11/9/2013

Malaysia : Kesepaduan Dalam Kepelbagaian

BAB 1 1. Konsep Masyarakat & Budaya

MALAYSIA : KESEPADUAN DALAM a. Perspektif Islam
Perspektif Barat
KEPELBAGAIAN 2.
b.
Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian di
Malaysia
Azri Bhari a. Realiti kepelbagaian masyarakat Malaysia
Akademi Pengajian Islam Kontemporari b. Konsep bangsa, ras & etnik
Universiti Teknologi MARA (UiTM) c. Konsep prejudis, stereotaip & diskriminasi
d. Kesepaduan sosial melalui akomodasi, akulturasi,
asimilasi & amalgamasi
3. Konsep masyarakat majmuk menurut Islam

Hasil Pembelajaran Kursus: Hasil Pembelajaran Tajuk:

Para pelajar akan berkebolehan:

Menghuraikan konsep kepelbagaian etnik, budaya
dan masyarakat yang wujud di Malaysia serta
kemajmukan masyarakat menurut perspektif Islam.
1. Membincangkan konsep etnik, masyarakat dan budaya
2. Menjelaskan bahawa wujud kepelbagaian etnik dan
budaya di Malaysia
3. Membezakan konsep-konsep perpaduan dan integrasi
kaum
4. Mengenalpasti tahap hubungan etnik
5. Menjelaskan bahawa Islam menerima kepelbagaian etnik
6. Membuktikan toleransi Islam berdasarkan teks al-Quran

1
 11/9/2013

Pengenalan Pengenalan (sambungan)

Hubungan Etnik CTU553 / Sejarah Malaysia CTU555

Pendekatan sejarah sosial Masalah perkauman menjadi isu penting
Sejarah mungkin berulang
i. Peristiwa yang dicetuskan Parti Komunis Malaya
Sejarah tidak pernah menipu manusia
ii. Peristiwa 13 Mei 1969
Sejarah umpama back miror

Kata George Santayana, seorang ahli pemikir Amerika, Mereka yang lupa akan
iii. Peristiwa Kampung Medan, Mac 2001
sejarah akan didera dengan mengulangi kesilapan mereka berkali-kali
Justeru itu, penting memahami konsep asas mendasari
Kata Tun Dr. Mahathir, Kita perlu belajar dari pengalaman kita dan pengalaman ini
adalah sebahagian dari sejarah hubungan etnik dalam konteks masyarakat Malaysia.
Al-Quran menceritakan sejarah (Nabi-nabi, Kaum-kaum, Firaun, Ashabul Kahfi dll) i. Masyarakat
Salehuddin al-Ayyubi membebaskan Palestin dengan mengkaji sejarah
ii. Budaya
Sultan al-Fateh menakluk Kota Konstantinopel, Istanbul dengan mengkaji sejarah

Thomas Edison pencipta mentol; dia tidak menganggap kegagalan sebelum

iii. Kesepaduan / Integrasi / Perpaduan
menghasilkan mentol sebenar, tetapi menganggap satu loncatan kejayaan dengan
belajar melalui sejarah mengapa mentolnya sebelum ini tidak berhasil .

Konsep Asas Hubungan Etnik 1. Konsep Masyarakat & Budaya

1.1 Konsep Masyarakat

Secara umum, masyarakat merupakan istilah yang digunakan untuk
menerangkan komuniti manusia yang tinggal bersama-sama dalam satu
Kesepaduan kawasan penempatan kekal.
Kamus Dewan 2005, menjelaskan masyarakat sebagai sekumpulan manusia
yang hidup bersama di sesuatu tempat dengan aturan dan cara tertentu.
Individu, keluarga dan kumpulan-kumpulan kecil merupakan anggota sesebuah
Budaya
masyarakat. Jaringan erat wujud dalam kalangan anggota tersebut, khususnya
melalui hubungan bersemuka.
Melalui pergaulan, terbentuk pola hubungan sosial yang berulang sifatnya seperti gotong-
Masyarakat
royong, menziarahi, saling membantu, menyambut pembesar, meraikan perayaan dsb.
Kekerapan pergaulan ini membina satu kesepaduan dalam masyarakat tersebut sebagai satu
unit sosial.
Dalam konteks Malaysia, hubungan harmonis antara pelbagai kumpulan etnik dapat membina
sebuah masyarakat Malaysia yang teguh.

2
 11/9/2013

Konsep Masyarakat 1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)

1.1.1 Perspektif Islam

Memiliki Memiliki Menurut Ibnu Khaldun : konsep masyarakat mempunyai hubungan

Undang- Budaya yang rapat dengan konsep manusia dari perspektif Islam iaitu
Undang makhluk hidup yang berbeza dari hidupan lain. Manusia
berkedudukan tinggi kerana kemampuan berfikir yang dimilikinya.
Manusia juga istimewa kerana ialah makhluk sosial yang inovatif
dan kreatif.
ELEMEN UTAMA
MASYARAKAT Ibnu Khaldun umumnya membahagikan masyarakat kepada dua
iaitu
i. Masyarakat berperadaban (umran)
Kelompok Wujud ii. Masyarakat yang primitif (badawi)
Manusia Penempatan

1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan) 1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)

1.1.1 Perspektif Islam (sambungan) 1.1.1 Perspektif Islam (sambungan)

Bagi Ibnu khaldun masyarakat dan negara mempunyai
hubungan yang rapat kerana kekuatan dalaman sesebuah
masyarakat iaitu sifat kesetiakawanan (asabiah), adalah ciri
penting yang menentukan hayat dan survival sebuah
masyarakat ataupun negara.
Mengikut Ibnu Khaldun, masyarakat berperadaban tinggi akan
mempunyai budaya yang tinggi sesuai dengan ciri-ciri manusia
tinggal menetap, manakala masyarakat primitif akan
mempunyai ciri-ciri budaya manusia yang berpindah randah.
Menurut Dr. Yusuf al-Qaradawi; Masyarakat Islam ialah
masyarakat yang berdiri di atas aqidah dan pemikiran
tertentu yang kemudiannya melahirkan sistem, undang-undang,
moral dan akhlak Islam. Itulah maksud di sebalik
penamaannya sebagai masyarakat Islam. Dalam erti lain
masyarakat Islam ialah masyarakat yang mengambil seluruh
ajaran Islam sebagai cara hidup, sumber hukum, pegangan
dalam setiap aspek kehidupan dan rujukan dalam mengatur
hubungan individu dengan masyarakat, rohani dengan fizikal
dan negara dengan masyarakat antarabangsa

3

1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)
1.1.1 Perspektif Islam (sambungan)
Sayyid Qutb (1979)
masyarakat dan kebudayaan Islam itu ialah
masyarakat yang melaksanakan cara hidup Islam
secara total yang bertitik tolak daripada asas
aqidah, ibadah, undang-undang, moral dan cara
hidup sebagaimana yang dikehendaki oleh syari'at
Islam. Masyarakat dalam bentuk seperti inilah yang
dikatakan bertamadun.
(al-Mujtama al-Islamy)
Konsep Masyarakat Menurut Islam;
AQIDAH
SYARIAT
AKHLAK
BUDAYA
MASYARAKAT
11/9/2013
1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)
1.1.1 Perspektif Islam (sambungan)
Zakaria Stapa (1994);
secara mudah sesuatu masyarakat itu dikatakan
masyarakat Islam apabila manusia yang mendiami di
mana-mana daerah atau tempat menjadikan Islam
sebagai akidah, pengatur dan penyusun kehidupan
rohani dan jasmani mereka serta menjadikan Islam
sebagai asas dalam ciptaan-ciptaan mereka untuk
mencapai kesempurnaan di pelbagai aspek hidup
dalam masyarakat
(Masyarakat Islam dan isu semasa).
1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)
1.1.2 Perspektif Barat
Konsep masyarakat yang dibawa oleh sarjana Barat sangat pelbagai
asasnya ialah falsafah dan latar zaman mereka.
Penganut faham evolusionisme melihat masyarakat sebagai organisme
hidup yang berkembang secara alami. Emile Durkheim adalah salah
seorang pemuka ilmu sosiologi yang membahagikan masyarakat kepada
masyarakat tradisional dan masyarakat moden yang dibezakan
berdasarkan jenis integarasi sosial dan fungsi sosialnya.
Manakala mereka yang berfaham sosialisme seperti Karl Marx, melihat
masyarakat sebagai hasil pertembungan kelas.
4
 11/9/2013

1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan) 1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)

1.1.2 Perspektif Barat (sambungan) 1.1.3 Ciri-ciri masyarakat

Roucek & Warren 1979, menjelaskan masyarakat ialah satu kumpulan Berikut ialah ciri-ciri masyarakat:
manusia yang berhubung secara tetap dan tersusun dalam menjalankan i. Berkelompok
aktiviti secara kolektif dan merasakan bahawa mereka adalah hidup ii. Berbudaya
bersama. Ahli masyarakat tersebut mempunyai perhubungan terus menerus
di kalangan mereka yang masih hidup dan kekal selama berabad-abad. iii. Mengalami perubahan
iv. Berinteraksi
v. Mempunyai kepimpinan
vi. Mempunyai aturan social (susun lapis, kelas, status & kasta)
vii. Masyarakat majmuk

CIRI-CIRI MASYARAKAT CIRI-CIRI MASYARAKAT

19 20

Berkelompok Hidup bersama, saling mengenali dan bergantungan. Pemimpin terdiri daripada ketua keluarga,
ketua kampung, ketua negara dan
sebagainya.
Kepimpinan Kepimpinan dalam masyarakat Melayu
Tiada masyarakat maka tiadalah budaya. awal, bercorak tertutup kerana pemilihan
Berkebudayaan Budaya diwarisi dari generasi ke generasi dengan berdasarkan keturunan; Raja, Bangsawan
proses penyesuaian.

Mengalami Suatu perubahan terjadi kerana faktor-faktor yang

perubahan berasal dari masyarakat itu sendiri.

Stratifikasi Ia meletakkan seseorang pada kedudukan

dan peranan yang harus dimainkannya
Berhubung dan bekerjasama seterusnya mencetuskan sosial Merujuk kepada susun lapis masyarakat.
Berinteraksi interaksi.
Interaksi ini boleh berlaku secara lisan atau tidak.

5

3 STRATIFIKASI SOSIAL
21
Kedudukan seseorang dalam masyarakat
berdasarkan pemilikan harta atau
Kelas kekayaan
Jangkaan peranan yang dimainkan oleh
individu dalam masyarakat seperti
Status penerimaan gelaran Dato, Haji dan Lebai.
Kelas sosial yang keahliannya ditentukan
hanya melalui kelahiran dan dalam
Kasta hidupnya tidak berlaku mobiliti sosial.
1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)
1.1.5 Kepentingan memahami konsep masyarakat
Antara kepentingannya ialah:
i. Memahami hakikat bahawa manusia, demi kelangsungan hidup,
tiada pilihan lain tetapi untuk hidup bermasyarakat
ii. Manusia mesti memahami sebaik mungkin cara hidup
bermasyarakat
iii. Memahami budaya masyarakat sendiri dan juga masyarakat lain
iv. Terus memupuk kerjasama dalam masyarakat sendiri dan dengan
masyarakat lain. Sehubungan dengan itu, sifat dan ciri-ciri
masyarakat juga perlu diketahui dan difahami kerana masyarakat
itu adalah sesuatu yang dinamik.
11/9/2013
1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)
1.1.4 Tahap-tahap masyarakat
Masyarakat terdiri daripada pelbagai tahap, iaitu:
i. Keluarga
ii. Komuniti
iii. Negara bangsa
iv. Organisasi global
KEPERLUAN MENGKAJI MASYARAKAT
24
Manusia hidup bermasyarakat
Perlakuan seseorang berkaitan dengan masyarakatnya.
Seseorang itu dicermin dan mencerminkan masyarakatnya.
Memahami cara hidup bermasyarakat
Pemahaman yang tepat terhadap masyarakat membolehkan individu
itu bertingkahlaku dan menyesuaikan diri mengikut kehendak
masyarakat setempat.
Memahami budaya dan masyarakat lain
Tidak akan mengalami satu kejutan budaya, tetapi lebih bersedia
menghadapi perbezaan yang wujud.
Memupuk kerjasama di antara masyarakat
Perhubungan merangkumi masyarakat dunia keseluruhannya.
Dapat mengatasi isu-isu global seperti pencemaran, teknologi,
perlumbaan senjata dan sebagainya.
6
 11/9/2013

1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan) 1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)

1.1.5 Masyarakat Malaysia VS Bangsa Malaysia 1.1.5 Masyarakat Malaysia VS Bangsa Malaysia (sambungan)

Pembentukan Bangsa Malaysia diukur berpandukan 3 perspektif:

Tidak boleh disamakan kerana maksud berbeza, walaupun

merujuk entiti politik yang sama iaitu Malaysia.
Masyarakat Malaysia adalah sebuah konsep yang lebih luas
skopnya, atau boleh dianggap sebagai sebuah konsep
payung, yang merangkumi konsep Bangsa Malaysia yang
merujuk pula kepada satu cita-cita politik, seperti yang
diungkapkan dalam Wawasan 2020.
Dari satu sudut, Bangsa Malaysia merupakan satu bangsa
idaman yang kita kehendaki. Tentunya Bangsa Malaysia
yang kita idamkan itu berteraskan hubungan etnik yang
harmonis.
i. Kenegaraan; semangat kenegaraan boleh ditanam melalui simbol
yang mewakili keutuhan Negara seperti bendera Malaysia, lagu
kebangsaan & Rukun Negara.
ii. Kewarganegaraan; bangsa Melayu, Cina, India dan lain-lain dapat
disatukan melalui kewarganegaraan yang sama, iaitu warganegara
Malaysia.
iii. Kebangsaan; aspek kebangsaan dapat ditonjolkan melalui
kebudayaan kebangsaan yang merupakan penggerak dalam
menguatkan semangat kebangsaan dan menjadi batu asas kepada
pembentukan bangsa Malaysia. Kebudayaan kebangsaan dengan
semangat kebangsaan adalah bersifat timbal balik kerana saling
menyokong dan menguatkan.

1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan) Konsep Budaya

1.2 Konsep Budaya

1.2.1 Definisi Budhi
Budaya berasal dari cantuman dua perkataan, bahasa Sanskrit + bahasa Kecergasan
Melayu Polynesia. akal fikiran
Bahasa Sanskrit, Budhi = kecergasan fikiran & akal. Takrifan Budaya
Bahasa Melayu Polynesia, Daya = kekuatan kuasa, tenaga & pengaruh Cara hidup orang ramai
termasuk pemikiran,
Cantuman perkataan Budaya = tenaga fikiran, usaha rohani @ kuasa nilai kepercayaan,
menggerakkan jiwa. pandangan dan tabiat
Kamus Dewan 2005, definisi budaya ialah kemajuan fikiran, akal budi (cara berfikir serta cara
berfikir), berkelakuan dan sebagainya. perlakuan manusia yang
Definisi lain, budaya ialah suatu cara hidup yang diamalkan oleh kumpulan
Daya menggerakkan jiwa.
Kekuatan kuasa,
tertentu dan meliputi sistem social, susunan organisasi ekonomi, politik, agama, tenaga dan
kepercayaan, adat resam, sikap dan nilai. pengaruh
Secara umum, definisi budaya ialah cara hidup yang berupa hasilan intelek
ataupun material yang dicetuskan oleh sesuatu masyarakat.

7
 11/9/2013

1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan) Ciri-Ciri Budaya

1.2.2 Ciri-ciri Budaya
Budaya tidak lahir secara langsung tetapi perlu dipelajari dan
Dipelajari melibatkan banyak unsur seperti asimilasi dan adaptasi.

Ciri-ciri budaya ialah:

Setiap perlakuan/ budaya itu diamal dan didokong oleh
i. Boleh dipelajari sekumpulan manusia.
ii. Boleh dikongsi bersama
Dikongsi Tanpa perkongsian, ia hanya menjadi perlakuan individu dan
bukannya perlakuan masyarakat.
iii. Bersifat universal / sejagat
iv. Boleh diwarisi Kebudayaan itu wujud dalam semua kelompok manusia.

v. Bersifat dinamis / berubah-ubah Sejagat Namun ia berbeza antara masyarakat kerana pengaruh alam,
pengaruh luar dan tahap penyesuaian anggota.

vi. Mempunyai unsur simbolik

vii. Ada pandangan semesta (world view) Budaya itu diwarisi dari satu generasi ke satu generasi
berikutnya.
Diwarisi Budaya yang diamalkan hari ini adalah lanjutan daripada
budaya terdahulu.

Ciri-Ciri Budaya (sambungan) 1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)

1.2.3 Pembahagian budaya

Tidak ada budaya yang wujud dari dahulu hingga sekarang Budaya terbahagi kepada dua, iaitu:
Berubah tidak mengalami perubahan.
Perubahan ini dikaji daripada perubahan bentuk, ciri dan
i. Budaya kebendaan (material); ialah peralatan & kelengkapan hidup
proses yang berlaku.
seperti rumah, kereta, perahu, senjata & sebagainya.
Contohnya, orang Melayu memiliki rumah yang reka bentuknya berbeza
dengan orang Inggeris @ orang Eskimo.
ii. Budaya bukan kebendaan (non-material); ialah kepercayaan, adat
Perlambangan Budaya boleh ditunjukkan dalam bentuk perlambangan seperti
logo, bendera, ukiran dll. istiadat, dan undang-undang.
Contohnya, setiap masyarakat mempunyai adat istiadat tersendiri; dalam adat
perkahwinan masyarakat Melayu, pihak lelaki memberi hantaran kepada
pihak perempuan, manakala bagi masyarakat India sebaliknya.
Pandangan semesta ialah bagaimana manusia memberikan
Pandangan tafsiran terhadap keadaan alam sekeliling ke dalam kehidupan
seharian.
Semesta Ia timbul kerana manusia mempunyai pertalian yang rapat
dengan alam sekitar.

8
 11/9/2013

Jenis Budaya 1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)

33

Peralatan dan
1.2.4. Peranan pembentukan sesuatu budaya
kelengkapan hidup
Budaya seperti rumah,
kebendaan kereta, perahu, Terdapat dua peranan utama pembentukan sesuatu
senjata dan
sebagainya. budaya, iaitu:
i. untuk membina imej negara ke arah mewujudkan
keperibadian serta identiti.
Kepercayaan, adat ii. memupuk kesedaran kebangsaan dan
istiadat dan undang-
Budaya
bukan
undang contohnya kenegaraanan bercirikan kerohanian,
adat istiadat yang
kebendaan
berbeza-beza kemanusiaan, spiritual & mental.
dalam perkahwinan.

PERANAN UTAMA PEMBENTUKAN BUDAYA 1. Konsep Masyarakat & Budaya (sambungan)

35

1.2.5 Pandangan Islam & bukan Islam terhadap budaya

Membina imej negara ke Pandangan Islam
arah mewujudkan
keperibadian dan Budaya masyarakat diikat oleh nilai agama (ajaran Islam
identiti. berteraskan wahyu dan hadis)
Justeru itu, setiap aspek amalan dalam budaya yang bercanggah
dengan syariat Islam adalah dilarang / haram kepada umat Islam.
Contoh : tarian poco-poco, hari valentime.
Memupuk kesedaran Pandangan bukan Islam
kebangsaan dan
kenegaraan berasaskan Ajaran agama termasuk dalam budaya
ciri-ciri kerohanian, Justeru itu, upacara agama adalah sebahagian daripada nilai
kemanusiaan, spiritual budaya.
dan mental.

9
 11/9/2013

2. Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian

di Malaysia
2.1 Realiti kepelbagaian masyarakat Malaysia
(sambungan)
KAUM DESKRIPSI KAUM DESKRIPSI

Melayu Ciri-Ciri Takrifan Melayu dalam Perkara 160, Perlembagaan Persekutuan : India Ciri-Ciri Berhijrah sewaktu penjajahan British dari Selatan India
Seorang yang menganuti agama Islam Dikelaskan berdasarkan kepada etnik tertentu; Tamil,Telegu,Malayalee
Lazim bercakap Bahasa Melayu dan lain-lain
Menurut adat istiadat Melayu Mewakili 7% penduduk Malaysia
Kaum majoriti mewakili 55% penduduk Malaysia
Agama Lazim menganut Agama, Hindu, Sikh , Kristian dan Islam
Agama Mengamalkan agama Islam Institusi agama bagi agama Hindu ialah kuil serta Hindu Sangam dan
Institusi agama : masjid dan surau, jabatan agama Islam dan Mahkamah bagi agama Sikh iaitu Gurdawa serta Majlis Gurdawa Malaysia
Syariah
Budaya Mengamalkan perayaan Deepavali, Thaipusam, Ponggal bagi yang
Budaya Menyambut perayaan Hari Raya Aidilfitri dan Aidiladha serta perayaan beragama Hindu serta Vaisakhi bagi yang beragama Sikh
kebesaran Islam yang lain.
Etnik Ciri-Ciri Terdiri dari beberapa etnik kecil seperti:
Cina Ciri-Ciri Berhijrah ke Tanah Melayu bermula abad ke-15 hingga pertengahan Sabah Sarawak:Iban,Bidayuh,Orang Ulu;
abad ke-20 dan Sabah:Kadazandusun,Bajau,Murut
Dikelaskan berdasarkan penggunaan dialek bahasa tertentu; Hokkien, Sarawak Mewakili 12% penduduk Malaysia
Hakka, Kantonis dan lain-lain
Mewakili 25% penduduk Malaysia Agama Lazim menganut agama Islam dan Kristian serta kepercayaan animisme
Agama Lazim menganut agama Buddha dan Kristian Budaya Meraikan perayaan dan kebudayaan mengikut etnik seperti Hari
Institusi agama: Tokong dan wat, persatuan-persatuan agama Buddha Gawai dan Pesta Menuai atau Tadau Kaamatan dan juga perayaan-
Budaya Menyambut perayaan Wesak, Tahun Baru Cina, Chap Goh Mei, Hari perayaan keagamaan seperti Hari Raya Aildilfitri dan Hari Krismas
Krismas dan Opera Cina

2. Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian 2. Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian

di Malaysia (sambungan) di Malaysia (sambungan)

2.2 Konsep bangsa, ras & etnik 2.2.2 Ras

2.2.1 Bangsa
John Stuart Mill, menjelaskan bangsa merupakan rumpun
manusia yang terikat oleh rasa taksub bersama dan lebih
rela bekerjasama sesame mereka, berbanding dengan
rumpun bangsa yang lain. Lazimnya terjalin oleh
kesamaan bahasa, kesatuan wilayah, budaya, sejarah
dan agama.
Contohnya; bangsa Malaysia sebagai bangsa idaman Rasisme wujud dalam 2 tahap:
yang kita kehendaki. Pembentukan bangsa Malaysia
berteraskan hubungan etnik yang harmonis.
Kelompok manusia yang mempunyai persamaan dari segi ciri-ciri fizikal
biologikal seperti warna kulit, warna mata, jenis rambut dan ciri-ciri
fizikallain yang agak ketara.
Ciri-ciri fizikal tersebut ditentukan oleh baka yang diwarisi dari generasi ke
generasi.
Jenis ras yang wujud di dunia antaranya ialah Mongoloid, Negroid dan
Austroloid.
Rasisme Pandangan, pemikiran atau kepercayaan negatif oleh sesuatu
kelompok sosial atau terhadap sesuatu kelompok lain berdasarkan ciri-ciri
fizikal atau ras semata-mata.
i. Tahap individu kepercayaan dan sikap individu
ii. Tahap institusi melibatkan dasar dan pelaksanaan yang bersifat diskriminasi.

10
 11/9/2013

ETNIK & RAS 2. Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian

di Malaysia (sambungan)
41

2.2.3 Etnik / Kaum

RAS
Kelompok manusia yang ditentukan melalui perbezaan ciri-ciri
Kelompok manusia yang ditentukan melalui ciri-ciri fizikal budaya seperti adat resam, pakaian, bahasa, kegiatan
ekonomi dan sebagainya
Etnisiti - Rasa kekitaan sesuatu kumpulan etnik tertentu kerana

2 Tahap Ras anggotanya merasa disatukan dengan satu sejarah, nilai,

Individu :
sikap dan tingkahlaku yang sama
Institusi : Melibatkan dasar &
Kepercayaan & sikap individu pelaksanaan yg bersifat diskriminasi Etnosentrisme - Kepercayaan atau rasa bangga di kalangan

anggota sesebuah etnik bahawa budaya dan etnik mereka

jauh lebih baik dan hebat daripada kelompok lain.
RASISME i. .
Pandangan, pemikiran atau kepercayaan negatif oleh sesuatu kelompok sosial
terhadap sesuatu kelompok lainberdasarkan ciri-ciri fizikal atau ras semata-mata.

Etnik, Etnisiti & Etnisentrisme; 2. Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian

di Malaysia (sambungan)

ETNIK 2.2.4 Suku

Kelompok masyarakat yang membentuk rumpun etnil.
Kelompok manusia yang ditentukan melalui perbezaan ciri-ciri budaya seperti adat resam,
pakaian, bahasa, kegiatan ekonomi dan sebagainya
Contohnya dalam rumpun Kadazandusun terdapat sub etnik

seperti Tatana, Bisaya, Lotud & Kimaragang.

Contoh dalam etnik Cina terdapat sub etnik seperti Hakka &
ETNISITI Han.
Rasa kekitaan sesuatu kumpulan etnik tertentu kerana anggotanya merasa disatukan dengan satu i. .
sejarah, nilai, sikap dan tingkahlaku yang sama

ETNOSENTRISME
Kepercayaan atau rasa bangga di kalangan anggota sesebuah etnik bahawa budaya dan etnik
mereka jauh lebih baik dan hebat daripada kelompok lain.

11
 11/9/2013

2. Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian 2. Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian

di Malaysia (sambungan) di Malaysia (sambungan)
2.3 Konsep prejudis, stereotaip & diskriminasi 2.3.2 Stereotaip
2.3.1 Prejudis Stereotaip merupakan kenyataan umum yang negatif
Prejudis merupakan pandangan negative mengenai ahli atau kelompok
terhadap sesuatu kumpulan etnik.
etnik lain yang tersemat dalam hati seseorang atau kelompok etnik
tertentu. Erti kata lain, gambaran yang berlebih-lebihan tentang

Prejudis tidak diluahkan secara terbuka.

sesuatu perlakuan baik atau buruk yang ditujukan kepada
Lazimnya pandangan ini tidak berasaskan maklumat yang jelas, tepat atau
sesuatu kumpulan etnik oleh etnik yang lain.
mencukupi. Keadaan ini melibatkan pertembungan dua atau lebih

Sikap prejudis disalurkan dari generasi ke generasi yang lain. komuniti etnik.
Kesannya mudah dilihat apabila berlaku persaingan bagi mendapatkan Stereotaip mengakibatkan sesuatu kumpulan etnik
sesuatu yang terhad sama ada dalam aspek politik, ekonomi atau social. memandang rendah kumpulan etnik yang lain, membataskan
Apabila prejudis disuarakan, prejudis menjadi stereotaip. interaksi antara etnik & menimbulkan semangat perkauman
yang menebal.

2. Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian Perasaan & Pemikiran

di Malaysia (sambungan)
47 48

2.3.2 Diskriminasi Pandangan negatif mengenai ahli atau kelompok etnik

lain
Diskriminasi ialah perbuatan membandingbezakan seseorang
individu atau sesuatu kelompok etnik lain berasaskan ciri-ciri
PREJUDIS Lazimnya tidak berasaskan maklumat yang tepat dan
biasanya tidak diluahkan secara terbuka
Apabila prejudis disuarakan, prejudis menjadi stereotaip
etnik semata-mata.
Merupakan manifestasi prasangka yang wujud dalam
Kenyataan umum yang negatif terhadap sesuatu
kalangan kumpulan etnik dan mudah berlaku apabila wujud kumpulan etnik
prejudis dan stereotaip dalam sesebuah masyarakat. STEREOTAIP Gambaran berlebih-lebihan tentang perlakuan baik atau
buruk sesuatu kumpulan etnik

Diskriminasi berlaku dalam banyak bentuk iaitu individu atau

kumpulan etnik dan mencapai tahap tertinggi apabila

melibatkan pembuangan kerja, serangan fizikal secara
terbuka atau percubaan penghapusan sesebuah kumpulan
etnik.
Perbuatan membandingbezakan seseorang individu atau
sesuatu kelompok etnik lain berasaskan ciri-ciri etnik
DISKRIMINASI semata-mata
Manifestasi prasangka yg wujud dlm kalangan kumpulan
etnik dan mudah berlaku apabila wujud prejudis &
stereotaip dlm sesebuah masyarakat

12
 11/9/2013

2. Konsep Kesepaduan dalam Kepelbagaian TAHAP HUBUNGAN ETNIK

di Malaysia (sambungan)
50

2.4 Kesepaduan sosial melalui akomodasi, akulturasi, Pluraliti

Budaya
asimilasi & amalgamasi

Segregasi Amalgamasi

Akomodasi Asimilasi

Akulturasi

SEGREGASI AKOMODASI
51 52

Segregasi Akomodasi

Hubungan yang bersifat pemisahan di
antara etnik-etnik dalam sesebuah
negara
Berlaku atas dasar agama, ras, kebudayaan, dan ciri etnik lain
Satu proses di mana etnik menyedari norma dan nilai mereka antara satu sama
lain, namun mereka tetap mempertahankan budaya hidup masing-masing
Satu keadaan atau proses apabila kelompok-kelompok yg berkonflik bersetuju
untuk menghentikan / mengelakkan konflik dengan mengadakan interaksi secara
aman damai

Pemisahan berlaku dalam beberapa keadaan seperti tempat tinggal, sistem

persekolahan, pengangkutan dan kemudahan awam

Proses penyesuaian ini berlaku di Malaysia kerana setiap kumpulan etnik bebas
Ia didasari oleh undang-undang ataupun tidak seperti Dasar Apartheid di mengamalkan budaya mereka dlm keadaan harmoni (kepelbagai bahasa,
Afrika Selatan. pengamalan agama & kepercayaan secara bebas bagi kelompok etnik)

13
 11/9/2013

AKULTURASI ASIMILASI
53 54

Akulturasi Asimilasi
Proses percantuman dan penyatuan di antara etnik yang berlainan budaya sehingga membentuk satu
Satu proses penerimaan unsur kebudayaan di kalangan individu atau kelompok kelompok dengan kebudayaan dan identiti yang sama.
dari sesuatu kebudayaan lain yang berlainan.

Faktor menyebabkan berlakunya Asimilasi:

Etnik yang berbeza budaya. Individu di dalam atau di antara Interaksi berlaku dalam tempoh
etnik sering berinteraksi. yang lama.
Berbeza dengan proses asimilasi, proses akulturasi tidak menyebabkan kehilangan identiti asal
masyarakat yang menerima.

Satu proses yg berlaku apabila mana-mana kelompok berfikir, berperasaan secara berlainan, menjadi
satu dlm kesatuan sosial serta budaya yg sama. Asimilasi mutlak atau sempurna menyebabkan berlakunya
penghapusan penuh perbezaan dari segi kebudayaan & identiti

Akulturasi lebih mudah dicapai melibatkan benda bersifat kebendaan dan yang mendatangkan
manfaat.
Ia berkaitan dengan penyerapan sehala individu ke dalam etnik yang lain.
Contoh: Tali leher, angpau, makanan, dan hiburan
Ia diwakili oleh formula : A+B+C=A

KEJAYAAN & KEGAGALAN ASIMILASI AMALGAMASI

55 56

Kejayaan Asimilasi: Amalgamasi

Kesanggupan etnik minoriti menghilangkan
identiti mereka dan menerima identiti etnik lain. Ia menjangka semua kebudayaan boleh dicair dan dijadikan satu keseluruhan bersama.
Kesanggupan etnik majoriti menerima etnik lain.
Kelompok minoriti adalah kecil.
Terdapat banyak persamaan budaya antara
etnik.
Ia merupakan satu proses yang terjadi apabila budaya atau ras bercampur untuk membentuk jenis-
jenis budaya dan ras yang baru.
Syarat: Kumpulan dominan membenarkan proses ini berlaku dan kumpulan minoriti sudi atau
Kegagalan Asimilasi dipaksa berbuat demikian. Majoriti sanggup melepaskan hak istimewa mereka (jarang berlaku).
Kurang pengetahuan kebudayaan sehingga
menimbulkan perasaan takut terhadap budaya
lain.
Timbul perasaan bahawa budaya sesuatu etnik
lebih tinggi dari etnik lain. Biasanya terjadi melalui perkahwinan campur antara etnik.
Wujud perbezaan kepentingan antara etnik
yang terlibat.
Penguasaan dalam sesuatu bidang khususnya Diwakili oleh formula : A+B+C=D
oleh etnik minoriti.

14
 11/9/2013

Konsep Integrasi & Perpaduan 3. Konsep masyarakat majmuk menurut Islam

PERPADUAN 3.1 Perspektif Barat

Satu proses yang menyatupadukan seluruh
masyarakat dan negara supaya setiap anggota J.S Furnivall (1948) menjelaskan konsep ini merujuk kepada masyarakat yang
masyarakat dapat membentuk satu identiti
dan nilai bersama serta perasaan cinta dan dicirikan oleh perpecahan dan konflik antara kumpulan manusia yang
banggakan tanah air bernaung di bawah satu sistem politik.
Asas sosial masyarakat majmuk ialah campuran pelbagai kelompok manusia.
Dari segi politik, masyarakat majmuk timbul akibat dominasi penjajah.
Ciri-ciri masyarakat majmuk:
INTEGRASI
Satu proses bagi mewujudkan satu i. Campuran kumpulan manusia yang mempunyai cara hidup berlainan.
identiti nasional di kalangan kumpulan
yang terpisah dari segi kebudayaan, ii. Hanya bergaul di tempat perniagaan seperti pasar.
sosial dan lokasi dalam sesebuah unit
politik iii. Hidup berdampingan tetapi berasingan dalam satu unit politik yang
sama.
iv. Terdapat pembahagian tugas atas garis perkauman
v. Kelemahan azam sosial bersama (common social will)

Perincian Ayat al-Quran yang Berkaitan; PLURALITI MENURUT PERSPEKTIF ISLAM

60

Model masyarakat Islam Madinah.
)22(


Masyarakat Madinah yang terdiri dari pelbagai suku kaum
Hidup dengan aman dan damai tanpa perbalahan kaum
Semangat Asabiyah telah digantikan dengan semangat ummah mengikut akidah Islam.
Ertinya; Hubungan persaudaraan mengatasi masalah perbezaan dari segi sosial dan ekonomi. Kedua-dua
golongan bergaul dan bekerjasama untuk kebaikan agama Islam dan negara.
Dan di antara tanda-tanda Yang membuktikan Surah al-Hujurat:13
kekuasaannya dan kebijaksanaanNya ialah kejadian
langit dan bumi, dan perbezaan bahasa kamu dan warna
kulit kamu. Sesungguhnya Yang demikian itu
mengandungi keterangan-keterangan bagi orang-orang
Yang berpengetahuan.
(Surah al-Rum;22)

15
 11/9/2013

sambungan Sambungan

12. Wahai orang-orang yang beriman! jauhilah kebanyakan dari sangkaan (supaya a) Islam menggariskan panduan hubungan
kamu tidak menyangka sangkaan Yang dilarang) kerana Sesungguhnya sebahagian kemasyarakatan. Kaitan ayat 12 & 13 amat kuat
dari sangkaan itu adalah dosa; dan janganlah kamu mengintip atau mencari-cari
kesalahan dan keaiban orang; dan janganlah setengah kamu mengumpat setengahnya
dalam aspek hubungan antara kaum, etnik dan
yang lain. Adakah seseorang dari kamu suka memakan daging saudaranya yang telah bangsa. Islam melarang perbuatan al-zan yakni
mati? (jika demikian keadaan mengumpat) maka sudah tentu kamu jijik kepadaNya. bersangka buruk atau dalam istilah sosiologinya
(oleh itu, patuhilah larangan-larangan yang tersebut) dan bertaqwalah kamu kepada prejudis yang diikuti sterotaip, menghina, serta
Allah; Sesungguhnya Allah Penerima taubat, lagi Maha Mengasihani. mengintip keaiban kelompok lain. al-Tajassus;
13. Wahai umat manusia! Sesungguhnya Kami telah menciptakan kamu dari lelaki dan mengintip atau mencari-cari kesalahan dan keaiban
perempuan, dan Kami telah menjadikan kamu berbagai bangsa dan bersuku puak,
supaya kamu berkenal-kenalan (dan beramah mesra antara satu dengan yang lain).
orang, al-Ghibah; mengumpat.
Sesungguhnya semulia-mulia kamu di sisi Allah ialah orang yang lebih taqwanya di b) Kesemua larangan tersebut adalah punca konflik
antara kamu, (bukan Yang lebih keturunan atau bangsanya). Sesungguhnya Allah Maha sesama dan antara etnik yang plural.
Mengetahui, lagi Maha mendalam pengetahuannya (akan keadaan dan amalan kamu).
(Surah al-Hujurat;ayat;12-13)

Sambungan Sambungan

c) Allah iktiraf kepelbagaian kaum, bangsa, d) Allah menggalakkan kesalingan dalam

puak, etnik. Selain menandakan kekuasaan Allah
mencipta kepelbagaian ini, ia menunjukkan
pengiktirafan Islam terhadap kewujudan semua
jenis bangsa di dunia yang sekaligus menyangkut
kepelbagaian bahasa, budaya dan tradisi
bangsa-bangsa yang wujud itu.
perkenalan. Acuan kalimah taarafu dari aspek
morfologi Bahasa Arabnya memberikan maksud
saling memahami yang mencakup proses
perkenalan dua hala yang erat dan mendalam.
Ia merupakan wadah utama proses asimilasi,
akomodasi, amalgamasi dan akulturasi dalam
pengajian sosiologi. Ia juga menepati maksud
dialog antara budaya dan agama, tuntutan
mengkaji dan saling mengenali kepelbagaian
budaya yang wujud.

16
 11/9/2013

Sambungan Sambungan

f) Allah meletakkan matlamat pluraliti adalah
perkongsian yang sihat. Saling mengenali
adalah satu perkongsian yang sihat. Kelemahan
sesuatu bangsa atau budaya ditampung oleh
kelebihan etnik lain yang adalah natijah
perkongsian yang sihat. Perkongsian penguasaan
ilmu, teknologi, kemahiran, dan pengalaman
merupakan adalah contoh perkongsian yang
positif bagi masyarakat yang multi-etnik.
g) Nilai kemuliaan yang universal melampaui
kaum, etnik, dan bangsa. Penanda aras
kemulian yang diletakkan Islam amat universal.
h) Justeru sesuatu bangsa bukan mulia kerana
warna kulit, keturunan, ras, qabilah atau etniknya
bahkan yang mulia adalah yang paling kuat
hubungannya dengan Allah (taqwa).

Konsep Ummah menurut al-Quran (Ibn,Kathir)

Kemajmukan kaum & agama dalam Piagam Madinah

Surah al-Zukhruf;23
Ummah Pegangan majoriti yang salah
BANGSA KETURUNAN
Surah al-Nahl;120
Ummah
ARAB Bani Awf-Bani al-Harith- Qudwah yang berpengaruh

BaniSaidah-Bani Jusyam-Bani al- Surah Ali Imran;114

Ummah
Najjar-Bani Amru-Bani Nabit-Bani Golongan yang benar

Aws Surah Al-Baqarah;143

Khayr Ummah Generasi adil
YAHUDI Bani Thalabah-Bani Jafnah-Bani
Syutaybah-Bani Qaynuqa-Bani Ummatah Wasata Surah Ali Imran;110
Generasi terbaik
Quraizah
Dalam aspek hubungan etnik; komuniti yang
Kesimpulan membentuk masyarakat yang penting dalam
penyusunan masyarakat.

17
 11/9/2013

Asas Masyarakat Islam; PENGUKUHAN

70

Huraikan:
MENGIKAT HUBUNGAN SEMESTA Akulturasi.
DENGAN ALLAH
AQIDAH Segregasi.
Amalgamasi.
Bincangkan TIGA (3) pendekatan konsep akomodasi yang wajar dijadikan
SYARIAT panduan bagi menjamin keharmonian hubungan etnik di Malaysia dengan
mengemukakan contoh yang relevan.
MENGAWAL PERILAKU Bincangkan TIGA (3) aspek kebudayaan kaum Baba-Nyonya yang
MASYARAKAT diterima daripada orang Melayu.
AKHLAK Bincangkan TIGA (3) ciri yang terdapat dalam sesuatu budaya sehingga
membolehkan ia bertahan lama.

NATIJAH & OBJEKTIF AQIDAH

DAN SYARIAT

18