Yahudiler iin tanri yerin degil zamanin tanrisidir.

Hristiyanlikta da kesisler as
keri g olarak, oradan oraya dolasmayi, ailmayi inanlarinin bir geregi olarak yasarla
r. Kesisler, sessizlik, ahlak ve zellikle itaat yeminleriyle kendilerinden kopara
k, stn ve evrensel aklin; tarikatin dolasma ve yasama aralari haline gelirler. Bu d
urum dinsel olmaktan ok askeri niteliktedir. zellikle askeri mcadele kendisinden ikm
is ktlelere ihtiya duyar. Insan olmanin ayrimi olarak grlen akla ve bilince yer yokt
ur. Sadece irade harekete dahil olur. Savasin hizi ve dinamizmi iin aklin kurcala
malarina firsat verilmemelidir. Toplam ilahi ruha katilan ya da sonuta lerek katil
mak isteyen kisi iin savas kurtulusa giden yoldur. Kesisler yol insanidir. Aziz A
gustinus'a gre bu durum imanin n gerekliligidir. Iman etme eylemi insanin dissal y
asama anlam verebilmesini engeller. Bu nedenle haci, gzyle grdklerinin toplaminda an
cak tanriya ulasabilecegini, olusan ortak imgenin kendisini, ruhunu aydinlatacag
ini dsnr. Agustinus'a gre din yolunda yryenler her seyi daha aik grrlerse tanrinin h
sine girebilecektir. Dinin politikayla iliskisi imanin isiginin her yere ve herk
ese yayilmasi ile herkesin ve her seyin isigin kaynagina, tanriya ynelmesi olarak
, iki biimde kurulur.
Aziz Paul, "zihnimle, Tanri'nin; tenimle gnahin yasasina hizmet ederim" der. Sokr
ates'se biz bedenimizle ugrastika, ruhumuzu bu kusursuzlukla kirletmeye devam ett
ike, hakikatin yolunu asla bulamayiz" diye sikayet etmektedir[1]. Ona gre filozofl
ar tini bedenden ayirmaya alisir. Platon'a gre gerek filozof, isitmeyi ve grmeyi bir
yana birakmalidir.
Toplumsal yasamin dogal ve nesnel olusu belli evrimlerde, ritellerde ifadesini bul
ur. lmsz ruh fikri burada sekillenir. Platon'da ve Descartes'de en geliskin felsefi
biimini alir. Gerekliligi, evrimin tam anlamiyla gereklesmesini nleyecek arizi olgu
larin varliginin dissallastirilmasi ihtiyacidir. Riteller ortak duyum yaratir ve
toplulugun birlikteligini mayalar; retim iliskilerinin srekliligini saglayici bir
etmendir. lmsz ruh fikri nesnel bir ihtiyaca cevap verir: ritellerin srekliligi ya da
ritellerin iinde arizilesen insan hayatinin srekliligi. "ocuklarimiz yarinimizdir.
Kavgamiz onlar iindir" sz, bu sreklilik ve lmszlk istemine tekabl eder. Kavga iinde
ey ve hi kimse "masum" yani dogal degildir. Bu sz, politik faillerin kendilerini d
e arizi kabul ettiklerini gsterir. lmszlk istemi br dnya fikriyle esgdmldr; kurul
ska bir boyuta ve gerege aittir. Dinin ve tanrinin her gn srekli ve dzenli aci eken kl
enin ihtiyaci oldugu sylenir. Kle kendi gereginde lecegini bilir. Buna isyan etmesi
ancak zgr olacagi bir yer degil, kendisine ait bir evrimin olustugu yer iin olabilir
. Tarihte bilinen ilk byk kle isyani (Spartaks), klelerin kendi evlerine dnmek arzusuy
la olmustur. Spartalilar da dsmanlariyla kendilerine ait bir yer iin savasmislar v
e kazanmislardir. Ancak dnemin askeri-politik gerekleri "durmak lmdr" sloganini onlar
a dayatmis, savasmadiklarindan yok olmuslardir.
izgisel zaman anlayisi evrimin srekliligi istemine dayanir. Devletler ve politikala
ri verili retim iliskilerinin srekliligini saglamak iin lmsz ruh dsncesine yaslanir.
i kriz dnemlerinde yerel karsi ikislar grlr. Bunlar tmyle lmsz ruhun etkinliginin k
i anlarda, dnemelerde yasanir. Toplumun bazi kesimleri kendi yasamsalliklarini srek
li kilacak politik fikirler ve liderler etrafinda rgtlenir ve savasirlar. ogunlukla
lmszlgn karsisinda lmn soguklugu durur. Dine dayali isyanlar "halklarin afyonu" da o
, lmn fiililesmesini saglayan dini ideolojileriyle byk etkinlik kazanirlar. Cografi v
e tarihsel yayilimlari kitlelerin lme yakin olabilmelerine baglidir.[2]
"lmeyi bilmek yasamayi bilmekle ilgili" degildir. Yasamaya dnk bilin onun srekliligin
i, somutta, grmek ister. Politikada, bu bilin aklilestiricidir. Her sey yolunda gi
diyordur. emberin kirilmasi gerekmez. Yasam-lm diyalektigi ya da karsitligi fikri a
politiktir. Kopus fikri, ogunlukla baglanmayla sonulanir.
* * *
Felsefede beden-ruh ikiligi oka tartisilmis temel bir konudur. Politikaya bunun ya
nsimalari olmustur. Politik-pratik aklin sz konusu ikililigi nasil tanimladigi nem
lidir. Gerekte, bylesi bir ikililik yoktur. Varliksal sreklilik iin olusturulan ideo
lojik motifler, lmszlg isaretler. Kalicilik, yerlesiklik, otantiklik vb. unsurlari ier
ir. Tanri, bir ideolojik motif olarak bunlarin tmn ierir. "Orada, ezeli ve ebedi ola
n", an'daki her seyi kusatir. An'daki her seyin mesrulugunu saglar.
"Eger tanri yoksa her seye izin vardir."(Sartre)... Ortak bir zaman ve mekan tas
avvuru olarak tanri, gemise ve gelecege dnk tahayyl ve eylemi etkiler. I dnyanin tanim
i olabilmesi iin dis dnya soyutlamasinin, imgesel olarak, bulunmasi gerekiyorsa, t
anri imgesi zneler iin belirleyicidir. Tanrinin yoklugu farkli bir tartisma konusu
dur. Fiili gereklikte tanrisal zne olunabilir, Sartre'in apolitik radikalizmi buna
krdr.
Politika, varlik-beden-mekan zerinden ilerler. Oradaki hareketle, toplumsal harek
etlilikle ancak taktik ve stratejinin olanaklari dahilinde ilgilidir. Amaci hare
keti kolay ve rahat akacagi bir ortama kavusturmak degildir. Hareketi, degisikli
kleri degisim iin mutlaklastiramaz. Bazen degisiklikler arizi olabilir, kalici, m
utlak, sabit olan olgular politik anlam yklenebilir. Hareketin iinde hareketin n bi
linci tanimsizdir. Hareketin yasalari uyarinca dsnce zamanda ve mekanda yayilim al
ani bulamaz. Politik hareketlilikte zneler sadece olur. Tanri'nin "ol" demesi gib
i olduramazlar.
Hareketin ilk itkisinin nereden kaynaklandigi nemlidir: tanri ya da doga. Pratikt
e bu farklilik arzetmez. Baslangi noktasi evrimsellige vurguyu ierir. Eylemin dogal
lik kazanmasi onun evrimsel nitelikte olmasiyla mmkndr. "Insan dogasi" kavrami, burj
uva politik bir yaklasimin rndr. Islam'da mutlak huzur, Allah'in nizamina uygun tek
sekil olan Asr-i Saadet'e geri dnlerek gereklesir. Orasi Allah'a en yakin insani, M
uhammed'in dzenidir. O'nun zne geri dns oraya dnsle olur.
Doganin kavranisiyla tanrinin kavranisi aynidir. Islam'da sosyal bilimlerin nemse
nmemesinin nedeni, sosyal bilimlerin "ilerleme ve gelisme" fikrine; Aydinlanma'y
a dayanmasidir. 19. Yzyildaki kitlesel politik hareketlerde yurtsuzluk, geriye dnssz
lk anlayisi vardir. Mekanin yoksanmasi, Marx'ta da vardir. "Isi sinifi Enternasyon
alizmi"nin politik nitelik arzetmesi dnemin nesnel ynelimlerinin, yasalar uyarinca
Mekan'i Zaman'la ezmesinin sonucudur. Islam'da ise evrimin tamamlanmasi iin zaman
in ilgasi vardir.