Miejsce

na naklejk

MATERIA WICZENIOWY
Z GEOGRAFII
STYCZE 2010
POZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy 150 minut

Instrukcja dla zdajcego

1. Sprawd, czy arkusz wiczeniowy zawiera 16 stron (zadania 1 35)

oraz barwn map. Ewentualny brak zgo przewodniczcemu
zespou nadzorujcego.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy
kadym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie.
6. Podczas rozwizywania zada moesz korzysta z linijki, lupy Za rozwizanie
i kalkulatora. wszystkich zada
mona otrzyma
yczymy powodzenia! cznie
60 punktw

Wypenia zdajcy przed

rozpoczciem pracy

KOD
PESEL ZDAJCEGO ZDAJCEGO
2 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadania od 1. do 8. wykonaj na podstawie zaczonej barwnej mapy przedstawiajcej

Park Krajobrazowy Chemy.

Zadanie 1. (2 pkt)
Oce prawdziwo stwierdze odnoszcych si do terenu przedstawionego na mapie,
wpisujc obok kadego z nich P (zdanie prawdziwe) lub F (zdanie faszywe).
21 marca w Stanisawowie dzie jest duszy ni w Bolkowicach . ...
Zim w Chrolicach dzie jest duszy ni w Siedmicy. ...........
Nowa Wie Wielka jest pooona na pnocny wschd od Wwozu Myliborskiego. ...........
W Czernicy Soce wschodzi wczeniej ni w Muchowie. ...........
W Muchowie latem Soce wschodzi po pnocno- wschodniej stronie widnokrgu. ...........

Zadanie 2. (1 pkt)
Podkrel wydarzenie, ktre w przeszoci geologicznej doprowadzio do powstania
bazaltw na obszarze przedstawionym na mapie.
A. Zlodowacenie obszaru.
B. Wystpowanie na tym obszarze gbokiego morza.
C. Czynny wulkanizm.
D. Powstawanie intruzji magmowych.
E. Zalew pytkiego morza.

Zadanie 3. (1 pkt)
W Parku Krajobrazowym Chemy mona podziwia ostace skalne o ciekawych ksztatach,
niektrym nadano nazwy np. Kanciasta lub Skaka Elfw.
Podaj nazw procesu rzebotwrczego egzogenicznego, ktry prowadzi do powstania
ostacw skalnych.
Nazwa procesu:.............................................................................................................................

Zadanie 4. (2 pkt)
Oblicz rednie nachylenie stoku od szczytu Bazaltowej Gry (pole C3), wzdu
czerwonego szlaku w kierunku S do punktu, w ktrym szlak ten przecina drog lokaln
(przy parkingu), pooonego na wysokoci 300 m n.p.m. Dugo szlaku na tym odcinku,
zmierzona na mapie wynosi 1,3 cm. Wynik podaj w %. Zapisz obliczenia.
Miejsce na obliczenia:

rednie nachylenie stoku:..............................%

 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 3
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 5. (1 pkt)
Oblicz odlego w stopniach pomidzy rwnolenikiem przechodzcym przez Rezerwat
Wwz Myliborski a Zwrotnikiem Kozioroca. Zapisz obliczenia. Wynik podaj
z dokadnoci do 01.
Miejsce na obliczenia:

Odpowied:...

Zadanie 6. (2 pkt)
Pole B2 na zaczonej mapie ma powierzchni 36,58 cm2.
Oblicz powierzchni tego pola na mapie w skali 1 : 200 000. Zapisz obliczenia.
Miejsce na obliczenia:

Odpowied:

Zadanie 7. (2 pkt)
Wymie trzy cele edukacyjne, ktrym moe suy cieka dydaktyczna, rozpoczynajca
si i koczca w Muchowie, wiodca w kierunku Muchowskich Wzgrz (pola A2/A3).
1. ..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
3. ..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
4 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 8. (1 pkt)
Planujesz zorganizowanie dwudniowej wycieczki szkolnej do Parku Krajobrazowego
Chemy.
Wybierz jedn z miejscowoci lecych w obrbie Parku Krajobrazowego Chemy,
znajdujc si na zaczonej mapie, jako miejsce noclegu. Swj wybr uzasadnij,
podajc trzy obiekty infrastruktury turystycznej, wystpujce w wybranej
miejscowoci.

Nazwa miejscowoci: ...

Obiekty infrastruktury turystycznej:
1. ..................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
3. ..................................................................................................................................................

Zadanie 9. (2 pkt)
Oblicz wsprzdne geograficzne miejscowoci, w ktrej 22 czerwca Soce gruje
po poudniowej stronie nieba na wysokoci 38027, a czas miejscowy jest wikszy ni czas
uniwersalny (Greenwich) o 2 godziny i 16 minut. Zapisz obliczenia.
Miejsce na obliczenia:
szerokoci geograficznej dugoci geograficznej

Odpowied:
Dugo geograficzna //

Szeroko geograficzna //

Zadanie 10. (2 pkt)

W badaniach geograficznych wykorzystuje si rne sposoby pozyskiwania informacji.
Wymie trzy bezporednie metody zbierania informacji, dotyczcych problemw
degradacji rodowiska geograficznego.
1. ..................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
3. ..................................................................................................................................................
 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 5
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 11. (2 pkt)

Spord podanych ska wybierz po dwa przykady ska osadowych: okruchowych,
pochodzenia organicznego, pochodzenia chemicznego.

wgiel brunatny, kreda piszca, gips, bazalt, torf, less, marmur, siarka, i, glina, gnejs

Skay osadowe okruchowe:

1. ......................................................
2. ......................................................

Skay osadowe pochodzenia organicznego:

1. .......................................................
2. .......................................................

Skay osadowe pochodzenia chemicznego:

1. ........................................................
2. ........................................................

Zadanie 12. (2 pkt)

Rozpoznaj po podanym opisie formy krasowe i wpisz ich nazwy.

1. Miejsce na obszarze krasowym, w ktrym potok pyncy po powierzchni terenu znika pod
ziemi, przechodzc w potok podziemny.................................................................................
2. Wyduone, rynienkowate zagbienia na powierzchni ska podlegajcych rozpuszczaniu,
na og wystpujce grupowo, rwnolegle do siebie ..............................................................

Zadanie 13. (1 pkt)

Przyporzdkuj do podanych stref klimatycznych charakterystyczne dla nich typy gleb
(A D).

A. toziemy B. bielicowe C. tundrowe D. szaroziemy

Strefa klimatyczna Typy gleb

subpolarna

umiarkowana

zwrotnikowa

rwnikowa
6 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 14. (2 pkt)

Skrel bdne sformuowania w stwierdzeniach, dotyczcych powstawania wiatru
fenowego tak, aby otrzyma zdania prawdziwe.

Powietrze wznosi si po stoku zawietrznym/ dowietrznym i nastpuje jego adiabatyczne

ochadzanie/ ocieplanie. Na pewnej wysokoci wystpuje opad konwekcyjny/ orograficzny.
Po stoku dowietrznym/ zawietrznym powietrze spywa w d, a jego temperatura maleje/
wzrasta o 0,6C/ 1C na kade 100 m rnicy wysokoci.

Zadanie 15. (2 pkt)

Przyporzdkuj waciw rzek (1 5) do ustroju rzecznego (A D) i wpisz do tabeli.

A. ustrj nieny 1. Odra

B. ustrj deszczowy rwnikowy 2. Loara
A B C D
C. ustrj deszczowy monsunowy 3. Kongo
D. ustrj deszczowo-nieny 4. Ganges
5. Jenisej

Zadanie 16. (2 pkt)

Przyporzdkuj formy rzeby do procesw geologicznych, ktre doprowadziy do ich
powstania i wpisz do tabeli.

Formy rzeby: grzyb skalny, dolina V-ksztatna, klif, delta, wydma, wodospad, jaskinia,
dolina U-ksztatna.

Proces geologiczny Forma rzeby

egzaracja
akumulacja eoliczna
abrazja
korazja
erozja wsteczna rzeki
akumulacja rzeczna
 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 7
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 17. (2 pkt)

Rysunki przedstawiaj formy eoliczne.

Na podstawie: www.encyklopedia.pwn.pl

Przyporzdkuj przedstawionym na rysunkach formom eolicznym (A D) ich nazwy (1 5)

i wpisz do tabeli.
1. wydmy paraboliczne 2. barchany 3. wydmy poprzeczne
4. wydmy podune 5. wydmy gwiadziste

Zadanie18. (2 pkt)
Akumulacja materiau niesionego przez wiatr doprowadza do powstania rnorodnych form
rzeby, ktre rni si ksztatem i wielkoci.
Wymie trzy czynniki, ktre wywieraj wpyw na intensywno procesw eolicznych.
1. ..
2. ..
3. ..
8 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 19. (1 pkt)

Obejmuje krzepnicie magmy w skorupie ziemskiej oraz przemiany ska z ni ssiadujcych.
W wyniku intruzji magmy wewntrz litosfery tworz si rne formy: lakkolity, batolity
lopolity, sille (yy pokadowe), dajki.
Podaj nazw opisanego procesu.

...
Zadanie 20. (2 pkt)
Rysunek przedstawia formy powstae w efekcie intruzji magmy wewntrz litosfery.

Na podstawie:www.wsip.com.pl

Uzupenij tabel pod rysunkiem, przyporzdkowujc literom A D odpowiednie nazwy

form, wymienione w tekcie zadania 19.

Zadanie 21. (1 pkt)

Podaj nazw metody kartograficznej, ktr zastosowano na zaczonej mapce
do przedstawienia struktury uytkowania ziemi w Polsce wedug wojewdztw.

Nazwa metody kartograficznej:

..

rdo: J. Kdzioka, K. Kocimowski, E. Woonciej,

wiat w liczbach 2006/2007, WSiP 2006.
 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 9
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 22. (2 pkt)

Zielona czupryna Ziemi ysieje nie od dzisiaj. Na jednego mieszkaca Ziemi przypada
obecnie sze arw drzew, a wic tylko maa grzdka lasu. To zielone poletko niemal
z kadym rokiem maleje. W ostatnich 15 latach powierzchnia terenw zalesionych
zmniejszaa si na wiecie o 125 mln ha, a wic o obszar 4-krotnie wikszy od powierzchni
Polski. Sama tylko dungla amazoska maleje rocznie o 2,5 mln ha.
ysiejcaplaneta,
rdo: ysiejca
rdo: planetaEkowiat,
w: Ekowiat, nr3/164
nr 3/164 2007;
2007; http://www.ekoswiat.com.pl
http://www.ekoswiat.com.pl
Wymie trzy przyczyny, ktre powoduj zmniejszanie si powierzchni lasw na Ziemi
oraz trzy moliwe w przyszoci skutki rabunkowej gospodarki zasobami lenymi dla
rodowiska geograficznego.
Przyczyny:
1. ..
2. ..
3. ..
Skutki:
1. ..
2. ..
3. ..

Zadanie 23. (2 pkt)

Mapa przedstawia Morze Batyckie i pastwa nad nim pooone.

Cyfra Nazwa
Nazwa stolicy
na mapie pastwa
1.
2.
2
3.
1 4.

4 3 5.
6.
9 5
7.
6 8.
3
8 7 9.

Na podstawie: E. Dudek, J. Wjcik, Geografia, zeszyt wicze, Wydawnictwa Edukacyjne WIKING, Wrocaw 2006.

Rozpoznaj pastwa nadbatyckie oznaczone na mapce cyframi 1 9. Uzupenij tabel

wpisujc nazw pastwa i jego stolicy.
10 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 24. (1 pkt)

Podaj nazw jednego euroregionu, w ramach ktrego Polska wsppracuje z co najmniej
dwoma innymi krajami nadbatyckimi.

Euroregion:....................................................................................................................................

Zadanie 25. (2 pkt)

Podaj trzy przykady problemw dotyczcych Batyku lub terenw nadmorskich, ktre
mog by przedmiotem wsppracy krajw w ramach euroregionu wymienionego
w zadaniu 24.

1. ..................................................................................................................................................

2. ..................................................................................................................................................

3. ..................................................................................................................................................

Zadanie 26. (2 pkt)

Badania wykazuj, e pod dnem Oceanu Arktycznego znajduj si due zoa ropy naftowej.
Poniewa jest to surowiec nieodnawialny, a jego zasoby w miejscach eksploatacji ju
wyczerpuj si, rozwaa si moliwo wydobywania ropy naftowej na obszarach Arktyki.
Zainteresowane tymi zoami s nastpujce kraje: USA, Rosja, Norwegia, Dania i Kanada.
Polecenie wykonaj wykorzystujc zaczony tekst rdowy.

Ewentualny wyciek ropy naftowej do wd arktycznych jest mao prawdopodobny, bo firmy

wydobywcze stosuj coraz skuteczniejsze zabezpieczenia, by unikn takiego wypadku.
Ale gdyby si wydarzy (np. wskutek zderzenia statku wiertniczego z lodow bry), skutki
dla przyrody byyby tragiczne. Ropa zablokowaaby dostp wiata pod wod. Ptaki unurzane
w ropie, prbujc oczyci si, straciyby tuszczow oson termiczn.
W Arktyce yje kilkanacie gatunkw waleni, zarwno fiszbinowcw, jak i zbowcw.
Fiszbinowce przypywaj do Arktyki na kilka miesicy w roku wanie po to, aby si naje.
Jedz na zapas, po czym pyn na poudnie i tam si rozmnaaj. Co do zbowcw, ich cech
charakterystyczn jest zmys echolokacji. Pozbawione go gubi orientacj, tak jak czowiek,
ktry nagle straci wzrok.
Na podstawie: . Kaniewski, Wojna na biegunie, Focus 1/2009.

Podaj trzy zagroenia dla rodowiska naturalnego, jakie mog wystpi podczas
eksploatacji ropy naftowej w Arktyce.

1. ..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
3. ..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 11
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 27. (2 pkt)

W ostatnim czasie coraz czciej syszy si o migracjach klimatycznych, ktre dotycz nie
tylko rolin i zwierzt, ale rwnie ludzi. Pojcie to wie si z postpujcym na caej kuli
ziemskiej efektem cieplarnianym.
Wpisz do tabeli dwa skutki efektu cieplarnianego, ktre mog wymusi przemieszczanie
si ludnoci i podaj w nawizaniu do nich przyczyn tej migracji.

Skutek efektu cieplarnianego Przyczyna migracji

1.

2.

Zadanie 28. (1 pkt)

Diagram koowy przedstawia wiatow struktur pogowia byda i trzody chlewnej.

Na podstawie: J. Kdzioka, K. Kocimowski, E. Woonciej, wiat w liczbach 2006/2007, WSiP, 2006.

Rozpoznaj, ktra strona diagramu (lewa mniejsza, czy prawa wiksza) pokazuje
pogowie byda, a ktra pogowie trzody chlewnej. Przyporzdkuj odpowiednio liter A
lub liter B.
Pogowie byda oznaczono liter: ..............................................................................
Pogowie trzody chlewnej oznaczono liter: .............................................................
12 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 29. (2 pkt)

Przedstaw dwa problemy (ekologiczne, gospodarcze lub polityczne), wystpujce
w wiatowym transporcie morskim i do kadego z nich zaproponuj sposb rozwizania.

1. Problem: ..................................................................................................................................
Propozycja rozwizania problemu:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. Problem: ..................................................................................................................................
Propozycja rozwizania problemu:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 30. (2 pkt)

Podaj po dwie przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego, charakterystyczne
dla pastw Europy Wschodniej oraz dla pastw Europy Zachodniej.

Europa Wschodnia:

1.

2.

Europa Zachodnia:

1.

2.

 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 13
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 31.(2 pkt)

Diagramy przedstawiaj udzia rnych rodzajw elektrowni w produkcji energii elektrycznej
w czterech pastwach europejskich.

Wykonano na podstawie: Tablice geograficzne, Wydawnictwo Adamantan, 2008.

Przyporzdkuj do diagramw (A D) odpowiedni nazw pastwa, wybran spord

podanych i wpisz j do tabeli.

Austria, Hiszpania, Francja, Norwegia, Polska,

A
B
C
D
14 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadanie 32. (2 pkt)

W ostatnim czasie wiele kontrowersji wywoaa planowana budowa obwodnicy Augustowa,
bdcej fragmentem drogi midzynarodowej E 67 zwanej Via Baltica. Miaa ona przebiega
przez cenny przyrodniczo obszar Doliny Rospudy. Przeciw jej budowie protestowali
ekolodzy, natomiast na ulicach Augustowa protestowali mieszkacy tego miasta, ktrzy
dali obwodnicy.
Przedstaw dwa argumenty popierajce budow obwodnicy Augustowa i dwa argumenty
przeciw jej budowie.
Argumenty popierajce budow obwodnicy Augustowa:
1. ..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

Argumenty przeciw budowie obwodnicy Augustowa:

1. ..................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

Zadanie 33. (2 pkt)

W 2007 r. w Polsce mieszkao 38,2 mln ludnoci. Wspczynnik przyrostu naturalnego
wynosi 0,2 o/oo. Imigracja wynosia 9,3 tys., a emigracja 21,0 tys. Dane dotycz osb
przybyych do Polski na pobyt stay i osoby wymeldowane.
Dane: Tablice geograficzne, Wydawnictwo Adamantan, 2008.

Oblicz przyrost naturalny i przyrost rzeczywisty ludnoci Polski w roku 2007.

.
Miejsce na obliczenia:

Przyrost naturalny
Odpowied:
Przyrost rzeczywisty
 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu 15
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

Zadania 34. i 35. wykonaj na podstawie tekstu, danych zawartych w tabeli i wasnej
wiedzy.
Gd i niedoywienie dotyka ponad 1mld ludzi na wiecie. Z powodu niedoywienia cierpi
25% ludnoci wiata, a 10% goduje. Rocznie z godu umiera 10 15 mln ludzi. Najczciej
przyjmuje si, e przecitne dobowe minimum niezbdne czowiekowi to taka ilo
pokarmw, ktra dostarcza 2400 2700 kcal i 60 80g biaka.
PRZECITNE DZIENNE SPOYCIE KALORII I BIAKA NA 1 MIESZKACA
W WYBRANYCH KRAJACH WIATA
Warto
Biako
Kraje energetyczna
w gramach
w kcal
Bangladesz 2037 43
Burundi 1946 56
Francja 3593 112
Holandia 3078 92
Indie 2230 55
Irlandia 3952 117
Kenia 2064 56
Nigeria 2114 43
Polska 3426 102
Ruanda 1913 48

rdo: J. Kdzioka, K. Kocimowski, E. Woonciej, wiat w liczbach 2005/2006, WSiP, Warszawa 2005.

Zadanie 34. (1 pkt)

Spord pastw wymienionych w tabeli wybierz te, ktre dotyka zjawisko godu
i niedoywienia.
...
...
...

Zadanie 35. (2 pkt)

Podaj trzy propozycje dziaa zmierzajcych do zmniejszania godu na wiecie.
1. .....
.
2. .....
.
3. .....
.
16 Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu
Materia wiczeniowy z geografii
Poziom rozszerzony

BRUDNOPIS