P O D Z E S P O Y
Czujniki indukcyjne w automatyce,
cz 1
Zastosowania i praktyczne problemy
Czujniki indukcyjne powszechnie
stosowane s w automatyce
do wykrywania ruchu oraz
pooenia elementw maszyn
i urzdze. Mona je rwnie nik. W zalenoci od budowy czoa
wykorzystywa do detekcji
obecnoci detali na maszynie
lub linii produkcyjnej
oczywicie pod warunkiem, e
poddawane obrbce detale s
z metalu. Poniszy artyku ma
na celu przybliy Czytelnikom
budow i zastosowania
czujnikw indukcyjnych
w automatyce oraz praktyczne
problemy zwizane z ich
wykorzystywaniem w ukadach
automatycznego sterowania.
Czujniki indukcyjne umoliwia-
j zblieniow detekcj obecnoci uchwytw. Gwint na obudowie ma
elementw metalowych. Dziaaj
bezdotykowo, a wic s trwalsze
i bardziej niezawodne od stykowych
wycznikw kracowych. Ich elek- natomiast jest umoliwienie precy-
troniczna i w peni zamknita kon-
strukcja zapewnia du odporno milimetrowa strefa dziaania, jak
na zewntrzne czynniki rodowisko-
we jak zapylenie czy wilgotno.
Na fot. 1 przedstawiono typowy
czujnik indukcyjny produkowany
przez rm Siemens. Czujnik in-
dukcyjny wykrywa metal po zblie-
niu go do czoa czujnika. Podstawo-
wym parametrem kadego czujnika
Fot. 1. Zdjcie popularnego czujni-
ka indukcyjnego produkowanego
przez firm Siemens. Ilustracja po-
chodzi z katalogu online firmy TME
(www.tme.pl)
140
indukcyjnego jest strefa dziaania,
czyli najwiksza odlego (elemen-
tu metalowego od czoa czujnika),
przy ktrej metal pobudza czuj-
i rednicy czujnika wynosi ona do
kilkunastu milimetrw. Dla zapre-
zentowanego na fot. 1 czujnika s
to dwa milimetry.
Na rynku dostpne s czujniki
indukcyjne przewanie w owalnych,
metalowych i gwintowanych obudo-
wach, cho nie tylko. Oferowane
s rwnie i inne typy obudw, na
przykad prostopadocienne. Zale-
t cylindrycznej obudowy jest a-
two montau. W miejscu umoco-
wania czujnika wystarczy wywier-
ci otwr, woy w niego czujnik
i dokrci nakrtkami. Jeli takie
rozwizanie nie jest moliwe, to
mona skorzysta ze specjalnych
dwa zastosowania. Pierwsze, to
wspomniane ju wyej mocowa-
nie przy pomocy nakrtek. Drugim
zyjnego ustawienia czujnika. Dwu-
ma na przykad czujnik z fot. 1 to
niewielka odlego. Mocujc i usta-
wiajc czujnik indukcyjny warto
jednak zadba, aby nie dotyka
wykrywanego metalu. Stykanie si
czujnika z ruchom czci maszy-
ny naraa go bowiem na uszko-
dzenia mechaniczne. Obracajc
czujnikiem mona ustawi go wy-
starczajco dokadnie. Wykonywany
w trakcie regulowania pozycji do
duy ruch obrotowy przenoszony
jest poprzez gwint na niewielkie
zmiany odlegoci czoa czujnika
od wykrywanego metalu.
W tylnej czci czujnika z fot. 1,
po bokach obudowy s widoczne
otwory, przez ktre mona zoba-
czy diod LED wskazujc stan
wyjciowy czujnika. Otworw tych
jest kilka, aby niezalenie od usta-
wienia czujnika serwisant mg
dojrze, czy dioda wieci. Czujnik
z fot. 1 ma z tyu obudowy zcze,
do ktrego naley podczy na-
Fot. 2. Ze wzgldu na sposb pod-
czenia, czujniki indukcyjne mona po-
dzieli na dwa rodzaje: z gniazdem
lub z kablem. Na powyszym zdjciu
zaprezentowany jest czujnik z kablem.
Ilustracja pochodzi z katalogu online
firmy TME (www.tme.pl)
picie zasilajce i na ktre zosta
wyprowadzony sygna wyjciowy.
Dostpne s rwnie czujniki z ka-
blem, przykad przedstawiono na
fot. 2. Obydwa rozwizania maj
oczywicie swoje wady i zalety.
W przypadku uszkodzenia, wymiana
czujnika z gniazdem jest zdecydo-
wanie atwiejsza i szybsza. Pocze-
nie gniazdo wtyczka jest jednak
bardziej naraone na uszkodze-
nia mechaniczne oraz rozczenie,
moliwe jeli czujnik indukcyjny
zamontowany zosta na elemencie
ruchomym maszyny i poddawany
jest wibracjom.
Zasada dziaania
Uproszczony schemat blokowy ob-
razujcy zasad dziaania czujnika in-
dukcyjnego przedstawiono na rys. 3.
Przy czole czujnika znajduje si
cewka, ktra wchodzi w skad oscy-
latora. Rdze cewki otwarty jest od
strony czoa. Zblienie elementu me-
talowego do czoa zmienia amplitu-
d drga oscylatora. Po demodulacji
sygna z oscylatora podawany jest na
przerzutnik Schmitta. Przy dostatecz-
nym zblieniu obiektu metalowego
do czujnika nastpuje skokowa zmia-
na sygnau na wyjciu przerzutnika.
Sygna z przerzutnika podawany jest
na wzmacniacz, ktry umoliwia ju
bezporednie sterowanie podczony-
Elektronika Praktyczna 4/2006

STEROWNIKI W INTERNECIE www.sterowniki.pl
KOMPUTER PANELOWY DLA WY-
MAGAJCYCH IPPC9151G. IPPC
9151G rmy Advantech jest kom-
puterem o duej mocy obliczeniowej
i solidnej konstrukcji, stworzonym z my-
l o zastosowaniach przemysowych.
W szczeglnoci za, przeznaczony jest
do pracy w warunkach o wysokich re-
strykcjach co do czystoci rodowiska
produkcji.
KARTA IZOLOWANYCH WE/WY CY-
FROWYCH TYPU PNP PCI1736UP.
PCI1736UP to nowa karta o 16stu we
i 16stu wy dyskretnych rmy Advantech.
Wsppracuje ona z magistral PCI i prze-
znaczona jest do pracy zarwno w prze-
myle jak i w laboratorium/dydaktyce.
WIZJA SZYBKIEJ KOMUNIKACJI NA
DUE ODLEGOCI ADAM6521S.
wiatowody to obecnie silnie rozwi-
jajca si ga techniki. Dziki swym
licznym zaletom znajduj one coraz
wiksze zastosowanie w rodowisku
przemysowym. Chodzi tu przede
wszystkim o szybki transfer danych na
bardzo due odlegoci w warunkach
duych zakce elektromagnetycznych.
SOM4475 ULTRA (LOW) POWER.
Firma Advantech oferuje interesujce
moduy SOMETX oparte na proceso-
rach Low Voltage Intel Pentium III oraz
Ultra Low Voltage Intel Celeron wraz
z chipsetem VIA Twister. Procesory Ultra
Low Voltage Intel Celeron pozwalaj na
prac bez wentylatora.
PRZEMYSOWY MEDIA KONWERTER
ETHERNET WIATOWD. Firma
Moxa, znany producent wysokiej klasy
urzdze do przemysowej sieci Ether-
net, wypucia wanie na rynek naj-
nowszy model media konwertera Ether-
netwiatowd IMC21MSC. Jest
to media konwerter Ethernet 10/100Ba-
seT(X) wiatowd wielodomowy.
MODU WE/WY CYFROWYCH Z BEZ-
PRZEWODOWYM DOSTPEM DO SIECI.
ADAM6050W rmy Advantech jest
nastpc moduu ADAM6050 w no-
wej wersji port Ethernet (RJ45) zast-
piono czem bezprzewodowym WLAN.
Komunikacja bezprzewodowa pozwala
na wymian danych pomidzy urz-
dzeniami, ktrych podczenie do sieci
metod standardow byo jak dotd
niemoliwe.
FORMOWANIE ROZDMUCHEM. W ostat-
nich latach butelki PET(politereftalan
etylenu) stay si szeroko wykorzysty-
wanym opakowaniem do napojw. r-
dem sukcesu tego materiau s jego
korzystne cechy takie jak: niska waga,
odporno na uszkodzenia, moliwo
wielokrotnego uycia, efektywno kosz-
tw i atwa aplikacja. Jednak produkcja
duych butelek, takich jak kontenery
wody pitnej dla biur, nadal raczej rzadko
opiera si na PET. Przykadem maszyny
do rozdmuchu specjalnie stworzonej do
produkcji duych butelek PET jest ma-
szyna G81 rmy ADS (Francja) oparta
o system automatyzacji rmy B&R.
Elektronika Praktyczna 4/2006
P O D Z E S P O Y
Zapraszamy do zakupw w nowym
sklepie internetowym brany
automatyki przemysowej
http://sklep.sterowniki.pl.
Ceny niebezpiecznie niskie!
03/04 ControlLogix podstawy progra-
mowania z RSLogix 5000
04/04 ControlLogix podstawy progra-
mowania z RSLogix 5000
05/04 ControlLogix podstawy progra-
mowania z RSLogix 5000
06/04 ControlLogix podstawy progra-
mowania z RSLogix 5000
07/04 ControlLogix podstawy progra-
mowania z RSLogix 5000
10/04 PowerFlex instalacja i podsta-
wy programowania
11/04 PowerFlex instalacja i podsta-
wy programowania
12/04 Kinetix/Ultra 3K Sercos
instalacja i podstawy progra-
mowania
13/04 Kinetix/Ultra 3K Sercos
instalacja i podstawy progra-
mowania
14/04 Kinetix/Ultra 3K Sercos
instalacja i podstawy progra-
mowania
18/04 PanelView Plus
19/04 PanelView Plus
20/04 Sie przemysowa Ethernet/IP
21/04 Sie przemysowa Ethernet/IP
25/04 SLC500 Zaawansowany kurs
programowania z RSLogix 500
PLC5 Zaawansowany kurs
programowania z RSLogix 5
26/04 SLC500 Zaawansowany kurs
programowania z RSLogix 500
PLC5 Zaawansowany kurs
programowania z RSLogix 5
27/04 SLC500 Zaawansowany kurs
programowania z RSLogix 500
PLC5 Zaawansowany kurs
programowania z RSLogix 5
28/04 SLC500 Zaawansowany kurs
programowania z RSLogix 500
PLC5 Zaawansowany kurs
programowania z RSLogix 5
sterowniki.pl Sp. z o.o.
tel. 022 499 88 39
www.sterowniki.pl
email:sterowniki@sterowniki.pl
141
P O D Z E S P O Y
ciowy przerzut-
nika Schmitta
zmienia si, jeli
sygna wejcio-
wy przekroczy
pewien poziom.
Rys. 3. Schemat blokowy czujnika indukcyjnego Jednak sygna
wyjciowy nie
wraca do po-
przedniego stanu
od razu po opad-
niciu sygnau
wejciowego do
tego poziomu,
lecz dopiero po
Rys. 4. Odlego metalowego elementu od czoa czujnika p r z e k r o c z e n i u
powodujca wystawienie sygnau wyjciowego jest zawsze niszej wartoci
mniejsza od odlegoci, przy ktrej czujnik przestaje wy- progowej napi-
krywa metal. Zjawisko to nosi nazw histerezy a za jego cia wejciowego.
wystpowanie odpowiedzialny jest wbudowany w kady Wprowadzona
czujnik indukcyjny przerzutnik Schmitta przez przerzut-
nik Schmitta
mi do wyjcia elementami ukadu histereza zabezpiecza przed oscyla-
sterowania: przekanikami, stycznika- cjami sygnau wyjciowego czujni-
mi, wejciami sterownikw PLC. ka. W rzeczywistoci aden ruch nie
Przerzutnik Schmitta odpowie- odbywa si w sposb idealny, a wic
dzialny jest za wystpujce na wyj- rwnie i obiekt metalowy docho-
ciu kadego czujnika indukcyjnego dzc i zatrzymujc si przed czuj-
zjawisko histerezy (rys. 4). Stan wyj- nikiem indukcyjnym wykonuje drga-
nia. Gdyby nie wprowadzona przez
przerzutnik Schmitta histereza, te
nieznaczne drgania byyby przeno-
szone na wyjcie czujnika.
Rodzaje czujnikw
Przegldajc dowolny katalog
elementw elektroniki i automatyki
(na przykad TME albo Elfa) z a-
twoci mona przekona si jak
wiele oferowanych jest na rynku
typw czujnikw indukcyjnych.
Fot. 5. Czujniki z wysunitym czoem Sprzedawane s wic czujniki
charakteryzuj si znacznie wiksz w obudowach cylindrycznych i pro-
stref dziaania ni czujniki o tej stopadociennych (w tym przy-
samej rednicy, ale z czoem zabu- padku, czsto z ruchom gowic).
dowanym. Stosujc czujniki z odsoni- Najbardziej popularne s czujniki
tym czoem naley jednak pamita, na napicie 1030 VDC. Dostp- PNP lub NPN. Istniej wic cztery
e s one bardziej podatne na ne s rwnie zasilane napiciem
uszkodzenia mechaniczne i zakcenia zmiennym od 20 do 240 VAC. Te
boczne od znajdujcych si wok pierwsze idealnie nadaj si jako
nich elementw metalowych. Ilustra- sygnay wejciowe dla sterownikw
cja pochodzi z katalogu online firmy PLC. Drugie mona stosowa jako
TME (www.tme.pl) zamienniki tradycyjnych wyczni-
142
kw kracowych, bez potrzeby ja-
kiejkolwiek ingerencji w ukad ste-
rowania. Czujniki indukcyjne r-
ni si rednic. Wraz ze wzrostem
rednicy czujnika zwiksza si jego
czuo. Przykadowo, dla czujni-
kw rmy Omron serii E2E z za-
budowanym czoem i przy omio-
milimetrowej rednicy M8 zasig
czuoci wynosi 1,5 mm. Dla M12
s to ju 2 mm, M18 5 mm.
W przypadku czujnika M30, czyli
przy 30 mm rednicy, zasig czu-
oci wynosi ju 10 mm.
Czujniki z wysunitym czoem
(nieekranowane) charakteryzuj si
znacznie wiksz stref dziaania
ni czujniki o tej samej rednicy,
ale z czoem zabudowanym. Stosujc
czujniki z odsonitym czoem naley
jednak pamita, e s one bardziej
podatne na uszkodzenia mechanicz-
ne i zakcenia boczne od znajdu-
jcych si wok nich elementw
metalowych. Czujnik rmy Omron
omawianej ju serii E2E z wysu-
nitym czoem o rednicy M30 ma
czuo 18 mm, a wic prawie dwu-
krotnie wicej ni czujnik z czoem
zabudowanym. Zdjcie przykado-
wego czujnika z czoem wysunitym
przedstawiono na fot. 5.
Ze wzgldu na rodzaj sygna-
u wyjciowego czujniki indukcyj-
ne dzieli si na: typu NO (nor-
mal open, czyli normalnie otwarte)
oraz NC (normal close normal-
nie zwarte). Na wyjcie czujnika
typu NO wystawiane jest napicie
po zblieniu elementu metalowego
do czoa. Sygna wyjciowy jest
zdejmowany po oddaleniu metalu.
Czujnik typu NC dziaa w sposb
dokadnie odwrotny. Czujniki zbli-
eniowe zasilane napiciem staym
posiadaj na wyjciu tranzystor
moliwe kombinacje typw czujni-
kw na napicie stae z wyjciem
tranzystorowym: PNP NO, PNP
NC, NPN NO i NPN NC.
Wojciech Nowakowski, EP
wojciech.nowakowski@ep.com.pl
Elektronika Praktyczna 4/2006