Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi

The Journal of International Social Research

Cilt: 4 Say: 17 Volume: 4 Issue: 17
Bahar 2011 Spring 2011

SIRP SYANI VE HUR T AHMET PA A

SERBIAN UPRISING AND HURSHIT AHMET PASHA

Sleyman UYGUN

zet
Srp syan XIX. yzylda Rumelide Osmanl rejiminin zl nde
nemli rol oynayan hadiselerden biridir. Day adyla anlan yenieri a alarnn
ayanlarla giri tikleri rekabet, isyann ortaya kmasnda nemli bir yer te kil
etmi tir. Ayan Day at mas neticesinde Srp topraklarnda anar i kol
gezmeye ba lam t. Bunun zerine blge ahalisi, ayanlarn da k krtmasyla
Daylara kar ayakland. Osmanl kuvvetleri isyan bastrmakta glk ekti.
Bunda en nemli dhili neden isyana kar mcadele eden da nk ve disiplinsiz
halde bulunan Osmanl kuvvetlerinin aralarndaki srt meler, kar ili kileri ve
emre itaatsizlikti. Hur it Ahmet Pa ann isyan bastrmakla blgeye memur
edilmesi zerine Osmanl ordular disiplin altna alnd. Ancak isyan, Rusya-
Avusturya ve Fransa gibi devletlerin mdahalesiyle uluslararas bir mesele
haline dn t. Hur it Ahmet Pa a, byk devletlerin kar ili kilerinden
faydalanarak isyan bastrmaya muvaffak oldu.
Anahtar Kelimeler: Srp isyan, Hur it Ahmet Pa a, Kara Yorgi.

Abstract
Serbian uprising is one of the events which played an important role in
disintegration of the Ottoman regime in Rumelia in 19th century. The
competition between yenieri a alar who called Day and yan is an
important part in the emergence of rebellion. As a result of the competition,
similar movements like anarchism began to increase in Serbian territories. So
inhabitants of the region rebelled agains to Daylar with instigation of yan.
Ottoman forces were forced to supress the rebellion. In this case, the most
important internal causes were competitions, interests and, disobeying in
Ottoman forces dispersed and indisciplined. When Hur it Ahmet Pasha had
charged to supress the rebellion Otoman forces were taken under discipline. But
the rebellion became an international issue with invention of Russia, Austria and
France. Hurshit Ahmet Pasha succeeded to supress the rebellion by taking
advantage of big goverments conflict of interests.
Key Words: Serbian Uprising, Hurshit Ahmet Pahsa, Kara Yorgi.

Ar . Gr., Ordu niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Tarih Blm.

 - 417 -

GR
Osmanllar ile Srplar arasnda mnasebetler Orhan Bey zamannda ba lad. I.
Murat zamannda Srplar, Trkler aleyhine bir ittifak vcuda getirmeye muvaffak
oldularsa da 15 Haziran 1389daki Kosova muharebesinde ma lub oldular1. Fetret
devrine gelindi inde Rumeli topraklarnda ilerleme bir sre dursa da bu devrin
kapanmasndan sonra II. Murad, nce Varnada (10 Kasm 1444) sonra da ikinci defa
Kosovada (17-20 Ekim 1448) o unlu u Macar ve Srplardan olu an hal ordusunu
ma lup etti. Bunun zerine Osmanl hakimiyeti Srp topraklarnda kesinle ti. II.
Murad, saraydaki kullar arasndan seti i kendi adamlarn u komutanlklarna
getirdi. Bu ular Osmanl fetihlerine paralel olarak geli ti. U beyleri zamanla, zeamet
ve tmarlarn kendi adamlarna tahsis etmeye ba ladlar. Bosna ve skp gibi yerlerde
zeamet ve tmarlarnn o u bu u beylerinin kendi adamlarna aitti. Duraklama
devrinde, bilhassa XVII. yzylda Habsburg tehdidi kar snda Bosna ucu takviye
edildi. Bosna ucundaki zaim ve beyler, kendilerine ait tmarlarn alnp ba kalarna
verilmesi durumunda, Habsburglara kar tutunamayacaklarn zayf d eceklerini
sylediler. Bunun zerine Zaimlere ve beylere zeametlerini rs olarak ellerinde tutma
imtiyaz verildi2. Bu beyler ileride merkezi ynetimin zayflad dnemde Kapetan
adyla bilinen Ayanlar snfna dn m lerdir. Ayanlarn ellerinde bulunan yerler
zamanla nemli ticaret merkezi haline geldi. zellikle Saraybosna, Balkanlarn
batsnn en byk ticaret merkezi haline geldi.
Osmanl idaresi, Bo nak ve Trk tccarlar destekledi. Ayanlar bu ekilde
zenginle tike zeamet ve tmarlarn geni lettiler ve Osmanl merkezi idaresinin
zayflad dnemde bir nevi yerli aristokratlar haline geldiler. XVIII. yzylda merkezi
hkmet iyice zayflad nda kendi blgelerini adeta zerk hale getirdiler. Devletin
atad valileri bile tanmadlar. Ayanlar, ellerindeki topraklar i letecek kyl, rgat ve
ortaky Srplardan almaya ba ladlar. Srplar kendiliklerinden geldiler ve ayanlara
ortak durumunda toprak klesi gibi al maya ba ladlar. Zamanla bu durum kle-
efendi d manl na dn t3. Bu yzyln sonuna do ru blgede yenieri a alarndan
olu an, Daylar ad verilen yeni bir grup ortaya kt. Daylarn ortaya kmas blgede
otoritelerini sa lam olan Ayan, Zaim ve Knezlerin karlarna ters d t. Bunlar
kendi kap halklarn Daylara kar harekete geirdiler 4. Mslman ve Hristiyan
reayann birlikte ba lattklar isyan, Mslman reayann ekilmesiyle sadece Srp
reayann isyan haline dn t. Bu isyan daha sonra byk devletlerin mdahalesiyle
uluslar aras bir mesele haline geldi. Bu al mada Srp isyannn k ve Hur it
Pa ann isyan bastrmakla grevlendirilmesi ve isyann bastrlmas anlatlmaktadr.
Srp syannn lk Dnemleri
Srbistan topraklar 18. Yzyln sonlarna do ru birok sava a sahne oldu. Bu
sava lar uzun sreli ve genellikle Osmanlnn ma lubiyetiyle son buldu undan devlet
hazinesi bo alm , devlet askerlere verecek maa bulamaz hale gelmi ti. Rusya ve
Avusturya ile yaplan sava larn uzun srmesi yenierilerin bu sava larda yetersiz
kalmas neticesinde Babali Rumelideki Daylarn, Voyvodalarn ve beylerin emri

1 . Hakk Uzunar l (1992). Osmanl Tarihi, I., 3. Bask, Ankara: TTK., s. 198-201.
2 Fethedilen yerlere Bo nak Zaimlerin getirilmesi zamanla Osmanlda bir gelenek halini ald. Rumelide fethedilen
blgeye en yakn olan sancaklardan sipahiler gnderilirdi. Macaristana ve Hrvatistana gnderilen sipahilerin ekserisi
Bo naklardan olu uyordu. Halil nalck (2010). Osmanllar, Ftuhat, mparatorluk, Avrupa ile li kiler, stanbul: Tima
Yaynlar, s. 63.
3 Halil nalck, a.g.e., s. 61-66.
4 Halil nalck (2010). Devleti Aliyye, I., stanbul: Trkiye Bankas Yaynlar, s. 335.
 - 418 -

altnda bulunanlardan yararlanma yoluna gitti. Bu durumdan istifade eden Daylar5,

Voyvodalar ve beyler blgede nfuzlarn daha da arttrdlar. Bu ba bozuk beyler
sava lar esnasnda devlete yaptklar yardm sava sonrasnda halktan misliyle
toplamaktaydlar.
Di er yandan devletin Rumeliye tayin etti i valiler, kadlar ve naiplerin bir
ksm da bu ba bozuk beylerle anla p, halka yaplan zulmlere gz yumdular. Bu
zulmlere maruz kalan Mslman halk, sadece devletten yardm beklerken uzun
zamandan beri frsat kollayan Srplar; Rusya, Avusturyann k krtmalarnn ve
Avrupadaki zgrlk fikir akmlarnn da etkisiyle6 isyan hazrl na
ba lamaktaydlar. Ancak bu isyan hareketi daha ok sosyal nedenlere dayanyordu.7
Napolyonun 17 Ekim 1797de Avusturya ile Compo Formio Antla masn
imzalamasyla Yediada ve Arnavutluk kylarndaki baz limanlar Franszlarn eline
geti. Bunun zerine ilk defa Franszlarla Osmanllar ortak snra sahip olmu tu.
Bylece Franszlarn ihtilal fikirleri Srplar ve di er Balkan halklar zerinde daha
kolay yaylma imkan buldu8. Avusturya bu anla madan sonra asl tehlikenin
Napolyondan gelece ini hesaplayarak Balkanlar ve Gneydo u Avrupadaki
geni leme siyasetinden vazgeerek mevcut durumun korunmasndan yana bir tavr
taknd9.
Bu geli melerden dolay gerek Rumeli, gerekse Srp topraklarnda byk bir
otorite bo lu u ya and. Srp topraklarndaki otorite bo lu u ba bozuk yamaklarn
1790da Semendire Sanca nda Hac Mustafa Pa ay katletmeleriyle kendini
gsterdi10. Hac Mustafa Pa a (1794-1801) reayay koruyucu muamelesi ve yardm
etmesinden dolay Srplar arasnda sevilirdi11. Hac Mustafay ldren ve daha bir ok
zalimlikler yapan Daylarla hemen mcadele etme yolunu tercih etmeyen Babali
bunlarn cezalarn sonraya erteledi. Kaptan- Derya Hseyin Pa ann arac olmas ve
daylarn Babialiye sadk kullar olduklarn bildirmeleri zerine III. Selim bunlar
affetti12. Bu af kararyla cesaretlenen daylar faaliyetlerine daha da hz verdiler ve 18.
Yzyl boyunca de i ik zamanlarda birok defa yasaklanmasna ra men nahiye ve
kylere hanlar in a ettiler. Buralara kabadaylarn 20 ve 30ar ki ilik guruplarla
Voyvoda ve Mtesellim olarak gnderdiler. Bu ekilde otoritelerini sancaklarn en cra
k elerine kadar yaydlar, tmar ve zeamet topaklarn iftliklere dn trerek halktan

5 Belgrad Valisi Hac Mustafa Pa ann ldrlmesinin ardndan kimse ondan bo alan yere gemeye cesaret edemedi.

Bunun zerine Yenieriler, Srbistanda birle meye ve sipahilerin yerlerine gemeye al tlar. Bunlarn eleba larndan
tanesi, (Mehmet Foo lu, Molla Yusuf, A anl Hseyin) Kuzey Afrikadaki te kilat rnek tutarak Day unvann
aldlar ve memleketi aralarnda payla tlar. Baron Joseph Von Hammer (1999). Byk Osmanl Tarihi, (Yayna Haz.
Mmin evik-Erol Kl) IX, stanbul: dal Ne riyat, s. 156; A. Ubicini (1865) Les Serbest De Turquie, Paris: Palais Royal,
p. 24.
6 Dusan T. Batakovic (1993). Kosovo La Sprale De La Haine, Lausanne: LAge dHomme, p. 25.
7 Daniel Panzac (1995). Histoir Economique et Sociale De LEmpire Ottoman et De La Turquie (1326-1960), Collection Turcica,

Vol VIII., Peeters: p.152.

8 Bu anla madan sonra Franszlarn Osmanl snrlarna dayanmasyla, Rus Sefareti, Ba tercman Fonton aracl yla

Babali nezdinde te ebbste bulunarak Toulondaki hazrlklarn Osmanlya kar oldu unu, Franszlarn Arnavutluk
ve Moraya taarruza karar verdiklerini bildirip Rusya ile i birli i yaplmasn telkin etti. smail Soysal, Fransz ihtilali ve
Trk Fransz Diplomasi Mnasebetleri (1789-1802), TTK. Ankara 1987, s. 258; olak, Kmil (2008). Msrn Franszlar
Tarafndan gali ve Tahliyesi (1798-1801), Sakarya niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Dergisi, II., s. 141-183
9 Selim Aslanta (2009). Srp syannn Uluslar aras Boyutu, Uluslararas li kiler, VI., S.21, Ankara: s.110.
10 Hac Mustafa Pa ay Pazvando lunun ldrtt ne dair gl i aretler vardr. Nitekim birka kez Hac Mustafa

Pa ay ldrmeleri hususunda Daylara mektup yazm t. Bu nedenle Belgraddaki bu suikast Pazvando lunun i i
olarak telakki edildi. Selim Aslanta (2007). Osmanlda Srp syanlar, stanbul: Kitap Yaynevi, s. 62-63.
11 M.L. de S. Bystrzonowski (1845). Sur La Serbie Dans Ses Rapport Europens Avec La Question DOrient, Paris: Librairie

DAmyot Editeur, p. 24-25; Enver Ziya Karal (1983). Osmanl Tarihi, V., 4. Bask, Ankara: TTK, s.104.
12 A. Ubicini (1865). Les Serbest De Turquie, Paris: p. 24; Selim Aslanta , a.g.e., s. 66.
 - 419 -

a r vergiler tahsil etmeye ba ladlar. Bu uygulamaya muhalefet eden yerel yneticiler

Daylar tarafndan sancaktan srld 13.
Daylarn Semendire Sanca nda kurduklar bu idareye kar ilk tepkiler
Knezler, tmar sahipleri ve Zaimlerden geldi. Zemunda14 bulunan sipahiler Mart
1802de isyana hazrlk iin Vasa arapie silah ve mhimmat gnderdiler. Daha
sonra zaimlerden Konyal Mehmet A a ve Hasan Bey Srplarla birlikte bir isyan
tertiplemek istediyse de bunda ba arl olamad. Bunun zerine Knezler
Avusturyadan yardm talebinde bulundular. Osmanl Devleti ile ili kisini bozmak
istemeyen Avusturya bu iste i reddetti.15
Knezlerin bu hareketini cezalandrmak isteyen Daylar, hadiseye kar an
Knezlerin ldrlmesi, onlarn yerine kendilerine sadk Knezlerin tayin edilmesi ve
reayann elindeki silahlarn toplanmasna karar verdiler. Daylar, bu amala
nahiyelerdeki suba ve kabadaylarna knezleri idam etmelerine dair emirler
gnderdiler. Daylarn lm listesinin ba ndaki isim Valyevo Ba knezi Aleksa
Nenadoviti. Daylar Nenadovii ortadan kaldrma i ini Valyevoya gelen Foo lu
Mehmede verdiler o da 4 ubat gn Aleksa Nenadovii yakalatp idam ettirdi. Daha
sonra da Nenadoviin Avusturyallara yazd mektup ahaliye okunarak ihanetin
bedelinin idam oldu u duyuruldu.16
Bundan sonra her taraf daylarn hakimiyetine geti. Daha sonra Schabatz ve
Rauko knezi de idam edildi. Daylarn yapt dayanlmaz hareketler zerine Knezler
III. Selime bir heyet gnderdiler. Bu heyet, daylarn, kendi inanlarna saldrdklarn,
kadnlarnn ve kzlarnn ile ekti ini, manastrlardaki kitaplarn yakld n,
ikileriyle alay ettiklerini ve daha nice fenalklar yaptklarn bildirerek III. Selimden
bu duruma bir an nce are bulmasn istediler. III. Selim veziri aracl yla cevap
vererek ikyetlerinde hakl olduklarn, ancak inanl ki ilerin birbirlerine kl
ekmemesi gerekti ini, Daylara kar blgeye ba ka askerler gnderece ini ve bu
askerlerin skneti sa layaca n syledi. Srp heyet III. Selimin verdi i sz muteber
bulmayarak lkelerine dnd17.
Knez heyetinin stanbula gitti ini duyan Daylar hemen harekete geerek
birok Knezi ldrdler. Srplarn kroniklerine gre nce Stanoje ve Belitzadaki
knezler, daha sonra da Etienne de Sock, Theophan, Marc Tschaparapitch kalelerindeki
knezler ldrld. ldrlen knezlerin says yz buluyordu. Bundan ba ka Daylar
Arnavut kabaday Uzun Mehmeti de Kara Yorgiyi ldrmek zere Topoloya
gnderdi. Kara Yorgi bu saldrdan sa kurtulup umatya ormanlarna Haydut
(hajduk) ad verilen Srp asilerin yanna kamay ba ard. 18 Bu srada Kara Yorginin
yannda iki arkada Yanko Katitich ve knez olan karde i (Marc Tschaparapitch)
daylar tarafndan ldrlen Vasso-Tscaparapitch vard. Daha sonra Glorasch ve
Velikoda bunlara katld 19.

13 Baron Joseph Von Hammer, a.g.e, 156. Selim Aslanta , a.g.e., s. 68.
14 Zemun, Belgradn kar snda Tunann tam te yakasnda bir ehirdir.
15 Selim Aslanta , a.g.e.,s. 68.
16 Selim Aslanta , a.g.e., s. 69.70.

17 Joseph Reinach (1876). La Serbie et Le Montenegro, Paris: p. 61; A. Ubicini (1865). Les Serbest De Turquie, Paris: p. 26.
18 Joseph Reinach, a.g.e., p. 61-62; John K. Cox (2002). The History Of Serbia, Westport: Greenwood Press, p.6, 39-40.
19 Hammer, a.g.e., s. 156.
 - 420 -

Topololu ifti Perrenin o lu, domuz srleri oban olan Kara Yorgi,
(Do umu ? lm 12 Semendire 12 Kasm Pazartesi 181620) uzun boylu, geni omuzlu,
kafas uzun, burnu vurgulu, sert grn l biriydi. Kara Yorginin genli i baz
sava larla gemi ti. Kara Yorgi 1787de Avusturya ayaklanmasnda Albay Mihaljevitch
komutasnda babasyla beraber isyanclara kar sava m t21. Bundan ba ka 1788-91
Osmanl-Avusturya sava nda ba ta Kara Yorgi olmak zere isyan liderlerinden bir
ksm Avusturya ordularnn hizmetinde bulunmu lard22. Kara Yorgi, obanlk yapt
esnada bir Trk ldrm t23.
Kara Yorgi, isyan karar ald zaman Topolo hancs brahim, Molla Yusufun
verdi i emirle reayadan arpa ekimi iin topra srmelerini istedi ve onlar lmle
tehdit etti. Ancak Srp reaya brahime itaat etmedi. Bu arada Banya Kynden bir
Mslman ldrld. ldrlen ki inin cenazesi Mslmanlar ve Srplar tarafndan
Rudrike getirilerek defnedildi. Cenazeden dnen Srplar Topolo ve evresindeki
hanlar yaktlar. Hanlar ate e veren yakla k yetmi ki ilik gurup Kolpyar Da na
kaarak Kara Yorgi ile bulu tu24. Kara Yorgi isyan karar ald zaman babas Pierre
buna kar karak Osmanldan af dilemesi ve vatann terk etmemesi iin ona
yalvard. Bunun zerine Kara Yorgi, kesinlikle af dilemeyece ini syledi. Babas:
yleyse sen git, ben burada kalaca m dedi. Kara Yorgi babasna: Seni cellatlarn eline
brakmam m istiyorsun, kendi ellerimle ldrrm daha iyi dedikten sonra babasn
ldrd25.
umatya Da nda Morava ve Kolubra valileri, isyanc knezlerin efi Jacop
Nenadovitch, Papaf Lucas, korkun haydut Kjurtschia, Klitchevatz Knezi Milenco ve
Pierre Thedolovitch, toplanarak isyan iin ef semeye karar verdiler. Herkesin iste i
Glorasch ef yapmakt. Ancak Glorasch sz alarak: Ben iyi sava rm ancak komutan
olamam dedi. Bunun zerine liderler Kara Yorgiye ef olmas konusunda bask
yaptlar. Kara Yorgi ilk ba ta bu teklifi tereddtle kar lasa da sonra kabul etti. Bylece
Kara Yorginin efli i kabul edilmi oldu26.
Bu srada III. Selim daha nce ba ka yerden blgeye asker getirtece ine dair
szn tuttu ve Ebu Bekir Pa ay Belgrada tayin etti. Ebu Bekir Pa a Ni e geldi inde
ald ferman gere i yenierileri disipline sokmaya al tysa da yenieriler onu
dinlemedi. Blgede bulunan di er askeri g sipahilerse daylarn efi olan
Pazvando lunu destekliyordu. Daylar ise blgedeki birok kaleye hkim oldu undan

20 Kara Yorginin do um ve lm tarihiyle ilgili bir ok kaynak farkl tarihler vermektedir. Ancak devletin resmi

kaytlar Kara Yorginin lm tarihini 12 Kasm Pazartesi 1816 olarak vermektedir. BAO. H. H., 495/24301; Ancak
hangi tarihte do du una dair kesin bilgiye sahip de iliz. Bu nedenle hangi tarihte do du una dair kesin bilgi
vermemiz do ru olmaz. rne in Dusan Batakovitch, Kara Yorginin do umunu Vi egrad 14 Eyll 1752 lm
Radovanje 24 Temmuz 1817 olarak vermektedir. Batakovitch, Dusan T. (2005). Histoire du Peuple Serbe, Lausanne: lAge
dHomme, p. 143-144; Charlotte De Sor ise eserinde Kara Yorginin Vi egradta 1770te do du u syler. Charlotte De
Sor (1844). Le Berge Roi, Paris: p. 6-7. Selim Aslanta da eserinde Kara Yorginin hangi tarih de do du una dair kesin
bilginin verilemeyece inden bahseder. Selim Aslanta , a.g.e., s. 72.
21 Joseph Reinach, a.g.e., p. 63.

22 Selim Aslanta , a.g.m., s. 111.

23 Charlotte De Sor, a.g.e., p. 17-18.

24 Selim Aslanta , a.g.e., s. 70-71.

25 Joseph Reinach, a.g.e., p.64. Kara Yorginin babasn ldrd ne dair baknz. Selim Aslanta , a.g.e.,s. 73. Ayrca

Reinach Kara Yorginin babasndan ba ka karde ini de ldrmesini u ekilde anlatr: Bu olaydan ksa sre sonra Kara
Yorginin karde i Marinko gelerek ailelerinin oldu unu ve onlar d nmesi gerekti ini syledi. Marinkonun szleri
zerine Kara Yorgi karde inin de ba n kesti ve arkasndan sakin bir ekilde karde inin kesik ba n arkada larnn
bak lar nnde frlatt ve: Biz bu ava lnceye kadar srdrece iz, burada sava acaklar ya kadnlarnn yanna gidip
onlarn ete inin arkasna saklanacaklar ya da bizim yanmzda sava acaklar. Dedi. Joseph Reinach, a.g.e., p.64.
26 Selim Aslanta , a.g.e., s. 71-72; Reinach ise Kara Yorginin kendisinin ef olmak istedi ini ileri srer. Joseph Reinach,

a.g.e., p. 65-66.
 - 421 -

Bosna ve Srbistan pa alarn dinlemiyorlard.27 Bu artlar altnda blgeye gelen

Belgrad Valisi Ebu Bekir Pa a, hemen Kara Yorgiye: imdi adalet sa lanacak evlerinize
dnn hayvanlarnz ve sabanlarnz sizi bekliyor. Diyerek haber gnderdi. Kara Yorgi bu
srada elisini (Jean Pratch, Nenadovitch ve Tchardaklia) Saint Petersburga
gnderdi. Ruslar bu elilere, Napolyon tehlikesinden dolay, isteklerinizi stanbula
bildirmelerini syledi. Ancak Kara Yorgi, bu nasihata uymad28.
Bu srada Eb Bekir Pa a Srp kocaba larn etrafna toplayp onlarla gr t.
Hepsinin Belgraddaki daylardan ikyeti olduklarn rendi. Eb Bekir Pa a, onlara
birliklerini da tmalarn syledi. Kaleden daylarn atlmalarnn devletin de iste i
oldu una dair bir buyrulu gnderdi. Bu hareketi haber alan Belgrad Muhafz,
Sleyman Pa a Zemnundan hareketle gelip Halil Pa a ile daylara kar birle ti.
Belgrad ahalisinin hatta kendi taraftarlarnn da onlarla birle mesi daylarn kollarn
kanatlarn krd. Daha sonra Daylara haber gnderilerek: Devlet sizin suunuzu affetti
lkin stanbula gitmeniz lazmdr. Diyerek Ada-i Kebire gnderdiler29.
Ada muhafz Recep A aya gnderilen gizli tahrirat gere ince, daylarn o u
geceleyin idam edilip kesik ba lar stanbula gnderildi. Daylarn ortadan
kalkmasyla Srp asilerin isyanlarndan vazgemeleri beklenirken, aksine isyana devam
ettiler. Kara Yorgi, Belgrad muhasarasna devam etti. Bunun zerine Ni muhafz
Hafz Pa a, Belgrada gnderildi. Mlenko Kjupriada 3 bin adamyla bekliyordu. Kara
Yorgi ve umatyadaki Srplar da Belgrada yardma geldiler. Hafz Pa ann ordusu
Sipahiler, Yenieriler ve Ba bozuklardan olu uyordu. Sava esnasnda Hafz Pa ann
lmesi askerlerin moralini bozdu. Hafz Pa ann lmesine sinirlenen yenieriler,
Voyvoda Guiska Voullitchevitchi ldrdler. Babali askerlerin moralini dzeltmek
iin Bosna, Arnavutluk ve Hersekteki tm askerlerin blgeye nakledilmesi iin emir
gnderdi. Sava devam ederken Dirina tarafnda tuza a d rlen Osmanl
kuvvetlerinden bin kadar ldrld. Trkler bu tuzakta Srplara yardm eden btn
knezleri ldrdler. Bu srada Bosnada toplanan Trk heyeti Srplarn isyandan
vazgemelerini istedilerse de Kara Yorgi iin bu aba bo unayd. Bu arp malarda eski
Goras Seraskeri Sinan Pa a, Kulin Seraskeri Mehmet Kaptan ve iki o lu
ldrlm t. Srp isyanclara gre Kosova yenilgisinin intikam alnm t30.
Osmanl ordusunun muhasaras ayrca B rdelen, Semendire, zie ve Sokol
kalelerinde devam etti. brahim Pa a, bu srada yine bar iin haber gnderdi. syanc
Srplar arasnda Kara Yorgiye muhalifler de vard. Bu muhalifler Jacop Levisvh,
Mladen, Pierre Dobrinjatz, Galavasch ve Stonia Alas idi. Muhaliflerin uzun
tart malarndan sonra Srp heyet stanbula gitti. Heyetin stanbula gitti ini duyan
Ruslar, Srplara bizim geli imiz yakndr diye haber gndererek Srplar oyalama
yoluna gitti. Tam bu srada Sultan anla ma metni zerinde mutabk kalm t.
Sultannn metni imzalamasnn en nemli nedeni bu srada Rus tehlikesinin de ba
gstermesiydi. Zaten Osmanl askerlerinin isyanclar kar snda aciz kald haberi
stanbula ula m t31. Ruslarla olas bir sava ta ordunun iki cephede sava mas sz

27 Daniel Panzac (1995). Histoir Economique et Sociale De LEmpire Ottoman et De La Turquie (1326-1960), Collection

Turcica Vol VIII., Peeters: p.151; Joseph Reinach, a.g.e., p. 59-60; Yenierilerin Pazvando lunu desteklemesiyle blge
Pazvando luna yakn daylarn eline geti. Daylarn basks altnda blgede anar i kol gezer oldu. Reaya bu
durumdan kurtulmann yollarn aramaktayd. Daniel Panzac, a.g.e., p. 151-152.
28 Joseph Reinach, a.g.e., p. 67-68.

29 anizde, a.g.e., Cilt II., s. 171-172; Cevdet, Tarih, C. IX., s. 145-146.

30 Joseph Reinach, a.g.e., p. 69-70.
31 BAO. H. H., 651/ 31829.
 - 422 -

konusuydu. Bu nedenle bir an nce Srplarla ate kesin sa lanmas gerekiyordu32. ko

(Itschsko) sultana imzalattrd anla ma metnini Kara Yorgiye de onaylatmak zere
onun yanna gitti. Kara Yorgi, anla ma metnini imzalad. Daha sonra ko,
imzalattrd anla ma metnini bu defa III. Selime verdi inde, Sultan, anla ma metnini
bu defa kabul etmedi. III. Selimin metni kabul etmemesinin kayda de er sebepleri
vard. Bu isteklerin kabul edilmesi halinde Srplar adeta zerk bir Cumhuriyet haline
geleceklerdi. Di er yandan Napolyon, 17 Ekim 1805te Austerlitzde Avusturya
ordularn yenmi ve bu galibiyetler Avrupadaki dengeleri tamamen de i tirmi ti. Bu
galibiyet sonrasnda Fransa-Avusturya arasnda imzalanan Pressburg anla masyla (26
Aralk 1805) Dalmaya ve stra Franszlarn eline geti. Napolyon, Ruslara kar
yapaca sava ta Osmanlnn deste ini almak iin stanbuldaki maslahatgzar
Ruffine gerekli talimatlar vermi ti33.
Napolyon tehlikesi kar snda Rusya ve Avusturya Srp isyannn son bulmas
iin harekete getiler. 1806da Rusya ve Avusturya devletleri Srbistann da Eflak ve
Bo dan Beylikleri gibi mstakil bir beylik olarak tannmasn teklif ettiler34.
Napolyonun bu hususta muhalefeti zerine Osmanl hkmeti bu teklifi reddetti.
Rusya ve Avusturya Srbistann Beylik olarak tannmas teklifini Osmanl
Hkmetinin reddetmesi zerine Rusya daha nce yapt ate kesi bozarak
Osmanlya sava ilan etti. Osmanl devletinin Rusya seferi ile me gul olmas Srbistan
isyann bastrmakla me gul olan ordunun gcn zayflatt.
Bu srada Kara Yorgi ve Srp ileri gelenleri, Belgrad muhafz Sleyman Pa aya
e er Krcali reisi Go ancal Halil A a Belgraddan kovulursa, Srplarn da larak
hkmete itaat edeceklerini bildirdi. Sleyman Pa a bu szlere inand. Halil A ann
elinde Kala-i Zir (a a kale), Sleyman Pa ann elinde ise Kala-i Bl (yukar kale)
bulunmaktayd. Sleyman Pa a, btn kaleler elinde olmadan Srplara kar istedi i
gibi hareket edemeyece ini syledi. Eski bir celali olan Halil A a, devlet nezdindeki
kt sicilini dzeltmek ve itibarn artrmak iin Belgraddan kma emrini yerine
getirdi35.
Hur it Ahmet Pa ann Srp syann Bastrmaya Memuriyeti
Srp syan iki yldan beri bir trl bastrlamam t. Bunun en nemli dahili
sebebi blgedeki Osmanl pa alarnn aralarnda mevcut olan srt melerdi. Bir di er
sebebi ise isyan bastrmakla grevlendirilen Osmanl kuvvetlerinin hakim
olunamayacak kadar ok farkl kaynaklardan gelen askeri birliklerden (yenieriler,
sipahiler, Bosna ve Arnavutluk gibi evre vilayetlerden gelen yardmc kuvvetler ve
Daylarn elinde bulunan ba bozuk askerler) mte ekkil olmasyd. Ebu Bekir Pa a,
Srplar zerine gnderilse de da nk halde bulunan askerlere szn geiremedi.
Kalelere kapanm daylar da onun szn dinlemedi. Bu nedenle Srplara kar
hiyerar ik dzen ierisinde hareket sz konusu de ildi. Btn askerleri tekelinde
bulunduracak ve orduyu disipline sokacak dirayetli bir yneticinin varl na ihtiya
vard. III. Selim isyan bastrmak iin Rumelinin en kudretli ayanlarndan Sirozlu
smail Bey ile m averede bulunulmasn emretti. Sirozlu, Selanik Mutasarrf Mustafa
Pa ann Serasker olarak memur edilmesini nerdi. Ancak Mustafa Pa a bu

32Selim Aslanta , a.g.e., s.109-110.

33Selim Aslanta , a.g.m., s. 116-117; Joseph Reinach, a.g.e., p. 71-72; A. Ubicini (1865). Les Serbest De Turquie, Paris: p.
36-37.
34 anizade Mehmet Ataullah (1867). Tarih-i anizade, C. II., stanbul: s. 172
35 anizde, a.g.e., s. 173.
 - 423 -

memuriyete iktidar olmad n syleyerek affn istedi. Bunun zerine Sirozlu smail
Bey, Bu srada Ni Muhafz olan Hur it Ahmet Pa ay tavsiye etti. Zira Hur it Ahmet
Pa a, Msr valili i yapt dnemde ba bozuk Msr beyleriyle mcadele etti inden
isyanlar konusunda deneyimliydi. Zaten Hur it Ahmet Pa ann bundan sonraki
devlet hayat da Diyarbakr ve Halep syanlar, Mora syan gibi olaylarla geecekti.
Ayrca Hur it Ahmet Pa a, Mehmet Ali Pa ann kar snda uzun sre Msrda vali
olarak kalabilmi ti. Di er yandan Halet Efendi de onu destekliyordu. Hur it Ahmet
Pa a, Msr valili inden azledildikten ksa sre sonra Srp isyan henz ba lam t.
Hur it Ahmet Pa a, bu srada Babaliye kendisine uygun bir mansap verilmesi iin
istekte bulunmas zerine Ni e tayin edilmi ti. Grev yerine ula an Hur it Ahmet
Pa a, hemen Srpl maslahatna giri ece ini bildirdi.(28 Aralk 1806). Hur it Ahmet
Pa a, tayin yerine ula t nda Yeni ehir ve civarnda bulunan kylerde uzun sre
devam eden isyandan dolay reaya da bor iindeydi. Bunun zerine Hur it Ahmet
Pa a reayann devlete olan borcunu erteledi. Blgede asayi i bozup halka zulmedenleri
cezalandrd. Daha sonra Babaliye kimsenin tecavze maruz kalmad na ve haksz
yere idam edilmesine gz yummad na dair mektup gnderdi36. Bundan ksa Babali
Sirozlu smail Beyin tavsiyesine uyarak Hur it Ahmet Pa ay Nisan 1807de Rumeli
Valili ine tayin etti37. Bylece Hur it Ahmet Pa a, Srp asilerle mcadelede nemli bir
konuma getirildi.
Hur it Ahmet Pa a, Rumeli valili ine atandktan sonra ilk i i kendine muhalif
olan ve blgede her trl zulm ve zorbal yapan Daylar ve Ayanlar de bertaraf
etmek oldu. Blgede nemli bir yere sahip olan Kstendil Ayan Edip A ann yerine
vezirlik rtbesiyle smail A ann atanmas ayanl n devam etmesi demekti. Hur it
Ahmet Pa a, bu durumun Rumeli ordusundaki yapy tamamen de i tirece ini,
Srplarla mcadele etmekte olan Rumeli ordusunu gsz klaca n ileri srerek
smail A ann vezirli inin kabul edilmemesi gerekti ini III. Selime bildirdi. III. Selim
de: Aceleten ordudan ferman yazlp serasker m arunileyhe gnderilsin. Balas smail
namnda vezirim yoktur. Ona vezret klliyen haramdr ve kan emrim icra olunsun.
diyerek Hur it Ahmet Pa ann iste ini yerine getirdi.38 Di er yandan bu esnada
Srplar ile mcadele etmekte olan Pazvando lunun (6 ubat 1807) ld haberi
gelince onun yerine dris Pa a Vidin valili ine getirilerek Srplar zerine memur edildi
39.

Bu srada Kara Yorgi, elindeki yirmi bine yakn askeriyle Belgrad muhasaraya
ba lam t. Sleyman Pa a, bu durumda kaleyi mdafaa edemeyece ini anlayarak ne
yapaca n a rd. Kara Yorgi, Halil A ann kaleden kesin suretle gitmesini istedi ve
Mslman ahaliden isteyenin Halil A a ile gidebilece ini syledi. Ahali Halil A a ile
gitmenin yanl olaca kanaatine vard. Halil A a, Srplarn Paskalya Yortusu
kutlamalarndan faydalanarak kendisi iin kurulan tuzaklar atlatarak kamay
ba ard. Sabah olunca durumu anlayan Srplar, Halil A a ve adamlarna arkalarndan
ate etseler de gemilere bir zarar gelmedi inden salimen Ada Kalesine vardlar. Bu

36 BAO. H. H., 37/ 1894.

37BAO. H. H., 505/ 24884.
38 BAO. H. H., 505/ 24884.
39 Rumelideki en gl ayanlardan biri olan Vidin Ayan Pazvando lu Osman, Belgrad Muhafz olan Hac Mustafay,

kendi karlarna ters buldu u gerekesiyle, ortadan kaldrmay planlyordu. Bu nedenle Daylar kendi yanna ekerek
gcn daha da arttrd. Daha sonra blgeye gelen valiler, ba ta Bosna Valisi Ebubekir Pa a olmak zere, Daylarn
nfuzunu krnca bu defa devletten yana tavr alarak Srp isyannn bastrlmasnda etkin rol oynad. Ancak Srp
isyann bastrmaya memur edilen Ebubekir Pa a, Pazvando luna kar her zaman temkinli yakla t. Planlad i lerde
ona hibir malumat vermedi. Selim Aslanta , a.g.e., s. 62-63, 87.
 - 424 -

esnada Arnavut ve sekban asilerinin binba s Arif Bey kendisine el altndan verilen 50
bin kuru u alarak, Kurban Bayram sabah varo kapsn at ve 15 bin Srply ieri
ald. Ehl-i slam bayram namaz iin camilere gittiklerinde Srp asilerinin hcumuna
u rad ve camilere kapanp kendilerini mdafaaya giri ti. Ancak aresiz kalan ahali
teslim olmak zorunda kaldlar40.
Srplara bayram gecesi kale kapsn aan Aziz Bey ve adamlar Kara Yorginin
iltifatlarna mazhar olup Ni e do ru gnderildiler. Ancak Aziz Bey ve adamlar
Deveba rtan hanlarna geldikleri zaman ok sayda Srp isyanc zerine saldrmas
zerine silahlaryla beraber hana kapandlar. Srplar Aziz Beyin adamlarn
ldrdkten sonra han ate e verip Aziz Beyi de yaktlar.
Bu olaydan sonra Babali, Sleyman Pa aya Belgrad terk edip Ni e ekilmesi
yolunda emir gnderdi. Sleyman Pa a Ni e gitmek zere kaps halkyla kaleden
knca Srplar kaleyi zapt ettiler. Sleyman Pa a ve askerleri ise kaleden bir saatlik
mesafeye gidemeden Kara Yorginin kurdu u pusuya d t ve askerlerin biro u
ldrld41. Bylece Kara Yorgi, 7 Mart 1807de Belgrad tamamen ele geirdikten
sonra ehir ya maland ve binlerce Trk Srpl asiler tarafndan ldrld. ehirde
kalan iki yz kadar Yenieri de Belgraddan katklar esnada Srp asiler tarafndan
yakalanarak ldrldler42.
Belgradn d nden ksa bir sre sonra 29 Mays 1807de stanbulda kan
isyanda III. Selim tahttan indirildi. stanbuldaki karga a, cephedeki Osmanl
ordularnda moral bozuklu una neden oldu43. Bu durumdan istifade eden Ruslar17
Haziran 1807de General van sayev komutasnda Tunay geerek Srplarla birle tiler.
Rus deste ini alan Srp isyanclar Negotin yaknlarnda Stubik ve Malaynitzada
Osmanl askerlerini ma lup ettiler. Srplarn bu ba arlarn gren Rus temsilci Baron
Paulicci, Kara Yorgiye iletti i mektupta Ruslarn Srplara her trl yardmda
bulunaca na dair sz verdi. Ruslar ile Srplar arasnda yaplan anla maya gre Rusya,
Srbistann idari ve mali i lerini dzenlemek zere Yunan olmayan memurlar
atayacak ve Srplarn elinde bulunan btn kalelere Rus askerleri yerle tirilecekti.
Di er yandan Rus General Kemensky, Ruslarn Srplarla ayn soydan ve dinden
oldu unu syleyerek destekledi. Bunun zerine Kara Yorgi alt bin Srp ile Ruslarn
yannda Osmanlya kar sava aca n bildirdi44.
Ruslarn Srplar zerinde kontrol kurmasn sa layan bu anla ma, Ruslarn
Franszlara ma lup olmalarndan dolay uygulama safhasna geemedi. Ancak Srplar
muhasaralarna devam ederek zie Kalesini muhasara ettiler. zie ahalisi bir
mddet dayand; fakat yiyecekleri bitti i iin baz artlarla kaleyi teslim ettiler. Bunu
Semendere Kalesinin mukavele ile teslimi takip etti; fakat Srplar mukaveleyi hie
sayarak ahalinin kimini esir edip kimini ldrd. Srplar bundan sonra Sokol Kalesini
muhasara ettiler. Fakat kale sarp ve kayalk bir yerde oldu undan Srplar bu kaleden
ba ka Srbistanda btn kale ve topraklar ele geirdiler45. Bu srada bir taraftan Rusya
zerine hareket eden Orduy- Hmayun iin levazm tedarikine zen gsterilirken

40 Cevdet, Tarih, IX, s. 147-148.

41 Cevdet, Tarih, IX., s. 150.
42 Joseph Reinach, a.g.e., p. 72.

43 Selim Aslanta , a.g.e., s. 117.

44 M.L. de S. Bystrzonowski (1845). Sur La Serbie Dans Ses Rapport Europens Avec La Question DOrient, Paris:

Librairie DAmyot Editeur, p. 43.

45 Cevdet, Tarih, IX., s. 150-151; Von L. Ranke (1829). Die Serbisch Revolution Aus Serbischen Papieren und Mittheilungen,

Hamburg: p. 94-95
 - 425 -

di er taraftan Srbistan zerine hareket eden Hur it Ahmet Pa aya asker ve

mhimmat gnderilmekteydi.
Kara Yorgi, eteler te kil ederek onlar Belina, Visegrad, Pirepol, Senie,
Yenipazar, Kur unlu, Ni , ehrky ve Vidin kazalarna gndererek buralar
ya malatt. Bu srada Siroz Valisi smail Bey, Hur it Ahmet Pa ann emrine memur
edildiyse de mhimmat ve yiyecek sknts oldu undan Hur it Ahmet Pa ann
askerleri da ld. Bu arp mada sadece Tahir Pa a direnebilmi ti. Di er yandan
Vidine kan Rus askerleri Srp asilerle birle erek dris Pa a zerine saldrd. Zor
durumda kalan dris Pa a, acilen 50 bin asker top, zahire ve mhimmata ihtiya
oldu unu Babaliye bildirdi46. Fakat Babali Rumelideki mevcut askerlerin zahire
ihtiyacn kar lamaktan acizdi. Bu yzden Avusturyadan zahire satn almak zorunda
kalm t47.
artlarn Osmanlnn aleyhine dnmeye ba lad srada, Napolyon tehlikesi
kar snda zor durumda kalan Ruslar bir taraftan Srplara verdikleri deste i keserken
di er taraftan Osmanlyla sulh yapma giri imlerinde bulunmaya ba ladlar. Franszlar
kar snda aciz kalan Ruslar 7 Temmuz 1807de Tilsit Anla masn imzalamak zorunda
kaldlar48. Bu anla ma 25 madde ve 5 ek maddeden olu uyordu49. Bu anla maya gre
Rusya, Fransann arabuluculu uyla Osmanl Devleti ile anla may kabul edecekti.
E er Osmanl Devleti, bu anla maya yana maz ise stanbul ve Rumeli hari olmak
zere Osmanl topraklar Rusya ve Fransa arasnda payla lacakt. Bunun zerine
Rusya ile Osmanl arasnda mtareke kabul edildi. Ruslarla mzakereleri yrtmek
zere Galip Efendi grevlendirildi. Yerg yaknlarnda Slaboza Adasnda Osmanl,
Rus ve Fransz murahhaslarnn mzakereleri sonucunda 25 A ustos 1807de Rusya ile
Osmanl Devleti arasnda ate kes imzaland. Bu srada Kara Yorgi elde etti i ba arlara
gvenerek Srbistann istiklali kabul edilmedike silah brakmayaca n ilan etti. Hatta
Rusyadan baz memur ve subaylar getirterek mlki ve idari i ler ba lad. Ancak Rusya
askeri ynden Srplara vaat etti i yardm yapamad.
Srplar tamamen gzden karmak istemeyen Ruslar, Rodofinikin aracl yla
Hur it Ahmet Pa aya bir mektup gndererek Srplara hcum etmemesini istedi.
Hur it Ahmet Pa a, Osmanl-Rus mtarekesinin Srp meselesiyle bir ili kisi olmad
ve e er Srplar bar tan yanaysa do rudan Osmanl ynetimine mracaat etmeleri, bu
durumda kendisinin de Srp reayasna yardmc olaca n bildirdi50. Fakat Osmanl
Hkmeti Srplarn imtiyazl olmasn istemeyince 1809 senesinde Rusya, Osmanl
Devletine yeniden harp ilan etti. Bu srada Vidin tarafndan gelen haberlere gre Rus
askeri Tuna Nehrinin beri tarafna geerek Srplarn yardmna gelmi ti. Ayrca Vidin
Muhafz dris Pa ann gnderdi i mektupta da bu haber do rulanmaktayd51.

46 BAO. H. H., 85/3488.

47 BAO. H. H., 38/1945.
48 A. B. irokorad (2009). Osmanl-Rus Sava lar, Selenge Yaynlar, stanbul 2009, s. 288-289; George Vernadsky, Rusya

Tarihi, stanbul: Selenge Yaynlar, s. 248.

49 7 Temmuz 1807de Fransa ile Rusya arasnda Tilsit Anla mas imzaland. Bu anla maya gre Fransa ve Rusya,

ngiltere ve Osmanl Devletine kar ittifak kurdular. Bu ittifaka gre, Napolyon Osmanl mparatorlu u ile Rusya
arasnda ve Rusya da Fransa ile ngiltere arasnda bar iin araclkta bulunacaklar. Anla ma metninin 4. Maddesine
gre Rusyann Fransa- ngiliz bar iin araclk yapt anla ma bir sonu vermezse, Rusya ngiltereye kar Fransann
mttefiki olacakt. Anla ma metninin 8. Maddesine gre Napolyonun Osmanl Devleti ile Rusya arasndaki aracl
sonusuz kalrsa, o zaman stanbul ile Rumeli vilayeti hari, Osmanl Devletinin Avrupa topraklar Rusya ile Fransa
arasnda taksim edilecekti. M. De Clercq (1880). Recueil Des Traites De La France, Paris: A. Durand et Pedone-Lauriel
Editeurs, p. 213-214, Fahir Armao lu (1997). 19. Yzyl Siyasi Tarihi, Ankara: Alkm Yaynlar, s. 66-67.
50 Selim Aslanta , a.g.e., s. 120.
51 BAO. H. H., 649/ 31772-B.
 - 426 -

II. Mahmud, Rusyaya kar askeri hazrlklar hzlandrarak btn snr

komutanlarna tetikte olmalarna dair fermanlar gnderdi. Hemen Go ancal Halil
Pa a Yenipazardan alnarak Ordu-y Hmayuna katlmas sa land. Yenipazara da
Dukakin sanca mutasarrf Numan Pa a memur edildi. Di er yandan Yakova
Kazasnn btn esnaf ve halkna Srpl zerine hareket etmesi farz oldu u ve bunun
iin Adakale Muhafz Kalkandelenli Recep Pa ann beraberindekilerle birlikte yola
kmalar iin emir gnderildi. Bursa mderrislerinden Uryanizade Mustafa Efendi
gaza niyetiyle kendi tarafndan 200 piyade ve svari toplayp silahlandrarak Hur it
Ahmet Pa a maiyetine verdi. Bu tedbirler esnasnda grev yerine zamannda
gelmeyenlerin grevleri feshedildi 52. Nisan 1809da Ruslar koldan brail, Yerg
ve smaile saldrdlar, ancak blgede de Osmanl ordular Ruslar geri ekilmek
zorunda braktlar. Ayn sene on bin kadar Srp asisi Sofya havalisine geip da lk bir
yerde tabya kurmu sa da Sofya Seraskeri Hur it Ahmet Pa ann gnderdi i askerler
tarafndan hezimete u ratld ve Srplarn biro u bu sava ta ldrld53. Srplarn
Yenipazar ve Ni sancaklar taraflarna kardklar eteler gittikleri yerlerin Hristiyan
reayasn da aya a kaldrmakta olduklarndan Sofyadaki ordu ancak Ni tarafn
muhafaza edebildi. Srp asilerin amac bir yandan Vidin zerinden Ruslarla birle ip
Ni i, di er yandan Karada llarla birle ip Gney Srbistan kontrol altna almakt54.
Go ancal Halil Pa ann sratle Yenipazara yeti mesi zerine Hur it Ahmet Pa a ve
Bosna valisi Hilmi Pa a ile haberle erek hep birlikte Srp asilerinin ortadan kaldrlmas
iin karara vardlar.
Ruslarn geri ekilmesi zerine tasarladklar plan gerekle tiremeyen Srp
asilerin ellerindeki top ve mhimmat azalnca Hur it Ahmet Pa a komutasndaki
ordular Srplarn ellerindeki tm kale, palangalar55 ele geirerek Belgradn
yaknndaki Pasarofaya kadar geldiler. Ancak zahiresizlik yznden geri dnmek
zorunda kaldlar. st ste alnan yenilgiler zerine Kara Yorgi, Ruslara haber
gndererek e er yardm gelmezse dayanmalarnn mmkn olmad n bildirdi. Rus
komutan ise Kara Yorgiyi kendi ba na sava plan yapmakla sulayarak, Rus arnn
ordu gndermeye sz vermedi ini, sadece himaye taahhd etti ini bildirdi.56 Bu srada
zor durumda kalan Kara Yorgi son bir hamle ile Yenipazar varo una saldrp buradaki
Mslman ahalinin evini ate e verse de Hur it Ahmet Pa ann gnderdi i Go ancal
Halil Pa a, asileri geri ekilmeye mecbur brakt hatta Srplarn elindeki iki palangay
zaptetti57. Hemen ardndan Pasorofa ve Yagodina Osmanl askerlerinin eline geti.
Srp asilerin metrislerinin tahrip edilmesiyle pek ok esir ve mhimmat alnd58.
Di er yandan Vidin Valisi dris Pa a, Srplarn Ada Kalesi civarnda in a etmi
olduklar drt palangay ele geirdi. Bundan ba ka on be ky ve kasaba dris Pa a
tarafndan ele geirildi59. Bunun yannda Sofya ordusunu daha da kuvvetlendirmek
iin kodradan bin asker getirildi60. Kilis sanca Mutasarrf Sleyman Pa a,

52 BAO. H. H., 504/ 24847.

53 Cevdet, Tarih, IX., s. 152.
54 Selim Aslanta , a.g.e., s. 124.
55 Palanka, Yunanca bir terim olup nemli yol kav aklarnda ve geitlerde etraf hendeklerle evrilmi a a ve toprakla

tahkim edilmi yerlere verilen addr. Mehmet Zeki Pakaln (1993). Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl , II.
stanbul: MEB., s. 752.
56 Selim Aslanta , a.g.e., s. 123-124.
57 Cevdet, Tarih, IX., s. 153.

58 BAO. H. H., 519/ 25377.

59 BAO. H. H., 649/ 31772- B.
60 Cevdet, Tarih, IX., s. 153-154.
 - 427 -

zvornik sanca mutasarrf Ali Pa a ve Gadu ka kaptan Osman Bey, Belgrad

kurtarmak iin hep birlikte harekete getiler, ancak bu te ebbsleri ba arl olamad61.
Srplarn elinden kurtarlan yerlerin korunmas iin k lk ordugh lazm
geldi inden Hur it Ahmet Pa a, iki bin seme asker gndermesi iin Sirzi smail Beye
haber yollad. Evlad- Fatihan zabiti Selim Bey iki bin askerle Hur it Ahmet Pa ann
emrine verildi. Yine civar kalelerden ok sayda asker topland62. Srplara kar
hazrlklar bu ekilde devam ederken di er yandan da askerin zor durumda
kalmamas iin Hur it Ahmet Pa a, Bb- Aliye srekli mektuplar yazarak zahire ve
mhimmat yardm talebinde bulunuyordu63.
Tm tedbirler alndktan sonra asilere kar harekete geildi. Bu saldrlarda
Srp asiler, yenilgiye u radlar. st ste gelen bu yenilgilerle byk bir ylgnl a
d en asiler palankalardan ekilmeye ba ladlar hatta Kara Yorginin Moskovaya
kaaca na dair sylentiler dola maya ba lad. Artk Belgradn kaybedilece inden
korkup cann kurtarmak isteyen Konstantin Rodofinikin asi reisiyle birlikte
Belgraddan ayrld64.
Rusyadan umdu u yardm bulamayan asiler ynlerini Avusturya ve
Fransaya evirdiler. 16 A ustos 1809da Kara Yorgi Napolyona bir mektup
gndererek yardm talebinde bulundu. Kara Yorgi bu mektubunda Napolyonun
ordularnn ve ykm gcnn tm dnyaca bilindi ini, Srplarn ba mszlk sava n
Napolyonun ellerine brakt n ve Napolyondan gzn cesaretle sava an Srp
halkna evirmesini istiyordu. Kara Yorgi: E er bu yardm gerekle irse gelecek Srplarn
Napolyonun byk milletini nasl korudu unu gsterecektir dedikten sonra Napolyonun
hamili ine girmeyi kabul ediyordu. Mektubunu da alak gnll ve sadk hizmetin
Kara Yorgi diye bitiriyordu65.
Kara Yorginin gnderdi i mektup Fransa D i leri Bakan Champagny
aracl yla Napolyona bildirildi. Napolyon, Champagnyden Srplar hakknda bilgi
istedi. Champagny, u anda Trklerin Srplar ve Ruslar kar snda ba arl olduklarn,
Srplara yaplacak yardmn Fransz Osmanl ili kilerini olumsuz ynde
etkileyece ini; Kara Yorginin ayn zamanda Viyanaya da eliler gnderdi ini syledi.
Bunun zerine Napolyon, Kara Yorginin yardm talebini srncemede brakt. Di er
yandan ona bir onur klc gndererek Srplarn isyanndan memnun oldu unu
belirtmekten de geri kalmad66.
Kara Yorgi, ayn trden bir mektup 28 A ustosta Avusturyal General
Simbischene verdi. Kara Yorgi bu mektubunda Srplarn Avusturyann himayesine
girmek istediklerini belirtmekteydi.67 Ancak 9 Temmuzda Wagramda Napolyona bir
kez daha boyun e en Avusturya bu iste i kar layacak durumda de ildi. Bu nedenle
Metternich ancak Srplar ile Osmanl arasnda bar sa lanmasnda arac olabilece ini

61 BAO. H. H., 3172/D; anizde, a.g.e., I., s. 385

62 Cevdet, Tarih, IX., s. 154
63 BAO. H. H, 651/ 31829; H. H., 997/ 41886.
64 Selim Aslanta , a.g.e., s. 125.
65 Joseph Reinach, a.g.e., p. 79-80.

66 A. Ubicini (1865). Les Serbest De Turquie, Paris: p. 279-280; Kara Yorgi ile Fransa arasnda Fransann Viyana elisi

aracl yla mektupla malar devam etti. Bu yaz malar iin baknz. Joseph Reinach, a.g.e., p. 86-87.
67 Kara Yorginin Avusturyallarla mnasebetine dair gelen bir mektupta: Kara Yorgi melununun bir taraftan Bosna ile

hemhudud olan Fransa ile Devlet-i Aliye aleyhinde gr rken di er yandan Varadin canibinden Nemeli tarafna gidip geldi i ve
Nemeliden zahire ve mhimmat yardm talep etti i bildirilerek bu durumun nlenmesi iin hemen harekete geilmesi
gerekti i syleniyor ayrca Kara Yorgi ile Milenkonun arasnda ihtilaf oldu u belirtiliyordu. BAO. C. HR., 65/3211.
 - 428 -

bildirdi. Metternich stanbuldaki elisi Sturmeye bu hususta talimat verdi. Srplar,

Avusturya Kral I. Franz aracl yla Babaliye kendi kontrollerinde olan blgede
Avusturyann himayesinde bir muhtar idarenin kurulmas, Sultan Mahmudun genel
af ilan etmesi, kar lkl olarak esirlerin teslimi, vergi d nda btn mkellefiyetlerin
ilgas, tccarlarn d nda snrdan gei in yasaklanmas, Belgrada bir Avusturya
konsolosunun gnderilmesi Srplarn da Viyanada bir konsolos bulundurmas
artlaryla bar kabul edeceklerini bildirdiler68.
Babali Srp isyanclar kar snda ald galibiyetin de etkisiyle Srplarla bir an
nce bar yapmak amacndayd. nk ordunun Ruslar kar snda durumu hi de iyi
de ildi. Uzun sreden beri devam eden sava yznden devlet zahire ihtiyacn ancak
Avusturyadan satn alarak giderebiliyordu69. Zaten bu srada Srp asi reisleri arasnda
Kara Yorgiye kar ba n Milenkonun ekti i Pierre Dobrinjatz, Nenadovi, Zuccato,
Lukas Lazarevi ve Milosch Obrenovi nclklerinde muhalif hareket daha da
glenmi ti70. Bu muhalif hareket Osmanlyla bar tan yanayd. Srplarn arasna nifak
girdi i u dnemde Babali, daha nce Petar ko vastasyla Srplara tand imtiyaz
mahzurlu olmayan konularda biraz daha artrarak bar sa lama amacndayd. 5 Eyll
1810 tarihinde Babali tarafndan hazrlanan anla ma metnine gre: Srp
memleketlerinde snr tanzimi ve ilerindeki Mslmanlarn karlmas kabul
edilmeyecekti. Srplar ellerindeki btn mhimmat teslim edeceklerdi. Srp reayann
ho lanmad yneticiler aralarna gnderilmeyecekti. Vergi meselesi maktua71
ba lanacakt. Bu vergiler her sene knezler tarafndan toplanp stanbula
gnderilecekti. Osmanl memurlar bu vergilerin toplanmas i ine kar mayacakt. Kara
Yorgi ve benzeri asi reisler Srpl iinden tard ve def olunacakt. Reyann gemi btn
crmleri affedilecekti. Osmanl kumandanlarna reayann zerine varmamalar tenbih
olunacakt. Bundan sonra Avusturya ve sair devletlerin desteklemesine baklmakszn
kar klk karacak ki ilerin tedip edilecekleri uygun bir dille anlatlacakt72.
Srplarn Babaliyle antla ma ihtimalinin do du unu gren Rusya, hemen
harekete geti. Yeni atanan Rus General Bagration, Rusyann Srplara yardm
etmekten vazgemedi ini Srplar kurtarmak iin elinden gelen her eyi yapaca n ve
ksa bir sre iinde Rus birliklerinin Srplara yardma ula aca n haber verdi73. Ruslar
ile Srplar arasndaki ili kiler blgedeki Osmanl memurlar aracl yla Babaliye
bildiriliyordu. Bu nedenle Hur it Ahmet Pa a da bir an nce blgeye asker, zahire ve
mhimmat yardm yaplmasn talep etmi ti74.
Rusyann tekrardan ynn Osmanlya evirmesinin sebebi sve ile
srdrd sava sona erdirmesi ve Napolyonun bu srada spanyayla sava halinde
olmasyd. Rusyann amac Osmanlya Tuna Nehrinin snr olaca bir anla may
imzalatmakt. Bu da Osmanlya kar askeri bir ba ar neticesinde gerekle ebilirdi75.
Bu nedenle bir an nce askerlerini Tuna Nehri civarna gizlice y maya ba lad.
Blgeden gelen gizli ibareli mektupta; Ruslarn Vidin, Tuna ve civarna birka gn
boyunca mtemadiyen top ve mhimmat, asker naklettikleri ve yine Eflak civarna

68 Selim Aslanta , a.g.e., s. 126-127.

69 Zahire satn alnmas ile ilgili baknz. BAO. H. H., 38/1945; 70/3493.
70 Joseph Reinach, a.g.e., p. 83-84.
71 Kira veya bedeli olarak belirlenmi toplam miktar. Halil nalck (2000). Osmanl mparatorlu unun Ekonomik ve Sosyal

Tarihi, I. stanbul: Eren Yaynclk, s. 454.

72 BAO. H. H., 1347/52661; 1347/52661-A; 1347/52661-B; 1347/52661-C.

73 Selim Aslanta , a.g.e., s.129.

74 BAO. H. H., 651/31829.
75 Rifat Uarol (1995). Siyasi Tarih (1789-1994), stanbul: Filiz Kitabevi, s. 103-104.
 - 429 -

yerle tirdikleri top ve mhimmat korumas iin yz civar asker braktklar, yirmi
be binden ziyade Rus askerinin Srplya yardma gitti i haber veriliyordu. Bununla
beraber Srp asilerin iki gurup olduklar Milenko taraftarlarnn bar tan yana oldu u,
Kara Yorgi taraftarlarnn ise Ruslarla beraber hareket ettikleri bildiriliyordu76. Kara
Yorgiye muhalif olan Jacques Nenadovitch ve yirmi arkada Kara Yorginin Rus
hegamonyas altna girdi i ve milli ba mszlk adna sava ma n syleyerek Kara
Yorgiden ayrldlar77.
Kara Yorginin zor durumda oldu u haberini alan Rus Generali Kamensky
Srplara ynelik yaynlad bildiride; Srplarn yalnz olmadklarn Rus
mparatorunun soyu, dini, kiliseleri bir olan Srplar karde olarak grd n belirtti.
Bu bildiri zerine Kara Yorgi, alt bin Srplyla Ruslarn yannda sava aca n ilan etti.
Rus General Bagration sayeve Srplara topu ve svarilerle desteklenen askeri yardm
konusunda emir vermi ti. Bunun zerine Ururk komutasnda bin Rus askeri Kara
Yorgiye yardma gitti78. Rus askerleriyle desteklenen Srp asileri Osmanl askerlerine
kar hcuma getiler. Ruslar da di er yandan Tunay geme te ebbsnde bulunan
Osmanl askerlerine kar ba aryla kar koyduklar gibi smail ve brail kalelerini
ku atmaya muvaffak oldular. Ruslarla sava n kt gitmesi, Srp isyann bastrmaya
memur edilen birliklerin bir ksmnn Tuna cephesine kaydrlmas zaruretini
do urdu79. Srp asilerle sava an Osmanl askerlerinin saylar azalnca Srp asiler
ba arl olmaya ba ladlar. Morava, Negotin, Perse Palanka ve Kladova Srp asilerin
eline geince Hur it Ahmet Pa a Ni e ekilmek zorunda kald, bu srada civar
blgelerden gelen takviye kuvvetlerle ordusu krk bine ula t80. Hur it Ahmet Pa a,
ayrca bir an nce ordunun zahire skntsn gidermek amacyla Ali Pa ay yannda 3-
5 bin askerle Belgradn te yakasndan Tunaya gnderip burada bulunan Avusturyal
tccarlardan zahire satn almas iin gnderdi.
Hazrlklar bu ekilde yaplrken Kara Yorgi ve muhalifleri Nenadovi, Mladen,
Jakop ve arasnda tart malar sertle ti81. Bunu frsat bilen Hur it Ahmet Pa a
Aleksinats zerine yrd. Bunu renen Kara Yorgi Aleksinatsa gelerek tahkim
amacyla logorlara bir miktar asker yerle tirip Banyaya hcum etti, daha sonra Kara
Yorgiyi durdurmak zere Ali Pa ay Banyaya gnderip kendisi de Belgrada do ru
harekete geti. Banyadaki muharebelerde Srplar hezimete u radlar. Bat cephesinde
de Hilmi Pa ann gnderdi i birlikler asilere kar byk ba arlar elde ettiler. Kara
Yorgi bu ma lubiyetler zerine Hilmi Pa aya ate kes teklifinde bulundu. Ancak
Babali ate kesin iki devlet arasnda olaca gerekesiyle bu teklifi reddetti82.
Di er yandan Rus cephesinde Osmanl ordular ma lubiyet almaya ba lam t.
Ruslar Tunay geerek Brza Palanka, Prahovo ve Fethlislam ele geirdiler. Hur it
Ahmet Pa ann Belgrad zerine yrd n haber alan Kamensky iki alayn
Belgrada do ru ilerlemesi emrini verdi. ubat 1811de Albay Ferodovitch
komutasnda Rus birlikleri Belgrad kalesine girdiler. Ancak Rusya Osmanl cephesinde
askeri ynden iyi bir vaziyette olmasna ra men Avrupada durumlar tedirginlik verici
boyuta ula yordu. Zira Paris elisi Fransa ile Rusya arasnda yaknda bir sava n

76 BAO. C. AS., 238/10050.

77 M.L. de S. Bystrzonowski (1845). Sur La Serbie Dans Ses Rapport Europens Avec La Question DOrient, Paris: Librairie
DAmyot Editeur, p. 41.
78 M.L. de S. Bystrzonowski, a.g.e., p. 42-43.
79 Hammer, Byk Osmanl Tarihi, s.192-193,

80 M.L. de S. Bystrzonowski, a.g.e., p. 43.

81 Joseph Reinach, a.g.e., p. 84.
82 Selim Aslanta , a.g.e., s. 132-133.
 - 430 -

kanlmaz oldu unu bir an nce Srbistan, Eflak ve Bo dann Rusya, Osmanl ve
Avusturya garantrl nde kalc bir zeminde Osmanl ile bar n imzalanmasn
tavsiye etmekteydi.
Rusya Osmanlya bar teklifinde bulunmadan nce son bir hamleyle Srplara
yardm etti. Bylece Srplarn Osmanl askerleri kar snda tekrar ba arl olmasn
sa layarak yaplacak muhtemel bar ta Srplar adna daha fazla sz hakk elde etmi
olacakt. Bunun yannda Kamenskoy, Rusuka saldran Go canl Halil Pa ay ma lup
ederek Yerky, Rusuk ve Ni boluyu zaptedip Tuna boylarnda kontrol ele geirdi83.
Kamensky bu ba arlarndan istifadeyle drt koldan Osmanl ordularna saldrmay
d nmekteydi84. Ancak Petersburg bir an nce sulh yaplmas taraftaryd. nk bu
srada Napolyon, Avusturya ile bar imzalam t.85 ar Aleksander nceli i
Nopolyonnun saldraca bat snrna vermekteydi86. Bu nedenle Kamenskye btn
saldrlarn bir an nce durdurmas emrini verdi. Bu srada Kamenskyun
hastalanmas zerine yerine nce Kont Langeron, daha sonra General Kutuzof
atand87.
Ruslarn batya do ru ekilmesini frsat bilen yeni sadrazam Laz Ahmet Pa a,
hemen harekete geerek Rusuk ve Yerg n Ruslardan geri ald. Bunun ardndan
Laz Ahmet Pa a Rusukda az sayda asker brakarak btn kuvvetleriyle Tunann
kar yakasna geti. Bu durumu iyi de erlendiren Kutuzof az sayda birlik gndererek
Rusuku ald ve Trkleri bar a zorlad88. Rusukun kaybedilmesiyle Tunann kar
yakasna gemi olan Osmanl ordusunun Rumeliyle irtibat kesildi. Zor durumda
kalan Laz Ahmet Pa a, Kutuzofa mtareke teklif etti89.
Laz Ahmet Pa ann bu hatas90 zerine Sultan Mahmut, onu sadrazamlktan
alarak yerine Hur it Ahmet Pa ay getirdi. Sultan Mahmut, Hur it Ahmet Pa aya
hitaben yazd 6 Eyll 1812 tarihli hattnda: Bu gne kadar her trl bedeli deyerek
Srplya kar gstermi oldu un gayret ve himmetin seni sadarete sevk etti91. Diyordu.
Laz Ahmet Pa ann mtareke teklifini Kutuzof kabul etti. Mzakereler 1 Kasm
1811de ba layp uzun sreli git-gellerin92 ve snr boylarnda kk apl at malarn
ardndan nihayet 16 Mays 1812de Bkre Anla mas kabul edildi93. Bu anla madan
ksa bir sre sonra Sadrazam olan Hur it Ahmet Pa a, Ruslarla bar yapld n
Anadolu ve Rumeli caniplerine duyurdu94. Rus heyeti Bkre Anla masna Srplarla

83 Stanford J. Shaw-Ezel Kural Shaw (1983). Osmanl mparatorlu u ve Modern Trkiye, II.,
stanbul: E Yaynlar, s. 38-39.
84 Selim Aslanta , a.g.e., s. 131-135.
85 Stanford J. Shaw-Ezel Kural Shaw,a.g.e., s. 39.

86 M.L. de S. Bystrzonowski, a.g.e., p.46.

87 A.B. irokorad (2009) Osmanl Rus Sava lar, stanbul: Selenge Yaynlar, s. 305.
88 Akdes Nimet Kurat (1987). Rusya Tarihi Ba langtan 1917ye Kadar, Ankara: TTK., s. 301.
89 Cevdet, Tarih, X. s. 9-10.

90 Laz Ahmet Pa a, Tunadan kar tarafa geece i esnada mrn cenge vakfetmi nde gelen mhendisler bu
hareketin hatal olaca n sylemi lerse de Laz Ahmet, mhendisleri, bana cengi siz mi reteceksiniz diyerek
azarlam t. Asker Tunaya geti i vakit bunca cephane, mhimmat ve zahire kar tarafta kald ndan Ruslarn eline
gemi ti. Sultan Mahmuta gre bu telafisi mmkn olmayan bir hatayd. anizede, Tarih, II., s. 140.
91 BAO. C. DH., 195/9736.
92 Rus General Kutuzof, Ocak 1812de Tunann kar yakasnda kalan Osmanl askerlerin esir muamelesi grece ini,

Anadolu tarafnda Rus askerlerinin ald btn yerlerin Ruslara braklmas ve Srplarn Rusya kefaletinde kalmas
gerekti ini syleyince Sultan Mahmut yeniden sava karar ald. Daha sonra bu sava kararndan vazgeerek i i
sadrazam Laz Ahmete havale etti. Selim Aslanta , a.g.e., s. 136.
93 Cevdet, Tarih, X, s. 10-12.
94 BAO. H.H., 998/41930.
 - 431 -

ilgili bir madde koydurmay ba arm t95. Anla mann sekizinci maddesine gre:
Srplarn elinde teden beri mevcut olan kale, palanka ve sair mstahkem mevkiler
bilcmle top ve mhimmat ve levazm- seferiye Devlet-i Aliyenin tasarrufuna
braklacak. Devleti Aliye istedi i zaman Srplarn iine memurlar tayin edebilecek
ancak bu memurlar Srp milleti aleyhinde hibir ekilde eziyet, d manlk ve
tecavzde bulunmayacak. Cezayir-i Bahr- Sefid ve benzer yerlerde reayann sahip
oldu u haklara Srplar da sahip olacak. Sua kar m tm Srplarn crmleri
affolunacak. Vergiler maktu nizamyla Srplar tarafndan toplanp Osmanl Devletine
teslim edilecek. Srp milletinin talepleri Srplarla birlikte tanzim edilecekti96.
Osmanl Devletinin Rusya ile anla t n renen Napolyon hemen
stanbuldaki Fransz elisine bu anla may engellemesi iin al malara ba lamasn
emretti. Bunun zerine Fransz elinin ba tercman Frangini, Hur it Ahmet Pa a
nezdinde te ebbste bulunarak Ruslarn Napolyon ordular kar snda da ld ve ok
az sayda Rus askerinin kald n syledi. Bunun yannda e er Osmanl ordusu
Rusyaya harp ilan ederse Fransa ve ngilterenin Osmanlya bor para verece ini ve
bylelikle Osmanlnn Ruslara verdi i topraklar tekrar geri alabilece ini syleyerek
Osmanlnn bir an nce Rusyaya harp ilan etmesini teklif etti. Hur it Ahmet Pa a
byle bir giri imin ok tehlikeli sonular do uraca n padi aha bildirerek bu teklifi
reddetti. 97
Hur it Ahmet Pa a, anla mann Srplarla ilgili maddesini Kara Yorgiye
bildirmeleri iin Sofya Nazr Mustafa Re it Efendi ve Kapclar Blk Ba s Hseyin
A ay grevlendirdi. Heyet umnudayken Kara Yorginin gndermi oldu u
temsilcilerle kar la t. Srpllar Kara Yorginin mektubunu stanbula iletmek
istediklerini sylediler. Mustafa Re it Efendi, Hur it Ahmet Pa aya, Kara Yorginin
Srplar ierisinde bulunan kale, palanka ve gibi yerlere Mslman ahali ve yamak
doldurulmamasn, Belgrada tayin olunacak muhafzlarn birka yz gememesini
istedi ini ve Kara Yorginin bu artlarda anla madan yana olmad n bildirdi98. Hur it
Ahmet Pa a, Kara Yorginin teklifinin kabul edilemez oldu unu syledi.
Kara Yorgi, isteklerinin kabul edilmedi ini renince: Biz Rusya ile yaplan
anla may bilmeyiz, kendi ba mza bir hkmet olmak isteriz. Bu i ba ka trl dzelmez!99
diye kesin cevap verdi. Bunun zerine Hur it Ahmet Pa a, Srplara hitaben e er
isyanlarnda srar ederlerse bu durumda zor kullanacaklarn bildirerek, hazrlklara
ba lad.100 Rus elisi, hazrlklarn sebebini sorunca Srplarn Bkre Anla masn
tanmad sylendi. Bu yzden Zorla itaat ettirmek gerekir. denildi. Rus elisi de:
Hele ben durumu Peterburga yazaym Srplara nasihat edelim. Anla ma artlarna uygun bir
ekil bulalm101. diye ertelemeye al t. Bu tutumla i in srncemede kalaca
anla lm t. Hur it Ahmet Pa a Srplarn bar a yana mamalarnn sebebinin Belgrad
kalesinde bulunan Rus generalden kaynakland n ve bu Rus generalin Belgraddan
kovulmas gerekti ini elisi elebi Efendi aracl yla bildirdi. Bunun iin de bizzat
kendisi stanbuldaki Rus elisiyle gr t ve bu generalin Belgraddan ayrlmasn

95 Akdes Nimet Kurat (1990). Trkiye ve Rusya, Ankara: Kltr Bakanl , s. 51.
96 Erim, Nihat (1953). Devletler Aras Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, I., Ankara:TTK., s.151-158.
97 BAO. H.H., 1002/42064

98 BAO. H. H., 989/41827; BAO. C. HR., 98/4875; smail Hami Dani ment (1961). zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, IV,

stanbul: Trkiye Yaynevi, s. 101-102.

99 Cevdet, Tarih, X., s. 106.
100 Joseph Reinach, a.g.e., p. 82, 89-90.
101 Cevdet, Tarih, X., s. 106.
 - 432 -

istedi102. Maysn sonlarnda II. Mahmudun Srplarn zorla itaat altna alnmalarna
dair ilan etti i fermana gre Rusya ile yaplan anla ma gere i affedildikleri ancak
raiyyet hukukuna mu ayir tekliflerde bulunarak isyanda srar ettikleri, bu halde
zerlerine varp tenkil edilmeleri isteniniyordu.103 Hemen Srplarn yola getirilmesi iin
sadrazam Hur it Ahmet Pa a tertip etti i 80. bin ki ilik ordusuyla Ni ten yry e
geerek Srbistan zerine yrd104. Bu srada Avusturyann Srplara zahire ve
mhimmat yardm yapt haberi Babaliye ula t. Bunun zerine stanbuldaki
Avusturya elisi a rlarak, Eflak ehrinde Zunan ve Ladin naml Avusturya
tccarlarnn Srplara zahire ve mhimmat yardm yaptklar, bu yardmlarn
Babalinin Srplar hakkndaki niyet-i halisanelerini engelledi ini ve bir an nce bu
durumun engellenmesi bildirildi. Bunun zerine Avusturya ynetimi bundan byle
Srp taifesine zehair ve mhimmat yardmnn yaplmayaca na dair sz verdi105.
11 Temmuzda Silahtar Ali Pa a emrindeki askerleriyle Drinadan geip
Lesnitsa ve Loznitsa logorlarn da tt, Sokol yollarn at. Dirina tarafnda, Zasvie
civarnda asiler ciddi bir direni gsterdi. Ali Pa a, bu srada Kara Yorgiye sulh kabul
etmesine dair son kez bir mektup gnderdi. Kara Yorgi ise 13 Temmuz 1813te
gnderdi i cevabi mektubunda zetle yle dedi: Bana gnderdi iniz mektup elime
ula t. Her taraftan ate i azim ile cmlemizin zerine hcum edece inizi ve ayaklar altna
alaca nz, ocuklarmz ve kadnlarmz esir edece inizi ve geri kalann kl zoru ile taht-
raiyyete dahil edece inizi sylemi siniz. Padi ahn kuvveti yeryznde malumumuzdur. Ancak
bizim de Allahmz vardr ve ona s nrz. Bizler evvel zamandan beri padi ahn vezirlerine
itimad ediyorduk ancak asi zalimleriniz ki bizler onlar ok iyi biliyoruz. Onlar iimizde oldu u
mddete bizlerin topraklarmz i lememiz ve vergilerimizi vermemiz imknsz. Belgradda
bulunan ehl-i slam bizim zabt ve muhafazamzda bulunsun, padi ahn gnderece i
memurlardan ba ka kimse bize kar masn, Belgrad ierisinde bizden ba ka kimse bulunmasn.
Ancak e er bu artlarm kabul etmezde zerimize gelir iseniz dayanabildi imiz kadar
katlanaca z106. Bunun yannda Kara Yorginin Silahtar Ali Pa aya gnderdi i di er
bir Srpa mektubunda; bar teklifini kabul etti ini, vergilerini dzenli olarak
vereceklerini; ancak palankalardan kovulan Trklerin palankalara dnmemeleri ve bu
palankalarn Srpllar tarafndan korunmasna dair talebleri vard107. Kara Yorginin
istekleri hemen Hur it Ahmet Pa aya bildirildi. Ancak Hur it Ahmet Pa a, Srplar
hakimiyet altna almay planlad ndan, Kara Yorginin teklifini reddetti.
Bunun zerine Ali Pa a tekrardan saldr karar ald. Dirina tarafnda, Zasvie
civarnda asiler ciddi bir direni gsterdi. Bu kez her iki taraf da a r kayplar vermi ti.
Bu at malarn sonunda nihayet asiler da ldlar ve Bosna ordusu ilerleyerek
B rdeleni ku att. Bunun ardndan Ali Pa a Bo naklar da ordusuna katarak
Yasarie istikmlarn ele geirdi. Do u cephesinde ise Sadrazam Hur it Ahmet Pa a 30
Temmuzda Sofyadan hareketle 4 A ustosta Vidine ula rken, Silistre Muhafz ve
Vidin Seraskeri psalal Ahmet Pa a, Negotini ku att. Ni ve Vidin mahallerine ise
bin ki ilik bir birlikle brahim Pa a gnderildi108. Bu ku atma esnasnda Veliko

102 Hur it Ahmet Pa a her defasnda Kara Yorgiye bar heyeti gnderdi inde Belgradda bulunan mezkur general tm

knezleri yanna a rarak isti are edip verilmesi gereken kararlarda etkin rol oynuyordu. BAO. H. H., 999/41932.
103 Selim Aslanta , a.g.e., s. 146.

104 Cevdet, Tarih, X., s. 106.

105 BAO. E. HR., 19/1763.

106 BAO. H. H., 982/41642-D.

107 BAO. H. H., 982/41642-E.
108 Cevdet, Tarih, X., s. 106.
 - 433 -

Petrovie top mermilerinden birinin isabet etmesi sonucu Negotin direni i de krld
ve Negotin ertesi gn teslim oldu109.
29 A ustosta Recep A ann birlikleri Fethlislam ele geirdiler.
Fethlislamn Voyvodas Jivko Konstantinovi, kale teslim olmadan gece vakti
kam t. Fethlislamn alnmasyla Srplarn Tunadaki ana direni noktas krlm
oldu. Osmanl ordular buradan Semendire tarafndaki Porieye yrdler. On
gnlk zorlu bir at mann ardndan Srplarn son istihkm da d m oldu110. Sra
Belgradn alnmasna gelmi ti, bunun iin tm Osmanl ordular Belgrad nnde
birle ti. Belgrad nndeki Osmanl ordularnn says 86 bine ula yordu111. Hur it
Ahmet Pa a, komutasndaki Osmanl ordular Belgrada do ru hcuma
ba ladklarnda, Srplar gleri yetmeyip, kar koyamayacaklarn anladklar iin yer
yer da ldlarak, o u Avusturya ve Fransaya kat. Bylece Srplar direnmeden
Belgrad Kalesi ele gemi oldu. Srplar itaat etmeye mecbur olmu lard. Sadrazam
Hur it Ahmet Pa a, Srplar hakknda genel af karp ellerindeki top ve silahlar
toplatt. Hepsini Belgrad cephanesine koydurdu. Semendire, B rdelen ve zie
kalelerine muhafzlar gnderdi. Belgrad ve di er kazalarn Osmanl ve Mslman olan
muhacirleri, geriye dndler. Bu haber 30 Ekim 1813de stanbula geldi inde devlet
erkn bu i e pek sevindi112.
Kara Yorgi, 3 Ekim 1813de afak vakti ailesini de yanna alarak, Rus temsilci
Nedoba ve Metropolit Leontiye ile birlikte Zemuna kat. Asilerden Yanko Petrovi ve
yanndaki asiler ehri terk ederken ele geirdikleri Mslmanlar ldrdler113.
Mladen, Jacop Nenadovitch gibi isyanc liderler Avusturyaya kaarak canlarn
kurtardlar114. Kara Yorgi Zemundan Avusturyaya getiyse de burada yakalanarak
hapsedildi, bir yl sonra kaarak Rusyaya s nd115. Daha sonra oradan da
Basarabyaya geti116.
Milo Obrenoviin syan Te ebbs ve Kara Yorginin Sonu
Hur it Ahmet Pa a, Srp topraklarnda bir an evvel idareyi yoluna koymak iin
Belgradda toplanm olan komutan ve askerleri, gerekli grd yerlere tayin etti. Bu
amala Srp isyan srasnda yararllk gsteren Bosna ordusu urhacba s Sleyman
Pa ay Belgrad muhafz tayin etti. Daha sonra da merkezden gelen emirler
do rultusunda tmar ve zeametlerin eski sahiplerine, e er kendileri lm iseler
ocuklarna, onlar da yok ise akrabalarna verilmesi eklindeki kanun ehil
olmayanlarn eline geece i gerekesiyle feshedildi. Bu tmarlarn Belgraddaki harp
ma duru kimselere verilmesi kararla trld, ayrca Belgrad terk etmek zorunda kalan
Mslman ahalinin geri dnmesi iin haberler gnderildi ve dnenlerin mlklerini
tespit etmek zere bir komisyon kuruldu. Bunun d nda zarar grm olan kale ve
palankalar yeniden tahkim edildi117.

109 M.L. de S. Bystrzonowski, a.g.e., p. 50.

110 Selim Aslanta , a.g.e., s. 147.
111 Barthelemy-Sylvestre Cunibert (1855). Essai Historique Sur Les Revolutions et LIndependance De La Serbie Depuis 1804

Jusqua 1850, Leipzig: p. 55.

112 Cevdet, Tarih, X., s. 136

113 Selim Aslanta , a.g.e., s. 149.

114 Barthelemy-Sylvestre Cunibert, a.g.e., p. 62.

115 A. Ubicini (1865) Les Serbest De Turquie, Paris: p. 278.

116 Cevdet, Tarih, X., s. 136-137.
117 Selim Aslanta , a.g.e., s. 152.
 - 434 -

Belgradda bu maslahatlar yaplrken Hur it Ahmet Pa a hala teslim olmam

olan Milo Obrenovie isyan brakmas durumunda Ba knez olaca n Delilba s Ali
A a aracl yla bildirdi. Rusya ve Avusturyann deste i olmadan isyanda ba arsz
olaca n anlayan Milo , Hur it Ahmet Pa ann bu teklifini kabul etti. Daha sonra da
ellerindeki tm silahlar Sleyman Pa aya teslim etti118.
Ancak, Belgradda Sleyman Pa ann idaresi altnda tesis edilen huzur ve
gvenin ok srmeyece ine dair belirtiler ortaya kmakta gecikmedi. Baharn
gelmesiyle birlikte haydutlar yeniden faaliyete giri tiler. Sleyman Pa ann bu
haydutlar tefti iin kazalara gnderdi i memurlar, reayaya yine fenalklar yapmaya
ba ladlar. Bunun zerine sancakta ortaya kan veba salgn, alk ve yokluk reayann
kprdamaya ba lamasna sebebiyet verdi119.
Bu srada Kara Yorginin voyvodalarndan Haci Prodan etrafna toplad iki
bin ki iyle isyan karar ald. aakda birka Mslman ldrdkten sonra Karanofa
kasabasna saldrd. Bunun yannda evre kazalardaki knezleri de isyana davet etti.
Haci Prodan bunlar yaparken yenieriler de ehirleri ya malamaya ba ladlar.
Blgede durum ok a rd, Milo un kendisi dahi cann tehlikede gryordu. Milo ,
arkada larna: Kafam antamda ta yorum dedikten sonra isyann uzak olmad n
syledi. Daha sonra tm voyvodalar Pazar gn bir kilise de toplayarak orada isyan
karar aldlar120.
Ancak bu defa isyan ilkinden farklyd, Avrupann ve Rusyann temel
gndemi Napolyon meselesiydi. syan karar alan liderler de Kara Yorgiden farkl
olarak duygularna kaplmayan, hadiseleri do ru de erlendirebilen bir yapdaydlar.
Avrupal devletlerin yardm olmadan ba arl olamayaca n anlayan Milo , Hur it
Ahmet Pa aya haber gndererek bu hareketlerinin kesinlikle sultan ve onun
otoritesine kar olmad , sadece Sleyman Pa ann zulmne bir tepki olarak geli ti i,
Sleyman Pa a ve avenesinin yerine adaletli ba ka bir yneticinin tayin edilmesi
durumunda isyandan vazgeeceklerini bildirdi. Bunun zerine Hur it Ahmet Pa a,
Delilba s Ali A a e li inde bin kadar askeri Milo u getirmesi iin grevlendirdi. Ali
A a tarafndan drt Knezle Hur it Ahmet Pa ann huzuruna getirilen Milo , zulm
yapan askerlerin palankalara girmemesi, Srplarn elindeki silahlarn alnmamas
artyla itaati kabul etti ini syledi. Hur it Ahmet Pa a ise sanca n padi ahn mlk
oldu unu, diledi i gibi tasarruf hakkna sahip oldu unu ve reayann elinde silah
bulunmasnn raiyyet hukukuna aykr oldu unu ve son olarak padi ahn sznden
kp da reayaya zulm yapanlarn mutlaka cezalandrlacaklar syledi. Hur it Ahmet
Pa a daha sonra Mara l Aliyi Srplarn arasna gndererek Srplardan, padi aha
verilmek zere, Sleyman Pa aya kar ikyetname yazmalarn istedi121. Bylece yeni
bir isyan kmadan olay kapanm oldu.
Milo , Srplar zerinde nfuz ve otoritesini gnden gne sa lamla trm t.
Ancak Kasm 1816da Milo a Kara Yorginin dnd ne dair bir haber ula t. Bu
habere gre daha nce Rusyaya kam olan Kara Yorgi, tebdili kyafetle Semendire
sanca na gelmi ve eski dostlarnn hanelerinde grlm t. Bu haber hemen
Babaliye de bildirildi. Bunun zerine Babali, Milo a voyvodalara, knezlere ve
blgedeki tm mtesellimlere emir gndererek gerekli tedbirlerin alnmasn istedi. Bu

118 Joseph Reinach, a.g.e., p. 97-98; Cunibert, a.g.e, p.69.

119 Selim Aslanta , a.g.e., s.153.
120 Joseph Reinach, a.g.e., p. 99.
121 Selim Aslanta , a.g.e., 157-158.
 - 435 -

srada Kara Yorgi, bir dostunun evinden kt srada bir ka bezirgan, trcar ve
erbab- iktidar tarafndan tesadfen grld nde bu ahslar birbirine bakarak: Ne
durursunuz i te Srp milletinin yldz yeniden do du diye ba rdlar. Bu esnada Kara
Yorgi, kap gzden kayboldu. Bu haberi duyan Milo her tarafa haber gndererek
Kara Yorginin grld yerde ihbar edilmesini istedi. Bundan ksa bir sre sonra
reyadan biri gelip Kara Yorginin kendi evine s nd n syledi. Bunun zerine Milo
yanna bir miktar nefer alarak Kara Yorginin sakland han basp yannda bulunan
Rum arkada yla beraber ikisini de idam ettirdi. (12 Kasm Pazartesi 1816) Daha sonra
Kara Yorginin kesik ba n Babaliye gnderdi. Padi ah, bu durumdan memnun kald
ve Milo a 15 bin guru atiye verilmesini emretti122. Yllarca Babaliyi u ra tran Kara
Yorgi Srplar arasnda tekrar huzursuzluk karmadan ortadan kaldrlm oldu.
Milo , Kara Yorgi tehlikesini atlattktan sonra Srbistanda gcn daha da
arttrd. evresinde bulunan adamlarn silahlandrd. Bunun yannda Eflak, Rusya ve
Avusturya ile siyasi mnasebetlere giri ti. Babali, Srp taifesine gvenmedi inden
Milo ve adamlarnn her trl tavr ve hareketlerini takip ettirerek ona gre tedbirler
alma yoluna gitti123.
Sonu
Osmanl Devletinin Rumelideki otoritesinin zayflamas zerine Srp
topraklarnda byk bir otorite bo lu u do mu tu. Bunun neticesinde blgede
ynetim Ayanlarn eline geti. Babalinin blgeye gnderdi i valiler Ayanlara sz
geiremez hale geldiler. Hatta Ayanlar zamanla mstakil olarak devletlerle ticaret
anla malar yapmaya ba ladlar. Zamanla glerine g katan ayanlar, reayann
elindeki topraklara zorla sahip oldular. Rumelide bulunan yenieri a alar, Day
unvan alp, askeri glerini kullanarak ayanlarn zenginliklerinden zora ba vurmak
suretiyle yararlanmaya al tlar. Daylarn, Srp topraklarna hakim olmaya
ba lamalaryla blgede huzur ve asayi sizlik artt. Ayan-Day at malar sebebiyle
blgede adeta anar i kol gezmeye ba lad. Blgedeki Knezler, Zaimler, Kapetanlar ve
Ayanlar zor durumda bulunan halk daylara kar isyana te vik ettiler. Yaplan
zulmlerden kurtulma areleri arayan Mslman ve Hristiyan reaya Daylara kar
ayaklandlar. syan devlet kar t bir hale brnnce Mslmanlar isyandan vazgeti.
Srp isyanc liderleri ilk olarak Daylarn blgeden kovulmasn istediler. Daylarn
blgeden temizlenmesiyle isyann bitece ini syleyen Kara Yorgi ve arkada lar
isyanlarna devam ettiler. Osmanl Devletinin Rumelideki ordusu farkl kaynaklardan
olu an bir yapdayd. Aralarnda kar ili kilerinden dolay srekli eki me
oldu undan isyan uzad. Babalinin daha sonra isyan bastrmakla memur etti i
Hur it Ahmet Pa a, blgedeki otorite bo lu unu doldurarak da nk halde bulunan
Osmanl kuvvetlerini disipline etti. Bylece isyan bastrmada ba arl oldu.
Srp syan her ne kadar sosyal nedenlerden km olsa da zamanla Rusya,
Avusturya ve Fransa gibi devletlerin mdahalesiyle uluslar aras hale geldi ve Srplar
asndan ulusal ba mszlk mcadelesi mahiyeti kazand. XIX. yzyln ba nda
ortaya kan ve di er milletlere de sirayet etmesi muhtemel olan bir isyann
engellenmi olmasyla Osmanl Devletinin, ksa sreli ine de olsa, Rumelide da lma

122 BAO. H. H., 495/24301; Baz kaynaklar Kara Yorginin blgedeki Trk beyleri tarafndan haziran 1817de

ldrld n ve daha sonra da kesik ba nn stanbula gnderildi ini iddia etmektedir. A. Ubicini (1865). Les Serbest
De Turquie, Paris:, p. 278; Ancak grld gibi devletin resmi kaytlar Kara Yorginin Milo tarafndan 12 Kasm
Pazartesi 1816da ldrld n bildirmektedir. BAO. H. H., 495/24301
123 BAO. H. H., 300/17868.
 - 436 -

srecinin nne geilmi oldu. XIX. yzylda Osmanl topraklarnda ortaya kan bu
ilk milli isyan, bundan sonra Rumeli topraklarnda ard arkas kesilmeyen isyanlarn
ortaya kmasna rnek te kil etti ve bu sre imparatorlu un k ne kadar devam
etti.

KAYNAKA
Ba bakanlk Osmanl Ar ivi Belgeleri
Hatt- Hmayn : H. H., 999/41932, 19/1763, 982/41642-D, 982/41642-E, 495/24301, 300/17868, 651/ 31829, 37/ 1894,
505/ 24884, 85/3488, 38/1945, 649/ 31772-B, 504/ 24847, 519/ 25377, 649/ 31772- B, 649/31772-D, 651/ 31829, 997/
41886, 38/1945, 70/3493, 1347/52661, 1347/52661-A, 1347/52661-B, 1347/52661-C, 651/31829, 998/41930, 989/41827,
1002/42064.
Cevdet Hariciye : C. HR. 65/3211; 98/4875.
Cevdet Askeriye : C. AS., 238/10050.
Cevdet Dahiliye : C. DH., 195/9736.

ESERLER
B D N, bn-i Muhtar, Reddl (1962). Resimli ve Harital Mufassal Osmanl Tarihi, V., stanbul: s. 2886-2887.
ARMAO LU, Fahir (1997). 19. Yzyl Siyasi Tarihi, Ankara: Alkm Yaynlar.
ASLANTA , Selim (2009). Srp syannn Uluslararas Boyutu, Uluslararas li kileri, VI, S.21, Ankara: s.110.; 109-136.
ASLANTA , Selim (2007). Osmanlda Srp syanlar, stanbul: Kitap Yaynevi.
BATAKOV TCH, Dusan (2005).T., Histoire du Peuple Serbe, Lausanne: lAge dHomme.
BYSTRZONOWSK , M.L. de S. (1845). Sur La Serbie Dans Ses Rapport Europens Avec La Question DOrient, Paris:
Librairie DAmyot Editeur.
CEVDET, Ahmet Pa a (1966). Tarih-i Cevdet, (ev. Zuhuri Dan man), X, XII stanbul: Yeni Matbaa.
CHARLOTTE De Sor (1844). Le Berge Roi, Paris.
CLERCQ, M. De ( 1880). Recueil Des Traites De La France, A. Durand et Pedone-Paris: Lauriel Editeurs.
COX, John K.( 2002). The History Of Serbia, Westport: Greenwood Press.
CUN BERT, Barthelemy-Sylvestre (1855). Essai Historique Sur Les Revolutions et LIndependance De La Serbie Depuis 1804
Jusqua 1850, Leipzig.
OLAK, Kmil, Msrn Franszlar Tarafndan gali ve Tahliyesi (1798-1801), Sakarya niversitesi Fen Edebiyat
Fakltesi Dergisi, II., Sakarya 2008, s. 141-183.
DAN MENT, smail Hami, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, IV, Trkiye Yaynevi, stanbul 1961.
ER M, Nihat, Devletler Aras Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, I., Ankara 1953.
HAMMER, Baron Joseph Von (1999). Byk Osmanl Tarihi, (Haz. Mmin evik-Erol Kl) IX., stanbul: dal
Ne riyat.
NALCIK, Halil (2010). Devleti Aliyye, I., stanbul: Trkiye Bankas Yaynlar.
NALCIK, Halil (2010). Osmanllar, Ftuhat, mparatorluk, Avrupa ile li kiler, stanbul: Tima Yaynlar.
NALCIK, Halil (2000). Osmanl mparatorlu unun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, I. stanbul: Eren Yaynclk.
KARAL, Enver Ziya (1983). Osmanl Tarihi, V., 4. Bask, Ankara: TTK.
KURAT, Akdes Nimet (1987). Rusya Tarihi, Ba langtan 1917ye Kadar, Ankara: TTK.
KURAT, Akdes Nimet (1990). Trkiye ve Rusya, Ankara: Kltr Bakanl .
PANZAC, Daniel (1995). Histoir Economique et Sociale De LEmpire Ottoman et De La Turquie (1326-1960), VIII., Peeters:
Collection Turcica.
RANKE, Von L. (1829). Die Serbisch Revolution Aus Serbischen Papieren und Mittheilungen, Hamburg.
RE NACH, Joseph (1876). La Serbie et Le Montenegro, Paris: Librairie Nouvelle.
SHAW, Stanford J. -Ezel Kural SHAW, (1983). Osmanl mparatorlu u ve Modern Trkiye, II., stanbul: E Yaynlar.
SOYSAL, smail (1987). Fransz ihtilali ve Trk Fransz Diplomasi Mnasebetleri (1789-1802), Ankara: TTK.
AN ZADE, Mehmet Ataullah (1867). Tarih-i anizade, Cilt II., stanbul.
ROKORAD, A. B. (2009), Osmanl-Rus Sava lar, stanbul: Selenge Yaynlar.
UB C N , A. (1865). Les Serbest De Turquie, Paris: Palais Royal.
UAROL, Rifat (1995). Siyasi Tarih (1789-1994), stanbul: Filiz Kitabevi.
UZUNAR ILI, . Hakk (1972). Osmanl Tarihi, I., 3. Bask, Ankara: TTK.
VERNADSKY, George (2009). Rusya Tarihi, stanbul: Selenge Yaynlar.