MEHANIKA FLUIDA

dio 7

prof. eljko Andrei

Rudarsko-geoloko-naftni fakultet
Sveuilite u Zagrebu
zandreic@rgn.hr

http://rgn.hr/~zandreic/

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 1/33

sadraj 1-2-3!

Prorauni jednostavnih cjevovoda

1. praktini proraun cjevovoda

2. pumpe
3. prikazivanje energetske i pijezometarske linije

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 2/33

Proraun jednostavnog cjevovoda

na raspolaganju su nam:

jednadba kontinuiteta

Bernoulli-jeva jednadba

jednadba
gubitaka

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 3/33

Proraun jednostavnog cjevovoda 2

Colebrook-White-ova formula ili Moody-ev dijagram, i tablice

lokalnih gubitaka

U te formule ulaze Re, Q, v, d, l, hg, , , e/d i

o i ne moemo nita rei dok ne saznamo Re

od varijabli Q, v, d i hg moramo znati dvije da bi mogli nai

preostale (l smatramo uvijek poznatim iz geometrije cjevovoda!)

ovisno o tome koje od tih varijabli poznajemo, raun se moe

odvijati na 6 razliitih naina!
eljko Andrei Mehanika fluida: P7 4/33
Proraun jednostavnog cjevovoda - sluaj 1

poznato: v i d, trai se Q i hg:

iz tablica naemo e/d, koef. trenja cijevi i lokalne gubitke, i na

kraju hg iz jednadbe gubitaka.

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 5/33

Proraun jednostavnog cjevovoda - sluaj 2

poznato: Q i d, trai se v i hg:

a dalje kao i u sluaju 1!

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 6/33

Proraun jednostavnog cjevovoda - sluaj 3

poznato: Q i v, trai se d i hg
(brzina je obino zadana kao minimalna, maksimalno dozvoljena ili
najpovoljnija):

iz tablica naemo prvi vei standardni promjer cijevi i dalje

radimo kao i u sluaju 1.

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 7/33

Proraun jednostavnog cjevovoda - sluaj 4

poznato: d i hg=he, trai se v i Q.

problem: gubici ovise o v, koja je dana sa:

le je tzv. ekvivalentna duina lokalnih gubitaka (lokalni gubici

pretvoreni u duinu cijevi koja bi imala iste gubitke):

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 8/33

Proraun jednostavnog cjevovoda - sluaj 4-2

Kako neznamo brzinu, ne moemo odrediti Re ni iznos gubitaka, pa

se ove jednadbe iteriraju! Prvo se uz zanemarivanje lokalnih
gubitaka (le=0) procjeni brzina po jednostavnijoj formuli:

S v1 ue se u tonu formulu za brzinu, dobivena vrijednost v2 opet

se uvrsti u tu formulu a nakon nekoliko iteracija dobije se dovoljno
tona vrijednost brzine s kojom se onda napravi ostatak
prorauna.
eljko Andrei Mehanika fluida: P7 9/33
Proraun jednostavnog cjevovoda - sluaj 5

poznato hg i v, trai se d i Q:

pretpostavka: d je uvijek isti (inae se di moraju izraziti preko

omjera i uzeti u obzir promjene brzine!)

Iteraciju poinjemo sa zanemarivanjem lokalnih gubitaka i uz

=0,02. Tako dobiveni d1 upotrijebimo za proraun Re i e/d a time
i svih gubitaka, pomou kojih iz gornje formule raunamo d2 itd...
eljko Andrei Mehanika fluida: P7 10/33
Proraun jednostavnog cjevovoda - sluaj 5-2

na kraju jo izraunamo protok:

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 11/33

Proraun jednostavnog cjevovoda - sluaj 6

zadano hg i Q, trai se d i v:
(radi jednostavnosti i opet drimo promjer cjevi konstantnim!)

iteraciju poinjemo sa

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 12/33

Proraun jednostavnog cjevovoda - sluaj 6-2

a dalje radimo kao i u sluaju 5. Na kraju brzinu naemo po

poznatoj formuli:

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 13/33

Idealna pumpa EL

hp

EL

v v

Pumpa poveava energiju tekuine. EL na mjestu pumpe raste za

visinu hp koja se naziva energetska visina pumpe.
Pumpa ne mijenja protok!
eljko Andrei Mehanika fluida: P7 14/33
Realna pumpa

ht
hp

hu

usisna strana tlana strana

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 15/33

 Realna pumpa 2

hm
hs
vul

he

hv

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 16/33

 Realna pumpa 3

hm visina pumpe (obino osovine!) iznad povrine vode

he gubici u usisnoj cijevi (najvie na usisnoj koari!)

brzinska visina na usisnoj strani

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 17/33

 Realna pumpa 4

svaka pumpa ima maksimalnu moguu visinu usisavanja, hsmax

pa okolni tlak, obino atmosferski

pp tlak para tekuine (vano kod lakohlapljivih tekuina!)
hul minimalni ulazni tlak pumpe, ovisi o konstrukciji pumpe
(neke pumpe trebaju nadtlak na ulazu, onda je hul negativan)
brzinska visina dodaje se zato jer je proizvoa uraunava u hul !

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 18/33

 Realna pumpa 5

maksimalna visina pumpe iznad vode je po tome

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 19/33

 Realna pumpa 6

minimalna snaga motora:

h ukupna visina pumpanja

m efikasnost motora
p efikasnost pumpe

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 20/33

 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije

predstavlja kinetiku energiju tekuine (brzinska visina)

je doprinos tlaka potencijalnoj energiji tekuine (tlana

visina)

z je potencijalna energija tekuine (geodetska visina)

hg je gubitak energije u sustavu

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 21/33
 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 2

he je ukupna energija, mjereno prema referentnoj ravnini

Referentna ravnina postavlja se:

kod istjecanja u zrak na os izlaznog otvora (ili cijevi)

kod istjecanja ispod povrine tekuine na povrinu tekuine

z je potencijalna energija tekuine (geodetska visina)

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 22/33

 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 3

he je jednaka zbroju svih gubitaka, ukljuujui i izlaznu energiju.

Ako je cijev svugdje istog promjera onda je:

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 23/33

 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 4

i na kraju, protok je:

Ako se promjer cijevi mijenja, situacija je sloenija:

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 24/33

 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 5

a brzinu u pojedinim dijelovima cijevi nalazimo uz pomo

jednadbe kontinuiteta:

Protok je naravno konstantan!

Raun se odvija od ulaza prema izlazu cjevovoda.

Prvo se raunaju brzine da bi se mogli nai koeficijenti otpora.
Neki puta brzine i koeficijenti moraju se traiti iterativno.

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 25/33

 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 6

Prvo se priredi skica cjevovoda u mjerilu.

Horizontalno i vertkano mjerilo mogu biti razliiti.

Crtanje poinje sa EL i to od ulaza u cjevovod prema njegovom

kraju.

EL poinje od povrine vode, pada za iznos ulaznih gubitaka i

ide prema dolje s nagibom koji odgovara gubicima u cijevi.

Kod svakog lokalnog gubitka EL pada prema dolje za iznos tog

gubitka.
eljko Andrei Mehanika fluida: P7 26/33
 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 7

v=0, p=0
hlok1
hcjev1
v2/2g
he EL
PL

0 0
eljko Andrei Mehanika fluida: P7 27/33
 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 8

na mjestu istjecanja u
atmosferu tlak pada na
he nulu, a EL pada za izlaznu
energiju do tlane linije!
EL (mlaz i dalje ima tu
PL v2/2g kinetiku energiju!).
hiz
0 0
eljko Andrei Mehanika fluida: P7 28/33
 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 9

na mjestu istjecanja pod

vodom, PL pada na
povrinu vode, a EL pada
he EL za izlaznu energiju do
PL v2/2g hiz tlane linije!
0 0

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 29/33

 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 10

pa/g v2/2g
pmin

zk pa/g
z
z0

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 30/33

 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 11

kad se cijev uzdie iznad povrine rezervoara, radi se sa

apsolutnim tlakovima.
Na crteu se EL i PL izdiu za pa/g10,3 m
pijezometarska linija ne moe biti nia od:

pp je tlak vodene pare (30-40 mBar 0,4 m). U stvarnosti

do kavitacije dolazi ve kod:

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 31/33

 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 12
hv,ul
hul+hcj
v2/2g

1 he
p= hiz
pa
h1
2 pmin
he d
p=
0
pa/g
45o
0 0
v,Q
eljko Andrei Mehanika fluida: P7 32/33
 Prikazivanje energetske i pijezometarske linije 13

kod vertikalnih cijevi (ispusni ahtovi i sl.), EL i PL padaju

zajedno sa osi cijevi a se ne mogu prikazati. Zato se:
a. crta graf sa horizontalnom osi i na njemu prikazuju EL i PL
b. crta. tzv. idealna os cijevi pod kutem od 45o i uz nju se
prikazuju EL i PL.
U oba sluaja koristi se apsolutni tlak.
PL ne moe biti nia od 2-3 m (aps.) pa BJ (1-2) daje max.
brzinu istjecanja:

eljko Andrei Mehanika fluida: P7 33/33