Zawd: technik mechatronik Arkusz zawiera informacje

Symbol cyfrowy zawodu: 311[50]

prawnie chronione do
Numer zadania: 8
momentu rozpoczCcia
egzaminu

311[50]-08-132
Czas trwania egzaminu: 240 minut

ARKUSZ EGZAMINACYJNY
ETAP PRAKTYCZNY
EGZAMINU POTWIERDZAJ=CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE
CZERWIEC 2013
Informacje dla zdaj>cego:
1. Materiay egzaminacyjne obejmuj>: ARKUSZ EGZAMINACYJNY z treWci> zadania
i dokumentacj>, zeszyt ze stron> tytuow> KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ oraz KARTB
OCENY.
2. Sprawda, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron. Sprawda, czy materiay egzaminacyjne
s> czytelne i nie zawieraj> bCdnie wydrukowanych stron. Ewentualny brak stron lub inne
usterki w materiaach egzaminacyjnych zgoW przewodnicz>cemu zespou nadzoruj>cego
etap praktyczny.
3. Na KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ:
/ wpisz swoj> datC urodzenia,
/ wpisz swj numer PESEL*.
4. Na KARCIE OCENY:
/ wpisz swoj> datC urodzenia,
/ wpisz swj numer PESEL*,
/ wpisz symbol cyfrowy zawodu,
/ zamaluj kratkC z numerem odpowiadaj>cym numerowi zadania,
/ przyklej naklejkC ze swoim numerem PESEL w oznaczonym miejscu na karcie.
5. Zapoznaj siC z treWci> zadania egzaminacyjnego, dokumentacj> za>czon> do zadania,
stanowiskiem egzaminacyjnym i jego wyposaceniem. Masz na to 20 minut. Czas ten nie jest
wliczany do czasu trwania egzaminu.
6. Po upywie tego czasu przyst>p do rozwi>zywania zadania. Rozwi>zanie obejmuje
opracowanie projektu realizacji prac okreWlonych w treWci zadania, wykonanie prac
zwi>zanych z opracowywanym projektem i sporz>dzenie dokumentacji z ich wykonania.
7. Zadanie rozwi>zuj tylko w zeszycie KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ od razu na czysto,
nie otrzymasz dodatkowych kartek. Notatki, pomocnicze obliczenia itp., jeceli nie nalec>
do pracy, obwieda lini> i oznacz sowem BRUDNOPIS. Zapisy oznaczone BRUDNOPIS
nie bCd> oceniane.
8. Po rozwi>zaniu zadania ponumeruj strony pracy egzaminacyjnej. Numerowanie rozpocznij
od strony, na ktrej jest miejsce do zapisania tytuu pracy. Wszystkie materiay, ktre
za>czasz do pracy, opisz swoim numerem PESEL* w prawym grnym rogu.
9. Na stronie tytuowej zeszytu KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ, wpisz liczbC stron swojej
pracy i liczbC sztuk za>czonych materiaw.
10. Zeszyt KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ i KARTB OCENY przekac zespoowi
nadzoruj>cemu etap praktyczny.
Powodzenia!

* w przypadku braku numeru PESEL - seria i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzaj>cego tocsamoW5.
Zadanie egzaminacyjne
W zakadzie produkcji pasz zastosowano urz dzenie do transportowania i suszenia
materiaw sypkich w ruroci gu, z wykorzystaniem spr onego powietrza. W mechanizmie
sterowniczym urz dzenia zastosowano sterownik PLC.
Opracuj projekt realizacji prac zwi zanych z monta em, oprogramowaniem i uruchomieniem
mechanizmu sterowniczego urz dzenia do transportowania i suszenia materiaw sypkich.
Na podstawie opisu dziaania mechanizmu sterowniczego, wykazu elementw urz dzenia
sterowniczego (Za cznik 1), wykazu elementw oraz modelu mechanizmu zamontowanego na
stanowisku egzaminacyjnym, narysuj schemat po cze ze sterownikiem PLC elementw
rzeczywistego mechanizmu sterowniczego tj. czujnika pojemno ciowego, higrometru, cewki
zaworu podaj cego, przetwornicy cz stotliwo ci, lampki sygnalizacyjnej i przyciskw
sterowniczych. W KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ uzupenij list przyporz dkowania.
Sporz d algorytm w formie diagramu stanw, odzwierciedlaj cy dziaanie mechanizmu
sterowniczego zgodnie z opisem (Za cznik 1).
Napisz program sterowniczy w j zyku LAD (schemat drabinkowy) lub FBD (schemat blokw
funkcyjnych), zapewniaj cy prac mechanizmu sterowniczego przy zao eniu staej, wi kszej od
optymalnej wilgotno ci granulatu (higrometr S2 wskazuje sta wilgotno granulatu, wej cia UP
i DN przetwornicy cz stotliwo ci Fal1 nie s obsugiwane).
Prze lij program do sterownika PLC, skontroluj poprawno dziaania mechanizmu
sterowniczego, wykonuj c prbne uruchomienie modelu zamontowanego na stanowisku
egzaminacyjnym. Wprowad ewentualne poprawki do programu.
Sporz d dokumentacj z wykonanych prac.

Projekt realizacji prac powinien zawiera:

1. Tytu pracy egzaminacyjnej zgodny z tre ci zadania.
2. Zao enia do projektu realizacji prac wynikaj ce z tre ci zadania i za cznika.
3. Wykaz dziaa zwi zanych z monta em, oprogramowaniem i uruchomieniem urz dzenia
eliminuj cego opakowania bez etykiety.
4. Wykaz elementw, narz dzi i sprz tu kontrolno-pomiarowego, potrzebnych do monta u
i oprogramowania urz dzenia sterowniczego.
5. Algorytm dziaania mechanizmu sterowniczego w formie diagramu stanw lub schematu
blokowego.

Dokumentacja z wykonania prac powinna zawiera:

1. Uzupenion list przyporz dkowania oraz schemat po cze elementw wej ciowych
i wyj ciowych ze sterownikiem PLC.
2. Wnioski dotycz ce poprawno ci dziaania programu sterowniczego mechanizmu.
3. Podpisane numerem PESEL dwa zrzuty ekranu zawieraj ce:

Strona 2 z 8
 program zaadowany do pami ci sterownika wraz z komentarzami wyja niaj cymi
dziaanie programu,
widoczn konfiguracj zastosowanych blokw funkcjonalnych.

UWAGA:
Zrzut z ekranu umie w dokumencie edytora tekstu (format A4 o orientacji pionowej), plik zapisz
na pulpicie w folderze, ktrego nazw jest twj numer PESEL, folder skopiuj do pami ci USB
i popro przewodnicz cego zespou nadzoruj cego etap praktyczny, o wydrukowanie pliku.

Do wykonania zadania wykorzystaj:

Opis dziaania urz dzenia do transportowania i suszenia
materiaw sypkich w ruroci gu ................................................................................Za cznik 1.

oraz
zamieszczon w KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ List przyporz dkowania.

Do wykonania zadania przygotowano stanowisko wyposa one w:

1. Komputer z oprogramowaniem po czony ze sterownikiem PLC.
2. Model urz dzenia do transportowania i suszenia materiaw sypkich w ruroci gu,
skadaj cy si z pyty z zamontowanymi i sprawnymi elementami pod czonymi do wej
i wyj sterownika PLC, tj.:
wej cie 1 przycisk S4 START/STOP,
wej cie 2 przycisk S5 ZATRZYMANIE AWARYJNE,
wej cie 3 przycisk sterowniczy zwierny, NO bez samoczynnego powrotu (zamiast
czujnika pojemno ciowego S1)
wej cie 4 przycisk sterowniczy zwierny, NO bez samoczynnego powrotu (zamiast
wyj cia BK higrometru),
wej cie 5 przycisk sterowniczy zwierny, NO bez samoczynnego powrotu (zamiast
wyj cia WH higrometru),
wyj cie 1 lampka sygnalizacyjna (zamiast wej cia FWD przetwornicy cz stotliwo ci Fal1),
wyj cie 2 lampka sygnalizacyjna (zamiast wej cia UP przetwornicy cz stotliwo ci Fal1),
wyj cie 3 lampka sygnalizacyjna (zamiast wej cia DN przetwornicy cz stotliwo ci Fal1),
wyj cie 4 lampka sygnalizacyjna (zamiast cewki zaworu podaj cego).
3. Dokumentacj stanowiskow , zawieraj c informacje o elementach zastosowanych
w modelu urz dzenia sterowniczego.

Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 240 minut.

Strona 3 z 8
 Za cznik 1.

Opis dziaania ukadu do transportowania i suszenia materiaw sypkich w ruroci gu

Budow urz dzenia do transportowania i suszenia materiaw sypkich w ruroci gu przedstawiono
na Rys. 1.

Rys. 1. Budowa urz dzenia do transportowania i suszenia materiaw sypkich

W mechanizmie sterowniczym urz dzenia zastosowano sterownik PLC wsppracuj cy z:
czujnikiem pojemno ciowym (wykrywaj cym obecno materiau sypkiego w zbiorniku),
cewk zaworu podaj cego materia sypki ze zbiornika zasypowego do ruroci gu
transportuj cego,
czujnikiem higrometrycznym (mierz cym wilgotno materiau sypkiego na wylocie ruroci gu
transportowego),
przemiennikiem cz stotliwo ci (falownikiem) nastawiaj cym pr dko obrotow silnika
spr arki rubowej,
przyciskami sterowniczymi.
Pulpit operatora urz dzenia do transportowania i suszenia materiaw sypkich (Rys. 2.)
wyposa ony jest w przyciski sterownicze S4 START/STOP i S5 ZATRZYMANIE AWARYJNE
oraz lampk sygnalizacyjn PRACA.

Strona 4 z 8
 Rys. 2. Wygl d pulpitu operatora
Po w czeniu zasilania, urz dzenie znajduje si w stanie ZATRZYMANIE (pod warunkiem, e
przycisk ZATRZYMANIE AWARYJNE nie jest wci ni ty). Zawr podaj cy materia sypki do
ruroci gu transportuj cego jest zamkni ty, silnik spr arki rubowej jest zatrzymany, a pyta
grzewcza nie jest w czona. Po wci ni ciu przycisku START/STOP mechanizm sterowniczy
przechodzi do stanu PRACA.
W stanie PRACA materia sypki (granulat) dostarczany jest ze zbiornika do ruroci gu poprzez
zawr podaj cy, uruchamiany magnetycznie za po rednictwem cewki K1 (Rys. 3.). Podanie
napi cia na cewk powoduje otwarcie zaworu i grawitacyjne zsypywanie granulatu.

Rys. 3. Schemat zaworu podaj cego granulat

Do wykrywania obecno ci granulatu w zbiorniku zasypowym zastosowano czujnik pojemno ciowy S1
(Rys. 4).

Rys. 4. Czujnik pojemno ciowy S1

Spr arka rubowa (wytwarzaj ca przepyw powietrza w ruroci gu transportuj cym) nap dzana
jest przez elektryczny silnik trjfazowy M1. Silnik zasilany jest za po rednictwem przetwornicy
cz stotliwo ciowej (falownika) Fal1 (Rys. 5). Przetwornica skonfigurowana jest w taki sposb, e
umo liwia uruchomienie silnika poprzez wysterowanie wej cia FDW.

Uwaga:
po ka dym przywrceniu zasilania, przetwornica ustawiona jest na 50% maksymalnej pr dko ci.

Strona 5 z 8
 Rys 5. Schemat elektryczny pod czenia silnika M1
Uruchomienie silnika powoduje jednoczesne za czenie pyty grzewczej, poprzez a lampka
sygnalizacyjna, na pulpicie, zaczyna wieci.
Nast puje proces suszenia i transportowania. Na wylocie ruroci gu zainstalowany jest higrometr
(Rys. 6.), ktry mierzy wilgotno granulatu.

Rys. 6. Higrometr S2
Higrometr wyposa ony jest w przetwornik, posiadaj cy dwa wyj cia cyfrowe BK i WH, ktre
zostay skonfigurowane w sposb zgodny z Tabel 1.
Tabela 1. Wykaz stanw wyj przetwornika higrometru S2
WY
WYNIK POMIARU
BK WH
0 0 Wilgotno optymalna Opt
0 1 Wilgotno za du a Dd
1 0 Wilgotno za ma a Mm
1 1 Stany zabronione.

Mechanizm sterowniczy urz dzenia, w celu utrzymania optymalnej wilgotno ci granulatu,

zmienia pr dko obrotow silnika M1 krokowo co 5% warto ci maksymalnej w zale no ci od
stanu na wyj ciu przetwornika higrometru S2, przy czym obowi zuj nast puj ce zasady:
pocz tkowo przyjmuje si , e pr dko obrotowa silnika M1 wynosi 50% warto ci
maksymalnej i nie bya zmieniana,
je eli w ostatnim kroku pr dko obrotowa silnika nie bya zmieniana, to stan Dd powoduje
zwi kszenie pr dko ci, stan Mm powoduje zmniejszenie pr dko , a stan Opt nie zmienia
pr dko ci obrotowej silnika,

Strona 6 z 8
 je eli w ostatnim kroku pr dko obrotowa silnika bya zwi kszana, to stan Mm powoduje
zmniejszenie pr dko ci, a stany Dd i Opt nie zmieniaj pr dko ci obrotowej silnika,
w ostatnim kroku pr dko obrotowa silnika bya zmniejszana, to stan Mm powoduje
zmniejszenie pr dko , stan Dm powoduje zwi kszenie pr dko ci, a stany Opt nie zmienia
pr dko ci obrotowej silnika,
Zmiana pr dko ci nast puje co 600 s poprzez podanie na wej cia przetwornicy cz stotliwo ci
sygnaw zgodnych z Tabel 2. Wej cia przetwornicy UP i DN reaguj na zbocze sygnau.
Tabela 2. Wykaz stanw wej przetwornicy cz stotliwo ci silnika M1
WEJCIE
FUNKCJA
UP DN FWD
0 0 1 1 Zmniejszenie pr dko ci obrotowej silnika
0 1 0 1 Zwi kszenie pr dko ci obrotowej silnika
0 0 1 Pr dko bez zmian
1 1 x Warto niedopuszczalna!
x x 1 Uruchomienie silnika M1
x x 1 Uruchomienie silnika M1

Przej cie ze stanu PRACA do stanu ZATRZYMANIE nast puje po przyci ni ciu przycisku
START/STOP. Lampka sygnalizacyjna PRACA ga nie, zawr podaj cy jest zamkni ty, pyta
grzewcza wy czona, a silnik spr arki nie pracuje.
Wci ni cie przycisku ZATRZYMANIE AWARYJNE (niezale nie w jakim stanie pracy w
przycisk zosta wci ni ty) powoduje zatrzymanie silnika spr arki, lampka PRACA jest zgaszona,
a mechanizm sterowniczy nie reaguje na wciskanie przycisku START/STOP.

Uwaga:
przetwornica cz stotliwo ci Fal1 pod czona jest do sterownika PLC poprzez przeka niki
sprz gaj ce.

Strona 7 z 8
Tabela 3. Wykaz elementw mechanizmu sterowniczego ukadu technologicznego do transportowania
i suszenia materiaw sypkich

L.p. Nazwa Oznaczenie (symbol) Wybrane parametry katalogowe

Napi cie zasilania: 24 V DC
Modu wej ciowy: minimum 5 wej 24 V DC
Modu wyj ciowy: minimum 4 wyj cia 24 V DC
1. Sterownik PLC PLC
Monta : szyna TH 35 lub inny sposb mocowania do p yty
Programator: komputer klasy PC
J zyk programowania: LAD lub FBD
S1 Metoda pomiarowa: pojemno ciowa
Obudowa poliestrowa M30
Czujnik
2. Ilo wyj dwustanowych: 2, styki NO.
pojemno ciowy
Zakres napi cia roboczego: 10 30 V DC/AC
Obudowa M30
S2 (BK, WH) Detekcja stopnia wilgotno ci.
Wyposa ony w przetwornik stanu.
Higrometr
3. Wyj cia cyfrowe typu PNP, styk NO.
(czujnik wilgotno ci)
Zakres napi cia roboczego: 10 30 V DC
Konfiguracja wyj cyfrowych podana w Tabeli 1.
Min. czas startu 10 ms
Czas pracy ci g ej 100%
Wsp czynnik mocy cos {phi} 0.7
Charakterystyka cewki 24 V DC: 4,5 W
Cewka zaworu
4. K1 42 V AC: 50/60 Hz, moc prze czana: 9 VA, moc
podaj cego
podtrzymania: 7 VA
Dopuszczalne wahania napi cia +/- 10 %
Stopie ochrony IP65
Zasilenie cewki K1 wymusza otwarcie zaworu podaj cego.
Fal1 (FWD, UP, DN)

Wysterowanie wej przetwornicy cz stotliwo ciowej odbywa si

Przetwornica
5. na skutek podania sygna u SPL do wej FWD, UP, DN.
cz stotliwo ci
Konfiguracj wej cyfrowych zamieszczono w Tabeli 2.

Przycisk zwierny NO o samoczynnym powrocie

Przycisk (monostabilny),
6. S4
START / STOP Un <= 230 V, In = 1,5 A
Monta : szyna TH 35 lub inny sposb mocowania do p yty.
Przycisk Przycisk rozwierny NC z ryglem (bistabilny),
7. ZATRZYMANIE S5 Un <= 230 V, In = 1,5 A
AWARYJNE Monta : szyna TH 35 lub inny sposb mocowania do p yty.

Strona 8 z 8