CURSO ACELERADO DE ESPERANTO

Lo primero que hay que tener en cuenta al aprender esperanto es que, mientras que en otras
lenguas se estudia un sistema cerrado, con todas sus irregularidades, caprichos y cosas
ilógicas, en esperanto tenemos un sistema abierto y regular: las “piezas” que constituyen el
idioma sirven para crear libremente palabras y conceptos, funcionan como un juego de
construcción que nos permite crear cualquier cosa, siempre que respetemos las reglas de
utilización. No existen por eso limitaciones por uso, tradición o “pureza” del lenguaje. Todas las
reglas son absolutas y no tienen excepciones ni irregularidades.
La norma principal que hay que tener en cuenta a la hora de “jugar” con las piezas, es que se
debe usar todos los recursos necesarios para que la idea resulte clara, pero evitar aquellos que
sean superfluos

1) Pronunciación:

Las vocales: a, e, i, o, u, se pronuncian ni abiertas ni cerradas, como en castellano.

j y ŭ son semivocales (y, u), se utilizan para los diptongos (aj, aŭ,...). No constituyen sílaba.
Consonantes:
b c ĉ d f g ĝ h ĥ ĵ k l m n p r s ŝ t v z
en castellano b ts ch d f g h j k l m n p r s t
en francés b ts tch d f g dj h j k l m n p r s ch t v z
en ruso б ц ч д ф г дж х ж к л м н п р с ш т в з
“g” se pronuncia siempre como en “gato”, nunca como “gen”.
A cada sonido corresponde una letra y viceversa. Se lee siempre igual que se escribe.
El acento cae siempre en la segunda vocal (formante de sílaba, por tanto) empezando por el
final: Litovio, baldaŭ, libroj

2) Gramática:

а) Todos los sustantivos terminan en «-о», los adjetivos en «-а» y los adverbios en «-е». Así, a
partir de cualquier raíz se pueden crear fácilmente sustantivos, adverbios,... homo (hombre),
homa (humano), home (humanamente), infano (niño), infana (infantil), infane (infantilmente).
El plural termina en “–j”: bona libro – bonaj libroj (buen libro – buenos libros)
El único caso gramatical es el acusativo (-n). Se añade a los sustantivos, adjetivos y otras
palabras para denotar, en general, objeto directo o dirección:
Mi havas libron, la birdo flugas en la ĉambron (yo tengo un libro, el pájaro vuela adentro de
la habitación).

b) El verbo tiene las siguientes terminaciones:

infinitivo -i
presente - as
pasado - is
futuro - os
imperativo -u
condicional - us
El verbo no tiene diferentes terminaciones personales, ya que siempre va acompañado del
pronombre personal. Por cierto, si a éste se le añade la terminación de adjetivo obtenemos el
pronombre posesivo:
mi yo mia mi
vi tú via tu
li él lia su
ŝi ella ŝia su
ĝi ello ĝia su
ni nosotros nia nuestro
vi vosotros via vuestro
ili ellos / ellas ilia su (de ellos/as)
Así: mi legas (yo leo), vi legas, li legas... mi legis, ni legos, ili legus, legu!
Los pronombres personales pueden llevar la terminación de acusativo (min, ŝin,...) y los
posesivos la de acusativo y plural (miaj, miajn)

1
Ĝi se utiliza para todo aquello que no es un ser humano (en los cuentos a veces se personifica
a los animales).
Cuando el pronombre personal o posesivo se refiere al sujeto, se usa la forma “si”:
Li legas sian libron (él lee su propio libro)
Li legas lian libron (él lee el libro de otra persona)
Por último existe el pronombre oni, impersonal: oni diras (se dice)
La inmediatez de la acción se expresa con las palabras ĵus para el pasado y tuj para el futuro:
mi ĵus legis = acabo de leer; mi tuj legos = voy a leer, en seguida lo leo

3) Formación de palabras:

Además de una gramática sencilla, una de las ventajas del esperanto es la facilidad de formar
nuevas palabras mediante sufijos y prefijos, lo que permite aumentar rápidamente el
vocabulario.
Por ejemplo, si “ĉevalo” significa “caballo”:

SUFIJO FUNCIÓN SIGNIFICADO

ĉevalino -in- género femenino yegua
ĉevalido -id- descendiente potro
ĉevalejo -ej- local cuadra
ĉevalaro -ar- grupo manada de caballos
ĉevalarestro (-ar-) – estro jefe caballo que guía la manada
ĉevalisto -ist- profesión pastor de caballos, gaucho
ĉevalaĵo -aĵ- objeto concreto carne de caballo
ĉevalaĉo -aĉ- mala calidad penco
Fijaos en la diversidad de raíces necesarias para el vocabulario en castellano, donde en
esperanto sólo hace falta una. Y si cambiamos «ĉeval-» por «kat-» (gato) o «hund-» (perro),
podemos crear una tabla similar.
Otros ejemplos:
lerni estudiar lernejo escuela
lernilo* manual
lernejestro director de escuela
telefoni telefonear telefonejo cabina de teléfono
telefonilo aparato telefónico
tranĉi cortar tranĉilo cuchillo
arbo árbol arbaro bosque
arbidejo vivero
vorto palabra vortaro diccionario
* -il-: instrumento

A continuación tenemos un texto. Podéis usarlo para practicar la lectura en voz alta y para
analizar las palabras para ver cómo se utiliza la formación de palabras. No olvidéis que los
sufijos se pueden añadir a cualquier palabra, incluido a un mismo prefijo: et-ul-in-o = chiquitina.

miro sorpresa, maravilla lando país

Alico en Mirlando Alicia en el País de las Maravillas ĉapitro capítulo
tra a través la (artículo determinado,
invariable)
truo agujero komenci comenzar
multe mucho tedi aburrir
sidi estar sentado -ad- (suf. acción duradera)
apud junto a frato hermano
sur sobre bordo orilla
de de rivero río
-et- (sufijo diminutivo) kaj y
manko falta io algo
fari hacer -ind- (suf. “que merece la pena)
farinda que merezca la pena hacerse rigardi mirar
trans- (pref. más allá de) ŝultro hombro
nek... nek... ni... ni... bildo imagen

2
konversacio conversación, diálogo kiel cómo
utili ser útil kiel utilas libro para que sirve un libro
pensi pensar sen sin
do así pues konsideri considerar
menso mente laŭ según
eblo posibilidad laŭeble en la medida de lo posible
ĉar porque, pues varmo calor
sento sensación dormi dormir
-em- (suf. tendencia, inclinación a) dormemo ganas de dormir
stulta tonto -ec- (suf: abstracto: libera=
libre, libereco=libertad)
ĉu (partícula interrogativa: precede a plezuro placer
cualquier pregunta que no contiene
una palabra interrogativa)
prepari preparar lekanto margarita
ĉeno cadena valori tener valor
peno esfuerzo levi levantar
-iĝ- (suf. reflexivo) leviĝi levantarse
pluki recoger kiam cuando
subita súbito blanka blanco
kuniklo conejo pala pálido
ruĝa rojo okulo ojo
kuri correr tre muy
proksima próximo tio eso
ne no (“sí” se dice “jes”) esti ser
rimarki darse cuenta opinii opinar, pensar, creer
kutima habitual mal- (suf: antónimo)
aŭdi oír diri decir
al si a si mismo ve! ¡ay!
frue temprano post después
pri acerca de afero asunto
pripensi la aferon = reflexionar sobre un asunto ja sí (intensivo, respuesta a
pensi pri la afero interrogativa negativa)
okazi ocurrir ĉio todo
ŝajni parecer tute totalmente
natura natural eĉ incluso
preni coger horloĝo reloj
poŝo bolsillo veŝto abrigo
plu más (espacio o tiempo) piedo pie
ek- (pref: comienzo momentáneo) neniam nunca
antaŭ antes de, delante de antaŭe antes
plena lleno scii saber
voli querer scivolo curiosidad
kampo campo sekvi seguir
-ant- (suf: participio activo de presente) sukcesi lograr
ĝusta justo, exacto tempo tiempo (cronológico)
vidi ver salti saltar
granda grande heĝo seto
aŭ o

ALICO EN MIRLANDO

ĈAPITRO I
TRA LA KUNIKLOTRUON

Alicon komencis multe tedi la sidado apud sia fratino sur la bordo de la rivereto,
kaj la manko de io farinda; unu-du-foje ŝi rigardetis transŝultre la libron kiun legas ŝia
fratino, sed ĝi havis nek bildojn nek konversaciojn, “kaj kiel utilas libro,” pensis Alico,
“sen bildoj aŭ konversacioj?”
Do ŝi konsideradis, en sia menso (laŭeble, ĉar la varmo donis al ŝi senton de
dormemo kaj stulteco), ĉu la plezuro de preparo de lekanto-ĉeno valorus la penon leviĝi

3
kaj pluki la lekantetojn, kiam subite blanka kuniklo kun palruĝaj okuloj kuris tre
proksime al ŝi.
Tio ne estis vere rimarkinda; kaj Alico ne opiniis ke estas tre malkutime kiam ŝi
aŭdis la Kuniklon diri al si, “Ve!, Ve! Mi malfruos” (poste, kiam ŝi pripensis la aferon,
ŝi opiniis ke tio ja estas mirinda, sed kiam ĝi okazis ĉio ŝajnis tute natura); sed kiam la
Kuniklo eĉ prenis horloĝeton el la poŝo de sia veŝto, kaj rigardis ĝin, kaj poste plu kuris,
Alico surpiediĝis, ĉar ŝi ekpensis ke neniam antaŭe ŝi vidis kuniklon kun veŝtopoŝo, aŭ
kun horloĝeto kiun ĝi povas preni el la poŝo, kaj, plena de scivolo, ŝi kuris trans la
kampon sekvante ĝin, kaj sukcesis ĝustatempe vidi ĝin salti en grandan kuniklotruon
sur la heĝo.

4) LAS VOCES SIMPLES

Muchas de las palabras más comunes en cualquier idioma, como pronombres

demostrativos, interrogativos, indefinidos, adverbios, etc., en esperanto se forman mediante
una combinación de prefijos y sufijos. Son las voces simples y forman una tabla regular:

Interrogativos /
Indefinidos Demostrativos Colectivos Negativos
Relativos
ø+ t- ĉ- nen+
k+
Individualidad IU KIU TIU ĈIU NENIU
+ IU alguien, alguno quién, el cual ese, aquel cada uno, cada ninguno, nadie
Cosas IO KIO TIO ĈIO NENIO
+ IO algo, alguna cosa qué, qué cosa eso, aquello todo nada
Cualidad IA KIA TIA ĈIA NENIA
+ IA de alguna clase cual, como tal, así de toda clase de ninguna clase
Lugar IE KIE TIE ĈIE NENIE
+ IE en algún sitio dónde ahí, allí en todas partes en ningún sitio
Modo IEL KIEL TIEL ĈIEL NENIEL
+ IEL de algún modo cómo así de todos modos de ningún modo
Causa IAL KIAL TIAL ĈIAL NENIAL
+ IAL por algún motivo por qué por eso por todos los motivos por ningún motivo
Tiempo IAM KIAM TIAM ĈIAM NENIAM
+ IAM un día, una vez cuándo entonces siempre nunca
Cantidad IOM KIOM TIOM ĈIOM NENIOM
+ IOM algo, un poco cuánto tanto todo nada
Posesión IES KIES TIES ĈIES NENIES
+ IES de alguien cuyo, de quién de ese, de aquel de todos de nadie, de ninguno

Para denotar proximidad se añade la partícula ĉi: ĉi-tie = aquí. También se pueden
añadir a algunas voces simples las terminaciones de acusativo o de plural: mi konas ĉiujn,
kiuj venis ĉi-tien = conozco a todos (y cada uno) de los que vinieron aquí. Otra partícula es
“ajn”, que sirve para formar indefinidos: iu ajn = cualquier persona; iel ajn = de cualquier
manera.
En esperanto no existe la doble negación. Es decir, “no conozco a nadie”, que en
castellano utiliza las dos negaciones que están en cursiva, en esperanto se dice “mi konas
neniun”. La frase “mi ne konas iun” significa “hay alguien a quien no conozco”, y “mi ne
konas neniun” significa “no se da la circunstancia de que yo no conozca a nadie”, es decir
“conozco a alguien”, aunque en esperanto esto lo diríamos “mi konas iun”.
No olvidemos que el acento en estas voces cae siempre en la “i”.

5) Gradación del adjetivo y del adverbio.

El grado comparativo se forma con la partícula “pli” delante del adjetivo o adverbio, y
el superlativo con “plej”. Para la comparación se usa la partícula “ol” = “que”, y para el
superlativo “el” = “de”:

La kato estas granda besto, la hundo estas pli granda ol la kato, la urso estas la plej
granda el la bestoj.

4
Estas bone dormi. Estas pli bone ludi ol dormi. Plej bone estas lerni.

Fijaos que con el verbo “esti”, cuando no hace función de cópula entre dos sustantivos,
no se usa la forma de adjetivo sino la de adverbio:

La libro estas bona (el libro es bueno), pero: estas bone legi (es bueno leer)

6) Los números y la hora, la fecha, etc.:

Los numerales de uno a diez son: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naŭ, dek. A
partir de estos y por combinación se forman los demás: dek unu = once; dek kvin = quince;
dudek = veinte; kvindek ses = cincuenta y seis, etc. Cent = cien, mil = mil, miliono = millón.
Mil naŭcent okdek kvin = 1985.
Los ordinales se forman, como cualquier otro adjetivo, con la terminación -a

Kioma horo estas? = ¿Qué hora es? Estas la tria horo = son las tres.

Je kioma horo? = ¿A que hora? Je la tria (horo) = a las tres

Estas la tria kaj dek minutoj = son las tres y diez; estas la tria kaj kvarono = son las tres y
cuarto; estas la tria kaj duono = son las tres y media; estas kvarono antaŭ la kvara = son las
cuatro menos cuarto.

Los días de la semana (la tagoj de la semajno): lundo, mardo, merkredo, ĵaŭdo, vendredo,
sabato, dimanĉo
Los meses (la monatoj): januaro, februaro, marto, aprilo, majo, junio, julio, aŭgusto,
septembro, oktobro, novembro, decembro.
Y las estaciones del año (la sezonoj de la jaro): printempo, somero, aŭtuno, vintro

Hodiaŭ estas la tridek unua de majo de du mil kvin

Para indicar el momento en que ocurre una acción concreta se usa el acusativo mientras que la
acción habitual se expresa con el adverbio:

Mi revenos lundon = volveré el lunes

Lunde mi lernas en la lingvolernejo = los lunes estudio en la escuela de idiomas

Pero no es una regla estricta. Se puede decir perfectamente venontsemajne (la semana que
viene). Lo importante es que la idea quede clara y no de lugar a equívocos.

A continuación tenemos un diálogo que podría tener lugar cualquier día en la sede de
cualquier asociación de esperanto:

frapi golpear, llamar pordo puerta

en- (pref-) hacia dentro iri ir
farti estar (salud, estado de ánimo) saluton! hola
pli más bone bien
ankaŭ también veni venir
hodiaŭ hoy telefoni llamar por teléfono
devi tener que aranĝi arreglar, disponer
alia otro parto parte
urbo ciudad alveni llegar
horo hora atendi esperar
porti llevar alporti traer
pasintsemajne la semana pasada pruntepreni tomar prestado
el de (origen) biblioteko biblioteca
ŝati gustar legi leer
nova nuevo novaĵo novedad, noticia

5
ricevi recibir reto red
interreto internet retmesaĝo correo electrónico
sama mismo, igual ideo idea
samideano correligionario peti pedir
volonti ser voluntario akompani acompañar
tago día fojo vez
koni conocer akcepti recibir (a alguien)
flugi volar haveno puerto
fluĝaveno aeropuerto ofte a menudo
kliento cliente vizito visita
ktp (kaj tiel plu) etc. muzeo museo
morgaŭ mañana damne! ¡maldición!
averti avisar antaŭaverti avisar con antelación
skribi escribir ekscii enterarse
vojaĝo viaje hieraŭ ayer
entrepreno empresa urĝa urgente
solvi solucionar Parizo París
proponi proponer profiti aprovechar
facila fácil -eg- (aumentativo)
almenaŭ por lo menos tero tierra
temi pri tratarse de helpo ayuda
delegito delegado ŝanco posibilidad, probabilidad
bonŝanci tener suerte preta preparado
freneza loco vojaĝanto viajero
donitaĵo dato aviado aviación
tero tierra surteriĝi aterrizar
finstacio terminal rakonti contar, narrar
fini acabar, terminar dankon gracias

(iu frapas la pordon)

M. Eniru!
P. Saluton M.! Kiel vi fartas?
M. Pli- malpli bone. Kaj vi?
P. Ankaŭ mi fartas bone. Ĉu ankaŭ T. venos hodiaŭ?
M. Jes, sed ŝi telefonis kaj diris, ke ŝi iom malfruos. Ŝi devas ion aranĝi en alia parto de
la urbo kaj neniel sukcesos alveni ĉi-tien je la kutima horo.
P. Bone, mi atendu do. Mi alportis libron, kiun mi pasintsemajne prunteprenis el la
biblioteko. Ŝi diris al mi ke ŝi ŝatus ĝin legi. Ĉu estas novaĵoj?
M. Novaĵoj? Ŝajnas al mi ke ne... Ho, jes. Ni hodiaŭ ricevis retmesaĝon de iu samideano
el Aŭstralio. Li demandis ĉu iu volontus akompani lin por montri nian urbon. Li estos
ĉi-tie nur du tagojn, unuafoje, kaj konas nenion. Li eĉ demandas ĉu eblas akcepti lin en
flughaveno...
P. Vi scias ke mi ofte faras tion por miaj klientoj. Eble mi povas aranĝi viziton en iu
muzeo, ktp. Sed kiam li alvenos?
M. Morgaŭ...
P. Ĉu morgaŭ!? Damne! Ĉu li ne povis antaŭaverti pli frue???
M. Li skribas en sia mesaĝo, ke li nur eksciis pri sia vojaĝo hieraŭ. Lia entrepreno devas
ion urĝe solvi en Parizo lundon, kaj tiam ne plu estis aviabiletoj por Parizo, do oni
proponis al li alparizi tra Madrido kaj li tuj jesis, ĉar tiel li profitus por koni nian urbon.
Jen la afero. Ĉu vi sukcesos ion aranĝi?
P. Malfacilegas... Ĉiaokaze mi klopodos. Diru al mi almenaŭ kiam kaj per kiu flugo li
surteriĝos. Almenaŭ mi esperas, ke ne temas pri neesperantisto kiu petis el iu konatulo
skribi mesaĝon Esperante nur por profiti nian helpon, kiel pasintsemajne...
M. Ne. Ĉi-foje temas pri konata esperantisto, kiu bonege regas la lingvon. Li estas
delegito de UEA en sia urbo. Li bonŝancas, ke estas volontuloj kiel vi, ĉiam pretaj helpi
la plej frenezajn vojaĝantojn!

6
Jen la donitaĵoj pri la flugo. La aviadilo surteriĝos je la dekunua kaj kvarono matene, en
la dua finstacio.
P. Dankon. Mi rakontos al vi poste kiel finiĝis la afero. Ĝis revido!
M. Ĝis!

7) Participios
El esperanto tiene un sistema de participios muy rico que permite crear vocabulario
nuevo y formar las formas compuestas del verbo, lo que permite tener un sistema verbal
bastante rico. Su formación es como sigue:

vocal temporal, que

morfema de participio: Terminacionos de
corresponde (sin la –s) a las
Raíz -nt- para el activo y –t- sustantivo, adjetivo y
terminaciones de presente,
para el pasivo adverbio
pasado y futuro del verbo
-a- -o
-nt
Leg- + -i- + + -a
-t-
-o- -e

Asi:
leganto = lector, el que lee leginto = lector, el que ha leido
legonto = lector, el que va a leer leganta infano = el niño que lee
leginta infano = el niño que leyo leginte = habiendo leído, tras leer
legante = leyendo legonte = habiendo de leer
legata libro = el libro leído, que está siendo leido
legita libro = el libro leído, que se ha terminado de leer
legota libro = el libro que va a ser leído,
etc.

8) Formas compuestas del verbo

Se froman con el auxiliar esti más los participios. El auxiliar indica el punto de
referencia de la acción, es decir, el tiempo real en que sucede, mientras que el participio
expresa el estado del proceso, si se trata de un proceso en curso, finalizado o futuro.

venkita haber sido vencido

venkata estar siendo vencido
venkota haber de ser vencido
esti
venkinta haber vencido
venkanta estar venciendo
venkonta haber de vencer
venkita ha sido vencido
venkata está siendo vencido
venkota ha de ser vencido
li estas
venkinta ha vencido
venkanta está venciendo
venkonta ha de vencer
venkita fue, estaba, había sido vencido
venkata estaba siendo vencido
venkota había de ser vencido
li estis
venkinta había vencido
venkanta estaba venciendo
venkonta había de vencer
venkita habrá sido vencido
venkata estará siendo vencido
li estos
venkota habrá de ser vencido

7
 venkinta habrá vencido
venkanta estará venciendo
venkonta habrá de vencer
venkita habría, hubiera, hubiese sido vencido
venkata estaría, estuviera, estuviese siendo vencido
venkota habría, hubiera, hubiese de ser vencido
li estus
venkinta habría, hubiera, hubiese vencido
venkanta estaría, estuviera, estuviese venciendo
venkonta habría, hubiera, hubiese de vencer
venkita que haya sido vencido
venkata que esté siendo vencido
venkota que haya de ser vencido
ke li estu
venkinta que haya vencido
venkanta que esté venciendo
venkonta que haya de vencer

Mi estis elironta, kiam la telofono sonis = iba a salir cuando sonó el teléfono.

Tambien se puede añadir, como en otros casos, la terminación del auxiliar al participio:

Estintus bone, ke li legintus la libron = hubiera sido bueno que él hubiese leido el libro

9) Prefijos y sufijos

El esperanto dispone, como ya hemos visto, de una serie amplia de prefijos y sufijos,
aplicables sin más limitación (práctica, que no teórica) que el significado a cualquier raíz.
Vamos a ver los más usuales.

PREFIJOS

bo- parentesco por matrimonio bopatro = suegro

bofrato = cuñado
eks- cese de función o estado social eksreĝo = ex-rey
ge- reunión de ambos seños geedzoj = cónyuges, matrimonio
pra- alejado en grado de parentesco a en el praulo = antecesor
tiempo prahistorio = prehistoria
dis- dispersión, separación disdoni = distribuir
ek- acción repentina o que empieza ekkrii = exclamar
ekflugi = levantar el vuelo
re- repetición, devolución relegi = releer
redoni = devolver
mal- antónimo malgranda = pequeño
fi- despectivo moralmente fiulo = malhechor, canalla
fuŝ- acción chapucera fuŝkuiri = cocinar una bazofia
ne- no nekredanto = no creyente

SUFIJOS

-ul- ser caracterizado por el lexema ebriulo = borracho

-an- miembro de colectividad, partidario de kristano = cristiano
doctrina samideano = correligionario
-ist- profesión, adepto de una teoría instruisto = maestro
komunisto = comunista
-in- sexo femenino patrino = madre
kokino = gallina
-id- descendencia directo kokido = pollo
reĝido = príncipe

8
-estr- jefe urbestro = alcalde
-aĵ- cosa concreta caracterizada por la idea pentraĵo = cuadro
que expresa el lexema glaciaĵo = helado
manĝaĵo = alimento
-il- instrumento, lo que sirve para ŝlosilo = llave
flugilo = ala
-ar- reunión, conjunto de vortaro = diccionario
arbaro = bosque
-er- elemento, partícula sablero = grano de arena
panero = miga de pan
-ej- lugar adecuado para lernejo = escuela
-ing- objeto donde se inserta parcialmente fingringo = dedal
otro
-uj- -uj- que contiene. Por analogía, nombres monujo = monedero
de países y árboles pirujo = peral
Francujo = Francia
-ec- cualidad abstracta libereco = libertad
ŝtoneca = pétreo
ombreca = umbrío
-ism- la doctrina, el sistema naciismo = nacionalismo
-em- inclinación, hábito kredema = crédulo
dormemo = somnolencia
-ebl- posibilidad pasiva legebla = legible
-ind- digno de ridinda = ridículo
leginda = que merece la pena leerse
-end- obligación pasiva detruenda = que ha de ser destruido
-ig- hacer, volver haltigi = detener
dormigi = dormir (a alguien)
-iĝi- hacerse, volverse puriĝi = limpiarse
-ad- acción duradera o repetida pafado = tiroteo
-on- forma números fraccionarios duono = mitad
-obl- forma los multiplicativos duoblo = doble
-op- forma los colectivos triopo = trio
-et- diminutivo ĝardeneto = jardincito
rideti = sonreir
-eg- aumentativo ventego = huracán
belega = bellísimo
bonege = muy bien
-aĉ- despectivo hundaĉo = chucho
-um- indeterminado kolumo = cuello (de prenda de vestir)
malvarmumi = resfriarse
butonumi = abotonar

1) No confundir el prefijo fi- y el sufijo -aĉ- : fiulo = un tipo perverso; ulaĉo = un tipo bruto.
2) Compárese: mi sidas = yo estoy sentado; mi sidiĝas = yo me siento; mi sidigas la infanon
en lian seĝon = yo siento al niño en su silla.

PREPOSICIONES

AL destino (iri al Parizo), dativo (sendi ion al iu),

ANSTATAŬ en lugar de (anstataŭ babili, laboru)
ANTAŬ delante de (antaŭ la domo), hace (antaŭ tri tagoj), antes de (vi cedos antaŭ
mi)
APUD junto a (proximidad sin contacto) (pud la kastelo kuŝas lago)
ĈE al borde de, junto a (con contacto) (sidi ĉe la tablo)
ĈIRKAŬ alrededor (ŝi havis rubandon ĉirkaŭ la kolo)
DA “de” partitivo (glaso da vino)
DE pertenencia (la ŝlosilo de la pordo, la domo de la patro), origen espacial o

9
 temporal (veni de la urbo, de du tagoj, de mateno ĝis vespero) o abstracto
(tremi de febro); complemento de nombre (utilo de esperanto), pasiva (libro
skribita de la verkisto);
DUM durante, mientras (dum la parolado li dormis)
EKDE desde (ekde marto)
EKSTER fuera de (mi staras ekster la domo, ekster danĝero, ekster tiaj okazoj)
EL salida (forpeli iun el la domo), parte (unu el ili), material (domo el brikoj,
konsisti el), origen (traduki el la latina, sciiĝi el la gazetaro)
EN en, a (en la ĉambro, en la ĉambron), tiempo impreciso o largo (en 1789, en
somero) con artículo, tiempo preciso (en la jaro 1914), duración concreta (en
kvar tagoj)
ĜIS hasta (ĝis Madrido, ĝis la revido, ĝis morgaŭ, ĝis la afero estos finita)
INTER entre (inter la fenestro kaj la pordo, inter la 8ª kaj la 9ª)
JE (lama ja la dekstra kruro, je Kristnasko, mi prenos ŝin je la mano, mi estas je
unu jaro pli juna ol vi, je la aĝo de la emeritiĝo, sufero je malsato, kredi je Dio,
eksedziĝi je iu, je la nomo de libereco, ja la naŭa)
KONTRAŬ contra (la urbodomo staras kontraŭ la katedralo, kontraŭ favora prezo naĝi
kontraŭ la fluo, kuracilo kontraŭ febro)
KROM salvo, aparte de (ĉiuj venis krom vi)
KUN con acompañamiento (kafo kun lakto, paroli kun elokventeco, mi venis kun
mia frato, enamiĝi kun iu)
LAŬ a lo largo de (laŭ la vojo, laŭ alfabeta ordo, laŭ mia opinio
MALGRAŬ a pesar de (vi eliris malgraŭ mia malpermeso)
PER medio (kovri la tablon per blanka tuko, vojaĝi per trajno, la blindulo legas per
la fingroj)
PO a razon de (la infanoj ricevis po du pomoj, la gastoj venis po tri)
POR para (jen osto por la hundo, ĉambro por la gastoj, mi ne havas tempon por
perdi)
POST tras, después de (post tri tagoj, de post la apero de la homo sur la tero
PRETER por delante de (li pasis preter mi sen saluto, li promenis preter ŝia domo)
PRI acerca de (paroli pri la libro, rezigni pri io, moki pri io, zorgi pri io, la deklaracio
pri homaj ratoj, traktato pri paco)
PRO causa (pro deĵora motivo, pro trablovo, pro plezuro, morti pro la patrujo)
SEN sin (mi kalkulas sen kalkulilo)
SUB debajo (porti ion sub la brako, teni popolon sub sia rigado, li falis sub la
radojn)
SUPER por encima de (la birdo flugas super la domo, la generalo estas super la
kolonelo)
SUR sobre (sidi sur seĝo, li ludas sur la strato, mi prenos sur mi la respondecon)
TRA a través ( iri tra la koridoro, ŝi ekridetis tra siaj larmoj, ŝi ĵetis rigardon tra la
fenestran vitron)
TRANS al otro lado de (li loĝas trans la strato, ĵetu la pilkon trans la muron)

Para terminar, vamos a leer un fragmento de la edición en esperanto de “El Señor de

los Anillos”. Esta excelente traducción es de William Auld, uno de los mejores escritores en
esperanto, y candidato en varias ocasiones al Premio Nobel de Literatura.

ŝirmo abrigo, amparo mantelo capa, manto

scivoli sentir curiosidad veki despertar
daŭri durar rapida rápido
movo movimiento sonĝo sueño (ensoñación)
longe mucho tiempo volvi envolver
ekde desde rajdi cabalgar
hela claro preter por delante de, más allá de
vento viento laŭte alto, fuerte, en voz alta
kanti cantar orelo oreja
escepte de a excepción de giri girar, dar vueltas

10
stelo estrella for lejos
dekstre a la derecha povi poder
vasto vasto ombro sombra
kontraŭ contra ĉielo cielo
monto monte sudo sur
marŝi marĉar klopodi afanarse
kalkuli calcular etapo etapa
memoro memoria certa seguro, cierto
terura terrible halti pararse
aŭroro aurora brila brillante
ekbrilo resplandor oro oro
silenta silencioso domo casa
atingi alcanzar, llegar havi tener
denove nuevamente pasi pasar
supre arriba, en lo alto velki desvanecerse
timo miedo paroli hablar
angulo esquina laca cansado
trankvila tranquilo klare claramente
konscia consciente ordoni ordenar
nokto noche ŝtono piedra
hida repelente, horroroso tremi temblar
bruo ruido voĉo voz
minaci amenazar lumo luz
ĉendi prender, encender flagri flamear
flava amarillo bari obstaculizar, interceptar
barilo barrera kaŭri estar agazapado
froti frotar luno luna
levi levantar super por encima de
orienta oriental ankoraŭ todavía
juna joven movi mover
regno estado, reino sorĉo heĉizo, maleficio
provinco provincia regi gobernar, dominar, reinar
kelka algún, cierto subite súbitamente
fajro fuego drako dragón
jen he aquí krii gritar
respondi responder ek venga, vamos
necesi ser necesario signalo señal
flamo llama voki llamar, hacer venir
milito guerra okcidenta occidental
rando borde paŭzo pausa
paŝo paso dum durante
kapo cabeza heni relinchar
baldaŭ pronto tondro trueno
hufo casco (de caballo) balai barrer
fantomo fantasma aperi aparecer
kuntiri contraer flui correr, fluir
muĝi mugir atenti atender, prestar atención
moro costumbre konstrui construir
pinto cumbre marĝeno margen
laŭlonge a lo largo ambaŭ ambos
flanko lado, costado konservi conservar
posteno puesto tiuloke, kie allí donde
freŝa fresco nordo norte
antikva antiguo bezoni necesitar
sekura seguro nun ahora
nuntempe actualmente fali caer
ringo anillo kapti capturar, captar
rifuĝo refugio komforta cómodo
dormo sueño (ganas de dormir) tamen sin embargo
grimpi trepar profunde profundamente
glimi refulgir, fulgurar kvazaŭ como (si fuera)
insulo isla nubo nube
trafi acertar, alcanzar, encontrar morto muerte

11
 LA KVINA LIBRO
Ĉapitro 1
MINASO TIRIT

Grinĉjo elrigardis de la ŝirmo de l’mantelo de Gandalfo. Li scivolis, ĉu li vekiĝis

aŭ plue dormas, daŭre en la rapidmova sonĝo, en kiu li estis tiom longe volvita ekde
kiam komenciĝis la granda rajdado. La malhela mondo preterrapidegis, kaj la vento
laŭte kantis en liaj oreloj. Li povis vidi nenion escepte de la girantaj steloj, kaj fore
dekstre vastajn ombrojn kontraŭ la ĉielo, kie la montoj de la sudo marŝis preterpase.
Dormeme li klopodis kalkuli la tempojn kaj etapojn de la vojaĝo, sed lia memoro
duondormis kaj malcertis.
Okazis la unua rajdado terure rapida kaj senhalta, kaj poste en la aŭroro li vidis
palan ekbrilon oran, kaj ili alvenis silentan urbon kaj la grandan senhoman domon sur
monteto. Kaj apenaŭ ili atingis ties ŝirmon, jen la flugilhava ombro denove preterpasis
supre, kaj homoj velkis pro timo. Sed Gandalfo alparolis lin per mallaŭtaj vortoj, kaj li
dormis en angulo, lace sed maltrankvile, malklare konscia pri venoj kaj iroj kaj pri
homoj parolantaj kaj Gandalfo ordonanta. Kaj poste rajdado, rajdado en la nokto. Jen
estis la dua, ne la tria nokto post kiam li enrigardis la Ŝtonon. Kaj pro tiu hida memoraĵo
li plene vekiĝis kaj ektremis, kaj la bruo de la vento pleniĝis de voĉoj minacaj.
Lumo ĉendiĝis sur la ĉielo, ekflagro de flava fajro post malhelaj bariloj. Grinĉjo
retrokaŭris, momente timoplena, scivolante en kiun timigan landon Gandalfo portas lin.
Li frotis siajn okulojn kaj ekvidis, ke tio estas la luno leviĝanta super la orientajn
ombrojn, preskaŭ jam tute plena. Do la nokto ankoraŭ ne maljunis, kaj dum horoj
daŭros la malhela vojaĝo. Li ekmoviĝis kaj parolis.
- Kie ni estas, Gandalfo?
- En la regno Gondoro, - la sorĉisto respondis. - La provinco Anorieno ankoraŭ
preterpasas.
Regis denove silento dum kelka tempo. Poste, subite Grinĉjo ekkriis:
- Kio estas tio? Vidu! Fajro, ruĝa fajro! Ĉu en ĉi tiu lando estas drakoj? Vidu,
jen alia!
Responde Gandalfo laŭte kriis al sia ĉevalo:
- Ek, Ombrofakso! Necesas rapidi. Mallonga estas la tempo. Vidu! La
signalfajroj de Gondoro flamas vokante helpon. Milito ekbrulas. Vidu, jen la fajro sur
Amono Din, kaj flamo sur Ejlenaĥo; kaj jen ili rapidas okcidenten: Nardolo, Erelaso,
Min-Rimono, Kalenhado, kaj Halifirieno rande de Rohano.
Sed Ombrofakso paŭzis dumpaŝe, malrapidante al promeno, kaj poste ĝi levis
sian kapon kaj henis. Kaj en la mallumo venis responda henado; kaj baldaŭ aŭdiĝis
tondrado de hufoj, kaj tri rajdantoj albalaiĝis kaj pasis kiel flugantaj fantomoj antaŭ la
luno kaj malaperis okcidenten. Tiam Ombrofakso kuntiriĝe pretigis sin kaj forsaltis, kaj
la nokto trafluis ĝin kvazaŭ muĝa vento.
Grinĉjo denove dormemiĝis kaj malmulte atentis Gandalfon, dum tiu rakontis al
li pri la moroj de Gondoro, kaj kiel la Reganto de la urbo konstruigis signalfajrojn sur la
pintoj de marĝenaj montetoj laŭlonge de ambaŭ flankoj de la granda montaro kaj
konservis postenojn tiuloke, kie freŝaj ĉevaloj ĉiam pretis por porti liajn mesaĝistojn al
Rohano en la nordo, aŭ al Belfalaso en la sudo.
- Jam de longe ne flamiĝis la signalfajroj de la nordo, - li diris - kaj dum la
antikvaj tagoj de Gondoro ili ne estis bezonataj, ĉar oni havis la Sep Ŝtonojn.
Grinĉjo ekmoviĝis maltrankvile.

12
 - Dormu denove kaj ne timu! - diris Gandalfo. - Ĉar vi iras ne kiel Frodo al
Mordoro, sed al Minaso Tirit, kaj tie vi estos tiel sekura, kiel oni povas esti nuntempe.
Se Gondoro falos, aŭ la Ringo estos kaptita, poste la Provinco estos nenia rifuĝejo.
- Vi ne komfortigas min, - diris Grinĉjo, tamen dormo tragrimpis lin. La lasta
afero, kiun li memoris antaŭ ol li profunde eksonĝis, estis ekvido de altaj blankaj
montopintoj, glimantaj kvazaŭ ŝvebantaj insuloj super la nuboj, dum ilin trafis la lumo
de la okcidentira luno. Li scivolis, kie estas Frodo, ĉu li estas jam en Mordoro, aŭ ĉu li
mortis; kaj li ne sciis, ke Frodo de tre malproksime rigardas tiun saman lunon, dum ĝi
subeniras malantaŭ Gondoro antaŭ alveno de la tago.

Algunas direcciones en Internet

Asociación Universal de Esperanto www.uea.org

Federación Española de Esperanto www.esperanto.es
Eŭropa Esperanto Unio www.europo.eu
Página internacional de información sobre esperanto: www.esperanto.net
Para aprender esperanto por Internet: www.lernu.net
Un periódico en esperanto: www.liberafolio.org
Emisoras de radio: http://es.chinabroadcast.cn/,
http://www.polskieradio.pl/eo/ / http://www.polskieradio.pl/podcast/39/podcast.xml
Etc...

Autor: Pedro Hernández esperantio@ono.com

esperantovallekas-subscribe@yahoogroups.com

13