Temiz Oda Tasarm Kriterleri ve Testleri

Mustafa Bilge;Dr., Mak.Yk. Mh.

TTMD yesi
Drriye Bilge;Do. Dr., Mak. Yk. Mh.
odadaki inai iler temiz oda standartlarna mantarlar, virsler bu gruba girerler. Mikro
ZET uygun olarak yaplmad takdirde, temiz organizmalar havada, suda ve zellikle at-
Bu almada ncelikle temiz oda termi- oda temizlik snfn elde etmek ok gtr. lak ve przl yzeylerde koloni halinde
nolojisi ve tasarm kriterleri hakknda Unutulmamas gereken ey, vcuda dorudan yaamlarn srdrebilmektedirler. En byk
genel bilgi verilecek ardndan bir ila fab- enjekte edilen rn veya enjektrdeki kirlilik canl kirletici kayna insandr. rneklemek
rikasnda iklimlendirme sistemi tasar- kesinlikle lmlere yol aacaktr.Bu alma- gerekirse insan vcudundan dakikada 1000
mnda izlenecek yntem tantldktan da ncelikle temiz oda terminolojisi ve ta- adet bakteri ve mantar yaylmaktadr.
sonra temiz oda uygulamalarnda yapl- sarm kriterleri hakknda genel bilgi verilecek
mas zorunlu testler kontroller ve ayarlar ardndan bir ila fabrikasnda iklimlendirme Cansz Kirleticiler: Atmosferdeki cansz
anlatlacaktr. sistemi tasarmnda izlenecek yntem tantl- uucu maddeler rzgar, deprem veya
dktan sonra, temiz oda uygulamalarnda volkanik patlama sonucu doal kuvvetler ile
The Clean Room Design Criteria and yaplmas zorunlu testler kontroller ve ayarlar ortaya kmaktadr. Genellikle bu uucular
Testing Commissioning of The HVAC anlatlacaktr. 100 mden byk ise toz olarak tanm-
Systems lanrlar. Gnmzde sanayileme ve kent-
ABSTRACT 2- Temiz Oda Terminolojisi ve Tasa- lemenin sonucu atmosferdeki cansz uucu
General information related to clean room rm Kriterleri maddelerin nitelii de deimeye balamtr;
terminology and design criteria will be endstriyel proseslerden, binalarn stma
given in the paper. After wards steeps to Kirlilik (Contamination) : Kirlilie neden sisteminden aralarn egzostlarndan kan
be followed in the design of the HVAC olan kaynaklar iki ana grupta toplamak duman partiklleri nem kazanmtr. Temiz
system of a pharmaceutical plant will be mmkndr. oda uygulamalarnda atmosferik kirliliin
introduced. Finally mandatory test and yan sra temiz oda ierisinde alan hareketli
inspections to be performed during the Canl Kirleticiler (Living things) makina paralarndan srtnme ile gelen
commissioning and application period Cansz Kirleticiler (Non-Living things) uucu maddeleri ve yine temiz oda ierisinde
will be stated. alan dakikada 100.000 adet 0,3 m
Canl Kirleticiler: Genellikle mikro or- byklnde uucu madde reten insan
1-Giri ganizmalar olarak tanmlanan bakteriler, faktrn unutmamak gerekir.
Temiz oda iklimlendirme sistemi tasarm
klasik iklimlendirme sistemi tasarmndan
ok daha karmak ve risk faktr ok daha TEMZLK SINIFI LMTLER
TEMZLK
fazladr. Konfor iklimlendirilmesinde kontrol SINIFI
parametreleri scaklk ve nem iken, temiz 0.1 m 0.2 m 0.3 m 0.5 m 5 m
Birim Hacimler Birim Hacimler Birim Hacimler Birim Hacimler Birim Hacimler
oda tasarmnda ise scaklk, nem, canl ve
SI English m3 (ft3) m3 (ft3) m3 (ft3) m3 (ft3) m3 (ft3)
cansz kirleticiler, hava ak ynleri ve basn
gibi parametrelerin kontrolnn yan sra M1 350 9.91 75.7 2.1 30.9 0.88 10 0.283 - -
retim cihazlarnn ihtiyac olan buhar, MI.5 1 1.240 35 265 7.5 106 3.00 35.3 1 - -
kondens, temiz su, egzost havas, basnl M2 3.500 99.1 757 21.4 309 8.75 100 2.83 - -
hava gibi gereksinimlerin de karlanmas
M2.5 10 12.400 350 2.650 75 1.060 30.00 353 10 - -
gerekmektedir. Temiz odalarn performans
M3 35.000 991 7.570 214 3.090 87.50 1.000 28.3 - -
oda ierisindeki partikl konsantrasyonuna
bal olarak deiir. Tasarm deerlerinde M3.5 100 - - 26.500 750 10.600 300.00 3.530 100 - -
tanmlanan kirlilik snfn elde edebilmek M4 - - 75.700 2.140 30.900 875.00 10.000 283 - -
iin temiz oda tasarmnn uygulamada kul- M4.5 1.000 - - - - - - 35.300 1.000 247 7
lanlacak malzemelerin ve uygulama ekip-
M5 - - - - - - 100.000 2.830 618 17.5
lerinin niteliinin ok yksek olmasnn yan
M5.5 10.000 - - - - - - 353.000 10.000 2.470 70
sra uygulama aamasnda ve uygulama son-
ras yaplacak test, lm ve ayar almalar M6 - - - - - - 1.000.000 28.300 6.180 17.5
kalitesi de n plana kmaktadr. Temiz oda M6.5 100.000 - - - - - - 3.530.000 100.000 24.700 700
ile ilgili iklimlendirme tesisatnn gerek tasa- M7 - - - - - - 10.000.000 283.000 61.800 1.750
rm gerek uygulama ve test almalarnn
standart ne kadar yksek olursa olsun temiz izelge 1- Uucu Madde Konsantrasyonuna Gre Temiz Odalarn Snflandrlmas
Steril (Sterile) : retilen rn ve cihazlarda
canl kirleticilerin olmamas, baka bir deyile
mikro organizmalarn olmamas eklinde
tanmlanr.
Sterilizasyon (Sterilizetion) : retilen
rnn veya cihazn steril yaplmas prose-
sidir. Yani mikro organizmalarn yok edilmesi
veya uzaklatrlmasdr.
Temiz Oda (Clean Rooms) : Steril bir
rn elde edebilmek iin retim yaplan ev-
rede, havada, duvarda, tavanda tm yzey-
lerde kirleticilerin minimum seviyede tutul-
mas gerekmektedir. Gerek inai ileri gerek
iklimlendirme ve filtrasyon sistemi zel ola-
rak tasarlanm ve srekli olarak basn altn-
da tutulan bu odalar temiz oda olarak tanm-
lanmaktadr.
Temiz Oda Snf (Classes for Clean
Rooms) : Temiz odada yaplacak retimin
tipine bal olarak temiz oda snf belirlenir
ve HVAC tasarm bu kabule gre gerek-
letirilir. Temiz odalarn snflandrlmasnda
ok farkl standartlar kullanlsa da genel
olarak kabul gren standart Federal Standart
No: 209Edir. Bu standarda gre hazrlanm
temiz oda snflandrlmas izelge 1de temizlik snf 100-100.000 aras odalar iin
gsterilmitir.
Validasyon (Onaylama) : retim
prosesinin performansn gzlemlemek ve
belgelemek iin yaplan kontrol prosedr-
leridir. Bu prosesin amac retim aamasnn
her kademesini kontrol altnda tutmaktr.
Validasyon prosesi iki ana grupta toplan-
maktadr.
retimi etkileyen ya da retimde dorudan
kullanlan ekipman veya prosesin validasyonu
(Bu validasyon drt aamada yaplmaldr.)
- Spesifikasyonlar
- Montaj
- lmler
- Performans
retilen her bir rnn validasyonu
GMP (yi retim Uygulamalar) Good
Manufacturing Practice:
retimin (ila gibi) tm aamalarnn nasl sonra yaplan verimlilik testleridir. Thermal
kontrol edilecei, retimin salkl olarak ve
yksek kalitede nasl yaplacan aklar. konsantrasyonu (0,3 m apnda) hepa
Bu almadan bazlar aada aklanmtr. filtreden nce ve sonra photometre cihazlar
Personellerin zellikleri ve organizasyon
retim binasnn dizayn ve uygulama
kriterleri Odalar: Bu tip odalarda ekil 1de grld
retim cihazlarnn kontrol gibi hava tavan seviyesinden dorudan asma
retim ve prosesin kontrol tavana monte edilen hepa filtrelerden geiri-
Paketleme ve etiketleme lerek odaya flenir ve deme seviyesine
Labaratuvar almalarnn kontrol yakn bir yerden toplanr. Bu hava datm
Yaplan lmlerin ve kaytlarn tutulmas yntemi ile temizlik snf 10.000 ve 100.000
ve raporlama teknii olan temiz oda standartn karlamak
mmkndr.
Standart Operasyon Prosedrleri(SOP)
(Standart Operation Procedures) :
ok yksek kalitede retilen rnn salkl
olarak retildiinden emin olabilmek iin
retilen her bir rn iin retimin her
kademesinde yaplacak ilerin ve cihazlarn
kontrol ve test yntemlerini tanmlayan yazl
metinler SOP olarak tanmlanr.
ekil 1- Kark Akl Temiz Oda
Fumgasyon (Fumigation) :
Temiz odalarn sterilizasyonunda kullanlan Dzgn (Laminer) Akl Temiz Oda-
bir yntemdir. Formaldehit gaznn klima lar: Dzgn hava akl sistem kullanlarak,
santraline gnderilmesi ile tm HVAC istenilen en yksek hava temizlik snfna
sisteminin temiz odalarn ve ekipmanlarn ulalabilinir. (Clas 1-Clas 100) Bu prensibe
sterilizasyon ilemi gerekletirilir. Bu prose- gre hava sabit hzda paralel akm izgileri
sin senede bir kere yaplmas tavsiye edilir. dorultusunda hareket ederken beraberindeki
kirleticiler de en ksa yoldan toplama kanalla-
HEPA Filtre (High Effiency Particulate rnda toplanarak klima santraline gnderilir.
Air Filter) : Temiz odalarda havay bu ekilde ynlen-
Yksek verimli hava filtreleridir. Bu filtreler dirmenin iki alternatifi vardr.
Dikey aa doru ak
nerilmektedir. Dorudan klima santral iine Yatay Ak (ekil 2)
monte edildii gibi, havann temiz odaya Dzgn hava akl temiz odalarda hepa filtre
flendii son noktada terminal filtre olarak knda hava hznn ok dk tutulmas
da kullanlmaktadr. Terminal hepa filtrelerde havann daha dzgn olarak akmasna neden
nerilen aln hava hz 0,45 m/sdir. Bu olmakta fakat ok dk hava hzlar temiz
filtrelerin 0,3 m apndaki partikller iin odalarda zayf s kaynaklarndan ve insan-
verimlilii, %99,97den % 99,995e kadar lardan reyen s nedeniyle oluan termik
deimektedir. ykselme hzn yenememekte ve oda ieri-
sinde trblans olanan arttrmaktadr. Kon-
ULPA Filtre (Ultra Low Penotration for artlarnda bir odada insann ba zerin-
Air Filters) : deki durgun havada termik ykselme hznn
ok yksek verimli zel hava filtreleridir. 0,2 m/s olduu gz nnde tutularak dzgn
zellikle temizlik snf 1-100 olan akl bir odadaki hava hz 0,1 m/s sapma
uygulamalar iin gelitirilmilerdir. Bu ile 0,45 m/s nerilmektedir.
filtrelerin 0,3 m apndaki partikller iin
verimlilii % 99,999dan %99,99995e kadar Laminer Akl Kabinler (Laminer
deimektedir. Flow Cabinet) :
Dzgn akl temiz odalarn daha ekonomik
DOP (Diocid-Pthalate) Testi : olabilmesi iin son yllardaki temiz oda
Bu cihaz HEPA filtrelerin sahada montajndan teknolojisinde, temiz oda ierisinde dzgn
akl alma alannn minimumda tutularak
jeneratr kullanlarak retilen partikllerin sadece bu alann dzgn akl sistem
kullanlarak temizlik snfnn ykseltilmesine
ynelik aratrmalarn n plana kt
ile llerek filtre verimlilii hesaplanr. gzlenmektedir. Laminer hava akl
cihazlarn amac havay, iinde bulunan canl
Kark (Trblans) Akl Temiz ve cansz kirleticilerden minimum yatrm
 hava ihtiyacn ise temiz oda ierisinden
DN HAVASI FLEME HAVASI temin eden hepa veya ultra filtre yardm ile
HEPA FLTREL TAVAN havay temizleyen cihazlardr.
Hava Kilidi (Air Lock): Temiz oda
girilerinin kurallara uygun olarak yapla-
bilmesi iin temiz oda girilerinde hava
kilitlerinin kullanlmas zorunludur. Hava
kilidi, iki kapdan oluan, hepa filtre yardm
DELKL YKSELTLM DEME ile temiz hava flenen kk bir odacktr.
DKEY AKI
Dier odalarn basn deerlerinin bozulma-
(a) mas iin birinci kap kapanmadan ikinci
DN HAVASI FLEME HAVASI
kapnn almamas iin gerekli nlemler
alnmaldr.
HEPA FLTREL DUVAR
Temiz Oda Basn Deerleri : Temiz
oda uygulamalarnda genellikle standart hale
gelmi olan Hava Klidinin, deiim odas,
koridor ve temiz odalar kombinizasyonundaki
tm odalarn atmosferik koullardan koru-
DELKL DUVAR
nabilmesi iin basn altnda tutulmas zorun-
YATAY AKI ludur.
(b) Farkl temizlik snfndan oluan mahallerde
ekil 2- Dzgn (Laminer) Akl Temiz hava mutlaka yksek temizlik snfl mahal-
Odalar den dk temizlik snfl mahale doru
akmaldr.
Temizlik snfna haiz bir oda ile temizlik s-
nfna haiz olmayan bir oda arasndaki ba-
sn fark minumum 15 pa, temizlik snfna
haiz iki oda arasndaki basn farknn
HEPA FLTRE
minumum 10 pa olmaldr. (B.S 5295/1)
Temiz Oda Tasarm artlar: Temiz oda-
ALIMA ALANI larda scaklk ve nem kontrolndeki ama;
retilen rnden kaynaklanan zel koullar
dnda, temiz odada alan insanlar iin
TAZE HAVA
DKEY
HEPA FLTRE
ALIMA ALANI
RADYAL EMC FAN
EU9 TORBA (DEVR AYARLI VEYA
NLET VANE KONTROLLU)
FLTRE
DEB OLCU
CHAZI
PLENUM
CVD
SABT DEB
KONTROL CHAZI
FAN
YATAY
ekil 3- Dikey ve Yatay Hava Akl Laminer
Kabinler
ve iletme maliyeti ile maksimum lde te- LAMNER
FLOW KABN
CLASS
KORDOR 10.000
mizlemektir. Laminer hava akl kabinleri CLASS
100.000
dikey ve yatay akl olmak zere iki alterna-
tifli olarak retilmektedirler (ekil 3). Bu ci-
hazlar genellikle hava sirklasyonunu frekans
kontroll bir fan aracl ile kendisi salayan ekil 4- la Fabrikas temiz oda uygulamas
konforlu bir ortam temin edebilmektir. Temiz
odalarda zel giysiler iinde alan insanlarn
terleyerek daha fazla kirleticiler retmemesi
iin konfor koullarnn ok yksek seviyede
tutulmas zorunluluktur.
zel koullar belirtilmedii srece temiz
odalardaki i hava dizayn koullar scaklk
22C, bal nem % 45 olarak ASHRAE ve
NEBB (Netional Environmental Balancing
Bureau) tarafndan nerilmektedir.
Hava Deiim Says: Temizlik snf
10.000 ila 100.000 arasndaki odalarda tav-
siye edilen hava deiim says saatte 20 ila
30 arasnda, temizlik snf 1, 10 ve 100 gru-
bunda saatte deiim says 600 ila 700
arasnda tavsiye edilmektedir.
3- la Fabrikas Temiz Oda Tasarm
Temiz oda tasarm ciddi bir ekip almasn
gerektirir. Bu ekip ierisinde
naat
Mimari
Elektrik
Mekanik
gruplarn yan sra, ila fabrikasnn
mhendislik retim, kalite gvence grubunun
da yer almas gerekmektedir. Bu tasarm
grubunun yapaca almalar aada
aklanmtr.
Temiz odalarda retilecek rnn tipi ve
kapasitesi mal sahibi tarafndan belirlenir.
Mimari grup GMP gibi uluslararas
standartlarn yan sra Salk Bakanl
RADYAL FLEME FAN
(DEVR AYARLI VEYA
NLET VANE KONTROLLU) EU9 TORBA
FLTRE
DEB OLCU
CHAZI
CVD
SABT DEB
KONTROL CHAZI
CLASS HEPA FLTRE
10.000
CLASS 10.000
HEPA
FLTRE DN MENFEZ
CLASS
10.000
 nn temiz odalar ile ilgili ynetmelikleri
hakknda bilgilendirilmelidir.
(rneklemek gerekirse, penicilin ve sefo-
bid gibi ilalarn mutlaka birbirinden
bamsz binalarda retilmesi gibi)
Fabrika yetkilililerinden alnacak cihaz
bilgileri ve boyutlar gz nnde tutularak
retim ve ofis alanlar mimari ve statik
avan projeleri hazrlanr.
retim mahallerindeki ekipmanlar gerek
boyutlarna gre mimari projeye ilenir.
(Lay-Out)
Fabrika yetkililerince retim mahal-
lerinin temizlik snf ve mahallerde
Laminer Flow cihaznn kullanlp kulla-
nlmayaca belirlenir.
hava tasarm koullar (scaklk, nem)
retim sorumlularnn grleri alnarak
belirlenir.
Temiz oda ierisindeki ekipmanlarn
gereksinimleri olan basnl hava, vakum,
buhar, temiz su, kondens, egzost havas
gibi ihtiyalarn kapasite ve zellikleri
imalat firma kataloglarndan belirlenir.
Cihazlarn yaydklar slarn 24 saatlik
dalm belirlenir.
Temiz oda kombinizasyonundaki her bir
blgenin s kayb, kazanc ve mahallere
gnderilecek hava miktarlar hesaplanr.
Hesaplanan hava miktarlar temiz oda
snfna uygun deiim saylar ile muka-
yese edilir. Hesaplanan hava deiim
says standartlarna uygun hava deiim
saysnn altnda kalyor ise hava deiim
saylar revize edilir.
Mahaldeki pozitif basn deerini yakala-
yabilecek d hava miktar belirlenir.
Temiz odada dk bal nem deerleri
istendii takdirde, psikrometrik alma-
larn yaplp kimyasal nem alc kullanlp Yukarda aklanan tasarm koullarna uygun
kullanlmayaca belirlenir.
zel szdrmaz asma tavanlarda hepa
filtre ve aydnlatma armatrleri yerleimi
yaplr.
Deme seviyesine yakn bir yerdeki
emi menfezleri yerleri belirlenir. Aaya
inen kanallar iin inai nlemler alnr.
Kanal tasarm gerekletirilir. Emi ve
gidi hatt basn kayb hesaplanr. Gidi
hatt zerindeki hepa filtre basn kayb
kirlilik faktr gz nnde tutularak
seilir.
Hesaplanan kapasitelere uygun klima
santrali seimi yaplr. Klima santralleri
fanlar, sistemde kullanlan filtrelerin
(EU5, EU9, HEPA) kirli haldeki basn
kayplar esas alnarak seilmelidir. Fanlar
sabit hava debisini karlayabilmek iin
frekans kontroll seilmelidir.
Dorudan atmosfere egzost edilen hava
ila tozlar veya formaldehit gibi gazlar
ieriyorsa egzost edilen havadaki zehirli
gazlar scruber cihazlar ile temizlenmeli,
tozlar ise HEPA filtrede tutularak temiz-
lendikten sonra atmosfere verilecek
ekilde sistem tasarm yaplmaldr.
Temiz odalarda scaklk, nem ve basn
deerlerinin srekli gzlenmesi ve kay-
dedilmesi zorunluluundan dolay kontrol
sistemi, bina otomasyonuna uygun proje-
lendirilmelidir.
Sistemin 365 gn 24 saat problemsiz
alaca dnlerek mekanik tesisat
artnamesi hazrlarken aadaki hususlar 4.2 Uygulama Kalitesi Testleri ve
mutlaka gz nnde tutulmaldr.
Tm hava kanallar yksek basnta
szdrmazlk testine tabi tutulaca iin
kanal imalatnn zel szdrmaz flanl
ve DW 142 veya SMACNA artlarna
uygun imal edilmesi,
Tesisattaki tm siyah borularn tercihen
dikisiz olmas ve boyadan evvel kumlan-
mas,
Borularn i yzeyinde oluacak koroz-
yonu engellemek iin zel kimyasallar
kullanlmas,
Uygulamada kullanlacak tm ekipman-
larn imalat, kapasite testlerinin ulusal ve
uluslararas standartlara uygunluu,
Tm imalatlarn sertifika sahibi elemanlar
tarafndan yaplmas, standartlara uygun
testlerin yaplmas,
Bir sonraki blmde anlatlacak test, ayar
ve lm almalarnn da mekanik tesi-
sat artnamesinde yer almas gerekmekte-
dir.
4.3 letme Kalitesi Test ve Kontroller
dizayn edilmi ve la Endstrisinde yaygn
olarak kullanlan snf 10.000 temiz oda ile
lokal snf 100 temiz blgeyi temiz oda
uygulamas ematik resmi ekil 4te
gsterilmitir.
4- Temiz Oda Tasarm ve Uygulamala-
rnda Yaplmas Zorunlu Kontrol-
ler, Testler ve Ayarlar
Temiz oda uygulamalarndaki testleri ve
kontrolleri 4 farkl grupta toplayabiliriz.
Bunlar;
Tasarm Kalitesi (DQ, Design
Qualification)
Uygulama kalitesi (IQ, Installation
Qualification)
letme kalitesi (OQ, Operational
Qualification)
Performans kalitesi (PQ, Performans
Qualification) testleri ve kontrolleridir.
4.1. Tasarm Kalitesi Kontrolleri
HVAC tasarm yaplm bir ila fabrikasnda,
firma yetkilileri veya mavir firma tarafn-
dan aada belirtilen kontroller yaplr.
Tasarm ve Teknik artnamede firma
yetkililerinin zel talepleri yerine getiril-
mi midir?
Tasarm ve Teknik artname GMP, Fede-
ral Standartlar gibi uluslararas kabul
gren standartlara uygun hazrlanm
mdr?
Kontrolleri
Uygulamada kullanlacak malzemelerin
kalitesinin ve teknik zelliklerinin meka-
nik artnameye uygunluu belgelen-
dirilmelidir. (Klima santralleri, kazan,
chiller, vana, pompa, boru, Hepa filtre,
galvaniz sac)
Tm boru kaynaklar sertifikal elemanlar
tarafndan yaplmaldr. Her on kaynaktan
birinin sertifikal firmalar tarafndan
rntgenlerinin ekilip uygunluk belgesi-
nin verilmesi gerekmektedir.
Tm hidrolik hatlar alma basncnn
iki kat deerde hidrolik teste tabi tutul-
maldr.
Hava kanallar szdrmazlk testleri DW
142 veya SMACNA standardlarna uygun
olarak yaplmaldr.
Tm borular ykanarak temizlenmeli,
temiz su hatt klor oklamas ile mmkn
olduu kadar sterilize edilmelidir.
- Temiz oda klima santrallerinin soutma,
stma ihtiyacn karlayan soutma gru-
bu, kazan, pompalarn kapasite lmleri
yaplarak dizayn kapasite deerleri ile
uygunluu belgelendirilmelidir.
- Klima santrallerinde aada belirtilen
lmler ve kapasite hesaplar yaplarak
dizayn deerleri ile mukayese edilip
sonular belgelendirilmelidir.
Soutucu batarya hava taraf ve su
taraf kapasite lmleri,
Istc batarya hava taraf ve su taraf
kapasite lmleri,
Batarya su taraf basn kayb ve kont-
rol vanas otorite testleri,
Fan statik basn lm,
Fan devir lm,
 Hava debisi lm,
Filtre basn kayb lm,
Kimyasal nem alc kapasite lm,
- lm yntemlerinin tmnn uluslar-
aras standardlara uygun olarak yaplmas
zorunludur. (NEBB, BS, ASHRAE)
- Tm stc ve soutucu bataryalarda su
debisi ayar vanalar kullanarak batar-
yalara dizayn deerine uygun miktarda
su gnderilmeli, ayar yntemi ve sonular
belgelendirilmelidir.
- Tm fleme menfez ve anemostatlar
hepa filtreler ile dn menfezleri, kanal
branmanlarnda ayar damperleri ve
menfez damperleri kullanlarak dizayn
deerine uygun hava miktarlar temin
edilmeli, yntem ve sonular belgelen-
dirilmelidir.
- Hepa Filtre Testleri
Sertifikal Hepa filtreler montajdan sonra
mutlaka aada belirtilen testlerden
gemelidir.
Filtre 0.3 m iin partikl tutuculuk
testi (DOP test)
Filtre erevesi ile filtre kabini arasnda
szdrmazlk testleri
Filtre aln yzeyindeki hava hznn tasa-
rm deerlerine uygunluu
4.4 Performans Kalite Testleri
Temiz odalarn iletmeye alnabilmesi
zellikle ila retiminin balatlabilmesi iin
mutlaka yaplmas zorunlu testlerdir. Bu
testlerin olumlu olmas durumunda sistemin
retim uygunluu (Validasyon) onaylanr ve
retim balayabilir.
Performans testleri aada belirtilmitir. ve PQ test ve kontrollerinin amac tasarm
ve uygulamann ok yksek kalitede
- Scaklk ve Nem Testleri yaplmasn salamak ve olas hatalar
Kalibreli scaklk ve nem lm cihazlar nlemektir. Benzer kontrol yntemlerinin
kullanarak temiz odada nem ve scaklk konfor ve dier endstriyel tesislerin HVAC
llr. Dizayn deerine uygunluu bel- Projelerinde uygulanmas ile gerek iveren,
gelendirilir. Bu deerler srekli olarak gerek tasarmc, gerek uygulayclarn maddi
Termograf Higrograf cihazlar kullan- ve manevi kayplarnn byk lde nne
larak kayt edilir ve gzlenir. geilecei ve beraberinde kalitenin yk-
selecei hususunun gz ard edilmemesi
- Temiz Oda Basn Testleri gerektiine inanyoruz.
Odalar aras basn farklar, U manometre,
dikey manometre veya kalibreli basn KAYNAKA
gstergesi (Magnehelic) kullanlarak 1. ASHRAE, Fundamentals
llr, llen deerler belgelendirilir. 2. Quality Rules in Sterile Products
Temiz oda alt sre boyunca basn Manufacture, John SHARP.
deerleri srekli gzlenir ve kaydedilir. 3. Federal Standart 209 E.
Sonular belgelendirilir. 4. Producedural Standards for Certified
- Temiz Oda Partikl lm Testleri Testing of Cleanrooms, National
Temiz odada en son yaplan lmler- Environmental Balancing Bureau.
dir. Bu test yaplmadan nce odadaki 5. AAF Clean Room Information.
ince inai ilerin temiz oda standard- 6. LUWA, Clean Room Technology.
larnda yapld kontrol edilir. 7. British Standart BS 5295, Specification
Temiz oda ierisindeki deiik aptaki for clean Rooms.
uucu maddeler optik partikl okuyu- 8. CAMFIL, Filter Engineering.
cular ile okunup kayt edilir. rnein 9. Standards for Clean Rooms, American
snf 100 blge iin 1 m3 hava ierisinde Society for Testing and Materials.
0.5 mikron apndaki partikl says 10. WILING H.S. GMP for Pharmaceuticals
3530'un altnda ise bu blgede artk snf 11. BLGE M. Temiz Oda Teknolojisi ile
100 koullarnda retim veya alma la Endstrisinde Temiz Oda
yaplabilirlik izni verilir. Uygulamalar Tesisat Mhendisleri
Dergisi Klima zel Says
SONU
Steril bir rn elde edebilmek iin tasarlanan
Temiz Odalarda yaplacak tasarm veya
uygulama hatas sonucu lm olaylarnn
ortaya kaca aikardr. Gerek tasarm gerek
uygulama aamasnda yaplan DQ, OQ, IQ

Mustafa Bilge: Dr. Mak.Yk.Mh.

1979 ylnda S.D.M.M.Aden makina mhendisi, 1981 ylnda Yldz niversitesi Makina Mhendislii blmnden
yksek makina mhendisi, 1988 ylnda Dr. Mhendis olarak mezun oldu. 1979-1981 yllar arasnda Bayndrlk
Bakanl Yap leri Blge Mdrlnde kontrol mhendisi olarak, 1981-1988 yllar Y..Mak. Mhendislii blmnde
asistan ve retim grevlisi olarak, 1989-2000 yllar arasnda Snmez Metal A.de Proje ve Teknik Hizmetler Koordinatr
olarak grev yapt. 2000 ylndan beri kurucusu olduu MECON firmasnda irket mdr olarak almaktadr.

Drriye Bilge: Do.Dr.

1981 ylnda Yldz niversitesi Makina Is Proses dalnda Yksek Lisans renimini tamamlad. 1982 ylnda ayn
niversitede Termo-dinamik Ana Bilim Dalnda ara-trma grevlisi olarak balad grevini, 1988 ylnda doktorasn
tamamladktan sonra halen Do.Dr. olarak srdrmektedir.
Hastanelerde Steril Alan Planlama Kriterleri
H. Metin Kenter; Dipl. Ing.
Yk. Is ve Enerji Mh. For this reason, in the early phases of 6. Yeni talimatname, ynerge ve standartlar
planning, a sterilized area engineer should 7. Yeniliki fikirler, yeni ve bugne kadar
be employed who, as an expert, shall henz denenmemi, yeni yntemlerin
prepare the most economical and gereksinilmesi.
ZET environmentally protective concept and Steril alan oluturma kararn almak duru-
Son yllardaki gelimeler, planlamaclar also shall achieve providing and putting munda olan bir kullanc, nce birok soru
hastanelerdeki steril alanlarda daha fazla into service a sterilized area having the ile kar karya kalmaktadr:
ekonomik olma ynnde dnmeye expected cleanliness level.
zorlamaktadr. Havann temizliinin - Hangi mekanlar hijyenik mekan olarak
yansra ilk srada ve ayn deere sahip Giri planlanmal?
olarak, bugn yatrm ve iletme Hastanelerde steril alanlarn planlanmas ve - Steril odalar nereye yerletirilmeli?
giderlerini grmekteyiz. Modern steril iklimlendirilmesi dier mekanlardan ayr - Hangi hijyen kategorisi gerekiyor?
alanlar bu nedenle personel, hasta ve - Bu kategorinin koullar en iyi nasl ger-
malzeme aknn ve ameliyat ynteminin ekletirilebilir veya hangi hava giri
kendine zg zelliklerine uygun olarak olarak ele alnmas gereken hassas bir sistemini semek gerekiyor?
tasarlanmaktadr. konudur. Ameliyathaneler, youn bakm - Hava temini merkezi mi, yoksa desantral
niteleri, steril izolasyon kabinleri, m seilmeli?
Planlanan steril alanlarda uygulanacak sterilizasyon blmleri, labaratuvarlar gibi
yntemin ayrntl bir analizi de steril olmas gereken alanlara btn yan
projelendiren steril alan mhendisine, etkenler gz nne alnarak zel zmler - evreyi oluturan yzeyler (tavan, duvar,
zel amaca uygun bir konseptinin gelitirilmelidir. taban) ne ekilde oluturulmal? vb.
hazrlanmas iin gerekli temel bilgileri
salayacaktr. Bu nedenle planlamann Bu gibi ortamlarn hijyenik olarak plan- Yatrm ve maliyeti optimize edilmi bir
daha erken aamalarnda, bir uzman hijyenik mekan oluturma hedefini gzard
olarak duruma gre en ekonomik ve Steril alan etmeden, binann daha n projelendirme
evreyi gzeten konsepti hazrlayacak ve aamasnda, entegral bir planlamaya byk
ayn zamanda beklenen temizlik dzeyine Periyodik bakm
nem verilmelidir. Bu yaklam daha batan
steril alann iletmeye alnmasnda da itibaren iveren, kullanc, mimar ve steril
ulalmasn salayacak bir steril alan Personel alan mhendisi arasndaki ibirliini ngrr.
mhendisinin devreye sokulmas Klima sistemi Srekli diyalog yoluyla, steril odalarn olu-
gerekecektir. turulmas basamak basamak gerekletiril-
Hava hazrlama melidir (ekil 1).
Criterion For Planning a Sterilized Hava girii
Area in Hospitals Planlama Kriterleri
ABSTRACT klimsel koul Asl konumuz olan iklimlendirme sistemine
Recent developments encountered within Mekan oluumu girmeden nce, iklimlendirme sistemlerini
the recent years have forced the planners nemli lde etkileyen dier faktrlere de
to be more economical in planning the Hijyen kategorisi ksaca deinmek istiyorum:
sterilized areas in the hospitals. Today, Yer
we consider the investment and Yer
operational expenditures in the first lk olarak yer sorusunun akla kavu-
ekil 1: Steril bir alann basamak
importance together with the cleanliness basamak planlanmas turulmas gerekir. Bir binann steril alan
of the air. Modern sterilized areas are yapm iin uygun olmayan noktalarndan,
therefore being designed in accordance lanmasnda, esas olarak yedi harici ve rnein geni yzeyli pencerelere sahip gney
with the flow of personnel, patient and zorlayc unsur rol oynamaktadr: yanlarndan, gne nlarnn gl etkisi
material and also in accordance with the nedeniyle soutmada ek ykler ve dolays
unique peculiarities of surgical methods. 1. Enfeksiyon oranlarnn ykselmesi ile iletme esnasnda yksek maliyetler ortaya
2. Dardan gelen mikroplarn hassas kacandan, mmkn olduu kadar uzak
A detailed analysis of the procedures that blgelere girmesinin engellenmesi. durulmaldr. Ancak byle bir yerin seimi
shall be applied in the planned sterilized 3. Hastane personelinden hastaya mikrop kanlmaz ise, o zaman da harici gne koru-
areas and this analysis will be made bulamasnn engellenmesi yucu jaluzi, folyo veya renkli camlarla ilgili
available for the engineer of sterilized 4. Hastadan hastaya mikrop bulamasnn ek giderlerden tasarruf etmemek gerekir.
area, and this analysis shall also provide engellenmesi
the basic data as well for the preparation 5. Hastadan hastane personeline mikrop ine klima cihazlar, soutma gruplar ve
of a conception suitable for this purpose. bulamasnn engellenmesi steril alanlardaki sre iin gerekli dier
gruplarn yerletirilebilecei bir teknik
mekann, hijyenik mekann mmkn olduu
kadar yaknnda olmasna zen gsteril-
melidir.
Bu, bir taraftan, hijyenik mekana giden kanal
a veya boru sistemi ile ilgili yatrm maliyet-
lerinin dk olmasn, dier taraftan da,
steril hava, gaz ve basncl hava nakli sra-
snda srtnme kayplar, kompakt bir kanal
sisteminde steril alan ile teknik mekan ara-
snda uzun bir mesafe olmas durumundaki
kadar byk olmayacandan, enerjiden
tasarruf edilmesini salar
Hijyen Kategorisi
Bundan sonraki admda, uygun hijyen
klasnn seimi ile ilgili soruyu akla
kavuturmak gerekecektir. Bu klas, genel
olarak kullanlacak mekan veya bununla ilgili
kritik strktrel ller, maksimum izin
verilen mikrop says, mevcut talimatnameler
(rnein DIN 1946/4) veya kullanc tara-
fndan ne srlen taleplerle badak olarak,
zaten nceden bellidir.
Hijyen kategorisi saptandktan sonra steril
olmayan blgelerden, steril blgeye partikl
giriini nlemek iin, art basncn ne ekilde
ynlendirilecei belirlenir. Burada da iklim-
lendirme sisteminde havann doru ayarlan-
mas byk nem kazanr.
Steril Alanlarn Oluturulmas
Bir hastanede yksek hijyen standardn
salamak iin hastanelerdeki teknik ve salk
personelinin disiplinli davran, steril
alanlarn ve kullanlan aletlerin dzenli ve
dikkatli bir sekilde dezenfeksiyonunun yapl-
masnn yannda, yapm srasnda yer, duvar,
tavan, kaplar, pencereler ve klandrma
iin kullanlan malzemeler de byk nem
tamaktadr. Bunlarn kolay dezenfekte edile-
bilmesi, dezenfeksiyon maddelerine dayankl
olmas, toz tutmamas ve zerlerinde
mikroplarn remesine sebep olacak prz-
lerle aralklarn olmamas gereklidir. zellikle
duvar, tavan, klandrma sistemlerinin ve
kaplarn uygulamasnda zel bir itina gerek-
lidir. Aksi takdirde iklimlendirme sistemi ile
art basnc salayacak olan havann doru
bir sekilde ynlendirilmesi ok gtr.
Hijyenik mekanlarda steril blgelerden
beklentiler ve teknik donanmdan taleplerin
dzeyi giderek ykseldii ve bunlar da so-
nuta dorudan iletme ve enerji maliyetleri
ile ilgili olduklarndan, kullancnn, kritik
steril alann tam olarak tespit edilecei ve
snrlandrlaca hassas bir personel, hasta
ve malzeme ak analizi yaptrmasnda yarar
vardr. Bir Steril Alan Mhendisi, en ge bu
aamada devreye sokulmaldr. klimlendirme
sisteminin insan ve malzeme akna uygun
olarak tasarlanmas gereklidir.
klimlendirme Sistemi
klimlendirme sisteminin devin steril alana
sadece mikropsuz hava flemek ve art basn
salayarak kirli mekanlardan mikroplu hava-
nn girmesini engellemekle snrlandrlamaz.
Bunun yannda odadaki s yknn alnmas,
salk personelinin ve hastalarn temiz hava
ihtiyacnn karlanmas, narkoz gazlarnn
uzaklatrlmas, apraz kontaminasyonlarn snn birbirine karmas nlenebilmise, bir
engellenmesi, mikrop saysnn drlmesi
ve salk personelinin rahat bir ortamda
alp konsantrasyonunu uzun zaman koru-
mas, en az iletme masraf ile salanmaldr.
Hijyen bir mekanda iklimlendirmeyle ilgili
isteklerde, yani scakln ve bal nemin
kontrolnde, genelde steril blgenin gerek-
tirdii artlar dikkate alnr. Baz hallerde
ameliyatn tr ile ilgili nedenlerden scaklk zerinden iklimlendirilmesinin benim gr-
ve bal nem, dar snrlar iinde sabit tutulmak
zorundadr. Eer byle bir talep sz konusu
deilse, ihmalkar bir tutumla genel olarak
bal nem kontrolnden hemen vazgeiliverir.
Ancak burada, hava neminin ayarlanmas
yalnzca elektrostatik younlamay nemli
lde azaltmakla ve dolays ile tozlarn alld, ka klima cihaz kullanlaca ve
dolays ile mikroplarn da yzeylere yap-
masn engellemekle kalmayp, ayn zaman-
da, zellikle k aylarnda kuru havann insan
sal zerindeki olumsuz etkilerinin azal- (ekil 2)
tlmasna neden olduundan, alma orta-
mnn ve sonuta da personelin verimliliini,
uzun ameliyatlarda iklimsel artlardan tr
konsantrasyonun azalmasn engelleyerek,
olumlu biimde etkileyecektir.
Hava Akm emas
Yukarda yazlan iler tamamlandktan sonra
tm steril alan iklimlendirme sisteminin nasl
alacann tespit edilmesi gerekir. Bu
oluturulurken ilk nce ameliyathanelerdeki
ve steril alann iinde kalan dier odalardaki
s yk analizinin yaplmas gerekir. Bundan
sonra ameliyathane adedine gre, dnml
hava, % 100 taze hava veya ayn binada sz-
konusu iki sistem birden, ama ayr alanlarda
kullanlabilir. Hangi sistemin nasl kullanla-
cann tesbitinde ameliyathanelerin says
byk rol oynar.
1- Dnml hava, bir klima cihaz sadece
bir ameliyathane iin ngrlmse uygu-
lanabilir. Bu sistem kendi iinde ikiye ayrlr:
a) Klima cihaz zerinden dnml hava
temini
b) Ameliyathane tavan nitesi zerinden d-
nml hava temini. zellikle bu sistem-
de klima cihazlar iin gerekli olan alan
en az seviyeye indirilebilmektedir.
Her iki sistem iin de ameliyathanelere en
azndan 1.200m3/h taze hava gereklidir. Bu
taze hava ameliyathanelerden direk olarak
darya atlr. Eer ameliyathanelerin hava-
taze hava santralndan iki veya daha fazla
dnml hava nitesine hava baslabilir.
2 - ki veya daha fazla ameliyathane bir klima
cihaz zerinden havalandrlacaksa iklim-
lendirmenin iletme asndan daha maliyetli
olan %100 taze hava ile yaplmas gerekir.
Bir hastanede btn ameliyathanelerin ve
steril blgelerin sadece bir klima cihaz
me gre kesinlikle yaplmamas gerekir,
nk sistemdeki basit bir arza btn siste-
min kmesine neden olur. Bu hem hastann
sal asndan hem de hastaneye getirecei
mali kayplar asndan olduka sakncaldr.
Hava akm emasnn zerinde hangi sistemle
konfigurasyonlar, kanal ekipmanlar, hava
debileri, hangi kanal sisteminin, hangi alanlar
havalandrd gibi bilgilerin olmas gereklidir
Klima Cihaz
Klima cihaz iklimlendirme sisteminin
kalbidir. Sistemin iyi almas iin klima
cihaznn seiminde aadaki hususlara
dikkat edilmesi gerekir: Klima cihazlar DIN
1946/4de istenilen, DIN 24194te tarif edilen
szdrmazlk Klas 3e gre en az 2500 Pa
basnca kadar szdrmaz olmaldr. Muhakkak
ift cidarl olmas ve iyi bir dezenfeksiyonun
salanmas iin i yzeylerinin dz, panel-
lerin birleim yerlerinin de kntsz olmas
gerekir. Klima cihazlarnn dzeni DIN1946
/4de belirtildii gibi szdrmaz klape, n
filtre, gerekirse n stc, dezenfeksiyon hc-
resi, soutucu serpantin, dezenfeksiyon
hcresi, stc serpantin, nemlendirici,
vantilatr, susturucu, ikinci basamak

(ekil 2).
filtre seklinde olmaldr (ekil 3). Baz zel
durumlarda zellikle tesisat katnda klima
cihaz iin yeterli alan olmad zaman,
nemlendiricinin, susturucunun ve ikinci
basamak filtrenin kanal sistemi iine
konmasnda, hijyenik olmas art ile saknca
yoktur. Yalnz bu ekipman kanal sistemine
yerletirildii zaman cihazn DIN 1946/4de
istenilen dzene uymad iin hijyen belgesi
almas sz konusu deildir. Serpantinler ve
vantilatrler temizleme amac ile kzakl olup
dar karlabilmelidir. Serpantinlerin ze-
rindeki hava hz mmknse 2,5 m/syi ge-
(ekil 3).
(Resim 1).
dk seviyede tutmak iin kolay temizlenip,
iyi bir ekilde dezenfekte edilebilmesini
salamak iin gereklidir. Youma tavas ve
nemlendiricinin tavas muhakkak paslanmaz
elikden olmaldr. Filtreler, nemlendirici ve
vantilatrn olduu hcrelerde gzetleme
cam ve lamba bulunmaldr.Vantilatrlerin
seiminde zel bir titizlik gsterilmelidir:
Bunlar n ve HEPA filtrelerinin ykselen
basn farklarn karlayabilmek iin yeterli
rezerve sahip olmaldr. Vantilatr, burada
filtre sisteminin basn kayb ykselirken ha-
cim ak ok az deitiinden, geriye kvrml
vantilatrlerde olduu gibi, mmkn ol-
duunca dik bir karakteristie sahip olmaldr.
Motor alma ssn mmkn olduunca
dk tutabilmek ve bylece de soutma
sisteminin iletme giderlerinden tasarruf
edebilmek iin, ayrca vantilatrn ok iyi
bir randmana sahip olmas gereklidir. Vanti-
memelidir. Bu hem serpantinlerin mm-
latrlerin direk tahrikli motorlu yani kaysz
kn olduu kadar ince tutulup kolay temiz-
ve salyangoz hcresiz seilmesi gereklidir.
lenebilmesini ve dezenfekte edilebilmesini,
Bu hem vantilatr blmnde mikrop biri-
hem de vantilatrn az elektrik harcayp
kimini engeller hem de cihazn iinin temizle-
iletme masraflarnn dk olmasn salar.
mesi ve dezenfeksiyonunda byk kolaylk
Ayrca serpantinlerin zerinde mikrop
salar. Filtrelerin pislenmesinden tr artan
tutmayan bir kaplamann olmas, zellikle
basn kaybna orantl olarak hava debisinin
soutucu serpantinin zerinde mikrop olu-
ekonomik bir ekilde sabit kalabilmesi motor-
masn en az seviyeye indirir. Istc ve soutu-
larn zerine frekans konventr konarak
cu serpantinlerin kanatck aralarndaki mesafe
salanmasnda fayda vardr.Steril odalarda
normal klima cihazlarnda olduundan daha
kullanlan klima cihazlarn santral tipi ve
geni olmaldr. Bu serpantinin zellikle alt
kompakt tip olmak zere iki snfa ayrabiliriz
ve orta blmlerinde mikrop remesini en
1.Santral tipi klima cihazlar: Bu tip cihazlarn
yaps hemen her trl iklimlendirme sistem-
lerinde kullanlan klima cihazlarna benze-
mektedir. Genellikle merkezi soutma
suyunun bulunduu binalarda kullanl-
maktadr. Bu tip cihazlar ile yksek hava
debilerini salamak mmkndr (Resim 1).
2.Kompakt klima cihazlar: Santral tipi klima
cihazlarnn sahip olduu btn zelliklere
sahiptir. Bu tip cihazlarn hava debileri yksek
olmamakla beraber ok az alan kaplamalar,
tm otomatik kontrol elemanlarnn, pano-
sunun, soutma guruplarnn, nemlendirici-
lerinin cihaza entegre edilmi olmas, zel-
likle bina restorasyonlarnda santral tipi cihaz-
lara bir alternatif olarak grlebilir. Yeni bi-
nalarda ise klima cihazlar iin gerekli olan
alann baka amalar ile kullanlmasn sa-
layarak hastane iletmecisine ek bir gelir
salamaktadr. Aada tarif edilecek olan
resirkle tavan sistemleri ile kombine edildii
zaman 4- 5 ameliyathanenin iklimlendirme
ihtiyacn ok dk bir alanda karlaya-
bilmektedir (ekil 4). Ayrca sisteme yerle-

(Resim 2).
(ekil 4).
tirilmesi gereken ekipmanlarn ounu kendi
iinde ihtiva ettii iin, mimara ve proje
mhendisine byk kolaylklar getirmektedir
(Resim 2).
Klima cihazlarnn hijyenik artlara uygun
olarak yapldnn muhakkak tarafsz bir
merci tarafindan belgelenmi olmas gerekir.
Genellikle normal klima cihazlar bu ekilde
uyguland vakit, sistemdeki filtreler
kirlendiinde artan basn, havann cihazdan
szarak gitmesi gereken yere, yani steril
blgeye ulaamamasna sebep olmaktadr.
Bu da zamanla steril blgede mikrop saysnn
artmasna, odalar arasndaki basn farkllk-
larnn bozulmasna, yani sistemin ilerliliini
kaybetmesine sebep olmaktadr. Bu durum
genellikle cihaz devreye alndktan bir iki
sene sonra kendisini gsterir. Bu aamada
kullanc, sistemi kurandan hi bir ey talep
edemez. Tek are olduka pahal olan HEPA
filtrelerini zamanndan olduka evvel deitir-
mektir. Filtreler deitirilirken ameliyatlarn
durdurulmas, youn bakmn boalttrlmas
ve sterilisazyon blmnn devre d olma-
snn getirdii ek mali kayplar ise rakamlarla
ifade edilemez.
Hava Girii
Yer, hijyen kategorisi, mekan oluturma,
insan ve malzeme ak analizi; iklim koullar,
hava akm emas, klima cihazlarnn i
dzeni ve adedi tespit edildikten sonra kul-
lanc, mimar, steril alan mhendisi imdi,
korunacak steril alanda gereken partikl kont-
rolunu salayacak olan hava akm tr ile
ilgilenmek durumundadrlar. paslanmaz elikten imal edilmi, iinde
Hijyen kategorisi dk olan steril koridorlar, HEPA filtresi bulunan ve havann ame-
sterilisazyon blm, hasta hazrlama gibi liyathaneye emsiye biiminde yaylmasn
alanlarda hava, HEPA filtrelerinden geiril- salayan bir tavan nitesi zerinden flenir
dikten sonra yksek karm menfezleri ile (ekil 5). Bu sistem zellikle tavann
steril alana flenir. zellikle dk hijyen metreden daha alak olduu ameliyat-
kategorisindeki steril alanlarda kullanlan hanelerde idealdir (Resim3).
turblansl ak, az partikl ieren hava ile
partikl younluunun azaltlmasndan olu- 3. Jet destekli sistem: Byk ameliyathaneler-
ur. Temiz karm havasnn, odadaki hava de ise jet destekli tavan nitesi (ekil 6) ile
ile mmkn olduu kadar hzl karm iin ameliyat masasna ynlendirilir. Bu sekilde
n koul, akkan teknii asndan, alla- ameliyat masasndaki mikrop says,ame-
gelmi menfezler yerine havann mmkn liyathanenin tamamna oranla daha alt seviye-
olduu kadar yksek karm derecesini ye indirilir. Ayn zamanda s yk odada a-
salayan menfezlerle flenmesidir. Yksek lan salk personelini ve hastay rahatsz
karml hava akmnn kullanld etmeden alnabilir. Dier trblansl hava
blgelerde partikl younluunun azaltlmas fleme sistemlerine oranla odadaki ve ame-
iin gerekli hava miktarnn hesaplanmas liyat masasnn zerindeki partikl says ok
genelde, azami ve sabit bir partikl emisyon daha dktr. Bu sistem daha ok ameliyat
oranndan yola klarak dnlen, gtr srasnda ierde ok personelin ve cihazn
kstaslarla yaplr ve dikkate alnr. Ayrca olduu, uzun sren, bunun yannda enfek-
DIN 1946/4 gibi kurallarda da metrekareye siyon tehlikesinin ok yksek olmad ope-
flenmesi gereken hava miktarlar belir- rasyonlarn yaplaca ameliyathanelerde
tilmitir. kullanlmaktadr.
Hijyen kategorisi daha yksek olan youn Bu sistemlerde havann yaplacak olan ame-
bakm unitelerinde de hava akm trblansl liyatn eidine gre nasl ve nereden flen-
seilir, yalnz burada hava debisinin daha mesi gerektii, havann hangi hzla ve odaya
yksek olmasna dikkat edilir. zellikle bu nazaran ka derece s fark ile fleneceinin
blgede yksek hava deiim katsaysnn ok iyi analiz edilmesi gerekir.
hastalar zerinde olumsuz etki yapmasn Direk Laminer Akm. Bu sistemde hava
nlemek iin yksek karm orann sala- ameliyathanedeki kritik blgeye partikllerin
yacak yksek kaliteli menfezlerin seilmesi tanmlanm olan bir yatay veya dey ak
kanlmazdr. yolunda dorudan kritik alanda hava ile dar
itilmesini ngrmektedir (ekil 7). Bu tr
Ameliyathanelerde ise, karmza genellikle hava girii, dk karml itilme ak
aralarnda bir seime gitmemizi gerektiren (Laminer akm) olarak adlandrlr. Bu tr
alternatif kacaktr [2]: hava giri yntemi ile ilgili en nemli kriter,
itilme ak etkisine ucu ucuna ulalabilmeyi
Trblansl Akm. Bu tip hava akm garanti eden, minimum bir ak hzdr. Bu
genellikle enfeksiyon tehlikesinin yksek da, hava gereksinimini mmkn olduunca
olmad ameliyatlarn yaplaca ameliyat- aza indirgeyebilmek iin, yan koullarn
hanelerde kullanlr. Trblansl hava eitli hassas bir analizini zorunlu klmaktadr.
ekillerde flenebilir: rnein ameliyata en fazla ka kii katlacak,
cihazlar ne kadar scaklk verir ve nasl
1. HEPA filtreli yksek karm menfezleri yerletirme olana var gibi. Bu tip hava
ile: Havann bu ekilde ameliyathaneye flen- flemesi yaplrken odaya flenen havann
mesine karar verildiinde, en azndan alt ss ile odann iindeki havann ss ara-
tane HEPA filtreli menfezin kullanlmas sndaki farkn en dk dzeyde olmas
gerekmektedir. Bunlarn ikisi ameliyat masa- gerekir. Belirlenecek olan hava scaklk fark
snn ba tarafna, drd ise ameliyat masa- ve hava debisi, ameliyathane tavan nite-
snn ortasna yakn bir ekilde yerle- sinin alannn byklnn bulunmasn
tirilmelidir. salar. Eer hava gerektiinden fazla souk
flenirse, veya dier bir terimle tavan
2. emsiye tipi fleme: Hava burada kk nitesinin alan kk seilmi ise flenen
ameliyathanelerde, ameliyat masasnn ayak hava ile odadaki havann arasndaki yksek
tarafnda, tavanla duvarn birletii yerden, farktan tr zellikle uzun ameliyatlarda
(ekil 5)

(ekil 6)

Resim 3

(ekil 7)

cerrahlarn omuzlarnn tutulmas ve souk

havadan rahatsz olmalar sz konusudur. Bu
yzden scaklk farknn dk, dolays ile
hava debisinin yksek olmas gereklidir.
Direk olarak ameliyat masasnn yannda
alan insanlarn ve kullanlan cihazlarn da
bu laminer akmn iinde kalmasna ayrca
dikkat edilmesi gerekir. Bu ekilde apraz
kontaminasyonlar nemli lde engellenir
(Resim 4).
Dnml hava ile alan Laminer
Akm. Bu sistem en kritik ameliyatlarn
yapld steril alanlarda (rnein kala eklem
yeri) kullanlr. Bu durumlarda ok yksek
hava debisi gerekli olduundan havann baz
Resim 4
durumlarda kanal sistemi ile steril alana ise ameliyathaneye flenen hava kalitesini dnda da hava fleme imkanlar bulun-
gtrlmesi olduka zordur. Bu yzden ame- ykseltmek, klima santrallar iin gerekli maktadr, ama pratikte genellikle yukarda
liyathane tavan niteleri iine yerletirilmi olan teknik alann en az seviyeye indiril- saydmz sistemler kullanlmaktadr.
olan vantilatrlerle resirkle hava kulla- mesini ve iletme masraflarn yksek kalite-
nlarak yksek debiler elde etme olana de en dk seviyeye indirmeyi salamak, Tavan nitesi seiminde malzemeyi uzun za-
bulunmaktadr (ekil 8). havalandrma aftlarn kltmek, zerinde man kullanabilmek iin her tarafnn,ama
Bu sistemde genellikle btn fleme alan birden fazla fan bulunduundan tr iletme zellikle fleme alannn dezenfeksiyon mad-
HEPA filtreleri ile kapldr. Tabii ki gerekli emniyetini ykseltmek olarak sralayabiliriz delerine dayankl paslanmaz elikten olma-
olan taze havay bu sisteme getirmeyi ve bu (Resim 5). sna dikkat etmek gereklidir. Paslanmaz e-
havay tekrar dar atmay unutmamak liin dnda maliyeti daha dk olan pol-
gerekir [3]. Bu sistemin getirdii ek avantajlar Yukarda saylan hava fleme eitlerinin yester laminizatr ve/veya boyal sadan
 Resim 5

yaplm tavan niteleri bulunmaktadr. Sk salamaya ynelik olduundan, hava debisi havann hazrlanmas iin harcanan enerjinin
sk temizlii ve dezenfeksiyonu yaplmas ve otomatik kontrol sadece art basnc koru- en alt seviyede tutulmas iin ok nemlidir.
gereken tavan niteleride polyester temiz- yacak ekilde tasarlanmaldr. Bu enerji taze havann yazn neminin alnmas
lenirken yrtlmas kolay bir malzemedir ve ve kn ise nemlendirilmesi iin gerekli olan
iyi ilenmediyse bir mddet sonra geveme Ayn kural taze hava iin de geerlidir. Taze enerjinin tasarrufudur ve kesinlikle km-
yapar. Bu malzemenin tekrar temininin hava steril alanda alan kiiler iin gereklidir senmemesi gerekir. Bu sralanan zelliklerin
maliyeti yksektir. Bu yazda boyal galvaniz ve dar atlan atk havann, ki buna art dndaki konular klima cihaz blmnde
sacdan yaplm olan sistemler iin bir yorum basnta dahildir, yerini alr. Bu ekilde ame- ayrca belirtilmitir.
yapmak istemiyorum. Ayrca ana aydnlatma liyathanelerin kullanlmad zamanlar enerji
sisteminin fleme alan dnda asma tavana tasarrufu salama olana bulunmaktadr. Kanal Sistemi
adapte edilmesi hijyen artlar salamak iin Burada dikkat edilmesi gereken en nemli Kanal sistemi bir steril alann dolam
gereklidir. konu hava debisi drld zaman sistemidir. Konseptin hazrlanmasnda bu
Ameliyathanelerde muhakkak dikkat edil- otomatik debi reglatrleri ile kanaldaki nedenle, bu noktada mmkn olduu kadar
mesi gereken konulardan biri de emme men- havann oransal olarak ayarlanmasdr. az enerji tketilmesine dikkat edilmelidir.
fezlerinin lif tutacak ekilde seilmesidir. Eer bu ayar tam olarak yaplamazsa steril zellikle enerji tasarrufunu salayan ek
Hava giri eitlerinin yan sra, ameliyat- alanlardaki art basn kontrol bozulur. yatrmlar, kendilerini genel olarak ksa sre
hanelerden hava emerken dikkat edilmesi Personel iin taze hava oran, yrtlmekte ierisinde amorti ederler. Tm mdahale
gereken noktalar vardr. Ameliyathanelerde olan ile balantl olarak, kiisel taze hava byklklerinin tam anlam ile analizi, bu
havann tamam kesinlikle aadan emilme- gereksinimine uygun olarak tayin edilmelidir. yaznn snrlarn ok aacaktr. Ancak,
melidir. Dier steril alanlarda bu mmkndr. Bunun tesinde, uygun yksek basncn aada yine de en nemli noktalara dei-
srekliliini salamak iin gerekli olan hava nilmeden geilmeyecektir.Sz konusu her
Hava Hazrlama miktarnn hesaplanmasnda, kap, pencere steril alan kanal sisteminde, filtre basn
Steril alann altrlmasnda gerekli olan ve dier kapatma yzeylerinin szdrma kayplarn karlayabilmek iin, hava hacim
enerji giderlerinin en dk seviyeye indi- oranlar konusunda hassas bir analizin ak ile ilgili en uygun sevk ve ayar
rilebilmesi iin, tm sistem prensipte evrim yaplmas gerekliliine dikkat edilmelidir. olaslnn seilmesi gereklidir.Steril alanlar-
havas ile altrlmaldr. Yalnz bu baz rnein toplam hava miktarnn % 10u da hava nakli nedeniyle oluan enerji giderle-
durumlarda yatrm masraflarn ykselt- gibi standart deerler, deneyimlere gre, rinin minimalize edilmesi, basn kayplar-
tiinden % 100 taze hava ile alan sistem- uygulamalarn byk bir blm iin ok nn azaltlmas ile salanr. Bununla ilgili
lerin de kurulabilecei yukarda belirtil- yksektir. nk steril alanlarn zel nlemlere aadaki rnekler verilebilir: [4]
mitir. Gece ve hafta sonlarnda, yani steril duvarlarnn ve tavan sisteminin szdr- - Kanal sistemi iin mmkn olan en
alanda hi kimsenin bulunmad ve alma mazl, normal duvar ve tavanlara oranla byk kesitin seilmesi,
sreci nedeniyle partikllerin ortaya ok daha fazladr. Gerekten gereksinilen - Kanal evrimlerin optimal tasarm,
kmad durumlarda hava miktar, sistemin taze hava miktarnn titiz bir biimde hesap- - Ses yaltc, zgara ve ayar kapaklarnn
almas, yalnzca art basncn tutulmasn lanmasnn, steril alana sevk edilen taze byk boyutlarda seimi,

ekil 8
- Filtrelerin balang basn fark, enerji
tketimini nemli lde etkilediinden,
n filtre ve HEPA filtrelerin byk
boyutlu seimi.
Enerjiden tasarruf ettiren dier bir olaslk
da, yln souk dnemlerinde d hava hazr-
lama iin bir s geri kazanm sisteminin n-
grlmesidir. [5]
Kanal sisteminde yukarda saylanlarn
dnda fleme menfezlerinin mmkn oldu-
u kadar yksek karm oranl, susturucularn
hijyenik, kanal sisteminin yksek oranl
szdrmaz olmasna, kanal sisteminin zerine
yeterince bakm kapaklarnn yerletiril-
mesine ve gerekli yerlere zellikle ameliyat-
hanelere lif tutucu konmasna dikkat edilme-
lidir.
Klima sisteminin, iletme srasndaki muhte-
mel bir arzas nedeniyle ortaya kabilecek
hasarlar nleyebilmek iin konsept hazrl
srasnda, klima sisteminin almasnda
nemli olan sistem paralarnn yedekli plan-
lanmasna dikkat edilmelidir. Bir steril alan
kullancs, sistem arzasnn olas riskleri ve
bunun sonular hakknda mutlak ekilde ay-
dnlatlmaldr.
Personel
Yukarda deinilmi olan nlemler steril ala-
nn optimum tasarm iin gerekli, steril alana
uygun bir i aknn yalnzca burada alan noktann steril alanlardaki iklimlendirme
personelin de buna uygun olarak davranmas
ile mmkn olabileceinin unutulmasna
neden olmamaldr. Deri, sa ve makyajlar
ile insanlar doal olarak en byk partikl
datcsdrlar [6]. Partikl oluumunu iin ne kadar nemli olduunu ortaya karr.
etkileyen en nemli etken de hareketlerin
trdr. Bu problemin nne, personele steril
alanlardaki davranlarla ilgili destekleyici
ve amaca ynelik bilgilerin verilmesi ve zel-
likle de steril alanlara uygun giysilerin giyil-
mesinin zorunlu klnmas ile geilebilir. Par-
tikl oluumunun azaltlmasnn da gerekli
hava deiim says, dolays ile de temiz ha-
va miktar zerinde etkisi vardr.Yani optim-
um hava deitirme ile ilgili sorun yalnzca
steril alan mhendisinin deildir ve persone-
lini uygun biimde motive etmesi gereken
kullancnn da angajmann gereksinir.
Periyodik Bakm
Her teknik sistemde olduu gibi, steril alan
sisteminin de kesintisiz ve sorunsuz alma-
snn salanmas iin belli aralklarla bakm- [1] Kelticka, G; Mayr, E: Energiebedarf von
nn yaplmas garanti edilmelidir. Buna pe-
riyodik bakm programlarnn hazrlanmas,
bakm aralklarnn tespit edilmesi ve uzun
bekleme srelerini nlemek iin yedek para
deposunun hazrlanmas dahildir. n filtrelere
zel bir dikkat gereklidir. ok uzun kullanma
sreleri, kirlenme nedeniyle hava direncini
arttrr ve bylece de vantilatr ve soutma
gc iin gerekli enerji tketimi de birlikte
artar [7].
Sonu
Steril alanlarn yatrm ve iletme giderlerinin
mmkn olduu kadar en dk seviyeye
indirilmesi iin uygun grlen en nemli
etkenler ortaya konulup, akland. Burada,
enerji tasarrufunun byk yatrmlara gerek
kalmakszn, rnein yalnzca doru yerin
seilmesi ile bile salanabilecei grld.
Tam tersi, enerji geri kazanmnda kant-
land gibi, yksek yatrmlar, iletme gider-
lerinden salanacak tasarruflarla ksa sreli
amortizasyonlar da beraberinde getirebil-
mektedir. ou zaman gz ard edilen bu
sisteminin gnn yirmidrt saati ve senenin
yzatmbe gn alt dikkate alnacak
olursa, doru planlanm olan bir iklimlen-
dirme sisteminin zellikle zel hastaneler
BSH firmasnda gelitirme Mhendisi
Yatrm yaparken ucuz sistem almak en ge
bir iki sene iinde yatrm masraflarnn ok
zerinde iletme masraflarna sebep olarak
rekabet ortamnda nemli ekonomik yaralar
alnmasna sebep olacaktr. Ayrca mimarn
binann tasarmn yaparken teknik blme
ayrlacak olan alann, kompakt sistemler kul-
lanlarak en dk seviyeye indirilmesi ve o
alann baka iler iin kullanlmasn sala-
yarak ek bir ekonomik avantaj getire-
bileceini de gz ard etmemek gerekir.
Son olarak nemle belirtilmesi gereken bir
konu da steril alanlar sadece iklimlendirme
asndan ele almayarak, duvar, kap, pencere,
zemin kaplamas, klandrma ile bir btn
olarak grmenin gerekliliine ve bu yzden
de planlama ve zellikle uygulama aamasn-
da hastanenin dier ksmlarndan ayr olarak
ele alnarak, steril alan konusunda iinin
uzman olan firmalarn yapmasnn gerekli
olduunu zellikle vurgulamak istiyorum.
REFERANSLAR:
Resimler ve ekiller WESS Klimatechnik
GmbH
Reinraumkomponenten Schriftenreihe
der SRRT Reinraumtechnik Band 4
(1983).
[2] Bartz, Dr. H: Reinraumtechnik im
Krankenhaus (1992)
[3] Schmidt, Dr. P: Zur Luftfhrung in Ope
rationsrauemen. HLH 38, (1997).
[4] Kenter, M; Bartz, Dr. H: Kostenmini
mierung von Reinraumanlagen Sonder
druck aus Technik am Bau (1991)
[5] Kster, G: Waermerckgewinnung
Technotip Feb. (1988).
[6] VDI 2083 Blatt 2
[7] Bartz, Dr. H; Tscherney, F: Verfgbarkeit
von Reinraumanlagen. cci-clima
commerce international 9 (1990).
H. Metin Kenter
Almanyadaki Giessen Teknik Yksek
Okulu Is ve Enerji Blmn
1984de bitirdi.
1984-1986 yllar arasnda Babcock-
olarak, 1986 ylndan itibaren Weiss
Klimatechnik GmbHda Temiz Odalar
Blmnde Gelitirme, Proje Blm
Mdr ve Hessen Blgesi Sat
Mdr olarak, 1997 senesinden
itibaren de ayn firmann stanbul
rtibat Brosu Yneticisi olarak al-
malarn srdrmektedir.
BS 5295 in birinci blmnde aklanan 10
ayr temizlik snf vardr. Tm klaslarda
gvenlie uygunluu salamak amal olarak
en az iki ayr partikl byklnde saym
yaplr. rnein E ve F snf tayinleri 0,3
m partikl saym hari birbirine denktir.
Tablo 3de ngiliz normuna gre snflan-
drma ve Birim hava ierisindeki partikl
miktarlar verilmitir.
ISO Standartlar ISO 14644-1
Temiz oda snflandrmasnda ok fazla
sayda standart olmas ve bunlarn
tanmlarnn, partikl saymlarnn ve baz
ald partikl boyutunun farkllk gstermesi,
bu konuda yeni bir standardn oluturulma
gerekliliine itmitir. Standartlarda; mikro-
elektronik (ince film teknolojisi, bask, foil
kaplama, hassas bilgisayar vb.), tp (ame-
liyathane, laboratuvar, biyokimya, genetik
vb), ila sanayi ve gda sanayi gibi birbirinden
farkl alanlarda farkl norm ve snflandr-
malar kullanlmaktadr. Bu deiik standartlar,
karlatrmalarda, partikl lmlerinde,
kabul ve rutin testlerde karkla yol amak-
tadr. Bu ihtiyatan dolay ISOnun
- International Organisation for Standardization
temiz oda ve kontroll evre konusundaki
teknik komitesi 1993de ISO/TC 209 olarak
kurulmutur. Bu komite CEN- European
Commitee for standardisation- tarafndan
desteklenmitir. Temiz oda teknolojisinde ilk
ISO standard 1999 Hazirannda 14644-1
olarak oluturulmutur.
Uluslar aras teknik standardn oluturul-
masndaki gayretlerin iki ana nedeni vardr:
- Genel temeller ve esaslar zerinde, fikir
birliine varlm ve onaylanm global
lek yaratmak,
- Ticari adan teknik engelleri ortadan
kaldrmak.
ISO hava temizlik snflandrmas aadaki
forml baz alr;
Cn =10N (0,1/D) 2,08
Cn =Dikkate alnan eit veya byk
partikl boyutunun m 3 ierisindeki
maksimum says;(en yakn tam sayya
yuvarlanr, basamaktan fazlas
alnmaz)
N =ISO snf (klas) numaras;
D =llen partikl bykl m;
0,1 =Boyut sabiti m;
Bu formlden karlan ISO temizlik snflar
ve limitleri Tablo 4 de gsterilmitir.
0,1m partikl apnn hava temizlik snf-
landrmasnda referans olarak seilmesi ile
ok doru bir snflamaya varlr. Bylelikle
US Federal Standart 209E metrik hava
temizlik snflandrmasndan kaynaklanan
ekimser anlayda k bir ekilde alm
olur. Basit tek haneli klas snflandrmas
geleneksel standart ile badar; rnein
ISO 5 Klas 100n, ISO 8 Klas 100.000 in
yerini alr. Partikl konsantrasyonu ve ap
arasndaki balantnn 2,08 ss US FD 209
Eye gre bu standardn 0,5 m olan referans
partikl ap iin partikl konsantras-
yonundaki mmkn olan en iyi denklemi
salar. Bylelikle nceki nesil standartlarla
da uyumlu bir balant salanm olur.
Yine ISO normunun baka bir temiz oda
teknolojisi standard 14644-2 ye gre belli
zamanlarda bir takm testlerin yaplmas
gerekmektedir. Bunlar;
-Hava temizlik klas dorulamas,
-Odalar aras basn deerlerinin
dorulamas,
-Hava hz(laminer hava ak iin) veya
hava ak profillinin (trblansl hava

LLEN PARTKL BYKL (Mikrometre)

Snf 0.1 0.2 0.3 0.5 5.0
1 35 7.5 3 1 NA
10 350 75 30 10 NA
100 NA 750 300 100 NA
1.000 NA NA NA 1.000 7
10.000 NA NA NA 10.000 70
100.000 NA NA NA 100.000 700

Tablo 2, llen Partikl Byklkleri

rneklenen
temiz
Birim m3 ierisinde bulunabilecek max. Partikl says
odalar Minimum basn fark
(eit veya byk boyutlar)
maksimum
taban alan
Snflandr-
lm Komu Yksek
ve Snf ile
Temizlik snflandrl-
0.3 m 0.5 m 5m 10 m 25 m Alak Snf
Snflar mam
alanlar Arasndaki
arasndaki (Pa)
(Pa)

C 100 35 0 NS NS 10 15 10
D 1.000 350 0 NS NS 10 15 10
E 10.000 3.500 0 NS NS 10 15 10
F NS 3.500 0 NS NS 25 15 10
G 100.000 35.000 200 0 NS 25 15 10
H NS 35.000 200 0 NS 25 15 10
J NS 350.000 2.000 450 0 25 15 10
K NS 3.500.000 20.000 4.500 500 50 15 10
L NS NS 2.000.000 45.000 5.000 50 10 10
M NS NS NS 450.000 50.000 50 10 NA

Tablo 3

Snflandrma
numaralar
ISO klas 1
ISO klas 2
ISO klas 3
ISO klas 4
ISO klas 5
ISO klas 6 1.000.000
ISO klas 7
ISO klas 8
ISO klas 9
Tablo 4, ISO Temizlik snflar ve limitleri
10
10
10
Toz Partik Konsantrasyonu
10
10
10
10
10
10
10
0.1 0.2 0.3
Partikl Bykl, D,m
Tablo 5
ak iin) dorulamas,
Bu norma gre partikl saym, ISO klas 5
ve daha dk klas numaralar iin 6 ayda;
ISO klas 6 ve daha yksek klas numaralar
iin 12 ayda bir tekrarlanmaldr.
Laminer Hava Akl Tavan Sistemleri
Temiz oda ierisindeki partikl kon-
santrasyonlar, temiz oda snfn tanmlamak
iin kullanlabilir, ancak kritik noktadaki
(yara vs.) fiili partikl ylmas daha nem-
lidir. Temiz oda tasarmclar, i partikl
retimini tmyle kontrol edemezler veya
nleyemezler, ancak i kaynaklar nceden
tahmin edebilir ve bunlarn korunmu blge
zerindeki etkilerini snrlamak iin kontrol
mekanizmalar tasarlayabilirler.
Temiz alan ierisinde ortaya kan partikl
kontaminasyonu insanlarn, temiz oda yzey
kaplamasnn, ekipmanlarnn almas so-
nucudur. Temiz oda personeli, potansiyel
olarak partikllerin en byk kaynadr.
Personel, temiz oda ierisinde, dakikada bir-
ka bin ila birka milyon arasnda partikl
retebilir. Bu partikller genellikle; deri
tipik olarak tavandan verilerek ykseltilmi
Partikl byklnde eit veya daha byk max konsantrasyon limitleri (par./m3 hava) deme yan panellerin altndan ve tavandan
geri dndrlr. Bu birleim, nominal olarak
0.1 m 0.2 m 0.3 m 0.5 m 1 m 5.0 m
paralel olan bir hava ak ortaya karr.
10 2 Aaya doru akl olan bir temiz oda HEPA
100 24 10 4 filtreli bir tavana sahiptir.
Alak bir temizlik snf numaras olan bir
1.000 237 102 35 8
temiz odada, tavann byk bir ksm HEPA
10.000 2.370 1.020 352 83 filtresi gerektirir.HEPA filtrelerden olumu
tavan, szdrmaz hale getirmek iin kullanla-
100.000 23.370 10.200 3.520 832 29
cak olan sistemin tasarm, seimi ve mon-
237.000 102.000 35.200 8.320 293 tajnda dikkat gstermek gereklidir.Tavana
352.000 83.200 2.930 monte edilmi olan HEPA filtrelerinin dzgn
bir ekilde szdrmaz hale getirilmi olduu
3.520.000 832.000 29.300
varsayldnda, bu tasarm mevcut olan en
35.200.000 8.320.000 293.000 temiz alma ortamn salar. HEPA filtreleri
genellikle kvrc separatrler olarak almin-
pulcuklar, ter, kozmetikler, sa kl vb. olur. yum, kaplanm tel veya filtre kad kullan-
Personel tarafndan retilen partikller, per- larak, derin ekilde kvrlm halde retilirler.
Filtrelerin derinlii 50mm. ila 300mm.
soneli devaml olarak temiz hava ile yka-
arasnda deiebilir; daha derin filtreler ve
mak zere tasarmlanm olan hava akm
ile kontrol edilir. daha konsantre kvrm aralar ile daha yksek
Hijyenik santralde zellikli ilenen ultra te- etkinlik salanr.
miz hava, paslanmaz elik veya alminyum Laminer akn ana elemanlar; HEPA filt-
kanallardan geirilerek ortama verilebilir reler, plenum kutusu ve laminarizatrdr.
hale getirilir. Bu son noktada havann mahal Plenum kutusu paslanmaz elik malzemeden
(szdrmaz cvata, somun,rondela da paslan-
0.5 1.0 ierisine verili ekline gre 2 ayr modelleme
vardr. Bunlardan biri Kark (trblansl) maz elik) olup argon kayna ile birletirme-
ak, dieri ise Dzgn (laminer) aktr. leri yaplmaldr. Burada en nemli konu sz-
drmazlktr.
Yksek hijyen ihtiyac olan yerlerde, istenilen
hijyen artlar sadece dzgn(laminer) ak Laminer ak nasl oluturulur?Bu ak
ile salanabilir. Ameliyathanelerde ; ameliyat baarmak iin en klasik yntem HEPA
masas, operasyon ekibi ve alet masasnn filtreleri ile havann ortama giriini salayan
bulunduu blgede zellikle en dk mikrop bir tavan blgesi yapmaktr. Bu yntemin
konsantrasyonu elde edilmeye allr. Bunu ilk uygulamalarnda bir takm sorunlar mey-
salamak iin dzgn akl fleme tavanlar dana gelmitir. Bunlar;
gelitirilmitir. Deplacement Flow olarak
da adlandrlan hava datm sistemi ile fle- -Filtreleri tayc konstrksiyonun trblans
nen ultra temiz hava, kirli blgenin havasn olmasna sebebiyet vermesi
iterek o blgede steril hava artlarn salar. -Filtre kadnda homojenlik garanti etmenin
Tek ynl hava akm, gerekten laminer bir zorluu ve bundan dolay sonu lokal hz
hava akm olmamasna ramen genelde pa- deerleri ortalama deerden %20 orannda
ralel akm izgileri boyunca temiz blge da- deikenlik gstermesidir.
hilinde, tek bir ynde tek bir gei yaparak
akan hava olarak tanmlanr. deal olarak,ak Bu sorunlar elimine etmek iin HEPA
hatlarnn kesintisiz olmas gereklidir. Hava filtrelerin alt ksmna zel bir dokuma olan
akndaki personel ve ekipman, akm hatlar- transparant malzeme kullanlmtr. Bu sayede
n arptsa bile belirli bir sabit hz yaklak lokal hz sapmalar azalm ve hz deime
olarak elde edilir. Tm mahalde laminer ak aral son derece sabit hale gelmitir.
oluturmak hem zor,hem de gereksizdir. - Almanya Lberk niversitesinde yaplan bir
nemli olan, ihtiya duyulan alanda laminer testte, 1.20m x 2.40 plenum k ebatlarnda
ak yaratlarak,o blgeyi ultra temiz tutmaktr bir tavan sistemi kullanlm ve hava hz
Dzgn (laminer) ak sistemlerinde hava 0,24 m/sn olarak tespit edilmitir. Dn
modelleri ve hava trblans redksiyonu havasnn %20 si tavana yakn blgeden, %
optimize edilir. Tavan sistemlerinde hava 80 i demeye yakn blgeden alnmtr.
Test iin ameliyat masas plenum altna alan
 PLENUM KUTUSU HEPA FLTRE HAVA GR KANALI
BASIN ODASI

LAMINARIZATOR ASMA TAVAN

PLENUMDAN
HAVA GR

DONUS HAVASI IKII

ortalayacak ekilde yerletirilerek her biri 350 W lk iki ameliyat
lambas altrlmtr. Ameliyat ekibini temsil etmek zere insan
llerinde maket 80 W lk elektrikli bat-taniyelere sarlp ameliyat
masas etrafna gerek durumdaki gibi yerletirilmi ve 40 Wlk
elektrikli battaniyeye sarl bir maket
de hasta olarak kullanlmtr.Kritik blge-lerde hava kalitesini tespit
edebilmek iin N2O gaz izleyici olarak kullanlmtr. Hava-ya
ameliyat ekibi tarafndan yaylan mikrobun en nemli kayna az
olduundan maketle-rin ba yksekliinden ortama N2O verilmi ve
ortamda ameliyat masasnn eitli nokta-larnda gaz konsantrasyonu
lmleri yapl-mtr.
Sonular u ekildedir:
Oluturulan Laminer hava ak ameliyat lambalarnn saa sola
evrilmesi nedeniyle ak alannda grlen bozulma temel olarak
blgesel ve yukar lokal akmlara neden olmakta fakat lambalar
tekrar sabitletiinde ortadan kalkmaktadr. Ameliyat blgesinde
hasta zerindeki hava hzlar 0,1 0,34 m/sn olup sadece ak alan
kysnda 0,5 m/sn deerine ykseldii grlmtr. Hastann
bulunduu yerdeki hava hzlar genel olarak 0,4 m/sn olup bu dzgn
akl sistemlerde normal olan deerlerin altnda bir deer olmaktadr.
zleyici gaz durumu ise; % 3 Ameliyat masas kysnda % 7,2 si
ekibin blgesinde, % 7,5 u ara gere masasnda % 66,3 68,5
Laminer ak blgesinin hemen dnda, % 81,9 u ortamn iyice d
blgelerinde ol-duu gzlenmitir (yaylan gazn % leri ola-rak).
Ameliyathaneler iin tecrbelere gre gerekli minimum besleme
havas miktarnn 2.400 m3/h olduu belirlenmitir. Standartlarda
ise ameliyathanelerde en az taze hava miktar 1.200 m3/h olarak
belirtilmise de anestezik gaz ve dier oluabilecek toksik gaz
emisyonlarndan dolay uygulamada % 100 taze hava kullanm
yaygndr. Plenum tavandan k hzlar 0,3 m/sn ile 0,45 m/sn
civarndadr. Hzlarn bu kadar dk olma-snn temel iki sebebi
vardr. Hasta ve doktor ekibinin rahatsz olmamas ve debinin ok
byk deerlere ulamamasdr.
SONU
Hastaneler ve zellikle ameliyathane iklim-lendirme tesisinin asl
nemli grevi, teknik konfor artlarnn yerine getirilmesinin yann-
da, hijyen konusuna mutlaka dikkat edilerek ve hava sterilizasyonun
tam ve mkemmel bir ekilde salanmasdr. Trkiyede artk
hastanelerde salkl ortamn yaratlmas iin her trl abann
gsterilmesi gerekmektedir. Gnmzde toplumlarn medeniyet
seviyeleri insana ve insan salna verilen deerle l-lmektedir.
Normal havada 500 CFU/m3 olan mikrop konsantrasyonu Laminer
akml bir havalandrma sisteminde yara civarnda yaklak olarak
10 CFU/m3e dmektedir. Bu ekilde, hastann enfeksiyon kapma
riski ciddi oranlarda d gsterir. Ayrca bu sistemle istatistikler
gstermitir ki hastann ameliyattan sonra iyileme sresi ksalm
ve antibiyotik kullanm ciddi oranlarda azalmtr.
REFERANSLAR
- A.L.Moller; International standards for the design of
cleanrooms in W. White, Cleanroom Design,1991,s121-162
- Anon., ISO Memento 1998, International Organisation for
standardisation, Geneva,1998.
- Alman normu DIN 1946-Ksm 4 1989
- Do. Dr. Taner zkaynak, Temiz oda tasarm ve klima
sistemleri, 1994
- Dr. Hans H. Schicht Towards global cleanroom technology
satandards,2000

Bora Trkmen
1975 ylnda Ankarada dodu. 1998 ylnda Dumlupnar nv. Makina Mhendislii Blmn tamamlad. 1998-1999 yllar
arasnda MTEK Makina da grev yapt. 1999 tarihinden bu yana GNKA Klimada Hijyen ve Laminer Flow departman
sorumlusu olarak grev yapmaktadr. Bu konuyla ilgili bir ok niversitede seminerler vermitir. ngilizce bilmektedir.
Hijyenik Ortam Klima Santrallar ve Kanal
Sistemlerinde Aranan zellikler
F. Taner zkaynak; Prof. Dr. Mak.Yk.Mh.
TTMD yesi
damar kabul edilmeli ve buna gre titiz dav- kullanlacak ise, bunlarn da kolay temiz-
ZET ranlmaldr. Son yllara kadar, lkemizde lenebilir ve dar ekilebilir konstrksiyonda
Hijyenik ortamlar veya genel anlamda birok imalat ve uygulayc tarafndan hij- paslanmaz sa veya plastikten mamul olmas
temiz odalarda kullanlan klima yenik ve temiz oda klima santral denil- istenir. Youma tavalar paslanmaz sa veya
santrallar ve kanal sistemleri zel tasarm, diinde, maalesef standart klima uygulamala- benzeri malzemeden yaplm, iinde su kal-
imalat ve montaj gerektirir. Klima santral- rndan farkl olarak tek yaplan ey, santral mayacak ekilde eimli, kk santrallerde
lar tasarmnda ama kolay temizle- ilerinin paslanmaz sac kaplanmas ve kanal- bir, byk santrallerde ise en az iki yerden
nebilir, bakteri remesine uygun girinti larn da paslanmaz sadan yaplmas olmu- sifonlu youma veya tahliye ngrlmelidir.
knts bulunmayan, her elemanna tur. Ancak hzla gelien, yenilikleri ok yakn- Nemlendirme gerekiyorsa yine tercihen bu-
eriilip temizleme imkan veren bir yapdr. dan takip etmeye balayan tesisat sektr harl nemlendirici kullanlmal, yok eer su
Santral ayrca konstrktif olarak muka- ksa srede hijyenik ve temiz oda sistem- pskrtmeli ykayc tip kullanlacaksa mu-
vemet, szdrmazlk, sl ve akustik ses yut- lerinin en kk cvatadan balayarak imalat, hakkak srekli tama ngrlmeli, ultraviole
ma zellikleri asndan EN 1886 nerilen montaj ve iletmesine kadar kendine zg lamba bulunmaldr. Havuz suyundaki
klaslar salayacak ekilde tasarmlanma- bir felsefesi olan ok hassas bir kavram ol- patalojik olmayan bakteri miktar 1000 cfu/ml
ldr. Kanallarda da yine temizlik kural- duunu anlamtr. (koloni-birimi/ml) amayacak ekilde
larna her aamada uyarak,SMACNA ve devaml kontrol edilmeli, 100 cfu/ml anca
EUROVENT Standartlarna gre kaaklara Klima santrallerinde aranan zelliklerin sistem temizlenmelidir. Ultraviole sterilizas-
kar nlem alarak imalat ve montaj yapl- banda, santral iinde mikroorganizmalarn yon kullanldnda ozon kmadndan ve
maldr. veya kirlilie neden olacak birikintilerin olu- bununmahale gitmediinden emin olun-
masn nlemek iin yzeylerin przsz, maldr. Benzer ekilde, insan sal asn-
Ahu and Duct Design For Hygienic girinti kntsz, kolay temizlenebilir olmas dan zararl olabilecek dezenfektan veya katk
Systems gelir. rnein klasik santrallerde bulunan maddeleri havuz suyu veya santral iinde
ABSTRACT panel tutturma cvatalarnn ierden kmas kullanlmamaldr. Nemlendirici ksndaki
AHUs for hygienic applications or in other veya arkalar temizlenemeyeceinden panel- bal nem maksimum %90 olacak ekilde
words for cleanrooms requires special lerin kelerde ierden balanmasn salayan kapasite tayin edilmelidir.
attention during the design, manufacturing balant paralar katiyetle istenmez.
and erection stages. The main goal in the Santral taze hava giriinde yay geri dnl
design of AHUs for hygienic applications Paneller, ift cidarl olmal, tercihen i cidar- motor tahrikli, contal, kapal tip tahrik meka-
is ease and accessibility for cleaning and larda taban sac paslanmaz, dier yzeyler nizmal szdrmaz bir damper bulunmal ve
smooth surfaces inside the unit to prevent galvaniz veya paslanmaz sac olmaldr. Pa- herhangi bir elektrik kesintisinde veya cihazn
accumulation of dirt and microorganisms. nelleri birbirine balayan kapal tip ke pro- durdurulmasnda santraln d ortam ile iliki-
Mechanical performance of the AHUs in filleri dahil santralde oksitlenecek, korozyona sini kesmelidir. Ayrca tercihan santraldeki
terms of mechanical strength, thermal urayacak veya sterilizasyondan zarar gre- besleme fanndan sonra pozitif basn tara-
transmittance, acoustic insulation, body bilecek malzemeler kullanlmamaldr. Klima fnda, ortamda istenen temizlik klasna gre
leakage and filter leakage should also be santralnn btn blmlerinde temizlik ve bir filtre bulunmaldr. (EU9-EU10 gibi).
guaranteed by EN 1886 standard. Same kontrol amac ile ulaabilmek iin bakm ka- Ayrca santral iinde bulunan elemanlarn1.,
hygienic rules should be applied to duct plar bulunmal, bulunamayan yerlerde ise 2. ve 3.kademe filtreye gre yerlerine dikkat
manufacturing. Ducts should be manufac- ekipman dar karlabilmelidir. Fan hcresi, edilmelidir. rnein susturucu konulacak ise
tured according to SMACNA and filtre blm, nemlendirme hcresi ve sout- d hava tarafndaki 1. filtreden sonra, besle-
EUROVENT standards with special care ma serpantini blmlerinde gzetleme pence- me tarafndaki ise 3. filtreden nce olmaldr.
taken for leakage. resi ve aydnlatma lambas bulunmaldr. Ayrca susturucularn dolgu maddesi yzeyle-
Kullanlacak ekipmann zelliklerine gelince, rinden tanecik yaylmamas iin, anmaya
Giri ve Ana Metin fanlar tercihen seyrek kanatl veya serbest dayankl, su geirmeyen, rmeyen sentetik
Hijyenik ortamlarda veya daha genel anlamda fan, tamamen galvaniz sacdan mamul veya bir maddeye ek olarak perfore sac veya plas-
temiz odalarda kullanlan klima santralleri epoksi boyal, kzaklar zerinde dar tik ile kaplanmalar istenir.
ile hava datm kanallarnn imalat ve karlabilir tip olmaldr. Soutma serpan-
montaj konuyu bilen, ihtisaslam firmalar tinleri seyrek hatveli (>2.1mm), bakr boru, Buraya kadar sraladmz zellikler daha
tarafndan yaplmaldr. Bu tr iletmelerde alminyum kanattan mamul, su giri-k ziyade hijyenik ve temiz oda klima santral
klima santral sistemin kalbi, kanallar da atar borular izoleli olmaldr. Damla tutucu tasarm ve iletmesine ynelik aranan
zellikleri kapsamaktadr. Bir de santraldan
istenen konstrktif zellikler vardr. Bunlarn
banda dardan santral iine istenmeyen
hava ve mikroorganizmalarn girmesini veya
ierdeki artlandrlm temiz havann dar beklenir.
kamasn nlemek iin szdrmazlk gelir.
Bu tip santralli sistemlerde genellikle 3-4
kademe filtrasyon gerektiinden fann statik
basnc ok yksektir (1500-2500 Pa) ve bu
nedenle, santral gvdesinden de belirli
mukavemet deer istenir. Ayn zellik, zaten
gvde szdrmazl iin de gereklidir. Gvde
mukavemeti yeterli olmayan santral, iletme
esnasnda yksek basn nedeni ile ierek
veya negatif basn nedeni ile gerek,
panellerden hava kaaklarna neden olabilir.
Dier bir zellik de filtre erevelerinin
szdrmazldr. stediiniz kadar hassas
filtre kullann, ereveler szdrmaz deilse,
bilhassa hijyenik ve temiz oda uygula-
malarnda btn emekler boa gider. Santraln
ses yutma zellii de nemli bir zelliktir.
Yksek basnlarda alan fanlar, bu basn-
lar ancak yksek devirlerde salayabilirler.
Yksek devir ise arzu etmememize ramen
ses iddetini arttrr. Bu nedenle santral panel-
lerinden yksek ses yutma zellii de istenir.
Bilhassa bina iine veya yaanan mahallere
yakn konulan santrallerde bu ok nemlidir.
ounlukla bu cins tesislerde kanallarn
mmkn olduu kadar ksa, yani santraln
mahale yakn konulmas istendiinden bu
durum kanlmazdr.
Santral gvdesinin sl zellikleri de baz du-
rumlarda nem kazanabilir. Santral gv-
desinden olabilecek s kazanc ve kayp-
larnn makul deerlerde tutulabilmesi iin
toplam s gei katsaysnn belirli deerler
arasnda kalmas ve ayrca youmalar nle-
mek iin, bilhassa ok nemli ortamlarda bulu-
nan veya havay ok dk scaklklara kadar
soutan (810C) santraller iin, konstrksi-
yonda s kprlerinin minimum mertebede
olmas istenebilir.
Btn bu konstrktif zellikler 1998 ylnda
Avrupa Standartlar Komitesi tarafndan
karlan DIN EN 1886 nolu Avrupa
normunda klima santrallarnn mekanik per-
formans olarak deerlendirilmitir. Yukarda
sylenenlerin nda kesin bir kural olma-
makla beraber hijyenik ve temiz odalarda
kullanlan klima santrallarnda gvdenin
mekanik mukavemetinin 2A, gvde szdr-
mazlnn B, filtre kaaklarnn F9, gvde
sl yaltmnn T4 veya daha iyi, s kprs lerden emecei mikroorganizma veya kimya-
faktrnn ise TB3 veya daha iyi olmas
beklenir. Ses yutumu asndan da genellikle dan tehlike arz eder.
santraln nereye konaca, kullanlan fann Kanallarn szdrmazl ile ilgili Amerikan
zellikleri nemli olmakla beraber 250 Hz SMACNA, Avrupa Birlii, EUROVENT 2/2,
de 22-25 db veya st snm salanmas Alman DIN V 24194 ve ngiliz DW142
standartlar bulunmaktadr. Btn standartlar
da ayn denklem kullanmasna ramen, farkl
Hijyenik ve temiz oda sistemlerinde kulla- notasyonlar kullanmlardr. Avrupa Birliine
nlan hava datm ve toplama kanallar girmeye hazrlanan Trkiyenin uymas
tasarm, imalat ve montaj aamalarnda ok gereken ve piyasada genellikle uygulanan
daha fazla ihtimam gerektirir. Kanallarn EUROVENT 2/2 standarddr.
oksitlenmemi ve iyi korunmu galvaniz sa
veya paslanmaz sadan tercihen fabrikasyon EUROVENT 2/2 standardna gre kanal-
usul flanlarla monte edilecek ekilde imal lardaki szdrmazlk iin A,B ve C olmak
edilmi olmas gerekir. Kanal imalatnda zere klas tanmlanmtr. Buna gre kanal
dikkat edilecek hususlar ok detayl olarak iindeki statik basncn P (Pa) olduu bir
K.Varol (7) ve Issan alma No: 158 (8) kanaln d yzeyinin bir m2 sinden msaade
tarafndan anlatlmaktadr. Sevkyat, montaj edilebilir maksimum hava kaa (l/s) olarak
aamalarnda kanal ierisine toz, bcek vs. Tablo-1deki formllerle hesaplana
girmemesi iin kanal balar devaml bilmektedir. Bu standartlarn gzel bir kar-
alminyum folyo veya selofan film ile kapal latrlmas K.Varolun TTMD dergisindeki
tutulur. Kanallar mmkn olduu kadar ksa makalesinde verilmitir (7). Bu formllere
olmal, fleksibil balantlarn boyu maksi- gre kanal ii statik basnca gre her bir klas
mum 2 m ile snrl tutulmaldr. iin msaade edilen maksimum debi kaak-
lar ekil-1de grafik olarak grlmektedir.
Kanallarda aranan zelliklerin banda Bu klaslar iinden hijyenik ortam klima sis-
szdrmazlk gelir. Szdrmazlk salamann temlerinde kullanlan genellikle B ve C klas-
amac btn klima sistemlerinde geerli olan, dr. rnein DIN 1946/4 bir ameliyathane
artlandrlm havann kamasn nleyerek sistemi basma havas kanallar iin minimum
enerji sarfiyatna engel olmak, arzu edilen klas B ngrrken, bir ila fabrikas klas
yere, arzu edilen basnta havay sevk edebil- 10.000 bir sahaya hizmet eden basma kanalla-
mek ve kaak sonucu oluacak grlty rnda klas C talep edebilmektedir. EUROVENT
2/2 de tavsiye edilen maksimum test basnc
TABLO-1 EUROVENT 2/2 ye Gre
kanal iletme ortalama statik basncn geme-
Kaaklar mek koulu ile klas B iin 1000 Pa, klas C
Klas Hava kaa (maks.) iin ise 2000 Pa dr. Test iin genellikle
[l/s] ekil-2 dekine benzer bir cihaz kullanlr.Bu
0.65 cihaz frekans kontroll bir fan, fan knda
A 0,027 P 0.65 diyaframl bir debi ler ve kanal basncn
B 0,009 P 0.65 lmek iin bir manometreden olumaktadr.
C 0,003 P Test edilecek kanal, ak yerleri krlenerek
sistemden ayrlr. Her testte kanal yzeyinin
nlemek kriterleri saylabilir. Hijyenik klima minimum 10 m2 olmas istenir. Kanal iin-
sistemlerinde genellikle kanal sonunda bu- deki statik basn, iletme statik basncna
lunan HEPA filtrelerin neden olduu yksek karlarak 5 dakika bu basnta bekletilir.
basn dleri nedeni ile kanal ii statik Basn stabil hale gelince okuma ya-
basn yksektir. Dolaysyla kaak problem- plr.Kaak miktar msaade edilenin zerinde
leri ok daha fazla nem kazanr. Ayrca hij- ise gerekli onarmlar yaplarak kanal szdr-
yenik ve temiz oda klimasnda ok nemli mazlk kriteri salanana kadar testler tekrar
olan mahaller aras basn fark oluturma edilir.Her ne kadar EUROVENT2/2
kriterini de kaaklar dolaysyla yerine getir- de kanallarnn belirli yzdesinin testi art
mek ok zorlar. Bina boluklarnda kaak- koulsada,hijyenik klima sistemi uygula-
lardan dolay oluacak pozitif basnlar pasi- malarnda,iin hassasiyeti dikkate alnarak
fiye etmek iin DIN 1946/4 de kaan 3 genellikle kanallarn tamam test edilir. Daha
kat kadar aspirasyon nerilmektedir. Dn sonra EUROVENT 2/2de rnei verilene
kanallarnda oluacak kaaklar ise yukarda benzer bir tutanak hazrlanarak iveren ve
saylan mahsurlarn dnda, getii mahal- yapc firma tarafndan karlkl imzalanr.
Grld gibi hijyenik veya genel olarak
sallarn birbirine karmasna neden olacan- temiz oda klima sistemleri ok zen
gerektiren sistemlerdir. Ancak iin bandan
balayarak bilinli tasarm, imalat ve montaj
ile baarya ulalabilir. Yaplacak basit hatalar
bir rnn tamamnn atlmas yannda, insan
hayatna dahi mal olabilir. Son yllardaki
tesisat sektrndeki gelimeler ile bu konuya
verilin nem gelecek asndan ok se-
vindiricidir. Temennimiz, konunun neminin
resmi kurulularca da kavranp ayn has-
sasiyetin gsterilmesidir.
REFERANSLAR
1) European Standard EN 1886, CEN, May
1998.
2) Recommendation Concerning Hygienic
Aspects in Air Handling Units
Eurovent/Cecomaf May 2000.
3) HVAC Air Duct Leakage Test
Manuel,SMACNA, 1985.
4) H VA C D u c t C o n s t r u c t i o n
Standards,SMACNA, 1995.
5) Heating, Ventilation and Air Conditioning
HVAC Systems in Hospitals, DIN 1946/4,
1989.
6) Hygienic Standards for Ventilation and
Airconditioning Systems Offices and
Assambly Rooms, VDI 6022, 1998.
7) Hava Kanal Kaaklar ve Testleri,
K.Varol,TTMD Dergisi Kasm - Aralk 2000
8) Klima - Havalandrma Tesisat, Issan
almalar No:158, 1997.

ekil -2 Kanal Sizdirmazlk Test Cihaz

ekil -1 Eurovent 2/2 ye Gre Kanal Szdrmazl

F. Taner zkaynak
Liseyi Robert Academyde okuduktan sonra 1971 de .T..de Y.Makine Mhendisi, 1974 de A.B.D. Lehigh niversitesinde
Doktor, 1981de Doent,1995de .T..Makina Fakltesinde Profesr olmutur. retim yelii yannda A.B.D.de General
Elektrik (GE), Amerikan Atom Enerjisi (AEC) ve Enerji Aratrma Merkezi (ERC) gibi kurulularn eitli projelerinde grev
almtr. 1983 - 1991 yllar arasnda Tetisan firmasnda genel mdr ve ortak olarak endistriyel ve temiz oda klima sistemleri,
kurutma, atk s kazanlar,pnomatik transport, artma gibi eitli konularda proje ve tahhtleri ynetmitir.
Halen .T..Makina Fakltesinde ksmi statde retim yeliini srdrrken Tetisan Ltd.irketinde yneticilik yapmaktadr.
Evli ve iki ocuu olan Prof.Dr.F.Taner ZKAYNAKn eitli konularda yaynlanm 30u akn makale ve kitab bulunmaktadr.

Yzlerce, binlerce FFU kullanlan bir tesiste,
bir veya birka nitenin arzalanmas odann
temizlik snfn etkilememektedir. Bir dizi
arzann potansiyel bir problem yaratacak
ekilde ayn alanda meydana gelme olasl
ok ekstrem bir istisna olmaktadr. Enerji
tasarrufu asndan bakldnda, almayan cevab nedir? Pratik olarak, motor mr
blgedeki birka nitenin kapatlarak o zonun
kullanma kapatlmas ok kolay olmaktadr.
Bir tesisteki ihtiyalar ve kullanmlar dei-
tike, FFUlerinin yerlerinin deitirilmesi
herhangi bir kanal tadilatna ya da zel bir
montaj iiliine gerek kalmakszn kolayca
yaplabilmektedir. Gerektii takdirde bu
niteler aydnlatmalarla ya da bo panellerle
deitirilebilmektedir.
Negatif (basnl) Plenyum Tasarm
Odann temizoda snfnn gelitirilmesi
gerektiinde sadece FFU ilavesi ile daha
hasas temizoda snflar salanabilmektedir.
Tersi durum iinse baz FFUler azaltl-
maktadr. ok daha kat koullar istendiinde
FFUlerindeki HEPA filtreler ULPA filtrelerle
deitirmektedirler. Tesisin kurulutaki ilk
uygulama amac deiir ise, FFUleri kendi
balarna alabilir niteler olduklarndan
kaldrlp depolanabilirler ve baka bir
kullanm frsatna kadar saklanabilirler.
Negatif Plenyum Fan/Filtre
(odaya gre) niteleri
6. Servis verilebilirlik
Tm bu kazanlara ramen nitenin
zerindeki motorun servis ihtiyac veya
deitirilme ihtiyac nasl karlanacaktr?
Motorun beklenen mr ve ne kadar
kolaylkla deitirilebilecei sorusunun
alma grlt seviyesi o mahaldeki tm
kesinlikle bir problem olmamaktadr. Uygun
artlarda altklarndan (start/stop yorulmas
yok, yataklara zarar verecek toz paracklar
yok, scaklk ekstremleri yok) FFU motor-
larnn beklenen mrlerinin 100.000 saat-
ten (12 yl) daha fazla olmas olaan d bir
ey deildir. Motora ulalabilirlik iki
yolla salanabilmektedir. Birincisi, baz
niteler motorlarna temizoda ierisinden
filtre ve deflektr plakas kaldrldktan sonra
ulalabilecek ekilde tasarmlanmlardr.
kinci olarak, baz niteler motorlarna
yukardan ulalabilecek yeterlikte boluun
bulunduu ve servis personelinin buradan
ulaabilecei kabul edilerek tasarm-
lanmlardr. Kedi yolu ihtiyacnn en aza
indirilmesi amacyla da FFUlerinin st
ksmlar servis personelinin arln
tayacak ekilde tasarmlanrlar. Bu sayede
niteden niteye baslarak yrnebilir.
Baka bir konu da arzalanan nitenin gvenli
bir ekilde tespit edilme yntemidir. Son
Besleme
Havas
Tavan zgaras
Dn
Havas
Dn Havas
Duvar Boluklar
yllarda ok sayda FFUnin kullanld
yerlerdeki kontrol ve gzetleme ile ilgili
donanm ve yazlm kullanmlar, fark basn
presostatlar ve lokal iaret lambalar
ihtiyacn pratik olarak ortadan kaldrmtr.
FFU zerine monte edilen bir bask-devre
kontrol kart, bir transmitter yardm ile
motordan dn (d/d) sinyallerini alglar. Bu
kart, motor hzn birka kademeli ya da
oransal olarak kontrol edebilecek ekilde
tasarmlanabilmektedir. Bu sayede dengeleme
amacyla nitelerin tek tek uzaktan ayar
yaplabilmektedir. FFU k hava hznn
otomatik olarak llmesi ve motor devrinin
de istenilen debiyi salayacak ekilde artrlp
azaltlmas ile bu ilem gerekletirile-
bilmektedir.
7. Grlt
FFUlerinin yzlercesinin ayn mahalde
kullanld tesislerde nitelerin bileik
grlt seviyesi ne olmaktadr? Bir odadaki
nitelerin grlt seviyelerin toplanmas ile
olumamaktadr. Pratik bir perspektiften
bakldnda, bir grlt seviyesi lme
mikrofonu yaklak 100 ft2 (yaklak 9 m2)
lik alandan etkilenmektedir.
Gnmzde retilen FFUlerinin bir adedinin
desibel cinsinden grlt seviyesi, tavana
monte edildiinde,0,45m/s hava hznda hava
flerken, grlt deerleri HEPA filtrenin
yaklak 750 mm altnda lldnde,
50dbA nn altnda olabilmektedir. Bu da
NC45e karlk gelmektedir.
Grlt iin 100 ft2lik (9m2) bir alan gz
nne alndnda, eer tm tavan filtre ile
kaplanyor ise 12 adet 1200x600mm eba-
dnda FFUnin toplam etkisini hesaba katmak
gerekmektedir. Tm FFUlerinin ayn grlt
seviyesinde alt ve evreden katknn
hesaba katlmad varsaylrsa, km-
latif etki bir nitenin grlt seviyesinin
zerine yaklak 10 dbA eklenmesiyle
bulunabilmektedir. Bylece oda grlt
seviyesi yaklak 65 dbA veya NC60
olmaktadr. Aktr ki, nihai grlt
seviyesini, oda etkisi (odann tasarm),
lmlerin alnd FFUlerinden olan uzaklk
gibi birok faktr oluturmaktadr. Buna
ramen yukardaki yaklam, tm tavan
alannn FFUleriyle kapland tesislerde
alma grlt seviyeleri iin iyi bir yn
gsterici olarak kullanlabilir.
8. Sonu olarak
Fan Filtre niteleri (FFU) birok kk ve
byk sistem uygulamalarnda ok ekici
bir ekilde kirlilik kontrol seeneini temsil
etmeye devam etmektedir. Yksek retim
miktarlar ve rekabet, gemi yllar boyunca
FFU fiyatlarn da uygun seviyelere
getirmitir. Tasarmlanacak olan tesisteki
temiz oda snf/snflar, kullanm alanlar
ve yan artlarn iyi bir analizi ile birlikte
bu seenek de irdelenmelidir.
FAN FLTRE NTELER
TERCH KRTER FAN-FLTRE NTES ZELL KAZAN
lk yatrm maliyeti Dktr lk yatrm masraflar der
Enerji harcamas Dktr letme maliyetleri en az seviyededir.
Servis verilebilmesi Kolaydr. Asma tavan arasndan ya da oda Servis masraflar dktr.
tarafndan servis verilebilmektedir.
Plenyum Asma tavan aras temiz odaya gre negatif Pozitif basnl asma tavanl temiz
basnldr odalara gre daha kk klima cihazlar
kullanlr
Klima sistemi Sadece basnlandrma, stma, soutma, Klima santral, soutma grubu,
nemlendirme amalar ile klima santral kullanlr. otomatikleri, tesisat malzemeleri ok
klmtr. Resirkle santrallerine gerek
kalmamtr.
Asma tavan Negatif plenyum sistemi olduunda, zgara ok pahal tavan zgara sistemi
zgara sistemi sisteminde szdrmazl salamak iin kullanlan kullanlmasna gerek yoktur.
contalarn ok fazla nemi kalmamtr.
Filtre edilmemi hava Negatif plenyum olduundan asma tavandan hava Asma tavan arasndan kirli
by-pass kaa olmas durumunda temiz odadan asma tavan havann odaya gelmesi riski yoktur.
arasna dorudur
Montaj Kolaydr Montaj masraflar dktr.
Arza Odadaki fanlardan bir ya da birka fann Yedekleme maliyeti dktr.
arzalanmas durumunda bile sistem almaya devam eder.
Ekonomik altrma allmayan zonlardaki fanlar kapatlabilir Enerji harcamas drlr
Tesiste deiiklik Fan-filtre nitelerinin yerleri kolayca kaydrlabilir Deiiklik masraflar drlr
olursa?
Havalandrma Sadece primer santrallerin kanallar yaplr Kanal kesitleri, metrajlar ve maliyetleri
kanallar nemli oranda dktr
Temiz odann snf Klima sisteminde deiiklik yaplmakszn FFU Class deiiklik masraflar en dk
deiecek ise ilavesi ya da karlmas gerektiinde HEPA-ULPA seviyededir
deiiklii ile istenilen class salanabilir.
in yapmndan vaz Daha sonra kullanlmak zere saklanp kaldrlabilir lk yatrm masraflar boa gitmez
geilirse?
Motor mr 100.000 saat Deitirme arza-bakm masraflar dktr.
Motora ulalabilirlik Yukardan asma tavan arasndan ya da istenildiinde oda iinden Servis masraflar dktr
ulalabilir
Asma tavanda kedi FFUlerinin zerlerine baslarak yrnebilir.Personel tamaya ok fazla kedi yolu yaplmasna gerek
yollar gerekir mi? uygundur. yoktur
Arzal fann tesbitiFFU zerindeki elektronik kart ile motor almas, arzas, letilmesi ok kolaydr. Otomasyona
nasl? hznn artrlp azaltlmas, bir bilgisayar sistemine balanmas balanabilir
vs. mmkndr
Grlt seviyesi 50dbA (NC45)in altnda Oda etkisi ile daha da der.
Kullanm alan Hem kk lekli hem de byk lekli temiz odalarda Esnek bir kullanm alan vardr.
baar ile uygulanabilmektedir
Filtre deiimi Kolaylkla yaplabilmektedir. Kullanlan filtreler standart Filtre deiim masraflar dktr.
byklktedir.
Filtre kirlenmesi Fanlar hz ayarl olup filtreler kirlendike fan hz artrlmak Debi ayar cihaz masraflar ok dk
durumunda debi dp suretiyle istenen debi ve temiz oda snf salanr seviyededir.
class bozulmaz m?

mer Demirel
1959 ylnda dodu. 1981 ylnda ODT Makina blmnden mezun olduktan sonra 1981-1985 yllar arasnda TSE
makine laboratuvarnda makina mhendisi olarak grev yapt. Askerlik grevini Gn.Kur. Bk. naat Proje Tetkik ve
Kontrol ubesinde makina mhendisi olarak tamamladktan sonra 1986da ALARKO irketler topluluuna katld. Burada
souk depo sistemleri, otomatik kontrol, VAV sistemleri, hijyenik klima sistemleri, merkezi sistem stma soutma havalandrma
ve klima konularnda deiik kademelerde mhendis, ef, mdr olarak grev yapt. 1999 ylnda ALARKO dan ayrlarak
DTK Temizoda, Tesisat, Klima Ltd. ti.ni kurdu. Halen burada temizoda, tesisat ve klima sistemleri konularnda faaliyet
gstermektedir.
Hijyenik Ameliyathane Sistemlerinde Kullanlan
Ekipmanlara Ait zellikler ve Hastane Uygulamala-
rnda Mimari Boyutta Dikkat Edilecek Hususlar
Ali Rza Dalolu, Mak. Mh.
TTMD yesi
ZET
Temiz oda sistemleri uygulamalar son
yllarda lkemizde bata hastanelerimiz-
de ameliyathane klimas olmak zere
hzla yaygnlamaktadr. Resmi ve zel
yatrmlarda bu konu artk standart bir
uygulama haline gelmektedir. Bu yazda
hijyenik ameliyathane sistemlerinde kulla-
nlan ekipmanlarn asgari zellikleri ile
hastane uygulamalar mimari boyutta
incelenmitir. Genel olarak DIN standar-
dna, zellikle DIN 1946 Blm 4e uygun-
luk esas alnmtr.
ABSTRACT
The need for clean room system
Applications in Turkey is growing rapidly
within the last years, especially for the
air-conditioning of operating theatre
suites in hospitals. It is becoming to be
regarded as a standard application in
both private and official investments. In
this article, minimal requirements for
HVAC systems equipments used in hygienic
operating theatre suites and the
architectural aspect of these applications
are discussed.
The DIN standards, especially DIN 1946/
Section 4, is taken as the main reference
point in this discussion.
Giri
Ameliyathanelerde hijyen;
a) Ameliyathane ve yan hacimlerin
uluslararas standartlara uygun olarak
projelendirilmesi,
b) Bu projelerin, konusunda uzman ekipler
tarafndan uygulanmas,
c) Kurulan sistemin, iyi eitilmi ekipler
tarafndan bakm ve iletmesinin
yaplmas ile salanr.
Dolays ile bu konuda da (tasarm, uygula-
ma ve iletmede) kullanlan ekipmanlarn
ilev ve zelliklerinin iyi bilinmesi gerekmek-
tedir.
Minipleat Filtre (ikinci kademe filtre)
Filtre elemanlar EUROVENT 4/5, DIN
24185 standartlarna uygun olarak EU-9
snfna haiz olmaldr. Nem ve scakla
dayankl yksek kaliteli selloz ve fiber
glass plakalardan meydana gelmi olan
minipleat filtre elemanlar santral iine
montaj iin galvanizli sac veya plastik
malzemeden imal ereveye haiz olmaldr.
Test sertifikasna haiz olmaldr.
Yuval Hepa Filtre (nc kademe
filtre)
Hijyenik sistemlerde Laminar Flowlu
ameliyathane mahalleri dndaki DIN 1946
Blm 4 normunda belirtilen mevcut Class
I blgelerde hava datm hava terminal
kutular vastas ile yaplmaktadr. alma
artlarnn incelenebilmesi iin cihaz zerinde
diferansiyel manometre balant ular yer
almaldr. S snf filtre giriinde test aerosolu
tatbik etmek zere nozullar bulunmaldr.
Hepa filtrelerin oturaca yuvalar DIN 1946
Blm 4'de belirtilen zelliklerde hava
szdrmaz olmaldr. Bu szdrmazln
llmesi iin zerinde test dzenei
bulunmas tavsiye edilmektedir. Kutunun ii
dezenfekte edilebilir olmal ve dezenfeksiyon
yapldnda dezenfekte malzemelerinden
etkilenmemelidir. S snf hepa filtrelerin
muhafazalar neme dayankl MDF malze-
meden imal edilmi olmaldr. Bir tarafnda
neopren contaya haiz olacaktr. Kullanlan
filtre malzemesi neme dayankl (hidrofobik)
yksek kaliteli cam elyaf kattan olmal,
filtre kad kvrm aralklar zel tekstil
ipleri ile ayrlm ve dayankl elastik zel
malzeme ile muhafazaya iyice yaptrlm
olmaldr. Her bir filtre imalat mteakip DIN
24184 standartlarna gre ayr ayr tip test-
lerinden ve sodyum alevi (NaCl) testinden
geirilerek; zel takviyeli, hasarlara kar
dayankl olarak ambalajlanmaldr. S snf
filtreler sodyum alevi testine gre en az %
99.997 verimde olmaldr. Filtreler DIN
24185 part 1 standardna haiz test sertifikal
olmas tavsiye edilmeli ve filtrelerin herbiri-
nin szdrmazlk testleri ile parack saym
testleri yaplmas salanmaldr.
Lif Tutucu Filtre
Lif tutucu filtreler kolayca ve hi bir alet
kullanmakszn demonte edilebilme zelliine
sahip ve klima sisteminin btn elemanlarn
ameliyat srasnda oluan lif paracklarnn
andrc etkisinden korumak zere ameliyat-
hane deme tarafna monte edilirler. Lif
tutucu filtre metal aksam Cr-Ni paslanmaz
elik veya nonkorozif zellikte olmaldr.
Filtre, silme veya pskrtme yoluyla dezen-
fekte edilebilen yksek lif tutma zelliine
sahip Cr-Ni paslanmaz elik mikro alardan
olumal ve ayn zamanda menfez zelliine
de sahip olmaldr.

Torba Filtre (birinci kademe filtre)

Filtre elemanlar EUROVENT 4/5, DIN
24185 standartlarna uygun olarak EU-5
snfna haiz olmaldr. Kimyasal filtrelerden
veya cam ynnden imal dikili torbalardan
meydana gelmi olan torba filtre elemanlar
santral iine montaj iin galvanizli sac veya
plastik malzemeden imal ereveye haiz
olacaktr. Deiken hava debisi ayar cihaz ve elektrik stc montaj
Deiken Hava Debisi Ayar Cihaz
(VAV Box)
Basma ve emi kanallarna, oda veya zon
baznda hava debisini ve istenen pozi-
tif/negatif basn dengesini salayp, odalar
aras uygun hava akn kontrol altnda tut-
mak ve DIN 1946/4 standartna uygun grlt
seviyelerini (DIN 1946/4 Tablo-2de belir-
tilmitir.) salayabilmek iin VAV kontrol
niteleri genel olarak ameliyathane ve youn
bakm gibi grlt seviyelerinin nemli
olduu mahallerde kullanlr. VAV kontrol
niteleri galvaniz satan maml muhafaza
gvdesine sahiptir. Muhafaza kenarlarnda
tayc ubuklar iin delikler bulunmas
montaj kolayl salayacaktr. Muhafaza
gvdesinden szan hava aknn DIN 24194
normuna ve VAV nitesi muhafazasnn VDI
2083'e gre "TEMZ ODA CLASS 3" ve US
Standard 209'a gre CLASS 100 snfna
uygun olmas tavsiye edilmelidir. VAV
niteleri diferansiyel basn farkna g-re
sabit debi kontrol iin kontrol damperine
tahrik salayacak servomotor ve elektronik
kontrol sistemine sahip olmaldr. Hava debi-
si;kontrol nitesi tipine bal olarak,yaklak
10:1 orannda deiim aralna sahip olmal
bu sayede VAV niteleri sistemin ift devirli
veya frekans kontroll olmas durumunda
da istenen debi aralklarnda alabilmelidir.
Grlt seviyelerini salayabilmek iin cihaz
bnyesindeki susturucularn da belli standart-
larda olmas tavsiye edilmedir. (DIN 4102
gibi) VAV kontrol niteleri kontrol damperleri
DIN 1946/4 normuna uygun hava szdrmaz
nitelikte olmal ve bu sayede klima sisteminin
durmas veya elektrik kesilmesi durumunda
VAV kontrol niteleri otomatik olarak
kapanarak bina ierisindeki havann hijyenik
kalitesini bozacak ekilde kanallardan hava
akn nlemelidir. Cihazlarn alma Part 4 standardnn ngrd sterilite
scaklnn 10-50C aralnda olmas yeter- deerlerini salamaldr. Laminer Flow
lidir.
Sabit Debi Ayar Cihaz (Volume Reg-
latr)
Havalandrma sistemleri basma ve emi
Sabit debi ayar cihaz ve shut off damper montaj
kanallarnda kullanlan ve otomatik olarak flemede hava dalmn salayacak, ps-
alan, deiken hava debisi ayar cihazlar krtme ve silme yoluyla dezenfekte edilebilir
gibi zon baznda hava debisini ve istenen rmeyen ve atee dayankl mikro alardan
pozitif/negatif basn dengesini salayp, imal edilmi geirme zelliine sahip
odalar aras uygun hava akn kontrol altnda zel hava datm elemanna (laminarizatr)
tutmak iin kullanlan, grlt seviyesi VAV
sahip olmaldr. Basn kutusu giriinde ol-
kontrol nitelerine gre daha yksek ve hava
mas gereken "S" tipi filtre yuvalar her trl
szdrmaz zellii olmayan hava debisi ayar
cihazlardr. servis deiim, emniyet ve test durumuna
Sistemin ift devirli veya frekans kontroll sahip olmaldr. Filtrelere laminazatr indiril-
olmas durumunda, ift set noktal damper dikten sonra kolayca ulaabilmeli ve filtre
servomotoru ile tehiz edilmi olmas gerek- deiimi oda iinden rahatlkla yaplabilme-
mektedir. lidir. Laminer Flow niteleri ameliyathane
Cihazlarn alma scaklnn 10-50C pendant lambas balant detayna ve hava
aralnda olmas yeterlidir. datm kutusu hijyenik i aydnlatma siste-
mine sahip olmal ve aydnlatma iin titreim
Hava Szdrmaz Damper (Shut-Off yaratmayacak ekilde elektronik balastl
Damper) fluorescant lamba kullanlmaldr. Yuval
Hava szdrmaz damperler DIN 1946/blm
hepa filtrelerde olduu gibi Laminer Flow
4 normuna uygun ekilde hava szdrmaz ni-
telikte olmaldr. Bu sayede klima sisteminin nitelerinde de montaj sonrasnda filtrelerin
durmas veya elektrik kesintisi olmas duru- szdrmazlk testi ile parack saym testleri
munda bu damperler otomatik olarak kapanr yaplmaldr.
ve kanallardan bina ierisindeki havann hij-
yenik kalitesini bozacak ekilde hava ak Susturucu
olumas nlenir. Klima santral iinde kullanlacak olan sustu-
Cihazlarn alma scaklnn 10-50C rucu elemanlar (kulisler), galvanizli elik
aralnda olmas yeterlidir. ereveli ve kaya yn dolgulu olmal ve bu
kaya yn rme ve neme kar direnlen-
Laminer Flow niteleri dirilmi ve parack uumasna kar zel
Ameliyathanelerde operasyon masasnn tam
bir elyaf ile kaplanm olmaldr.
zerinde tavana monte edilecek olan Laminer
Flow niteleri dezenfeksiyon, montaj, bakm
ve servis kolayl salayacak ekilde dizayn
edilmi olmal ve ameliyat masasnn zerin-
de yara etrafnda pozitif basn yaratarak
masa etrafndan yaraya doru oluacak hava
akmlarn nlemelidir. Laminer Flow
niteleri DIN 4799 standardnn ngrd
kirlenme derecesi deerlerini ve DIN 1946
nitelerinin DIN 4799 sayl Alman Standar-
dna uygunluk belgesine sahip olmas tavsiye Laminer Flow
edilmelidir.
Hava datm kutusu paslanmaz elik malze- Kanal tipi elektrikli stclar
meden imal edilmeli ve szdrmaz olmaldr. Ameliyathanelerde tasarm scaklndan
farkl olarak operatrn insiyatifinde mahal
scakln ihtiyaca gre arttrmak iin kullan-
lan kanal tipi elektrikli stclarn,paslanmaz
elikten imal edilmesi, kademeli olmas (ma-
hal scakln birer veya ikier derece arttra-
bilmek iin) ve limit termostatl olmas tav-
siye edilmelidir.
Hastane uygulamalarnda mimari bo-
yutta dikkat edilecek hususlar :
Class I odalar ayn yere, blgeye toplanma-
ldr.Class-I ve Class-II oda tanmlar DIN
1946/4 Alman Normu Tablo-2de belirtilmi-
tir.(Class-I odalarda kademeli filtrasyon,
Class-II odalarda ise iki kademeli filtrasyon
gerekmektedir.) Ayn ekilde Class-II odalar
da ayn yere toplanmal bu sayede,bir blge
ierisinde deiik kalitede hava ihtiyac orta-
dan kaldrlmaldr.
Class I blgeye giriler mmknse tek bir
noktadan olmal, Class-II blgelerden Class-
 UF ve shut off damperi montaj

I blgeye girilerde hava kilitleri (air-lock) antistatik dezenfekte edilebilir, malzemelerle

oluturulmaldr. Bylece Class-I blgeye
giriler kontrol altna alnmaldr.
Class I blgeye airlocktan girilerde gnlk
giysiler ile zel giysilerin deitirilecei
soyunma odalar bulunmaldr.
Class I blgenin d cephelerinde pencere
bulunmamaldr. Eer pencere kullanlmas
zorunluluk ise, bu pencereler almaz, szdr-
maz, ift caml duvarlar ile sfr yzey ol-
maldr.Bunun yansra sprgelik, denizlik
gibi bakteri remesine yol aabilecek girinti
kntlar olmamaldr.
Class I blge ierisindeki tm kaplar
dezenfekte edilebilir malzemeden olmal ve
mmknse kendiliinden kapanabilme
zelliine sahip olmaldr.
Class I blgedeki asma tavanlar szdrmaz
olmaldr.
Class I blgedeki duvarlar antibakteriyel,
kaplanmaldr.
Class I blge demeleri antibakteri-
yel,iletken, dezenfekte edilebilir malze-
melerle kaplanmaldr.
Duvar , tavan ve deme birleimleri yuvarlak
olmal ve bylece kolaylkla temizlene-
bilmelidir.
Genel olarak asma tavan arasnda kalan
odalar aras havalandrma kanal gei-
leri, odalar aras hava ak prensiplerinin
salanabilmesi asndan szdrmaz olmaldr.
Ameliyathaneler mmknse d duvara cep-
heli olmamal, i blgede kalacak ekilde ta-
sarlanmaldr.
REFERANSLAR:
DIN 1946/4 Hastanelerde stma, hava-
landrma ve klima sistemleri
Hepa filtre kutu montaj

Ali Rza Dalolu

Orta remini Mersin Tevfik Srr Gr Lisesinde, lisans eitimini ise ODT Makina Mhendislii blmnde tamamlamtr.
Halen Alarko Carrier San. Tic. A. Ankara Blge Mdrlnde almaktadr.
Hijyenik Havalandrma Sistemlerinde Kullanlan
Kanal Ekipmanlar
Menfezler
Cumhur Altnolu; Mak. Mh.
TTMD yesi
ZET:
DIN 1946/4 standartalarna gre, Hijyenik
havalandrma sistemlerinde hava hareket-
lerinin kontrol altna alnmas gereklidir.
Balca sistem malzemeleri,
1. Menfezler
2. Hepa Filtre Kutular
3. Hepa Filtre
4. Motorlu Szdrmaz hava damperleri
5. Debi Kontrol niteleri
6. Hijyenik Kanal tip elektrikli stclar
7. Yangn damperleri
Duct Equipments in Hygienic Airflow
Systems
ABSTRACT :
Main equipments are:
1. Diffusers
2. Hepa Filter Box
3. Hepa Filter
4. Air tight damper with motorised
5. Volume control Unit
6. Hygienic electrical heater for air duct
7. Fire damper
1.1. Mahal iindeki temizlik snfnn
dalm
Kark akml hijyenik havalandrma sistem-
lerinde, mahal iindeki temizlik derecesinin
tm mahalde eit olarak dalmas istenir.
zellikle Ameliyathane iinde havann ulaa-
mad kirli blgeler kalmamaldr. Bu blge-
lerde hava iindeki tanecik / partikl miktar
artacandan enfeksiyon riski yksek bir or-
tam oluacaktr.
Swirl Difzrler
ekil 1 de grld gibi, Swirl (daire-
sel/girdapsal atl) difzrler zel olarak ta-
sarlanm kanatk yaplar sayesinde men-
fezden kan havaya girdap hareketi kazan-
drrlar.
Bu hava hareketi sonucunda:
Ameliyathane iindeki her blgede hava ha-
reketi oluturulur ve mahal iindeki temiz-
lik derecesi her blgede ayn olur.
flenen hava ile mahal havas hzla kararak
hava hz ve mahal iinde scaklk farklar
azaltlr.
Grlt deeri flenen hava debisi ile orantl
olup, her bir menfezden flenen hava debisi
sonucunda oluacak grlt deeri DIN 1946
blm 4 tablo 2 deerleri amayacak miktarda
olmaldr.
2. Hepa Filtre Kutular
Hepa filtre kutular nemsenmemesinin ak-
sine, havalandrma sistemindeki en nemli
paralardan biridir.
1. Kutu hava kanallar ile olan balanty,
2. Hepa filtrenin szdrmaz bir ekilde mon-
tajn,
3. Difzrn asma tavana uygun montajn, iinde katlarn birbirine demesini engel-
4. Havann filtre arkasnda toplanp, homo-
jen olarak filtre zerinden akmasn sa-
lar.
Hepa filtre kutularnda dikkat edilmesi
gereken en nemli zellik, Hepa filtre contas
ile kutu montaj erevesi arasndan hava ka-
ann olmamasdr.
Hepa filtre ahap erevesi zerindeki conta
hava geli ynnde olacak ekilde kutu
iindeki yuvaya monte edildikten sonra, zel
olarak tasarlanm sktrma cvata ve paralar
ile filtrenin ahap erevesi sktrlmaya
balanr. Drt keden eit olarak sktrlan
filtre ereve ile kutu iindeki zel oturma
erevesi arasnda skan conta gerekli oran-
da ve eit ezilerek kesin szdrmazlk sala-
maldr.
3. Hepa Filtreler
0.3 mikron boyutundaki tanecikler iin DOP
testi sonucu min. verimlilii % 99,97 olan
filtrelerdir (ekil 4).
Filtreler salam bir ereve (tahta, galvaniz
sa veya alminyum ) iine monte edilmi
kuru tip cam elyafndan olumu filtre ka-
dndan olumaktadr. Filtre kad ereve
leyecek ayrc malzemeler ile birlikte

1.2. Mahal iindeki scaklk dalm

Ameliyathane personelinin daha verimli a-
labilmesi, konfor artlarnn yksek dere-
cede salanmas ile doru orantldr.Mahal ekil 1
iindeki scaklk farknn dey dalmda
metre bana 2 K deerini amamas gerek-
lidir. Personelin ayak seviyesi ba seviyesi
arasndaki scaklk farknn 2-3 K deerinden
yksek olmamas gereklidir. Bu farkllk
deyde olduu gibi yatay da +/- 2 K deerini
amamaldr.

1.3. Mahal iindeki hava hz

Yksek hava hz insanlar zerinde konfor-
suzluk etkisi yarattndan, bir ok standardn
nerdii gibi, personelin bulunduu blgede
hava hznn 0.2 m/sn yi gememesi gerek-
lidir.

1.4. Mahal iindeki grlt deeri

Ameliyathane ve yan mahaller iin grlt
deerleri DIN 1946 blm 4 tablo 2 de belir-
lenmi olup;

Ameliyathane :40 db(A)

Youn Bakm :30 db(A) gibi dk
deerlerde olmaldr.
 ekil 5
ekil 2
ekil 6
Filtre seimimde dikkat edilecek
konular
1- Filtre verimlilii EN779 standartlarna
gre H13 olmal
2- Filtre kadnn alan minimum,
305 x 305 x 78mm/150 mm min. 2,0 m2
457 x 457 x 78mm/150 mm min. 4,8 m2
575 x 575 x 78mm/150 mm min. 7,9 m2
olmal
Hepa filtre belirtilen ebatlar hepa filtre kutula-
rnn ebatlarna ve filtreden geen hava debi-
ekil 3 sine gre deimektedir. Filtre kat alann
ne kadar byk olursa filtre kullanm mr
katlanm ekilde monte edilmitir. Hasta- logaritmik olarak artar.
ne hijyenik havalandrma sistemlerinde kul-
lanlacak filtre tipleri aada listelenmitir. 3-Basn dm,
305x305 x 78mm/150 mm 200 m3/h 250 Pa
457x457 x 78mm/150 mm 400 m3/h 250 Pa
Klima santralnda Mahalde 575x575 x 78mm/150 mm 600 m3/h 250 Pa
2.n filtre 3.Filtre olmal
Uygulama n filtre (Torba filtre) (Hepa filtre)
4. Motorlu Szdrmaz Damperler
Hastane
la gelitirme G4 F7 H13 Hastanelerde klima sistemi yle projelendi-
Temiz oda rilmelidir ki, klima sisteminin durdurulduu
herhangi bir srede rzgar veya baca etkisi
ile, bina iindeki havann hijyenik kalitesini
bozacak ekilde kanallardan hava ak
olmamaldr.
Bu amala kanallara, sistemin durduu zaman
kapatacak ekilde motorlu hava szdrmaz
damperler konulmaldr.
Yukardaki artlar salamak zere hava sz-
drmaz damperlerin hem fleme hem egzost
kanallarnda en azndan aada belirtilen
noktalara monte edilmesi gerekmektedir
(ekil 5).
a) Santral deiik klastaki odalara hitap
ediyorsa, deiik zonlarn kesime nokta-
larna,
b) Santral birka kata hitap ediyorsa, btn
ekil 4 kat branmanlarna,
ekil 7
c) Hijyenistin art kotuu, ayn klastaki iki
oda arasnda havann birbirine kar-
mamas gereken durumlarda, zonlar
arasnda,
d) Oda ile taze hava emii arasna; oda ile
egzost hava at menfezi arasna
Her 3. kademe filtrenin giriine veya paralel
balanm bir seri 3.kademe filtrenin
girilerine sistem alrken dahi filtreye
servis verilecek veya deitirilecek ekilde
hava szdrmaz damperler konulmaldr
100 Pa basn farknda 1 m2 kesitten szan
hava miktar 10 m3/h in altnda ise hava
kanallar kapanm saylr.
Kare/dikdrtgen kesitli szdrmaz damperlerin
kanatklarnn szdrmazl yan ereve ile
de salanmaldr (ekil 7).
5. Debi Kontrol niteleri
Hastanelerde istenilen hijyen standartlarnn
devaml olarak salanmas iin havann steril
odalardan daha az steril odalara ak
salanmaldr.
Klima sistemi tasarlanrken fleme/emi hava
debilerinin uygun ekilde ayarlanmas ile
odalarda pozitif/negatif basn oluturulur
ve aradaki debi fark nceden belirlenmi
yollardan akarlar.
Mahallerde istenen basn farklarnn tam
olarak oluturulmas, flenen ve emilen hava
debisinin her artta kontrol altnda olmas ile
salanabilir.
Hava debisinin kontrol, hava kanallarna
monte edilen debi kontrol niteleri ile
yaplmaktadr.
Debi kontrol niteleri iki ayr yapda
retilmektedir.
a) Mekanik debi kontrol niteleri
b) Elektronik debi kontrol niteleri
5.1. Mekanik debi kontrol niteleri ,
(Sabit debi kontrol niteleri)
ekil 9 da grld gibi, nite iindeki debi
kontrol damperi tam ak konum da bile
hava ak eksenine al bir ekilde durmak-
tadr, bu konumu zel olarak tasarlanm bir
yay mekanizmas salar. Yayn gc hava
debi deerine gre ayarlanabilir.
Hava debisi kk deerlerde ise, yayn ama
gc azdr, nite iinden hava gemeye ba-
ladnda hava dampere al bir eksenle ar-
par ve damperi kapama ynnde hareket et-
tirmeye alr. Yay mekanizmas ise ayar
deerine gre ama ynnde kuvvet uygular.
Bu iki kuvvetin dengelendii noktada nite
iinden istenen/ayarlanm hava debisi ge-
mektedir.Bu tip mekanik debi kontrol nite-
leri hijyenik alanda sabit hava debisinin de-
vaml olarak gereksinme duyulduu yan ma-
hallerde kullanlr.
ekil 9
ekil 10
Dairesel Kanal susturucusu
Debi kontrol nitesi iindeki damperin hava
debisini azaltmak iin kslmas sonucunda
havann gei kesiti azalr ve bunun sonucu
olarak havann getii kesitte grlt dzeyi
ok ykselir. Oluan grltnn mahalle
ulamamas iin debi kontrol nitesinden
sonra hava ak ynnde Hijyenik kanal
susturucular kullanlmaldr.
zel susturucular yksek hava hznda bile
grlt emici yzeylerinden parack kop-
masn engelleyen ve zerinde toz tutmayan
tutmayan zel elyaf ile kaplanmtr
(ekil 10).
5.2 Elektronik debi kontrol niteleri
ekil 11 de grld gibi, elektronik debi
kontrol nitesi, debi lm istasyonu , debi
sensr, elektronik debi kontrol paneli ve
oransal damper servomotorundan olumak-
tadr.
Hava debisi elektronik kontrol sistemi
tarafndan llerek kontrol paneli tarafndan
deerlendirilerek, oransal damper servomo-
torunu konumlandrr.
Bu ekilde hava debisi ok kesin olarak
kontrol edilebilmektedir.
Elektronik debi kontrol nitelerinin debi
deeri kontrol paneline uzaktan mdahale
edilerek deitirilebilir.
Dikdrtgen Kanal Susturucusu
Debi kontrol nitesi iindeki damperin hava
debisini azaltmak iin kslmas sonucunda
havann gei kesiti azalmakta ve bunun so-
nucu olarak havann getii kesitte grlt
dzeyi ok ykselmektedir.
Oluan grltnn mahalle ulamamas iin
debi kontrol nitesinden sonra hava ak
ynnde Hijyenik kanal susturucular kulla-
nlmaldr.
zel susturucular yksek hava hznda bile
grlt emici yzeylerinden parack kopma-
sn engelleyen ve zerinde toz tutmayan
zel elyaf ile kaplanmtr (ekil 12).
ekil 11
ekil 12
ekil 13
6. Kanal tip elektrikli stclar Cumhur Altnolu
Hijyenik havalandrma sistemlerinde ve
zellikle Ameliyathane havalandrma
ekil 14
ekil 15
sistemlerinde her Ameliyathanenin farkl
scaklkta olmas istenmektedir.
Ameliyat cinsine ve ekip elemanlar saysna
gre mahal scakl farkl istenebilmektedir.
Bu scaklk farkll ancak kanallar zerine
konulan ikinci stmay salayan Kanal tip
Elektrikli Istclar ile salanmaktadr.
Hijyenik havalandrma sistemlerinde kulla-
nlan elektrikli stclar zel olarak tasarlan-
mlardr.
1-ekil 13 de grld gibi stclar ince
plakalar eklinde monte edilmitir. Bylece
havann eit olarak snmas salanr.
2-Istc yzey scakl ok dk deer-
lerdedir ve kesinlikle kzarmaz. Bylece ha-
va yanmaz ve kurum olumaz. Kurum
olumas Hepa filtrelerin tkanmasn
salayarak mrn azaltmaktadr.Debi
kontrol iin hava kanalna monte edilen
nitelerin montaj ekil 14 de bir arada gs-
terilmitir.
7- Yangn Damperi
Hijyenik havalandrma sistemlerinde de nor-
mal havalandrma sistemlerinde olduu gibi
Yangn Riski hesaplanmal ve nlemler aln-
maldr.
Bu nlemlerden en nemlisi, kanalarn belli
blmlerine monte edilen ve kanal iindeki
hava scaklnn artmas sonucunda otomatik
olarak kapanan klapesi ile hava akn
durduran yangn damperleri ile scak dumann
veya gazlarn baka bir mahalle ulamas n-
lenmektedir.
REFERANSLAR
Schako Klma Luft
Camfl Flter Gude
Sauter Presure Control System
1987 ylnda Yldz niversitesi Elektrik
Mhendislii blmnden mezun oldu.
Halen MIRA muhendislik LTD TI.
Firmasn ynetmektedir.