Pyoanp Kaan CEMECHIA: JEBPEICKM (HE)YKYC? PYLON KIAJH Vatusepsumem Ceemoe Humsana, Mabapena CEMECHJA: JEBPEJCKH (HE)YKYC? Kpox wunasy uemopujy, apxumexmypa je npesasuuasuia npocmy wamepujanno- “Bynxsjvomanremeany pasar 1 dodujara mauera aan doceracmpyNinypanno-mexmoncKe emeapnocins Hox je apxumexnnypa eco omenomeopsca semappisursio, acnaauene wenmumeme, u npedemaarvata imago mundi, wosexovo cavonownane u nouvare ceca, Hewaecno je nono je woeta da topasu pemuenjexe nmi emnuuxe Heumuteme ‘moxaw 19. 0 20. eexa. Yacinuny, w dase fe munaree Kasuxo ce aprumenmoncro de10 axe oxapakmepucamu Kao .jespejeKo".' Hnax, oxo 1900. codune. viso y Bewy Imaxo 1 y ByOusmeum cy marse odpeditye Bure aodehus apeunrenmu nodjedraxo uumucednumexust 1 ugocemumextn Kpyeostea, «ino onpasdaca Hacmojaibe Ou ce ‘anazueupa ouo wimo ce nasi .jeepejcmeo" y apxumermmypu Konyune pew: cewecuia, apsumermypa, eepeju, uodepmusan, Avempo-Veapexa, Ber. opujenmanean Jacno je natiac, na je ostasanaise noKpeTa i ApXITERTOHERHY clea jeapejckin Gio nperepaxo urTo je craopiuno HsyseTHY oceT-BUBOCT Mehy HejeBpe)iisia a GIL10 HeMy UNTO je ToBeTaHO ca OBOM MaKSHTHOM KOjO} CY Ce AMBALA. HLM je Mpseau, Tpeatoxuo Gux naxaupaiy Gopsryaaunjy. st yMecto HOKy UHaja Na TAINO QAPeIIN UTA wieapeieTBO™ 3HAHH ¥ oIpehagMM apxiTTeKTONCKHM ojMOBHMa, NOcTABHO GN merase Ha apyTie Masur: KaKO cy pas\ntLvarbe, tam u uctopiljeso ucxyeTso ewaxustnosaditx Jespeja yIMUBAT Wa APNUTERTY PY? (Opa tekyctsa monkta nlokacky’ Hese CANGHOCTH Ca HEKYETBUIME APYTHN ETHHTRTIN IH BEPCKUX FpyHa, QUIN CYMITHHCKI HLAM CBeYKYTINO, OHO MPUXAsyje TO m1TO ce oOuajeno eMarpano jeppejexum. Osit WHHIOUN H HeuNOKe KOMBUNANje oSysparajy acnlekte kao m1T9 cy HebesanocT sanoaHeGibe ual AOKAUIY THAN, jewa spera necrannoctn, ckronoct Ka aneTpaKttja. trpa, XHGPLAUTET, XYMOP, TpoTecka, HeKyeTHO y aujactiopH,’ simojeHN WAeHTIMTET, Kao 1 pacer: Wasieby 1 ‘ak ce Ht pacnpawa aa veaNcka apsirreKTypa NOT KAO Nojas KO}U Ce TPA Hinas, 260° ayGoxo yropensewe peauriomocrH, Hexit sajeaNuRH enleNeHTit NoBesy}y AtHore rpae YMeTHNUNOF y'uNIKa HEA@NIENIN Resa 0 MHITaKKY HeKOpAMIYe, A MAK I APNIFTEKTOHCKO ppocrepay pawns nepHoaNa UT OnpaBsaHa FOKOPerbe O HENANEKO} APStTEKT Pt NPE Hero O eapejesoj, Buaut Architecture ofthe Islamic World, ed, G. Michell (London, 2002), erp. 10 3 Tlojass exyerva y aujacnopity noay apxurexrype jeysea litep Ajseuen wopawase $e} npocTopHoM KOHEMTY rae NOCMATpAK ADRIIEAAKA NebynpocTOPHO LeKYCTHO .GHITiteAM sisweby™ Oso mje sehynpoeroput aoxkusajaj woju je nosaar ws janancke apxitrewtype i rseHor w 133Pydoagh Knajn CEUECHIA: JEBPEIOKM (HE)YKYC? eyUTUEKOF H nojaRHor exera WTA, denpejcy. ety erepou i eanpeneuon Hapaeny, perso Guy semua 1a MaMeTHy apxirrexTypY ADTUNA. Fhuxosa ynora ¥- HOCTMPOCHETATEDSTRIM “pyurrena je mpsencTsexo Gina OrpaHiuveris Ha MocrenTHBae KopeHHTIIX hnponewa, AnH KaKO cy Monepka H MONEpHIRAN YRINyN_TpaaHNUOHAAKy x apxitTextypy. .,jeppejcku” yruuai je ojauag. UIrapnuse, Ges o6supa Ha NOWKayeT iexopo NoTNyHo yIMUITeIe 3anato/NeHTpaMHoeBponeKHX Jespeja, owal yTHUA) tinje HecTao, Beh je aouiue Ha veo y ctpykrypamy cpemunom asaaeceTor ‘eka fl y MOKPETUNA spajew ABAREeCTOF BRA, KAO UITO cy NOCTNOMEPHITAN sienoneTpy Kua ————— ‘Gharpan na je ueepeavepwo nenKH AoMpitHoc Jeppeja avatirapanoj ynertoem it apsutextypit 20, neka npowruiua 13 cycpera aananeauKe MOMEpHE 11 ,jewpejekor™ uekyerBa, Kao To Mpestaxe Apxona TojxGu.’ Y osm s1aHKy hy avanuaupaTu yTauaj emanunnogannx Jespeja oxo 1900. roaune, H caxkeTO hasHasieTit Nepuome Koji CY MPETNOAUAIC 1 CAEATETH, Ca OCRPTON Ha MOREPHLUSAN 1920-30-nx roan Yueuihe Jespeja y cexy-iapHoj apxutextypn y Xa6a6ypunkoj Mowapxigjnt amanda ine fe SRSENETE DSN STMaToTe.TpCuNE H rpebuse |jeBPejeRIX OnmITHNA) ce Mowe NoxeANTH ¥ GeTHpH pasmuUTe dase: (1) Pasa hase, on cperune aenersigecTOr BeKA NO TOWETKA TSOUIN- KUTT ey ce Jespejt sojaminneant nceRysieo KG HHBECTITOpH y3 USBECHE ApNHTERTORCKE eRTOHOCTH Han cheuipusne AeTase! Kojn cy ce OAParkawarti Ha tbacanaMa WH yextrepiijepy (Puururtpace yuna y Bewy, Anapaum yaa y Byaunmeurma)-(2) Ceuecuja on 1897, 20 oxo 1905., kaga ce Jespeji ojasyjy u Kao apxiitexte, ‘ocedHio y Malapcxoj u Xpsarckoj. Ono je meprion y KON ce o .jespejcTay apxwrextype apsn nyt jaao pacnpasnano. (3) Kacua win reonetpujexa ceuecija H nporowonepansan. on oxo 1905. io 1920, Kana jeapejen ‘Ma apostopa, 3). owehy yiyrpauieocti w eneaaumoers, beh wotehy cau NpoETOPHIN ceri, Ono ce obo O3HOcH Ka ROCTMONEPHY SPXITENT)pY 1 9PXITEATYPY AesOHCTPYEIIE Busue Gy. Kunset, R. Klein, and P. Eisenman, dekonsruitviemustl a folding, From Decensiruotion to Folding (Budapest, 1998), emp. 118. 3 DC. Somervell, Stud of Histon: abridgement of vols. VII-X, with a preface by AA Toynbee (LondowTorontiNew York, 1957); A. Toynbee, Stud of Hisors, vol. NUL: Reconsiderations (London/Toronto(New York, 1961). 3a ouuie jespejesit Haxxotseny. TaiKy rennuira sna Y, Slezkine, The Jewish Century (Princeton, 2008), 4 loc6eprep Mlaxara y Anapaunt yan npuntyje jeaa oa vajeauersennus Jespejesin ocapra tor nepuioaa, Jae wspesGapene duurype, Mojenje n Bynsat xo4enyiy rocre Tumi naxtepHise san yaasHe Rane, npencTassajyhn pane wt Jeapelexe eneaeure syarype Banana. TpeSa varmacirru aa Mojene we wocu cano TaGauue Saxona, ech Bay: npesa hopy ut jy je yserua xTe0 2a npenece, Jeapejt je TpeSa10 aa Gyay aysowowe Grinderseta " YAndpaun acenuja y ByOunnewmu, 1870-1890. ¥ apao} cexunjn je 6una exopo ‘sekry5naojeape)cxa entra, wnayerprjanut u Gaskapul, xa cy apedepupamn Heo-peNecaHcy. ‘cara ca eva jenpejeRin MOToHDa aa uaibe OnaKIMaBA NpUNBATaHSe aNeTpakwitje ¥ npopreTera NpocTopa HAL aTepijaow. H (4) Pauit woepwitsaw o1 1920. 20 1944, kaa cy apxiexre "JeapelsKor nopexa urpace Gury vaory. O .jenpe|cTay” ce petko pacmpan.ta0, OCI Y HANNETIFIKIN IBBOPHNA, aH je eno} jespelenor HeKyeTSa oxHOCHO -avuita nowauiatba it HexHIX aenexara MoaepHe apXitTeKTYpe HeocttopIEB. Y nepuoy nocae Ipyror eserexor para je octano npenaxo Jenpeja y ‘o8om perntony a 6x Ce exYNHsa KPHTHSHA Maca, Na cy CTpy¥TYpamtsaM oe eTpYKTypanHsaM yrnasHOm Kapaxtepmuy Sanaaay Espony, Hspaer w CAL. Hiaxo cy u waumerumxit 1 conjeTcKi TeopeTiNapy ywerHocTH p30 moBeyanH Mosepaitsam ca Jespejima, tj. TakoseaH KOCMONORHTHSAM, emIETHSaM, tH \BELITANKH HASH paIMMULSArBA, MOTO Be OAMEKA je KapakTepHcanO ‘Moepiy apxierektypy y MeyparHoM nepHoay: 2ajeqHmskit Capaa.tatt MHOTHX pau, KAKO HETONHAYKIE, TARO Hk TANAMIGANRIN, youysyjyhe n jyAaHa ca maejow noneaaiocTa npoctopa Ht apeMena, we-penpesesraintjy/anerpaxtuy 5 Mabapesa je woxaa wan wsyserax. Kano je yaerewoct Jespeja y_stahapex ‘apkcuan Gia Bens, Hene jeapejcke apxsireste i TeopeTiape cy neAcTUMAaN 2a expoHeay naeje Yopua Jysasa y aeno, rao wo je THGop Bajuep 1 Jauou Bow, YProaup Kergln CEWECHJA: JEBPEICKM (HE)YKYC? h Mecujanusam, nope uiteprayuouamnsna, oryewocr of KouKpeTHor MecTa, HH sloxasunrx Tpaginuja® Cae Hema narame Locbepsep, Andpautn asenuja y Byoustmewmu, apxumesona Apnad Pecmu, 1876, Voaayrana cnanae ae gry Bynean ca exit t Nojenje ca sje TaGnana, Koj cuNortsyjy ennGnoxy Jespeja u we-Jespeja (Henaua) y Mahapero)-TIpi owe je mee, a je Mojeuje aj sot wocn Saxony 6 YoierainiKe reopuje Hauwonstcomjanicra 1 KouywueTa cy Gune HeopriunaANe y ‘ocyhuaisy Jeapeja enna nage je y 19. sexy wxpasuo Kapn Ulnace, noayue Ges pacuctisne nore. (C. Schnaase, Gesehielte der bildenden Kins 2, Auftage, Disteldor, 1869), y 136Pydaag Kaj CEMECIIA: JEBPEICKH (HE)VKYC? CEMECHJA Ht EHH KOPEHIL Lartnouveau, umm Sezession/szecesszid/secesija Kano ce _Ha3HBana y xaGsGypuncm _senumana,—je_npeacranmaa_npesassit_iepioa _naaehy “HCTOPH|CKUN cTiMMOBA (3aNpaBo HUXOBOr NOHOBHOF Gyherba y 19. BeKy) W NORDEMNT SeoHIFino, To je Gino OTUETIBENE, KAN HAIN GeAKe vepsne ‘por moxpera Sezession 1 npeamaxe, xojum cy yMeruliut onBojNn cede On akaeneRiN TpAaUuja HeTOpHjeRUX crHuTOBA. Opo ce TaNdhe Aecuz0 w APYE y Esponm (y Bpirtannjar Arts and Crafts, ¢ppamuycxo-Genrujcxu l'art nouveau, xaranonexn Estilo Gaudi), ami je y Aycrpo-yrapexoj cnewmina nomirska cama nponentia nono%kaj yNeTinKe enHTe W ANOBUS Hapyssnan Kay UWopexe Tapan fa cy NOsHITHYKe Teakkbe TaAUNe cpeatbe Kace y yemOHy Behitm aenom cy3Gujane y KOHepRATHBHO} MOMApXHjIL, Na CE ANORA OBMOjehenocr capes yYNETHDETINA Mave Ulopow we mieeyA je nosso yrory ape Mogepint y NaGsGypurxoj Monapxnjn, Herowa pasMarpalea cy NpUMCHsNBA MHA BHU cpemthy Kacy Jeupeja, THM BILE UrTO cy GAS ABOCTPY’KO HCKMyYsENIt, HE camo kao npHnanAMn Gypsxoasnje, veh n KAO Hexpmuhann. Hoxpurrapare je Guino oA nostohut, am je jeupejewo ropexo u pasbe OCtajato eTHNA Moxepalt yettuin cy mocTajaau HocHOU oTHOpa KAINOBIIS (yF1aBHO jespejcins) xanjetara y Ayerpigu. Y Mahapewoj je 08s} ornop Gio 8a 1 ‘alowa:wieTHHKH OGojeH, ako je TeMIND O-PEAHTH CTRAPHE HALNOMAAETHINE siaMepe y Mahapeso} ceuecijs Hat Magyaros Szecesszi6, a sch reeti jespejeni noGoprMmua. o semy he xocenije Simi pean. Ca apsurestoncso-ceMMoTHOSKe TASRE IEMIMTA ce Mowe TAPALITH a ce y ncTopickum cTimosHMa. S20 urTo cy Powaunxa, Foruxa i Pel Binize pazvino o npodaeMaTHsoRsIey TRATHANSHE TAN MY HY TRALGBLIN DATA Y apSHTEKzY’pt: pemleme NONCTPYKUje , HPEACTARAAAILE TEKTONUKe, MHKABHBALE OUK rpabennuieRINN NaTEpHIAIA, 20K EF ce Y aHCKYeHjaNa daHewapmpaTt -€tosbIE NpOGHENN, KAT MITO CY NETadpsuka Wt snavewbe apxwrrextype. Tha, Ay. BpENeHa je HSpOHTHO H apNHTERT a je HMANLTHS, WHECTOWHEHaNEp I ‘noOFAS APyurTBeH HL META NBWHKN CaApAa) Mehyri, ca rrojasc panuycke pesonyunje vweTHOCTH eF ce TaVEEK NpoNeHne,_Maypa uREIHEO napanenwy ynorpeSy pasMNsIITIN Heo-cTHIOHA (NOWOBKO Gyhese nneTopnjexi cTut0sa) ~ Heoponatmise, HeOrOTHIKe, KEOPeHECAHCE Lt HeOGApOKA 4 moryhwocr usGopa je oTSoplita Bpsra oTenOTHOpEHSY nomNTHIKe,_vepeKe ‘usu eTuisixe nopyke y apxsiTesTypH, TARO Ce, Hla MpHMEp, GeIKO HEOTOTHIND eK0 Opuapuxa Whhaira Rathaus, sepan npmep Xrerba riati-repwavicxor, avr cenumrexox Kapa Jlyerepa, jep ce Heo-roruka cNatpana sitine HeMasKtt w 137Prong Kaan CEMECHIA: JEBPEICKM (HE)YKYC? (repwantexny) nero Heopentecancun Burgtheater ua yruua Puxrurrpace, suju je npojektanr Guo anGepan Tonpprut 3enmep. Tlojansuiparse nautnoKaMHaMa y Towojy ce noKanaA0 ca NojasoM HEO-CTHLIOBA y aPXHTEKTYpH TpeKO “HrTaROT KonTiieHTa KOjit cy OTeTOBRanAMH HAEATe HERI HALHOHATAEX Mporpanta, Tlocne pesonyutja roante 1848, jeapejcKm wxeHtuter Huje Guo wayseraK osm npaniry. Opujerramn erin je mpeneraassa0 ynory/usesTirtet Koji cy niejeapeji npuiaoaan Jespejunta: ,asnijar Expone™. Jfo xpaja 19. nexa Jenpe} ey npectaan na Gyaty asijarn Enpone # nocram Karamisarop Monepittaita Ka sysypue Mlapamirwe, a wuixona Beratoct 3a cenecnjy (I'art nouveau ui Se- zession) je nocrasa Hesmnonna, Mnax, apxirexroucks yrauaj opujesranior pacroaoxersa ita Cenecniy ce nemoxe mpetteniTa. Hexi xpitavapit cy, ca mpanom Hm He, noBesiann Geuxy Sezession, Magyaros Szecesszié, a xpratexy Secesiju ea npucycrsox Jespeja y ypamum uuestrpana XaGx6ypunke Monapxnije ~ Besy, Byzmumenrm, Tpary, Bpuy, Janosy, Yepxusuutva, 3arpeGy, Termumsapy, Beswom Bapacinny ara. Sestmnssiso je sia je Xase6ypmKa Nowapxnja mpukasana asa mitua Ceteexje: spas Moxepraaa 1 Wspaa natmionactior, KYATypHOT, a MO;MLA ax H BepeKOr HeHTHTeTA. JenpejH cy ce waasiUIH y oGa TaAGopa. MehytHM, y o6a cyyaja cy JespejH noKasiamH TMH WreoTOIUKA M chopwamHa pewersA Koja cy ce Mora nosexarH ca Tpanniowtantow Hetpresbitsomhy nameby jynaitsMa Kao HeMTKORICIKE Bepe 1 apxwregtype kao Bitsyendie uewanmne. KBAJPATYPA KPYTA: JEBPEJH IOCTAJY APXUTEKTE Jeapejn ey ynaerent y apsirextypy seh mpexo tp sartennjysa. Moeroje APXeOOUIKH AOKASH O INOBOM rpahesHHCKOM cTRApAnauITsY ox aMTTUKE nit He-RocTojm:,teTopHja jeepejeKe apxirTeKrype™, Tj. y apxitteKTypH Kojy ey craopiim iim Koja je eTaopera sa Jespeje Menoctaje Gusto Kaxan jaca xowrinynrer stat Koxepertttia, Onvoc maweby Jespeja it apxitrextype je 610 npoSnestarvait, Hajnpocruie oGjamberse Gu Grtn0 TapaNTH na cy ce Jepejtt Tomko yta CenHimit KPO HeTOpHy Ja HCY HMANH MpestycsIORE NOTPEGHE 3a enoayuy apxtrtextype y xouruuyitrery. Aan O80 Hulje TaNHO Y nornyHOCTH: jenpejeke HaccoGune cy y nexuM nepHoaLiNta noxpysjuMa Tpajane JOROIHO {AYO 3a CTBapaIbe AeTMNTHTO KONEPEHTHHX 2kAHPOBA, KAO UNTO cy cHHarOre Ha Hiepujexowt noayoerpay npe Harowa 1 [Lirannje, cnarore €@ meet wan ocam rpaveja y epemisenexonio} cpeatoj Enpomnt, st exnarore ca neneT Tpaneja y panto} amar xoja je onpehisana npoetop 3a xUBOT jeapeja y Tlossexoj 1 Pyeko} uapesunt y patiow stonepniosr nepitony. MehyTHN, oBM *AHORH NUCy Aaa Horny # H wsABojeH exyT OMINKA MITTH Ey KAA CTHOPHAK CREOGYBATHY 138 yPye Krai CEMECHIA: JEBPEICKH (HE)VYKVC? apxurextoreKy ncTopajy, vax mt saer oGua, OBe apsitrexToneKe oMHKe, SOK H KOK ey MocTOjae, Hey Mae KOHTHNYHTET ax Hagje AO opMe, WTO Je mpenyeron 3a npasy apxutexrypy. Hnax, nocrojant cy Kpahi netopajcKi rurrepnamt y Koj je toeTojana wsTepaxnutja oMteby jyzanawa nt epaherea. eropijexn raezano, apxirrextypa ce TeumKo Moria eMaTpaTHt,jespejcKow uenmmimMeoN jep camKonHo Npuasyje eHeTO, GaLIa MpOTpANCKH, KAO Y Hk MoHoTeHeTiNKHN cHeTeMHNG, Win y eMHeny Xajaereposor das Heilige. neoapehetie cueToeTH Koja je Mpersomiina it nosurrettMy H MonoTentay,?” Taka ronment apxitrextype Ce ourtpo cynporcras.ba 6uGanjcko} saGpann crsaparba uta u wautiuja. Oca Tora, KAKO Ce MoapaAyMERATO 7a cy cnes}GEMANH jyAAIA ontemerbertt, exyos6a y cHHArOrH ce 3acHna:Ta HA HHLIUTAMAYAAHOM. srry! nesamy, na nije Grino norpede 3a minyemMHM MpeHOUIEHEM BEpCKOT capri kao y caystajy HeKux apyTHy pesmrija. Hnje syao, © Tora, aa je apluxTestypy ernopeny 2a Jespeje, mmm apxutextypy sojy ey Jeapejn eTaopnim acer kiIPRCRHOCT M-MY3HKA KAO ABH Hypaa KPeUTUBHOT jeBpejeNOr AyxAy aujacnopa. ¥ uenamy cy nocTojann cana npoGitema ¥ apxitrextypu, na cy necro sanonLéaRan rpauurrerbe 1s KysTypa Koje cy npwjaTesseKnje HacTpojeRe mpema siryeniow.To cy y cyurrmmm Gunn Korrit ioe nerouni/sisanryjeKit Npuuuhantt. Cina, Musenaueo easpenenx, a neposaryo i Hajesianany it ‘lfeaMekH apxirTexra, xoju je mpojextosao Cyne}aasiosy anny y Herandy.y je Guo jepaeui soja ce mpeoSparnio y Heatan. Tanauitea ocstaneka. parsiKa ‘aca, youyuyjyhit spxosser soby; Cyrrana. je Gita ovapasia Aja Coppitjo. 1H mparwarsaHo saeMapiiza onacHoeT soja je MPoweTHUATa Hs MpecAMKABAH ‘evr. ¥ ocsosit Npiuhasexor miaGzowa, Ha xaciy rpaatey vasnja, I sanera, ‘Maprin Xajaerep ce re20u y esow aeay Sein und Zeit, a nocesno y ney Baer Wohnen, Denken Saana stHuajew npeT\oaNo newexyTOr xOHeNTa ua apLuTeATypY. Hhero# rnpnienyn je Mowaa oanaven 520 METAIRIE HIM MOSTERH, A HMIMAMUUTHO WAS MIO 3H iyaaeryien, ani Bosse nero musra 3pyro weruve cBeTOCT APXUTENTYpE Y HENHO KYATYPAN, ‘Maw ixononoxsosuteny apsatresypy ca cTporo jeapejcse Tauke rnequuura. Brau M, Heidegger, Bawen, Wohnen, Denken (npenasaise oxpxano 1951), y aeay Bawen und Mohinen, Martin ‘Heidegeers Grundlegung einer Phanomenotogie der Architeckru, ed, €. Fuhr (Manchen, 2000), cp. 31-29. 8 Typwncyy 20, pony, nour ey yuu seamen eo jepatena, noma ayenpHine i neuse apxirexre monepalio.a, x20 urTo ¢y Kiewene Xontusajerep, Kapa Jlopsep, Nepaa Janice, PoSepr Opa, Epner Enni w Tlerep Bepew, canto na noweweao Heke On Mi/ReHNK Kenna Ararypna, saxo ous) ay Ges oGasesKor npeodpaharea y Heaas. Baus je Kestan ATanypx (Atatrk ~ orau Typasa, soja je noviuao wo Coayna wwao jaxe nposanantayke oye xO 1 ‘xG9)niocr npena TpaauonRAHON Hemas, Tpes HeKHDL NaBopHEN pewUTORGO LeMa Mepaea (yj Hspaent) Ger rpeuise. Oxo je wnassaro cnexy aie @ Tove at Je OW NoAA TajHO Gd ‘aesom jeapejcxor nopeksa, ¥ céoja) AyroSuorpabwjn Mrasap Gen-Asn, cum Enuesepa ewe ‘exyne, ron0ptt 0 puiaarao) HenosecTs ATatypxa aa je ULew Hepaea Gitna weroma pana nepa Encyclopaediah ha-ivrit Jerusalem, 1949), wy 130Pyoanp Kaajw CEUECHJA: JEBPEICKH (HE)YKYC? mpaoSuria uicroha panitx uanutja je Mectana. Bpoje kynone, nonyKanove i naiaitrmpit cy nocae ompannanantt anreosorjom, tj. OAHOCOM, Xtijepapxijont 1 MOpyKOM HojeaHHHN anfiena.” Ha cman Hasin HynaH Moye onepanttut je nocrojs0 y HsrpanieH vekinx art nouveau ceuecitjckiN cmarora, KAO pelLIMO OHIIX y MaapeKiIMt rpagosmna, Cereamy (Szeged) x CyGormmn (Szabadka). Mosnar paGut Jjapna menoer, Hawauyen Tey mansetE HW), eu BemmUNOF pedbopnutcTuEKOr PaGuna Neonoaaa Jlesa, je crBopHo uKoHorpabnjy sa semKY cmarory y Cereamny xoja je nanmauutna cee urro cy KaTomum KAA ypaaiinH NO MuTay nxoorpadiije! Apxirresta Jleonona Baysxopi (Lipot nau Leopold Baum- hom), xoja je mpojexronao i.11 oGhoBHO BHIe Om HeTpRECeT cinarora, je ‘kysIeO 3a ,.WHay"HON” MoTHOpOM 32 cBoja XHpoBHTA H eKNeKTHNKA Gopmastia pewersa, a Hianyer Jles my je TO 4 oGesGenuo: sAeKoparisHi enemenTe cy hocranm tonevarin ca GuGajekoM dropoMt H nejcaxom'”, 3Gor oBora 3anpaHo uney Guam yMerunaci eymepitopanj. Apxirrecra [exe JaxaG (Dezs6 Jakab) Jey CyGormum waeororis0sa0 ceojy GpiuanjantHy, canonocehy TaHKy KynO:Ty ‘oprantcxor oGanka ao LLlarop y nyctunbit Hus jyraprbe ticGo. Y apxwtextypit, Ka0 IY MHOTHEM ApyrIN NOsHNa, MOAepHT3aM je OREO Jespeje aseno,s60r HeKitx nosy aapatba waxy Aya MoepHTaManjeapejene Tpaanturje 1 wexyersa, Modepaisant, YMeTHNMKH Opes MozepHe, je mpenemrrisa0 TpRUWOHAAHE BpeAHOCTH, ayTOpHTeTe, H UCTUHE SaNaga, eneMEHTE KOjMt cy hnperxoato cnpevasaan Jespeje aa Gyay eo MasANKX ToKOBA ApyuITEA. JeBpe)tt cy Y Moneprinnry Biter paipemerse Kompmmera usMehy ruxoBor nacneha 1 YMeTuocTH HejeEpejckor exeta, Lrasume, y Mozepun, Kojy je xoxex0 06a Tipoceerwrerctsa 1 PpanuyeKe peronynije, ou cy puAeA_ucTop! ocrwaperbe, Hex) apcry .jepveammsaraunie Toe yemyyjy hw wiixone Tazamrbe noxauuje y aujacnopa, " Hajacunzonauntit 9 SH.Nasr, Islamic Ar and Spirituality (Albany, 1987), exp. 37. 10 Hsanyen Vee je 6xo nosar Ko pegopaucrisks paGwt opajenrandera, pobent Je y Cereauuy 1854, 2 e€pasooao ce ys nowah cuor ous Meononaa w ya Lehranstalt fur die ‘Wissenschaft des Judemhunts» Bepi, aunutoMypao je Kao pas w 206iN9 2OxTOpEKY ANTONY’ 878, Here ronune je noctao paGun y Cereaniy. [Tpuntento je sitawse xnje je eTeKG0 TOKDA cryajay paay Eret: Israel xoje je npetxoano oGjanno y evox xeay sramaische Pflancennamien (Bes, 1881). Bes oOsupa na wero seswxnt aonpunoe wabapeo} xyatypu, Aenoprosae je 1944,, Fae Je wiry uBOT 44.0) 7) 33 AYU H1@peaepins Bezoap niture: Mecijavcko pasmuuunatse 0 ono Jepycannyy” je 2061010 oro coercnije m yumsepraniie TyMBVeIse M MPeTBOPING Ce y NpEANOF creapaIbA HOBO ontrusvor, apynrrmewor u xepcxor nopersa a jeapeje u nejeapeje iogjeatago. Hie Jepyeania je saeweno visewow [spina Jlecer sanosecti ey unjennavene ca samoaniwa pauuycKe PenyGnure, a Hapaen je ewarpay seo peaaryuue 8 1789. pew ynyhyje Ha Gorarers9 ‘ranauuie kYstoxeBNoeTH, ykAssyjyhu aero Josega Cansaxopa Paris, Rome et Jérusalem ow La question religieuse au XIXe sigcle (Mlapua, 1860). ¥ osoxaeny, canpenew Jepyacaum ce 140 wPye Kain CEMECHIA: JEBPEICKH (HE)YKYC? Jespejn ucy sme Temi 2a ce spare y Caery semy Beh cy, yectorTora, XTeaM da persope wHTTAB cRET y CHOjy OGehanY senby Kynoaa u manbyp cunazoze y Cybomuu, apxumenmu Jerre Jaxa6 u Mauer Komop, 1901-03. CaeaGewuu Enena Jleesepa wacraassyjy ca ynorpeGom wahapexor ‘Gomktopa, am way Wave: Kyo Muje TpaaNUNOHAAHOr OGaIKA, Herd je THoANENSHONEIFA sepinja AaouMesHonaniitx GonsMOpHIX wlapa, HanpaBmeHA OA MoRepHE caNoHocehe owerpyeunje rane # padi spew, nopeatt ea Tlapusow, xoj je Taxobe rpa varpaljen y aQnun w oKpYEEH naauNAaNA.. pa, ena je TpeCa aa ce srpaan Hos pan 3a YHuBep SATAN Up 1 CBE EgeTEKE peaurue,arpasicke sanuje ey tpeGane Gunn noesehewe Mojenjy. Heyey u Myxaneay, at Taxohe Bpaxaut uw Byau, ha ax n Bontepy u Pycay. Brau F. Bedoire, The Jewish Comriéution to Modern Architecture 1830-1930 (Sersey City, 2004), erp, 153-206, g 14Pyoanp Krajn CE Aan jespejeka ynaerewocr y apxiTekTypy mozepHor Bpenetia mnie Guta caso wepeKo w ipiinoxodeKo mnTatse, Ca HeCTAHKON ecHaxa, 1HXOBO uickiuysiusae 02 OBOT sauura ce saspusiino, a jeapejeK acmymaoHabe howeunt nperyeTAMLUITHS, Kao H Gps ypGamnt pact rySuTaK ypOaxor Tonocal* ey aonpitiet jyziesaumju™ apxtextonexor samara (Wo pea TaNaUEHN sousepearupatta) UMpOM tapeTwa, Osn KpitTHUapH, KAKO hento Kacwinje BiKeTH, ce wey saan cao AGor npiicyeTsa jeupejekUX apxuTeKaTa W UNOBIE yruuajin Kmjetiara ry. neh paanje s60r npotena xoje cy Jenpejit owen y Apsiexrypn. Kaxo ¥ TeOpt, TaKO MY MpAKCH. BEYKA NOAEMUKA: JO3E® MAPIJA OJIBPUX H JO3E® NODMAH TIPOTHB ATOA TOCA Y Beuy je situa jenpejcka knaca Guna ayGOKO noBesaHia ca noxpeTOM, Cenecuje, Haayerpujexn sardar, Kap Burrrenurrajut, orau dpiviozo(pa JTyaeura Brrvremurrajua’’ je gumaneupao warpamby .Xpania Cnetor nponeha” rpahesutly suanty Ceuecija Sezession), xojajecarpabenta 1898, Yrunajne Wiener Werkstatte (Beuke pantonuue, 1903.) je exopo y normynocrit duimaneupao cu jenpejexor npowsnohssa rexersina, Oputa Bapraopspepa. Tlopest nye senrikoaymiocTH, JeBpeji ey tirpanntynory ,.ukereneKTy AIM GaSuua™ noxpera Ceuecuje. Yrnaajum xpimtaap yetuoctH, JIyawur Nepeu (Ludwig von Hevesi) je nponarmpao Cewecujy y Hositasta, ajennio ca Beptow Lyxepxaiiaa, koja je Gina paacnuua catowa y Kojem ce MpBH NYT pacnpassbaLI0 o Ceuecuja. Hoxper Ceueeuije je taxohe rpe6ao na Syae Ver Sacrum (nat. Cato nponehe), wro je Guo 1 HacsiOB HoBHa tt cAoTeH KOjH je eMKAK Ha Gacazava Geaux suaoBa 3rpaaa y Ceuecutit. Ha neto} dacaam Gn ce Morao AposuTarit 1 jou! no wexn Moro, Kao wro je Der Zeit thre Kunst; der Kunst ihre Freiheit Ulo6y aajre werony yseTHOcT. a YMeTHOCTI KEKY cAoGOay). Kojtt je CKOBIO TE __Tazoam stesn sao vo xonsepaatneni icTopusap yxerHocTt, Nawc Cexanajep awa Die Verlust der Mine. iy )8-.eHe UeNTpa. NOME sTDAUUHe MATENTYAAHCH HATTIE Mohit caMOM UEKTPS FPEZ Ne ozepHOF 2060, OND UABE N rpadcke uehutue, VtecTo OBO, 1 caspeMeHoM apeMes. seasse, yMeTHOCTH, GuutaHene, | nomMTINIKA Nh EY onBA|eHe jenna fon apyre H eraanene } paativiTe aeMoKparext HosTponieaue uneriyije xo wiTD Je Tapsawenr, Onepa, Yanaepauter, Bepsa, ura. xa npuatep y Geano} yout Punrustpace 1 Tyasur Bierrenuuraji ce w cam ynyeruo y apatteirypy 1 carpaauio sity 30 cbojy eectpy Mapraper CroynGopoy Burrrenurrajn y capaair ea apsuiTexrow Clayton EureaMano, nnumetnnsoss Geuke jespejese suute kaace 1 nepuoay Wssehy’paTosa, 1 S.Beller, Henna and the Jews, 1867=1938, 4 euluwral history (Canibridge, 1990), exp. we wyPyoan Kraju CEUECHIA: JEBPEICKU (HE)YKYC? Xeveuni. Uysepxanias, cuaja Mona Knenauicoa ( 2Koprosor Sparta), je mosnana Oruera Ponexa y Be 1902. Enrepujep rsenor cratta je ypenno Josed) Xodman, xajnonyaapauju apxutexta meby jespejcxons xaujewrenost. Oxo 1900. orwaparbe arpane Ceneenie je aoweno Be y sinky exe umper memutjexor ntrrepeca sreby sxyOurressinwa yMeruocrt y Epon, Sepada ceyecuje, Bev, aprumerma Jose Mapua O26pux, 1898. rospunexs ‘opmawenrauia ce ae miwis0 oer ESENOpHIEAH 3, LTO ARTHOITIPA oxepHy apviteny PS Hajeassuiuju excrionar y arpaan je Gio Beethoventries, pentex-nesto Tyerana Kyunvra, aexoparustior caukapa koja je criojo nyo tpamnuitja: Busanritjexy TMIOUNKOCT ca HSpaxKeHOM yoTPEGON 3naTa., TeNHHTKY paurareHocTHA zByAcKOr ‘Tena, KAKBA Ce MOKE BILLETHL Ha ApsopesuiNa VTarase Kyxucaze'’, a sanpaso u Fart nouveau kaxna je noctojata y @panuyyeKo} a Bearnjn. Oxaj cttoj je Guo Jjaxo mpuaavant suman jespejcxi KracaN, He canto 360F cRoje Monep#ocTHt, HeKOpATUBHOT KapakTepa, MW NiCTOF eKTeKTUMUSMA, Beh MH 3Gor TEXWKe 15 Sanwsenniso je ynopeauers eno Yrarase Kywuicane (1786-1864) Figure in Kimono CayGopes y Gojn) Kantoe MTosyéay (1907-08); o6a nena ce oxvnky}y pasnugenun ocuermenes, Gneso Gojoa noKe, IoMMOWhy, MH paMUauBAAjeN -y-cKOr TENA y aevopaTune eaojese yw 143Proon) Kaun CEUECHIA: JEBPEICKH (HEJYRYC? aewopnopatnije, paswtarsaparsa soyncKor Tena. Kant je ompxkao mpucne outtioce ca jenpelckHM im zeman jempeicKin KmijerTANa/Monenta, Mapraper Crou6opoy Burrreauitajx (cectpom JIyasitra Burrrenurrajnia), Axeaost Baox-Bayep, Cepeom Jlenepep, Exnsa6er Baxoen-Ext (xhepKom nnperxoao momeityre, Xepruntom Fazijom, sao mw ea Openepike Mapia Bepow.* Jox ce nonyaapxo ewarpano a cy paxxosn Kmunira, epoTist MOCTepH W npeneTanajy aekanenti saspiuetak jenHe enoxe, Kpax Geukor fin de si8cle Ho Mojoj npeanocrasun nmouMoer m teKOpHopaunja KauwToBHX sMKOBA sa enitxana, Kao uuiTo je Hlosy6au, npereTanba BaxHy KAPUKY Y pasBojy MonepHe YMerHocTit apxutextype. Knuair je meocnopHio yrimao H Ha apXuTeRTyPY, nipe csera apxirrextypy Ota Barxepa, na werosy apyry suny (1912), 1 Ha ajanayy Kyhy y Neustifigasse 40. Y 06a enysija pamja macraka satonayje ecrana mn Hactana ToranKo passa dpacata, HeurTo urro je Beh Bartep ummMuspao y eutrepujepy terse eiarore y Byauwneurrn y PymOax yanun romune 1871- 72. Kannrosa ,texonerpyxuutia” je raxohe npozpaa 20 apxitextype Foseiba Xorwana y xackoj Ceuecnjn. sitia je Croxner nanara y Bpitceny noxpunena MOTHBIIMA KBaRpaTa Koji ce NOHABZAajy. INTO je MeTeKTOHMAORATO apNHTEKTypY. Opa} passoj. xoju carpast HajsuuAN dopa uspasom Ceuecue, je SH Gnarowaxnoxo Hacrpojes Ka jespejcxoj tpamiuyja, KaKO je nocTeNeHO SaNeHHO ‘TpoAMMeHSHOKAHO MperTCTABNAHBE (KAKO Y CHIKAPCTBY, TAKO HY ApXHUTEKTYpH), ABOMMCHSHOHATHUM —TIpeNCTARMAIKEM, PABHOM oKpeNeHOM (pacanom, qj HocteneHo HanyeTito pemeduocr H TekTORMKy, aexopuunyhn moppuusmie pittwraxins mapavta. O30 MorkeMo cwarparit noweKasbontijow apxirtexrype.!” Kamvroso e-10 Beethoventies je Gitno mare eporcKo. a Bile MHTTCKO, pnkanyjyhit aurraronisan rennja y ..neGejcKom" oxpyatetsy, Tj. GeuKtr YMETINI H HBHSOBH MaMeTHN Te npo*itiseHn (empejckt) noKpoBieTesert Hacynpor KoRsepsaTHBHOM XaGs6ypumNON ecraGAMIUNeHTY sajeqHo ca rerORIM lastist notHopenEst cry GoM, Karonnso upkson. Hulje ovina rsHenahyjyhe, 2a je Heka apera weonaraiinasa nocTana sajTMoTHa Kako rpahesuttie TaKo Ht HoKpeTa ceuteciije y uenocrit. Ogo je Ha Hexn Hai Gxtt0 y ewTAty ca Mpocranmaren tapitpoue y Tart nouveau noxperuaa, yxaysyjyhat aero Anrounja Payauja, SaTOAUYKOF aHTeHeTe™, Jaxo je sannLbiN80 UrTO cy Jexpejn rajuam cmxtaTaje Ka OBOM HeonaraKift. Hi .tonepHOM mastTeMBAy™, Koji je Yak MOFAO H sa Ce opewe ca npeTAOHO HeTAKHY'THM ,jeBpefcKNM AocTurHyhem™, raejom Bapyxa 16 Belle, Vienna andthe Jews, emp. 28, 7 JToxekapoxua, oavocuo 12-cTenesa nysika xara je iy Apnonaa IenGepra (Amold Scionberg).Gewnor jespejenor xomnosiTopa, angi ce AekONETPY ule TPARMUIONAAIE hjaTowaniecHeTeM Ay Ht Noa CRIA, T AONE ce AeMeNTpANIEyje WH xOMOreHUTHPA TONAL ‘napa, €2N4H0 npoMEHANG Y NPOCTOPY TOKON pave GeukE NonepHE apxtTeNType, BuzeTH saci 144 wer Prodan Kuan CEUBCHIA: JEBPEICKH (HE): (Crmmose Deussivenatura, Borw11 npupoa, xojejeriomyrastenepcounduxatuna, Mak H ,wleKoncrpykumja Bora” kaxo je jeapejcka Tpainuja cwarpasa, urTo je xa xpajy tones 10 Crutioaue excxontytnxanugje y 17. vey Kynoza cunazoze y Pybax yuyu, Byounnewma, apxumexma Omo Bazne} 1872, Oso pavi = Kao wie ce vecro were, Ceuecuja je cnemmaa mpuanun Gesamtkunstwerk-a Puxapia Barniepa'* ,roraney yMeTHOcT”, me. MySHKa, TEKET 3 cBe BiIsyaMHe yMeTHoCTH SHHe opranteky uenHHy. Barnepona wrrepmperattaja Berosetta, xa0 rpabancxor renuja Ha cnpan saoctamx eyaaaua Taxohe Sura naokito 3a Knmneta, Tepamt ata je sarveposckis Gesamtkunstwerk npeyseo partije MyaTUMemijamHO™ HeKYeTHO KATOTHIKE LIpKSe, CTABsbalyhH Ta Y CBETOBHM Hat Nonycnerosiim winmuje. Hapassio, Gam y onepH je Gypaoasnja nocrasmana ‘yenove, Ges oSsupa a (niceyao)pemmrosist kapaxtep Barteposor esa Parsifal or Tannhiuser. Cam Barnep je Guo npunep ocoGe xoja je sanpaso nocrasssata yenose npeMa wajucraxuyTujust npexcraniukom erapor noperka, JIyasury Il om Banapnije, Bardeposunt oGoxapaoue i waza dpumanicnjepom. [ostaro je aa je 08a siasap ToauKo Guo samyhen Barnepox a je HanoxKHO MomiESaIbe SK Frampton, Modern architecture ~4 Critical History (London, 1982), erp. 78-83, yPyoand Kraju CEMECIIA: JEBPEICKI (HE)YKYC? Manux cBerunuutra y act tberopor Hona, FberosM npusextuujt SanapeKu oANMIUH cy SHAN Marbe OnYIIEB:EENH OBEN TeHItiaNHHN pacnyLITeHTIKOM, Koj je saseo eMouuonanko HecTa6uaHor Banapa, Mororu je wax HaMepaeae 2a ‘aGastuutpa Kako Gut ce nocBeTHO caom mony, ann je Bartepy Mitoro Bituze TpeSI0 paises NOBUAHMK Kero FoerORe YapH, Ta je OAFOBOPHO HLeTOBO BHEOHARICTRO O, cunaxersa ea npectosa.!” ‘Crarpant 2a cy Jeapeju enpewo onpocrunt Barnepy 3a axtucenmTextn nawner Das Judentum in der Musik” s6or sseronor neaukor onputoca Monepainmy. Hako cy narascict Gorosi it Gornibe, oGy seus y Kp3sio mera nO arviepujanicxoj cent, Hocehi stra KONA, HAM cy XORONACHMUHE MOKAjHESKIE Ommakimnann cRoje rpexe y BeMHYAHeTBEHHIM XPOMATCKUM XOpOBHNA, HLA utesonit Caetor rpavta Koji cy nesazu #epitHe it tattocre Heldentenor apuje. can eay KHAN jenHoj CBPCH-AeNONCTpYKuujat Sanamisaune (xpuushaneKe) MyamKe, pocTopHo HyTeM eKCTpeMHe XPOMATURE. a MeTpHURH cTBApA‘bEM .Geckpalite ysuke", Kaxo je Merjy Bojaer anicao : .Barvep crsapa wapaujy y Myauiut us aoje ey KONRENUMIONATHIT nojMoBH BpeMesa H npocropa WsGauenHt” Hberowe Geekpajuie menoattie cy ce puNoBare ca TONHNaHTHOM OcOM BpeMeHa, CnOGOAKOT roxa. y jeapejexoj rpaxununtjt Hacympor mecra (Wait MeTpyNA y MY3HUH) rpaKe aiTUKe H HeHUX KACHjEX omjeKa: peecaHce, HeoKaacMUMsMa HTL. Ono je Noasta Git10 MpHATaHKHO BHM jeBpejcKHA KAcaNA, 3ajectHO ca OvApaRajyhia apwonujanta a KarKat m erbextaHs anicaGausla 1a NosopHHU. TemesbHOCT tt ‘oranutet Barsepijanexor Gesamtkunstwerk-a Mowe ee docMarpari kao ersatz (haxowectak) Teve-sHocTWvToTamrera TpamHMNonamHor peaurijCKOT HeKyCTE 19 Paswewusaan cy micas koja enenove o wehyco6Ho) onsisenoery ayluON! W-TeHOst ‘wor apyfor an Teuino je npecyanrn Komvixo je Barvep 640 nexpen. HacynpoT yoouajewowt siden, Kpaa wnje-tpouno aeainsa GorarcTas Ma aor wanna. Hekit npepasysi mpouesyiy 18 ‘ce panino 0 500,000 sapaxa, wo je sanpato rpehuka cyMe xoja je Hovpouleva wa xparbesy ‘cranSeny’ Kouny voja je Sixa y2aaya vanpansea, HnaK, 08a cya je wHoro noworna Barwepy, Iv uenocrasrito cea je To nastenunje yaoAeH ORAL oa ONOTA NO} Je H>EaKeH 3a NOMI, 20 Tipnw nyt ra je oGjaaio 1850. nopucreh nceyzowio# K.Dpajreaask (€i0G0x0y%aH) ¥ Yacomicy Neue Zeitschrif fir Musik nis je oevosao PoOepr Llyaw. 3anvsasngo je aa ce Hejespeut Tllysai. eh npesspet Hawua0 Ha Barepovo} upHo}aueTa .nen0B026Ho repHnateKiN™ sowitostropa tajeaKo c2 Pesitscom Menaenconom Bapreaaijen, yHysow sennxor jeapejennr \dunnoroga Mojcnja Mevizescona. Foanue 1869, Barwep je nowoao wsan0 exo} wnanaxy 6pouryplt ta njoj je erajaao werogo npaso uve. Hajasito je aa der Jude Jeepejun) He MoKe na “weder durch seine duplere Erscheinung, seine Sprache. am allerwenigsten aber durch seinen Gesang. sich tons hinstlerisch kundzugehen”(y eaajo) cnomauiieocTh, rO90py, i wajamacaile ¥ caojuNt hecana aa ce yweTHLIKi SOPH), ko OM jaKD naKO NoTah@ npase xuIUe yxyca jaBHOcTHL.C ‘ara ce 1pe6a Gopi cause cpeacreis nporie jeepeicsor anpenonassa. Mehyz, TycTas ‘opejrar je natimio “I Sine seiner Braschire erscheint er selbst als der grape Jude” (y ‘cuerny ome Gpouype ce wiht aa je Sau ow Hajechi Jespejus on C84x). M. Boyden, Operu (Loitdon, 1999), exp. 242. 146 wyPydoxp Kaajn CEUECHIA: JEBPEICKH (HE)YKYC? us cutarore, om Kor cy exanntmmosant JespejM Gpso onycranm aa Gu kaceinje cranity pex na nexyce Barvepose ,Mysiuxe apae*. Hua we aoKasyje Go.be ony Tésy nero nenAMka HaxnoHoct Teogopa Xepyna xa Puxapay. Barnepy.” Urasiuse on je otsopmo fIpyririmtonnerastsn xomrpec ca Bareposuas Tannhéuser yeepmpom! Ha Kourpecy muje canto wopnthena Barneposs Mystik, sch cy i ayetpannje Surppwia Kaxo yOuja Dadxepa Suute na cTossisauuNa He apyTHN npenvieTuna. SaneTa, Sunppux je mpencransao Manny, jenpejcxy yxyhuocr soja he noryGiti ssaja crape Enpone, w mpoGuti ce y HObH H eRe CET Tycras Maxep, nopexiom jespejiit, ca KoHTpoBepsHoM aMGuuNjoM sa Gyne seanKH Kavos, je OTHUIAD jou AARe HA BArHepUjanicKoM nyTy u peo Antexeattapa sont Sexttintexor,™ Apwona IloexSepr he sanpuriru sarxepujancky Aesonerpykujy saniaeasKe MysuKe ca ysofemem noaexadonnje, soja je AOHeHa Kpaj TPARMMNOHATIM MysHHKHM ecTEHNA. ZoxeKaporunia je ewetrrpanitsowara slewaonNs0RANA")sHKjaTOHCKY MYSItKY, HSMIIHBUM NeCTLe homnyno duaynaMi Ges yoSuaajennx axuenara n yeTAHOBH.a TpAMHIUIOHAAH jespejcen wean ein sof, Gecxpajnor y yan, LenGepr je sax octasuo 1 cBoje pemek-tealo, onepy Moses und Aron Gyxsanio Hesaspueny. Tlopex sartepijantcxor Gesamtkunstwerk # apyritx yoOwsajenux wssopa esponcxor fin de siécle,” Gena wt mabapexa Ceuecuja cy’ uneate pyro, sratwe nosuate KopeHe: cimarore y opnjasransio crury JIyasura Doperepa 1 Ors Barnepa, xao 1 awornx pyri. Sajeamuaxt umeHtte-b opujentramiutx ernno8a (a sanpaso u nenaneKe apxuttextype) 1 ceuecnje je Sixt xopimtherse jaxo AeKopaTHBHOT (bacaaHOr MaarHa, KOje je secro Sit20 ¥ eTPYETYPATKOM Mor-Ie-T ‘exopo mony HesasiicHo ot cave rpahesitie. Osaj re6ebit Hesasitcast C29) ‘eamarpast je oapason apanckor it jespejesor 3)Xa, KAO Hf aNTHLTeSOM ,spuuuhanlese commatocrit®, crioja itaeja it odituxa Topexiow 1 rpake dbuTosopuje. HenawKtt uetopuyap ywetwocri Kapa nase je ato wo HenaMexo) apsurextypi anit .opraticxa yjeabeniocT xpuuthauexe apvitrekType.” Ox ono oGjautana Kao KOHTPACT HSMEHY MarepijamHe Mpxpore M gyxoBKO mojMostior Bora” 22 Onje wasonwo aoro nyra cxywno Tannhaxser 20k je nucao Judenstaat 23 nnp/crookedinaber.ry/2005/04 02 wagners-antisemitisin/ 24 eautnexu, npariant 4 cxopo saGopas-seH NK, KOjMH NoseHyje MyaUKY Maes 1 llloenSepra, ce poauo 15 Gpaxa ayerpujcxor mewuta w ceapacke jeapejke nopekaoM 1 ‘avencupane Boone. 25 Oso ce oanocu uajsiuse Ha euraecne rs and Crafls w gpanuyery [art nowrean Fo csojuw apyustaenun naepaws wchy Tin, Ceyecwa je Guna aocta paxainurra, wie Send ‘enlepena nporite Gypxoasuje us unmaxa je Mano sajeAMuunOr ca MceyAo-cpennenenOstion ayXoBuoutihy, NourTo je Mpoceeritrenexa peusouaawocr Gina rauhe ysopeweena y Ayer wero y 3ananwoj Eepont 26 Bun R. Klein, “Oriental-Style Synagogues in Austria-Hungary: Philosophy and Historical Significance.’ 4rs Judaica, volume 2 (2006) exp, 117. wy “7Pp 148 jn CEUECHJA: JEBPEJCKH (HE)YKYC? Pacada cunazoze y Hoxawu yauyu, Bydunnewma, apxumexma Dox je Kpaye npaxsaruo goiitjuif anpano 3a rorono, Aon Joc,” seaitKtt apxurexta, enfant terrible ecejncta, sao je ene of cee y pesHMa H_KaMenty 21a yHtanpem O10 urro je emarpao atticujont MosieptaNa, HH Cy jeBPE}CKH Ay Ui jeapejcka npueyTuOcT HeAesGHaH AeNOSH DIMA TIOMEKAN Wak ACAYARUSLIN 1 nnpexop, kaxo he nienton 61TH noKasaHo. Jloc je apyxao ayra, ncupripyiyha npezanarta roja cy ecto Tpajata exopo tuo Tpit cata, tanoxtehit Ha pasMiunsaite 1 s6y%6yiyhu CBojy Gypaoacky ityGanky LKINpOKHM H MpeTeHKHOsHIN 3aK-By*ItNMa Y AOMeHY KY:ITypHe Ht apxuTeKToHcKe uicropuje. Heron nanibet. Omament und Verbrechen (Opwawent wt 310.) 12 opnanent, yRaysyjyhu it aewoparusiisan y Cettecujn, noncToRehyiviw ra ca maraMHNOM Ht TpHwuTHONSNON. Jloe ynopebyje centecnouncre ca Ilanyaminwa Koj ..TeTOBNpajy cBOjy KOXY, CBOje YaMue, Becta, yKparKo ‘wera ce MOry TOXBATHTH™. UGHN TOPa, OW Ha IceyA0-*)poj0BCK HANH Nyiui Ha cay ocHOBY KyaType Samana, Xpmiuharlerso, nowesyjyhi optiancr cencyaauoct WRPST Tipast opnanteHt Koja je eTBopeH, Kpcr, je epoTeKit NO EBON NopeK:t. ipso yMeTRHYKO Zeno, MpaH YNETAHEKH ‘TH, KojH je npsit YMeTHHK Hawasao Ha 3H Aa GH ce ocTOGaAHO BintMKa eneprtie. Xopusourana upra—sexcha wena, Bepruxaa upra— myuisapau, rout je nenerpupa. Hopex roju je crsopuo Kpcr je Mao HeTH HarOK ska Beroneu, Guo je a ueTuM HeGecxum BUCMHANA Ha KOjtDM je KAO 39___B Rukschcio u R. Schachel, Adolf Loos, Leben und Werk, (Salzburg 1982), e1p 70, wapowiTo norneaaru norraane: ‘Die Weltausstellung in Paris 1900 und der "Gott juil™. \urvupano Hs Benoaposor 2ena, The Jewish Contribution, erp. 342. 30 Apryp Lllsusep je wanuicao nenoapumieny apanty oa wacnovoxt Das Hor? Koja je ‘achowava Ka panien jeawor apyror aena, wcraxuyror y Geno fin de siéele, neny Xyra wow Novbwanutrana, o Maso} wy6as0} npwn sey sarosopunuuota Govke yaeTanKe enue, MrTeps AaenGepra, Juve H Agana ‘loca, Axbpena Tlonrape, Crean Tpocmava, Xajnua Mawes ‘amor Ininizepa. annmt2s0 je aa cy eBH ocnm napa Toe Gun jespejn. Ynpxoe roNe, Ha Gaus ‘Gor tora, aenosaao je xa0 2a je Jloc jeaan on wajGonux noswasaoua jespejexor ay%a, O40 je ‘oxpy nen oGoxasaownns Jespejsa, xpuriapua xaujearuota Jeapejuvea ~Tonanan, Cara, LUlrajuep, Bajc, Manna, Xupus. Posenipenn, Bponep. Tlovos Kapn Kpayc, llevep Anrenapr, ‘Barrio Heyuuan, Xyro pau. Ulrasnuie, ox je 6uo ecejucr nuGepasme (jeapejcne) Newe Freie Presse u svoace €€ cmampamu HenossaHun ,,op2avaw jespejcse npanazande”. [pBo y CBO rcatsy, a acne uy siTagoM onyey, je noKyulao aa he 20 aajenAivuxor UNLeHITERB OHO tro ce sone jenpejexo HexycT#o!apaibe n apxseTextypa. 150 yPydar Krajn CEUBCHIA: JEBPEICKH (HEJYKYC? ¥ Beronen Gio xan je ersopuo Jlesery cunchouijy. Ani aanaunou Nonek, Nojx KAO OATOBOP da YHYTPAMNE warOH MO SHLAOBHBIA Maxe epoTeKe cHmGore, on je KpuNuaaN HAH je MopeMehen. TloapasyMena ce a ce ovaj uadnyne Hajsewihe jag.ba Kon soya Koj ivajy Taxbe cmmrrome opemehenoent y wyxmuuuMa. Kyzrypa |jenme seme ce MOE ONEMITH 0 TOME KOAHKD CY 3HLIORN HeetTiEN ‘Myc HAAR. Tloce jout MeKomuxo TeMIKUX H3jaBa OH aoNASH AO eROr Re:NHKOT: NereaujaHCKOr Saxcby'IKA O HETOpHEE H MpitMetseHHIM yMeTHOCTHNA, Tlowao case d0 o¢0e omxpuha u dajen za csemy: Omesarsarce opnaxtenamea a ymumapines npedema je cunonum 3a esanyyuty KVAMYpe. Oso Takohe ropopH 2a yruAnTapHm TpeaMeTH He osHaNaBajy meta pyro ao eBoje c@pxe —TaKo Ha NpHep RpaKe Base cy eaMo jou jeran NaraHeKt Sn .MaDaiba", AOHEKIE M YKPAUEM TPSKHE XPaMtowe HeTO TaKO. MaKo ce He Hommine excruaMUnTKo xpHUhatexa ymeTHOcT, KOja NpeICTABRA OTeAOTAOPEILE! ccaikanaibe cAeTOr ToKOM ABA MiLIeHHjyna, Joc je eTaBLA y HerH KOM! ca ,yNertomhy ua nyacumxa". 3a JHoca je saGparia waonarpnjexiex eink pexeranara ocnoGoherbe sux je tpenyTax owao, OH Ha MecHjaHteNW ait nogesyje neaekopncane Gene as.z0ne ca ao-1acKoM HeGecKor Jepycastiin: Cesako 208a je nuato e80j cH. 3ap Sit caMo Hawem 205y rpeGa10 oxyieri crit? Mor erwIoW yi cy MoapasyMenarHt opHamente. Oniaa cam perso: Asal we! Bucurre, ry teat seamamma tamer 2062, y Henoryfoct# aa cTeopH Hosit opHamecHT. Mn emo mpepacan ‘opxaNettr, st eMo NpOGuLH CBO} Myr 20 oeaoBohersa o2 opHasiCHTa, Buamte, tpenyrax je Gausy, ocreapeise Hae ovekyje. YeKopo he rpanexe ymmne cijari Kao Geawt sitx08i. Kao Cnn, ewers rpaa. paicka npectonma, Onna he ocrsaperse 30h. 'Y cpu ob BemaHeTBEnUM pacrpasaNa.o KymTypH,Jespejit Huey Nora ayro aa oeraHy #sBaH aenoKpyra Ha ayro. Caapiia Mera Jlocobor sajeskbunor eceja Die Emanzipation des Judentums [Emanuinonane Jespeja] je noxono Gina Ceyecnija, koja je aa tera Gic7a npeamuie yxpanieva, mpenture cTapiteka a urro je BaxkHije Gauavia je Aoule cReTAO Ha eMaNUsNosane JeBpeje. Oxo ce Mowe NpoTy Martini kao Cras Koji AOnasis 3 6ySOMOpe H OrOpYEHOCTHL, Hit PEw-TAMIH XpHK, aH rlosHapajyhie Jlocos MpHBATHH AKHBOT M BeroBY sIpABPKEHOCT Jenpejoniar naeanvia, onakno TyMaKene je Mato Heponarno. Sloe je site A] 151Prien Kanju CEMECUIA: JEBPEICKM (HE)VKYCE Jespeje kao npijarene 1 neTouLeHHKe, HocHOUe MonepHaNa. CMarpao je aaa je ontyaentia Ceuecnja camo jou jexan nua xadpana xojn saMersyje Kaptan opiijewraauior cTiwia aenerHaecToReNORHX cHHarora, a KOjH je oneT saMeHHO Lupus kadprast xojit cy Jeapejnt tocuttH npe evanumatije Jespejiia, Kojit cy nasHo omoxit caoje xaiprane, je xparo 2a THOHOBO MOFY sta ce yBYKY y HEX. Jep eHTepajepn Ceuechje cy cao sanacxmpadi karan, Gam Kao mrTo cy waren Ton SaGepurTajn, vot Mopun a Sardpua. Haase ce ory mpenoswarit m0 fatwa ceaguiva, Heviia je aa ta apujantexarx Mopituia tt Srp itn, Ka0 tTO nina m aprjantaua nojtt cy saci (Josed) Noanosuts exrepajepa, Tlocroje usyseun, Mpenossaiy ce xa0 Taxis, Hewojre me rlorpenio exearim. Ja HeNant ura nporus jakor. cHaKHOr Harnacka Ha Jespejexmt craapiva, HesaMt ifurra mporma yoseKa Kojmt HocH xadprau. Flourryjest sonexa xojm cede Hasina Mojeuje rm Casi, ALU AGAIN HOBEKA Koji ETH ta o2SaMH BO} KadTAH H eBOje HME, CaMyiun, uaa ra saMeHt Meno Ondpitx vast 3utrpuia 31 To Gu aM oveI0 cTapo NecTO, ¥ HOBH Tero. A oBit HecpehMinule ste=e a8 OnGpuxow it 3urdpnaom emantnyjy cede o jespejersa. Hite AOBOUHHO CANO j€CTI ALY KY lis Gwe Guo, KAD WY GuinO KOM MOKPETY ETOGoARAAHKOT MoxepHN3Ma, onkraisaibe onirx kaprana, Kasran ee ope He onnocit cao Wa Jespeje, seh Merabopiikn 1 Ha onGanusaebe CBHX ETApOMOMHHX AeKOPATUBHUN cTojesa bu nioerynaxa xojut npuxpitsajy cyumuay. Joc owntrsenso ije pasyaceo, stmt tunje oxeneo 2a pasye, a je TO urTo je HasiBaO KadTaKsIMa TpeGATO 2a si rpaheeune ..kowep”. tj. rpahesiue Gea wrona wa mpenasy mneby KacHor eknexTinuana/iteTopuaMa (nocmeamer rpsKo-pMicKOr oiMBrBABArGA Ha Samasty) fH Moaepiniswa. Ani Marteza aa je Go y npany ¥ nowesisary GeskadrancKor craiba caspenene apNiTexType, smi cy HajsaTpentijn noSopatu Gun Jespejn, 31 Beowa canna saeja ce jauna y ecejy Puxapza Barvepa Judentum in der Musik rae ow npernocTannea 2a wopa 3a je nocTOjana reujania jespejcks MySINKa ,y MCTOM OGnKy"™ (7) npe xwsora y awacropy), a ae je mysuxa xaxsa je nocTojane ¥ 19, sexy y cuarorasta, ano icxpneHo cehaise. Orin rake RAUNCTINRE dhopwynawnje, BarHepos aprysent je ‘So YeNepeH H NpoTHD HaBOAKE HeNHETOhe, KAO peUMO woa JToea, Sunppuaa H OaGpIX. Sauunvouwo je aa je Barvep oreo naeje on csojus .esuevin™ wesinosutopa, Mevizencous 1 Majepups. 32._A, Loos, ‘Die Emanzipation des Judentums. in Die Schriften 1897-1900, ed. A. Opel (Wien, 1997) erp. 291, uitrar we Beacaponor aena, The Jewish Contribution, erp. 334-335,Proonp Kagin CEMECHIA: JEBPEICKH (HE)KYC? ako HapysHOUH TaKO H apXWTEKTe, a NOMeKAN HW TeopeTHEapH, KAO Tia MpaTMep 3unppua Tanson, Kao y Tlapusy wan Bey, Cenecuja. je-raxobe mpusyxnaJespeje my Byzuneurm, wako sGor npuumsno jpyraxnjax teoperckix cranoauurta. Jlox Je centecnja sacrynana mozepnoct y Ayerpajs, emus senssana, Pam 1 Xpsarexoj. y Mahaperoj (yknysyjyhut w Tpancunpauny, ann we Xpastexy) je ‘ovaj crit TaKohe MOcTaO HNETPYMEHT HanHOHAsIHOK MpojeKta'y KoMt cy Jespejnt rpastn sexkuty ynory jou ox Ayerpo-yrapcKe taroaGe Hs 1867. BYAHMIMELUTA H MABAPCKU KPAJEBH Vaxo ckopo ysex morpeht a Bes, Mabapeke apxittekre cy rene 2a Way ayTOXToRHM sytem. MebyruM, # nope pasmiTor nlomTHaKor uuvea, (lopexeoscror oryhera Gypaxoasnje on noammese mob y Be Jeane crpaie, 1 ¢ apyre naumonamano mrraise Te jespejcxa acunmnanja y Mabapexoj), cuetapno je, apxirrextorickH rosopehit, 640 eona enusant. Minax, Mabapeke apxnrexte cy MHOTo BHuIe npmMersisarTe opnjestramnzaNe WML 1X cy o64rs0 Sit npawtuxyjyhut Jewpejn. Tox cy y xeseutaectosexostio Bey apxirexre yrtaswoM rosopiut lHewaukn jesnk, a Gunn cy ayetpujcKor HH HeMasKor nopeKa (Janay, Teospist Xencen je usysevax), y Byanwnenm cy apxutesre Mabapexor nopexia Gnne wsyzeraK. Bexnxe ,wahapere™ apxirexte eseTHaecTor BeKA cy cKopo nickey4HB0 Gwe HemawKor nopexa: Joaed Xwaa (Hild Jozsef). Muxax Tloaak (Pollack Mihaly). @eca purem (Fesz! Frigyes), Muxsour 61 (Yb! Mikl6s), Hany Meu (Pec2 Samu). Joxed Kayaep (Kaus2ler Jézsef). Xayewant Anajom (Hauszman Alajos), a kacmuje Exen Jlexnep (Lechner Odén) 1 Kapos. Kou (Kés Karoly), 2a nomeniewo cano najcraxnytaje, Zlanac ux ‘abapexa veropnorpaiilja yGpaja kao Mahape, a rnxona wMena ce yrnaBHom Kopicte y Malapekom oGituky. Mehyris. y opirniamiim ZOKyMeHTIMA cy ce hurxoBa HIMeHa H HOTHHCH WeeTO jana Ha HeMasKOM.” Y aeMcbHt ¥ Kojo} je Ao 1840Hx saan jesMk GHo aaTHICKH, OBO Hnje TPeGaNO a Gyne NoBpesa Tuneou je weraxao y nornasay nox wanumoxt “The Concept of Space-Time in Arts, Construction and Architecture,” spee u ysory einynranocTn, noaeajyhut ce na Ajiurajnogy Enestponmnaninry noxpetiux TesaBusut S. Giedion, Raum, Zeit, Architektur ~ voja una noro eamuyja ox 1939., witar je yser 11 nes ITpoemop, epewe. apxumexmypa (Beorpaa, 1969,), erp. 280. Funeou je ynopebisao Thixacos L Ariésienne ca aeaos Boxrepa Cponiiyes Bawhaus in Dessau ~craxienityra0 xpnad 3a paaonMue ~n0 MuTaRy CuMY;ATAHOT NOCNaTpaR ss pasanuumis yrnosa eweuenix jenant nopea apyror (etp. 314-313), 34 Tloraute Josedja Xiaa na pavyuy voju je wsanta Tlewsranesa sajennus Hspacnirrene sepocunosecri, y Malaperosjenpejexom sysely Apsiiey, y Byansinewstn, a Dohany wicut ssinagéga ira wy 1Preah éaaju CEUECILIA: JEBPEICKM (HE)YI Nauvonankior noHoea uni KyATypHa aHOMamuja. Vinak, y pacryheMt pusaneray ise ayerpujexor w yrapexor jena motapxnje y Kactjest npepnoxy 19. “ sexa, on oBNX ,.aljapexnx HeMaua" ce oveKiparo 2a Gyay .woGpH Madjapit tora, jena on Hajtictaxny Hjnxe pny een, je oveo a ocntucAM eneMeHTe Mahapeke apxntextype on 1840nx Ha nasse." Jespejn, Koji cy ce npunpy>xi0 penOBHNTa HeNasKO-MaNapCKHIN apxitTeKaTa y MocaeAHjo} Aewennjt 19. neKa cy Guan y ucrost nonoxsaiy. Kaposs Kom, eoehn mpencraanux rpyne Fiatalok (Mra), ce oraopennije anno y exon sitaaixy Nemzeti mivészet (Hannonastia yMeruoct).” a Ckopo fia He Moxe Ja Habe npase Mabapeke apxitTexre y 3eMLbI, ivamamanajyhn ga cy nehina apxrtekara yeasHom Gumi crpaior nopeKsia, G10 HeMasKOr tim jempejexor. HI on cas je pohen y caKcoHexD} noposHit xao Karl Kosch y Tpaticitnsarinjn. Ha uct Hast, a oTmpaniKe 1 y Hero BpeMe, uaa Baptox"” ce orsopewo akaH0 Ha Ky:rTypHy zoNuUtaUuty Jenpeja x Hes: .npaza abapeka My2uka he HacTaTH cao ako Gyae mocTojata mpasa wahapexa [Baprox onne evanra axuenar] rocnoexa kraca (iri osztaly), C Tora, wturra ce hie Noxse ypaanra ca nyGnukom y Byaunmeurrs. Csakakse spcre npoduceera 1 cyMBiBe HeMauKe H jeepejeKe ceeTimne (mindenfle szedett-vedett schonnai német, zsidé népség) cy ce TaMo caxymize, Te TO cy y cytITHNH CraHOBHIE pana, TyBssetse je apenena o6pasonarn ux y HantHoHATHOM Ayxy. Xajze yaecto vora.za o6pasyjewo ceo!" H sauteTa, KoMmosuTop je Ha HeKO Bpeme mpederao 12 ‘uahapexe npecronmte nia ceo, seby eBoje ,norbere Mabapoxe cessaxe™ (kedives ‘magyar parasztjaimhoz). Hberoa cras npema Jeapejuwa ce Harno npoMeHHo HaKoH adepe ca Ufrepit Tejep. srommeriutsoM jenpejexor nopexra. Mlocne 1918 'AAM MecTO koje Been taynuNay weTopnjit Ce-sACHINA Hajnpe Ha weroRD} NocAheHOCTH ‘vahapesow Hauutonannons wspaay y apxiTexTypi. Ow je 1874. wspanno napyusuny xoja ce sateTojana oa eryGous jt cy Kameau Guu y MaapewoM cTuAy cA CHARAN MEOTIN, ‘epoiana, Sapujaruaana, azagcuna xoju cy nogeshanu wa waapere ceoexe evaKe it neaojke, 3 ‘akahe u eureuaxe weopose, oju ce Hory suger Ha ceBepHo} bacazu Peayra Vigad6) y Meus Befuwsa oaux norusy 19 187Oux, ann apyru cy rapa, eyaehue no @ecnonos ayroposstos, iMaisy 94 aapeRs Hautowand vapaa Buaw D. Komatik, Fess! Frigves (Budapest, 1993), 38 -¥ Magvar Iparmivészet (1910), erp, 141-157 Baprok ce wt poaio 1 oxpacrao wa Tepitopian seaH nocrrpuawoNKe Mahapcre. Theroso poawo wecro je Nagyszentmiklds (Benukw ca. Mauxayu), xoj je noerao Benxi (Ceanneryu y Pystyanuju On je atse0 y rpany xoju ce na sabapcroM sose Negyszillos (nace Bunorpanos y Yxpani).a0itzay rpaay Pozsony (FipecSypr.a nacre Bpericnasa), y Ca08ak CC Tora, wopa an je wHTepHais0sz0 ETpaxoRE npeaCTaBHIKA CPEAISE KARCE HOt CY FOBOPILAN swahapemio jeauson a ubeau y evHuvisu MemosiriM Tepirropyjana y xa6aGypunkon apestesy, ami je noeae oryennena Mahpese occhao wocranruiy pena Toj eTawsxo pasuamnKoeH Kao ceTuowyainnaor it nosmnesitrop. Kao oxpacrao myuapau, casa je o jeauneray caine yA. 38 Bena Bapror, nuewo Hp Jypsoauh, arpa us 15. aaryera 1905, y Tlapusy. ¥ Nictssche-Tér, ed. S. Laczke (Veszprem. 1996), erp. [31 1st yPrdaap Kagju CEMECHIA: JEBPEICKH (HEIVKYC roame Baprox cae pie yea aa cy Jeppejut, kao nodopanust MoxepHe, HeerOwL cavesnmut, Hponmno je, aa Baprox nanyura npo~pacnurrusixy Mahapery noeae ypoljewa Taxospanor sipyror jeapejcxor saxoua rogue 1938, KojMN ce SsHaTHo orpaiitianana exoHoNka M ssyqcKa cnoGoxa Jespeja, ¥ Cjeaumennm pwaspawa, he My 3a “yao, erat on Jeppejn Koje je y NajanocTH OaHAIHO Ka0 CYMIBYARY PY. IM Moxa YoHXOBK oTOMUH, NovohH Je npexsan.” Mebyrum, npucycrso Jeapeja je muoro smite MprrrHpano Juyae npaBix qstayntonammx ocehawsa (nemzeti érzelmii) Hero wewauKa AmB, JlOK NaHapeko naewcrso inje uMano saMepKH Ha npHeyeTso. HeMawa, ewarpasin cy ata Jeapeja npeTe wmpHoM TOKY HENODHN esAKOAHEDIMX axTuBHocTH (N08 ecesM OpomMNMH OGpOU, MHjaHKe, OmTAsAK Na GastoRe M ,MytIKO HOHAMIAHLe” oje ce sano Buprym,” nra,), 3Gor TpakcropNttcarba MPHBPENE Ht HLA EN Apxupexe pororpadije nnemhrars npusatinx entepujepa mpikasyjy OrpoMsy ommmmy jenesiexux poroua oxaventy To sMOBTINA Aa RoNeKajy TloceTHOUE. ccxopo Hut jemtty xtsitry. To cBeONH 0 Hay :kUBOTA, O YYEeTALOCTH OBO 1 ‘sanocrapzbarba wrraisa. Henpea cy BUCOKO H epesibe taeMcTBO ADeKaMM Jeapeje kao Mlogneumpave Tproaule M yTeMeruBave MpHEpeNTe, ati WMT CY TOTORH owen aa noKaayly OUNTPHUY CBO}AK IGA —yrMETCARE KVNEYPE WCHECTH Jay — NHULHeHRe Ce TPOMEHILO, Hnmrra He ocmtKasa OBY ABOjHOCT Ooswe Hero hroshara u3jasa ‘epentia Jleaka (Mauetpa TIpasie # enpovomtesa Aycrpo~ yrapexe uaro6e 12 1867,): ,Jespeja cy Ka0 co, morpeCant Bani je mperoxeatt ys eax o6pox, ait npesuute noKsaputhe Bam jen0”." Jenpejckit Hanpestak je jour pute cMteTao sahapcxoj Hejeapejexo) Sypaoawtin ero mnecTay. jep cy Jeapejn mpeyseau yaory cpentbe race. Hajechit oTnop cpemise karace npesta Jespejina ce oceTHo ¥ cesepiins MahapckHN TpAIOBHINA Kao To je pad Kojit ce Ha Nahapewom 3880 Pozsony (HieM. Pressburg. Bpamucnasa) # Kassa (Hew. Kaschau, 1) Koutue) ca nosawaunuis, HeaaKn Birgertum-on.” Mehytun, yomurreno rosopehu, y nopeersy ca apyriw aenosnwa monapxiije, Jeapejit cy y Mahapexoj urpanu suaruo Greatly, yaory 39 Tuupuresr pnu Pajuep u suonnustera Joxe Curern (no pofety Cimtep), 080i ‘salhapest Jonpejn, Cepre) Kycesmuxa aatepuri jeapeitn poet y Pyen(u 40 Tlajasesupmywwa je TeRAK 28 npepolense. Jlarumexor je nopexna (vir = MywRepat) & ‘omawaaa Hex duaisine ine2080 noja norepbyiy xpabpoct, anu ey uate Gecxopncws. M0 c80}0) nppoau aenwnay Myxentocr, zaBanz.ajy W MpuTave eH: 41 Oxo unrapa Anmnin Beregi y' svidiérdés Magyarorszégon [Jenpejexo nurane » Mahapenaj. ed. 0. Jiszi, (Budapest, 1917), erp. 48-S1. 42 Kaaje uerpaxieau ospasaiino xowtey ce espedu waceseaeaaity sahapexnM rpanosiva, focrano je owimneaNo aa ox cy Ha jyry Jeane Jespejn worn Aa Kyne HajGore n—pUENE Y paaominga (Cereauuy, CyGoraun Hosom Cany), wa cevepy wuje Gino aro, Y Kounawta ani yaeo jeapejesor exacnmuTea napuena noxasyje an cy Jexpeje GyxnANO Apa 9 uevrpa, yw issPevanp Kran. CEMECHIA: JEBPEICKH (HEWWKYC? lero y HEKHM ayeTpHjeKHN MpoRnEHUjawa, KAKO MpHpesLO TARO H KYATYPHO. Crora, Jenpejt cy suicanam a tpeba aa nocrawy satexorextt seahapexit® sa Gu ce eynpotetasnan moryhet armeemmusy. Y epanont enysaiy, —uacja anwonaatioctn je y ayerpiiiexnst nposmnuntjana Gusta dpayistatja Kero y Hero xoworenitjoj Kpamesut Yrapexoj Tipernoctarmenia jenpejcka mperisa nnje Guna camo npuapemne, neh Ww wymrypHe Tepupore."” Jenpejn cy novemt aa apie ampexta yrnuaj. Ha apxuretypy pn Spajy 19. sexa, kata je ahem Gpojy jespejexux cryaenara AO’WO.REHO AA NOXahaiy oneneeHse apxitrexType Ha TexHHKOM YitnBepsitreTy y Byqustneurru, a novos u 0GHjant nocnOBe y BeMHKHM APSHTTENTOHCKIEN ‘Suporiita. Zo 1900. yneo jenpejexmx cryaenara Ha Texnmawont YarmmepanteTy je aocerao 44.46%! Hajucraxnyraje mahapese jespejcke apxurekte cy Grunt: Xenpak Bem 11 Apwite Xereamut, Zosrraxt Bammer 1 Jlajout JanGop (pomep), Iianor Bayssopn, Andept Kanan Kepeunt, Top Casein, Jasna w Xucwye Joraut, Mapeen Kostop nt Jlexe Jaxo6, JJajour Koawa, Tesa Mapxyin, Kuewyeit Kontuep. Epue Posiat, Aptyp CeGeuthen, Jlacao Baro u Jometh Baro, Ewin Buutop. Besa Jleipxep 1 Ufaay Ulariaop Tediaep. a rioeae Tpsor exetexor para -11 ajo Kowa u Anppec. Xajow. Ha spxy cy Gita wynenn Bayxaye eantrparri ao ut je bpea opoar m Mapex Bpojep kao w ynteritte moepituania Tlacrto Moxomu-Hab, Mahapesa ce ynetenraxa exena ese site noapnsosaa ~ c jertie crpate ey Gunn Jespeju w octaH MomepHteTH. ¢ apyTe crpatie KoHSepsaTitB10 43° ¥ nepuoay mnveby 1900.1 1910, sana je npouensrjespejexe nonynaunyje y walapenose apyuuray Gio OKO 5%, HSINORO.pucycTsO y- MpuiEpeaHOM. ML Ay.ATyPHON! >KtIROTY TeNUBE je ‘MHOTO mpesaustsao oR) Gpo}. Cano 5.7% ApABHIEX waaKuTNAA cy Guy JeRpe}i, Am ey ‘omH SiN (sic!/ npesta opuruany/onnpmnire) 45.2% anpoxara, w (sie!) 62.1% npusaruis -exapa. fbinos yaeo y KabinNesHOCTI IL yMeTHOCTHA je TaKDHe Guo WEyseTAH: 24% HaywHNKA nutcana, 42.5% ypeanuxa uw wopviapa, 16.5% cankapa, 17.4% najapa, 32.68% neaaa, 15.1% ynwiapa u 22.6% myaaua cy Git Jempeju. Nopen untenexryanmis Tawa, apoueKar Jeopeja y apyrannesuna je Ge enegehut y npewsmomsen ocHonHY AOGapa (wnacyaNLH) 0.58% ¥ rprowini w Sanwaperey (apinario) 60.1%, eayxBenmDt 54.8%, ¥ Nosiohtiow oeOday 33.1%. Moby rproauiau apy sansa: roctuoNapi dT ait 24.1%, epajast 21.0%, 1 arvaangpit (sie!) S8.1%9. Hie Gino Jeapefa ney wiacraumunsta rua tue, ooAuutjuNs jaye ofsuupita. Bu.an Magoar Zeidé Lexikon ed, P. Uji (Budapest, 1929) erp. 562-564 Tloaarax o npoueiry saaauy Jeapeia y wxoneray’ je Moro KOpueHHH On HRHAR Hage EHS 1900. ey a Mahaperows xpacseacront Vansepautery (Magyar Kirilyi Tudoményesyetem) 32.4% e1yacare npasa Mt noxUTHIKHN HayAR 18 50.8% cTyACHATE Neate GwIH JeBpe}u Hpouevar jeapeia wa Kparseacrow Yausepairery Josip na Texnurskun Haykawa (Kirilyi Jozsef “Miegyetem) je Guo 4446, ro je naamautnsao 0 npouevar xaronisa (3494) w nporecranra (12.5%), Baan L, Venetianer. «1 Magvar zsidésdg rorténere [Veropuja stahaperix jeapeia} (Budapest, 1986), erp. 468178. Tlonaust © xpwasinany wehy jexpejiia cy norman casio u ‘sacrjer nepuoaa (1920.) y Mahapexo) nocne Tpujanonexor enopaaywa, npesia nas cy jerpejt ‘unum $.93% aurape nomyaauuje, 21m je HUB OcyhuIBALUEX sTANOCHO CAMO 31.9% (4.1% 10 osuniexuas mutant, a3 126.99 ass) 7 yPydanp Kaajn CENECHIA: JEBPEICRH (HE)YKYC? naewmhsn rian napommaser. Kyarrypmit jaa je Gxio Tomko ayGox sia cy acum catoHa ynopesio Ginn raxoasann ,ypGaxH" (urbinusok), ca jee erpaste, y2 MPHLANNHO REMI jenpejexo mpueyeTao, npoMositinyhi MonepHHaas y KHAHDKEBHOCTH, Ny3HI yneruoctiaa. Ca apyre erpasie ey Gun Taxoanati ,tapomsany (népiesek) unt Ha Henawwo .Volkisch”, sesanM 3a Hapomy Tpaamuniy 1 .HeNoreKit naunouaann aacrmarrer™. Ann sax at mpe opor pasanajaisa, wabapesn. douKop ¥ npesiatba © HeTONHSa¥KOM nopeKiTy Mahapa cit mrpanit BaXKHY ynory jour ot aa je Joxer) Xyekn oGjantio cnojy a6upxy 0 mahaperon dponstopy 1880. soja je noctana mpupysnik apxnTexrana on 1890:x 10 Kpaja Lpyror eserewor para, Xyena je, Ges oGaupa Ha To MTO cy ra ueTopHApH YMeTHOETH M1 eTHONOGH eMETpARH AMATEPOM, a AK H AtAHHjaKONE y -KAGIGYPUIKINN apeneHUAa, SHO yTintajan Mey apxirrexrana, soje je saise Opiityaa Haya enpaBHocr Herowin eMeMex sak MY'IAKA, Hero MpHMerBBOCT OAPRMBOT KATAMIOFA 39 APXIITERTOHCKO npojexrosaise, Eyed Jleknep. oraty wahapexe (magyaros) cetecuje je toro xopuctua) oBy 36;pKY. Kako cy werosn Henpijarern noxem Aa NeTARHY, ‘nposowo je apeme certehit no newrraNexnM KacbettMa samenajyhn srene wae nase, yMecto Za je mnao no cenma maneKnx Kapmara pam npoysanara henontese Mahapexe ysteTHOcTH. ‘Ynorpeda Kyekumte sGupwe u cae wneje nocrojaxsa puswiue .stahapexinx Morupa” npexo Koje Gu .HauwoHanno-oy3nana” yMeTHOCT H apxiTextypa une: ‘ocTRAp.bilRe, Cy HeMINHOAHO AOBeNe 20 ,eopravickor NpllcTyna l HeneKpeHOCTIt uo je Gaut ono wiro ey Prrxapa Bartep i cat Kacuitat SpirTusapH eMarpaait jespejensin. Huje yao ako To noewarpaio Ka0 120 ope 4a KVATYPHY HevaBKICHOCT. aa je opijetramsans durypncan sa0_Mabanesa creumpirioet y uapesitan soja TEpMAHCKE HM CTOBEHCKE HOny.taMNKje, OOWHHO enaTpane siNE sanammasiknn. Yrapeka miienena. Soja cy ce Kachuije mpwapyaiiia eBponcso| nopomunit Haniaja, cy noKaza.Ta Heka azujarcka OLTHNja, KYSITYpONOUEH, 1 AK 1 ARTPOTIONOMIKH MeNAHO, TAHAC yTABHOM ¥ HEKHAL JAGATEHHIN KAPNATCRIENE cemiNa, Hemp TUN HeTopijost H erHUFHKU SemIaReds y TlaHoneKo) HEAR) oa Bemuxe ceobe Hapora na Haaane, HajowreatnjH mpumep opora ce Hanasit y Mahapexoj bos Mysiun Koja je 4ecTO y MeTOTOHCKUM My3U4KHM AECTBNMANA. Opujentanizam je namauranao neTowsauKo nopeKno Mahapa 1 Ha xpajy 19. 34 Y wesw persia aysajenuna Jeapeju cy ce nojamnuiganw 1 sa SoHepHATHBEO} ETpANN ‘sao Ha npmtep apsstrexra Jljou Kosa, Koi je KATKAN rpaatio ysaaHuyHOs., AMHNON CTH, 1o-Sapora ‘ax 1 pe Barnepa ce Xajepu Xajve, espe roi je npewao y 1Iporecraurinay, ‘xuaHo Ha NegocTarax uausocTu y Menteaconoeo) MySuLU,uiTo je aprysci knit je Pusan ‘Baantep xacrmje nexopnieTuo won Taxon MajepGepa, wy 187Pydanp Kaajn CEUECHYA: JEBPEJCKU (HE)VKYC? eka je noctao oGanezaH 3a che HANHOHATHO HakOHEHE APXHTEKTE, a NPE eBera enpeje Kojul cy Ntemm aa Gyay xoSpa Mahapi. Ast wax m mpe xpaja nex, Slyasitr ®eperep 1 Oro Barsiep cy ersopauntt taxithewe cuntarore y opmjentantion emmy y Tenrtu, a Hey Besy, re Gu orsopenit oprjerranisam Guo noTHyHo JeapejeKi 1110 xpaja 19. Reka seh sacrapeo Meby jespejeknm murenekTyaAtUENA. eca je ornta0 same ox Peperepa y exTepajepy nemtKe cutiarore y TleurrH y Tloxaiseso} yauuu, y kojoj aewopamiija noneeha Ha wahapeke (pope Heeronor Peayra, arpae nojy je Teorpria Nawsaen, nape Genxnt apanrrecra iaasao “Csérdas (Yapnatu) yeaccas y Kawext.~® een je mpenao Gaxwy ,.wabapexe apxirretype™ Enexy Jlexvepy, xojtt je Guo Hajpenocsju npwicramnta opitjettraawor ern y Mabapexoj 1 y surrano} sowapstit. | ae) Debs Peoym y Tew (Bydunneurma), aprumenma Ppuy Peca, 1864. deca je 6uo rnpsit tahapent apsirexta Koj c= onpoGRO Y cTaapany wauttoxanor eva, PenyT je Tarun Powanrriia, opijewranicnxa arpaa ea eneateuTina Tpanmuowanne Mahapexe wojimeaKe 6 Nawew ouarneano wuje aonoaso awa0 © wapeauy’ nowrto je pohedt y Taxes} 1 Ipeceauauin y Bev, oa je uy0 uapaans Joxasieea Bpastea wan Joxaa ULrpayea 158. wyPy0axd Kain CEUECHIA: JEBPEICKH (HEJKYC? Harnamasarse opujentanor nopexia Mabapa je onaxuiano mpuxeararse Jespeja a octosy HaRONHOr sajemmKor opera Hejespeja wi wjenpejexins Maljapa (vspas jespejekn Mahapr" je noweo na ce xopuet y 19. Bexy, sanexiueumn nasa ,Mspaeni). Opijertaniy nosexanoct Jespeja Mahapa jje mpomosucao uyscem opnjerannera Apr BamGepi, Jespejmt xoj ce noxpetio.” eenpsa je, Exet Jlextiep npatuio etoe Gprrraxcxans optenrrammy saat xoja ey Gunna untemmpitcana xonorijamitost HaLAujon, a0 1470 ee MOE BALLET va Mysejy npnversentnx yMersoeri y Byavoeneurra (1891-96). Jlemas cmpona usnad — yaaza Myseja_npumewenux ymemnocmu y Bydunnenmu, apsumerma Eden Jlexuep u Byaa Mapmout, 1893-1896. CCaiuny Barvepy,n Jlexnep xopiior noapuriicky opkawenmixy wa opijenFanneTW™Ku HNN {4a novo y ate NAPORS, slahapesor onkTOpA 5 Burau D. Kalimar, “Moorish Style: Orientalism, the Jews, and Synagogue Architecture. ‘Sista Stadies, 7 2001) erp. 68-100.Oro Barnep je ony cpahemmy navsao ,Tlanara unrariekor napa aor miatjexo-opnjenrame chose Aekopannje sajeano ea ahapeRTN NOTHING urs Xyexume s6upwe, Texep je kactuje waauuto miranjexe MoTiBe koje je B1taco y Enraeexoj 1 niue ce yepeepenno Ha Mabapexn (bonknop Koji je HNao HeKe ‘opnjentanne upre. Aan, ynpxoe cnoxt onoM Tpyay exon je Go KowTpOReprat, ‘anpammpunn ce oryhenouhy napostie apxitTestype 1 EHEIN Of APSHTERTOHCKOT eremeniara on opnrmtannor donsaopror smtujea. Ta cy domsopHe storia HHoese MoMORO ckrOTUBeHH Ha OpmjeHTANaH Hast yueCTAMHAT NOHARIKAHEN. Ilrasiue, paaMepa je npexerasana npodrem: Haporsia apxirtextypa ce orpanusaga ua sarge oBjeke, cesbarike Kyhe 1 patie, a ypOatia apNitTEKTypA ‘MaH BENHKE BHUIEeTANGeHE OBjeNTE Ht HIsIONANTTHE jantle srpaAte. Tlexsep y czom ecejy Magyar formanyelv nem volt, hanem tesz** (Hje Shuto wahapexor jeska apxitrextype, ait he Girt!) pactpansba ia wje OBO. aru pad wahapexow itzeerTery HMentnNa (erTopenteka, HeMauie H jeBpejeka NCHA cy NPURNATHO .xYHrapIBOBAKA"), Beh ceo TOME Tpeda NoSpHyTH Ht y apxirrextypit. On je uaunonaan waewTHTeT moroTosy npoHatasHo y MabapcKoyt corknopy # od:aversy. Owmraeauo je aa je meMy cReNana onexAA (diszruha) pexeraasata Iipas wantionator ayxa. TIpesta weMy eK eneMeHTH oROr oGnaietsa ey npeuan y yrubopwe Kowa apyrHs Hapoaa. Tomenyo je .rpHKtt apoaHi erin" Kojnt Ce HaBOAHO nojasHo ¥ KiacHTMHO} TpANo} apxurtextypu” ‘Ya to, maxap 2a Jlextepa n weroge cnenGeme, yerlocraR:barke Maljapexor apxutexTowesor cTHaa je HaNIEIeR nocTano waponItBo MyTeM. crajatsa ‘oriciopa 1 apyrix acnekara RantwonanHor HAcmeha, Koje ce npe He jaiiTo y apsirrextypn. JTexnep je narnaniasao na jesix ‘bopnut spuit orpowast rua] Ha unyaeymTo je Meioro RaLKHIAfe Hero yTita roBOpHOT jest. Tlexnep ce Kamo a ce ynoTpeGa FoROpLOF NahapeKOr enarHuRAa KAKO je cenepna Mabapeka siocrajana cre mime exosaximonatia. a Tpancwinanyja cae posaunsanauiia (A Felvidek lassan-lassan eltétosodlik, a székelység clolahosodik)."' ¥ oxox xonTeRCTy, apxittekTypa ce eMarpacta jako te70TBOPHOM nourro je Moria Ja npey3Me ynory rosopHor jesiKa y jawarsy .stahapeKu ‘oceharsa” Hak ut Ges sirTatba H ncatea. GantstettBo je 2a je oBakRa rponaratiaa y wexitw cay4ajesua cTsapHo menosana: Xpaarit wm Baake, Byisesuut", ey Y¥ Mitvéscet (1906) exp 1-18, 49 Ono je norpewo: nousro je rpusa apxiTextypa narnyiio TeKTONEXA Get peibepett a rexcTi. Jexkep je Moxa norpeumMo cxeaTno Teopnje Fonfpuiaa Ceurepa o warepijanua HN opwiy apsseresTy pu 0 Ona wijana ranpaao inje Sia Tawa no many aeorpadicse cranICTI A casa ursaimja je aonena pyparyy nonyaausijy HApOAMIN MaHLAN Y AeAKNE MLslane TPAROEE, NO ‘y esa Guz Haceseisenst Mahapewin w repwaHeAieN CTaHOSHLITAON, a NOt EY Ken a swetsajy enoja sua, SI Ty ne yasnuae y aeSare a3 an cx Byseesun Npaari su we, V-r0 aoa own jecy panna y 160Pybanp Kaajn CELECHIA: JEBPEJCKM (HE)YKYC? santcTa npaxsarian Mabaperi jes nehwne y CyGormum, a wax Ht nasiae Tapars eyGorinve [pateke xyhe enyssir kao cHnGost noKamHOr nuleHTHTTeTa Byrbewaua). Mebyrin, moanapajyhn JIexHepos nommruyxn Hawnowanu nGepanitam, Moxe Ce LOBECTH Y MHTaRKe HEKpeHOCT rope MoMeNyTe pacrpase it ‘npnteniteart je NoxHTHKO] TAKTHUUH y erOBON Hanopy 2a nutacupa wa TpoKMMNTE cnojy apxnrextypy, roja je, ysrpen Pevetfo, y CBOM AYXY sampano Britue Gra ModepaneTixa Hero nanuortama.” Mnage acmsmnonaite jeapejexe apxirexte cy ce exymitre oxo Jlexneponor TaGopa, Hacynpot KonsepsaTHEMNNA, Zaiyhn Jespejnia tancy 7a noxaxy ceojy RepHOCT BEhMHCKO) auju. Anon Tloc Gu ix npexopesno aor npahawsa y Kaipran, an aa wera Mahapexa yonurre wuje Guna saniOHna, Ulrasnue, apswrextoreKn jesis nextieposexor nceyao~danknopa ce YemeutHo cynpoteTasHo npewacrn axtmussOr CpaKor jesuKA AyTOr RA M10 Mntnetnjya ,itAoToMOKTONeTBA apxitTeKType" Mt yReO HexaBrteHTy noBpHIHETeKy nexopauuijy, cesmeposcxn Bekleidung,” u rue otnopHo Noryhwocr 3 cxodoany urpy hope a raxobe m Matse neve Harparuse. SacitrypHo cy 1 Jeapelit ca oxoGpasaysem ocMarpamM HETORY NOResAHOCT ca opHjeHTanItsMOM, KAKO hajnaztapetnijn apxartekra onor noxpeTa, Bema Jlajra i cneo.:noutrro 07a 14 optoaoxctte jeapejeke nopomuue sauremmaBano ra je HORpULIEEND yKpAUABALSe, koje je oprannsonao tia opujenrasen Hasty, JetoM anerpaKTHo, a :1e0M (cTiummponaut jespejckitM Bepexnm CHNGonNNa. YOBHPEHN Ha aparieKN HN, Hex nperinminrrar One .jeapejeno-Nahapere™ ceuecuje cy 080 lone susa.tH Ca WANE caMKAPCTROM y NO-BCKHN H MOpABH|CKEN cimaForawa Ot 16, 20 18. eka. Oxo sitaio camsapeTso y eitHarorawa je eTBODILIO HesaBiteTAHl C10) IpEXD nocehe xouctpykuntie expusaiy hit TEXTORCKY CTRADHOCT H TAKO AEKOHICTPYHCALIO ltetosiToct apxicrestype, sexy EMehy CTPYSTYPE Mt opHaMeNTa NKOTO 1Ipe Motepiiista y saGaveinst aeaosiua neTose Ht ueNTpanie Metoane Espoue, nperesno xao Xpasri, 360° WARNS, KATORNNAICTER H FeOFpAgENOR NopEK-A. MawAE ce OH sane va Byweaue ut Xpaave npesta Haumovanniow onpereneny) y raBucwocnt ax axryaane honirike-—nexaaa ey Out n ,JyFocaoaenn” ante asta 79 je Hera wiIBAN, 52 Jawow Fepne raps aa ey Jlextep 1 Heke apyre wennike Aue TH FOr OBA, 00 WTO Emape Aan Bena BapTox, ranpaso Gian evannepecoeaet 72 Apestpaisa KaUHNTOHRLANCTA 1 sieTepHauoNAMHeTa, ypGAINIX MW apoRIANSHN TaBOPA (HrbsnusOk és mepisek). BUAK 2 Kovaies, A. Kovaes, Makovecz, 4 Szusuuorfulé Magrar Epiészete, (Biklapest, 1990), e1p. 8 Fonppra Ceunep je craopi nojas. Bekleidungsiheorie (Teopuja ovaavetsa pens ow ¢y rpahesie une wesanicuttsaopuntn E29) aH ,oaen0" peso Hocehe CTPYETYpE. O Je 080 y exojoj teopuiu o rpahesunexsos satepnjamnva nosesa0 ea enojeM HeMaNKIIX FEPNINA ‘Wand und Gewand (ana w Texerun). Ona reopita ce nana y Ocxomi epajenransts CTHRORD, 8 rachije iy Ceueeyiu a 4ax uy apsiresrypit 20. nex. w lolTpeosauxa wixona y Baw yruyu y ByOusinewmu, apxumesma Bexa Tajima, 1909-12, Vaehy rpaanuvosssvie sha XucropinNa ce nojaRcyje cacRin panwa, WHinena {jacaaa, soja aumoimupa NozepHitsa. exopauija ce jana caMo Ha BEONA OTpaHICIEHIDN oapunaa, 162 ywAleman pacade Tpzosarnewrorey Bau yauyuy Byounnewmu, apxumexma Bena Sajma, 1909-12. te gacaas on dacaane onere azannMo Naive Noapubiie ca KaNenoM exe ce pebajy Jenpejecn cuson, eHope st wiobapy, acouNpaiyhi Ka HHKENHL 3a ORY WKOAY noxA_jiy jempejena aeua Hema wpacade Tpzosauxe wxone y Bau yauuu y Byounnewmu, apsumerma Bera Hajma, 1909-12. Hoxosorusa cistGoausye wnayenpiy #7prom. Jeava ow newx ocoaita wa wapap oS:ua JlasiioKe aaexte, acounjaunja a japejcko nopexao rpanuTena gProon) Kaa CEMECH JEBPEICKH (HEWWRYC? Mehy us, Gua Gu orpontia rpeutka y nommywocti TyMasurn Mabapeny ‘Ceutecuijy tia noconekt nasi). TyMaHrTH je Ka HOBH KadhTaH Koji je MoeeTITIEA spirse wmewrutera Jenpeja ui Mahapa, rim oGe. Mahapexa Ceuecuja je HHovienait Hlluta paNte Ys pame ca MomepHIOAON, Koj je TaKoe Guo yemeper ka .atenaommonarny" apxitrextype Ht AENOHETPYKUNHE HeTopHjeKe rpamuune, Vonanpenan npiaiep opora je cutarora y cyGoritut Koja xarupa u3 1901-1903., nocedtio yuyrpauiisa Kynovia Kojy je wspasio Zlewe Jaxa6 wt Mapuen Komop.** Tok upoctopa oprammanaja ose entarore mpowsitaastl xapakrepuietiisior uetrTpeaator ypeherwa xoje je KopiteTHo JTeonona BayMxopt, Amloctynak winezeH Ha cHossMNM RoBpuntanta pari Tlextieposy KoMGuNAIHy (pacante uutrne 1 ManTepa, Tanacacra Tanania, Orpame H eHTepHCp CY BARAK Hosa Mahapexe apxirtexType Y CTPYKTYpAmMtoM, KOHCTPYKTHBHOM eNAcry. "Apsutrese cy ax paulo uarmauanate KomunK0 je Jlextiep 6x0 Mozepast, npe Ho unto 6u ce yepencpeauumt Ha Kynony. Y jeaKom HOBHFICKOM WaHKY ManastINO eneatehe! He araumato crepeotunie Bente i IaBpUINE BeHLUC KojH GH Hae yGexwn aa cy HanpaRwent on KaMewa, a WBrpahentt cy ox apsera usta Hl MasiTepa y HajGomex emysiaiy. Y suerason XpaMy He TOCTO}tt vu jeaan kaniren.... $5 Hosu rpahesurickn wareprjant saxtesaly hogy opm, nose Koncrpyxuuje ce He emejy stspabmpari Ha eTaprt naw, (...) Ty je a Pawn sonlenpyirja: Tanka Onnattia crpYRTYpA anpansbeHa 09 TaNKHX rmosACHEX aia HE TIIneA, Uitrana TABAEINLG ojo je xpaw sacaohen je nanpanexa a onaj rast, [loemarpatsemt ce ontMax samaka a je ono aaka Koerpykutja. Taosaett cTyGoBH ntey nloxpuisennt Tago a unarTHpajy KasteH, neh TaIKKNAN cage 54 flew Jaxa6 u Mapuea Kowop cy nog jean o2 uaiyeneuij npojentHix Gupo ¥y temaan, Jajeano cy apojestoRann cySarinnxy cuarory, cumarory y Mapuaaijy «soja je vannurena),sonuepeny xs0paxy @exere laws (Lpwn opa0)y rpaay Nagrvdrad(aawac Opaaea), Trpeay kotuepray as0pai9 «das Vigadé) y ppaay Possony (aanaunsa Gparicnasa),rpaaesy rehimnuy, techy sajenwnuy, ow xyarype w noaopiunre y rpacy Marasvassirely (aawae Tapry Mypeu), Moropmte Lesa. Hapoasy onepy (Népopera) » Byansuneurrs ea Taso Mapxyuuen, ceninurre Paswwixor ocHrypasaipher apyisros y Guyste sama, Opojne cranGene o6jxre, iy Tpaaery wehas. Peayr (Vigads) wa Tlaanhiy (a0 i aparehe arpane na o6an0 Wor jesepa: Wencxie serps, Paann yaaa a Myauvt nasiison), caxaropuyae Tape lure, 690 m Xorea Mlayac (zaKae Honotea) y ByawsmewTi. Taxohe cy npojexToaaan Hexaaiko cerawGenie arpaaa 18 mpuiraanoise Buse Jeape)eKe krace y CySoruu Benusont Bapaany. SS Onapevennua narnauiaaapacranaxca neTopiriwow xeMe2y HMOBaTHRHOCT JeXHEpODOE apeirexronesor npaa xojit c+ nparit Jaxa6 w Kowop Ranwzea cry6a je wajowmennniit jitponoMopypi apsuresroHnst exeweHT xo c# MOpaO }ATOMIETH KaKO GU Ce aewIoNNORANA apsirextypa,Pydonp Knajn CEECHIA: JEBPEJCKU (HE)YKYC! rumca nia je somtmynrer opnanenta owyar56 Crossamesi e710) TecHo mpijatsa ys TaOSAeHO jesrpo KAKO Gu ce MocTHTIA Gora ‘izsisocr, Jestnta enpxa My je saurrita eTyGona y exysaiy monkapa. ®opma cnona on paGmua je taKBA 2a je HeMoryhe 610 Nanpasierit je ox nurata wm KaMena.S7 Cron je mormy:to tosor ofika tro pari dhimohy Marepajana on Kor je Hanpaswen, Uirras eTepniep cramMs0BaNH waTop, MHeTaCTH cBON KpyHe apscha (...)Bujyranit mctosit ce neiby y3 cTyGone. Mapaner rasepuje je Nospuutia Koj je Sorato yxpattrena userHuM MoTHBiMa, Zora MAMA ranepije je naay6zewa npenenum purtwtriKn mitNGjanta, A;cBO OBO YKPaULABAEDE slonaais 1 pHAHHNE HapomHe yMeTHOCTH. ApxitreKTe cy to3ajnae H cramMaoBase OBE dbopwe KAKO Gu mx yeRnamInH ca Kapakrepont xpawta Tlucractu enon je metaipopa Koja je narexo on sanasuBatke apxHTeKroneKe uctopuje, Ona je sanpao nexonerpysunja ueje Temkor sacpobapaksa. 20K 1 mane ma ynory csoaa.® JIauhe w WBeTHO yKpamasasse cy Gum Tpocrpyko BaKHn: Guam cy y cknamy ca l'art nouveau-on nopesanu ca ‘bonknopow n Gium cy noqecHit Kao BHORjEKTpepepenna. Osa Taka ‘ycKa He ‘camo na je namux wa wiarop, Beh u ANT Ha ObATKE 13 MabapeKor doaxtopa. [lr Fs enjciaje, 5 fe Tan WATy HE Tec, penIOR a TeRTT HHI hpuanae: Honine 12 onoF neprioga cy xnazmize TextiHuso JoOcTHTHY he, BepoRaTHO npsrTehit Tlonryo je Geeneaeno noxyimaTa 2a yGerHTe HeNoT 2a je paGunt coon WaNpAB-NeH OT MACHBHOT KaMeHa H UHTTH, jep YAK Mt nam Bitte a To Hnje MeTHHa, Bate ce penaTHBHO TAHKH 3HUTORH 30 Koje ce He Nowe HH MpeTnocTaniTTH a MOY a HANpHe ToAHKO TeMKy xonctpysuniy. Hnax, Hae apxiresre odHaH0 mpunersyiy ono apssngo peuierse. Ont npase KanwTese cryGoBa on AMA, dyyre Ha JYSOBHMA, a na GH Haysija GHIA jou caspmremuja, Crasnajy saUIE eTyGoRe 1 myKOBE KAO 2a je HeOMNONHO eBLIM cpeneTRHMa aaUTHTITHL 56 Ono je unerim opniawent xajit ce nouanna Hy ermipanaaa no cryGoauna, 530 vapasitexe Guuxe Roje ce ney Ha cratizo apaera. 57 Tipnnesa wosor marepuana je saa jep osoryhasa oenodoewe on koxsusouane, 1 satzonarpujsce sbopate neTopite apxiexy pe. 58 Paile uanitje cy npocTopHO nowesusAKe ca wiyMoN, €a sent OpojeNt cryGoma nopehawuio y perosiiva, noacchajyhit wa apsehe. Oso je Taxol HOcusO uzejy nosparsa y Y wsey amet cBon oA ypytranania,>* Kaxocy rpahcniine wahapexecenecijenosene6pso nanny, xousepasTunitt, ecto WeMauKe Mahapexe apxITekTe 1 KONEPRATHTBHN NOANTICIAPA cy TOMeRTT Aa nporectyjy, SaHeMapyjyhit Wak 1H TeNHEKA gocTHTHyha HeKHX o% OB pabesniia, Anajom Xay2van, npohecop y npecribxtioj mxoa apxirrextype tia Texturtxont Yusepatrery, pacnpas.sai .Hautowamn sapakrep novuse 1 oswe6sa, Hawronanto je oxo urTo je HeTopHjckH onppanaHto, OHO itrTo aM je npeaaiio Tpaatiuijoxt™** 3a rera je Guo aorwsHo aa Ce WauNOHAMIN KapAXTep nie Moxe npormscetH. Jule MOxEMO sak HH HojaMt HAMIONAMKOr KapaKTepA ewarparit mpowsnoxiost, Xayavant je sanpaso ropopiio npoTun pinata Exena Flexnepa, Kor je enpesio 1a oGnje Kareapy wa Tesmusxost Virusepstitery. Hak, Yy teerogomt penes-neny. Kerrpaau Texniixor Yausepyirrera, were sornse je roxajstto ot Jlexnepa Heurro noToM cy ce Hy. HEN OLITpIKAL tacORN: JeHIe KinmstapritJlexnep. xomsepaarisint xehak Eseva Jlexiepa je wasag0 WORK CTH jenpejoruxit (sides). Ono je unassacio jaxy jespeicky peaxutiy; tamste peaxuuny NeTakHYTor jewpejeKor axTHaneTe. Apwintia Beperntia (Beprepa): Enen Jlexuep, Hau seauxn ysnrtem apsirertype je 1890ux sanoveo ..albapekt apxirtextouekn erat”, Fberost y'enING cy Fa npuxsariuin iryHanpestumt y camtauuese canputencTso. Kako cy MIioTo AULA MahapeRMX apxitrexara Monepaitawa Jespejit wa Gusti Jeapejut, ewe Jlexntep je warna0 moxepuncriteH crit jespejomtcnst [zsid6s}, nia cactanny apxurexru ne meoxerepa 1908. Ha ona) Hiatt ce jenpejcxo muraibe nojaniia0 y wabapesoj apxurextypit.. Hojnteraxnyrijn nonsrusapa cy raxobe uwamu yaory ¥ o8oj Kaytmatsn, Bapout Bysia Baaunnh (1852-1937), aman, a kacmnje u rommpesteesmik saapexe AnaieMje Tapa (1898-1901), je Toxost cBor statiaara KAO suutiteTap peamritje 1 xyatype, 1902, wsaa0 aexpet Koji je saGpatsitsa0 Kopuuuherbe Nahapexe 5o__¥ noeaeanj pevewinu 68 apenowaje enrepujep enarore y Cerenuay, aan ce taxohe ‘woes iia Spopne epacaue KaCHOF ueropiunaa/exneNtmHiN. ¥ ‘AZ dj 2sid6templom. A Bicskat Hiri eredettarcas [Hoa jenpejexti pan, Jeaar opurunasunt ece| Bdeskar Hirlapa) aes Hlirlap, Szabadka. 30. cenrenGap 1902, erp. 2-5. Exe] xoju ce nporexe Ha erpantie fomueyje won cussarory y C>GoTuUH. pay’ ceuecHIOReTISAY enRarOry y Mahapesn. 1 jenny ja ye apeoerana, uano je aaiac y Cpéujn. ¥ ecely Je seposaTHo uuirupar TeAtusw one ApxsreKAt, ait NoTOR Hje Nafew. Hise wastawett Ho je ayTOP, Ant je BepOBATIIO HANNE ‘oman ypeatus ap Kaposs Hiar (LUrepi) wan Neupu Bpays (Kaanstox0), oot Jeape. 0 LuurupavoneA, Moravansehy, Epitéscet a Oscirdk- Magvar Monarchidban (Byawoaneurra, 1988.) emp. 141 SL To ayzopy A. Bes (Byaussncurra, 1984), exp. 47. 168 Y in Zedkénds a 1, antiszemitizmus, ed P. HankPyvanp Kuju CEMECHIA: JEBPEICKH (HEWRYCE Ceuecujey srpanana xojecy ce umanicupane u3 apykabtior Syyera. Onje oanannte bg} ApXHTeKTOHEKM Hapas GeaykyenmM H pyatiun.! Ostia je Extent Jlexnep ckNOMEH cA CeHe, a eTORH yeni cy GaveHH Y¥ erat wTO ce jaBrNN srpaaa tne, Anil npusario npeayserumiirso mnt je Aasto jour jasy sanehuny W Heke aaeHe rpahlesnue, Kao urTo je Lipa opao y rpary Nagyvarad (aaniae Opanea/Pymynija), cy Hactare, Ges oGsipa na cBe.*? 3anHMZbHIRO je a Cy Ce aK W-MeKM aktHBHCTH 13 jewpejcKNx sajeaniua nprapyrxnad rpueBtito} KAMAN. nnporus pasnoGojiior apxurrexrortcxor Ecriastro-a Jlexueposnx noGopunxa. Kao oMeHTap Ha yslecHIKe y KOHKYpEY 3a rLaastHpant rpasLAuositt Lipotvaros xpaMt. Illuon Menep je xanicao: Meby Gesaaztenus Gyhxypumunay Kyxmbn seurmiua koje Nemtajy erItTORe Ir}. ueroprsane) nabe ce s1a10 orposa: Mahapex Hawioinvunu evi, enpronocua onacHocT 3 Hauy Motaay apxirTeNTypy. je ANIA rxaBy aK Wa ono KoHKypey. J[pyFa Harparta je oeeHa KOMMACTHO HEBAAKHON, GexykycHON HauIpTy, osMIFesHO Gor HaBoAHOT MahapeKor HaLWOAAHOT cvima. HeMa tonossH0 pew aa ce cyan oBa yMETHHTHKA neprepsitia. He noctojn. ain je wKaq mocrojao Nabapckn nawnonamin erin y APNHTeKTYpH. KAO UITO Ke MOCTO}H HETAAAjaKICRM, dppauy Kt WM HEMaUE Tm. Apstttextypa Monepiinx Hautja nomiexke JajemitsKo} ewo.ty i Espona npentoasiaje posamuny, roruaxy, petecatic#y i Gapox! apxirextypy. a Hexe saceGne nautje. yxuyayiyhn Mabapeny. ey wate 3 exon na stonajy Heke maite Barsie o:LAHKe, Camo c¥ Haute Koje cy aIeKO on enponeke Kyrrype Mate 2aceOHe cTHA0Ke, a Mahapeka we eam 2a Gye jeana oa vou! Jasin narpuovitas je jeaKko UrTo wABaja Nahapexte CTH gojit je KorrrpacmnsTopan rlociATHKHM HacrojariMa o1 eB, Cresbara 0 Ceneibisa. Ulrapnuie. nesoryhe je crsopitti apxitTexToHeKi CTH Ot HeKHX expoMunix cexes [Székely] Kanttja, KOSTA Ha KOjHM CY HacmMIKaHe savie H WaBeseHUX HacTHpeKtIN orprasta, A.ant, vax 11a je Moryhe, aK Ht 2 MaMo TpAMMUMOHALTHN HALHONAATINK CTH, He GH HAM GiLA0 AOsBO,bEHO ZA a KOpHCTHMO y aHALIHSO} apxiTextypH, Tlourroxann Gu pestKEAiie Tor iia KAO BET, nH GH Ce CANO TpYAHLAM -1a paseikjeNto stahapeKy aujanicy enponexe kyntype. Oxo je syxHocr Mahapere yMeTHOCTHL G__Kactuje y Noprajeso epa, ow je nocrao npeaceawnk wahapesor Topimer a0 1 ‘Seeepao noxpswange cea aerunonepnicrivixt naerojarka y docT-rpnanovexo} Mabapeso) 6 LUpie opao au Fekete Sas je carpaben npusarwit Hoates, anit y3 npehyrHo ‘206panaiee noxauiior nonurwsKor nofcres.[Tocraa je AONNUETHD ArpacA HA FABBHON TPF ‘auajyhn cue upne y cenny, PuntoxeronnHky, Fp iy, Ka one yaazpenute. be S. Meller“ budapest ij sido templom, in IMIT Evkomv (Byansnewra, 1900), erp,Pyoanp Kaan CEWECHJA: JEBPEICKH (HEWKYC? Tewiko je aoxywurut ura je eB. Creat, npat wahapesi Kpasb, sutct0 © apsirrexrypw y neneToM sexy , arm je Cevetsit aacnrypxo Mpsit HoaITIMap Koji je nerogosao s6or nenocratka Mabapexor critna y apxittekrypHt, H BepoRaTHO je aa cy ecnosa Hacrojaisa Guaa yemepena Ka venyHanarby 2cesba ,Hajacher ‘Mahapa”, kavo je raacvo Ceversitien nazuax. Hirurra ne cnesi0% Gombe 0 OBOE nero Teogin Xarren koji nopestn PenyT ea tapa.tanteM, Kako je pane waHeTo Bpeawo je nostewa aa je Deen wsiao nonpunky newravicKe jewpejexe aajertmuie i aomeseno My je a anpum senusy cntarory noxtrro je Jlyxeur Deperep 290 ocrasky. Tlopea nperxoano riowenyTux HosapiraoRanitx MitLLKeHbA, HcTojazO je H pease cTarrosinurte, koje ce roKaaa.t0 kao Hajrope Mo apxwreKTypy cy"epxpana y uleveptn Jhanorsaput. Hexe jespejcke apxirexte cy npumenine Mahapery Ceuecujy wa cusarorawa, nourro je naxsrea Hyaiina ave noroasocTH: pewnia je npoG:iew cTiiia y apxiTextypH cuarora, H Hosesasta je caxpaauty jenpejcry lapxitrextypy ca sloKa7HOM sahapeKos. yMeTHoWhy # Kyatypo. Lamy Xa6ep je manucao y Egyenléség-y (Jeanaxocr), spanntuHom raacnmky meurraneKe jeapejene sajenmue Manapexn cri ce, Hapanito, He Mowe eMaTparit Gases, jo aise jep ce Jeope}, Koji cy nonono nocTamt exoSorHM, craNaly’ y Marepijaniit W HHTTeNeRTyAAH 2HIBOT Haltja koje cy HX Yenojtine a0 cnoje cinoge. Jespejcxa sajeauua onte y Byamnewr je Raawasnna y MpojeKTHOM JaaTKY ta MonepHa Hacrojarsa Tpeda peatusonarn aKo je Moryhe ea HanHoHAMHUM KapAKTEpON Y HOROM xpany.** XaGep je mperieo samo craHoRMMTe oxGopA neuTaneKe jespejeKe sajeammue, xoje je Taxofe caontrTeHo it apxitexrama. Oxo je Sto ,.nomtrHIKH Kopexrait™ aati KeyNparvonR mpojextam saziarax urro je Takohe onpntte70 ecpehn osor rakauvieisa, Konkypenmt panos cy Grimm weenperi, rpoteckHn 11.63 naetuteta. ociiM jestHor Koj je sarteMapno CHoBo npojexrHor saaarxa, Hi nejenpejexa n jeapejesa onosntuja ,stahapesowt critay™ cy ojasiane, Boacha awutoeT raGopa ..ahapexor cria®, Jlewe JaxaG je wanatcao: .Apxirrexra Kojtt we rpaan y ctnay coor aoGa [anal y cTHay MahapeKe ceucenje] sin BeAnKH pex, (...) XTeai eo x3 ocTaHeMo Mahapeke apstTexTe a Kaul je Gr-20 noTpedt GF_S. Haber, A budapesti hitkozseg templomtervei” Eqverdség. 12. mapr 1899. 66 Ono je renijanna ann sowsposepsaus oxy peut pa Bere Jajre, xo je ocran.najyh srabapey ceuecniy y spjoj je Guo Jako cneuian, ona6pao MOMyMeNTanH ror exenpecitonanna 10 ronuna npe 19aKWsHor excnpecHOMENa! 168 yPyoaagp Kaaju CEUECHIA: JEBPEICKI (HE)VKYC? ‘ak eMo u spuniad npHrTHcak Ha Hate KujeHTE Aa NpHXBATE OBA HOKper,”* Foeros ntapruep, Mapcen Komop ype Vallalkozok — Lapja (Hipeaysernusxor axyprana) GomBaposao je wencssHo jasHoct xsabewen Haowantor cTitna Tox rpannKosHUM neeymorMoM Espej, aye o jenne euenuje. (Hberop0 ssanu0 Mahapcxo une Koop (Gyxsaino narwypen), onasano je jespejcKo nopexno 4 opurananio jeapejcxo ume Kon, Hacynpor tome Espe} je noteKxo of ezer, xusany, ca nonatim “y" (incittoH) wTo je ocoGenoer nnemithinx npesuMena). IIpenyseraiaKn axypHan Hitje Gio wajpmtte unTenexryamHo AocTurnyhe npopecnje, am je Gio H HeMBGexaN MomITO je OGjaBrsmBa0 cae KOHKypce y OGnacTH npojexTOBAISA 1 HBOheHa. Koop, cH auGepantor pada, je petbopriysica Tlexepose aprynertte y nomTH4Ko} MHcHjH HOBor eTHa y BesH ca rpamHom rpantcKe sehunue y CyGormuN 1912, »Yepacuim emo najanuy Kyay ope pantie HaMtom ayTenTH4HOM (!) KyATTypOM [ahapcxom], apesin Nahapeitm cnesom, KaKo OH pastaciumn ca oBe BitcHIC, tuo je name moryhe, nnemennty usparxajtoct W RemHaHCTHEHy MarHMHOCT Mabapexor jesia”. Tom peujy jean, neposatio je sitcnHo Ha apxnTeKTORCKH Jesmx ope rpahesune, roju je evarpao mahapexun. Komop stopa za je 3140 na MOAKBA YE HA BATPY CBOjEM mMHayrypaNHOHN TOSOPOM Mey HaUHOHAMUAL naruvama, CpOuma a Xpsaruna (Byrsesumwa) y CyGorwun, anu nsmena 2a ‘ovo urTO je Gino GuTHo one Huje Gu.xa npawa cayxkGa wahapexoj Haun, Beh opeupare weroBor npojexra Hi apxiTexTOHeKOr nporpaMa. ApxHTeKTOHEKH pesy.rrar je Giza NonyenTaatia Meurasita, Heka spcta Wprpaherior eenepanra, SaHHIM-biIB NONMHLTALNja CTBAPHIN GOTRTOPHHY e1eMEHATa, aH OTYHEMHEM 01 OpHrWHaAHOT KONTEKCTA, M HBWAHHIY 1HCaHa HOBHM CHMTAKCHYRHM MpABITHN Yy HbiINOBOM cacTaa:tamsy. Osa orpowita rpaicka sehinua je Gxiza 1a6y208a necMa Mahapere ceuecuje y xacko) 1912. roam. Y webyspemeny, Tarerrosatnjit Jexnepos cxeaSens, Bena Jlajta je wanyct#o Oba} apxHteKToHeKH AKON, WM 3aNO¥eo BeOMA MOCeBAH, MHHMMANHCTHYKH aPXHTEKTOHCKM jesMk, KOjM je anrruiuunupae soxepHisast noc:e TIpgor eserekor para. 3AKJbYYAK: 3HAYAJ ,HOBOD KA@TAHA* Dox npasn kajyran npenctassa emrom crantocrt, Henponewene sepxocta jespejcro} rpammunjn, JTocos xaspran Cewecxje je ynpaso cynporto: arnautaBa mpestas, Hspaxasa LBOCTpYKO CTatbe, CTRAPHOCT MpHKPHBEHY BE:ION, 10} Hag enojex y apxirtexroxicKoM morneay. Kast @pantcoa Tinorap, na ce Sapo ‘opm GenomeHom Moxkaa Gu ra nosesuBAo ca cBOjuat condition postmoderne, 1. Jakab, “Tervezbic a véroshézird,” y Vdrashdsa Stabadta 1912, ed. H. Braun Nagy virad, 1912) yw inPvvoah Kaajn CEUECHIA: JEBPEICKH (HEYKYC? noctwonepinn crarsen.' H sacra uma exe cnusioern uaMehy: fin de sigcle-a oxo 1900-4 onor apyror oxo 2000. mirraisy wspaxenor yseutha Jeapeja, wTo y _ApyFOMMpuiMepy npenactizzan cve tro je sattamasKa KyATypa craopina 0ca.a: aexonerpysuurja.® eanpenteria Grmosodija Koja ce TaKOhe Noxe NloweatHATH ca Jyaaussiow.® Oay @uszocoduty je creopxo azmxupexn dparnysK Jenpejunt Kax Aepitaa, u ona je mpoapra Kpo3 HTaBo apxiTexToHteKo cTRApAaIUTBO TOKOM Tnoskux 1980-THx ropMa, u eH yTULIa| Ce jabra Ce 4aK KOR OMMK apxITTEKArA, ojit exenmmuutHo He nogpKanajy ona) oKper” Barkito je HaraacuT 2a je Tlocos Kaptan” 6uo veonxomHa dbaa waMehy HeTopHMA H MoxepHH, jep ‘a npenariniakerse oapehevor iientita je notpeGar jactto oapehen nuerrHTeT xoju Gu ce upenasnusa, Kaciit neTopiniaM je Go TonHtko uMpoXO crieKrpa H ‘Tor1K9 diayiiaaH aa je HeeronO MpeRAsiLAAKebE TEMLINO ZaNHICAMIBO Y CANO jenHOM hioxpery Kao urto je Moxepniraaw. Ceuecuja je Hyaitaa jacnujy naaropmy, ca oje je aaa esonytnja nocrara Morya. Benmio nocturyhe Tocosor xabprata stan Cenecnje, neTopijekut reaa0, je Simao Mensaive Tok LleHTpanHo-epporteke apXHTEKTYpe HartywrTarseM FPIKO- Pusteke apXWTeKToHeKe apaaurMe, npedcTasceaite TeKTOMWUKIX WICja y iioreay rpabesuue. Y ucto spente cy apyra ayacka npercrasreansa (Kao LITO “ayeko Teno It eTy6, zBycKa FvaBa Ht KamTes CTYGa, Ha.) 3aNietbewa CHCTEMON. pesbepenun na 6ibe cner. J[pyruM peaMta, cKOPO CBHI HOKPETH ¥ MepHOy XagaGypurke monapxiije cy ManyeTHAH ..2OROMOKTONIIYKe™ cBojeTReHOCTH rpabjesitita xoje ey parinje npuxaatiane axrrporiomopipiie oGamKe y npeHomersy TeKTOHCKe eTRApHOCTA apxtITestype. Y erporo jespejcKo noreny, oBlt hoxpeTH, sajemtio ca MoepHHANON MocTe rBiX cy YerreUIHO AeMAONHBORAH apxtirextypy. Canuito Toe, y MonepioM extKaperay je jenwosHasHn BHayenitH canpakaj. durypaaio nperctaanawe noveno ma nectaje y paay aBarrapanx yareriiisa, 071 nojurx cy next Giutn Jespejit kao Ea. (Ennesep) JInemukn ¥ Taco Moxou-Hab, Fbirxonn Hononacrann HeyTpant reomeTpHjcki oGmMU, HIICy 6 7 F. Lyotard, “Answering the question: What is Postmodernisin®,” im The Post-Modern Reser ed. C Jenoks tLondon 1992), exp. 138-150. 69 Hajenun sxpax apxitrerronexe aekovcrpyxuiile je oTkaamane sHaveNa 1 pssexrype, ext apera aesopropauijekojyja7ogem seua0nnoRaie KAKO Gu je npuBTIEKO jespejenonsxoutevery. Buca Kunszt. Klein, Eisenman, From Deconsiniction to Folding. crp. 149 40 Ona oni flepnanve gucroxoguje nocraje owra + erosoM NosHaTOM peal) Jepyeanisty. oa nasneose How to Avoid Speaking woje je oapxao Ha orwapatey xonTpeca Ha rTeuy Absence et négalivité sy I985. a Jepycannucsow xeGpejenow yinsepswrery, BIL J Derrida, Hie nicht sprechen ~ lerneinurgen (Wien, 1989) 71 Apxitrerta ax Xepuor. cnpewno pune 28 Je nopea ponawrisa H weanor nrepecotalea ta yTHua rpabesnricKns warepinars 2esOMCrpy uaa yTMMARA HHA wEFOBO pnotinuLnaise, Beposario je Hajeehi zoMeT eros sacTojaee aa .apeTsopu sia ¥ npoeTop" fipeso era je TpaaHuMOHAAKa ANNoTeMa EPOSTOPS NaeYAPOT HAY AeKONETPY\HeANA. 170Proand) Krai CEUECHIA: JEBPEJCK (HE)YKYC pune npencrasmane KOHKpETAH cautpaKaj, Beh cy ce MOTal TYMaNINTH Ha MHOrO ‘Mauwsia Kao micanit Texcr. Tako je arterpaxnyja npowsesta HaNsuLHNa BHSYeMHOCT (evayanne ynerHocrn) ,komiep" y xonTexcTy jespejckor Racneha, emanunnyjyhit Xkaxo yMeTHIKe TaKO H ApxrrTeKTypy y je—pejcKoM rowTeKcty. Kayo je ocean outtenT (y apxHTeKtypH Texlo rpafesale) NocTao arrcrpaxratt, HeriocTaBHO Ce za je karan cysuwaw: ,rona rpahesiiia® Tuiouma nospunta, pparsesTonana W nloctanmewa y mpoctopy, je mpecrasa sla Gyite Ten0 y KnaCHHHIOM CMMCY, 1) iije Onna mpmwanasitea (38 AAONOMOKAOKETBO), Te BUINE HIje HOACTHNANA Ha rpex. Fben1o npukasHBarse, sampaso HenpHKasuatte, je MocTano NPHXBATIEHBO no murray jysamsaxe rpastmunie Tlox je y xachom Meropuamy, Koja je noneKaR HasHBaN 1 eKneXTHAM, Mano Hever mrTo ce Mowe eNarpaTH jespejeKON Bapijantajon”™, MOTO je MaRLE Guo npoxer jeapejeKi AyxOM Hero cenlecHja, a y apxHTekToHICKOM norneENy My je amo 1 wiennirer xoju cy Kacnuj noxpera cenecnje noxasanu. CeuecHja je oapaxazana Hexa: er (KONTeKCaH, KoHTrpaaniTopan. u KofffpOBepaatT Honyure), SHON |E OHO HLTH. He, KOjat je NOCAY RHO KAQonCKONNA ‘acka 3a HOMETAK BENARON pO ja y KOM ey ce Opojun Jeapejt (Eps Mewaencon, Mapcen Bpeyep. Paxapa Heyrpa, Ockap Kayan, Open @op6ar), yecraoBann Kao apxmrekre, a Teprpysia a Opuu Tyrewaxar 3a Mire sant Zlep Poa, Te Enrap Kaydas, Mewnop Xenep, w Cononox Tyrenxajo 3a ‘@petixa Jlojaa Pajra. kao u Teprpysa Ufraje 3a Jie KopGraujea Kao Kanjentn. a mtopea Tora u Slacio Moxoau-Hab u 3urdpua F'maeon xao noch Teoperuvap ‘Axon Jloc, Koj je sanpaeo 6Ho Ta oxcKoNNa aacKa, oKpyxeH JespejHna, y smorone je fonpuries MoaepaHsMy ycBajajyhn mpocrop Kao npuxapun ‘caapxaj apxirrextype, Hacyupot satepajany. Jlocos Raumplan, woiucn? no KOM ApXHTeKTa He IMLAHUPA MIpBeHETBEH 3HLTOBE H eTPoTIOBE, Hero MpOCTOP, rae je npoctop noaHTuexH exTuTer npahen marepHjanow, oapaxasa rocraske, Raumplan ce Moxke NocwarparH Kao KOpaK arse OM pHMapHOCTH ONITAMBOT Marepiijaa ka MpuNapHocTH mpocropa m wpeMeHa, KOjH, ¢ Tora, NpeHocH anctpaxiijy jour jase, Ipoctop, kao m apene, una isyseraH sHaNa) y jeapejeKOM MHCTHILEIN, a sampano Hy MHCTHUHMY Apyrux TpamHnja, Sun>pHAFHAHOH, umpajuapexH jespejcKH TeopeTi4ap, t1oKPOBHTe:S apxstreKTOHCKOF-MostepHHIMa (aurdpuat* a y emiteny Anonpa Tloca), je axypupao. jespejcxo noumaise poctopa, sanpaso jeppejeKu MUcTHINIaM, y weTOBOM KOHUeMTy npocrop- Bene, KojH je noctao Wieja Boxtea MonepusMa. HapasHo, O80 Hnje jen Xouemr mpoctopa H apenesia xojx je nonpureo MozepHIEMy. TocToja0 je ‘@perepn Benoap y caojna nerpaauaaatiwa aeveruaectoseNosHuN cHTEpHepa ‘zapejcxy BHU Knacy nporaT@N EKROHOCT Ka MHTEHAHBHO) AeKOPAUH, HERE Mpedepet aweurTay, urvo je Gnviexo wexu JTocosu 1 Xajueosine sanaaKarsna. (Brat Bede, ‘saish Contribution to Moder Architecture 1830-1930.) gyPydongp Kagjn CEMECHJA: JEBPEJCRH (HE)YKYC? hranaai Tome y GyaueTusKoM npoctopy Koju npoTuse, sacHouan Ha wate} neta xojn je y crantiom oxy. ¥ erporo apxitexroucko-npocTopHioM Hornet, GyancTusnnt mucTISaM Gxt BepoBATHO GHIO BeOMa GaNsaK jeBpejeKON,” (WAKO Git ce HreKit jenpejckn Hay’, Kao urTo je Tepurom Llores” cynporcrasnat ‘ooMe) , kao nrTo je # Ajurrajtosa Teopmja Keattryma BeoMa GmmtcKa jespejckos ‘aerimaaay* Mebyrum, cay GyaweTH4KoN cucTemy ameam Texe je Tao onpentTa MucTHNHEsaM KO 32 saniambaKa Hero y jespejeKom noreny cucreMy. Taxo BOK cy MONepHE apxwTexTe cawo Harabane ura je OyniGaM K RHCTHHKTHEHO Nparune weroay apxutexroucky anwbecranajy, jynaman je Oxo Gmxn Banagy, a nocedio wonepmirmy. Ulrasimne, JynaHsam je Gio oTRopexnjn w naonoTeopHnjn 3a uaosobiiy wa sanagwanKn Kaw Hero Byzwsan enpoxoaan 3a sanaaisa4xo} crtosnajn. C Tora je peatHo npetnocrasitTH ta ce iiaeja npoctop-upewe riojaatta Wa jespejere TpaaHunje npexo Teopuja AnGepra Ajurrajia,”* woje je enpesHo npeyseo reeros npujaren. us Bepautia, apxurexta Epax Menaeacou. saxo arzaurana ‘bpenepax Benoap” xaciijn wonepiitcTH, Taxo, waryurrarse Sloconor Kapraia (Ceuecnje), snje ejynansonano Moniepity apxitrextypy, trTo je woxkna Jloc xe7eO. RM Y PaHOM MOsIepRUGMY, HATH. y Kacniijem erpyxtypanuany u nexoneTpyxnuuji, Jlocosu Gen snn0BK CrioHa” cy nloctamt creapxoct y schem zeay KonTanextanie Espone 1920ux x 1930m%, 73___Jeapejoxn wucrmusam, Towa Axpuucks, 3en w Cyenantusajy saearexn novien 4a Goxancio x20 na cxeTo nWTaBHno HEH npasKH, 1). APocmop We Tora npe MoaepHBNA tanasimo_npocTopao opietmucany apxarexrypy paxinx uasnja, rove upKaH Katsura Rikywy Kjoroy, wa npunep. 74 Ufonew ropa a je jeopejonw mcrmisam TecHo nosesaH ca JyMaNSMOM HAA ce, € Tora, He some cwarpatt jou! jenmint acnexToM cBevonerancxor xncrmumnwa. (G. Scholem, Major Trends in Jewish Mysticism, New York, 1954. exp. 6.) Mebyrin, AaGept Ajuurta je 610 seniioaytitujn npewa nocrurnyhuaa vejenpeja rovopehit na cy 4cve peauruje, yNeTHOETH 1 nayke pane weror apacra 78 Oso ce Nowe ocnopiri, axo je Fuawowono TyNeveIse AjKurrajna TOWN, an Ono artauara npoMenp y apetTexTonexow pasMunany ka TON; Jopelesor panHMAaHa, wT je panne 620 nevancauo, 76 __Ajnurajwosa keana reopuja 2a wy je a06wo HoGenoay uarpaay ce vecTo nonesyie a jespejennae uterus, Kafana era yanepsyi Kao waxe ae-mhe UpKE waTepHle NDje oxpyp}agie Ww ApKH Ha OK) cHETAO NOje ce MASHRA ein sof GEcKONANHO. TanpaRO AcneKT Boral a xsahTus reopia BHM yHmsepsyN k20 Mane NECTHUE Ca OSITHEHIN H HEraTHBHIN naenentpucaisew soje oxpyAyiY MAPA Ha ONY 4 eile: rpaBHTaWIONA. ereKTpONATHETHA Java n craa Anse napatene ao90xe 20 nopehetsa. 77 Bes0ae ananwnupa Mosse Building Epioa Menaexcona 73 Berliner Tageblatt 1 araauiasa nosersnoct Teopnja asa jeopejena wayvouma. Axéepra Ajmurajna wt Xepuana Munxoscxor wacynpor antannenocrit Menzeacosoee Mosse Building. Y Mixoncxonon own und Zed (Mpoctop W ape. 1908.) saa somUeTTa (TPOSTOP 1 BENE) cy .ARpyIREHA y enuasiaon sor sAK5~ (Bedoire, The Jewish Conmbunon.evp. 280) In =, 1€Prodan Kaajn CEWECHIA: JEBPEJCKH (HE)YKYC? oon y HaneTHKo} Henasxoj m cramimncriraKoj Pycuj. CxoaHo tome, rpeuika je TyMauitTH Mosteny apxirtexrypy 20, BeKa Kao.noTHyHO ceKyaapity, xao McKDHcKO yHy¥e mpocseTHTesbckOr CeKynapusMa “mH Ce KAO Za Ce CBETO, ao H GUAO KOjM APYTH KOHKpeTAH CAPRA}, MOBYKAO Y CKPHArbe, IA HOBOT, sitepitior Karana”. Mrrenm ma je Kar-bparcoa Jhotap peponario Y npany Tapeh na je MonepHusax TloKytaj .npuKasusaKsa HHNCHHNE 0 nenpixasnso noctoj".”* A ako je-To ncTHHA, o1.IA je sua) jynanuKe rpammunje sa HacTaHAK Mosepitnta TeIUKO NOTUEHHTHE Kyha Tondman u Caray, Bex, Apxumexina Adan Soc, 1909-1910, 3a x80 Ieopeexnx xpojava Joe rpani najanty xy’ ea Non cAnOHON HpHReNMy Ha NosYEAATY Bena, nenexopncana acana oveonsasa Jlocona yuersa o Gean dcazaata Lwowa, vojH Ne ache BT yt Ani esi: Wit oma? a9 Canes asi anne rds ine eal Spee yee She) wet wasn ee he ge as Tae Wiha opting whe sie we verse a ible: this is at stake in modern painting.” °Pap Kaaju. CEMECHIA: JEBPESCKM (HE)YRY RUDOLF KLAJN SECESSION: JEWISH (DIS)TASTE? This paper features the impact of Jewish patrons, artists and critics on art nouveau architecture in some Habsburg lands. It collects period philo- and anti-Semitic press on the supposed Jewishness of Viennese and Hungarian Sezession/Szecesszi6, which serve as starting points for the scrutiny of stylistic features, political messages that may be related to Judaic sources, Jewish historic experience and the attitude of emancipated Jews of fin de siécle Vienna and Budapest. It finds some formal roots of Secession in 19th century oriental style synagogues, particularly the ones created by Ludwig Férster and Otto Wagner: flattened fagade surface. the use of colour ceramics and the idea of Semperian cladding (Bekleidungstheorie). The paper analyses the writings of Adolf Loos. his view of the decoration in Sezession as a modem Cafian and modernism as the emancipation of Jews (and Gentiles too) from the “historic caftan”: decoration. In the conclusion the paper sums up the impact of Judaic thought on post-Secession and early 20th century modernism in Central Europe.