisku do Bd'pope-
ono, a blisze rozwaenie procesw, zachodzcych w ko- materjau gruboci prbki, niony przy
M a I e r i a1 (jedn. Bri- przy ktrych stosowaniu
tle, wyjania cakowicie niemoliwo tego. Kamie koto- nella) otrzymano wa- stosunku 1:7
ciwe odczytanie w /
wy tworzy si bowiem tam, gdzie powstaje para. Par za
wytwarzaj proste opomki, wystawione na dziaanie pro-
mieniowania i omywane przez gazy spalinowe. Natomiast Mied wyarzana . , 43 15 7
Mied handlowa, mikka 49 16 7
boczne rury czca znajduj si w znacznie niszych tem- Mied walcw, (twarda) 95 14 4
peraturach, anieli opomki, a szybko przepywu przez Stal mikka 116 6
nie jest wielokrotnie wysza ni w opomkach. Uwagi te Stal sprynowa walcw, 275 21 4
,, uszlachetn. 327 22 4
oparte s na spostrzeeniach z praktyki. 25
411 5
Wyrb tych kotw jest prosty i bodaj taszy ni kotw
sekcyjnych o komorach wykowatych. Co najwaniejsze, Przy badaniu miedzi mikkiej przy stosowaniu cieszych
komory te mog by cakowicie wytwarzane w kraju prbek otrzymuje si wiksz twardo, przy badaniu in-
(czworoktne rury. cignione wyrabia jedna z hut krajo- nych materjaw odwrotnie: przy cieszych prbkach
wych, a w niedugim czasie spodziewane jest uruchomie- otrzymuje si mniejsz twardo. Przy stali mikkiej twar-
nie produkcji tych rur przez drug hut). Po wykonaniu de- do najpierw wzrasta ze zmniejszeniem gruboci, lecz po-
nek rur napenia si piaskiem, nagrzewa si w czci rod- tem raptownie maleje.
kowej i na prasie hydraulicznej zagina pod potrzebnym Przy badaniach aparatem Vickersa stwierdzono, i stosu-
ktem. Sekcja, skadajca si z 2 komr (przedniej i tyl- nek gruboci prbki do przektnej odcisku ostrosupa dja-
nej) oraz odpowiedniej iloci opomek zostaje zmontowana mentowego nie powinien by mniejszy ni 1,5, z wyjtkiem
w fabryce i poddana prbie wodnej. Rury czce wygina mikkiej miedzi i mosidzw, gdzie jest wymagany wikszy
si wedug szablonw i dziki temu monta kota na miej- (okoo 3), Przy stosowaniu mniejszych gruboci prbek
scu nie stanowi adnych trudnoci. otrzymuje si dla mikkiej miedzi i mikkich mosidzw
124 1934 - PRZEGLD TECHNICZNY
wiksz twardo ni rzeczywista, za dla reszty badanych no ciepln z zaletami toka eliwnego: niemal nie obnia-
materjaw twardo mniejsz. (J o u r n. o f t h e I n s t. jc si wytrzymaoci a do temperatury 300400" i raaj
of M e t a l s . 1933, zesz. 12, str. 206/235). cieralnoci.
E. P. Podany na rys. 1 wycity tok tego typu posiada wkadk
ze specjalnego eliwa stopowego (Niresist-Gusseisen") o za-
SILNIKI SPALINOWE wartoci 15% Ni oraz 5% Cu, ktre ma t sam rozszerzal-
no ciepln, co tworzywo podstawowe toka: stop Al-Si
Nowoczesne konstrukcje tokw. Do tokw ze stopu Al-Cu stosuje si wkadki z eliwa o
Z pord trzech gwnych zagadnie budowy toka: prze- wyszej jeszcze zawartoci niklu oraz molibdenu, wzgl. man-
niesienia nacisku, prowadzenia toka i uszczelnienia toka, ganu, ktry to rodzaj eliwa lepiej odpowiada stopowi Al-
zagadnienie uszczelnienia Cu pod wzgldem rozszerzalnoci cieplnej. (Z, d. V. d I
nasuwao do ostatnich t. 77 (1933), str, 1310).
czasw najwicej trudno-
ci przy zastosowaniu RNE
tokw z lekkich stopw.
W porwnaniu bowiem z Zastosowanie wiata sodowego we Woszech,
tokami eliwnemi toki z wiato sodowe, ktre zastosowano po raz pierwszy w
lekkich stopw trudniej r. 1932 w Holandji do owietlenia drogi samochodowej,
uszczelni ze wzgldu na a nastpnie tunelu pod rz. Skalda w Antwerpji, wprowadzo-
wiksz ich cieralno i no ostatnio rwnie w Medjolanie, gdzie owietlono 200 lam-
mniejsz twardo w wy- pami sodowemi ul. via Certosa, lec na trasie autostrady
sokich temperaturach, pa- Come Trouza Stresa. Lampy umieszczono symetrycznie
nujcych wpobliu gr- po obu stronach drogi, w odstpach 26 m. O zastosowaniu
nych piercieni. To te, lamp sodowych, ktrych znaczenie polega na tem, e da-
wobec wanej przewagi jc wiato monochromatyczne wzmagaj w przyblieniu
tokw lekkich pod wzgl- 2-krotnie ostro widzenia, pisalimy w r. 1932, str. 502.
dem ciaru i in. cech, M.
starano si rnemi spo- Zastosowanie niobu w metalurgii.
sobami zaradzi wspom- Lab orator ja badawcze i-my Union Carbide and Carbone
nianej ujemnej ich wa- ogosiy sprawozdanie o b a d a n i a c h n a d zmniejszeniem ko-
snoci. W ostatnich la- rozji midzykrystalicznej stali austenitycznych 188. Zba-
Rys. 1. Tok siluminowy z wkad-
k z eliwa stopowego do samo- tach denia te uwie- dano tam wpyw domieszek tytanu, wanadu, molibdenu i nio-
chodowego silnika Diesela. czone zostay wynikiem bu (kolumbu) i ustalono, e ten ostatni metal, dodany w ilo-
pomylnym, ktry autor omawia, przytaczajc opis toka ci 0,35%, d a wyniki najlepsze.
wyposaonego we wkadk eliwn (rys. 1), zalan w ka-
W ten sposb okazuje si, e nowy pierwiastek, dotychczas
dubie toka z lekkiego stopu i obejmujc rowki dwu gr-
nieznany jeszcze w metalurgji, moe odegra rol podobn
nych piercieni tokowych.
do in. pierwiastkw rzadkich w ulepszaniu wasnoci niekt-
Konstrukcja ta (ktrej istnieje wiele odmian) istotnie - rych stali specjalnych. (T e c h n. M o d. 1934 r,, zesz 3,
czy zalety toka ze stopu lekkiego: lekko i ma przewod- str. 101). C
TRE: SOMMAIRE:
I SPRAWOZDANIA I PRACE !
1 POLSKIEGO KOMITETU ENERGETYCZNEGO I
I Nr. 2 BULLETIN DU COMITE P O L O N A I S DE L'ENERGiE Tom VIII i
SOMMAIRE
T R E
| Le role de la t o u r b e p a r m i les 3
S Rola torfu na tle innych r- WARSZAWA autres so u r c e s denergie en =
d e ener g i i w P o l s c e , n a p . In. P o 1 o g n e, p a r M. K. Siwicki, Inge- 5
21 LUTEGO n i e u r electricien, Directeur du Bureau Ej
H K. Siwicki, D y r e k t o r Biura Elektryfi-
d'Electrification au Ministere du Com- 5
kacji M. P. i H. 1934 r. m e r c e et de 1'Industrie.
Comptcs-rendus des seances de =
= Sprawozdania z posiedze.
d i v e r s e s C o m m i s s i o n s d u C o m i l e. =
obszaru pastwa, mianowicie do takiego, ktry ju temu, e zoa torfowe s rozsiane po caym kra-
dojrza lub w niedalekiej przyszoci dojrzeje go- ju; w szczeglnoci rola ta przypa moe w pierw-
spodarczo do projektowanej struktury energetycz- szej kolejnoci torfowiskom, pooonym na pno-
nej. S to obszary wojewdztw centralnych, poud- cy projektowanej pastwowej sieci elektrycznej
niowych i zachodnich, z pewnemi oczywista wy- najwyszego napicia; Warszawa Zagbie W-
jtkami. glowe Tarnw Warszawa.
Wojewdztwa wschodnie natomiast przez du- Do najbardziej realnych pod tym wzgldem na-
gie lata bd prowadziy indywidualn gospodar- le zoa torfowe w okolicach Warszawy.
k energetyczn, do czasu, a powstan tam znacz- Jeli za chodzi o wojewdztwa wschodnie z
niejsze orodki przemysu i kultury. Nie jest jed- wyjtkiem drobnych si wodnych w okolicach Wil-
nak wykluczone, e mona bdzie tam wybudowa na, torf jest jedynem rdem energji, przyczetn i
wiksze elektrownie na torfie, ktre obok pracy Polesie i Woy s najbardziej pod tym wzgldem
dla potrzeb lokalnych bd zasilay rwnie pa- wyposaone.
stwow sie elektryczn. Ta okoliczno, e torfowiska s rozmieszczone
To, co dotd powiedziaem w wielkim skrcie o po caej przestrzeni kraju, zmusza nas do wniosku,
programie energetycznym, mona jeszcze bardziej e jest to rdo energji, ktremu naleaoby
skondensowa i zaryzykowa twierdzenie, e na przydzieli na wypadek trudnoci korzystania z In,
caym obszarze pastwa, z wyjtkiem oczywista rde bardzo wan rol, a to w zalenoci od wy-
Zagbia Wglowego, polityka energetyczna winna nikw bada, ktre trzeba zorganizowa po uprzed-
ksztatowa si w oderwaniu od wgla kamienne- niem uoeniu planu ich kolejnoci, przyczem ko-
go, gwnem bowiem jej zadaniem jest dokonanie ron bada winno by; inwentarz i posegregowanie
przestawienia przemysu i elektryfikacji z wgla torfowisk wedug celw, do ktrych najbardziej si
kamiennego na paliwa zastpcze i siy wodne, a to nadaj; rolnictwo, przemys, elektryfikacja, prze-
ze wzgldu na zapewnienie sobie dostawy energji rbka chemiczna, opa domowy.
w kadych warunkach. Sedno wic zagadnienia
polega; 1) na wyborze paliw zastpczych i si wod- Badania s dugotrwae, a sprawa pilna,
nych i 2) na przeprowadzeniu wspomnianego prze-
stawienia przemysu i elektryfikacji moliwie bez
wstrzsw organizacyjnych i produkcyjnych.
SPRAWOZDANIA Z POSIEDZE
Aby drugiemu wymaganiu stao si zado, trze-
ba przedewszystkiem upora si z wymaganiem
pierwszem; trzeba opracowa program energetycz- PREZYDJUM P. K. En,
ny, z ktrego wynikayby jasno role, jakie wyzna- Protok posiedzenia z dnia 9 grudnia 1933 r,
czamy gazom ziemnym, wglowi brunatnemu, tor- Obecni: pp, L. Tooczko, przewodniczcy, K. Siwickt,
fowi, drzewu i drobnym siom wodnym. wice-przewodniczcy, B. Stefanowski, sekretarz generalny,
Zadaniem mego referatu jest nawietlenie roli oraz czonkowie Prezydjum pp,: Cz. Mikulski, ppk. Fikusa,
torfu, Mwi ..nawietlenie", gdy niestety znajo- Z. Rajdecki i M. Ryhczyski.
mo nasza torfowisk jest tylko oglnikowa. Wie- Przed przystpieniem do porzdku obrad zabra glos
przewodniczcy p. dyr. L, Tooczko, wygaszajc krtkie
my naprzykad, e torfowiska s rozsiane po ca- przemwienie, powicone charakterystyce pracy , p. iai
ym kraju, e zajmuj przecitnie okoo 8% cako- Kazimierza G a y c z a k a wybitnego wsppracownika
witej jego powierzchni, osigajc w poszczeglnych P. K, En, Pami zmarego uczczono przez powstanie z
wojewdztwach, jak np. na Polesiu 38% po- wpaci miejsc. Na wniosek p. dyr. K, Siwickiego postanowiono
do kasy Stowarzyszenia Elektrykw Polskich 50 .
wierzchni wojewdztwa; e zasoby torfu suchego, na fundusz .pomocy bezrobotnym inynierom elektrykom <w
nadajcego si do celw opaowych,
:i
szacuj spe- uczczenia pamici . p, K, Gayczaka zamiast wieca na Jego
cjalici na kilka miljardw m , co wyraone w trumnie,,
jednostkach elektrycznych mona porwna do 1. Protok poprzedniego zebrania odczytano i przyjli)
kilkuset miljardw kWh, a to zalenie od jakoci bez zmian.
torfu. Wiemy rwnie, e mamy kilkadziesit tor- 2. Sprawozdania z prac Komisy) rozpoczyna p. in. '
fowisk duych, o obszarach powyej 1 000 ha, lecz Reag jod. e cMwca
ki z ramienia K o m i s j i p a .1 i w a sta-
zatrzymuje si duej nad pracami prowa-
torfowisk zbadanych w sposb umoliwiajcy dzonemi przez prof, Makowskiego w dziedzinie wgla bru-
uwzgldnienie ich zasobw w programie energe- natnego. Stwierdza, e prace si posuny naprzd, '*
tycznym prawie e nie posiadamy. autor zwiedzi .latem cay opracowany okrg, zdoby wiaao-
moci o nowych maierjaach, lecz pniejsza choroba opw-
W tych warunkach, mwi mniej lub wicej wy- nia dalsze opracowanie. Obecnie praca prowadzona jw-
czerpujco o roli torfu na tle innych rde energji nadal bardzo intensywnie. P. Z, Rajdecki proponuje wyra-
jest przedwczesne. Musimy zadowoli si tem, zi prof, Bohdanowiozowi podzikowanie za pomoc, udzie-
lon przy opracowywaniu materjau o wglu brunatnym, co
comy powiedzieli dotd wogle o roli wszelkich postanowiono uczyni w przedmowie do opracowywane!
rde energji, zastpujcych wgiel kamienny. ksiki. Drug cz wydawnictwa, powicon stroni!
Mona jedynie dorzuci par wnioskw, wynikaj- techniczno - eksploatacyjnej pragnie mwca opracowa saB, n er u
cych ze specyficznych waciwoci tego surowca nadmieniajc, e teraz miaby na to czas i nowe i _' ". '
jce materjay z dorocznych urzdowych sprawozda, SKU-
i z jego rozmieszczenia geograficznego. danych niegdy przez kopalnie Wielkopolski i Pomorza F"
Mianowicie, na podstawie dotychczasowych ba- niczym wadzom niemieckim.
da mona przypuszcza, e w oglnym rocznym W dyskusji podkreli p. pro!. B. Stefanowski koniew- 0
bilansie energetycznym w czasie pokoju torf ode- no wczenia do wydawnictwa danych o Regnach i Ro '
wie, na co p, in. Z. R a j d e c k i owiadczy, e mat"
gra rol minimaln, natomiast w pewnych warun- jay co do Regn s ju w posiadaniu ,p. Makowskiego,
kach moe okaza si chwilami omal e nie je- O pracach K o m i s j i W o d n e j mwi p. P ' r0
dynem rdem energji na potrzeby lokalne dziki R y b c z y s k i . Mwca wspomnia o wsppracy z Koo
SPRAWOZDANIA 1 PRACE PKEn. - 1934
En - 1 9 7
sj Wojskowo - Energetyczn oraz o dalszej inwentaryzacji P, prof, B. Stefanowski zwraca uwag, i trzeba rozrni
si wodnych kraju: woj. dzkie jest ju niemal gotowe do cig prac nad projektami wyzyskania si wodnych, do
druku, z woj. Nowogrdzkiego i Wileskiego dane s nie- czego niewtpliwie powinno by powoane urzdowe biuro
dostateczne, za z Biaostockiego danych brak zupenie. Po- przy Ministerstwie- Komunikacji, od doranego opracowa-
stanowiono zwrci si w tej sprawie do p. Wojewody w nia jednego projektu za rodki np. Funduszu Pracy. W tym
Biaymstoku. celu naleaoby utworzy jednostk nie zwizan z Mini-
K o m i s j a g o s p . e l e k t r y c z n e j . Wobec niemo- sterstwem Komunikacji. W dyskusji podkrelono, e w da-
noci przybycia p. in. T. Gzaplickiego, przewodniczcego nym razie chodzi o spraw charakteru energetycznego, wic
Komisji, o pracach jej poinformowa p, dyr. K. Siwicki. Ko- tworzona placwka powinnaby si wiza raczej z P.K.En.
misja odbya w dalszym cigu kilka posiedze, powico- oraz, e projektowany jest objekt o wartoci kilkudziesiciu
nych sprawom: nowelizacji ustawy elektrycznej (rewizji wa- miljonw z., o kilku warjantach, wic gos P.K.En. w tej
runkw uprawnie), Sprawa 'ta, dziki uchwale Komitetu sprawie miaby due znaczenie. Postanowiono narazie pro-
Ekonomicznego Rady Ministrw, zostaa posunita naprzd si p,p. Siwickiego i Rybczyskiego o zbadanie stanu obec-
i Komisja bdzie musiaa teraz pracowa jeszcze intensyw- nego tej sprawy.
niej. 6. Wolne wnioski. P. dyr. Tooczko wspomina o b. in-
W dyskusji podniesiono z uznaniem stanowisko Biura . teresujcem zwiedzeniu gazowni warszawskiej przez czon-
Elektryfikacji, zgodnie z opinj wiata elektrotechnicznego, kw Prezydjum, gdzie wygosi referat p. dyr. Cz, wier-
w dziedzinie ostatnich projektw elektryfikacji oraz zwr- czewski, a uczestnicy wycieczki szczegowo zaznajomili
cono uwag, e Komisja gospodarki elektrycznej peni z po- si z instalacjami. Mwca wnosi, by P.K.En. wysa listow-
wodzeniem funkcje dawne) Rady Elektrycznej. ne podzikowanie .za ten pokaz na rce p. dyr. Cz, wier-
czewskiego. Wniosek przyjto i na ttn posiedzenie
Prace P o d k o m i s j i Torfow.e.j owietli p. dyr. zamknito,
L. T o o c z k o . Podkomisja pracuje w dalszym cigu
nad instrukcj, dotyczc bada torfowisk; obecnie
zajmuje si ju instrukcj szczegow po ukoczeniu prac KOMISJA GOSPODARKI ELEKTRYCZNEJ
nad instrukcj ogln. Odczuwa si brak ludzi, interesuj-
cych si zagadnieniami torfowemi. Narazie dokooptowano Protok posiedzenia z dnia 1 grudnia 1933 r.
do Podkomisji p. dr, M. Chorego. Nastpnie mwca wspo-
mina o projektowanej Konferencji Torfowej, nadmieniajc, Obecni pp.: Czaplicki, Gayczak, Gryca, Herdin, Moni-
e jej program oglny jest ju ustalony, chodzi za o opra- kowski, Nowicki, Obrpalski, Ossowski, Siwicki, Stra-
cowanie programu szczegowego i listy uczestnikw. szewski.
Przewodniczy p. Czaplicki.
Postanowiono spraw t przekaza porozumieniu si pp.
Stefanowskiego, Turczynowicza i Mikulskiego. Na porzdku obrad by dalszy cig dyskusji nad projek-
Zaproszenie do wsppracy p, dr. Chorego zaakcepto- tem rozporzdzenia o postpowaniu przy nadawaniu upraw-
wano. nie.
Sekretarz Generalny zaproponowa opracowanie materja- P, H e r d i n , wracajc raz jeszcze do omwionego ju na
w ze statystyki wiatrakw, przez zaangaowanego do te- poprzedniem posiedzeniu 3, wypowiada wtpliwoci, wy-
go pracownika, co zostao take uchwalone. * nikajce z nastpujcego rozwaania: nietylko gminy, ktre
posiadajc wasne elektrownie, mog nie mie na widoku
K o m i s j a w o j s k o w o - e n e r g e t y c z n a . Spra- korzyci materjalnych, na co ju zwrci uwag p. Czaplic-
wozdanie z prac tej Komisji da p. dyr. Siwiciki. Komis-ja ki na poprzedniem posiedzeniu, ale rwnie spdzielnie
narazie nie zbieraa si wicej, lecz prace s prowadzone mieszkaniowe, majce zakady elektryczne dla potrzeb
indywidualnie. swoich czonkw stanowi niewtpliwie przedsibiorstwa
Wydawnictwo bibljografji energe- o zbycie zawodowym energji, jakkolwiek nie podpadaj pod
t y c z n e j zreferowa p. in. Cz. M i k u 1 s k i, stwier- definicj ustpu pierwszego 3 w brzmieniu uchwalonem
przez Komisj. Dodanie w ustpie drugim sowa ,.naprzy-
dzajc, i materja jest ju zoony i przed 1 stycznia b- kad" pogarsza sytuacj. Niektre kategorje zakadw bd
dzie wydrukowany. wisiay niejako w powietrzu, nie podpadajc ani pod pierw-
3. Sprawy budetowe. P. sekretarz gen. prof. B. Stefa- sz ani pod drug cz 3. Mwca jest zdania, e monaby
nowski stwierdza, e jest obawa, i preliminarz bdzie wy- tu da np, tak definicj zbytu zawodowego: zbyt, ktry
odbywa si w wykonaniu zada ustawowych lub statutowych
kazywa ok. 300 z. deficytu miesicznie, sdzi wic, e na- zbywcy prdu"; okrelenie to objoby zarwno gminy, jak
ley apelowa do wadz i instytucyj przemysowych o przyj- spdzielnie, o jakich wyej mowa,
cie z ,pomoc.
P. dyr. K. Siwicki podtrzymuje ten wniosek. P. P r z e w o d n i c z c y podkrela, i Komisja, koczc
dyskusj nad 3 projektu, zdawaa sobie w zupenoci
4. Wydawnictwo rocznika statystycznego. Na wniosek spraw, i nie rozwizaa zagadnienia i nie stworzya zada-
Komitetu Amerykaskiego postanowiono wydawa midzy- walajcej definicji zbytu zawodowego. Mwca proponuje
narodowy rocznik, zawierajcy dane o produkcji poszcze- przej do rozpatrzenia dalszych postanowie projektu, nie
glnych rde energji i w zwizku z tem Biuro Gwne zatrzymujc si duej nad 3.
W. K. En. zwrcio si do wszystkich komitetw narodo- P. H e r d i n odczytuje 4 w brzmieniu podkomisji. R-
wych o wpacenie na ten ce dodatkowo 2/3 skadki rocz- nica midzy propozycj podkomisji a projektem Biura Elek-
nej, co czyni dla P, K. En. ok. 800 z. tryfikacji polega na tem, i wedug podkomisji projekty
P. prof. B. Stefanowski wnosi wobec tego, by napisa do zmian w umowach nie musz, lecz mog by przedstawione
Londynu, e w zasadzie zgadzamy si na udzia w roczniku uprzednio Ministerstwu Przemysu i Handlu, tak jak to jest
(i zwizanych z tem kosztach), lecz rodki na to bdziemy w dotychczasowem rozporzdzeniu, gdy Biuro Elektryfika-
si starali uzyska dodatkowo i dlatego odrazu jeszcze nie cji proponuje, by byy przedstawione obowizkowo, Jednak,
moemy skadki przeikaza. P. dyr. K. Siwicki proponuje zdaniem podkomisji, nie jest ten paragraf zbdny, gdy sta-
wysa list do Gabinetu Ministra P. i H. wskazujc, i nowi on postanowienie wice prawnie wadze ministerjal-
jeeli Ministerstwo uzna udzia Polski w roczniku za celo- ne do udzielania miarodajnych wyjanie, czy dane zmiany
wy to prosimy o wyasygnowanie na to 800 z. pocigaj za sob zmian uprawnienia, czy nie. Wszelkie
zmiany, nie przedstawione uprzednio Ministerstwu, musz
Oba wnioski przyjto. by dokonane na ryzyko przedsibiorcy; o ile okae si post
5. Sprawy bielce, a) Przyjto do wiadomoci uchwa factum, i na dan zmian potrzebne byo uprawnienie, b-
Rady Wykonawczej W. K. En, o koniecznoci udziau naro- dzie on musia ponie konsekwencje, i z prerogatywy, za-
dowych komitetw energetycznych w krajowych pracach wartej w 4, nie skorzysta,
normalizacyjnych, dotyczcych zagadnie energetyki, b) Na uwag p, N o w i c k i e g o , i kada umowa, zawarta
". dyr. S i w i c k i komunikuje, e zgosi w imieniu Mini- przez miasta, musi by i tak przedstawiona do aprobaty
sterstwa Przemysu i Handlu wniosek o utworzeniu Biura wadz samorzdowych, wyjania p. H e r d i n , i nie wyni-
Studjw (przy P. K. En. lub przy Ministerstwie Komunika- ka to z przepisw prawnych, chyba e chodzi o umowy, do-
c)i) do opracowania projektu wyzyskania Dunajca (zaka- tyczce nieruchomoci, budetw lub t. p. 4 jest potrzebny
dw w Ronowie i Zakliczynie). P. prof. M. R y b c z y - z tego wzgldu, i daje wskazwk proceduraln na wypa-
s k i zawiadamia, e organizacja omawianego biura studjw dek zmian w umowach, gdy inne paragrafy daj wskazwki,
[est ju zdecydowana przy Ministerstwie Komunikacji, dotyczce uzyskania lub odmwienia uprawnienia. Bez tego
I 9 f t ~ 12 En 1934 - SPRAWOZDANIA I P R A C E
przepisu wyjanienie komu zgry, czy potrzebne mu jest W 10 podkomisja opucia sowa dla Ministra Pr
uprawnienie, czy nie nie bdzie obowizkiem Minister- mysu i Handlu" uwaajc je za zbdne. Komisja zmianeT
stwa. aprobuje, proponujc dalsze zmiany, mianowicie: dodanie
Wikszo Komisji jest zdania, e brzmienie mog by po sowie gospodarcze" sw a w szczeglnoci
przedstawiane uprzednio".., winno by pozostawione. dark elektryczn" i zastpienie sw praw cudzych" p,
sowa praw osb trzecich". Wyraz dochodzenia" uvtv
W sprawie 5 wyjania p. H e r d i n, i przepis o forma- w tym paragrafie, uznano za odpowiedni z przyczyn U
cie papieru przeniesiono do 6, gdzie omwione s inne wzmiankowanych przy rozwaaniu 8.
szczegy strony zewntrznej podania-, ze strony Komisji
niema sprzeciwu w tej sprawie. Co do dalszej redakcji 5, W 11 podkomisja wprowadzia ma zmian, polegajca
wskazuje p, Herdin, i zamiast o zaludnieniu do 8 000 na daniu, by zgaszajcy zarzuty i sprzeciwy zacza od-
mieszkacw" powiedziano ,,o zaludnieniu nie przekracza- pis swej opinji; podkomisja motywuje t propozycj tem, i
jcem 8 000 mieszkacw" oraz wprowadzono sowa we- przy dzisiejszej technice pisania na maszynie sporzdzenie
dug ostatniego spisu ludnoci" by da pewien bezsporny odpisu nie sprawi rnicy. Komisja przychyla si do tego
wskanik urzdowy". P. S i w i c k i zwraca uwag, e nie wniosku.
chodzioby tu tylko o drobny zakad, ubiegajcy si o Termin dwutygodniowy do zgaszania zarzutw uznano za
uprawnienie; byoby podane aby przepis ten obejmowa zbyt krtki i postanowiono da termin miesiczny,
rwnie due zakady elektryczne ubiegajce si o upraw-
nienie na may obszar, nie przekraczajcy 8 000 miesz- W 12 podkomisja zamiast wyraenia zasiganie opinji''
kacw, proponuje wprowadzenie wyraenia wypowiedzenie si w
zakresie swej waciwoci". Po krtkiej dyskusji Komisja
P. H e r d i n proponuje brzmienie: ,,a jeli chodzi o zasi- owiadczya si za tym wnioskiem.
lanie obszaru o zaludnieniu nie przekraczajcem 8 000 miesz-
kacw"... Dalsza dyskusja wyjania jednak, e i to brzmie- W 13 niejasnem wydaje si Komisji wyraenie dalsz
nie jest nieodpowiednie. P, G a y c z a k proponuje, by zaliczk" skoro przedtem o adnej zaliczce nie byo mowy,
wszystkie podania skadane byy wprost do Ministerstwa. W 14 zamiast terminu nastpnego dnia" uchwalono da
Z wyjanie biura Elektryfikacji okazuje si, e jest to nie- termin tygodniowy na dorczenie petentowi odpisw sprze-
dogodne, gdy dochodzenie musi przeprowadza wojewoda. ciww, Zamiast sowa likwidacji" ma by uregulowania".
Po dyskusji uchwalono nastpujce brzmienie: ,.,o ile cho- Dalej uchwalono zamiast terminu 14-dniowego na wypowie-
dzi o uprawnienie dla drobnego zakadu elektrycznego obli- dzenie si petenta w sprawie zgoszonych sprzeciww dat
czonego na zasilanie obszaru o cznem zaludnieniu nie termin miesiczny, a zamiast terminu 7-dniowego na prze-
przekraczaj cem",.. kazanie akt Ministrowi Przemysu i Handlu 14-dniowy.
Dalsze przepisy 5 przyjto w redakcji podkomisji, 15 wywoa obszern dyskusj. P. N o w i e k i jest zda-
wprowadzajc obowizek przedstawiania kosztorysu zaka- nia, e nie moe by oznaczony termin do przesania akt
du, zamiast kalkulacji taryf, proponowanej przez Biuro przez Ministra petentowi, w celu wypowiedzenia si, bowiem
oraz, e po punkcie d postanowiono doda punkt e w na- wzgldy natury wyszej czsto nie pozwalaj udzieli od-
stpujcem brzmieniu: plan sfinansowania przedsibiorst- powiedzi wczeniej, ni po upywie duszego czasu.
wa ze wskazaniem danych do jego zrealizowania". Punkt 6 P. G a y c z a k jest natomiast zdania, i podanie terminu
projektu podkomisji, dotyczcy kwitu kasy skarbowej za jest tu niezbdne. 0 ile do chwili upywu terminu Minister
dokonane wpaty bdzie stanowi punkt f. nie moe powzi decyzji, raczej naleaoby da odpowiedi
Co do 6 zwrcono uwag, e format papieru bdzie A 4 odmown, ni z odpowiedzi zwleka. Zdanie to podziela
nie A 40, jak omykowo wydrukowano w projekcie podko- szereg czonkw Komisji; p. p r z e w o d n i c z c y propo-
misji. nuje termin szeciomiesiczny, zamiast trzymiesicznego.
W 7, na wniosek p. N o w i c k i e g o , skrelono koco- P. G r y c a zwraca uwag, i taki wanie termin oglny za-
we sowa ustpu pierwszego w brzmieniu podkomisji (po- atwiania spraw podaje rozporzdzenie o postpowaniu
wikszonej o jeden"). Ustp drugi 7 postanowiono skre- administracyjnem (z r, 1928).
li zupenie. Poniewa 20 rozporzdzenia o postpowaniu przy nada-
Referujc 8, wskazuje p. H e r d i n , i obowizujce waniu uprawnie przewiduje, i postpowanie w sprawach,
rozporzdzenie uzasadnia odmow udzielenia uprawnienia ktrych rozporzdzenie to dotyczy, przeprowadza si we-
wzgldami na ogln elektryczn gospodark kraju; nowy dug rozporzdzenia o postpowaniu administracyjnem, Ko-
projekt Biura Elektryfikacji mwi o wzgldach oglno- misja uchwala nie podawa terminu w 15,
paristwowych"; podkomisja jest zdania, e naley wrci do Przechodzc do 16 wypowiada si Komisja stanowczo n
dotychczasowej redakcji. pozostawieniem w tym paragrafie terminu jednomiesiczne-
go. Ustp drugi 16 postanowiono, na wniosek p. Grycy,
Dusza dyskusja, w ktrej gos zabierali pp. Ossowski, przenie dalej i umieci go jako osobny paragraf po 1"
Gayczak, Herdin, Czaplicki i inni, wywizaa si w zwizku
z proponowanym przez podkomisj trzymiesicznym termi- Referujc 17, zwrci p, H e r d i n uwag, i podkomisja
nem zaatwienia podania o uprawnienie. Zwrcono uwag wrcia do redakcji rozporzdzenia obowizujcego, Jdy
na konieczno informowania petenta o stanie sprawy i na Biuro Elektryfikacji proponuje zmian brzmienia tego para-
niekorzystne dla sprawy elektryfikacji nastroje, wynikajce grafu. P. N o w i c k i wyjania przyczyny, dla ktrych t>
z nieodpowiedniego traktowania petenta przez wadze. zmiana nastpia, mianowicie praktyczn niemono udzie-
lania wyczerpujcych odpowiedzi na wszystkie zarzuty, z
Poniewa jednak w toku dalszej dyskusji wyjaniono, i ktrych wiele jest niekompletnych i nierzeczowych, Nato-
nowa ustawa (z r. 1928) o postpowaniu administracyjnem miast wyraenie prawne i faktyczne uzasadnienie" jest za-
przewiduje terminy dla zaatwiania spraw przez urzdy, czerpnite z dekretu o usprawnieniu administracji, i zasto-
Komisja przychylia si do opinji, i w 8 omawianego sowanie go daje mono rzeczowego zaatwienia tych spr**-
rozporzdzenia podawanie terminu jest zbdne, P. G a y c z a k jest zdania, i odpowiedzi winny bj*
Komisja jest natomiast za wprowadzeniem nastpujcych udzielane moliwie wyczerpujce.
zmian w projekcie Biura Elektryfikacji: ustp drugi 8 wi- Na wniosek p. S i w i c k i e g o postanowiono wzorowK
nien by pierwszym i odwrotnie, gdy zasadniczym celem si w zredagowaniu tego przepisu na rozporzdzeniu Mini-
postpowania jest nadawanie uprawnie, a nie odmawianie stra Przemysu i Handlu z dnia 15X1933 w sprawie po-
ich; w kocu drugiego ustpu, na wniosek p, G r y c y, stpowania przy powstawaniu pastwowych zakadw w
umieszczono dodatkowo sowa: tytuem zaliczki na poczet trycznych" i uchwalono nastpujc redakcj pierwszej
wszelkich wydatkw rzeczywistych zwizanych z czynnocia- ustpu 17: W razie odmwienia probie udzielenia upf>'
mi dokonywanemi na zasadzie ustawy elektrycznej". Wyraz nienia lub w razie udzielenia uprawnienia pomimo s P r * K
postpowania' w 8 postanowiono zastpi przez wyraz wu innych interesowanych, Ministerstwo zawiadamia org.
dochodzenia", ustalajc dla tej czci postpowania, ktr publiczne i osoby prywatne o motywach nieuwzgldnie
zarzdza wojewdztwo, nazw dochodzenia'. ich zarzutw, zastrzee i da, podniesionych w toku p
W 9 wprowadzia podkomisja drobne zmiany, mianowi- stepowania"...
cie w punkcie 1 powiedziano imi i nazwisko" zamiast tyl- Odczytujc w dalszym cigu 18 w redakcji podkoffli%
ko nazwisko"; w punkcie 3 szlak przesyowej linji elek- nadmieni p, H e r d i n , i zamiast sowa analogiczne II
trycznej" zamiast szlak linji elektrycznej"; w punkcie 4 napisano w projekcie rozesanym czonkom Komisji) w>
czas trwania", zamiast termin trwania". Zmiany te Ko- by analogicznie"; zamiast sw ,.egzemplarzu Minister"*
misja aprobuje, nadto zaleca skreli sowo ewentualne" winno by egzemplarzu pozostajcym w Ministerstw ;
w punkcie 5. Zamiast sw przeduenie czasu rozpoczcia budo l
SPRAWOZDANIA I PRACE PKEn. - 1934 13n - J29
uytych w projekcie Biura Elektryfikacji, podkomisja pro- no praktycznie, jak i teoretycznie. By szczerym zwolenni-
ponuje sowa .odroczenie terminu rozpoczcia budowy". kiem i gorliwym obroc klasycznych doktryn gospodar-
Nadto dodano sowa W dalszem postpowaniu stosuje si czych, stojcych u podstaw naszego systemu ekonomicznego.
analogiczne przepisy 15 i 16". Nieoczekiwana mier . p. K. Gayczaka poruszya do gbi
P. C z a p I l e k i zwraca uwag, i 18 jest nowoci w czonkw Komisji Gospodarki Elektrycznej, ktrzy mieli
stosunku do obowizujcego rozporzdzenia i e w brzmie- mono z nim wsppracowa niemal do ostatniej chwili je-
niu proponowanem przez podkomisj pozwala on nazajutrz go ycia. Wszyscy przechowamy we wdzicznej pamici jego
po udzieleniu uprawnienia gruntownie zmieni warunki tego posta.
uprawnienia bez adnego dochodzenia. Zebrani uczcili pami . p. Gayczaka przez powstanie.
Po dalszej dyskusji wyjaniono, i ze wzgldu na to, e P. S i w i c k i zakomunikowa, i Prezydjum Polskiego Ko-
uprawnienie na zakad elektryczny jest umow midzy Mi- mitetu Energetycznego wyasygnowao z. 50 na rzecz bez-
nisterstwem a uprawnionym na rzecz osb trzecich, przeto robotnych inynierw - elektrykw, zamiast wieca na grb
przy wprowadzaniu zmian, ktre dotycz osb trzecich, nie- . p. Kazimierza Gayczaka.
bdnem jest postpowanie, jak przy nadawaniu uprawnie- 2. O d c z y t a n i e p r o t o k w . Odczytano i przy-
nia. Wobec tego ustp drugi 18 otrzymaby nastpujce jto protoky posiedze z dn, 28 listopada i 1 grudnia r, b.
brzmienie: W razie wystpienia o zmian obszaru zasilania
lub o podwyszenie opat za energj elektryczn stosuje si 3, Podzia Pastwa na okrgi elektryfikacyjne.
postpowanie"... Nadto w wierszu pierwszym ustpu pierw- Referuje spraw okrgw elektryfikacyjnych p. C z a -
szego 18 uchwalono doda po sowach W razie wystpie- p l i n k i . Mwca przypomina, e podzia na okrgi potrzeb-
nia" sowo uprawnionego"; w wierszu drugim po sowie ny j e s t w zwizku z dekretem o popieraniu elektryfikacji i
o zmian" doda sowo ,,innych"; sowa, zawarte w na- wskazuje, e moliwe ujcie zagadnienia jest ju w znacz-
wiasie, postanowiono skreli; po sowie wpisane" doda nym stopniu przesdzone przez postanowienia tego dekretu.
sowa lub doczone"; drugi ustp wzi jako pierwszy i Biuro Elektryfikacji opracowao pierwszy projekt, ktry by
odwrotnie. Ostatecznie uchwalono 18 w nastpujcem rozesany czonkom Komisji. Na podstawie krtkiej dysku-
brzmieniu: sji, przeprowadzonej na posiedzeniu Komisji, oraz na pod-
stawie otrzymanych opinij ze strony osb i instytucyj zain-
,,W razie wystpienia uprawnionego o zmian obszaru za- teresowanych, Biuro Elektryfikacji projekt ten przerobio.
silania lub o podwyszenie opat za energj elektryczn po- Tak powsta drugi projekt, ktry p. Czaplicki pragnie zrefe-
za trybem przewidzianym w uprawnieniu, stosuje si post- rowa. Wana jest zasadnicza kwestja jakiej wielkoci
powanie przewidziane przy nadawaniu uprawnieii rzdowych. powinny by okrgi due czy mae. Mwca przypomina,
W razie wystpienia uprawnionego o zmian innych wa- i . p. Gayczak mia wtpliwo, czy okrgi projektowane
runkw uprawnienia lub o jego uniewanienie, Ministerstwo przez Biuro Elektryfikacji nie s zbyt due. P. Hoffmann
Przemylu i Handlu, jeli to uzna za potrzebne, zasignie przeciwnie zgosi opinj z powodu zaprojektowanych okr-
opinji waciwej wojewdzkiej wadzy administracji oglnej gw pomorskich, i okrgi te s za mae. Zdaniem referenta,
co do projektowanych zmian. W dalszem postpowaniu sto- podzia Pastwa na zbyt drobne okrgi elektryfikacyjne by-
suje si analogicznie przepisy 15 i 16. Dokonane zmiany by w kolizji z tendencj ustawy o popieraniu elektryfikacji.
mog by wpisane lub doczone do aktu uprawnienia, przy- Kady okrg musi obejmowa jaki wikszy dzi ju istnie-
czem na egzemplarzu, pozostajcym w Ministerstwie Prze- jcy orodek elektryfikacyjny, albowiem w okrgu, skadaj-
mysu i Handlu, uprawniony skada analogiczne owiadcze- cym si z samych tylko obszarw dziewiczych pod wzgl-
nie, jak przy nadaniu uprawnienia". dem elektryfikacji, mowy by nie moe narazie o zespoach
Przy czytaniu 19 w brzmieniu podkomisji, zwrci na 10 000 kVA lub linjach na 30 kV. Gdyby wic okrgi byy
p. H e r d i n uwag, i w ustpie trzecim zamiast egzemp- bardzo drobne, to musiaaby pozosta poza obrbem wyzna-
larzu Ministerstwa" winny by sowa w egzemplarzu pozo- czonych okrgw dua liczba pustkowi"' czyli obszarw,
stajcym w Ministerstwie"; zamiast sw ,,o otrzymaniu o ktrych elektryfikacj dugo niktby si nie ubiega. Usta-
uprawnienia" winno by o przejciu uprawnienia". Sowa lenie wikszych okrgw pozwala poczy razem obszary
stosowania si" Komisja uwaa za zbdne i uchwala wy- ju zelektryfikowane z terenami ubogiemi pod wzgldem
kreli je. elektryfikacyjnym. Gdyby przy realizacji pewnego projektu
Po 19 uchwalono doda nowy paragraf o nastpujcem elektryfikacyjnego okazao si e okrg zbyt jest obciony
brzmieniu: 0 nadaniu, uniewanieniu, zmianie i przeniesie- obszarami biednemi, to poprawki nie s wykluczone, albo-
niu uprawnienia ogasza si na koszt petenta w Monitorze wiem zarwno podzia na okrgi, jak i zmiana tego podziau
Polskim". naley do Ministra Przemylu i Handlu. Reasumujc, mwca
wyraa pogld, zgodny zreszt z opinj wikszoci zaintere-
W 20 podkomisja adnych zmian nie proponuje. Ze stro- sowanych sfer, i naog podzia na okrgi w tej skali, jak
ny Komisji rwnie adnych uwag nie zgoszono.
przyjto w projekcie, jest w zasadzie suszny.
W 21 propozycja podkomisji dotyczy zaatwienia spraw,
wszcztych przed dniem wejcia w ycie omawianego rozpo- Mwca przechodzi do referowania zmian, jakie wprowa-
rzdzenia, a do ukoczenia wedug dotychczasowych prze- dzono w drugim projekcie w porwnaniu do pierwszego
pisw, Z wnioskiem tym Biuro Elektryfikacji zgodzio si, projektu.
wobec czego 21 uchwala Komisja w brzmieniu podkomisji. Utworzono na danie wadz nowy okrg przemysko-
Na tem dyskusj nad projektem rozporzdzenia o postpo- jarosawski. Jest to okrg, ktry moe istnie samodzielnie,
waniu przy nadawaniu uprawnie zakoczono. Nastpne po- a moliwe jest rwnie podzielenie go midzy trzy okrgi
siedzenie uchwalono odby dnia 13 grudnia 1933 r. P. p r z er ssiednie.
wodniczcy prosi obecnych o przygotowanie si do Dalsze zmiany dotycz okrgu czstochowskiego; przydzie-
dyskusji nad projektem podziau Pastwa na okrgi elek- lono do powiat piotrkowski zgodnie z yczeniem stron za-
tryfikacyjne, przyczem szczegln uwag zaleca powici interesowanych.
okrgom pomorskiemu i krakowsko - dbrowskiemu, oraz Co do okrgu krakowskiego, to wczono do powiaty za-
prosi o zasadnicze wypowiedzenie si na nastpnem posie- wierciaski i bdziski; w ten sposb cae zagbie krakow-
dzeniu co do wielkoci okrgw. sko - dbrowskie zostao poczone w jeden okrg. Nato-
miast cz powiatu Bocheskiego z miastem Bochni przy-
Protok posiedzenia z dnia 13 grudnia 1933 r. czono do okrgu tarnowskiego.
Obecni pp.: Czaplicki, Forbert, Gryca, Herbich, Herdin, Z okrgu dzkiego wyczono powiaty skierniewicki i
Nowicki, Okoniewski, Rauch, Siwicki, Stefanowski, Stra- rawski, ktre wczono do nowego okrgu pocko-owickie-
szewski. go, a to na skutek da majcego si utworzy w przysz-
Przewodniczy in. Czaplicki. oci midzykomunalnego zwizku elektryfikacyjnego (Ra-
1. U c z c z e n i e p a m i c i i n . K. G a y c z a k a . wa, Skierniewice, owicz, Kutno, Gostynin, Pock). Zwizek
Otwierajc posiedzenie, przewodniczcy wygosi przem- ten, nie majcy narazie oparcia o dostateczne zasoby finan-
wienie, powicone . p. Kazimierzowi Gayczakowi, ktrego sowe, ma jednak due ambicje elektryfikacyjne. Przyczo-
mier przed kilku dniami wyrwaa z grona czonkw Ko- no natomiast do okrgu dzkiego kosztem okrgu kaliskie-
misji. Zmary by jednym z najdzielniejszych i najbardziej go powiaty kolski, turecki i sieradzki. Naley si zastano-
czynnych czonkw Komisji. Wkada on niezmiernie wiele wi nad przydziaem powiatu wieluskiego, ktry ze wzgl-
trudu i sumiennoci w kad prac, bdc tematem obrad du na swe pooenie nadawaby si do podziau midzy
Komisji, Ostatni okres swego ycia . p. Gayczak powici okrgi czstochowski i kaliski.
pracy gwnie w dziedzinie ekonomiki elektryfikacyjnej. Okrg kaliski uleg zmniejszeniu nietylko o trzy wymie-
Zna on wietnie zagadnienia z t dziedzin zwizane zarw- nione wyej powiaty, przeniesione do okrgu dzkiego, lecz
130- '1934 - SPRAWOZDANIA I PRArc p|c
^
i o powiaty gostyski i rawicki, przyczone obecnie do okr- kowi podjcia si elektryfikacji okrgu, to kade z
gu poznaskiego, . korzysta z ulg, przewidzianych w dekrecie. Mwca z n' h
Wobec stworzenia nowego okrgu pocko - owickiego wtpi, i taka interpretacja art. 1 dekretu jest suszna m
powsta w projekcie drugim nowy okrg, obejmujcy powia- natomiast wtpliwoci, czy myl t udao si podkomkii m
ty wocawski, nieszawski, lipnowski i rypiski. dostatecznie jasno uj w redakcji, proponowanej w n r
Okrg sierpcko-przasnyski skasowano, to znaczy zaliczo- jekcie. ' "
no ten obszar do wschodniej poaci kraju, na ktrej podziau Drug spraw, rozwaan w podkomisji i ujt w ici
na okrgi nie dokonywa si. projekcie inaczej ni w projekcie Biura, jest nastpujca
Do okrgu lubelskiego dodano powiat lubartowski. Byoby rzecz suszn, gdyby ulgi byy udzielane nietylko
Istnieje wniosek przeniesienia powiatu lubaczowskiego z wtedy, gdy kto zobowie si do pewnych inwestycyj, ale
okrgu lwowskiego do przemyskiego. i w tych wypadkach, gdy uprawniony ju te inwestycje
Na specjaln uwag zasuguj dwa wane okrgi: okrg uskuteczni, a nadto zobowizuje si elektryfikowa okrei
zagbia wglowego oraz okrgi pomorskie. W pierwszym z cho takie zobowizanie poprzednio na nim nie ciyo
tych okrgw trudno byoby zaproponowa inne rozwizanie Wyraeniu tej myli suy punkt 2 1-go projektu. i
ni to, ktre przyjto w obecnym projekcie Biura. Co do Nastpn kwestj, ktr zaja si podkomisja, jest wy-
okrgw pomorskich to niema gbszych motyww, ktreby raony w dekrecie obowizek wykazania si odpowiednim
przemawiay przeciwko poczeniu trzech projektowanych kapitaem zakadowym przez ubiegajcego si o uprawnie-
na Pomorzu okrgw w jeden, nie; dekret nie daje wskazwki, co jest rozumiane przez
W sprawie wielkoci okrgw wypowiedzieli si: p. Oko- kapita zakadowy, intencj ustawodawcy byo,1 eby to
n i e w s k i za moliwie duemi okrgami, p. S t r a- by kapita wasny przedsibiorstwa; dlatego podkomisja
s z e w . s k i za mniejszemi, uwaajc, i to, co zrobio Biuro, proponuje odpowiednie brzmienie 2 swego projektu,
jest zdrowym kompromisem midzy tendencjami istniejce- Inne rnice nie maj wikszego znaczenia; dotycz one
mu P. Straszewski proponuje zwikszy okrg krakowski m. inn. procedury cofnicia ulg.
[okrg zagbia) tak, by Czstochowa stanowia granic.
P. F o r b e r t rwnie wypowiada si za maemi okrgami, P. C z a p l i c k i wskazuje, i projekt podkomisji dy
przyczem uwaa, i okrg wocawski winien by zreduko- do wyeliminowania niejasnoci samego dekretu. Reaiizjje
wany, gdy byaby wwczas prdzej moliwo zelektryfi- on postulat, poparty jui na poprzedniem posiedzeniu przez
kowania go. Powiaty rypiski i lipnowski maj ten sam cha- p. Siwickiego, by istniejce przedsibiorstwa mogy korzy-
rakter, co okrg mawsko - ciechanowski. Okrg mawski sta z prerogatyw nowej ustawy.
mgby by posunity a do brzegu Wisy. Na Wile od To- W dyskusji, dotyczcej zbiorowego wystpienia o elek-
runia a do Nowego Dworu niema wcale mostw elaznych tryfikacj okrgu, zabierali gos pp. Herdin, Czaplicki, No-
na kesonach, co utrudnia bardzo przechodzenie linjami elek- wieki, Siwicki i inni, przyczem uznano, e brzmienie, za-
trycznemi przez Wis. Natomiast p. Forbert jest zdania. projektowane przez podkomisj, niedostatecznie jasno od-
e nie naley dzieli Kujaw, a wic powiat inowrocawski zwierciada intencj autorw.
winien by wczony do okrgu wocawskiego, ktry ww-
czas obejmowaby pas wzdu lewego brzegu Wisy, skada- P. G r y c a proponuje wrci do brzmienia projektu Biu-
jcy si z powiatw: inowrocawskiego, nieszawskiego, wo- ra z dodaniem paragrafu okrelajcego kapita zakadowy
cawskiego, kutnowskiego, gostyniskiego, owickiego i cz- jako fundusze wasne" przedsibiorstwa. Mwca propo-
ci sochaczewskiego, co wszystko mogoby by obsuone nuje przedyskutowanie najpierw punktu 2 1 projektu, ni
jedn linj na 30 000 woltw. co przewodniczcy zgadza si. P, Gryca jest przeciwny
rozszerzaniu ulg na istniejce przedsibiorstwa.
P. C z a p l i c k i wskazuje, i wanie w stosunku do
okrgu wocawskiego moe w przyszoci nastpi kom- P. C z a p l i c k i zwraca uwag, i w sowie rozbudo-
promis yciowy, gdy sprawa elektryfikacji tego okrgu b- wa" uytem w punkcie 1-szym par. 1 mieci si pojcie
dzie bliska urzeczywistnienia. W zalenoci od przedsi- o istniejcych przedsibiorstwach, gdy wystarcza doko-
biorczoci i mocy finansowej wspubiegajcych si zaka- na nieznacznej zmiany w urzdzeniach, a koniecznot
dw moliwe jest rozszerzenie tego okrgu zarwno w kie- zmian w zwizku z przyjciem na siebie obowizku elek-
runku pnocno-zachodnim jak i poudniowo-wschodnim tryfikacji okrgu zachodzi we wszystkich zakadach istnie-
z pewnemi zmianami w kierunku pnocnym. jcych w Polsce by korzysta z prerogatyw dekretu.
Po dyskusji Komisja wypowiada si za pozostawieniem P. S t r a s z e w s k i rwnie jest zdania, e wobec lep
okrgu krakowskego w takich granicach, jakie przewiduje i w punkcie 1 jest mowa o rozbudowie zakadu, mom
drugi projekt Biura. punkt 2 par. .2 skreli.
W sprawie okrgu pomorskiego Komisja wypowiada si P. N o w i c k i prosi Komisj o wyjanienie, w jakim
za skreleniem granic, dzielcych go w projekcie na trzy kresie maj by ulgi stosowane, jeeli zostay dokonane in-
czci, gdy projektowana elektrownia wodna w Korono- westycje czciowe "(np. kto posiada 100 km linji wysokie-
wie niewtpliwie bdzie zasilaa cay okrg, idc z linjami go napicia, a musi zbudowa jeszcze 30 km, aby zasili
elektrycznemi tylko na pnoc. P. H e r b i c h informuje, okrg).
i elektrownia ta bdzie miaa produkcj ok. 40 miljonw P. S t r a s z e w s k i informuje, e podkomisja zastana-
kWh i przeznaczeniem jej bdzie elektryfikacja okrgu po- wiaa si, w jakim zakresie winny by przyznawane #
morskiego. Co do podatku obrotowego jest atwo to ustali; nato-
W sprawie powiatu wieluskiego p. S i w i c k i stwier- miast podatku dochodowego niepodobna rozdzieli, tu w?
dza, i Biuro Elektryfikacji t spraw, rozway dokadniej; ulg naleaoby zastosowa w caoci.
to samo dotyczy powiatu rypiskiego. Poruszono zagadnienie zakadu, ktry podejmie si zasi-
Co do powiatu lubaczowskiego Komisja owiadcza si lania okrgu, lecz nie zbuduje linji na 30 kV, lecz wkroes.
za wczeniem go do okrgu przemyskiego. tam linj na 15 kV; czy wwczas ulgi nie bd przyznani
Przyznanie ulg byoby niezgodne z liter ustawy, lecz ^
W sprawie pozostaych okrgw Komisja nie sprzeciwia ne z jej duchem.
si podziaowi, dokonanemu przez Biuro Elektryfikacji w
drugim projekcie. Po duszej dyskusji Komisja wypowiedziaa si za sw^
leniem p. 2 par. 1.
4, , Rozporzdzenie wykonawcze do dekretu Komisja uchwala dalej: zastpi we wstpie do par-
o popieraniu elektryfikacji. sowa bd przyznawane na skutek odpowiednich spoJ
Referuje spraw p. mec. H e r d i n. Mwca wskazuje, i sowami ,,B.d przysugiway". W punkcie 1 J .1Zres5l,
midzy projektem Biura Elektryfikacji a projektem podko- sowa ,,lub podejmujc si". Wypowiedziano opinj, _
misji istnieje rnica, polegajca na tem, e Biuro podao sznem jest uycie przez podkomisj sowa elektryfiKO"
jedynie tok postpowania przy ubieganiu si o ulgi i wa- zamiast zelektryfikowa", gdy proces elektryfikacjiie
runki, by uzyska ulgi, podkomisja za jest zdania, i de- bvwa si etapami. Postanowiono zamiast sw w "
kret o popieraniu elektryfikacji zawiera postanowienia, nem uprawnieniu" uy sw ,,w odnonych upr**
ktre wymagaj wyjanienia, wobec czego podkomisja niach".
wprowadza do projektu rozporzdzenia przepisy, bdce Przechodzc raz jeszcze do sprawy zbiorowego
interpretacj zasadniczych postanowie ustawy. fikowania okrgw p. S t r a s z e w s k i wskaza, ^
Opierajc si na brzmieniu artykuu 1 dekretu o popie- okrg wocawsko-pocko-owicki nadaje si do g '
raniu elektryfikacji, podkomisja staje na stanowisku, i dzaju elektryfikacji; midzy przedsibiorstwami, r ,J
jeeli kilka przedsibiorstw zbiorowo czyni zado warun- rych nale elektrownie, nie moe tam by fuzji z "
SPRAWOZDANIA I PRACE PKEn. - 1934 ISEn-131
przyczyn, zreszt fuzja ta nie jest potrzebna. Moe nato- P. S t r a s z e w s k i informuje, i pozostae paragrafy
miast powsta spka, tworzca sie, czc te elektrow- projektu nie budz wtpliwoci i zostay uzgodnione z Biu-
nie. Czyby do ulg z tytuu dekretu o popieraniu elektry- rem Elektryfikacji; prosi czonkw Komisji o przygotowa-
fikacji miaa mie prawo tylko spka, ktra wybuduje nie i zgoszenie zawczasu ewentualnych uwag, nastrczaj-
sie? Zdaniem mwcy, rwnie i zakady elektryczne, ka- cych si z powodu tych przepisw.
dy zosobna, winny korzysta z ulg w penym zakresie. Nastpne posiedzenie wyznaczono na pitek 22 grudnia.
Umoliwienie i poparcie takiej wsppracy stanowioby po-
wany krok w popieraniu elektryfikacji, tembardziej, e
wwczas mogyby zakady te wzi na siebie rwnie elek- Protok posiedzenia z dnia 22 grudnia 1933 r.
tryfikacj powiatw mniej korzystnych,
Obecni pp.: Forbert, Gryca, Herdrn, Hubert, Monikowski,
P. S i w i c k i owiadczy, i godzi si na koncepcj zbio- Nowiciki, Okoniewski, Siwicki, Stefaoowski, Straszewski.
rowego wystpienia o elektryfikacj okrgu; naleaoby Przewodniczy na posiedzeniu p. H u b e r t , zastpujc
zredagowa odpowiednie brzmienie rozporzdzenia wyko- nieobecnego z powodu choroby przewodniczcego Komisji
nawczego; z brzmienia, opracowanego przez podkomisj, p. CzapMckiego,
nie wynikaj wnioski, o jakie podkomisji chodzio.
Komisja postanawia zwrci si raz jeszcze do podko- 1. Rozporzdzenie wykonawcze do ustawy
misji z prob o sprecyzowanie przypadku zbiorowego wy- o popieraniu elektryfikacji.
stpienia o elektryfikacj okrgu oraz o sformuowanie te- P, H e r d i n referuje opracowany ,przez podkomisj pro-
go odpowiednio, o ile da si to zrobi, jako punktu 2-go; jekt rozporzdzenia wykonawczego do ustawy o popiera-
gdyby podkomisja uwaaa umieszczanie tego zagadnienia niu elektryfikacji. Prcz wprowadzenia zmian, w punktach
w osobnym punkcie 2-gim za niewskazane, moe daoby 1 i 2 1, zaleconych na poprzedniem posiedzeniu Komisji,
si wyraniej sformuowa t spraw w punkcie 1-szyrn. podkomisja proponuje ze swej strony niektre zmiany do-
Nadto uchwalono prosi podkomisj o zastanowienie si, datkowe w tyche punktach, mianowicie: zamiast sw
czy wobec skrelenia punktu 2, moe pozosta sowo ,,wy- ...uprawnionym, ktrzy podjwszy si elektryfikowa..."
buduj" w punkcie 1. sowa .uprawnionym, ktrzy podjwszy si elektryfika-
cji..."; sowa przynajmniej jeden z" proponuje podkomisja
Komisja uchwala zaprosi do wsppracy w podkomisji wykreli; w kocu punktu 1 doda, jako ustp kocowy
do opracowania projektu rozporzdzenia wykonawczego sowa: Ulgi bd przysugiway uprawnionemu, czynice-
do dekretu o popieraniu elektryfikacji na miejsce . p. Gay- mu zado wymaganiom ustpu 1 :punktu 1, bez wzgldu,
czaka, p. Straszewskiego; jednoczenie, na wniosek p. czy elektryfikacji okr,gu elektryfikacyjnego podj si ca-
Straszewskiego, postanowiono prosi o wspprac w teje kowicie sam, czy te obok innych uprawnionych"; podko-
podkomisji p, Forberta. misja miaa tu na widoku zarwno taki wypadek, gdy w ce-
Dalsza dyskusja dotyczya w punkcie 3 1 wyraenia lu elektryfikacji caego okrgu zgosz si jednoczenie re-
,.kapita zakadowy". P. H e r d i n wyjania, i osoba, pro- flektanci na elektryfikacj jego czci, tak aby w wyniku
wadzca rne interesy, powinna pewien fundusz, przezna- elektryfikowa go cakowicie, jak i ten wypadek, gdy np.
czony na inwestycje elektryfikacyjne, uwidoczni w swych wytwarzania ener.gji dla caego okrgu podejmie si jedno
ksigach i bilansach; kadorazowo bdzie ona w stanie przedsibiorstwo, za przesyania i rozdziau energji na
przedstawi dowd w postaci np. wycigu z ksig, i tem cay okrg podejmie si drugie i t. ip.; podkomisja jest zda-
samem sprawa funduszw wasnych" bdzie zaatwiona. nia, i kade z przedsibiorstw, fctre porobi inwestycje, wy-
mienione w ustawie o popieraniu elektryfikacji, przyczynia-
O kapitale zakadowym osb fizycznych nie mona m- jc si w ten sposb do elektryfikacji okrgu, bdzie mia-
wi, tak e w tym wypadku definicja kapitau zakadowe- o prawo do ulg.
go rwnie sprowadza si do funduszw wasnych.
W dyskusji, tktra miaa na celu wyjanienie, ozy redak-
P. C z a p l i c k i zwraca uwag, i legitymowanie si cja, proponowana przez podkomisj, dostatecznie jasno wy-
si funduszami wasnemi" te nie daje gwarancji odpowie- raa suszn zasadniczo myl umoliwienia elektryfikacji o-
dniego stanu majtkowego ubiegajcego si o uprawnienie, krgu, w ktrym istnieje kilka zakadw elektrycznych
gdy przedsibiorstwo np. zaduone na due sumy, moe uprawnionych, nie stanowicych jednej osoby prawnej, ani
posiada pewien niewielki kapita wasny i moe stale, -nie mogcych zla si w jedno przedsibiorstwo, natomiast
przy wszelkich zamierzonych inwestycjach, cigle powoy-. mogcych wsppracowa czy to na zasadzie podziau tere-
wa si na ten sam kapita wasny. nu okrgu (podzia poziomy"), czy na zasadzie podziau
P. S t r a s z e w s k i jest zdania, e obawy te s suszne. funikcyj (podzia pionowy"), gos zabierali pp. Hubert, No-
wicki, Straszewski, Herdin, Forbert, Oikoniewski. Jako
P. H e r d i n zapytuje, jak bdzie si dokonywaa repar- przykad moliwoci tego rodzaju wsppracy wskazano
tycja obowizku wykazania si; wasnym kapitaem na daw- okrgi: wocawsko - pocki i krakowsko - dbrowski.
ne i nowe inwestycje. Mwca uwaa omawiany przepis za
niedostatecznie przemylany. Niejasny jest zwrot zamie- P, H e r d i n przypomnia, .i na poprzedniem posiedze-
rzone inwestycje"; czy odnosi si to tylko do tych inwe- niu wsppraca pionowa" nie bya wcale omawiana, na-
stycyj, ktre daj prawo do ulg? Jeeli tak, to naleaoby tomiast omawiano wspprac poziom", przyczem rw-
wprowadzi przepis interpretacyjny w tym sensie do roz- nie p. Dyre/ktor Biura Elektryfikacji wyrazi opinj, i t y -
porzdzenia. oby podane, aby w rozporzdzeniu sprawa wsppracy
terytorjalnej bya postawiona wyranie. Propozycja, by za-
P. N o w i c k i uwaa, e nie byoby wskazane formuo- miast sw obo,k innych uprawnionych" da sowa cz-
wanie takiego przepisu. nie z innymi uprawnionymi" nie jest trafna, gdv wyraz
P. C z a p l i c k i stwierdza, i zasadnicz myl tego po- cznie" nasuwa myl fuzji przedsibiorstw, a wanie cho-
stanowienia jest, e przedsibiorstwo, ktre korzysta z ulg, dzi nie o to.
nie moe by obnione wicej jak w 2/3 swoicli aktyww; Na uczynion przez p. N o w i e k i e g o uwag, i trudno
lecz.rozporzdzenie wykonawcze sformuowane w ten spo- jest ustali, jaka dziaalno elektryfikacyjna przyczynia si
sb byoby sprzeczne z ustaw. Dla usunicia trudnoci do elektryfikacji okrgu, jako caoci, a jaka nie, wyjanio-
i nieporozumie naleaoby raczej znowelizowa ustaw. no, e chodzi tu o przedsibiorstwa, ktre, w przeciwsta-
P. R a u c h rwnie jest zdania, e zwrot o zamierzo- wieniu do elektryfikacji lokalnej, prowadz prac elektry-
nych inwestycjach" jest to lapsus, ustawa wymaga znoweli- fikacyjn w okrgu, wychodzc poza osiedla o zagszczonem
zowania w tym punkcie. Kapita zakadowy, a kapita wa- zailudinieniu. . . .
sny to s rne pojcia; jaeli przyj brzmienie, propono- Zwrcono dalej uwag, i paragraf 4 zastrzega dla Mini-
wane przez podkomisj, bdzie zachodzia kolizja midzy stra Przemysu i Handlu ostateczn decyzj, stwierdzajc
ustaw a rozporzdzeniem. . prawo do ulg, e zatem w wypadkach, gdy bdzie zachodzi-
P. S i w i e k i prosi o zredagowanie rozporzdzenia zgod- a wtpliwo, czy przez przepis projektowany nie przelizg-
nie z praktyk yciow. nie si przedsibiorca, nie zasugujcy na ulgi, Minister Prze-
Uchwalono prosi podkomisj o sformuowanie nowego mysu i Handlu bdzie mg ich nie udzieli.
brzmienia 3 projektu rozporzdzenia wykonawczego oraz Wkocu wyraono opinj, i uycie sowa obok" w ust-
o zastosowanie odmiennej terminologii w stosunku do osb pie dodatkowym, proponowanym przez podkomisj, jest
fizycznych. suszne, a dodanie tego ustpu, jako zgodnego z duchem
139- Er, 1934 - SPRAWOZDANIA I PRACE
ustawy i idcego po tej linji," po jakiej Ministerstwo Prze- a w szczeglnoci k o s z t o r y s zamierzonych inwestvcvi
mysu i Handlu pragnie i, to jest po linji istotnego po- o s t a t n i bilans, a co d o s p e k n a d t o statut lub u
W M
Mikulsi
Wydawca: Spka z ogr. odp. Przegld Techniczny". Redaktor odp. In, Czesaw
PRZEGLD TECHNICZNY - 1534, 29
Lokomobile parowe przewone i stacyjne dla celw rol- Suszarnie bbnowe do wytokw na gazy kominowe.
niczych i przemysowych do 350 KM. Urzdzenia sanitarne (sterylizatory, komory dezynfek-
Zbiorniki do gazw o zamkniciu wodnem i suchem cyjna i t. p.).
(Pat. Klonne). Zbiorniki do pynw. Specjalne precyzyjne wyroby mechaniczne.
25
BIURA WASNE:
STARACHOWICE
xkyjcenfrainecp
RECK