T.D.Y. 98 PDF

Bayndrlk ve skan Bakanl
AFET BLGELERNDE YAPILACAK

YAPILAR HAKKINDA YNETMELK
1997 Deprem Ynetmelii

(1998 deiiklikleri ile birlikte)
lk Yayn Tarihi : 2.9.1997 23098 mkerrer sayl Resmi Gazete

Yrrle Giri Tarihi : 1.1.1998
Deiiklik Tarihi : 2.7.1998 23390 sayl Resmi Gazete
Dzenleyen ve yayna hazrlayan :

Prof. Dr. Mehmet Nuray Aydnolu
Boazii niversitesi
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Aratrma Enstits
Deprem Mhendislii Anabilim Dal
e-mail:aydinogn@boun.edu.tr
NDEKLER
KISIM I - GENEL KURALLAR............................................................................................................. 6
BLM 1 - YNETMELN KAPSAMI............................................................................................ 6
BLM 2 - ZERNE BNA YAPILAMAYACAK ARAZ ................................................................ 6
KISIM II - SU BASKINI VE YANGIN AFETNDEN KORUNMA..................................................... 6
BLM 3 - SU BASKINI AFETNDEN KORUNMA.......................................................................... 6
BLM 4 - YANGIN AFETNDEN KORUNMA ................................................................................ 7
KISIM III - DEPREM AFETNDEN KORUNMA ............................................................................... 2
BLM 5 - AMA, GENEL LKELER VE KAPSAM......................................................................... 2
5.1. AMA VE GENEL LKELER..................................................................................................... 2
5.2. KAPSAM...................................................................................................................................... 2
BLM 6 - DEPREME DAYANIKLI BNALAR N HESAP KURALLARI .................................. 3
6.0. SMGELER ................................................................................................................................. 3
6.1. KAPSAM..................................................................................................................................... 5
6.2. GENEL LKE VE KURALLAR................................................................................................... 5
6.2.1. Bina Tayc Sistemlerine likin Genel lkeler.................................................................... 5
6.2.2. Deprem Yklerine likin Genel Kurallar ............................................................................. 5
6.3. DZENSZ BNALAR ................................................................................................................ 6
6.3.1. Dzensiz Binalarn Tanm .................................................................................................... 6
6.3.2. Dzensiz Binalara likin Koullar ........................................................................................ 6
6.4. ELASTK DEPREM YKLERNN TANIMLANMASI : SPEKTRAL .................................. 10
VME KATSAYISI ........................................................................................................................... 10
6.4.1. Etkin Yer vmesi Katsays .................................................................................................. 10
6.4.2. Bina nem Katsays............................................................................................................ 10
6.4.3. Spektrum Katsays .............................................................................................................. 11
6.4.4. zel Tasarm vme Spektrumlar ......................................................................................... 12
6.5. ELASTK DEPREM YKLERNN AZALTILMASI : DEPREM YK .............................. 12
AZALTMA KATSAYISI .................................................................................................................. 12
6.5.1. Tayc Sistemlerin Sneklik Dzeylerine likin Genel Koullar ...................................... 12
6.5.2. Sneklik Dzeyi Yksek Betonarme Boluksuz Perdeli -ereveli .................................... 14
Sistemlere likin Koullar ............................................................................................................. 14
6.5.3. Sneklik Dzeyi Normal Baz Sistemlerde Perde Kullanm Zorunluluuna........................ 14
likin Koullar............................................................................................................................... 14
6.5.4. Karma Tayc Sistemlere likin Koullar.......................................................................... 15
6.5.5. Dm Noktalar Mafsall Sistemlere likin Koullar ........................................................ 15
6.6. HESAP YNTEMNN SELMES........................................................................................ 15
6.6.1. Hesap Yntemleri ................................................................................................................ 15
6.6.2. Edeer Deprem Yk Ynteminin Uygulama Snrlar ...................................................... 16
6.7. EDEER DEPREM YK YNTEM.................................................................................. 16
6.7.1. Toplam Edeer Deprem Yknn Belirlenmesi................................................................. 16
6.7.2. Katlara Etkiyen Edeer Deprem Yklerinin Belirlenmesi.................................................. 17
6.7.3. Gznne Alnacak Yerdeitirme Bileenleri ve Deprem Yklerinin................................ 18
Etkime Noktalar ............................................................................................................................ 18
6.7.4. Binann Birinci Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi ................................................. 20
6.7.5. Asal Eksenleri Deprem Dorultularna Paralel Olmayan Tayc Sistem ........................... 21
Elemanlarna likin Byklkler................................................................................................... 21
6.8. MOD BRLETRME YNTEM............................................................................................. 21
6.8.1. vme Spektrumu ................................................................................................................... 21
6.8.2. Gznne Alnacak Dinamik Serbestlik Dereceleri............................................................. 21
6.8.3. Hesaba Katlacak Yeterli Titreim Modu Says .................................................................. 22
6.8.4. Mod Katklarnn Birletirilmesi .......................................................................................... 23
6.8.5. Hesaplanan Byklklere likin Altsnr Deerleri ............................................................ 23
6.8.6. Asal Eksenleri Deprem Dorultularna Paralel Olmayan Tayc Sistem ........................... 23
Elemanlarna likin Byklkler................................................................................................... 23
6.9. ZAMAN TANIM ALANINDA HESAP YNTEMLER.......................................................... 23
6.10. YERDETRMELERN SINIRLANDIRILMASI, KNC MERTEBE ............................. 24
ETKLER VE DEPREM DERZLER .............................................................................................. 24
6.10.1. Greli Kat telemelerinin Snrlandrlmas ...................................................................... 24
2
6.10.2. kinci Mertebe Etkileri ....................................................................................................... 24
6.10.3. Deprem Derzleri................................................................................................................. 25
6.11. YAPISAL IKINTILARA, MMAR ELEMANLARA, MEKANK VE ............................... 25
ELEKTRK DONANIMA ETKYEN DEPREM YKLER ........................................................... 25
6.11.1. Yapsal kntlara ve Mimari Elemanlara Etkiyen Deprem Ykleri................................. 25
6.11.2. Mekanik ve Elektrik Donanma Etkiyen Deprem Ykleri ................................................. 26
6.12. BNA TR OLMAYAN YAPILAR...................................................................................... 26
6.13. DEPREM HESAP RAPORLARINA LKN KURALLAR .................................................. 26
6.14. BNALARA VME KAYITILARININ YERLETRLMES.............................................. 27
BLM 7 - BETONARME BNALAR N DEPREME DAYANIKLI............................................ 28
TASARIM KURALLARI...................................................................................................................... 28
7.0. SMGELER ................................................................................................................................ 28
7.1. KAPSAM.................................................................................................................................... 30
7.2. GENEL KURALLAR................................................................................................................. 30
7.2.1. Betonarme Tayc Sistemlerin Snflandrlmas................................................................ 30
7.2.2. lgili Standartlar ................................................................................................................... 31
7.2.3. Tayc Sistem Hesabnda Kullanlacak Kesit Rijitlikleri ................................................... 31
7.2.4. Kesit Hesaplarnda Kullanlacak Yntem ............................................................................ 31
7.2.5. Malzeme Dayanmlar .......................................................................................................... 31
7.2.6. ekme Donatlarnn Kenetlenme Boyu............................................................................... 32
7.2.7. Kaynakl ve Manonlu Ek ve Balantlar............................................................................. 32
7.2.8. zel Deprem Etriyeleri ve irozlar .................................................................................... 32
7.3. SNEKLK DZEY YKSEK KOLONLAR ......................................................................... 33
7.3.1. Enkesit Koullar.................................................................................................................. 33
7.3.2. Boyuna Donat Koullar...................................................................................................... 33
7.3.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi......................................................................................... 34
7.3.4. Enine Donat Koullar......................................................................................................... 35
7.3.5. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu............................................................. 38
7.3.6. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda............................ 38
Salanamamas Durumu................................................................................................................. 38
7.3.7. Kolonlarn Kesme Gvenlii ............................................................................................... 39
7.3.8. Ksa Kolonlara likin Koullar ........................................................................................... 40
7.4. SNEKLK DZEY YKSEK KRLER............................................................................. 41
7.4.1. Enkesit Koullar.................................................................................................................. 41
7.4.5. Kirilerin Kesme Gvenlii ................................................................................................. 44
7.5. SNEKLK DZEY YKSEK EREVE SSTEMLERNDE............................................. 45
KOLON - KR BRLEM BLGELER ..................................................................................... 45
7.5.1. Kuatlm ve Kuatlmam Birleimler .............................................................................. 45
7.5.2. Kolon-Kiri Birleim Blgelerinin Kesme Gvenlii ......................................................... 45
7.6. SNEKLK DZEY YKSEK PERDELER........................................................................... 47
7.6.1. Enkesit Koullar.................................................................................................................. 47
7.6.2. Perde U Blgeleri ve Kritik Perde Ykseklii ................................................................... 47
7.6.3. Gvde Donats Koullar..................................................................................................... 48
7.6.4. Gvde Donatlarnn Dzenlenmesi ..................................................................................... 48
7.6.5. Perde U Blgelerinde Donat Koullar.............................................................................. 48
7.6.6. Tasarm Eilme Momentleri ................................................................................................ 50
7.6.7. Perdelerin Kesme Gvenlii ................................................................................................ 51
7.6.8. Ba Kirili (Boluklu) Perdelere likin Kural ve Koullar ................................................. 51
7.7. SNEKLK DZEY NORMAL KOLONLAR ........................................................................ 53
7.7.1. Enkesit Koullar.................................................................................................................. 53
7.7.5. Kolonlarn Kesme Gvenlii ............................................................................................... 54
7.7.6. Ksa Kolonlara likin Koullar ........................................................................................... 54
7.8. SNEKLK DZEY NORMAL KRLER............................................................................ 54
7.8.1. Enkesit Koullar.................................................................................................................. 54
3
7.8.5. Kirilerin Kesme Gvenlii ................................................................................................. 55
7.9. SNEKLK DZEY NORMAL EREVE SSTEMLERINDE............................................ 55
KOLON - KR BRLEM BLGELER ..................................................................................... 55
7.10. SNEKLK DZEY NORMAL PERDELER........................................................................ 55
7.11. DEMELER .......................................................................................................................... 55
7.12. PREFABRKE BNALARA LKN ZEL KOULLAR .................................................... 56
7.12.1. Mafsall ereveler ............................................................................................................ 56
7.12.2. Moment Aktarabilen ereveler ........................................................................................ 56
7.12.3. ngerilme Koullar........................................................................................................... 56
7.13. BETONARME UYGULAMA PROJES ZMLERNE LKN........................................ 57
KURALLAR...................................................................................................................................... 57
7.13.1. Genel Kurallar.................................................................................................................... 57
7.13.2. Kolon ve Perde Detaylar................................................................................................... 57
7.13.3. Kiri Detaylar.................................................................................................................... 58
BLM 8 - ELK BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM ...................................... 58
KURALLARI......................................................................................................................................... 58
8.0. SMGELER ................................................................................................................................ 58
8.1. KAPSAM.................................................................................................................................... 58
8.2. GENEL KURALLAR................................................................................................................. 58
8.2.1. elik Tayc Sistemlerin Snflandrlmas......................................................................... 58
8.2.2. lgili Standartlar ................................................................................................................... 59
8.2.3. Emniyet Gerilmeleri, Yk ve Malzeme Gvenlik Katsaylar.............................................. 59
8.3. SNEKLK DZEY YKSEK EREVELER ..................................................................... 60
8.3.1. Enkesit Koullar.................................................................................................................. 60
8.3.2. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu............................................................. 60
8.3.3. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda............................ 61
Salanamamas Durumu................................................................................................................. 61
8.3.4. erevelerde Ek ve Birleimler ........................................................................................... 61
8.4. SNEKLK DZEY YKSEK ELK APRAZLI PERDELER.......................................... 62
8.5. SNEKLK DZEY NORMAL EREVELER .................................................................... 62
8.6. SNEKLK DZEY NORMAL ELK APRAZLI PERDELER......................................... 62
BLM 9 - AHAP BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM..................................... 63
KURALLARI......................................................................................................................................... 63
9.1. KAPSAM.................................................................................................................................... 63
9.2. GENEL KURALLAR................................................................................................................. 63
9.3. TAIYICI DUVARLAR ............................................................................................................ 63
9.3.1. Duvar Tayc skeleti ......................................................................................................... 63
9.3.2. Tayc Duvarlarn Minimum Toplam Uzunluu ................................................................ 64
9.3.3. Tayc Duvarlarn Maksimum Mesnetlenmemi Uzunluu ............................................... 65
9.3.4. Tayc Duvar Boluklar .................................................................................................... 65
9.3.5. Lentolar ve Hatllar .............................................................................................................. 65
9.3.6. Duvar Dolgusu ve Kaplamas .............................................................................................. 65
9.4. DEMELER VE ATILAR .................................................................................................... 65
BLM 10 - YIMA KARGIR BNALAR N DEPREME DAYANIKLI ..................................... 66
TASARIM KURALLARI...................................................................................................................... 66
10.1. KAPSAM.................................................................................................................................. 66
10.2. GENEL KURALLAR............................................................................................................... 66
10.3. TAIYICI DUVARLAR .......................................................................................................... 67
10.3.1. Tayc Duvar Malzemesi ................................................................................................. 67
10.3.2. Minimum Tayc Duvar Kalnlklar................................................................................ 67
10.3.3. Tayc Duvarlarn Minimum Toplam Uzunluu .............................................................. 68
10.3.4. Tayc Duvarlarn Maksimum Mesnetlenmemi Uzunluu ............................................. 68
10.3.5. Tayc Duvar Boluklar .................................................................................................. 69
10.4. LENTOLAR VE HATILLAR .................................................................................................. 70
10.4.1. Lentolar.............................................................................................................................. 71
10.4.2. Yatay Hatllar..................................................................................................................... 71
10.4.3. Dey Hatllar .................................................................................................................... 72
4
10.5. DEMELER .......................................................................................................................... 72
10.6. ATILAR ................................................................................................................................. 73
10.7. TAIYICI OLMAYAN DUVARLAR ..................................................................................... 74
BLM 11 - KERP BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM.................................. 74
KURALLARI......................................................................................................................................... 74
11.1. KAPSAM.................................................................................................................................. 74
11.2. GENEL KURALLAR............................................................................................................... 75
11.3. TEMELLER VE TAIYICI DUVARLAR .............................................................................. 75
11.3.1. Temeller ............................................................................................................................. 75
11.3.2. Tayc Duvar Malzemesi ................................................................................................. 75
11.3.3. Minimum Tayc Duvar Kalnlklar................................................................................ 75
11.3.4. Tayc Duvarlarn Minimum Toplam Uzunluu .............................................................. 76
11.3.5. Tayc Duvarlarn Maksimum Mesnetlenmemi Uzunluu ............................................. 76
11.3.6. Tayc Duvar Boluklar .................................................................................................. 76
11.4. LENTOLAR VE HATILLAR .................................................................................................. 76
11.4.1. Lentolar.............................................................................................................................. 76
11.4.2. Hatllar ............................................................................................................................... 77
11.5. ATILAR ................................................................................................................................. 77
BLM 12 - TEMEL ZEMN VE TEMELLER N DEPREME.................................................... 77
DAYANIKLI TASARIM KURALLARI............................................................................................... 77
12.0. SMGELER .............................................................................................................................. 77
12.1. KAPSAM.................................................................................................................................. 78
12.2. ZEMN KOULLARININ BELRLENMES.......................................................................... 78
12.2.1. Zemin Gruplar ve Yerel Zemin Snflar ........................................................................... 79
12.2.2. Svlama Potansiyelinin rdelenmesi................................................................................. 79
12.3. TEMELLERE LKN KURAL VE KOULLAR ................................................................. 81
12.3.1. Genel Kurallar.................................................................................................................... 81
12.3.2. Zemin Emniyet Gerilmeleri ve Kazklarn Emniyetli Tama Ykleri ............................... 81
12.3.3. Kazkl Temellere likin Koullar ..................................................................................... 81
12.3.4. Temel Ba Kirileri............................................................................................................ 82
12.3.5. Ahap ve Yma Kargir Binalarda Duvar Alt Temelleri................................................... 83
12.4. DEPREMDE TOPRAK BASINCI VE ZEMN DAYANMA (STNAT)............................... 84
YAPILARI......................................................................................................................................... 84
12.4.1. Toplam Aktif ve Pasif Basn Katsaylar .......................................................................... 84
12.4.2. Dinamik Aktif ve Pasif Toprak Basnlar ......................................................................... 85
12.4.3. Tabakal Zemin Durumunda Dinamik Toprak Basnlar .................................................. 86
12.4.4. Zemin Dayanma (stinat) Yaplarna likin Koullar ........................................................ 86
BLM 13 - SON HKMLER ..................................................................................................... 86
5
KISIM I - GENEL KURALLAR
BLM 1 - YNETMELN KAPSAMI
1.1 - 7269 sayl kanunun 1051 sayl kanunla deitirilen ikinci maddesine gre saptanan
ve duyurulan afet blgelerinde yeniden yaplacak, deitirilecek, bytlecek, onarlacak
ya da glendirilecek resmi ve zel tm binalarn ve bina tr yaplarn bal olaca
teknik koullar, 7269 sayl kanunun 1051 sayl kanunla deitirilen nc maddesine
gre bu Ynetmelikteki ilkelere uyularak yerine getirilir.
1.2 - Afet blgelerinde yaplacak yaplar, gerek malzeme ve gerekse iilik bakmndan
Trk Standartlarna ve Bayndrlk ve Iskan Bakanl "Genel Teknik artnamesi"
kurallarna uygun olacaktr.
BLM 2 - ZERNE BNA YAPILAMAYACAK ARAZ
2.1 - 7269 sayl kanunun 1051 sayl kanunla deitirilen ondrdnc maddesine gre
yaplama iin yasak blge saylan yerlerde bina yaplamaz ve mevcut binalar onarlamaz.
Ayrca yapmnn zerinden 30 yl gememi yapay dolgu zeminler zerinde, zel olarak
zemin iyiletirmesi yaplmadka, ya da gerekli temel tipi uygulanmadka bina yaplamaz.
2.2 - dmesi, kaya dmesi, ya da yer kaymas afetlerinden herhangi birine urayan
ve bu afetlerden biri iin 7269 sayl kanunun 1051 sayl kanunla deitirilen ikinci ve
ondrdnc maddelerine gre afet blgesi olduu kararname ile tespit ve ilan edilen
yerlerde bina yaplamaz ve mevcut binalar onarlamaz.
KISIM II - SU BASKINI VE YANGIN AFETNDEN KORUNMA
BLM 3 - SU BASKINI AFETNDEN KORUNMA
Su basknna uram, Afet Blgesi kararnamesi kapsamna alnmakla birlikte 7269 sayl
kanunun 1051 sayl kanunla deitirilen ondrdnc maddesine gre yaplama iin yasak
blge ilan edilmi yerlerin dnda kalan yerlerde, aada belirtilen koullara uyulmak
kayd ile bina yaplabilir ve mevcut binalar onarlabilir.
3.1 - Binalarn su ile temas etme olasl bulunan ksmlarnda, suya dayankl olmayan
yapay ve doal yap malzemeleri kullanlamaz (kerpi, ahap, tf, al ta, amur harl
duvar vb). Binalarn en yksek su dzeyinden en az 0.30 m ykseklie kadar olan
ksmlar, 250 doz imento harl ta duvar, ya da daha dayankl malzeme ile yaplacaktr.
3.2 - Temel zemininin su altnda kalma olasl varsa, bu durum gznnde tutularak
gerekli teknik nlemler alnacaktr. Deitirilecek, bytlecek, onarlacak ya da
glendirilecek binalarda; yeniden yaplacak ya da deitirilecek her bir ksm, binann su
basknna dayanklln arttracak biimde olacaktr. En yksek su dzeyinin altnda
kalacak depo, amarlk, snak ve benzeri yap blmleri yaplamaz.
6
BLM 4 - YANGIN AFETNDEN KORUNMA
7269 sayl kanunun ikinci maddesine gre yangn afetine uramas olas saha olarak
saptanacak yerlerde yaplacak binalar ile yangndan sonra onarlacak binalarda, yangna
kar korunma ile ilgili Trk Standard hazrlanncaya kadar, en az aada belirtilen
nlemler alnacaktr.
4.1 - Bitiik dzende yaplacak binalarn d duvarlarnda ahap ve benzeri kolay yanabilir
malzeme kullanlmayacaktr. Tayc sistemi ahap olan binalar bitiik dzende
yaplmayacaktr. Bu tr binalar, ortak arsa snrndan en az 5 m uzakta yaplacaktr. Bitiik
dzende yaplan binalarn bitiik olan taraflarnda, tavan demesi stnden balayarak
at dzleminden en az 0.60 m ykseklie kadar kan, en az bir tula kalnlkta ve her iki
yz sval kargir yangn duvar yaplacaktr.
4.2 - atnn oturduu deme dzeyinin zerinde yaplacak bacalarda, bacann d duvar
kalnl en az bir tula boyutunda olacaktr. yerlerinde ve merkezi stma tesisat olan
yerlerde bu kalnlk bir buuk tuladan az olmayacaktr. Bacalar ahap ksmlara temas
etmeyecek ve ahap ksmlarla baca arasnda en az 5 cm uzaklk bulunacaktr. Bacalarn
d ksmlar svanacak, i ksmlarnda ise tula ya da briketlerin aralar, rendelenmi tahta
ya da sa kalp kullanlarak harla doldurulacaktr. Bacalarda dolu normal tula, beton
briket ya da benzeri yanmaz malzeme kullanlacaktr. Baca, aty kestii dzlemden en az
0.75 m ve atnn en yksek noktasndan en az 0.50 m yksee kadar kacak ekilde
yaplacaktr.
4.3 - elik tayc sistemi olan ok katl binalarda, yangndan etkilenebilecek kolon ve
kiriler uygun bir malzeme ile kaplanarak koruyucu nlemler alnacaktr. Alev alabilecek
maddelerin youn olarak bulunabilecei yerlerde de yangna kar koruyucu ve nleyici
nlemler alnacaktr.
4.4 - Deitirilecek, bytlecek, onarlacak ya da glendirilecek binalarda; yeniden

yaplacak ya da deitirilecek her bir ksm, binann yangna dayanklln arttracak
biimde olacaktr.
7
KISIM III - DEPREM AFETNDEN KORUNMA
BLM 5 - AMA, GENEL LKELER VE KAPSAM
5.1. AMA VE GENEL LKELER
5.1.1 - Ynetmeliin bu ksmnn amac, deprem yer hareketine maruz kalacak bina ve
bina tr yaplarn tamamnn veya blmlerinin depreme dayankl tasarm ve yapm
iin gerekli minimum koullar tanmlamaktr.
5.1.2 - Bu Ynetmelikte depreme dayankl bina tasarmnn ana ilkesi; hafif iddetteki
depremlerde binalardaki yapsal ve yapsal olmayan sistem elemanlarnn herhangi bir
hasar grmemesi, orta iddetteki depremlerde yapsal ve yapsal olmayan elemanlarda
oluabilecek hasarn onarlabilir dzeyde kalmas, iddetli depremlerde ise can kaybn
nlemek amac ile binalarn ksmen veya tamamen gmesinin nlenmesidir.
5.1.3 - Bu Ynetmelikte esas alnan tasarm depremi, yukarda 5.1.2de tanmlanan

iddetli depreme kar gelmektedir. Blm 6, Tablo 6.3te tanmlanan Bina nem
Katsays I = 1 olan binalar iin, tasarm depreminin 50 yllk bir sre iinde alma
olasl %10dur.
5.1.4 - Bu Ynetmelikte belirtilen deprem blgeleri, Bayndrlk ve Iskan Bakanlnca

hazrlanan ve Bakanlar Kurulu karar ile yrrlkte olan Trkiye Deprem Blgeleri
Haritasndaki birinci, ikinci, nc ve drdnc derece deprem blgeleridir.
5.2. KAPSAM
5.2.1 - Bu Ynetmelik hkmleri, yeni yaplacak binalar iin olduu kadar; ayn
zamanda deitirilecek, byltlecek, deprem ncesi veya sonrasnda onarlacak ya da
glendirilecek binalar iin de geerlidir.
5.2.2 - Bu Ynetmelik hkmleri, betonarme (yerinde dklm ve ngerilmeli veya

ngerilmesiz prefabrike) binalar, elik binalar ve bina tr yaplar ile ahap, yma
kargir ve kerpi binalar iin geerlidir.
5.2.3 - Binalar ve bina tr yaplar dnda, tasarmnn bu Ynetmelik hkmlerine gre

yaplmasna izin verilen bina tr olmayan dier yaplar, Blm 6da, 6.12 ile
tanmlanan yaplarla snrldr. Bu balamda; kprler, barajlar, liman yaplar, tneller,
boru hatlar, enerji nakil hatlar, nkleer santraller, doal gaz depolama tesisleri gibi
yaplar, tamam yer altnda bulunan yaplar ve binalardan farkl hesap ve gvenlik
esaslarna gre projelendirilen dier yaplar bu Ynetmeliin kapsam dndadr.
5.2.4 - Yap tayc sistemini deprem hareketinden yaltmak amac ile, temelleri ile
zemin arasnda zel sistem ve gerelerle donatlan veya dier aktif ve pasif kontrol
sistemleri bulunan binalar iin bu Ynetmelik hkmleri uygulanamaz.
5.2.5 - Her trl kapsam d yaplara uygulanacak esaslar, kendi zel ynetmelikleri
yaplncaya dek, yapmlar denetleyen Bakanlklar tarafndan ada uluslararas
standartlar gznnde tutularak zel olarak saptanacak ve projeleri bu esaslara gre
dzenlenecektir.
2
BLM 6 - DEPREME DAYANIKLI BNALAR N HESAP KURALLARI
6.0. SMGELER
A(T) = Spektral vme Katsays

Ao = Etkin Yer vmesi Katsays
At = Birinci doal titreim periyodunun hesabnda kullanlan edeer alan [m2]
Awj = Binann temel stndeki ilk katnda jinci perdenin brt enkesit alan [m2]
Ba = Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda tasarma esas i
kuvvet bykl
Bax = Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, x dorultusundaki
depremden oluan i kuvvet bykl
Bay = Tayc sistem elemannn a asal ekseni dorultusunda, xe dik y
dorultusundaki depremden oluan i kuvvet bykl
BB = Mod Birletirme Ynteminde mod katklarnn birletirilmesi ile bulunan
herhangi bir byklk
BD = BB byklne ait bytlm deer
Ct = Edeer Deprem Yk Ynteminde birinci doal titreim periyodunun
yaklak olarak belirlenmesinde kullanlan katsay
Di = Edeer Deprem Yk Ynteminde burulma dzensizlii olan binalar iin
iinci katta %5 ek dmerkezlie uygulanan bytme katsays
dfi = Binann iinci katnda Ffi fiktif yklerine gre hesaplanan yerdeitirme
di = Binann iinci katnda deprem yklerine gre hesaplanan yerdeitirme
Ffi = Birinci doal titreim periyodunun hesabnda iinci kata etkiyen fiktif yk
Fi = Edeer Deprem Yk Ynteminde iinci kata etkiyen edeer deprem yk
fe = Mekanik ve elektrik donanmn ktle merkezine etkiyen edeer deprem yk
g = Yerekimi ivmesi (9.81 m/s2)
gi = Binann iinci katndaki toplam sabit yk
Hi = Binann iinci katnn temel stnden itibaren llen ykseklii (Bodrum
katlarnda rijit evre perdelerinin bulunduu binalarda iinci katn zemin kat
demesi stnden itibaren llen ykseklii) [m]
HN = Binann temel stnden itibaren llen toplam ykseklii (Bodrum
katlarnda rijit evre perdelerinin bulunduu binalarda zemin kat demesi
stnden itibaren llen toplam ykseklik) [m]
hi = Binann iinci katnn kat ykseklii
I = Bina nem Katsays
wj = Binann temel stndeki ilk katnda jinci perdenin, gznne alnan deprem
dorultusunda alan uzunluu [m]
Mr = rinci doal titreim moduna ait modal ktle
Mxr = Gznne alnan x deprem dorultusunda binann rinci doal titreim
modundaki etkin ktle
Myr = Gznne alnan y deprem dorultusunda binann rinci doal titreim
modundaki etkin ktle
mi = Binann iinci katnn ktlesi (mi = wi / g)
mi = Kat demelerinin rijit diyafram olarak almas durumunda, binann iinci
katnn kaydrlmam ktle merkezinden geen dey eksene gre ktle
eylemsizlik momenti
N = Binann temel stnden itibaren toplam kat says (Bodrum katlarnda rijit
evre perdelerinin bulunduu binalarda zemin kat demesi stnden
itibaren toplam kat says)
n = Hareketli Yk Katlm Katsays
3
qi = Binann iinci katndaki toplam hareketli yk
R = Tayc Sistem Davran Katsays
Ra(T) = Deprem Yk Azaltma Katsays
RN = Tablo 6.5te deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi normal ereveler
tarafndan tand durum iin tanmlanan Tayc Sistem Davran Katsays
RYP = Tablo 6.5te deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek perdeler
tarafndan tand durum iin tanmlanan Tayc Sistem Davran Katsays
S(T) = Spektrum Katsays
Spa(Tr) = rinci doal titreim modu iin ivme spektrumu ordinat [m /s2]
T = Bina doal titreim periyodu [s]
T1 = Binann birinci doal titreim periyodu [s]
T1A = Binann amprik bant ile hesaplanan birinci doal titreim periyodu [s]
TA ,TB = Spektrum Karakteristik Periyotlar [s]
Tr , Ts = Binann rinci ve sinci doal titreim periyotlar [s]
Vi (*) = Gznne alnan deprem dorultusunda binann Iinci katna etki eden kat
kesme kuvveti
Vt = Edeer Deprem Yk Ynteminde gznne alnan deprem dorultusunda
binaya etkiyen toplam edeer deprem yk (taban kesme kuvveti)
VtB = Mod Birletirme Ynteminde, gznne alnan deprem dorultusunda
modlara ait katklarn birletirilmesi ile bulunan bina toplam deprem yk
(taban kesme kuvveti)
W = Binann, hareketli yk katlm katsays kullanlarak bulunan toplam arl
we = Mekanik veya elektrik donanmn arl
wi = Binann iinci katnn, hareketli yk katlm katsays kullanlarak hesaplanan
arl
Y = Mod Birletirme Ynteminde hesaba katlan yeterli doal titreim modu says
= Deprem derzi boluklarnn hesabnda kullanlan katsay
M (*) = Sneklik dzeyi yksek perdelerin tabannda elde edilen eilme momentleri
toplamnn, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam devrilme
momentine oran (Perde tabanndaki eilme momentlerinin hesabnda,
perdelere dzlemi iinde saplanan kirilerin ularnda depremden meydana
gelen kesme kuvvetlerinin katks da gznne alnabilir.)
= Mod Birletirme Yntemi ile hesaplanan byklklerin alt snrlarnn
belirlenmesi iin kullanlan katsay
i = Binann iinci katndaki greli kat telemesi
i)max = Binann iinci katndaki maksimum greli kat telemesi
(
i)ort = Binann iinci katndaki ortalama greli kat telemesi
(
FN = Binann Ninci katna (tepesine) etkiyen ek edeer deprem yk
bi = iinci katta tanmlanan Burulma Dzensizlii Katsays
ci = iinci katta tanmlanan Dayanm Dzensizlii Katsays
ki = iinci katta tanmlanan Rijitlik Dzensizlii Katsays
xir = Kat demelerinin rijit diyafram olarak alt binalarda, rinci mod eklinin
iinci katta x ekseni dorultusundaki yatay bileeni
yir = Kat demelerinin rijit diyafram olarak alt binalarda, rinci mod eklinin
iinci katta y ekseni dorultusundaki yatay bileeni
ir = Kat demelerinin rijit diyafram olarak alt binalarda, rinci mod eklinin
iinci katta dey eksen etrafndaki dnme bileeni
i = iinci katta tanmlanan kinci Mertebe Gsterge Deeri
(*) Bkz. 2.7.1998 tarih ve 23390 sayl Resmi Gazete.
4
6.1. KAPSAM
6.1.1 - Blm 5teki 5.1.4te tanmlanan deprem blgelerinde yaplacak tm yerinde

dkme ve prefabrike betonarme binalar ile elik binalar ve bina tr yaplarn depreme
dayankl olarak hesaplanmasnda esas alnacak deprem ykleri ve uygulanacak hesap
kurallar bu blmde tanmlanmtr. Ahap, yma kargir ve kerpi binalara ilikin
kurallar ise, sras ile, Blm 9, Blm 10 ve Blm 11de verilmitir.
6.1.2 - Bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn hesabna ilikin kurallar
Blm 12de verilmitir.
6.1.3 - Bina trnde olmayan, ancak bu blmde verilen kurallara gre hesaplanmasna
izin verilen yaplar, 6.12de belirtilenlerle snrldr.
6.2. GENEL LKE VE KURALLAR
6.2.1. Bina Tayc Sistemlerine likin Genel lkeler
6.2.1.1 - Bir btn olarak deprem yklerini tayan bina tayc sisteminde ve ayn
zamanda tayc sistemi oluturan elemanlarn her birinde, deprem yklerinin temel
zeminine kadar srekli bir ekilde ve gvenli olarak aktarlmasn salayacak yeterlikte
rijitlik, kararllk ve dayanm bulunmaldr. Bu balamda deme sistemleri, deprem
kuvvetlerinin tayc sistem elemanlar arasnda gvenle aktarlmasn salayacak
dzeyde rijitlik ve dayanma sahip olmaldr.
6.2.1.2 - Binaya aktarlan deprem enerjisinin nemli bir blmnn tayc sistemin
snek davran ile tketilmesi iin, bu ynetmelikte Blm 7 ve Blm 8de belirtilen
snek tasarm ilkelerine titizlikle uyulmaldr.
6.2.1.3 - Aada 6.3.1de tanmlanan dzensiz binalarn tasarmndan ve yapmndan

kanlmaldr. Tayc sistem planda simetrik veya simetrie yakn dzenlenmeli ve
Tablo 6.1de A1 bal ile tanmlanan burulma dzensizliine olabildiince yer
verilmemelidir. Bu balamda, perde vb rijit tayc sistem elemanlarnn binann
burulma rijitliini arttracak biimde yerletirilmesine zen gsterilmelidir. Dey
dorultuda ise zellikle Tablo 6.1de B1 ve B2 balklar ile tanmlanan ve herhangi bir
katta zayf kat veya yumuak kat durumu oluturan dzensizliklerden kanlmaldr. Bu
balamda, tayc sistem hesabnda gznne alnmayan, ancak kendi dzlemlerinde
nemli derecede rijitlie sahip olabilen dolgu duvarlarnn baz katlarda ve zellikle
binalarn giri katlarnda kaldrlmas ile oluan ani rijitlik ve dayanm azalmalarnn
olumsuz etkilerini gidermek iin bina tayc sisteminde gerekli nlemler alnmaldr.
6.2.1.4 - Blm 12, Tablo 12.1de tanmlanan (C) ve (D) gruplarna giren zeminlere
oturan kolon ve zellikle perde temellerindeki dnmelerin tayc sistem hesabna
etkileri, uygun idealletirme yntemleri ile gznne alnmaldr.
6.2.2. Deprem Yklerine likin Genel Kurallar
5
6.2.2.1 - Binalara etkiyen deprem yklerinin belirlenmesi iin, bu blmde aksi
belirtilmedike, 6.4te tanmlanan Spektral vme Katsays ve 6.5te tanmlanan Deprem
Yk Azaltma Katsays esas alnacaktr.
6.2.2.2 - Bu Ynetmelikte aksi belirtilmedike, deprem yklerinin sadece yatay
dzlemde ve binann birbirine dik iki ekseni dorultusunda ayr ayr etkidikleri
varsaylacaktr. Tayc sistem elemanlarnn asal eksenlerinin gznne alnan yatay
deprem dorultular ile akmad durumlarda 6.3.2.3 uygulanacaktr.
6.2.2.3 - Deprem ykleri ile dier yklerin ortak etkisi altnda binann tayc sistem
elemanlarnda oluacak tasarm i kuvvetlerinin tama gc ilkesine gre hesabnda
kullanlacak yk katsaylar, bu Ynetmelikte aksi belirtilmedike, ilgili yap
ynetmeliklerinden alnacaktr.
6.2.2.4 - Deprem ykleri ile rzgar yklerinin binaya ayn zamanda etkimedii
varsaylacak ve her bir yap elemannn boyutlandrlmasnda, deprem ya da rzgar etkisi
iin hesaplanan byklklerin elverisiz olan gznne alnacaktr. Ancak, rzgardan
oluan byklklerin daha elverisiz olmas durumunda bile; elemanlarn
boyutlandrlmas, detaylandrlmas ve birleim noktalarnn dzenlenmesinde, bu
Ynetmelikte belirtilen koullara uyulmas zorunludur.
6.3. DZENSZ BNALAR
6.3.1. Dzensiz Binalarn Tanm
Depreme kar davranlarndaki olumsuzluklar nedeni ile tasarmndan ve yapmndan

kanlmas gereken dzensiz binalarn tanmlanmas ile ilgili olarak, planda ve dey
dorultuda dzensizlik meydana getiren durumlar Tablo 6.1de, bunlarla ilgili koullar
ise aada 6.3.2de verilmitir.
6.3.2. Dzensiz Binalara likin Koullar
Tablo 6.1de tanmlanan dzensizlik durumlarna ilikin koullar aada belirtilmitir:
6.3.2.1 - A1 ve B2 tr dzensizlikler, aada 6.6da belirtildii zere, deprem

hesabnda kullanlacak yntemin seiminde etken olan dzensizliklerdir.
6.3.2.2 - A2 ve A3 tr dzensizliklerin bulunduu binalarda, birinci ve ikinci derece

deprem blgelerinde, kat demelerinin kendi dzlemleri iinde deprem kuvvetlerini
dey tayc sistem elemanlar arasnda gvenle aktarabildii hesapla dorulanacaktr.
6.3.2.3 - A4 tr dzensizliin bulunduu binalarda, tayc sistem elemanlarnn asal

eksen dorultularndaki i kuvvet byklkleri 6.7.5 ve 6.8.6ya gre elde edilecektir.
6.3.2.4 - B1 tr dzensizliinin bulunduu binalarda, gznne alnan iinci kattaki

dolgu duvar alanlarnn toplam bir st kattakine gre fazla ise, cinin hesabnda dolgu
duvarlar gznne alnmayacaktr. 0.60 ( ci)min < 0.80 aralnda Tablo 6.5te verilen
tayc sistem davran katsays, 1.25 ( ci)min deeri ile arplarak her iki deprem
dorultusunda da binann tmne uygulanacaktr. Ancak hibir zaman ci < 0.60
olmayacaktr. Aksi durumda, zayf katn dayanm ve rijitlii arttrlarak deprem
6
hesab tekrarlanacaktr. Bu tr dzensizlii olan binalarda ayrca 7.3.4.3te verilen
koul uygulanacaktr.
TABLO 6.1 - DZENSZ BNALAR
A - PLANDA DZENSZLK DURUMLARI lgili Maddeler

A1 - Burulma Dzensizlii :
Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri iin, herhangi
bir katta en byk greli kat telemesinin o katta ayn dorultudaki
ortalama greli telemeye orann ifade eden Burulma Dzensizlii
Katsays bi nin 1.2den byk olmas durumu (ekil 6.1). 6.3.2.1
bi = (
[ i)max / (i)ort > 1.2]
Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek dmerkezlik etkileri de
gznne alnarak, 6.7ye gre yaplacaktr.
A2 - Deme Sreksizlikleri :
Herhangi bir kattaki demede (ekil 6.2);
I - Merdiven ve asansr boluklar dahil, boluk alanlar
toplamnn kat brt alannn 1/3nden fazla olmas durumu,
II - Deprem yklerinin dey tayc sistem elemanlarna gvenle 6.3.2.2
aktarlabilmesini gletiren yerel deme boluklarnn bulunmas
durumu,
III - Demenin dzlem ii rijitlik ve dayanmnda ani azalmalarn
olmas durumu
A3 - Planda kntlar Bulunmas :
Bina kat planlarnda knt yapan ksmlarn birbirine dik iki
dorultudaki boyutlarnn her ikisinin de, binann o katnn ayn 6.3.2.2
dorultulardaki toplam plan boyutlarnn %20'sinden daha byk
olmas durumu (ekil 6.3).
A4 - Tayc Eleman Eksenlerinin Paralel Olmamas:
Tayc sistemin dey elemanlarnn plandaki asal eksenlerinin,
gznne alnan birbirine dik yatay deprem dorultularna paralel 6.3.2.3
olmamas durumu (ekil 6.4).
B - DEY DORULTUDA DZENSZLK DURUMLARI lgili Maddeler
B1 - Komu Katlar Aras Dayanm Dzensizlii (Zayf Kat) :
Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem dorultusunun
herhangi birinde, herhangi bir kattaki etkili kesme alannn, bir
st kattaki etkili kesme alanna oran olarak tanmlanan
Dayanm Dzensizlii Katsays cinin 0.80den kk olmas 6.3.2.4
durumu. [ ci = (Ae)i / (Ae)i+1 < 0.80]
Herhangi bir katta etkili kesme alannn tanm :
Ae = Aw + Ag + 0.15 Ak (Simgeler iin Bkz. 7.0)
B2 Komu Katlar Aras Rijitlik Dzensizlii (Yumuak Kat) :
Birbirine dik iki deprem dorultusunun herhangi biri iin, herhangi
bir iinci kattaki ortalama greli kat telemesinin bir st kattaki
ortalama greli kat telemesine oran olarak tanmlanan
Rijitlik Dzensizlii Katsays ki nin 1.5tan fazla olmas durumu 6.3.2.1
ki = (
[ i)ort / (
i+1)ort > 1.5]
Greli kat telemelerinin hesab, %5 ek dmerkezlik etkileri de
gznne alnarak 6.7ye gre yaplacaktr.
B3 - Tayc Sistemin Dey Elemanlarnn Sreksizlii :
7
Tayc sistemin dey elemanlarnn (kolon veya perdelerin) baz
katlarda kaldrlarak kirilerin veya guseli kolonlarn stne veya 6.3.2.5
ucuna oturtulmas, ya da st kattaki perdelerin altta kolonlara veya
kirilere oturtulmas durumu (ekil 6.5).
6.3.2.5 - B3 tr dzensizliin bulunduu binalara ilikin koullar aada belirtilmitir:
(a) Btn deprem blgelerinde, kolonlarn binann herhangi bir katnda konsol kirilerin
veya alttaki kolonlarda oluturulan guselerin stne veya ucuna oturtulmasna hibir
zaman izin verilmez.
(b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kirie oturmas durumunda, kiriin btn
kesitlerinde ve ayrca gznne alnan deprem dorultusunda bu kiriin baland
dm noktalarna birleen dier kiri ve kolonlarn btn kesitlerinde, dey ykler
ve depremin ortak etkisinden oluan tm i kuvvet deerleri %50 orannda
arttrlacaktr.
(c) st kattaki perdenin her iki ucundan altta kolonlara oturtulmas durumunda, bu
kolonlarda dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan tm i kuvvet deerleri
%50 arttrlacaktr. Bu tr dzensizliin bulunduu betonarme binalarda ayrca
7.3.4.3te verilen koul uygulanacaktr.
(d) Perdelerin binann herhangi bir katnda, kendi dzlemleri iinde kirilerin stne
aklk ortasnda oturtulmasna hibir zaman izin verilmez.
i)max
(
i)min
(
i +1 inci kat
demesi
Deprem i inci kat

dorultusu demesi
Demelerin kendi dzlemleri iinde rijit diyafram

olarak almalar durumunda
i)ort = 1/2 [(
( i)max + (
i)min]
Burulma dzensizlii katsays :
bi = (
i)max / (
i)ort
Burulma dzensizlii durumu : bi > 1.2
ekil 6.1
8
Ab Ab1 Ab2
Ab = Ab1 + Ab2
A2 tr dzensizlik durumu - I
Ab / A > 1/3
Ab : Boluk alanlar toplam
A : Brt kat alan
A A
A2 tr dzensizlik durumu - II
Kesit A-A
A2 tr dzensizlik durumu - II ve III
ekil 6.2
ay
Ly Ly Ly
ay ay
ay
ax ax ax ax ax
Lx Lx Lx
A3 tr dzensizlik durumu:
ax > 0.2 Lx ve ayn zamanda ay > 0.2 Ly
ekil 6.3
a
b
x deprem b
a a b a
dorultusu a a
b
y
x b y deprem
dorultusu
ekil 6.4
9
Bkz. 6.3.2.5 (a) Bkz. 6.3.2.5 (b)
Bkz. 6.3.2.5 (c) Bkz. 6.3.2.5 (d)
ekil 6.5
6.4. ELASTK DEPREM YKLERNN TANIMLANMASI : SPEKTRAL

VME KATSAYISI
Deprem yklerinin belirlenmesi iin esas alnacak olan ve tanm olarak %5 snm oran
iin elastik Tasarm vme Spektrumunun yerekimi ivmesi gye blnmesine kar
gelen Spektral vme Katsays, A(T), Denk.(6.1) ile verilmitir.
A(T) = Ao I S(T) (6.1)
6.4.1. Etkin Yer vmesi Katsays
Denk.(6.1)de yer alan Etkin Yer vmesi Katsays, Ao , Tablo 6.2de tanmlanmtr.
TABLO 6.2 - ETKN YER VMESI KATSAYISI (Ao)
Deprem Blgesi Ao
1 0.40
2 0.30
3 0.20
4 0.10
6.4.2. Bina nem Katsays
Denk.(6.1)de yer alan Bina nem Katsays, I , Tablo 6.3te tanmlanmtr.
10
TABLO 6.3 - BINA NEM KATSAYISI ( I )
Binann Kullanm Amac Bina nem

veya Tr Katsays ( I )
1. Deprem sonras kullanm gereken binalar ve tehlikeli madde
ieren binalar
a) Deprem sonrasnda hemen kullanlmas gerekli binalar
(Hastaneler,dispanserler, salk ocaklar, itfaiye bina ve tesisleri, PTT
ve dier haberleme tesisleri, ulam istasyonlar ve terminalleri, 1.5
enerji retim ve datm tesisleri; vilayet, kaymakamlk ve belediye
ynetim binalar, ilk yardm ve afet planlama istasyonlar)
b) Toksik, patlayc, parlayc, vb zellikleri olan maddelerin
bulunduu veya depoland binalar
2. nsanlarn uzun sreli ve youn olarak bulunduu ve deerli
eyann sakland binalar
a) Okullar, dier eitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri 1.4
klalar, cezaevleri, vb.
b) Mzeler
3. nsanlarn ksa sreli ve youn olarak bulunduu binalar
1.2
Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonlar, vb.
4. Dier binalar
Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar 1.0
(Konutlar, iyerleri, oteller, bina tr endstri yaplar, vb)
6.4.3. Spektrum Katsays
6.4.3.1 - Denk.(6.1)de yer alan Spektrum Katsays, S(T), yerel zemin koullarna ve
bina doal periyodu Tye bal olarak Denk.(6.2) ile hesaplanacaktr (ekil 6.6).
S(T) = 1 + 1.5 T / TA (0 T TA) (6.2a)

S(T) = 2.5 (TA < T TB) (6.2b)
S(T) = 2.5 (TB / T )0.8 (T > TB) (6.2c)
Denk.(6.2)deki Spektrum Karakteristik Periyotlar, TA ve TB , Blm 12de Tablo

12.2 ile tanmlanan Yerel Zemin Snflarna bal olarak Tablo 6.4te verilmitir.
TABLO 6.4 - SPEKTRUM KARAKTERSTK PERIYOTLARI ( TA , TB)
Tablo 12.2'ye gre TA TB

Yerel Zemin Snf (saniye) (saniye)
Z1 0.10 0.30
Z2 0.15 0.40
Z3 0.15 0.60
Z4 0.20 0.90
6.4.3.2 - Blm 12de 12.2.1.2 ve 12.2.1.3te belirtilen koullarn yerine getirilmemesi

durumunda, Tablo 6.4te Z4 yerel zemin snf iin tanmlanan spektrum karakteristik
periyotlar kullanlacaktr.
11
6.4.4. zel Tasarm vme Spektrumlar
Gerekli durumlarda elastik tasarm ivme spektrumu, yerel deprem ve zemin koullar
gznne alnarak yaplacak zel aratrmalarla da belirlenebilir. Ancak, bu ekilde
belirlenecek ivme spektrumu ordinatlarna kar gelen spektral ivme katsaylar, tm
periyotlar iin, Tablo 6.4teki ilgili karakteristik periyotlar gznne alnarak Denk.
(6.1)den bulunacak deerlerden hibir zaman daha kk olmayacaktr.
S(T)
2.5
0.8
S(T) = 2.5 (TB / T )
1.0
TA TB T
ekil 6.6
6.5. ELASTK DEPREM YKLERNN AZALTILMASI : DEPREM YK

AZALTMA KATSAYISI
Depremde tayc sistemin kendine zg dorusal elastik olmayan davrann

gznne almak zere, 6.4te verilen spektral ivme katsaysna gre bulunacak elastik
deprem ykleri, aada tanmlanan Deprem Yk Azaltma Katsaysna blnecektir.
Deprem Yk Azaltma Katsays, Ra(T), eitli tayc sistemler iin aadaki Tablo
6.5te tanmlanan Tayc Sistem Davran Katsays, Rye ve doal titreim periyodu,
Tye bal olarak Denk. (6.3) ile belirlenecektir.
Ra(T) = 1.5 + (R 1.5) T / TA (0 T TA) (6.3a)

Ra(T) = R (T > TA) (6.3b)
6.5.1. Tayc Sistemlerin Sneklik Dzeylerine likin Genel Koullar
6.5.1.1 - Tayc Sistem Davran Katsaylar Tablo 6.5te verilen sneklik dzeyi
yksek tayc sistemler ve sneklik dzeyi normal tayc sistemlere ilikin tanmlar
ve uyulmas gerekli koullar, betonarme binalar iin Blm 7de, elik binalar iin ise
Blm 8de verilmitir.
6.5.1.2 - Tablo 6.5te sneklik dzeyi yksek olarak gznne alnacak tayc
sistemlerde, sneklik dzeyinin her iki yatay deprem dorultusunda da yksek olmas
zorunludur. Sneklik dzeyi bir deprem dorultusunda yksek, buna dik dier deprem
dorultusunda ise normal olan sistemler, her iki dorultuda da sneklik dzeyi normal
sistemler olarak saylacaktr.
12
TABLO 6.5 - TAIYICI SSTEM DAVRANI KATSAYISI (R)
Sneklik Sneklik
Dzeyi Dzeyi
BNA TAIYICI SSTEM Normal Yksek
Sistemler Sistemler
(1) YERNDE DKME BETONARME BNALAR
(1.1) Deprem yklerinin tamamnn erevelerle tand
binalar.................................................................................. 4 8
(1.2) Deprem yklerinin tamamnn ba kirili (boluklu)
perdelerle tand binalar.................................................... 4 7
(1.3) Deprem yklerinin tamamnn boluksuz perdelerle
tand binalar.................................................................... 4 6
(1.4) Deprem yklerinin ereveler ile boluksuz ve/veya ba
kirili (boluklu) perdeler tarafndan birlikte tand 4 7
binalar.
(2) PREFABRKE BETONARME BNALAR
(2.1) Deprem yklerinin tamamnn, balantlar tersinir
momentleri aktarabilen erevelerle tand binalar ........... 3 6
(2.2) Deprem yklerinin tamamnn; kolonlar temelde
ankastre, stte mafsall tek katl erevelerle tand binalar 5
(2.3) Deprem yklerinin tamamnn prefabrike boluksuz
perdelerle tand binalar.................................................... 4
(2.4) Deprem yklerinin, balantlar tersinir momentleri
aktarabilen prefabrike ereveler ile yerinde dkme boluksuz
ve/veya ba kirili (boluklu) perdeler tarafndan birlikte
tand binalar.. 3 5
(3) ELK BNALAR
(3.1) Deprem yklerinin tamamnn erevelerle tand
binalar.................................................................................. 5 8
(3.2) Deprem yklerinin tamamnn; kolonlar temelde
ankastre, stte mafsall tek katl erevelerle tand binalar 4 6
(3.3) Deprem yklerinin tamamnn aprazl perdeler veya
yerinde dkme betonarme perdeler tarafndan tand binalar
(a) aprazlarn merkezi olmas durumu............................... 3
(b) aprazlarn dmerkez olmas durumu........................... 7
(c) Betonarme perde durumu............................................... 4 6
(3.4) Deprem yklerinin ereveler ile birlikte aprazl elik
perdeler veya yerinde dkme betonarme perdeler tarafndan
birlikte tand binalar
(a) aprazlarn merkezi olmas durumu............................... 4
(b) aprazlarn dmerkez olmas durumu........................... 8
(c) Betonarme perde durumu............................................... 4 7
6.5.1.3 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, aada belirtilen betonarme

binalarda sneklik dzeyi yksek sistemlerin kullanlmas zorunludur:
(a) Tayc sistemi sadece erevelerden oluan binalar,
13
(b) Tayc sistemden bamsz olarak, Tablo 6.3e gre Bina nem Katsays I=1.5
ve I=1.4 olan tm binalar (Bu tr binalarda, 6.5.4.2de tanmlanan sneklik dzeyi
bakmndan karma tayc sistemler kullanlabilir).
6.5.1.4 - Aada 6.5.3.1de belirtilen sistemler hari olmak zere, tayc sistemi
sadece sneklik dzeyi normal erevelerden oluan betonarme binalar, nc ve
drdnc derece deprem blgelerinde HN 25 m olmak koulu ile yaplabilir. Bu
binalarn HN > 25 m durumunda yaplabilmesi iin, aada 6.5.3.2de verilen kurallara
uyulmas zorunludur.
6.5.2. Sneklik Dzeyi Yksek Betonarme Boluksuz Perdeli -ereveli

Sistemlere likin Koullar
Deprem yklerinin sneklik dzeyi yksek boluksuz (ba kirisiz) betonarme perdeler
ile sneklik dzeyi yksek betonarme veya elik ereveler tarafndan birlikte tand
binalara ilikin koullar aada verilmitir:
6.5.2.1 - Bu tr sistemlerde Tablo 6.5te verilen R = 7 katsaysnn kullanlabilmesi

iin, boluksuz perdelerin tabannda deprem yklerinden meydana gelen eilme
momentlerinin toplam, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam devrilme
momentinin %75inden daha fazla olmayacaktr ( M 0.75).
6.5.2.2 - Yukardaki koulun salanamamas durumunda, 0.75 < M 1.0 aralnda

kullanlacak R katsays, R = 10 4 M bants ile belirlenecektir.
6.5.3. Sneklik Dzeyi Normal Baz Sistemlerde Perde Kullanm Zorunluluuna

likin Koullar
6.5.3.1 - Kirisiz demeli betonarme sistemler ile, kolon ve kirileri 7.3, 7.4 ve 7.5te
verilen koullardan herhangi birini salamayan dolgulu veya dolgusuz dili ve kaset
demeli sistemler, sneklik dzeyi normal sistemler olarak gznne alnacaktr. Bu
sistemler, binada perde kullanlmamas durumunda, sadece nc ve drdnc derece
deprem blgelerinde ve HN 13 m olmak koulu ile yaplabilir.
6.5.3.2 - Yukarda 6.5.1.4te tanmlanan binalarn HN > 25 m durumunda yaplabilmesi,

6.5.3.1de tanmlanan tayc sistemlerin ise birinci ve ikinci derece deprem
blgelerinde veya HN > 13 m olmas durumunda nc ve drdnc derece deprem
blgelerinde uygulanabilmesi iin, binann tm ykseklii boyunca devam eden ve
aadaki koullar salayan sneklik dzeyi normal veya yksek betonarme boluksuz
ya da ba kirili (boluklu) perdelerin kullanlmas zorunludur.
(a) Tayc sistemde sneklik dzeyi normal perdelerin kullanlmas durumunda, her bir
deprem dorultusunda, deprem yklerine gre perdelerin tabannda elde edilen eilme
momentlerinin toplam, binann tm iin tabanda meydana gelen toplam devrilme
momentinin %75inden daha fazla olacaktr (Perde tabanndaki eilme momentlerinin
hesabnda, perdelere dzlemi iinde saplanan kirilerin ularnda depremden meydana
gelen kesme kuvvetlerinin katks da gznne alnabilir (*)).
(b) Tayc sistemde sneklik dzeyi yksek perdelerin kullanlmas durumunda, aada
karma tayc sistemler iin verilen 6.5.4.2 uygulanacaktr.
14
6.5.4. Karma Tayc Sistemlere likin Koullar
6.5.4.1 - Aada 6.5.4.2 ve 6.5.4.3te belirtilen durumlar hari olmak zere, Tablo
6.5te tanmlanan yatay yk tayc sistemlerinin iki yatay deprem dorultusunda
birbirinden farkl olmas veya herhangi bir dorultuda karma olarak kullanlmas
durumlarnda, deeri en kk olan R katsays her iki dorultuda da tm binaya
uygulanacaktr.
6.5.4.2 - Yukarda 6.5.3.2de belirtilen betonarme sistemler ile sneklik dzeyi normal
kiri ve kolonlardan oluan elik ereveli sistemlerin, sneklik dzeyi yksek perdelerle
bir arada kullanlmas mmkndr. Bu ekilde oluturulan sneklik dzeyi bakmndan
karma sistemlerde, aada belirtilen koullara uyulmak kayd ile, sneklik dzeyi
yksek boluksuz, ba kirili (boluklu) betonarme perdeler veya elik binalar iin
dmerkez aprazl elik perdeler kullanlabilir.
(a) Bu tr karma sistemlerin deprem hesabnda ereveler ve perdeler bir arada

gznne alnacak, ancak her bir deprem dorultusunda mutlaka M 0.40 olacaktr.
(b) Her iki deprem dorultusunda da M 2/3 olmas durumunda, Tablo 6.5de
deprem yklerinin tamamnn sneklik dzeyi yksek perde tarafndan tand durum
iin verilen R katsays (R = RYP), tayc sistemin tm iin kullanlabilir.
(c) 0.40 < M < 2/3 aralnda ise, her iki deprem dorultusunda da tayc sistemin
tm iin R = RN + 1.5 M (RYP RN) bants uygulanacaktr.
6.5.4.3 - Binalarn bodrum katlarnn evresinde kullanlan rijit betonarme perde

duvarlar, Tablo 6.5te yer alan perdeli veya perdeli-ereveli sistemlerin bir paras
olarak gznne alnmayacaktr. Bu tr binalarn hesabnda izlenecek kurallar 6.7.2.4 ve
6.8.3.2de verilmitir.
6.5.5. Dm Noktalar Mafsall Sistemlere likin Koullar
6.5.5.1 - Kolonlar temelden ankastre ve stten mafsall tek katl erevelerden oluan
ve R katsaylar Tablo 6.5te (2.2) ve (3.2)de verilen betonarme prefabrike ve elik
binalarn iinde tek asma kat yaplabilir. Ancak bu tr binalarn deprem hesabnda asma
kat tayc sistemi, ana tayc erevelerle birlikte gznne alnacak ve bu sistem,
betonarme prefabrike binalarda sneklik dzeyi yksek sistem olarak dzenlenecektir.
6.5.5.2 - Yukardaki 6.5.5.1 dnda, dm noktalar mafsall erevelerden oluan

betonarme prefabrike ve elik ok katl binalarda, her iki yatay dorultuda deprem
yklerinin tamamn almak zere Tablo 6.5te R katsaylar (1.2), (1.3) ve (3.3)te
verilen yerinde dkme betonarme veya aprazl elik perdeler kullanlacaktr.
6.6. HESAP YNTEMNN SELMES
6.6.1. Hesap Yntemleri
15
Binalarn ve bina tr yaplarn deprem hesabnda kullanlacak yntemler; 6.7de verilen
Edeer Deprem Yk Yntemi, 6.8de verilen Mod Birletirme Yntemi ve 6.9da
verilen Zaman Tanm Alannda Hesap Yntemleridir. 6.8 ve 6.9da verilen yntemler,
tm binalarn ve bina tr yaplarn deprem hesabnda kullanlabilir.
6.6.2. Edeer Deprem Yk Ynteminin Uygulama Snrlar
6.7de verilen Edeer Deprem Yk Ynteminin uygulanabilecei binalar Tablo

6.6da zetlenmitir. Tablo 6.6nn kapsamna girmeyen binalarn deprem hesabnda,
6.8 veya 6.9da verilen yntemler kullanlacaktr.
TABLO 6.6 - EDEER DEPREM YK YNTEMNN

UYGULANABLECE BNALAR
Deprem Toplam Ykseklik

Bina Tr
Blgesi Snr
A1 tr burulma dzensizlii olmayan, varsa her
1, 2 HN 25 m
bir katta bi 2.0 koulunu salayan binalar
A1 tr burulma dzensizlii olmayan, varsa her
1, 2 bir katta bi 2.0 koulunu salayan ve ayrca HN 60 m
B2 tr dzensizlii olmayan binalar
3, 4 Tm binalar HN 75 m
6.7. EDEER DEPREM YK YNTEM
6.7.1. Toplam Edeer Deprem Yknn Belirlenmesi
6.7.1.1 - Gznne alnan deprem dorultusunda, binann tmne etkiyen Toplam

Edeer Deprem Yk (taban kesme kuvveti), Vt , Denk.(6.4) ile belirlenecektir.
Vt = W A(T1) / Ra(T1) 0.10 Ao I W (6.4)
Binann birinci doal titreim periyodu T1 , aadaki 6.7.4e gre hesaplanacaktr.
6.7.1.2 - Denk.(6.4)te yer alan ve binann deprem srasndaki toplam arl olarak
gznne alnacak olan W, Denk.(6.5) ile belirlenecektir.
N
W = wi (6.5)
i=1
Denk.(6.5)teki wi kat arlklar ise Denk.(6.6) ile hesaplanacaktr.
wi = gi + n qi (6.6)
Denk.(6.6)da yer alan Hareketli Yk Katlm Katsays, n , Tablo 6.7de verilmitir.

Kar yklerinin %30u sabit yk olarak gznne alnacaktr. Endstri binalarnda; sabit
16
ekipman arlklar iin n = 1 alnacak, ancak vin kaldrma ykleri kat arlklarnn
hesabnda gznne alnmayacaktr.
TABLO 6.7 - HAREKETL YK KATILIM KATSAYISI (n)
Binann Kullanm Amac n

Depo, antrepo, vb. 0.80
Okul, renci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser salonu, garaj,
0.60
lokanta, maaza, vb.
Konut, iyeri, otel, hastane, vb. 0.30
6.7.2. Katlara Etkiyen Edeer Deprem Yklerinin Belirlenmesi
6.7.2.1 - Denk.(6.4) ile hesaplanan toplam edeer deprem yk, bina katlarna etkiyen
edeer deprem yklerinin toplam olarak Denk.(6.7) ile ifade edilir (ekil 6.7a):
N
Vt = FN + Fi (6.7)
i=1
6.7.2.2 - HN > 25 m iin binann Ninci katna (tepesine) etkiyen ek edeer deprem
yk FNin deeri, 6.7.4e gre hesaplanan birinci doal titreim periyodu T1e bal
olarak, Denk.(6.8) ile belirlenecektir. HN 25 m iin FN = 0 alnacaktr.
FN = 0.07 T1 Vt 0.2 Vt (6.8)
6.7.2.3 - Toplam edeer deprem yknn FN dnda geri kalan ksm, Ninci kat
dahil olmak zere, bina katlarna Denk.(6.9) ile datlacaktr.
w i Hi
Fi = (Vt FN) (6.9)
N
(wj Hj)
j=1
6.7.2.4 - Bodrum katlarnda rijitlii st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
perdelerinin bulunduu ve bodrum kat demelerinin yatay dzlemde rijit diyafram
olarak alt binalarda, bodrum katlarna ve stteki katlara etkiyen edeer deprem
ykleri, aada belirtildii zere, ayr ayr hesaplanacaktr.
(a) stteki katlara etkiyen toplam edeer deprem yknn ve edeer kat deprem
yklerinin 6.7.1.1, 6.7.2.2 ve 6.7.2.3e gre belirlenmesinde, bodrumdaki rijit evre
perdeleri gznne alnmakszn Tablo 6.5ten seilen R katsays kullanlacak ve
sadece stteki katlarn arlklar hesaba katlacaktr. Bu durumda ilgili btn tanm ve
bantlarda temel st kotu yerine zemin katn kotu gznne alnacaktr. 6.7.4.3e gre
birinci doal titreim periyodunun hesabnda da, fiktif yklerin belirlenmesi iin sadece
stteki katlarn arlklar kullanlacaktr (ekil 6.7b).
(b) Rijit bodrum katlarna etkiyen edeer deprem yklerinin hesabnda, sadece bodrum
kat arlklar gznne alnacak ve bu katlar iin hesap stteki katlardan bamsz
olarak yaplacaktr. Binann bu blmnde doal titreim periyodu hesaplanmakszn
17
Spektrum Katsays olarak S(T) = 1 alnacaktr. Her bir bodrum katna etkiyen edeer
deprem yknn hesabnda, Denk.(6.1)den bulunan spektral ivme deeri ile bu katn
arl dorudan arplacak ve elde edilen elastik ykler, Ra(T) = 1.5 katsaysna
blnerek azaltlacaktr (ekil 6.7c).
(c) stteki katlardaki i kuvvet ve yerdeitirme byklkleri, sadece yukardaki (a)
paragrafna gre tayc sistemin tmnn hesabndan elde edilen byklklerdir.
Bodrum katlarndaki i kuvvetler ise, yukardaki (a) ve (b) paragraflarnda tanmlanan
deprem yklerine gre bodrum katlarnda elde edilen i kuvvetlerin karelerinin
toplamnn karekk olarak elde edilecektir.
FN + FN wN FN + FN wN
Fi
wi
HN
Fi
wi w2 Hi
HN
w1
Vt
Hi
w2
Fbk
wbk
w1
Fbk = Ao I wbk / 1.5
Vt
(a) (b) (c)
ekil 6.7
6.7.3. Gznne Alnacak Yerdeitirme Bileenleri ve Deprem Yklerinin

Etkime Noktalar
6.7.3.1 - Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her katta
iki yatay yerdeitirme bileeni ile dey eksen etrafndaki dnme, bamsz statik
yerdeitirme bileenleri olarak gznne alnacaktr. Her katta 6.7.2ye gre belirlenen
edeer deprem ykleri kat ktle merkezine ve ayrca ek dmerkezlik etkisinin hesaba
katlabilmesi amac ile, kaydrlm ktle merkezlerine tekil yatay ykler olarak
uygulanacaktr. Kaydrlm ktle merkezleri, gerek ktle merkezinin gznne alnan
deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i kadar
kaydrlmas ile belirlenen noktalardr (ekil 6.8).
6.7.3.2 - Tablo 6.1de tanmlanan A2 tr dzensizliin bulunduu ve demelerin

yatay dzlemde rijit diyafram olarak almad binalarda, demelerin yatay
dzlemdeki ekil deitirmelerinin gznne alnmasn salayacak yeterlikte bamsz
18
statik yerdeitirme bileeni hesapta gznne alnacaktr. Ek dmerkezlik etkisinin
hesaba katlabilmesi iin, her katta eitli noktalarda dal bulunan tekil ktlelerin her
biri, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i kadar
kaydrlacaktr (ekil 6.9).
6.7.3.3 - Binann herhangi bir iinci katnda Tablo 6.1de tanmlanan A1 tr
dzensizliin bulunmas durumunda, 1.2 < bi 2.0 olmak koulu ile, yukardaki
tanmlara gre bu kata uygulanan %5 ek dmerkezlik, her iki deprem dorultusu iin
Denk.(6.10)da verilen Di katsays ile arplarak bytlecektir.
bi / 1.2)2
Di = ( (6.10)
Bx
ey
By
x deprem ey
ex ex
dorultusu
ey = 0.05 By ex = 0.05 Bx
y deprem
Gerek ktle merkezi dorultusu
Kaydrlm ktle merkezi
ekil 6.8
Bx
ejx ejx
ejx = 0.05 Bx
j inci deme parasnn gerek ktle merkezi

j inci deme parasnn kaydrlm ktle merkezi
19
ekil 6.9
6.7.4. Binann Birinci Doal Titreim Periyodunun Belirlenmesi
6.7.4.1 - Edeer Deprem Yk Ynteminin uyguland tm binalarn birinci doal

titreim periyodu, aadaki 6.7.4.3e gre hesaplanabilir. Ancak, birinci ve ikinci
derece deprem blgelerinde HN 25 m koulunu salayan binalarn, nc ve
drdnc derece deprem blgelerinde ise Edeer Deprem Yk Ynteminin
uyguland tm binalarn birinci doal titreim periyodunun 6.7.4.2deki yaklak
yntemle hesaplanmasna izin verilmitir. Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde
HN > 25 m olmas durumunda 6.7.4.3n uygulanmas zorunludur.
6.7.4.2 - Yukardaki 6.7.4.1de belirtilen koullar gznne alnarak binann birinci

doal titreim periyodu, aadaki yaklak bant ile hesaplanabilir:
T1 T1A = Ct HN 3/4 (6.11)
Denk.(6.11) deki Ct deeri, bina tayc sistemine bal olarak aada tanmlanmtr:
(a) Deprem yklerinin tamamnn betonarme perdelerle tand binalarda Ct deeri

Denk.(6.12a) ile hesaplanacaktr.
Ct = 0.075 / At1/2 0.05 (6.12a)
Denk.(6.12a)daki At edeer alan Denk.(6.12b)de verilmitir. Bu bantda (wj/HN)

orannn en byk deeri 0.9 olarak gznne alnacaktr.
At = Awj [0.2 + (wj / HN)2] (6.12b)

j
(b) Tayc sistemi sadece betonarme erevelerden veya dmerkez aprazl elik
perdelerden oluan binalarda Ct = 0.07, tayc sistemi sadece elik erevelerden
oluan binalarda Ct = 0.08, dier tm binalarda ise Ct = 0.05 alnacaktr.
6.7.4.3 - Yukardaki 6.7.4.1de belirtilen koullar gznne alnarak binann birinci

doal titreim periyodu, daha kesin bir hesap yaplmadka, Denk.(6.13) ile
hesaplanacak ve elde edilen deer aadaki 6.7.4.4e gre snrlandrlacaktr.
N N
T1 = 2 [ (mi dfi2 ) / (Ffi dfi)]1/2 (6.13)
i=1 i=1
Burada mi , iinci katn ktlesini gstermektedir (mi = wi / g). iinci kata etkiyen fiktif
yk gsteren Ffi , Denk.(6.9)da (Vt FN) yerine herhangi bir deer (rnein birim
deer) konularak elde edilecektir (ekil 6.10). Her katta fiktif ykler, gznne alnan
deprem dorultusunda 6.7.3.1e gre gerek (kaydrlmam) ktle merkezine veya
6.7.3.2ye gre tekil ktlelere etki ettirilecektir. dfi , bu fiktif yklerin etkisi altnda,
ayn noktalarda deprem dorultusunda hesaplanan yerdeitirmeleri gstermektedir.
6.7.4.4 - Binann birinci doal titreim periyodu 6.7.4.2ye gre de hesaplanacak ve

Denk. (6.11)den bulunan periyodun T1A > 1.0 s olmas durumunda, Denk. (6.13)ten
20
elde edilen T1in deprem hesabnda gznne alnacak en byk deeri, T1Ann 1.30
katndan daha fazla olmayacaktr. wN
w i Hi
Ffi wi
Ffi =
N
(wj Hj) dfi
j=1
Hi
ekil 6.10
6.7.5. Asal Eksenleri Deprem Dorultularna Paralel Olmayan Tayc Sistem

Elemanlarna likin Byklkler
Tablo 6.1de tanmlanan A4 tr dzensizliin bulunduu binalarda, elemanlarn asal

eksen dorultularndaki i kuvvetler Denk.(6.14)e gre elde edilecektir (ekil 6.4).
Ba = Bax 0.30 Bay (6.14a)

Ba = 0.30 Bax Bay (6.14b)
Yukardaki ilemler, a ekseni ve buna dik b ekseni iin, x ve y deprem dorultular ve

ynleri gznne alnarak en elverisiz sonucu verecek ekilde yaplacaktr.
6.8. MOD BRLETRME YNTEM
Bu yntemde maksimum i kuvvetler ve yerdeitirmeler, binada yeterli sayda doal

titreim modunun her biri iin hesaplanan maksimum katklarn istatistiksel olarak
birletirilmesi ile elde edilir.
6.8.1. vme Spektrumu
Herhangi bir rinci titreim modunda gznne alnacak ivme spektrumu ordinat
Denk.(6.15) ile belirlenecektir.
Spa(Tr) = A(Tr) g / Ra(Tr) (6.15)
Elastik tasarm ivme spektrumunun 6.4.4e gre zel olarak belirlenmesi durumunda,
Denk.(6.15)te A(Tr) g yerine, ilgili zel spektrum ordinat gznne alnacaktr.
6.8.2. Gznne Alnacak Dinamik Serbestlik Dereceleri
6.8.2.1 - Demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak alt binalarda, her bir
katta aada tanmlanan kaydrlm ktle merkezlerinin her birinde, birbirine dik
dorultularda iki yatay serbestlik derecesi ile dey eksen etrafndaki dnme serbestlik
21
derecesi gznne alnacaktr. Kat ktleleri, her katn ktle merkezinde ve ayrca ek
dmerkezlik etkisinin hesaba katlabilmesi amac ile, kaydrlm ktle merkezlerinde
tanmlanacaktr. Kaydrlm ktle merkezleri, gerek ktle merkezinin gznne alnan
deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i kadar
kaydrlmas ile belirlenen noktalardr (ekil 6.8). Ancak herhangi bir iinci katn ktle
eylemsizlik momenti, mi , kaydrlmam ktle merkezinden geen dey eksen
etrafnda hesaplanacaktr. Kat ktlelerine kar gelen kat arlklar 6.7.1.2ye gre
belirlenecektir.
6.8.2.2 - Tablo 6.1de A2 bal altnda tanmlanan deme sreksizliinin bulunduu

ve demelerin yatay dzlemde rijit diyafram olarak almad binalarda, demelerin
kendi dzlemleri iindeki ekil deitirmelerinin gznne alnmasn salayacak
yeterlikte dinamik serbestlik derecesi gznne alnacaktr. Ek dmerkezlik etkisinin
hesaba katlabilmesi iin, her katta eitli noktalarda dal bulunan tekil ktlelerin her
biri, deprem dorultusuna dik dorultudaki kat boyutunun +%5i ve %5i kadar
kaydrlacaktr (ekil 6.9). Bu tr binalarda, sadece ek dmerkezlik etkilerinden oluan
i kuvvet ve yerdeitirme byklkleri 6.7ye gre de hesaplanabilir. Bu byklkler,
ek dmerkezlik etkisi gznne alnmakszn her bir titreim modu iin hesaplanarak
aadaki 6.8.4e gre birletirilen byklklere dorudan eklenecektir.
6.8.3. Hesaba Katlacak Yeterli Titreim Modu Says
6.8.3.1 - Hesaba katlmas gereken yeterli titreim modu says, Y, gznne alnan
birbirine dik x ve y yatay deprem dorultularnn her birinde, her bir mod iin
hesaplanan etkin ktlelerin toplamnn, Denk.(6.16)da belirtildii zere, hibir zaman
bina toplam ktlesinin %90ndan daha az olmamas kuralna gre belirlenecektir.
Ayrca gznne alnan deprem dorultusunda etkin ktlesi, bina toplam ktlesinin
%5inden byk olan btn titreim modlar gznne alnacaktr.
Y Y N N
Mxr = {[ (mi xir)]2 / Mr } 0.90 mi (6.16a)
r=1 r=1 i=1 i=1
Y Y N N
Myr = {[ (mi yir)]2 / Mr } 0.90 mi (6.16b)
r=1 r=1 i=1 i=1
Denk.(6.16)da yer alan modal ktle Mrn ifadesi, kat demelerinin rijit diyafram
olarak alt binalar iin aada verilmitir:
N
Mr = (mi xir2 + mi yir2 + mi ir2) (6.17)
i=1
6.8.3.2 - Bodrum katlarnda rijitlii st katlara oranla ok byk olan betonarme evre
olarak alt binalarn hesabnda, sadece bodrum katlarn stndeki katlarda etkin
olan titreim modlarnn gznne alnmas ile yetinilebilir. Bu durumda, Edeer
Deprem Yk Yntemi iin verilen 6.7.2.4n (a) paragrafnn karl olarak Mod
Birletirme Yntemi ile yaplacak hesapta, bodrumdaki rijit evre perdeleri gznne
alnmakszn Tablo 6.5ten seilen R katsays kullanlacak ve sadece stteki katlarn
22
ktleleri gznne alnacaktr. 6.7.2.4n (b), (c) ve (d) paragraflar ise aynen
uygulanacaktr.
6.8.4. Mod Katklarnn Birletirilmesi
Binaya etkiyen toplam deprem yk, kat kesme kuvveti, i kuvvet bileenleri,
yerdeitirme ve greli kat telemesi gibi byklklerin her biri iin ayr ayr
uygulanmak zere, her titreim modu iin hesaplanan ve ezamanl olmayan maksimum
katklarn istatistiksel olarak birletirilmesi iin uygulanacak kurallar aada verilmitir:
6.8.4.1 - Ts < Tr olmak zere, gznne alnan herhangi iki titreim moduna ait doal
periyotlarn daima Ts / Tr < 0.80 koulunu salamas durumunda, maksimum mod
katklarnn birletirilmesi iin Karelerin Toplamnn Kare Kk Kural uygulanabilir.
6.8.4.2 - Yukarda belirtilen koulun salanamamas durumunda, maksimum mod

katklarnn birletirilmesi iin Tam Karesel Birletirme (CQC) Kural uygulanacaktr.
Bu kuraln uygulanmasnda kullanlacak apraz korelasyon katsaylarnn hesabnda,
modal snm oranlar btn titreim modlar iin %5 olarak alnacaktr.
6.8.5. Hesaplanan Byklklere likin Altsnr Deerleri
Gznne alnan deprem dorultusunda, 6.8.4e gre birletirilerek elde edilen bina
toplam deprem yk VtBnin, Edeer Deprem Yk Ynteminde Denk.6.4ten
hesaplanan bina toplam deprem yk Vtye orannn aada tanmlanan deerinden
kk olmas durumunda (VtB < Vt), Mod Birletirme Yntemine gre bulunan
tm i kuvvet ve yerdeitirme byklkleri, Denk.(6.18)e gre bytlecektir.
Vt / VtB ) BB
BD = ( (6.18)
Tablo 6.1de tanmlanan A1, B2 veya B3 tr dzensizliklerden en az birinin binada

bulunmas durumunda Denk.(6.18)de =1.00, bu dzensizliklerden hibirinin
bulunmamas durumunda ise =0.90 alnacaktr.
6.8.6. Asal Eksenleri Deprem Dorultularna Paralel Olmayan Tayc Sistem

Elemanlarna likin Byklkler
Baz tayc sistem elemanlarnn asal eksen dorultularnn gznne alnan birbirine
dik deprem dorultularna paralel olmamas durumunda, bu elemanlarda 6.8.4e gre
birletirilerek elde edilen i kuvvetler iin 6.7.5te verilen birletirme kural ayrca
uygulanacaktr.
6.9. ZAMAN TANIM ALANINDA HESAP YNTEMLER
6.9.1 - zel durumlarda, bina ve bina tr yaplarn zaman tanm alannda dorusal
elastik ya da dorusal elastik olmayan deprem hesab iin, daha nce kaydedilen veya
yapay yollarla retilen benzetirilmi deprem yer hareketleri kullanlabilir.
23
6.9.2 - Zaman tanm alannda yaplacak deprem hesabnda, aadaki zellikleri tayan
en az kaydedilmi veya benzetirilmi ivme kayd kullanlacak ve bunlara gre elde
edilen byklklerin en elverisiz olanlar tasarma esas alnacaktr.
(a) vme kaytlarndaki kuvvetli yer hareketi ksmnn sresi, ivmelerin zarflar 0.05 g
den az olmamak koulu ile, yapnn birinci doal titreim periyodunun 5 katndan ve 15
saniyeden daha ksa olmayacaktr.
(b) Kaydedilmi veya benzetirilmi her bir ivme kaydna gre %5 snm oran iin
yeniden bulunacak spektral ivme deerleri, btn periyotlar iin, 6.4te tanmlanan A(T)
spektral ivme katsays deerlerinin g ile arpmnn %90ndan az olmayacaktr. Ancak,
zaman tanm alannda dorusal elastik hesap yaplmas durumunda, azaltlm deprem
yer hareketinin elde edilmesi iin esas alnacak spektral ivme deerleri Denk.(6.15) ile
hesaplanacaktr.
6.9.3 - Zaman tanm alannda dorusal elastik olmayan hesap yaplmas durumunda,
tayc sistem elemanlarnn tekrarl ykler altndaki davrann tanmlayan i kuvvet-
ekildeitirme bantlar, bu ynetmeliin genel felsefesi erevesinde, geerlilii
teorik ya da deneysel olarak kantlanm yntemlerle elde edilecektir.
6.10. YERDETRMELERN SINIRLANDIRILMASI, KNC MERTEBE

ETKLER VE DEPREM DERZLER
6.10.1. Greli Kat telemelerinin Snrlandrlmas
6.10.1.1 - Herhangi bir kolon veya perde iin, ardk iki kat arasndaki yerdeitirme
farkn ifade eden greli kat telemesi, i , Denk.(6.19) ile elde edilecektir.
i = di di 1 (6.19)
Denk.(6.19)da di ve di 1 , binann iinci ve (i -1)inci katlarnda herhangi bir kolon

veya perdenin ularnda hesaptan elde edilen yatay yerdeitirmeleri gstermektedir.
6.10.1.2 - Her bir deprem dorultusu iin, binann herhangi bir iinci katndaki kolon
veya perdelerde, Denk.(6.19) ile hesaplanan greli kat telemelerinin kat iindeki en
i)max, Denk.(6.20)de verilen koullarn elverisiz olann salayacaktr:
byk deeri (
i)max / hi 0.0035
( (6.20a)
i)max / hi 0.02 / R
( (6.20b)
6.10.1.3 - Denk.(6.20)de verilen koulun binann herhangi bir katnda salanamamas

durumunda, tayc sistemin rijitlii arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr. Ancak
verilen koul salansa bile, yapsal olmayan gevrek elemanlarn (cephe elemanlar vb),
elde edilen greli kat telemeleri altnda kullanlabilirlii hesapla dorulanmaldr.
6.10.2. kinci Mertebe Etkileri
Tayc sistem elemanlarnn dorusal elastik olmayan davrann esas alan daha kesin
bir hesap yaplmadka, ikinci mertebe etkileri 6.10.2.1e gre gznne alnabilir.
24
6.10.2.1 - Gznne alnan deprem dorultusunda her bir katta, kinci Mertebe Gsterge
Deeri, i nin Denk.(6.21) ile verilen koulu salamas durumunda, ikinci mertebe
etkileri yrrlkteki betonarme ve elik yap ynetmeliklerine gre deerlendirilecektir.
N
i)ort wj
(
j=i
i = 0.12 (6.21)
Vi hi
Burada (i)ort , iinci kattaki kolon ve perdelerde hesaplanan greli kat telemelerinin
kat iindeki ortalama deeri olarak 6.10.1.1e gre bulunacaktr.
6.10.2.2 - Denk.(6.21)deki koulun herhangi bir katta salanamamas durumunda,

tayc sistemin rijitlii yeterli lde arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.
6.10.3. Deprem Derzleri
Farkl zemin oturmalarna bal temel teleme ve dnmeleri ile scaklk deimelerinin
etkisi dnda, bina bloklar veya mevcut eski binalarla yeni yaplacak binalar arasnda,
sadece deprem etkisi iin braklacak derz boluklarna ilikin koullar aada
belirtilmitir:
6.10.3.1 - Aadaki 6.10.3.2ye gre daha elverisiz bir sonu elde edilmedike derz
boluklar, her bir kat iin komu blok veya binalarda elde edilen yerdeitirmelerin
mutlak deerlerinin toplam ile, aada tanmlanan katsaysnn arpm sonucunda
bulunan deerden az olmayacaktr. Gznne alnacak kat yerdeitirmeleri, kolon veya
perdelerin baland dm noktalarnda hesaplanan yerdeitirmelerin kat iindeki
ortalamalar olacaktr. Mevcut eski bina iin hesap yaplmasnn mmkn olmamas
durumunda eski binann yerdeitirmeleri, yeni bina iin ayn katlarda hesaplanan
deerlerden daha kk alnmayacaktr.
(a) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin btn katlarda ayn
seviyede olmalar durumunda = R / 4 alnacaktr.
(b) Komu binalarn veya bina bloklarnn kat demelerinin, baz katlarda olsa bile,
farkl seviyelerde olmalar durumunda, tm bina iin = R / 2 alnacaktr.
6.10.3.2 - Braklacak minimum derz boluu, 6 m ykseklie kadar en az 30 mm

olacak ve bu deere 6 mden sonraki her 3 mlik ykseklik iin en az 10 mm
eklenecektir.
6.10.3.3 - Bina bloklar arasndaki derzler, depremde bloklarn btn dorultularda

birbirlerinden bamsz olarak almasna olanak verecek ekilde dzenlenecektir.
6.11. YAPISAL IKINTILARA, MMAR ELEMANLARA, MEKANK VE

ELEKTRK DONANIMA ETKYEN DEPREM YKLER
6.11.1. Yapsal kntlara ve Mimari Elemanlara Etkiyen Deprem Ykleri
25
Binalarda balkon, parapet, baca, vb konsol olarak binann tayc sistemine bal, ancak
bamsz alan yapsal kntlara ve cephe, ara blme panolar, vb yapsal olmayan
tm mimari elemanlara etkiyen edeer deprem ykleri, S(T)=1.0 alnarak Denk.
(6.1)den bulunan spektral ivme katsaysnn ilgili elemann toplam arl ile
arplmasndan elde edilecektir. Hesaplanan deprem yk, yatay veya dey dorultuda,
en elverisiz i kuvvetleri verecek ynde ilgili elemann ucuna etki ettirilecektir.
6.11.2. Mekanik ve Elektrik Donanma Etkiyen Deprem Ykleri
6.11.2.1 - Binalardaki mekanik ve elektrik donanmlarn ve bunlarn bina tayc sistem

elemanlarna balantlarnn hesabnda kullanlacak yatay deprem ykleri Denk.(6.22)
ile verilmitir. Ancak, Denk.(6.22)da we ile gsterilen mekanik veya elektrik donanm
arlklarnn binann herhangi bir iinci katndaki toplamnn 0.2 widen byk olmas
durumunda, donanmlarn arlklarnn ve binaya balantlarnn rijitlik zellikleri,
bina tayc sisteminin deprem hesabnda gznne alnacaktr.
fe = we Ao I (1 + Hi / HN) (6.22)
6.11.2.2 - Kalorifer brlr ve kazanlar, acil yedek elektrik sistemleri ve yangn

sndrme sistemleri ile dolgu duvarlarna balanan donanmlar ve bunlarn
balantlarnda Denk.(6.22) ile hesaplanan deprem yknn iki kat alnacaktr.
6.11.2.3 - Endstri binalarnda, mekanik veya elektrik donanmn bulunduu kattaki en

byk ivmeyi tanmlayan kat ivme spektrumunun uygun yntemlerle belirlenmesi
durumunda, Denk.(6.22) uygulanmayabilir.
6.12. BNA TR OLMAYAN YAPILAR
Bina tr olmad halde, deprem hesabnn bu blmde verilen kurallara gre

yaplmasna izin verilen yaplar ve bu yaplara uygulanacak Tayc Sistem Davran
Katsaylar (R), Tablo 6.8de tanmlanmtr. Deprem yk azaltma katsaylar ise
Denk.(6.3)e gre belirlenecektir.
Gerekli durumlarda, Tablo 6.3de verilen Bina nem Katsaylar bu yaplar iin de
kullanlacaktr. Ancak Tablo 6.7de verilen Hareketli Yk Katlm Katsaylar geerli
deildir. Kar ykleri ve vin kaldrma ykleri dnda, depolanan her trl kat ve sv
maddeler ile mekanik gerelerin arlklarnn azaltlmam deerleri kullanlacaktr.
6.13. DEPREM HESAP RAPORLARINA LKN KURALLAR
Binalarn deprem hesaplarn ieren hesap raporlarnn hazrlanmasnda aada

belirtilen kurallara uyulacaktr:
6.13.1 - Tasarm yaplan bina iin, Tablo 6.1de tanmlanan dzensizlik trleri ayrntl
olarak irdelenecek, eer varsa, binada hangi tr dzensizliklerin bulunduu ak olarak
belirtilecektir.
6.13.2 - Seilen sneklik dzeyi yksek veya normal tayc sistemin Blm 7 veya
Blm 8deki koullara gre tanm ak olarak yaplacak ve Tablo 6.5ten R
katsaysnn seim nedeni belirtilecektir.
26
6.13.3 - Binann bulunduu deprem blgesi, bina ykseklii ve tayc sistem
dzensizlikleri gznne alnarak, 6.6ya gre uygulanacak hesap ynteminin seim
nedeni ak olarak belirtilecektir.
6.13.4 - Bilgisayarla hesap yaplmas durumunda, aadaki kurallar uygulanacaktr:
(a) Dm noktalarnn ve elemanlarn numaralarn gsteren boyutlu tayc sistem

emas hesap raporunda yer alacaktr.
(b) Tm giri bilgileri ile i kuvvetleri ve yerdeitirmeleri de ieren k bilgileri,

kolayca anlalr biimde mutlaka hesap raporunda yer alacaktr.
(c) Hesapta kullanlan bilgisayar yazlmnn ad, mellifi ve versiyonu hesap raporunda
ak olarak belirtilecektir.
(d) Proje kontrol makamnn talep etmesi durumunda, bilgisayar yazlmnn teorik
aklama klavuzu ve kullanma klavuzu hesap raporuna eklenecektir.
TABLO 6.8 - BNA TR OLMAYAN YAPILAR N

TAIYICI SSTEM DAVRANI KATSAYILARI
YAPI TR R
Sneklik dzeyi yksek ereveler veya dmerkez aprazl elik perdeler

tarafndan tanan ykseltilmi sv tanklar, basnl tanklar, bunkerler, 4
hazneler
Sneklik dzeyi normal ereveler veya merkezi aprazl elik perdeler
tarafndan tanan ykseltilmi sv tanklar, basnl tanklar, bunkerler, 2
hazneler
Ktlesi ykseklii boyunca yayl, yerinde dklm betonarme silo ve
3
endstri bacalar (*)
Betonarme soutma kuleleri (*) 3
Ktlesi ykseklii boyunca yayl uzay kafes kirili elik kuleler, elik silo
4
ve endstri bacalar (*)
Gergili yksek elik direk ve gergili elik bacalar 2
Ktlesi tepede yl, bamsz tek bir dey tayc eleman tarafndan
2
tanan ters sarka tr yaplar
Endstri tipi elik depolama ve istif raflar 4
(*)
Bu tr yaplarn deprem hesab, tayc sistemi yeterince tanmlayan ayrk dinamik
serbestlik dereceleri gznne alnarak, 6.8 veya 6.9a gre yaplacaktr.
6.14. BNALARA VME KAYITILARININ YERLETRLMES
27
Bayndrlk ve Iskan Bakanl tarafndan uygun grlmesi durumunda, bakanlk veya
niversite kurulularnca kuvvetli deprem hareketinin llmesi amac ile kamuya veya
zel ve tzel kiilere ait binalara ve dier yaplara ivme kaytlarnn yerletirilmesine
izin verilecek, bina veya yap sahipleri ya da iletmecileri bunlarn korunmasndan
sorumlu olacaktr.
BLM 7 - BETONARME BNALAR N DEPREME DAYANIKLI

TASARIM KURALLARI
7.0. SMGELER
Bu blmde aadaki simgelerin kullanld boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N],

uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm2] birimindedir.
Ac = Kolonun veya perde u blgesinin brt enkesit alan

Ach = Boluksuz perdenin, ba kirili perdede her bir perde parasnn, demenin
veya boluklu demede her bir deme parasnn brt enkesit alan
Ack = Sarg donatsnn dndan dna alnan l iinde kalan ekirdek beton alan
Ae = Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusunda etkili kesme alan
Ag = Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusuna paralel dorultuda
perde olarak alan tayc sistem elemanlarnn enkesit alanlarnn toplam
Ak = Herhangi bir katta, gznne alnan deprem dorultusuna paralel kargir
dolgu duvar alanlarnn (kap ve pencere boluklar hari) toplam
Aos = Spiral donatnn enkesit alan
Ap = Binann tm katlarnn plan alanlarnn toplam
As1 = Kolon-kiri dm noktasnn bir tarafnda, kiriin negatif momentini
karlamak iin ste konulan ekme donatsnn toplam alan
As2 = Kolon-kiri dm noktasnn As1e gre br tarafnda, kiriin pozitif
momentini karlamak iin alta konulan ekme donatsnn toplam alan
Asd = Ba kiriinde apraz donat demetinin her birinin toplam donat alan
Ash = s enine donat aralna kar gelen ykseklik boyunca, kolonda veya perde
u blgesindeki tm etriye kollarnn ve irozlarn enkesit alan deerlerinin
gznne alnan bkya dik dorultudaki izdmlerinin toplam
Aw = Kolon enkesiti etkin gvde alan (depreme dik dorultudaki kolon
kntlarnn alan hari)
Aw = Herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin gvde alanlar Awlarn toplam
a = Kolonda veya perde u blgesinde etriye kollarnn ve/veya irozlarn
arasndaki yatay uzaklk
bj = Gznne alnan deprem dorultusunda, birleim blgesine saplanan kiriin
dey orta ekseninden itibaren kolon kenarlarna olan uzaklklardan kk
olannn iki kat (Kiri genilii ile birleimin derinliinin toplamn aamaz).
bk = Birbirine dik yatay dorultularn her biri iin, kolon veya perde u blgesi
ekirdeinin enkesit boyutu (en dtaki enine donat eksenleri arasndaki
uzaklk)
bw = Kiriin gvde genilii, perdenin gvde kalnl
D = Dairesel kolonun gbek ap (spiral donat eksenleri arasndaki uzaklk)
d = Kiriin faydal ykseklii
fcd = Betonun tasarm basn dayanm
fck = Betonun karakteristik silindir basn dayanm
fctd = Betonun tasarm ekme dayanm
28
fyd = Boyuna donatnn tasarm akma dayanm
fyk = Boyuna donatnn karakteristik akma dayanm
fywk = Enine donatnn karakteristik akma dayanm
Hcr = Kritik perde ykseklii
Hw = Temel stnden veya zemin kat demesinden itibaren llen toplam perde
ykseklii
h = Kolonun gznne alnan deprem dorultusundaki enkesit boyutu
hk = Kiri ykseklii
b = TS-500de ekme donats iin verilen kenetlenme boyu
n = Kolonun kiriler arasnda kalan serbest ykseklii, kiriin kolon veya
perde yzleri arasnda kalan serbest akl
w = Perdenin veya ba kirili perde parasnn plandaki uzunluu
Ma = Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
Mpa = Kolonun serbest yksekliinin alt ucunda fck , fyk ve eliin peklemesi
gznne alnarak hesaplanan peklemeli tama gc momenti
Mpi = Kiriin sol ucu ideki kolon yznde fck , fyk ve eliin peklemesi gznne
alnarak hesaplanan pozitif veya negatif peklemeli tama gc momenti
Mpj = Kiriin sa ucu jdeki kolon yznde fck , fyk ve eliin peklemesi gznne
alnarak hesaplanan negatif veya pozitif peklemeli tama gc momenti
Mp = Dm noktasna birleen kirilerin peklemeli tama gc momentlerinin
toplam
Mp = Kolonun serbest yksekliinin st ucunda fck , fyk ve eliin peklemesi
gznne alnarak hesaplanan peklemeli tama gc momenti
Mra = Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin alt ucunda fcd ve fydye gre
hesaplanan tama gc momenti
Mri = Kiriin sol ucu ideki kolon veya perde yznde fcd ve fydye gre hesaplanan
pozitif veya negatif tama gc momenti
Mrj = Kiriin sa ucu jdeki kolon veya perde yznde fcd ve fydye gre
hesaplanan negatif veya pozitif tama gc momenti
Mr = Kolonun veya perdenin serbest yksekliinin st ucunda fcd ve fydye gre
hesaplanan tama gc momenti
M = Kolonun serbest yksekliinin st ucunda, kolon kesme kuvvetinin
hesabnda esas alnan moment
Nd = Yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan eksenel kuvvet
Ndmax = Yk katsaylar kullanlarak, sadece dey yklere gre veya dey ykler ve
deprem yklerine gre hesaplanan eksenel basn kuvvetlerinin en by
s = Enine donat aral, spiral donat adm
Vc = Betonun kesme dayanmna katks
Vd = Yk katsaylar ile arplm dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi
altnda hesaplanan kesme kuvveti
Vdy = Kiriin kolon yznde dey yklerden meydana gelen basit kiri kesme
kuvveti
Ve = Kolon ve kirite enine donat hesabna esas alnan kesme kuvveti
Vik = Binann iinci katndaki tm kolonlarda gznne alnan deprem
dorultusunda Blm 6ya gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
Vis = Binann iinci katnda, Denk.7.3n hem alttaki hem de stteki dm
noktalarnda saland kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda
Blm 6ya gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
Vkol = Dm noktasnn stnde ve altnda Blm 6ya gre hesaplanan kolon
kesme kuvvetlerinin kk olan
Vr = Kolon, kiri veya perde kesitinin kesme dayanm
29
Vt = Blm 6ya gre binaya etkiyen toplam deprem yk (taban kesme kuvveti)
i = Herhangi bir iinci katta hesaplanan Vis / Vik oran
= Donat ap
= Ba kiriinde kullanlan apraz donat demetinin yatayla yapt a
= Kiri mesnedinde stteki ekme donats oran
s = Kolonda spiral donatnn hacmsal oran [ s = 4 Aos / (D s)]
sh = Perdede yatay gvde donatlarnn perde gvdesi brt enkesit alanna oran
sh)min = 0.0025]
[(
7.1. KAPSAM
7.1.1 - Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarn tayc sistem

elemanlarnn boyutlandrlmas ve donatlmas, bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre
yaplacaktr. Betonarme bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 12de verilmitir.
7.1.2 - Bu blmde belirtilen kural ve koullar, yerinde dkme monolitik betonarme

binalar ile, aksi belirtilmedike, tayc sistemi betonarme ve/veya ngerilmeli beton
elemanlardan oluan prefabrike binalar iin geerlidir.
7.1.3 - Bu blmn kapsam iindeki betonarme binalarn yatay yk tayc sistemleri;

sadece erevelerden, sadece perdelerden veya ereve ve perdelerin birleiminden
oluabilir.
7.1.4 - Beton dayanmnn C50 (BS 50)den daha yksek olduu betonarme binalar ile
tayc sistem elemanlarnda donat olarak elik profillerin kullanld binalar bu
blmn kapsam dndadr.
7.2. GENEL KURALLAR
7.2.1. Betonarme Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
Depreme kar davranlar bakmndan, betonarme binalarn yatay yk tayc

sistemleri, aada tanmlanan iki snfa ayrlmtr. Bu iki snfa giren sistemlerin karma
olarak kullanlmasna ilikin zel durum ve koullar, Blm 6daki 6.5.4te verilmitir.
7.2.1.1 - Aada belirtilen betonarme tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek

Sistemler olarak tanmlanmtr:
(a) 7.3, 7.4 ve 7.5te belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve
kirilerin oluturduu ereve tr tayc sistemler,
(b) 7.6ya gre boyutlandrlarak donatlm boluksuz veya boluklu (ba kirili)
perdelerden oluan tayc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birleiminden oluturulan perdeli-ereveli tayc

sistemler.
7.2.1.2 - Aada belirtilen betonarme tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Normal

Sistemler olarak tanmlanmtr:
30
(a) 7.7, 7.8 ve 7.9da belirtilen kurallara gre boyutlandrlarak donatlan kolon ve
kirilerin oluturduu ereve tr tayc sistemler,
(b) 7.10a gre boyutlandrlarak donatlm boluksuz veya boluklu (ba kirili)
perdelerden oluan tayc sistemler,
(c) Yukardaki iki tr sistemin birleiminden oluturulan perdeli-ereveli tayc

sistemler.
7.2.2. lgili Standartlar
Yerinde dkme ve prefabrike betonarme tayc sistemler, bu blmde belirtilen

kurallar ile birlikte, Blm 6da verilen deprem ykleri ve hesap kurallar, TS-498 ve
TS-9967de ngrlen dier ykler; TS-500, TS-708, TS-3233 ve TS-9967deki
kurallar ile malzeme ve yk katsaylar kullanlarak projelendirileceklerdir.
7.2.3. Tayc Sistem Hesabnda Kullanlacak Kesit Rijitlikleri
Blm 6da verilen yntemlerle yaplacak tayc sistem hesabnda atlamam kesite
ait kesit rijitlikleri kullanlacaktr. Ancak, kendi dzlemleri iindeki perdelere saplanan
kirilerde ve ba kirili (boluklu) perdelerin ba kirilerinde atlam kesite ait deerler
kullanlabilir.
7.2.4. Kesit Hesaplarnda Kullanlacak Yntem
Btn deprem blgelerinde, betonarme elemanlarn depreme dayankl olarak

boyutlandrlmasnda ve donat hesaplarnda TS-500de verilen Tama Gc
Ynteminin kullanlmas zorunludur.
7.2.5. Malzeme Dayanmlar
7.2.5.1 - Deprem blgelerinde yaplacak tm betonarme binalarda C16 (BS 16)dan

daha dk dayanml beton kullanlamaz. Ancak birinci ve ikinci derece deprem
blgelerinde, aada tanmlanan binalarda C20 (BS 20) veya daha yksek dayanml
beton kullanlmas zorunludur.
(a) Tayc sistemi sadece sneklik dzeyi yksek erevelerden oluan binalar,
(b) Tayc sistemden bamsz olarak Blm 6daki Tablo 6.3e gre Bina nem
Katsays I=1.5 ve I=1.4 olan tm binalar.
7.2.5.2 - Tm deprem blgelerinde, TS-500deki tanma gre beton kalite denetimi

olmakszn beton retimi ve vibratrsz beton yerletirmesi yaplmayacaktr.
7.2.5.3 - Aada 7.2.5.4te belirtilen elemanlar hari olmak zere, betonarme tayc
sistem elemanlarnda S420den daha yksek dayanml donat elii kullanlmayacaktr.
Kullanlan donatnn kopma birim uzamas %10dan az olmayacaktr. Donat eliinin
deneysel olarak bulunan ortalama akma dayanm, ilgili elik standardnda ngrlen
karakteristik akma dayanmnn 1.3 katndan daha fazla olmayacaktr. Ayrca, deneysel
31
olarak bulunan ortalama kopma dayanm, yine deneysel olarak bulunan ortalama akma
dayanmnn 1.25 katndan daha az olmayacaktr.
7.2.5.4 - Kirili sistemlerin demelerinde, kirisiz demelerde, dili deme

tablalarnda, bodrum katlarn evresindeki d perde duvarlarnn gvdelerinde, deprem
yklerinin tmnn bina ykseklii boyunca perdeler tarafndan tand ve 7.6.1.2de
Denk.(7.14) ile verilen koullarn her ikisinin de saland binalarn perde
gvdelerinde ve prefabrike binalarda ngerme elii olarak S420den daha yksek
dayanml donat elii kullanlabilir.
7.2.6. ekme Donatlarnn Kenetlenme Boyu
Bu blmde aksi belirtilmedike, kancal ve kancasz ekme donats ubuklar iin

gerekli kenetlenme boylar TS-500de verilen kurallara gre saptanacaktr. Ancak 90
den az olmayacaktr.
derece kanca yapldnda, kanca ucundaki dz ksm 12
7.2.7. Kaynakl ve Manonlu Ek ve Balantlar
7.2.7.1 - Boyuna donatlarn bindirmeli kaynakl eklerinin sertifikal kaynaklar

tarafndan yaplmas zorunludur. Kt kaynak ekleri yaplmayacaktr.
7.2.7.2 - Kaynakl ve manonlu boyuna donat eklerinin en az %2si iin, 5 adetten az

olmamak zere, ekme deneyi yaplacaktr. Ekin deneyle bulunan ekme dayanm,
eklenen donat ubuklarnn ekme dayanmndan daha az olmayacaktr.
7.2.7.3 - Enine donatlarn boyuna donatlara kaynakla balanmasna izin verilmez.
7.2.7.4 - elik pencere ve kap kasalarnn, dbellerin, balant plakalarnn, tesisat

elemanlarnn, makine ve tehizatn boyuna ve enine donatlara kaynakla balanmasna
izin verilmez.
7.2.8. zel Deprem Etriyeleri ve irozlar
Btn deprem blgelerinde, sneklik dzeyi yksek veya sneklik dzeyi normal olan
tm betonarme sistemlerin kolonlarnda, kolon-kiri birleim blgelerinde, perde u
blgelerinde ve kiri sarlma blgelerinde kullanlan etriyeler zel deprem etriyesi,
irozlar ise zel deprem irozu olarak dzenlenecektir. zel deprem etriye ve
irozlarnn salamas gerekli koullar aada verilmitir (ekil 7.1):
32
135
ap 5
etr
6
(10
)
80 mm (100 mm)
ekil 7.1
7.2.8.1 - zel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece kvrml kancalar
bulunacaktr. zel deprem irozlarnda ise bir uta 90 derece kvrml kanca yaplabilir.
Bu durumda kolonun veya perdenin bir yznde, kanca kvrmlar 135 derece ve 90
derece olan irozlar hem yatay hem de dey dorultuda birer atlayarak dzenlenecektir.
135 derece kvrml kancalar, enine donat apn gstermek zere, en az 5 apl
daire etrafnda bklecektir. Kancalarn boyu kvrmdaki en son teet noktasndan
ve 100 mmden, nervrl ubuklarda ise 6
itibaren, dz yzeyli ubuklarda 10 ve 80
mmden az olmayacaktr.
7.2.8.2 - zel deprem etriyeleri boyuna donaty dtan kavrayacak ve kancalar ayn
boyuna donat etrafnda kapanacaktr. zel deprem irozlarnn ap ve aral,
etriyelerin ap ve aral ile ayn olacaktr. irozlar, her iki ularnda mutlaka boyuna
donatlar saracaktr. Etriyeler ve irozlar beton dklrken oynamayacak biimde skca
balanacaktr.
7.3. SNEKLK DZEY YKSEK KOLONLAR
7.3.1. Enkesit Koullar
7.3.1.1 - Dikdrtgen kesitli kolonlarn en kk boyutu 250 mmden ve enkesit alan

75000 mm2 den daha az olmayacaktr. Dairesel kolonlarn ap en az 300 mm olacaktr.
7.3.1.2 - Kolonun brt enkesit alan Ac Ndmax / (0.50 fck) koulunu salayacaktr.
7.3.2. Boyuna Donat Koullar
7.3.2.1 - Kolonlarda boyuna donat brt alan kesitin %1inden az, %4nden fazla
16 veya 6
olmayacaktr. En az donat, dikdrtgen kesitli kolonlarda 4 14, dairesel
14 olacaktr.
kolonlarda ise 6
33
7.3.2.2 - Bindirmeli ek yaplan kesitlerde boyuna donat oran % 6y gemeyecektir.
7.3.3. Boyuna Donatnn Dzenlenmesi
7.3.3.1 - Kolon boyuna donatlarnn bindirmeli ekleri, mmkn olabildiince 7.3.4.2de

tanmlanan kolon orta blgesinde yaplmaldr. Bu durumda bindirmeli ek boyu, TS-
500de ekme donats iin verilen kenetlenme boyu bye eit olacaktr.
7.3.3.2 - Boyuna donatlarn bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas durumunda
ise, aadaki koullara uyulacaktr:
(a) Boyuna donatlarn %50sinin veya daha aznn kolon alt ucunda eklenmesi
durumunda bindirmeli ek boyu, bnin en az 1.25 kat olacaktr.
(b) Boyuna donatlarn %50den fazlasnn kolon alt ucunda eklenmesi durumunda
bindirmeli ek boyu, bnin en az 1.5 kat olacaktr. Temelden kan kolon filizlerinde de
bu koula uyulacaktr.
(c) Yukardaki her iki durumda da, bindirmeli ek boyunca 7.3.4.1de tanmlanan
minimum enine donat kullanlacaktr.
7.3.3.3 - Katlar arasnda kolon kesitinin deimesi durumunda, boyuna donatnn kolon-
kiri birleim blgesi iinde deye gre eimi 1/6dan daha fazla olmayacaktr. Kesit
deiiminin daha fazla olmas durumunda veya en st kat kolonlarnda; alttaki kolonun
boyuna donatsnn kar taraftaki kiriin iindeki kenetlenme boyu, TS-500de ekme
donats iin verilen kenetlenme boyu bnin 1.5 katndan ve 40 den daha az
olmayacaktr. Kar tarafta kiri bulunmad durumlarda kenetlenme, gerekirse kolonun
kar yznde aaya doru kvrm yaplarak salanacaktr. 90 derecelik yatay kancann
veya aaya kvrlan dey kancann boyu en az 12 olacaktr (ekil 7.2).
7.3.3.4 - Yanyana boyuna donatlarda yaplan manonlu veya kaynakl eklerin arasndaki
boyuna uzaklk 600 mmden az olmayacaktr.
b c b
a a
6
e e
1
(a+b) 1.5 b e 1.5 b (a+b+c) 1.5 b

(a+b) 40 e 40 (a+b+c) 40
b 12 c 12
34
ekil 7.2
7.3.4. Enine Donat Koullar
Aadaki 7.3.7.6ya gre daha elverisiz bir durum elde edilmedike, kolonlarda
kullanlacak minimum enine donatya ilikin koullar, kolon sarlma blgeleri iin
7.3.4.1de ve kolon orta blgesi iin 7.3.4.2de verilmitir (ekil 7.3). Tm kolon
boyunca, 7.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri ve zel deprem irozlar
kullanlacaktr.
7.3.4.1 - Her bir kolonun alt ve st ularnda zel sarlma blgeleri oluturulacaktr.
Sarlma blgelerinin her birinin uzunluu, deme st kotundan yukarya doru veya
kolona balanan en derin kiriin alt yznden balayarak aaya doru llmek zere,
kolon kesitinin byk boyutundan (dairesel kesitlerde kolon apndan), kolon serbest
yksekliinin 1/6sndan ve 500 mmden az olmayacaktr. Sarlma blgelerinde
kullanlacak enine donatya ilikin koullar aada verilmitir. Bu donatlar temelin
iinde de, en az kolonun dar kenar boyutunun iki kat kadar bir ykseklik boyunca
devam ettirilecektir.
(a) Sarlma blgelerinde 8den kk apl enine donat kullanlmayacaktr. Kolon

boyunca etriye ve iroz aral en kk enkesit boyutunun 1/3nden ve 100 mmden
daha fazla, 50 mmden daha az olmayacaktr. Etriye kollarnn ve/veya irozlarn
arasndaki yatay uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan fazla olmayacaktr. Srekli
dairesel spirallerin adm, gbek apnn 1/5inden ve 80 mmden fazla olmayacaktr.
(b) Etriyeli kolonlarda Nd > 0.20 Ac fck olmas durumunda sarlma blgelerindeki
minimum toplam enine donat alan, Denk.(7.1)de verilen koullarn elverisiz olann
salayacak ekilde hesaplanacaktr. Bu hesapta kolonun ekirdek boyutu bk , her iki
dorultu iin ayr ayr gznne alnacaktr (ekil 7.3).
Ash 0.30 s bk [(Ac / Ack ) 1] ( fck / fywk ) (7.1a)

Ash 0.075 s bk ( fck / fywk ) (7.1b)
(c) Spiral donatl kolonlarda Nd> 0.20 Ac fck olmas durumunda sarlma blgelerindeki
enine donatnn minimum hacmsal oran, Denk.(7.2)deki koullarn elverisiz olann
salayacak ekilde hesaplanacaktr.
s 0.45 [(Ac / Ack ) 1] ( fck / fywk ) (7.2a)

s 0.12 ( fck / fywk ) (7.2b)
(d) Nd 0.20 Ac fck olmas durumunda, kolon sarlma blgelerinde Denk.(7.1) ve

Denk.(7.2) ile verilen enine donatlarn en az 2/3, minimum enine donat olarak
kullanlacaktr.
7.3.4.2 - Kolon orta blgesi, kolonun alt ve st ularnda tanmlanan sarlma blgeleri
arasnda kalan blgedir (ekil 7.3).
35
Kolon orta blgesinde 8den kk apl enine donat kullanlmayacaktr. Kolon
boyunca etriye, iroz veya spiral aral, en kk enkesit boyutunun yarsndan ve 200
mmden daha fazla olmayacaktr. Etriye kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay
uzaklk, a, etriye apnn 25 katndan fazla olmayacaktr.
7.3.4.3 - Kolon sarlma blgesine konulan enine donat, aadaki durumlarda kolon orta
blgesinde de aynen devam ettirilecektir:
(a) Blm 6, Tablo 6.1de B1 bal ile tanmlanan dzensizlik durumunda, Dayanm
Dzensizlii Katsaysnn 0.60 ila 0.80 arasnda deitii katta yer alan btn kolonlar,
(b) Blm 6, Tablo 6.1de B3 bal ile tanmlanan dzensizlik durumunda st

katlardaki perdelerin altta oturtulduu kolonlar (Ayrca bu durumda enine donat, perde
iine kenetlenme boyu kadar uzatlan kolon donatlar boyunca devam ettirilecektir).
36
ekil 7.3
37
7.3.5. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu
7.3.5.1 - Sadece erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc

sistemlerde, her bir kolon - kiri dm noktasna birleen kolonlarn tama gc
momentlerinin toplam, o dm noktasna birleen kirilerin tama gc momentleri
toplamndan en az %20 daha byk olacaktr (ekil 7.4):
(Mra + Mr) 1.2 (Mri + Mrj) (7.3)
7.3.5.2 - Denk.(7.3)n uygulanabilmesi iin, dm noktasna birleen kirilerin

7.4.1.1de verilen boyut koullarn salamas zorunludur.
7.3.5.3 - Denk.(7.3), her bir deprem dorultusunda ve depremin her iki yn iin
elverisiz sonu verecek ekilde ayr ayr uygulanacaktr (ekil 7.4). Kolon tama gc
momentlerinin hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu momentleri en kk
yapan Nd eksenel kuvvetleri gznne alnacaktr.
7.3.5.4 - Denk.(7.3)n uygulanmasna ilikin zel durumlar aada belirtilmitir:
(a) Dm noktasna birleen kolonlarn her ikisinde de Nd 0.10 Ac fck olmas

durumunda, Denk.(7.3)n salanmas zorunlu deildir.
(b) Tek katl binalarda ve ok katl binalarn en st katndaki dm noktalarnda

Denk.(7.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.
(c) Kirilerin sapland perdenin zayf dorultuda kolon gibi almas durumunda,
Denk.(7.3)n salanp salanmadna baklmayacaktr.
Deprem Mra Mra

Deprem
dorultusu dorultusu
Mrj Mri Mrj Mri
Mr Mr
ekil 7.4
7.3.6. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda

Salanamamas Durumu

sistemlerde, gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
aadaki Denk.(7.4)n salanmas koulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz
dm noktalarnda Denk.(7.3)n salanamam olmasna izin verilebilir.
38
i = Vis / Vik 0.70 (7.4)
Nd 0.10 Ac fck koulunu salayan kolonlar, Denk. (7.3) salamasalar bile, Visin
hesabnda gznne alnabilir.
7.3.6.2 - Denk.(7.4)n salanmas durumunda, 0.70 < i < 1.00 aralnda, Denk.
(7.3)n hem alttaki, hem de stteki dm noktalarnda saland kolonlara etkiyen
i) oran ile arplarak arttrlacaktr.
eilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/
7.3.6.3 - Herhangi bir katta Denk.(7.4)n salanamamas durumunda, sadece

erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc sistemlerdeki
tm ereveler sneklik dzeyi normal ereve olarak gznne alnacak ve Tablo 6.5e
gre Tayc Sistem Davran Katsays deitirilerek hesap tekrarlanacaktr. Blm
6daki 6.5.4.2de belirtildii zere sneklik dzeyi normal erevelerin, sneklik dzeyi
yksek perdelerle bir arada kullanlmas da mmkndr.
7.3.7. Kolonlarn Kesme Gvenlii
7.3.7.1 - Kolonlarda enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti, Ve , Denk.
(7.5) ile hesaplanacaktr.
Ve = ( Ma + M ) / n (7.5)
Denk.(7.5)teki Ma ve Mnn hesaplanmas iin, kolonun alt ve/veya st ularnda

Denk.(7.3)n salanmas durumunda aadaki 7.3.7.2, salanamamas durumunda ise
7.3.7.3 uygulanacaktr (ekil 7.5).
7.3.7.2 - Denk.(7.3)n saland dm noktasna birleen kirilerin ularndaki

peklemeli tama gc momentlerinin toplam olan Mp momenti hesaplanacaktr:
Mp = Mpi + Mpj (7.6)
Daha kesin hesap yaplmad durumlarda, Mpi 1.4 Mri ve Mpj 1.4 Mrj olarak
alnabilir. Mp momenti, kolonlarn dm noktasna birleen ularnda Blm 6ya
gre elde edilmi bulunan momentler orannda kolonlara datlacak ve datm
sonucunda ilgili kolonun alt veya st ucunda elde edilen moment, Denk.(7.5)te Ma
veya M olarak gznne alnacaktr. Depremin her iki yn iin Denk.(7.6) ayr ayr
uygulanacak ve elde edilen en byk Mp deeri datmda esas alnacaktr.
Denk.(7.3)n salanm olmasna karn Denk.(7.5)teki Ma veya Mnn hesab,

gvenli tarafta kalmak zere, aadaki 7.3.7.3e gre de yaplabilir.
7.3.7.3 - Denk.(7.3)n salanamad dm noktasna birleen kolonlarn ularndaki

momentler, peklemeli kolon tama gc momentleri olarak hesaplanacak ve Denk.
(7.5)te Ma ve/veya M olarak kullanlacaktr. Peklemeli tama gc momentleri,
daha kesin hesap yaplmad durumlarda, Mpa 1.4 Mra ve Mp 1.4 Mr olarak
alnabilir. Mpa ve Mp momentlerinin hesabnda, depremin yn ile uyumlu olarak bu
momentleri en byk yapan Nd eksenel kuvvetleri gznne alnacaktr.
39
7.3.7.4 - Temele balanan kolonlarn alt ucundaki Ma momenti de, 7.3.7.3e gre
peklemeli tama gc momenti olarak hesaplanacaktr.
7.3.7.5 - Denk.(7.5) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, yk katsaylar ile arplm
dey ykler ve deprem yklerinin ortak etkisi altnda hesaplanan kesme kuvveti
Vdden daha kk olmayacak ve ayrca aada Denk.(7.7) ile verilen koullar
salayacaktr. Denk.(7.7b)deki koulun salanamamas durumunda, kesit boyutlar
gerei kadar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
Ve Vr (7.7a)
Ve 0.22 Aw fcd (7.7b)
ekil 7.5
7.3.7.6 - Kolon enine donatsnn Ve kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, Vc , TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 7.3.4.1de tanmlanan
kolon sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda, Ve 0.5 Vd ve ayn zamanda
Nd 0.05 Ac fck olmas durumunda, betonun kesme dayanmna katks Vc = 0
alnacaktr.
7.3.8. Ksa Kolonlara likin Koullar
Ksa kolonlar, tayc sistem nedeni ile veya dolgu duvarlarnda kolonlar arasnda
braklan boluklar nedeni ile oluabilirler (ekil 7.6). Ksa kolon oluumunun
40
engellenemedii durumlarda, enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti
Denk.(7.5) ile hesaplanacaktr. Denk.(7.5)teki momentler, ksa kolonun alt ve st
ularnda Ma 1.4 Mra ve M 1.4 Mr olarak hesaplanacak, n ise ksa kolonun
boyu olarak alnacaktr. Ancak hesaplanan kesme kuvveti Denk.(7.7)de verilen
koullar salayacaktr. Ksa kolon boyunca, 7.3.4.1de kolonlarn sarlma blgeleri iin
tanmlanan minimum enine donat ve yerletirme koullar uygulanacaktr. Dolgu
duvarlar arasnda kalarak ksa kolon durumuna dnen kolonlarda, enine donatlar tm
kat yksekliince devam ettirilecektir (ekil 7.6).
Ve
1.4 Mr
1.4 Mra
Ve
Yksek kiri
veya
dolgu duvar
ekil 7.6
7.4. SNEKLK DZEY YKSEK KRLER
7.4.1.1 - Kolonlarla birlikte ereve oluturan veya perdelere kendi dzlemleri iinde
balanan kirilerin enkesit boyutlarna ilikin koullar aada verilmitir:
(a) Kiri gvde genilii en az 250 mm olacaktr. Gvde genilii, kiri ykseklii ile
kiriin birletii kolonun kirie dik geniliinin toplamn gemeyecektir.
(b) Kiri ykseklii, deme kalnlnn 3 katndan ve 300 mmden daha az, kiri gvde
geniliinin 3.5 katndan daha fazla olmayacaktr (*).
(c) Kiri ykseklii, serbest akln 1/4nden daha fazla olmamaldr. Aksi durumda
7.4.2.5 uygulanacaktr (*).
(d) Kiri genilii ve ykseklii ile ilgili olarak yukarda belirtilen snrlamalar,
kolonlara mafsall olarak balanan betonarme ya da ngerilmeli prefabrike kiriler, ba
kirili (boluklu) perdelerin ba kirileri ve ereve kirilerine kolon-kiri dm
noktalar dnda saplanan ikincil kiriler iin geerli deildir.
41
7.4.1.2 - Kiri olarak boyutlandrlp donatlacak tayc sistem elemanlarnda, tasarm

eksenel basn kuvvetinin Nd 0.1Ac fck koulunu salamas zorunludur. Aksi durumda,
bu elemanlar 7.3e gre kolon olarak boyutlandrlp donatlacaktr.
7.4.2.1 - Kiri mesnetlerinde stteki ekme donatsnn minimum oran iin Denk.(7.8)
ile verilen koula uyulacaktr.
fctd / fyd (7.8)
7.4.2.2 - Boyuna donatlarn ap 12 mmden az olmayacaktr. Kiriin alt ve stnde en

az iki donat ubuu, kiri akl boyunca srekli olarak bulunacaktr.
7.4.2.3 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerindeki tayc sistemlerde, kiri

mesnedindeki alt donat, ayn mesnetteki st donatnn %50sinden daha az olamaz.
Ancak, nc ve drdnc derece deprem blgelerinde bu oran %30a indirilebilir.
7.4.2.4 - Aklk ve mesnetlerdeki ekme donats oran TS-500de verilen maksimum

deerden ve %2den fazla olmayacaktr.
7.4.2.5 (*) Yukarda 7.4.1.1in (c) paragrafnda tanmlanan koulun salanamad

zel durumlarda, kiri gvdesinin her iki yzne, kiri ykseklii boyunca gvde
donats konulacaktr. Toplam gvde donats alan, sa veya sol mesnet kesitlerinde st
ve alt boyuna donat alanlar toplamnn en bynn %30undan daha az
olmayacaktr. Gvde donats ap 12 mmden az, aral ise 300 mmden fazla
olmayacaktr. Boyuna donatlarn kenetlenmesine benzer biimde, gvde donatlarnn
kenetlenmesi iin de 7.4.3.1in (b), (c) ve (d) paragraflar uygulanacaktr.
7.4.3.1 - Boyuna donatlarn yerletirilmesi ve kenetlenmesine ilikin koullar aada

verilmitir (ekil 7.7):
(a) Kiriin iki ucundaki mesnet st donatlarnn byk olannn en az 1/4 tm kiri
boyunca srekli olarak devam ettirilecektir. Mesnet st donatsnn geri kalan ksm, TS-
500e gre dzenlenecektir.
(b) Kolona birleen kirilerin kolonun br yznde devam etmedii durumlarda

kirilerdeki alt ve st donat, kolonun etriyelerle sarlm ekirdeinin kar taraftaki
yzeyine kadar uzatlp etriyelerin i tarafndan 90 derece bklecektir. Bu durumda
boyuna donatnn kolon iinde kalan yatay ksm ile 90 derece kvrlan dey ksmnn
toplam uzunluu, TS-500de ngrlen dz kenetlenme boyu bden az olmayacaktr. 90
derecelik kancann yatay ksm 0.4bden, dey ksm ise 12den az olmayacaktr.
42
En byk mesnet st
donatsnn 1/4
(Dier yerletirme kurallar iin Bkz. TS-500)
b b
n
Komu aklk Komu aklk
alt donats alt donats
Perde
b b
50
b (a+b) b
a 0.4 b
b 12
b
ekil 7.7
(c) Her iki taraftan kirilerin kolonlara birlemesi durumunda kiri alt donatlar, kolon
yznden itibaren komu akla en az TS-500'de verilen kenetlenme boyu b kadar
uzatlacaktr. Kirilerdeki derinlik fark gibi nedenlerle bu olanan bulunmad
durumlarda kenetlenme, yukardaki (b) paragrafna gre kiriin kolonun br yznde
devam etmedii durumlar iin tanmlanan biimde yaplacaktr.
(d) Perdelere kendi dzlemleri iinde balanan kirilerde boyuna donatlarn

kenetlenmesi, kanca yaplmakszn dz olarak salanabilir. Bu durumda donatnn
den az olmayacaktr.
perde iindeki kenetlenme boyu bden ve 50
7.4.3.2 - Boyuna donatlarn eklenmesine ilikin koullar aada verilmitir:
(a) Aada 7.4.5.2de tanmlanan kiri sarlma blgeleri, kolon-kiri birleim blgeleri
ve aklk ortasnda alt donat blgeleri gibi, donatnn akma durumuna ulama olasl
bulunan kritik blgelerde bindirmeli ek yaplmayacaktr. Bu blgeler dnda bindirmeli
eklerin yaplabilecei yerlerde, ek boyunca 7.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri
43
kullanlacaktr. Bu etriyelerin aralklar kiri derinliinin 1/4n ve 100 mmyi
amayacaktr.
(b) Manonlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak birer donat
atlayarak uygulanacak ve birbirine komu iki ekin merkezleri arasndaki boyuna uzaklk
600 mmden daha az olmayacaktr.
Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki
blge, Sarlma Blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 7.2.8de tanmlanan
zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne
uzakl en ok 50 mm olacaktr. 7.4.5.3e gre daha elverisiz bir deer elde
edilmedike, etriye aralklar kiri yksekliinin 1/4n, en kk boyuna donat
apnn 8 katn ve 150 mmyi amayacaktr (ekil 7.8). Sarlma blgesi dnda, TS-
500de verilen minimum enine donat koullarna uyulacaktr.
50 mm sk
hk
Kiri Kiri
sarlma Kiri orta blgesi sarlma
blgesi (minimum enine donat blgesi
= 2 hk TS-500 e gre) = 2 hk
sk hk / 4
sk 8
(
= en kk boyuna donat ap)
sk 150 mm
ekil 7.8
7.4.5. Kirilerin Kesme Gvenlii
7.4.5.1 - Kirilerde enine donat hesabna esas alnacak kesme kuvveti, Ve , depremin
soldan saa veya sadan sola etkimesi durumlar iin ayr ayr ve elverisiz sonu
verecek ekilde, Denk.(7.9) ile bulunacaktr (ekil 7.9).
Ve = Vdy (Mpi + Mpj) / n (7.9)
Kiri ularndaki peklemeli tama gc momentleri, daha kesin hesap yaplmad

durumlarda, Mpi 1.4 Mri ve Mpj 1.4 Mrj olarak alnabilir.
7.4.5.2 - Denk.(7.9) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, aada Denk.(7.10) ile verilen
koullar salayacaktr. Denk.(7.10b)deki koulun salanamamas durumunda, kesit
boyutlar gerei kadar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
44
Ve Vr (7.10a)
Ve 0.22 bw d fcd (7.10b)
Mpi 1.4 Mri Mpj 1.4 Mrj

i j
Vdyi Vdyj
(Mpi + Mpj) / n
ekil 7.9
7.4.5.3 - Kiri enine donatsnn Ve kesme kuvvetine gre hesabnda, betonun kesme
dayanmna katks, Vc, TS-500e gre belirlenecektir. Ancak, 7.4.4te tanmlanan kiri
sarlma blgelerindeki enine donatnn hesabnda VeVdy 0.5 Vd olmas durumunda,
betonun kesme dayanmna katks Vc = 0 alnacaktr. Hibir durumda pilyelerin kesme
dayanmna katklar gznne alnmayacaktr.
7.5. SNEKLK DZEY YKSEK EREVE SSTEMLERNDE

KOLON - KR BRLEM BLGELER
7.5.1. Kuatlm ve Kuatlmam Birleimler
Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirilerin oluturduu ereve sistemlerinde kolon-

kiri birleimleri, aada tanmland zere, iki snfa ayrlacaktr.
(a) Kirilerin kolona drt taraftan birlemesi ve her bir kiriin geniliinin birletii
kolon geniliinin 3/4nden daha az olmamas durumunda, kolon-kiri birleimi
kuatlm birleim olarak tanmlanacaktr.
(b) Yukardaki koullar salamayan tm birleimler, kuatlmam birleim olarak

tanmlanacaktr.
7.5.2. Kolon-Kiri Birleim Blgelerinin Kesme Gvenlii
7.5.2.1 - Gznne alnan deprem dorultusunda kolon-kiri birleim blgelerindeki

kesme kuvveti, Denk.(7.11) ile hesaplanacaktr (ekil 7.10).
Ve = 1.25 fyk (As1 + As2 ) Vkol (7.11)
Kiriin kolona sadece bir taraftan sapland ve br tarafta devam etmedii durumlar
iin As2 = 0 alnacaktr.
45
7.5.2.2 - Herhangi bir birleim blgesinde Denk.(7.11) ile hesaplanan kesme kuvveti,
gznne alnan deprem dorultusunda hibir zaman aada verilen snrlar
amayacaktr (*) (ekil 7.10). Bu snrlarn almas durumunda, kolon ve/veya kiri
kesit boyutlar byltlerek deprem hesab tekrarlanacaktr.
(a) Kuatlm birleimlerde: Ve 0.60 bj h fcd (7.12)
(b) Kuatlmam birleimlerde: Ve 0.45 bj h fcd (7.13)
7.5.2.3 - Kolon-kiri birleim blgesindeki minimum enine donat koullar aada

verilmitir (ekil 7.3):
(a) Kuatlm birleimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine donat
miktarnn en az % 40, birleim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak, enine
donatnn ap 8 mmden az olmayacak ve aral 150 mmyi amayacaktr.
(b) Kuatlmam birleimlerde, alttaki kolonun sarlma blgesi iin bulunan enine
donat miktarnn en az % 60, birleim blgesi boyunca kullanlacaktr. Ancak bu
durumda, enine donatnn ap 8 mmden az olmayacak ve aral 100 mmyi
amayacaktr.
Kuatlm birleim koullar

bw1 ve bw2 3/4 b bw2
bw3 ve bw4 3/4 h
bw3
(Bkz. 7.5.1)
Va
As1
1.25As1fyk C2
C1 1.25As2fyk
As2
V
b1
Vkol = min (Va , V) bw1 b2
bw4
(Bkz. 7.5.2.1)
h
b
Deprem
dorultusu bw1 < bw2 olmas durumu iin
bj = 2 min (b1, b2)
bj (bw1 + h)
46
ekil 7.10
7.6. SNEKLK DZEY YKSEK PERDELER
7.6.1.1 - Perdeler, planda uzun kenarnn kalnlna oran en az yedi olan dey tayc
sistem elemanlardr. Aada 7.6.1.2de belirtilen zel durum dnda perde kalnl,
kat yksekliinin 1/15inden ve 200 mmden az olmayacaktr. Ancak Hw / w > 2.0
olan perdelerde, aada 7.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca perde
kalnl, kat yksekliinin 1/12sinden az olmayacaktr.
7.6.1.2 - Deprem yklerinin tmnn bina ykseklii boyunca sadece perdeler

tarafndan tand binalarda, Denk.(7.14) ile verilen koullarn her ikisinin de
salanmas durumunda perde duvar kalnl, binadaki en yksek katn yksekliinin
1/20sinden ve 150 mmden az olmayacaktr.
Ag / Ap 0.002 (7.14a)
Vt / Ag 0.5 fctd (7.14b)
Denk.(7.14), bodrum katlarnn evresinde ok rijit betonarme perdelerin bulunduu

binalarda zemin kat dzeyinde, dier binalarda ise temel st kotu dzeyinde
uygulanacaktr.
7.6.2. Perde U Blgeleri ve Kritik Perde Ykseklii
7.6.2.1 - Hw / w > 2.0 olan perdelerin planda her iki ucunda perde u blgeleri
oluturulacaktr (ekil 7.11). Perde u blgeleri, perdenin kendi kalnl iinde
oluturulabilecei gibi, perdeye birleen dier bir perdenin veya perdenin ucunda
geniletilmi bir kesitin iinde de dzenlenebilir.
7.6.2.2 - Temel stnden itibaren kritik perde ykseklii, 2w deerini amamak zere,
aada verilen koullarn elverisiz olann salayacak biimde belirlenecektir.
Hcr w (7.15a)
Hcr Hw / 6 (7.15b)
Bodrum katlarnda rijitlii st katlara oranla ok byk olan betonarme evre

olarak alt binalarda, Hw ve Hcr byklkleri zemin kat demesinden itibaren
yukarya doru gznne alnacaktr. Bu tr binalarda kritik perde ykseklii, en az
zemin katn altndaki ilk bodrum katnn ykseklii boyunca aaya doru ayrca
uzatlacaktr.
7.6.2.3 - Dikdrtgen kesitli perdelerde, yukarda tanmlanan kritik perde ykseklii

boyunca u blgelerinin her birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam
47
uzunluunun %20sinden ve perde kalnlnn iki katndan daha az olmayacaktr. Kritik
perde yksekliinin stnde kalan perde kesimi boyunca ise, perde u blgelerinin her
birinin plandaki uzunluu, perdenin plandaki toplam uzunluunun %10undan ve perde
kalnlndan az olmayacaktr (ekil 7.11).
7.6.2.4 - Perde u blgelerinin, perdeye birleen dier bir perdenin veya perdenin
ucunda geniletilmi bir kesitin iinde dzenlenmesi durumunda; her bir perde u
blgesinin enkesit alan, en az dikdrtgen kesitli perdeler iin 7.6.2.3te tanmlanan
alana eit olacaktr.
7.6.3. Gvde Donats Koullar
7.6.3.1 - Perdenin her iki yzndeki gvde donatlarnn toplam enkesit alan, dey ve
yatay donatlarn her biri iin, perde u blgelerinin arasnda kalan perde gvdesi brt
enkesit alannn 0.0025inden az olmayacaktr. Hw / w 2.0 olmas durumunda perde
gvdesi, perdenin tm kesiti olarak gznne alnacaktr. Perde gvdesinde boyuna ve
enine donat aral 250 mmden fazla olmayacaktr (ekil 7.11).
7.6.3.2 - Yukardaki 7.6.1.2de Denk.(7.14) ile verilen koullarn her ikisinin de

saland binalarda, dey ve yatay toplam gvde donats oranlarnn herbiri 0.0015e
indirilebilir. Ancak bu durumda donat aral 300 mmyi gemeyecektir.
7.6.3.3 - U blgeleri dnda, perde gvdelerinin her iki yzndeki donat alar, beher
metrekare perde yznde en az 4 adet zel deprem irozu ile karlkl olarak
balanacaktr. Ancak 7.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca, u blgeleri
dndaki beher metrekare perde yznde en az 10 adet zel deprem irozu
kullanlacaktr. irozlarn ap, en az yatay donatnn ap kadar olacaktr.
7.6.4. Gvde Donatlarnn Dzenlenmesi
Perdelerin yatay gvde donatlar, aada 7.6.4.1de veya 7.6.4.2de belirtildii ekilde
dzenlenebilir (ekil 7.11). Bu ekilde dzenlenen yatay gvde donatlar, kritik perde
ykseklii boyunca aadaki 7.6.5.2ye gre perde u blgelerine konulacak sarg
donatsnn belirlenmesinde hesaba katlabilir.
7.6.4.1 - Yatay gvde donatlar etriyelerle sarl perde u blgesinin sonunda 90 derece
kvrlarak kar yzde kedeki dey donatya 135 derecelik kanca ile balanacaktr.
7.6.4.2 - Yatay gvde donatlarnn perde ucunda 90 derece kvrm yaplmakszn

bitirilmesi durumunda, perdenin her iki ucuna gvde donats ile ayn apta olan
biiminde yatay donatlar yerletirilecektir. Bu donatlar, perde u blgesinin i
snrndan itibaren perde gvdesine doru en az kenetlenme boyu kadar uzatlacaklardr.
7.6.5. Perde U Blgelerinde Donat Koullar
7.6.5.1 - Perde u blgelerinin her birinde, dey donat toplam alannn perde brt
enkesit alanna oran 0.001den az olmayacaktr. Ancak, 7.6.2.2de tanmlanan kritik
perde ykseklii boyunca bu oran 0.002ye karlacaktr. Perde u blgelerinin her
14ten az olmayacaktr (ekil 7.11).
birinde dey donat miktar 4
48
7.6.5.2 - Perde u blgelerindeki dey donatlar, aadaki kurallara uyularak,
kolonlarda olduu gibi etriyeler ve/veya irozlardan oluan enine donatlarla sarlacaktr.
49
ekil 7.11
(a) U blgelerinde kullanlacak enine donatnn ap 8 mmden az olmayacaktr. Etriye
kollarnn ve/veya irozlarn arasndaki yatay uzaklk, a, etriye ve iroz apnn 25
katndan fazla olmayacaktr.
(b) 7.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca perde u blgelerine,

kolonlarn sarlma blgeleri iin 7.3.4.1de Denk.(7.1b) ile belirlenen enine donatlarn
en az 2/3 konulacaktr. Dey dorultuda etriye ve/veya iroz aral perde kalnlnn
yarsndan ve 100 mmden daha fazla, 50 mmden daha az olmayacaktr (ekil 7.11). Bu
donatlar, temelin iinde de en az perde kalnlnn iki kat kadar bir ykseklik boyunca
devam ettirilecektir.
(c) Kritik perde yksekliinin dnda kalan perde u blgelerinde dey dorultudaki
etriye ve/veya iroz aral, perde duvar kalnlndan ve 200 mmden daha fazla
olmayacaktr (ekil 7.11). Ancak, perde u blgelerindeki enine donatnn ap ve
aral, hibir zaman perde gvdesindeki yatay donatdan az olmayacaktr.
7.6.6. Tasarm Eilme Momentleri
7.6.6.1 - Hw / w > 2.0 koulunu salayan perdelerde tasarma esas eilme momentleri,
7.6.2.2ye gre belirlenen kritik perde ykseklii boyunca sabit bir deer olarak, perde
tabannda Blm 6ya gre hesaplanan eilme momentine eit alnacaktr. Kritik perde
yksekliinin sona erdii kesidin stnde ise, Blm 6ya gre perdenin tabannda ve
tepesinde hesaplanan momentleri birletiren doruya paralel olan dorusal moment
diyagram uygulanacaktr (ekil 7.12). evresinde rijit perdeler bulunan bodrumlu
binalarda sabit perde momenti, 7.6.2.2de tanmlanan kritik perde ykseklii boyunca
gznne alnacaktr.
Tasarm Tasarm
eilme eilme
momenti momenti
Hw Hw
Hesap
eilme
momenti Hesap
eilme
Hcr Hcr momenti
Perdeli sistem Perdeli - ereveli sistem
50
ekil 7.12
7.6.6.2 - Hw / w > 2.0 olmas durumunda, her bir katta perde kesitlerinin tama gc
momentlerinin, perdenin gl dorultusunda kolonlar iin Denk.(7.3) ile verilen
koulu salamas zorunludur. Aksi durumda perde boyutlar ve/veya donatlar
arttrlarak deprem hesab tekrarlanacaktr.
7.6.7. Perdelerin Kesme Gvenlii
7.6.7.1 - Perde veya perde paralarndaki enine donatnn hesabnda Vd kesme kuvveti
esas alnacaktr.
7.6.7.2 - Perde kesitlerinin kesme dayanm Vr , Denk.(7.16) ile hesaplanacaktr.
Vr = Ach ( 0.65 fctd + sh fyd ) (7.16)
Vd kesme kuvveti aada tanmlanan koullar salayacaktr:
Vd Vr (7.17a)
Vd 0.22 Ach fcd (7.17b)
Aksi durumda, perde kesit boyutlar bu koullar salanmak zere arttrlacaktr.
7.6.7.3 - Temele balant dzeyinde ve st katlarda yaplacak inaat derzlerinde,

aktarlan kesme kuvveti iin TS-500de tanmlanan srtnme kesmesi hesab mutlaka
yaplacaktr.
7.6.8. Ba Kirili (Boluklu) Perdelere likin Kural ve Koullar
7.6.8.1 - Perdeler iin yukarda verilen tm kural ve koullar, ba kirili perdeleri

oluturan perde paralarnn her biri iin de geerlidir.
7.6.8.2 - Gznne alnan deprem dorultusunda, herhangi bir ba kirili perde

sistemini oluturan perde paralarnda deprem yklerinden oluan taban momentlerinin
toplam, ba kirili perde sisteminde deprem yklerinden oluan toplam devrilme
momentinin 2/3nden fazla olmayacaktr (ekil 7.13). Bu koulun salanamamas
durumunda, ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnn her biri boluksuz perde
olarak saylacak ve Blm 6, Tablo 6.5ten alnan R katsays deitirilecektir.
7.6.8.3 - Ba kirili perdeyi oluturan perde paralarnn dey donat hesabnda,

ekmeye alan perde parasndaki momentin en fazla %30unun, basnca alan perde
parasna aktarlmasna (yeniden dalm) izin verilebilir.
7.6.8.4 - Ba kirilerinin kesme donatsna ilikin kurallar aada verilmitir:
(a) Aadaki koullarn herhangi birinin salanmas durumunda, ba kirilerinin kesme

donats hesab 7.4.5e gre yaplacaktr.
51
n > 3 hk (7.18a)
Vd 1.5 bw d fctd (7.18b)
Fwi
Hi
Ma Mb
T T
(Ma + Mb) 2/3 Fwi Hi Fwi : i inci katta ba kirili

perde sistemine etkiyen
deprem yk
ekil 7.13
(b) Denk.(7.18) ile verilen koullarn her ikisinin de salanamamas durumunda, ba

kiriine konulacak zel kesme donats, geerlilii deneylerle kantlanm yntemlerle
belirlenecek veya ba kiriindeki kesme kuvvetini karlamak zere apraz donatlar
kullanlacaktr (ekil 7.14). Her bir apraz donat demetindeki toplam donat alan
Denk.(7.19) ile belirlenecektir.
Asd = Vd / (2 fyd sin ) (7.19)
apraz donat demetlerinde en az drt adet donat bulunacak ve bu donatlar perde

paralarnn iine doru en az 1.5 b kadar uzatlacaktr. Donat demetleri zel deprem
etriyeleri ile sarlacak ve kullanlacak etriyelerin ap 8 mmden, aral ise apraz
donat apnn 6 katndan ve 100 mmden daha fazla olmayacaktr. apraz donatlara ek
52
olarak, ba kiriine TS-500de ngrlen minimum miktarda etriye ve yatay gvde
donats konulacaktr (ekil 7.14).
ekil 7.14
7.7. SNEKLK DZEY NORMAL KOLONLAR
Enkesit boyutlarna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 7.3.1de
belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
Boyuna donatya ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 7.3.2de belirtilen
koullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
Boyuna donatnn dzenlenmesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin
7.3.3te belirtilen koullar, 7.3.3.2nin (c) paragraf hari olmak zere, sneklik dzeyi
normal olan kolonlar iin de geerlidir.
Boyuna donat bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yaplmas durumunda, ek boyunca
aada 7.7.4.1de tanmlanan minimum enine donat kullanlacaktr.
Kolonlarda kullanlacak minimum enine donatya ilikin koullar, kolon sarlma

blgeleri iin aadaki 7.7.4.1de ve kolon orta blgesi iin 7.7.4.2de verilmitir. Tm
53
kolon blgelerinde, 7.2.8de tanmlanan zel deprem etriyeleri ve zel deprem irozlar
kullanlacaktr.
7.7.4.1 - Kolon sarlma blgelerinin her birinin uzunluu iin 7.3.4.1de verilen tanm,
sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
Sneklik dzeyi normal olan kolonlarda sarlma blgesindeki enine donat aral,
aadaki 7.7.4.2ye gre kolon orta blgesine konulan etriye aralnn yars kadar
olacaktr.
7.7.4.2 - Kolon orta blgesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin
7.3.4.2de verilen tanm ve minimum enine donat koullar ile 7.3.4.3te verilen
koullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir. Kolon orta
blgesindeki enine donat, 7.7.5.3e gre belirlenecektir.
7.7.5. Kolonlarn Kesme Gvenlii
7.7.5.1 - Sneklik dzeyi normal kolonlarda, dey ykler ve Blm 6da belirlenen
deprem yklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, Vd, enine donat
hesabnda esas alnacaktr.
7.7.5.2 - Kesme kuvvetinin st snrna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar
iin Denk.(7.7)de verilen koul, Ve yerine Vd alnmak zere, sneklik dzeyi normal
olan kolonlar iin de geerlidir.
7.7.5.3 - Kolon enine donatsnn 7.7.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre hesabnda
betonun kesme dayanmna katks, Vc , dey ykler ile birlikte deprem yklerine gre
hesaplanan en kk Nd eksenel kuvveti gznne alnarak TS-500e gre
belirlenecektir.
7.7.6. Ksa Kolonlara likin Koullar
Ksa kolonlara ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kolonlar iin 7.3.8de belirtilen
koullar, sneklik dzeyi normal olan kolonlar iin de geerlidir.
7.8. SNEKLK DZEY NORMAL KRLER
Enkesit boyutlarna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 7.4.1.1de
belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.
Boyuna donatya ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin 7.4.2de belirtilen
koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.
54
Boyuna donatnn dzenlenmesine ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler iin
7.4.3te belirtilen koullar, sneklik dzeyi normal olan kiriler iin de geerlidir.
Kiri mesnetlerinde kolon yznden itibaren kiri derinliinin iki kat kadar uzunluktaki
blge, sarlma blgesi olarak tanmlanacak ve bu blge boyunca 7.2.8de tanmlanan
zel deprem etriyeleri kullanlacaktr. Sarlma blgesinde, ilk etriyenin kolon yzne
uzakl en ok 50 mm olacaktr. Aadaki 7.8.5e gre daha elverisiz bir deer elde
edilmedike, etriye aralklar kiri yksekliinin 1/4n, en kk boyuna donat
apnn 8 katn ve 200 mmyi amayacaktr. Sarlma blgesi dnda, TS-500de verilen
enine donat koullarna uyulacaktr.
7.8.5. Kirilerin Kesme Gvenlii
7.8.5.1 - Sneklik dzeyi normal kirilerde, dey ykler ve Blm 6da belirlenen
deprem yklerinin ortak etkisi altnda elde edilen kesme kuvveti, Vd, enine donat
hesabnda esas alnacaktr.
7.8.5.2 - Kesme kuvvetinin st snrna ilikin olarak sneklik dzeyi yksek kiriler
iin Denk.(7.10)da verilen koul, Ve yerine Vd alnmak zere, sneklik dzeyi normal
olan kiriler iin de geerlidir.
7.8.5.3 - Kiri enine donatsnn 7.8.5.1de tanmlanan kesme kuvvetine gre hesabnda
betonun kesme dayanmna katks, Vc , TS-500e gre belirlenecektir. Hibir durumda
pilyelerin kesme dayanmna katklar gznne alnmayacaktr.
7.9. SNEKLK DZEY NORMAL EREVE SSTEMLERINDE

KOLON - KR BRLEM BLGELER
Sneklik dzeyi yksek kolon ve kirilerin oluturduu ereve sistemlerinin kolon-kiri

birleimleri ilgili olarak 7.5de verilen kural ve koullar, 7.5.2.1 ve 7.5.2.2 hari olmak
zere, sneklik dzeyi normal olan sistemlerin kolon-kiri birleimleri iin de geerlidir.
7.10. SNEKLK DZEY NORMAL PERDELER
Sneklik dzeyi normal perdeler, dey ykler ve depremin ortak etkisinden oluan i
kuvvetlere gre boyutlandrlarak donatlacaktr. Sneklik dzeyi yksek perdeler iin
7.6.6, 7.6.8.2, 7.6.8.3de verilen kural ve koullar ile kritik perde yksekliine ilikin
olarak verilen tanm ve koullar hari olmak zere, 7.6da verilen dier tm kural ve
koullar, sneklik dzeyi normal olan perdeler iin de geerlidir.
7.11. DEMELER
7.11.1 - Demeler, katlardaki ktlelere etkiyen deprem yklerinin dey tayc sistem
elemanlarna gvenle datlmasn salayacak rijitlik ve dayanma sahip olacaklardr.
55
7.11.2 - Btn deprem blgelerinde, dolgulu ya da dolgusuz yerinde dkme veya
prefabrike dili demeli sistemlerde plak kalnl 50 mmden az olmayacaktr. Ancak,
dey yklerden oluan kesme kuvvetleri ile birlikte plak dzlemindeki deprem
kuvvetlerinin gvenle aktarlmasn salamak zere, dilerle plak arasnda kesme kuvveti
balantlarnn yaplmas ve bu balantlarn yeterli olduunun hesapla gsterilmesi
zorunludur. Dier deme plaklarnn kalnlklar iin TS-500de verilen koullar
geerlidir.
7.11.3 - Btn deme sistemlerinin kesme dayanmlarna ilikin olarak, 7.6.7de

sneklik dzeyi yksek perdelerin kesme dayanmlar iin verilen koullara aynen
uyulacaktr.
7.12. PREFABRKE BNALARA LKN ZEL KOULLAR
Fabrika koullarnda retilen tayc sistem elemanlarnn antiyede birletirilmesi ile

oluturulan prefabrike binalarda, bu ynetmelikte verilen dier koullar ile birlikte
aadaki zel koullara da uyulacaktr.
7.12.1. Mafsall ereveler
7.12.1.1 - Endstri yaps tr tek katl binalar dnda, balantlar mafsall olan
(moment aktaramayan) prefabrike ereve tr tayc sistemlere, her iki dorultuda
yatay deprem yklerinin tamamn tayabilen yerinde dkme betonarme perdeler
yaplmas koulu ile izin verilebilir.
7.12.1.2 - Kaynakl olarak yaplan mafsall balantlar, Blm 6ya gre depremden
oluacak balant kuvvetlerinin en az 1.5 katn, dier mafsall balantlar ise en az 1.2
katn tayacak yeterli dayanma sahip olacaklardr.
7.12.2. Moment Aktarabilen ereveler
7.12.2.1 - Prefabrike bina erevelerinde moment aktarabilen tm balantlarn deprem

etkisi ile oluan tersinir ve yinelenir ykler altnda monolitik davrana edeer dayanm
ve sneklie sahip olduklar, literatrden kaynak verilerek analitik yntemlerle veya
deneylerle kantlanm olacaktr.
7.12.2.2 - Balantlar, balanan elemanlarn tama gleri dzeyinde oluacak

momentleri, kesme kuvvetlerini ve eksenel kuvvetleri, dayanm ve sneklikte herhangi
bir azalma olmakszn aktarabilecek dayanma sahip olacaktr. Kaynakl balantlarda
Blm 6ya gre depremden tr balantya etkiyen i kuvvetlerin en az 1.5 kat, dier
tr balantlarda ise en az 1.2 kat gznne alnacaktr.
7.12.2.3 - Balantlar, balanan elemanlarda plastik mafsal oluma olasl yksek olan
yerlerden olabildiince uzakta dzenlenmelidir.
7.12.3. ngerilme Koullar
Deme elemanlar ve tek katl binalarn kolonlarna mafsall olarak balanan kiri tr
elemanlar dnda, deprem blgelerinde kullanlacak prefabrike yap elemanlarnda tam
56
ngerilme uygulanmasna izin verilmez. Elemanlarda yeterli sneklii salayabilecek
dzeyde ngerilmesiz donat kullanlmas zorunludur. Bu donat ile ilgili olarak TS-
3233te verilen koullara uyulacaktr.
7.13. BETONARME UYGULAMA PROJES ZMLERNE LKN

KURALLAR
7.13.1. Genel Kurallar
7.13.1.1 - Binada uygulanacak beton kalitesi ile donat elii kalitesi, btn izim
paftalarnda mutlaka belirtilecektir.
7.13.1.2 - Tasarmda gznne alnan Etkin Yer vmesi Katsays, Bina nem Katsays,
Tablo 12.2ye gre seilen Yerel Zemin Snf ve Tablo 6.5e gre belirlenen Tayc
Sistem Davran Katsays, btn kalp plan paftalarnda mutlaka belirtilecektir.
7.13.1.3 - 7.2.8de tanmlanan zel deprem etriyelerine ve zel deprem irozlarna ait
kanca kvrm detaylar (ekil 7.1) kolon, perde ve kiri detay paftalarnn her birinde
mutlaka gsterilecektir.
7.13.2. Kolon ve Perde Detaylar
7.13.2.1 - Kolon yerleim planlarnda, dey donatlarn enkesit iindeki konum, ap ve

saylar ayrntl olarak gsterilecektir. Ayrca her bir kolon-kiri dm noktasnda,
alttaki kolondan yukarya uzatlan donatlar ve kolona balanan tm kirilerin boyuna
donatlarn planda gsteren yatay kesitler alnacak, bylece kolon ve kiri donatlarnn
birleim blgesinde betonun uygun olarak yerletirmesine engel olmayacak biimde
dzenlendii ak olarak gsterilecektir.
7.13.2.2 - Boyuna ve enine donatlar tm ile ayn olan her bir kolon tipi iin boyuna
kesitler alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Kolonlarda boyuna kesit;
donat ek blgelerini, bindirme boylarn, kolonun st ucundaki kolon-kiri birleim
blgesini de ierecektir. Bu balamda, binadaki tm kolon-kiri birleim blgeleri iin
geerli standart detaylarla yetinilmesi kabul edilmeyecektir.
7.13.2.3 - Her bir kolon tipi iin ayr ayr olmak zere, sarlma blgelerinin uzunluklar,
bu blgelere, kolon orta blgesine ve stteki kolon-kiri birleim blgesine konulan
enine donatlarn ap, say ve aralklar ile en kesitteki almlar izim zerinde ak
olarak gsterilecektir.
7.13.2.4 - Perde yerleim planlarnda dey donatlarn perde gvdesindeki ve perde u

blgelerindeki konum, ap ve saylarnn gsterilmesine ek olarak, her bir perde tipi iin
boyuna kesitler alnarak donatlarn dey almlar yaplacaktr. Perde boyuna
kesidinde kritik perde ykseklii ak olarak belirtilecektir. Bu ykseklik boyunca ve
dier perde kesimlerinde kullanlan enine donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar
izim zerinde ak olarak gsterilecektir.
57
7.13.3. Kiri Detaylar
Kiri detay izimlerinde, her bir kiri iin ayr ayr olmak zere, kiri mesnetlerindeki
sarlma blgelerinin uzunluklar, bu blgelere ve kiri orta blgesine konulan enine
donatlarn ap, say ve aralklar ile almlar izim zerinde ak olarak gsterilecektir.
BLM 8 - ELK BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM

KURALLARI
8.0. SMGELER
E = Deprem yk simgesi
G = Sabit yk simgesi
Mpa = Kolonun alt ucunda hesaplanan plastikleme momenti
Mpi = Kiriin sol ucu ide hesaplanan pozitif veya negatif plastikleme momenti
Mpj = Kiriin sa ucu jde hesaplanan negatif veya pozitif plastikleme momenti
Mp = Kolonun st ucunda hesaplanan plastikleme momenti
Q = Hareketli yk simgesi
Vik = ereveli veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde, binann iinci
katndaki tm kolonlarda gznne alnan deprem dorultusunda Blm
6ya gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
Vis = ereveli veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde, binann iinci
katnda Denk.8.2nin hem alttaki hem de stteki dm noktalarnda
saland kolonlarda, gznne alnan deprem dorultusunda
Blm 6ya gre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam
i = Herhangi bir iinci katta hesaplanan Vis / Vik oran
8.1. KAPSAM
8.1.1 - Deprem blgelerinde yaplacak tm elik binalarn tayc sistem elemanlarnn

boyutlandrlmas ve birleimlerinin dzenlenmesi, bu konuda yrrlkte olan ilgili
standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde belirtilen zel kurallara
uyularak yaplacaktr.
8.1.2 - Bu blmn kapsam iindeki elik binalarn yatay yk tayc sistemleri; sadece
elik erevelerden, sadece elik aprazl perdelerden veya erevelerin, elik aprazl
perdeler ya da betonarme perdelerle birleiminden oluabilir.
8.1.3 - elik bina temelleri ile ilgili kurallar Blm 12de verilmitir.
8.2. GENEL KURALLAR
8.2.1. elik Tayc Sistemlerin Snflandrlmas
Depreme kar davranlar bakmndan, elik binalarn yatay yk tayc sistemleri,

aada tanmlanan iki snfa ayrlmtr. Bu iki snfa giren sistemlerin karma olarak
kullanlmasna ilikin zel durum ve koullar, Blm 6daki 6.5.4te verilmitir.
Tayc sistemde betonarme perdelerin kullanlmas durumunda Blm 7deki 7.6 veya
7.10da verilen kurallar uygulanacaktr.
58
8.2.1.1 - Aada belirtilen elik tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Yksek Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a) 8.3te belirtilen koullar salayan ereve tr tayc sistemler,
(b) 8.4te belirtilen koullar salayan dmerkez aprazl elik perdelerden oluan yatay
yk tayc sistemler,
(c) Yukarda belirtilen iki tr sistemin birleiminden oluturulan aprazl elik perdeli -
ereveli sistemler.
8.2.1.2 - Aada belirtilen elik tayc sistemler, Sneklik Dzeyi Normal Sistemler
olarak tanmlanmtr:
(a) 8.5te belirtilen koullar salayan ereve tr tayc sistemler,
(b) 8.6da belirtilen koullar salayan merkezi aprazl elik perdelerden oluan yatay
yk tayc sistemler,
(c) Yukarda belirtilen iki tr sistemin birleiminden oluturulan aprazl elik perdeli -
ereveli sistemler.
8.2.2. lgili Standartlar
Bu blmn kapsam iinde bulunan elik tayc sistemlerim tasarm; bu ynetmelikte

Blm 6da verilen deprem ykleri ve hesap kurallar, TS-498de ngrlen dier
ykler, emniyet gerilmeleri yntemine ilikin TS-648 ve TS-3357 veya tama gc
yntemine ilikin TS-4561deki kurallara gre yaplacaktr. Ancak sadece erevelerden
oluan yatay yk tayc sistemlerinde, TS-4561in en fazla iki katl binalara kadar
geerli olduu gznnde tutulacaktr.
8.2.3. Emniyet Gerilmeleri, Yk ve Malzeme Gvenlik Katsaylar
8.2.3.1 - Emniyet Gerilmeleri Yntemine gre yaplan kesit hesaplarnda, birleim ve

ekler dnda, emniyet gerilmeleri iin TS-648deki EIY ykleme durumunda izin
verilen %15 arttrm, deprem durumunda en fazla %33e karlabilir.
8.2.3.2 - Tama Gc Yntemine gre yaplan kesit hesaplarnda, deprem etkisini

ieren ykleme durumlar iin TS-4561deki yk katsaylar aadaki ekilde
deitirilecektir:
1.0 G + 1.0 Q 1.0 E (8.1a)
veya daha elverisiz sonu vermesi durumunda,
0.9 G 1.0 E (8.1b)
59
Ayrca, Tama Gc Yntemi ile TS-4561e gre yaplacak hesaplarda elik akma
snrna uygulanacak malzeme gvenlik katsays 1.15, betonarme-elik kompozit
demelerde beton karakteristik basn dayanmna uygulanacak malzeme gvenlik
katsays ise 1.5 olarak alnacaktr.
8.2.3.3 - Btn deprem blgelerinde kaynak emniyet gerilmesi veya tama gc %25
orannda azaltlacaktr. Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, antiyede kaynakl
birleim ve eklerin sertifikal kaynak tarafndan yaplmas zorunludur.
8.3. SNEKLK DZEY YKSEK EREVELER
Kesit hesaplar TS-648e gre emniyet gerilmeleri yntemi ile yaplsa bile, tm ereve
elemanlarnda balk genilii / kalnl ve gvde derinlii / kalnl oranlar iin
TS-4561, Madde 2.5.4de verilen koullara uyulacaktr.
8.3.2. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulu
8.3.2.1 - ereve tr sistemlerde veya perdeli-ereveli sistemlerin erevelerinde,

gznne alnan deprem dorultusunda her bir kolon - kiri dm noktasna birleen
kolonlarn plastikleme momentlerinin toplam, o dm noktasna birleen kirilerin
plastikleme momentleri toplamndan daha byk olacaktr (ekil 8.1):
(Mpa + Mp) (Mpi + Mpj) (8.2)
Denk.(8.2), depremin her iki yn iin elverisiz sonu verecek ekilde ayr ayr
uygulanacaktr. Kolon plastikleme momentlerinin hesabnda, depremin yn ile
uyumlu olarak bu momentleri en kk yapan tasarm eksenel kuvvetleri gznne
alnacaktr.
Tek katl binalarda ve ok katl binalarn en st katndaki dm noktalarnda

Denk.(8.2)nin salanp salanmadna baklmayacaktr.
ekil 8.1
60
8.3.3. Kolonlarn Kirilerden Daha Gl Olmas Koulunun Baz Kolonlarda
Salanamamas Durumu

sistemlerde, gznne alnan deprem dorultusunda binann herhangi bir iinci katnda,
aadaki Denk.(8.3)n salanmas koulu ile, ilgili katn alt ve/veya stndeki baz
dm noktalarnda Denk.(8.2)nin salanamam olmasna izin verilebilir.
i = Vis / Vik 0.70 (8.3)
8.3.3.2 - Denk.(8.3)n salanmas durumunda, 0.70 < i < 1.00 aralnda, Denk.
(8.2)nin hem alttaki, hem de stteki dm noktalarnda saland kolonlara etkiyen
eilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/ i) oran ile arplarak arttrlacaktr.
8.3.3.3 - Herhangi bir katta Denk.(8.3)n salanamamas durumunda, sadece

erevelerden veya perde ve erevelerin birleiminden oluan tayc sistemlerdeki
tm ereveler sneklik dzeyi normal ereve olarak gznne alnacak ve Tablo 6.5e
gre Tayc Sistem Davran Katsays deitirilerek hesap tekrarlanacaktr. Ancak
Blm 6daki 6.5.4.2de belirtildii zere, sneklik dzeyi normal erevelerin,
sneklik dzeyi yksek perdelerle bir arada kullanlmas da mmkndr.
8.3.4. erevelerde Ek ve Birleimler
8.3.4.1 - erevelerin kolon-kiri birleimlerinde kolon srekli olacaktr. Kiriin kolon

kesitinin balna balanmas durumunda kolon gvdesi kiri bal seviyesinde
berkitme levhalar ile glendirilecektir.
8.3.4.2 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, eilme aktaran birleim ve

eklerde kaba bulon kullanlamaz. Ancak, ngermeli olarak kullanlan yksek dayanml
bulonlar ve ankraj bulonlar bu kstlamann dndadr. Yksek dayanml bulonlar ISO
8.8 veya 10.9 kalitesinde olacaktr.
8.3.4.3 - Kolon ekleri, kolon-kiri birleim yerinden en az kat yksekliinin 1/4 kadar
uzakta yaplacaktr. Eklerin kt kaynakla yaplmas durumunda, kaynak az alacak ve
derin penetrasyonlu kaynak kullanlacaktr.
8.3.4.4 - Ke kaynakl ya da ngermesiz bulonlu kolon-kiri birleimlerinin yk

aktarma gc, birleime balanan elemann tama gcnn 1.20 katndan daha az
olamaz. Dier tr kolon-kiri birleimlerinde, birleimin yk aktarma gc, birleime
balanan elemann kendi tama gcnden hibir zaman daha az olamaz.
8.3.4.5 - Kiri ekleri, kolon-kiri birleim yerinden en az kiri ykseklii kadar uzakta
yaplacaktr.
8.3.4.6 - Birleim ve ek hesaplarnn proje hesap raporlarnda ayrntl olarak verilmesi

zorunludur.
61
8.4. SNEKLK DZEY YKSEK ELK APRAZLI PERDELER
Sneklik dzeyi yksek elik aprazl perdeler; kolonlar, kiriler ve dm noktalarna

dmerkez olarak balanan apraz rg ubuklarndan oluan yatay yk tayc sistem
elemanlardr. Bu elemanlara uygulanacak koullar aada belirtilmitir:
8.4.1 - rg ubuklarnn kolon-kiri birleim noktasna ya da iki rg ubuunun bir

kiri zerindeki ortak birleim noktasna gre dmerkezlii, perde kolonlar arasndaki
akln 1/5i ile 1/10u arasnda seilecektir. Dmerkez rg ubuklarnn kirile
birleme noktalarnda, kiriin yanal burkulmasnn ve ayrca yerel burkulmalarn
nlenmesi iin gerekli nlemler alnacaktr.
8.4.2 - rg ubuklarnn kolonlara baland aprazl perdelerde, balant kolon

kesitinin balna yaplacaktr. Kolon gvdesine balant yaplamaz.
8.4.3 - Basn kuvveti de alacak ekilde hesaplanan rg ubuklarnn narinlik oran

100den fazla olamaz.
8.4.4 - Birden ok paral olup basn kuvveti de alan rg ubuklarnda, TS-648in ara
balantlara ilikin tm kurallar geerlidir.
8.4.5 - rg ubuklarnn birleimlerinde kaba bulon kullanlmas durumunda,

bulonlarn emniyet gerilmeleri %33 azaltlacaktr.
8.5. SNEKLK DZEY NORMAL EREVELER
8.5.1 - Sneklik dzeyi normal erevelerde, sneklik dzeyi yksek ereveler iin
yukarda 8.3.1, 8.3.2 ve 8.3.3te verilen koullara uyulmas zorunlu deildir.
8.5.2 - Sneklik dzeyi yksek ereveler iin yukarda 8.3.4te verilen koullar, 8.3.4.2
hari olmak zere, sneklik dzeyi normal ereveler iin de geerlidir.
8.5.3 - Sneklik dzeyi normal erevelerde ek ve birleimlerin hesabnda, Blm 6ya

gre bulunan i kuvvetlerin iki kat kullanlacaktr.
8.6. SNEKLK DZEY NORMAL ELK APRAZLI PERDELER
Sneklik dzeyi normal elik aprazl perdeler; kolonlar, kiriler ve dm noktalarna

merkezi olarak balanan apraz rg ubuklarndan oluan yatay yk tayc sistem
elemanlardr. Bu elemanlara uygulanacak koullar aada belirtilmitir:
8.6.1 - aprazlarn sadece ekmeye almak zere hesaplanmas durumunda, apraz

rg ubuklarnn narinlik oran 250yi amayacaktr.
8.6.2 - Basn kuvveti de alacak ekilde hesaplanan rg ubuklarnn narinlik oran

100den fazla olamaz.
62
8.6.3 - Birden ok paral olup basn kuvveti de alan rg ubuklarnda, TS-648in ara
balantlara ilikin tm kurallar geerlidir.
8.6.4 - rg ubuklarnn birleimlerinde kaba bulon kullanlmas durumunda,

bulonlarn emniyet gerilmeleri %33 azaltlacaktr.
BLM 9 - AHAP BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM

KURALLARI
9.1. KAPSAM
Deprem blgelerinde hem dey, hem de yatay ykler iin tayc duvarlar ve
demeleri ahap iskeletli olarak yaplan ahap binalarn veya bina tr yaplarn
tasarm, bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle
bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Ahap binalarn temellerine ilikin
kurallar Blm 12de verilmitir.
9.2. GENEL KURALLAR
9.2.1 - Ahap binalarn boyutlandrlmas iin bu blmde verilen tm kurallara

uyulacak ve Blm 6ya gre ayrca deprem hesab yaplmayacaktr.
9.2.2 - Ahap binalar btn deprem blgelerinde, bodrum kat hari olmak zere en
fazla iki katl olarak yaplacaktr.
9.2.3 - Ahap binalarn, varsa bodrum katlar, Blm 10da verilen kurallara gre yma
kargir olarak yaplacaktr. Zemin katlar da, Blm 10a gre yma kargir olarak
yaplabilir.
9.2.4 - Ahap binalarda bodrum kat dnda her bir katn ykseklii, deme stnden
deme stne 3 mden fazla olmayacaktr. Bodrum kat yaplmas durumunda, bu katn
ykseklii 2.40 mden fazla olmayacaktr.
9.2.5 - Ahap binalarn tayc duvarlar, planda olabildiince dzenli ve ana eksenlere
gre simetrik veya simetrie yakn biimde yerletirilecektir. Tm katlarda tayc
duvarlar st ste gelecek ekilde dzenlenecektir. Ksmi bodrum yaplmasndan
olabildiince kanlmaldr.
9.3. TAIYICI DUVARLAR
9.3.1. Duvar Tayc skeleti
9.3.1.1 - Tayc duvarlarn ahap iskeleti aadaki elemanlardan oluturulacaktr:
(a) En fazla 1.5 m ara ile konulacak dikmeler,

(b) Dikmelerin altna konulacak taban kirileri,
63
(c) Dikmelerin stne konulacak balk kirileri,
(d) Dikmeleri duvar boyunca birbirine balayarak taban ve balk kirileri ile birlikte
duvarda dikdrtgen gzler oluturan yatay ara kiriler,
(e) Oluturulan dikdrtgen gzleri gen gzlere blen aprazlar.
9.3.1.2 - Tek kat ahap olan binalarda dikmeler, taban ve balk kirileri ile aprazlarn
enkesit boyutlar en az 10 cm x 10 cm, ara kirilerin enkesit boyutlar ise en az 5 cm x
10 cm olacaktr.
9.3.1.3 - Her iki kat da ahap olan binalarda dikmeler, taban ve balk kirileri ile
aprazlarn enkesit boyutlar en az 12 cm x 12 cm, ara kirilerin enkesit boyutlar ise en
az 6 cm x 12 cm olacaktr.
9.3.1.4 - Dikmeler ve aprazlar tek paral olacaktr. Taban kirileri ile balk
kirilerinde ise ek yaplabilir. Ancak ekler eri gsl bindirme eklinde yaplacak,
cvata ya da kiri kalnlna eit boydaki ivilerle balanacaktr (ekil 9.1).
9.3.1.5 - Dikmeler ve aprazlar, taban kiriine ve balk kiriine gemeli olarak

birletirilecek ve ayrca ivi ile pekitirilecektir. Gemeli birleim yaplmamas
durumunda, ivili ke takozlar kullanlacaktr (ekil 9.2).
9.3.1.6 - Dier eleman balantlar, dz ya da eri gsl zvana eklinde yaplacaktr.
ekil 9.2
9.3.2. Tayc Duvarlarn Minimum Toplam Uzunluu
Planda birbirine dik dorultularn her biri boyunca uzanan ahap tayc duvarlarn,
pencere ve kap boluklar hari olmak zere, toplam uzunluunun brt kat alanna
64
(konsol demeler hari) oran (0.20 I) m/m2 den daha az olmayacaktr. Burada I,
Blm 6da tanmlanan Bina nem Katsaysdr.
9.3.3. Tayc Duvarlarn Maksimum Mesnetlenmemi Uzunluu
Herhangi bir tayc duvarn, planda kendisine dik olarak saplanan tayc duvar
eksenleri arasnda kalan mesnetlenmemi uzunluu, 4.5 m'yi gemeyecektir. Aksi
durumda dikmeler, en fazla 4.5 m ara ile deme kirilerine veya at makaslarna
apraz elemanlarla balanacaktr (ekil 9.3).
ekil 9.3
9.3.4. Tayc Duvar Boluklar
9.3.4.1 - Bina kesine en yakn pencere veya kap boluu ile bina kesi arasnda
braklacak dolu duvar parasnn plandaki uzunluu 1.5 mden az olmayacaktr.
9.3.4.2 - Bina keleri dnda, pencere ve kap boluklar arasnda kalan dolu duvar
paralarnn plandaki uzunluu 0.75 mden az olmayacaktr.
9.3.5. Lentolar ve Hatllar
9.3.5.1 - Zemin kat yma kargir olan binalarn hatl ve lentolar Blm 10da verilen
kurallara gre yaplacaktr.
9.3.5.2 - Ahap tayc duvarlarda kap st lentolar ile pencerelerin alt ve st lentolar,
dikmelerin enkesitinde olacak ve lentolarn dikmelere birleimi gemeli olarak
yaplacaktr.
9.3.6. Duvar Dolgusu ve Kaplamas
9.3.6.1 - Yukardaki 9.3.1.1e gre ahap tayc duvarlarda oluturulan gen gzler;
hafif tula, kerpi, ahap yonga veya uygun izolasyon maddeleri ile doldurulacaktr.
9.3.6.2 - Duvar yzeyleri tahta veya oluklu kaplama malzemesi ile kaplanacak ya da
rabits teli, ahap ta veya kam ile kaplanarak svanacaktr.
9.4. DEMELER VE ATILAR
Ahap binalarn deme ve atlar da ahap olarak yaplacaktr. zemin kattaki deme
kirileri taban kirileri zerine, dier katlardaki deme kirileri ve at makaslar ise
balk kirileri zerine oturtulacak, ivili olarak birletirilecektir (ekil 9.4).
65
ekil 9.4
BLM 10 - YIMA KARGIR BNALAR N DEPREME DAYANIKLI
TASARIM KURALLARI
10.1. KAPSAM
Deprem blgelerinde yaplacak olan ve hem dey, hem de yatay ykler iin tm tayc
sistemi doal veya yapay malzemeli tayc duvarlar ile oluturulan yma kargir
binalarn veya bina tr yaplarn boyutlandrlmas ve donatlmas, bu konuda
yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle birlikte, ncelikle bu blmde
belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Yma kargir binalarn temellerine ilikin kurallar
Blm 12de verilmitir.
10.2. GENEL KURALLAR
10.2.1 - Yma kargir binalar iin bu blmde verilen tm kurallara uyulmas

durumunda, Blm 6ya gre ayrca deprem hesab yaplmas gerekli deildir. Ancak,
deprem hesab yaplmas durumunda, bu blmde verilen kurallarn tmne uyulmas
koulu ile, S(T1) = 2.5 ve Ra(T1) = 2.5 alnarak Blm 6da 6.7de verilen hesap
yntemi uygulanacaktr.
10.2.2 - Aadaki 10.5.2de belirtilen durum dnda, yma kargir binalar iin
yapmna izin verilen en fazla kat saylar, deprem blgelerine gre Tablo 10.1de
verilmitir.
10.2.3 - Tablo 10.1de verilen en fazla kat saylar, zemin kat ile stndeki tam katlarn
toplamna kar gelmekte olup bunlara ek olarak, brt kat alan temeldeki bina brt
alannn %25inden az olmak koulu ile, tek bir at kat ve ayrca tek bir bodrum kat
yaplabilir. Minimum %25 koulunu salamayan at kat, tam kat olarak saylacaktr.
Birden fazla bodrum yaplmas durumunda ise, Tablo 10.1de verilen en fazla kat says
bir kat azaltlacaktr.
10.2.4 - Yma kargir binalarda her bir katn ykseklii, deme stnden deme
stne 3 mden fazla olmayacaktr.
10.2.5 - Yma kargir binalarn tayc duvarlar, planda olabildiince dzenli ve ana
eksenlere gre simetrik veya simetrie yakn biimde dzenlenecektir. Ksmi bodrum
yaplmasndan olabildiince kanlmaldr.
10.2.6 - Tm tayc duvarlar planda mutlaka st ste gelecek biimde yaplacaktr.
66
TABLO 10.1 - ZN VERLEN EN FAZLA KAT SAYISI
(Tek bodrum kat hari)
Deprem En Fazla
Blgesi Kat Says
1 2
2, 3 3
4 4
10.3. TAIYICI DUVARLAR
10.3.1. Tayc Duvar Malzemesi
10.3.1.1 - Tayc duvar yapmnda yma kargir malzemeleri olarak Trk

Standartlarna uygun doal ta, dolu tula, TS-2510 ve TS-705te tanmlanan
maksimum boluk oranlarn salayan dey boluklu tulalar, dolu beton briket veya
benzeri bloklar kullanlacaktr.
10.3.1.2 - Boluklu beton briket, curuflu briket, yatay delikli tulalar, TS-2510 ve TS-
705te tanmlanan maksimum boluk oranlarn salamayan dey boluklu tulalar, TS-
4377ye gre dolgu duvarlar iin imal edilen dier tulalar, blok tulalar ve benzeri
biim verilmi bloklar hibir zaman tayc duvar malzemesi olarak kullanlmayacaktr.
10.3.1.3 - Doal ta tayc duvarlar, yma binalarn sadece bodrum ve zemin

katlarnda kullanlacaktr.
10.3.1.4 - Yma binalarn sadece bodrum katlarnda beton tayc duvar yaplabilir.
10.3.1.5 - Tayc duvarlarda kullanlacak yma yap malzemelerinin en dk basn

dayanm, brt basn alanna gre 50 kg/cm2 den daha az olmayacaktr. Bodrum
katlarda kullanlacak doal talarn basn dayanm ise en az 100 kg/cm2 olacaktr.
Bodrum katlarda beton duvar yaplmas durumunda, kullanlacak en dk beton kalitesi
C16 (BS16) olacaktr.
10.3.1.6 - Tayc duvarlarda har malzemesi olarak, imento takviyeli kire harc
(imento/kire/kum hacmsal oran=1/2/9) veya imento harc (imento/kum hacmsal
oran =1/4) kullanlacaktr.
10.3.2. Minimum Tayc Duvar Kalnlklar
Tayc duvarlarda uygulanmas zorunlu olan minimum duvar kalnlklar, sva

kalnlklar gznne alnmamak zere, yaplacak kat saysna gre Tablo 10.2de
verilmitir. Bodrum kat yaplmamas durumunda, zemin kat ve stndeki katlar iin
tabloda verilen minimum duvar kalnlklar aynen uygulanacaktr. 10.2.3e gre
yapmna izin verilen ek at katlarnda, bir alttaki kat iin tanmlanan duvar kalnl
uygulanacaktr.
67
Planda birbirine dik dorultularn her biri boyunca uzanan tayc duvarlarn, pencere
ve kap boluklar hari olmak zere, toplam uzunluunun brt kat alanna (konsol
demeler hari) oran (0.25 I) m/m2 den daha az olmayacaktr (ekil 10.1). Burada I,
Blm 6da tanmlanan Bina nem Katsaysdr.
10.3.4.1 - Herhangi bir tayc duvarn, planda kendisine dik olarak saplanan tayc
duvar eksenleri arasnda kalan mesnetlenmemi uzunluu, birinci derece deprem
blgesinde 5.5 myi, dier deprem blgelerinde ise 7.0 myi gemeyecektir.
TABLO 10.2 - TAIYICI DUVARLARIN MNMUM KALINLIKLARI
Deprem zin Verilen Doal Ta Beton Tula Dierleri

Blgesi Katlar (cm) (cm) (kalnlk) (cm)
Bodrum kat 50 25 1 20
1, 2, 3, 4
Zemin kat 50 1 20
Bodrum kat 50 25 1.5 30
1, 2, 3, 4 Zemin kat 50 1 20
Birinci kat 1 20
Bodrum kat 50 25 1.5 30
Zemin kat 50 1.5 30
2, 3, 4
Birinci kat 1 20
kinci kat 1 20
Bodrum kat 50 25 1.5 30
Zemin kat 50 1.5 30
4 Birinci kat 1.5 30
kinci kat 1 20
nc kat 1 20
68
ekil 10.1
10.3.4.2 - Yukardaki 10.3.4.1de belirtilen koulun salanmamas durumunda, bina
kelerinde ve planda eksenden eksene aralklar 4.0 myi gememek zere aadaki
10.4.3e gre kat yksekliince betonarme dey hatllar yaplacaktr. Ancak bu tr
duvarlarn mesnetlenmemi uzunluu 16 mden fazla olmayacaktr (ekil 10.2).
ekil 10.2
69
Tayc duvarlarda braklacak boluklar iin aadaki kurallara uyulacaktr (ekil
10.3):
braklacak dolu duvar parasnn plandaki uzunluu, birinci ve ikinci derece deprem
blgelerinde 1.5 mden, nc ve drdnc derece deprem blgelerinde ise 1.0 mden
az olmayacaktr.
paralarnn plandaki uzunluu, birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde 1.0 mden,
nc ve drdnc derece deprem blgelerinde ise 0.8 mden az olmayacaktr.
10.3.5.3 - Pencere veya kap boluklarnn her iki kenarnda aadaki 10.4.3e gre
betonarme dey hatllar yaplmas durumunda, 10.3.5.1 ve 10.3.5.2de verilen
minimum dolu duvar paras uzunluklar %20 azaltlabilir.
10.3.5.4 - Bina keleri dnda, birbirini dik olarak kesen duvarlarn arakesitine en
yakn pencere veya kap boluu ile duvarlarn arakesiti arasnda braklacak dolu duvar
parasnn plandaki uzunluu, tm deprem blgelerinde 0.50 mden az olmayacaktr.
Aksi durumda, boluklarnn her iki kenarnda aadaki 10.4.3e gre kat yksekliince
betonarme dey hatllar yaplmas zorunludur.
10.3.5.5 - Kap ve pencere boluklarnn herbirinin plandaki uzunluu 3.0 mden fazla
olmayacaktr.
10.3.5.6 - Herhangi bir duvarn 10.3.4te tanmlanan mesnetlenmemi uzunluu

boyunca kap ve pencere boluklarnn plandaki uzunluklarnn toplam,
mesnetlenmemi duvar uzunluunun %40'ndan fazla olmayacaktr.
10.3.5.7 - Pencere veya kap boluklarnn her iki kenarnda aadaki 10.4.3e gre kat
yksekliince betonarme dey hatllar yaplmas durumunda, 10.3.5.5te tanmlanan
maksimum boluk uzunluu ve 10.3.5.6da tanmlanan maksimum boluk oran %20
arttrlabilir.
ekil 10.3
10.4. LENTOLAR VE HATILLAR
70
10.4.1. Lentolar
10.4.1.1 - Pencere ve kap lentolarnn duvarlara oturan ksmlarnn her birinin

uzunluu, serbest lento aklnn %15inden ve 20 cmden az olmayacaktr.
10.4.1.2 - Lento enkesit boyutlar ile boyuna ve enine donatlar, yatay hatllar iin
aada 10.4.2.1de verilen deerlerden daha az olmayacaktr.
10.4.2. Yatay Hatllar
10.4.2.1 - Merdiven sahanlklar da dahil olmak zere, her bir demenin tayc
duvarlara oturduu yerlerde, betonarme deme ile birlikte (monolitik olarak) dklmek
zere, aadaki koullar salayan betonarme yatay hatllar yaplacaktr.
(a) Yatay hatllarn genilii tayc duvar geniliine eit olacak, ykseklii ise 20
cmden az olmayacaktr.
(b) Hatllarda beton kalitesi en az C16 (BS16) olacak, ilerine ta duvarlarda en az

altta, stte olmak zere 6 10, dier tayc duvarlarda ise en az 410 boyuna
donat ile birlikte en fazla 25 cm ara ile 8lik etriye konulacaktr. Boyuna donatlar
kelerde ve kesime noktalarnda sreklilii salayacak biimde bindirilecektir (ekil
10.4).
71
ekil 10.4
10.4.2.2 - Moloz ta duvarlarda, deme ve merdiven sahanlklar dnda, deyde

eksenden eksene aralklar 1.5 myi gememek zere 10.4.2.1deki kurallara uygun
olarak betonarme yatay hatl yaplacaktr.
10.4.3. Dey Hatllar
10.4.3.1 - Yma kargir binalarn depreme dayankllklarn arttrlmas amac ile bina
kelerinde, tayc duvarlarn dey arakesitlerinde, kap ve pencere boluklarnn her
iki yannda kat yksekliince betonarme dey hatllar yaplmas uygundur.
10.4.3.2 - Dey hatllar, her iki yandan gelen tayc duvarlarn rlmesinden sonra
duvarlara paralel olarak konulacak kalplarn arasndaki ksmn donatlarak
betonlanmas ile yaplacaktr (ekil 10.5).
10.4.3.3 - Bina kelerinde ve tayc duvarlarn arakesitlerinde dey hatllarn enkesit

boyutlar kesien duvarlarn kalnlklarna eit olacaktr. Pencere ve kap boluklarnn
her iki yanna yaplacak dey hatllarda ise, hatln duvara dik enkesit boyutu duvar
kalnlndan, dier enkesit boyutu ise 20 cmden az olmayacaktr.
10.4.3.4 - Dey hatllarda beton kalitesi en az C16 (BS16) olacak, ilerine ta

duvarlarda her iki duvar yzne paralel en az adet olmak zere 6 12, dier tayc
duvarlarda ise en az 4 12 boyuna donat ile birlikte en fazla 20 cm ara ile 8lik
etriye konulacaktr. Boyuna donatlar iin temelde ve katlar arasnda filiz braklacak,
donat ular sreklilii salamak zere uygun ekilde kenetlenecektir (ekil 10.5).
10.5. DEMELER
10.5.1 -Yma kargir binalarda, TS-500deki kurallara gre boyutlandrlarak donatlan

betonarme plak demeler veya dili demeler kullanlacaktr.
72
10.5.2 - Demeleri yukardaki 10.5.1e uymayan yma binalar, btn deprem
blgelerinde, varsa bodrum kat hari olmak zere, en fazla iki katl olarak yaplacaktr.
Bu tr binalarda da, demelerin oturduu yatay hatllar 10.4.2ye gre yaplacaktr.
10.5.3 - Konsol eklindeki balkonlar, korniler ve at saaklar sadece kat

demelerinin devam olarak yaplacak ve serbest konsol uzunluu 1.5 mden fazla
olmayacaktr. Konsol eklinde yaplan merdivenlerin serbest konsol uzunluu ise en
fazla 1.0 m olacaktr.
ekil 10.5
10.6. ATILAR
10.6.1 - Yma kargir binalarn atlar; betonarme teras at, ahap veya elik oturtma
at olarak yaplabilir.
10.6.2 - Ahap at donanmnn deme ve tayc duvarlarn stndeki yatay hatllar

ile balantlar TS-2510da verilen kurallara gre yaplacaktr.
10.6.3 - En st kattaki yatay hatla oturan at kalkan duvarnn yksekliinin 2 myi

gemesi durumunda, dey ve eik hatllar yaplacaktr (ekil 10.6).
73
ekil 10.6
10.7. TAIYICI OLMAYAN DUVARLAR
10.7.1 - Tayc olmayan blme duvarlarnn kalnl en az 1/2 tula veya tula d
malzemelerde en az 10 cm olacaktr. Bu duvarlar, her iki uta tayc duvarlara dey
arakesit boyunca balanarak rlecektir. Tayc olmayan duvarlarn st ile tavan
demesinin alt arasnda en az 1 cm boluk braklacak, ancak dzlemine dik deprem
yklerinin etkisi altnda duvarn devrilmemesi iin gerekli nlemler alnacaktr.
10.7.2 - Teraslarda yma duvar malzemesi ile yaplan korkuluklarn ykseklii 60

cmden fazla olmayacaktr.
10.7.3 - Yma duvar malzemesi ile yaplan bahe duvarlarnn ykseklii, kaldrm
dzeyinden itibaren 1.0 mden fazla olmayacaktr.
BLM 11 - KERP BNALAR N DEPREME DAYANIKLI TASARIM

KURALLARI
11.1. KAPSAM
Deprem blgelerinde yaplacak olan ve hem dey, hem de yatay ykler iin tm tayc
sistemi kerpi tayc duvarlar ile oluturulan kerpi binalar'n boyutlandrlmas ve
donatlmas, bu konuda yrrlkte olan ilgili standart ve ynetmeliklerle birlikte,
ncelikle bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
74
11.2. GENEL KURALLAR
11.2.1 - Kerpi binalarn boyutlandrlmas iin bu blmde verilen tm kurallara

uyulacak ve Blm 6ya gre ayrca deprem hesab yaplmayacaktr.
11.2.2 - Kerpi binalar btn deprem blgelerinde, bodrum kat hari olmak zere tek
katl olarak yaplacaktr. Blm 6, Tablo 6.3e gre Bina nem Katsays I=1 den
byk olan kerpi bina yaplamaz.
11.2.3 - Kerpi tek katn ykseklii, deme stnden deme stne 2.70 mden fazla
olmayacaktr. Bodrum kat yaplmas durumunda ise, bu katn ykseklii 2.40 mden
fazla olmayacaktr.
11.2.4 - Kerpi binalar planda dikdrtgen olacak ve tayc duvarlar, ana eksenlere gre
simetrik veya simetrie yakn biimde dzenlenecektir. Ksmi bodrum yaplmayacaktr.
11.3. TEMELLER VE TAIYICI DUVARLAR
11.3.1. Temeller
11.3.1.1 - Temeller, bodrumsuz binalarda en az 50 cm, bodrumlu binalarda ise en az 60

cm kalnlkta moloz ta duvar olarak yaplacaktr.
11.3.1.2 - Temel derinlii, don derinliinin altnda olmak zere, en az 80 cm olacaktr.

Temel duvarlar, d zemin yzeyinden en az 50 cm yukarya kacak ekilde
yaplacaktr.
11.3.1.3 - Temel duvarlarnda har malzemesi olarak imento harc (imento/kum

hacmsal oran=1/4) veya imento takviyeli kire harc (imento/kire/kum hacmsal
oran =1/2/9) kullanlacaktr.
11.3.2. Tayc Duvar Malzemesi
11.3.2.1 - Tayc duvarlarda kullanlacak kerpilerin retimi TS-2514e gre yaplacak

ve duvar yapmnda dinlendirilmi kerpi harc kullanlacaktr.
11.3.2.2 - Normal kerpi boyutlar, cm olarak, 12x30x40 (ana) ve 12x19x40 (kuzu), ya

da 12x18x30 (ana) ve 12x25x30 (kuzu) olacaktr.
11.3.2.3 - Bodrum katlardaki moloz ta duvarlarda har malzemesi olarak, birinci ve

ikinci derece deprem blgelerinde imento takviyeli kire harc (imento/kire/kum
hacmsal oran=1/2/9) kullanlacaktr. nc, drdnc derece deprem blgelerinde
kire harc (kire/kum hacmsal oran=1/3) kullanlabilir.
11.3.3. Minimum Tayc Duvar Kalnlklar
11.3.3.1 - Tayc d kerpi duvarlar en az 1.5, tayc i kerpi duvarlar ise en az 1

kerpi boyu kalnlnda olacaktr.
75
11.3.3.2 - Bodrum katlardaki moloz ta duvarlarn kalnl en az 50 cm olacaktr.
Planda birbirine dik dorultularn her biri boyunca uzanan tayc duvarlarn, pencere
ve kap boluklar hari olmak zere, toplam uzunluunun brt kat alanna (konsol
demeler hari) oran 0.25 m/m2 den daha az olmayacaktr.
Herhangi bir tayc duvarn, planda kendisine dik olarak saplanan tayc duvar
eksenleri arasnda kalan mesnetlenmemi uzunluu, 4.5 myi gemeyecektir.
Tayc duvarlarda braklacak boluklar iin aadaki kurallara uyulacaktr:
braklacak dolu duvar parasnn plandaki uzunluu 1.0 mden az olmayacaktr.
paralarnn plandaki uzunluu 1.0 mden az olmayacaktr.
11.3.6.3 - Pencere veya kap boluklarnn her iki kenarna ikier adet 10 cm x 10 cm
kesitinde ahap dikmeler konulmas durumunda, 11.3.6.2de verilen minimum dolu
duvar paras uzunluu 0.80 mye indirilebilir. Konulacak ahap dikmeler pencere alt
hatlna ve pencere st lentosuna balanacaktr.
11.3.6.4 - Bina keleri dnda, birbirini dik olarak kesen duvarlarn arakesitine en
yakn pencere veya kap boluu ile duvarlarn arakesiti arasnda braklacak dolu duvar
parasnn plandaki uzunluu 0.50 mden az olmayacaktr.
11.3.6.5 - Kap boluklar yatayda 1.00 mden, deyde 2.10 mden fazla olmayacaktr.
Duvara dik olarak saplanan tayc duvarlarn eksenleri arasnda birden fazla kap
boluu braklmayacaktr.
11.3.6.6 - Pencere boluklar yatayda 0.90 mden, deyde 1.20 mden fazla
olmayacaktr.
11.4. LENTOLAR VE HATILLAR
11.4.1. Lentolar
11.4.1.1 - Kap stleri ile pencerelerin alt ve stlerine ikier adet 10 cm x 10 cm

kesitinde ahap kadronla lento yaplacaktr.
11.4.1.2 - Pencere ve kap lentolarnn duvarlara oturan ksmlarnn her birinin

uzunluu 20 cmden az olmayacaktr.
76
11.4.2. Hatllar
11.4.2.1 - Temel duvarlarnn ya da bodrumlu binalarda bodrum duvarlarnn zerine,

aada tanmlanan betonarme veya ahap hatllar yaplacaktr.
(a) Betonarme hatllar, duvar geniliinde ve en az 15 cm yksekliinde olacaktr.

Kullanlacak betonun kalitesi en az C14 (BS14) olacaktr (minimum dozaj: 250 kg/m3).
10 boyuna donat ile birlikte en
Hatln iine en az altta, stte olmak zere 6
fazla 25 cm ara ile 8lik etriye konulacaktr.
(b) Ahap hatllar, 10 cm x 10 cm kesitinde katranlanm iki adet kadronun d yzleri i

ve d duvar yzeyleri ile akmak zere yerletirilmesi ile yaplacaktr. Bu kadronlar
50 cmde bir 5 cm x 10 cm kesitli dikine kadronlarla ivili olarak birletirilecek ve
aralar ta krnts ile doldurulacaktr.
11.4.2.2 - Kerpi duvarlarn zerine at seviyesinde yaplacak hatllara ilikin kurallar

aada tanmlanmtr.
(a) atnn ahap makas veya aadaki 11.5.2ye gre toprak dam eklinde yaplmas
durumunda, at hatllar 11.4.2.1in (b) paragraf'na gre ahap olarak yaplacaktr.
(b) atnn betonarme plak olarak yaplmas durumunda, en az 20 cm yksekliinde

betonarme at hatllar yaplacaktr. Kullanlacak betonun kalitesi en az C14 (BS14)
olacak (minimum dozaj: 250 kg/m3), hatln iine en az 410 boyuna donat ile birlikte
en fazla 25 cm ara ile 8lik etriye konulacaktr.
11.5. ATILAR
11.5.1 - Kerpi binalarn atlar, d duvarlar en fazla 50 cm aacak ekilde saakl

olarak ve olabildiince hafif yaplacaktr.
11.5.2 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde toprak dam yaplmayacaktr.

nc ve drdnc derece deprem blgelerinde ise toprak damn kalnl 15 cmyi
gemeyecektir.
11.5.3 - Kerpi binalarn atlar, ahap makas veya betonarme plak teras at eklinde
de yaplabilir.
BLM 12 - TEMEL ZEMN VE TEMELLER N DEPREME

DAYANIKLI TASARIM KURALLARI
12.0. SMGELER
Ao = Blm 6da tanmlanan Etkin Yer vmesi Katsays

Ch = Toprak basncnn hesabnda kullanlan yatay edeer deprem katsays
Cv = Toprak basncnn hesabnda kullanlan dey edeer deprem katsays
H = niform zeminin toplam ykseklii veya tabakal zemin durumunda tabaka
kalnlklarnn toplam
h1 = Zeminin en st tabakasnn kalnl
77
I = Blm 6da tanmlanan Bina nem Katsays
i = Aktif veya pasif basn tarafndaki zemin yzeyinin yatayla yukarya doru
yapt ev as
Kas = Statik aktif basn katsays
Kad = Dinamik aktif basn katsays
Kat = Toplam aktif basn katsays
Kps = Statik pasif basn katsays
Kpd = Dinamik pasif basn katsays
Kpt = Toplam pasif basn katsays
Pad = Zemin ktlesinden oluan dinamik aktif basn kuvvetinin bilekesi
Ppd = Zemin ktlesinden oluan dinamik pasif basn kuvvetinin bilekesi
pad (z) = Zemin ktlesinden oluan dinamik aktif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
ppd (z) = Zemin ktlesinden oluan dinamik pasif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
pv(z) = Dey toprak basncnn derinlie gre deiim fonksiyonu
Qad = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik aktif basn kuvvetinin bilekesi
Qpd = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik pasif basn kuvvetinin bilekesi
qad (z) = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik aktif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
qpd (z) = Dzgn yayl d ykten oluan dinamik pasif basncn derinlie gre deiim
fonksiyonu
qo = Dzgn yayl d ykn genlii
Rza = Zemin dayanma (istinat) duvarlarnda kesit hesabna esas dinamik i
kuvvetlerin elde edilmesi iin kullanlan azaltma katsays
z = Zemin serbest yzeyinden itibaren aaya doru llen derinlik
zcd = Aktif veya pasif basn kuvvetinin bilekesinin zemin st yzeyinden itibaren
aaya doru llen derinlii
= Duvar-zemin arakesitinin deyle aktif veya pasif basn tarafna doru
yapt a
= Zeminle duvar arasndaki srtnme as
= Zeminin isel srtnme as
= Donat ap
= Zeminin kuru birim hacm arl
b = Zeminin su altndaki birim hacm arl
s = Zeminin suya doygun birim hacm arl
= Toplam aktif ve pasif basn katsaylarnn hesabnda edeer deprem
katsaylarna bal olarak hesaplanan a
12.1. KAPSAM
Deprem blgelerinde yaplacak binalarda zemin koullarnn belirlenmesi; betonarme,

elik, ahap ve yma kargir bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yaplarnn
tasarm, bu konulardaki ynetmelik ve standartlarla birlikte ncelikle bu blmde
verilen kural ve koullara uyularak yaplacaktr. Kerpi binalarn temellerine ilikin
kurallar ise Blm 11de verilmitir.
12.2. ZEMN KOULLARININ BELRLENMES
78
12.2.1. Zemin Gruplar ve Yerel Zemin Snflar
12.2.1.1 - Yerel zemin koullarnn belirlenmesi iin esas alnacak zemin gruplar Tablo
12.1de, yerel zemin snflar ise Tablo 12.2de verilmitir. Tablo 12.1deki zemin
parametrelerine ilikin deerler, zemin gruplarnn belirlenmesinde yol gstermek zere
verilen standart deerlerdir.
12.2.1.2 - Aada belirtilen binalarda, gerekli saha ve laboratuar deneylerine dayanan

zemin aratrmalarnn yaplmas, ilgili raporlarn dzenlenmesi ve proje dkmanlarna
eklenmesi zorunludur. Raporlarda Tablo 12.1 ve Tablo 12.2ye gre tanmlanan zemin
gruplar ve yerel zemin snflar ak olarak belirtilecektir.
(a) Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde toplam ykseklii 60 mden fazla olan
tm binalar,
(b) Btn deprem blgelerinde, bina yksekliinden bamsz olarak, Blm 6da
Tablo 6.3 ile tanmlanan Bina nem Katsaysnn I =1.5 ve I =1.4 olduu binalar.
12.2.1.3 - Yukardaki 12.2.1.2nin kapsam dnda kalan dier binalar iin ise, birinci
ve ikinci derece deprem blgelerinde, zemin gruplarnn ve yerel zemin snflarnn
Tablo 12.1 ve Tablo 12.2deki tanmlara gre belirlenmesini salayacak yerel bilgilerin
ya da gzlem sonularnn deprem hesap raporlarnda belirtilmesi veya bu konuda
yaynlanm kaynaklara referans verilmesi zorunludur.
12.2.1.4 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, Tablo 12.1de (C) ve (D)
gruplarna giren zeminlerde, deprem ykleri altnda kazklarn yatay yataklanma
parametreleri ile yatay ve eksenel yk tama glerinin belirlenmesi, saha ve laboratuar
deneylerini ieren zemin aratrmalarna gre yaplacaktr.
12.2.2. Svlama Potansiyelinin rdelenmesi
Btn deprem blgelerinde, yeralt su seviyesinin zemin yzeyinden itibaren 10 metre

iinde olduu durumlarda, Tablo 12.1de (D) grubuna giren zeminlerde Svlama
Potansiyelinin bulunup bulunmadnn, saha ve laboratuar deneylerine dayanan uygun
analiz yntemleri ile incelenmesi ve sonularn belgelenmesi zorunludur.
TABLO 12.1 - ZEMN GRUPLARI
Serbest Kayma
Stand. Relatif
Zemin Zemin Grubu Basn Dalgas
Penetr. Sklk
Grubu Tanm Direnci Hz
(N/30) (%)
(kPa) (m/s)
1. Masif volkanik kayalar
ve ayrmam salam
metamorfik kayalar, sert
79
(A) imentolu tortul kayalar.... > 1000 > 1000
2. ok sk kum, akl......... > 50 85100 > 700
3. Sert kil ve siltli > 32 > 400 > 700
kil...........
1. Tf ve aglomera gibi
gevek volkanik kayalar,
sreksizlik dzlemleri
(B) bulunan ayrm imentolu
tortul kayalar.................... 5001000 7001000
2. Sk kum, akl............... 3050 6585 400700
3. ok kat kil ve siltli 1632 200400 300700
kil....
1.Yumuak sreksizlik
dzlemleri bulunan ok
ayrm metamorfik
(C) kayalar ve imentolu
tortul < 500 400700
kayalar.................. 1030 3565 200400
2. Orta sk kum, akl........ 816 100200 200300
3. Kat kil ve siltli kil..........
1.Yeralt su seviyesinin
yksek olduu yumuak,
(D) kaln alvyon tabakalar..... < 200
2. Gevek kum................... < 10 < 35 < 200
3. Yumuak kil, siltli <8 < 100 < 200
kil......
TABLO 12.2 - YEREL ZEMN SINIFLARI
Yerel Zemin Tablo 12.1e Gre Zemin Grubu ve

Snf En st Zemin Tabakas Kalnl (h1)
(A) grubu zeminler
Z1
h1 15 m olan (B) grubu zeminler
h1 > 15 m olan (B) grubu zeminler
Z2
h1 15 m olan (C) grubu zeminler
15 m < h1 50 m olan (C) grubu zeminler
Z3
h1 10 m olan (D) grubu zeminler
h1 > 50 m olan (C) grubu zeminler
Z4
h1 > 10 m olan (D) grubu zeminler
TABLO 12.2YE LKN NOTLAR :
(a) Temel taban altndaki en st zemin tabakas kalnlnn 3 metreden az olmas

durumunda, bir alttaki tabaka, Tablo 12.2de belirtilen en st zemin tabakas olarak
gznne alnabilir.
80
(b) Temel sisteminin dey ya da deye gre eimi 1/6ya eit veya daha az eik
kazklardan olumas durumunda, Tablo 12.2de belirtilen en st zemin tabakas, en
ksa kazn alt ucundaki tabaka olarak yorumlanabilir. Ancak bu durumda Blm 6ya
gre yaplacak deprem hesabnda kazklarn, bina tayc sisteminin elemanlar olarak
styap ile birlikte gznne alnmas veya yatay ve dey kazk rijitliklerinin kazk
balklarnn altnda edeer yaylarla idealletirilmesi zorunludur. Hesaplarda, grup
etkisi de dikkate alnarak kazklarn zemine yatay ve dey dorultulardaki
yataklanmalar (kazk-zemin etkileimi) ile birlikte, kazk balklarnn ve ba
kirilerinin rijitlik ve eylemsizlik zellikleri mutlaka gznne alnacaktr.
(c) Yukardaki (b) paragrafnda belirtilen koullarn uygulanmamas veya 12.3.3.1e

gre nc ve drdnc derece deprem blgelerinde kazk eiminin deye gre
1/6dan daha fazla yaplmas durumlarnda, Tablo 12.2de belirtilen en st zemin
tabakas, kazk balklarnn altndaki ilk tabaka olarak alnacaktr.
12.3. TEMELLERE LKN KURAL VE KOULLAR
12.3.1. Genel Kurallar
Bina temelleri, deprem srasnda oturma veya farkl oturmalardan tr styapda hasara
neden olmayacak biimde, oturduklar zeminin zellikleri gznne alnarak, zemin
mekanii ve temel inaat ilkelerine gre yaplacaktr. Bu blmde temellerle ilgili
olarak verilen kurallar; betonarme, elik, ahap ve yma kargir binalarn temelleri iin
geerlidir. Kerpi binalarn temellerine ilikin kurallar Blm 11de verilmitir.
12.3.2. Zemin Emniyet Gerilmeleri ve Kazklarn Emniyetli Tama Ykleri
12.3.2.1 - Temel zemini olarak Tablo 12.1de (A), (B) ve (C) gruplarna giren
zeminlerde, statik yklere gre tanmlanan zemin emniyet gerilmesi ve kazkl
temellerde kazn yatay ve eksenel ykler iin emniyetli tama yk, deprem
durumunda en fazla %50 arttrlabilir.
12.3.2.2 - Temel zemini olarak Tablo 12.1de (D) grubuna giren zeminlerde, deprem
durumunda zemin emniyet gerilmesi ve kazklarn emniyetli tama yk arttrlamaz.
12.3.3. Kazkl Temellere likin Koullar
12.3.3.1 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, deye gre eimleri 1/6dan
daha fazla olan eik kazklar kullanlmayacaktr.
12.3.3.2 - Kazkl temeller, eksenel yklere ek olarak depremden oluan yatay yklere
gre de hesaplanacaktr.
12.3.3.3 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, klfl ya da klfsz yerinde
dkme fore kazklarda, 3 metreden az olmamak zere, kazk balnn altndaki kazk
boyunun stten 1/3nde boyuna donat oran 0.008den az olamaz. Bu blgeye
konulacak spiral donat ap 8 mmden az ve spiral adm 200 mmden fazla olmayacak,
ayrca stten en az iki kazk ap kadar ykseklikte spiral donat adm 100 mmye
indirilecektir.
81
12.3.3.4 - Betonarme prefabrike akma kazklarda boyuna donat oran 0.01den az
olamaz. Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, kazk balnn altndaki kazk
boyunun stten 1/3nde enine donatnn ap 8 mmden az olmayacaktr. Bu blgede,
etriye aral veya spiral donat adm 200 mmden fazla olmayacak, ayrca stten en az
iki kazk ap (dikdrtgen kesitli kazklarda en byk boyutun iki kat) kadar
ykseklikte etriye aral ya da spiral donat adm 100 mmye indirilecektir. Enine
donat koullar, ngerilmeli prefabrike akma kazklarda da aynen uygulanacaktr.
12.3.4. Temel Ba Kirileri
12.3.4.1 - Betonarme ve elik binalarda tekil temelleri veya kazk balklarn her iki
dorultuda, srekli temelleri ise kolon veya perde hizalarnda birbirlerine balayan ba
kirileri dzenlenecektir. Temel zemini Tablo 12.1deki (A) grubuna giren zeminlerde
ba kirileri yaplmayabilir veya says azaltlabilir.
12.3.4.2 - Ba kirileri, temel kazsna uygun olarak, temel altndan kolon tabanna
kadar olan ykseklikteki herhangi bir seviyede yaplabilir.
12.3.4.3 - Binann bulunduu deprem blgesine ve Tablo 12.1de tanmlanan zemin

gruplarna bal olarak, ba kirilerinin salamas gereken minimum koullar Tablo
12.3te verilmitir.
TABLO 12.3 - BA KRLERNE LKN MNMUM KOULLAR
Zemin Zemin Zemin Zemin

Deprem
KOULUN TANIMI Grubu Grubu Grubu Grubu
Blgesi
(A) (B) (C) (D)
1. Ba kiriinin minimum 1, 2 %6 %8 %10 %12
eksenel kuvveti (*) 3, 4 %4 %6 %8 %10
2. Minimum enkesit 1, 2 25 25 30 30
boyutu (cm) (**) 3, 4 25 25 25 25
3. Minimum enkesit 1, 2 625 750 900 900
alan (cm2) 3, 4 625 625 750 750
4. Minimum boyuna 1, 2 14
4 16
4 16
4 18
4
donat 3, 4 14
4 14
4 16
4 16
4
(*)
Ba kiriinin baland kolon veya perdelerdeki en byk eksenel kuvvetin
yzdesi olarak
(**)
Minimum enkesit boyutu, ba kiriinin serbest aklnn 1/30undan az olamaz.
12.3.4.4 - Kesit hesabnda ba kirilerinin hem basn, hem de ekme kuvvetlerine

alaca gznnde tutulacaktr. Zemin ya da taban betonu tarafndan sarlan ba
kirilerinin basnca almas durumunda, burkulma etkisi gznne alnmayabilir.
ekme durumunda ise, ekme kuvvetinin sadece donat tarafndan tand
82
varsaylacaktr. Ba kirilerinin etriye ap 8 mmden az ve etriye aral 200 mmden
fazla olmayacaktr.
12.3.4.5 - Ba kirileri yerine betonarme demeler de kullanlabilir. Bu durumda,

deme kalnl 150 mmden az olmayacaktr. Demenin ve iine konulan donatnn,
Tablo 12.3te ba kirileri iin verilen yatay yklere eit ykleri gvenli biimde
aktarabildii hesapla gsterilecektir.
12.3.5. Ahap ve Yma Kargir Binalarda Duvar Alt Temelleri
12.3.5.1 - Ahap ve yma kargir bina temelleri, tayc duvarlarn altnda betonarme
srekli temel olarak yaplacaktr. Duvar alt temelinin derinlii; zemin zellikleri, yeralt
su dzeyi ve yerel don derinlii gznne alnarak saptanacaktr. Bodrumsuz binalarda
temellerin zerine yaplacak ta veya beton duvarlarn st kotu, kaldrm kotundan en az
50 cm yukarda olacaktr.
12.3.5.2 - Duvar alt temellerinin beton kalitesi en az C16 (BS16) olacaktr. Tablo
12.1de tanmlanan zemin gruplarna gre, duvar alt temellerinin boyutlarna ve
donatlarna ilikin koullar Tablo 12.4te verilmitir.
12.3.5.3 - Tablo 12.1de (A), (B) veya (C) gruplarna giren zeminlerin bulunduu
eimli arazide temeller basamakl olarak yaplabilir. Basamakl temellere ilikin
koullar da Tablo 12.4te verilmitir.
12.3.5.4 - Duvar alt temellerine konulacak boyuna donatlarn hem stte ve hem altta
yatay aralklar 30 cmyi gemeyecek; kelerde, kesime noktalarnda ve basamakl
temel durumlarnda sreklilii salayacak biimde bindirme yaplacaktr.
TABLO 12.4 - DUVAR ALTI TEMELLERNE LKN KOULLAR
Zemin Zemin Zemin

KOULUN TANIMI Grubu Grubu Grubu
(A),(B) (C) (D)
Minimum temel genilii (cm) 50 60 70
Duvar kalnlna ek (iki yandan) pabu genilii (cm) 2 x 15 2 x 20 2 x 25
Minimum temel ykseklii (cm) 30 40 40
Altta ve stte minimum temel boyuna donats 12
3 14
3 14
4
Temelde minimum etriye 8/30 8/30 8/30
Minimum basamak yatay aral (cm) 100 150
Minimum basamak bindirme uzunluu (cm) 30 40
Maksimum basamak ykseklii (cm) 30 30
83
12.4. DEPREMDE TOPRAK BASINCI VE ZEMN DAYANMA (STNAT)
YAPILARI
12.4.1. Toplam Aktif ve Pasif Basn Katsaylar
12.4.1.1 - Statik toprak basnc ile depremden oluan ek dinamik toprak basncnn
toplamn hesaplamak iin kullanlacak Toplam Aktif Basn Katsays, Kat ve Toplam
Pasif Basn Katsays, Kpt , emniyetli ynde kalmak zere zeminin kohezyonu ihmal
edilerek, Denk.(12.1) ile verilmitir.
K at =
(1 C V )cos 2 ( )

1
(12.1a)
cos cos 2 cos( + + ) sin( + )sin( i )
2
1 +
cos( + + )cos(i )
K pt =
(1 C V )cos 2 ( + ) 1
(12.1b)
cos cos 2 cos( + ) sin( + )sin( + i )
2
1 +
cos( + )cos(i )
12.4.1.2 - Denk.(12.1)deki as Denk.(12.2) ile tanmlanmtr.
(a) Kurudaki zeminlerde,
Ch
= arctan (12.2a)
(1 C v )
(b) Su seviyesinin altndaki zeminlerde,
Ch
= arctan S (12.2b)
b (1 C v )
12.4.1.3 - Zeminin su altnda veya suya doygun olmas durumunda Denk.(12.1)de

yerine /2 gznne alnacaktr.
12.4.1.4 - Denk.12.2de yer alan yatay edeer deprem katsays Ch , Denk.(12.3) ile
tanmlanmtr.
(a) Deyde serbest konsol olarak alan zemin dayanma (istinat) yaplarnda,
Ch = 0.2 (I +1) Ao (12.3a)

(b) Yatay dorultuda bina demeleri veya ankrajlarla mesnetlenmi zemin dayanma
(istinat) yap ve elemanlarnda,
84
Ch = 0.3 (I +1) Ao (12.3b)
12.4.1.5 - Denk.(12.1) ve Denk.(12.2)de yer alan dey edeer deprem katsays

Cv, Denk.(12.4) ile tanmlanmtr. Ancak, yatay dorultuda bina demeleri ile
mesnetlenmi bodrum duvarlarnda Cv = 0 alnacaktr.
Cv = 2 Ch / 3 (12.4)
Denk.(12.1)de, Denk.(12.2) ile uyumlu olarak, yatay toprak basnc bakmndan daha
elverisiz sonu verecek ekilde, +Cv veya Cv durumlar gznne alnacaktr.
12.4.2. Dinamik Aktif ve Pasif Toprak Basnlar
12.4.2.1 - Depremden oluan dinamik aktif basn katsays Kat ve dinamik pasif basn
katsays Kpt , Denk.(12.5) ile belirlenir.
Kad = Kat Kas (12.5a)

Kpd = Kpt Kps (12.5b)
Denk.(12.5)te yer alan statik aktif basn katsays Kas ve statik pasif basn katsays
Kps , Denk.(12.1)de = 0 ve Cv = 0 konularak elde edilebilir.
12.4.2.2 - Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda zemin ktlesinden tr

oluan ek dinamik aktif ve pasif toprak basncnn zemin ykseklii boyunca deiimi
Denk.(12.6) ile tanmlanmtr.
pad (z) = 3 Kad (1 z / H) pv(z) (12.6a)

ppd (z) = 3 Kpd (1 z / H) pv(z) (12.6b)
Zeminin kuruda ve niform olmas durumunda, pv(z) = z alnarak Denk.(12.6)nn

zemin ykseklii boyunca entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak depremden
oluan dinamik aktif toprak basncnn pozitif deerli bilekesi Pad ve dinamik pasif
toprak basncnn negatif deerli bilekesi Ppd ile bu bilekelerin zemin st yzeyinden
itibaren derinliini gsteren zcd , Denk.(12.7) ve Denk.(12.8) ile verildii ekilde elde
edilir:
Pad = 0.5 Kad H2 (12.7a)
2
Ppd = 0.5 Kpd H (12.7b)
zcd = H / 2 (12.8)
Zeminin su altnda olmas durumunda pv(z)in hesabnda yerine b gznne

alnacak ve suyun hidrodinamik basnc ayrca hesaplanmayacaktr. Zeminin suya
doygun olmas durumunda ise yerine s kullanlacaktr.
12.4.2.3 - Statik toprak basncna ek olarak deprem durumunda dzgn yayl d ykten
oluan aktif ve pasif toprak basncnn zemin ykseklii boyunca deiimi Denk.(12.9)
ile tanmlanmtr.
qad (z) = 2 qo Kad (1 z / H) cos / cos(
i) (12.9a)
qpd (z) = 2 qo Kpd (1 z / H) cos / cos(
i) (12.9b)
85
Zemin zelliklerinin niform olmas durumunda, Denk.(12.9)un zemin ykseklii
boyunca entegre edilmesi ile, statik basnca ek olarak, depremin katks ile oluan aktif
(pozitif) ve pasif (negatif) toprak basnlarnn bilekeleri Qad ve Qpd ile bu bilekelerin
zemin st yzeyinden itibaren derinliini gsteren zcd , Denk.(12.10) ve Denk.(12.11)
ile verildii ekilde elde edilir.
Qad = qo Kad H cos / cos(

i) (12.10a)
Qpd = qo Kpd H cos / cos(
i) (12.10b)
zcd = H / 3 (12.11)
12.4.3. Tabakal Zemin Durumunda Dinamik Toprak Basnlar
Yukarda Denk.(12.6) ve Denk.(12.9) ile verilen bantlar, zeminin tabakal olmas

durumunda da uygulanabilir. Bu durumda, her bir tabaka iin o tabakaya ait Kad veya
Kpd katsaylar kullanlacak ve z derinlii daima serbest zemin yzeyinden aaya
doru gznne alnacaktr. Her bir tabakaya ait ek dinamik aktif veya pasif basn
kuvvetinin bilekesi ve tabaka iindeki derinlii, Denk.(12.6) ve Denk.(12.9)un ilgili
tabaka boyunca entegre edilmesi ile bulunabilir.
12.4.4. Zemin Dayanma (stinat) Yaplarna likin Koullar
12.4.4.1 - Deyde serbest konsol olarak alan zemin dayanma (istinat) duvarlarnn
deprem hesabnda, yatay toprak basncnn yannda duvarn kendi ktlesine ilikin
deprem kuvvetleri gznne alnmayabilir. Statik toprak basnlarna ek olarak
Denk.(12.6) ve Denk.(12.9)da verilen dinamik toprak basnlar da gznne alnarak
yaplan hesapta, kaymaya kar gvenlik katsays en az 1.1 ve devrilmeye kar
gvenlik katsays en az 1.3 olarak alnacaktr.
12.4.4.2 - Betonarme zemin dayanma (istinat) duvarlarnda ve betonarme veya elik

palplanl duvarlarda kesit hesabnda esas alnacak i kuvvetler, statik toprak
basncndan oluan i kuvvetlere ek olarak, Denk.(12.6) ve Denk.(12.9)da verilen
dinamik toprak basnlarna gre hesaplanan i kuvvetlerin Rza = 1.5 katsaysna
blnmesi ile elde edilecektir. Geici elik palplanl duvarlarda Rza = 2.5 alnabilir.
BLM 13 - SON HKMLER
13.1 - 13.5.1996 tarih ve 22635 sayl mkerrer Resmi Gazetede yaynlanan Afet
Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik yrrlkten kaldrlmtr.
13.2 - Bu Ynetmelik, 1.1.1998 tarihinde yrrle girer.
13.3 - Bu Ynetmeliin yrrle girecei tarihe kadar, 9.6.1975 tarih ve 15260 sayl
Resmi Gazetede yaynlanm olan Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda
Ynetmelik uygulanacaktr.
13.4 - Bu Ynetmelik hkmlerini Bayndrlk ve skan Bakan yrtr.
86

T.D.Y. 98 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

T.D.Y. 98 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bayndrlk ve skan Bakanl

AFET BLGELERNDE YAPILACAK

1997 Deprem Ynetmelii

lk Yayn Tarihi : 2.9.1997 23098 mkerrer sayl Resmi Gazete

Dzenleyen ve yayna hazrlayan :

BLM 1 - YNETMELN KAPSAMI

BLM 2 - ZERNE BNA YAPILAMAYACAK ARAZ

KISIM II - SU BASKINI VE YANGIN AFETNDEN KORUNMA

BLM 3 - SU BASKINI AFETNDEN KORUNMA

4.4 - Deitirilecek, bytlecek, onarlacak ya da glendirilecek binalarda; yeniden

5.1. AMA VE GENEL LKELER

5.1.3 - Bu Ynetmelikte esas alnan tasarm depremi, yukarda 5.1.2de tanmlanan

5.1.4 - Bu Ynetmelikte belirtilen deprem blgeleri, Bayndrlk ve Iskan Bakanlnca

5.2.2 - Bu Ynetmelik hkmleri, betonarme (yerinde dklm ve ngerilmeli veya

5.2.3 - Binalar ve bina tr yaplar dnda, tasarmnn bu Ynetmelik hkmlerine gre

A(T) = Spektral vme Katsays

(*) Bkz. 2.7.1998 tarih ve 23390 sayl Resmi Gazete.

6.1.1 - Blm 5teki 5.1.4te tanmlanan deprem blgelerinde yaplacak tm yerinde

6.2. GENEL LKE VE KURALLAR

6.2.1. Bina Tayc Sistemlerine likin Genel lkeler

6.2.1.3 - Aada 6.3.1de tanmlanan dzensiz binalarn tasarmndan ve yapmndan

6.2.2. Deprem Yklerine likin Genel Kurallar

6.3. DZENSZ BNALAR

6.3.1. Dzensiz Binalarn Tanm

Depreme kar davranlarndaki olumsuzluklar nedeni ile tasarmndan ve yapmndan

6.3.2. Dzensiz Binalara likin Koullar

Tablo 6.1de tanmlanan dzensizlik durumlarna ilikin koullar aada belirtilmitir:

6.3.2.1 - A1 ve B2 tr dzensizlikler, aada 6.6da belirtildii zere, deprem

6.3.2.2 - A2 ve A3 tr dzensizliklerin bulunduu binalarda, birinci ve ikinci derece

6.3.2.3 - A4 tr dzensizliin bulunduu binalarda, tayc sistem elemanlarnn asal

6.3.2.4 - B1 tr dzensizliinin bulunduu binalarda, gznne alnan iinci kattaki

TABLO 6.1 - DZENSZ BNALAR

A - PLANDA DZENSZLK DURUMLARI lgili Maddeler

Deprem i inci kat

Demelerin kendi dzlemleri iinde rijit diyafram

Burulma dzensizlii durumu : bi > 1.2

Bkz. 6.3.2.5 (c) Bkz. 6.3.2.5 (d)

6.4. ELASTK DEPREM YKLERNN TANIMLANMASI : SPEKTRAL

A(T) = Ao I S(T) (6.1)

6.4.1. Etkin Yer vmesi Katsays

TABLO 6.2 - ETKN YER VMESI KATSAYISI (Ao)

6.4.2. Bina nem Katsays

Denk.(6.1)de yer alan Bina nem Katsays, I , Tablo 6.3te tanmlanmtr.

Binann Kullanm Amac Bina nem

6.4.3. Spektrum Katsays

S(T) = 1 + 1.5 T / TA (0 T TA) (6.2a)

Denk.(6.2)deki Spektrum Karakteristik Periyotlar, TA ve TB , Blm 12de Tablo

TABLO 6.4 - SPEKTRUM KARAKTERSTK PERIYOTLARI ( TA , TB)

Tablo 12.2'ye gre TA TB

6.4.3.2 - Blm 12de 12.2.1.2 ve 12.2.1.3te belirtilen koullarn yerine getirilmemesi

6.5. ELASTK DEPREM YKLERNN AZALTILMASI : DEPREM YK

Depremde tayc sistemin kendine zg dorusal elastik olmayan davrann

Ra(T) = 1.5 + (R 1.5) T / TA (0 T TA) (6.3a)

6.5.1. Tayc Sistemlerin Sneklik Dzeylerine likin Genel Koullar

6.5.1.3 - Birinci ve ikinci derece deprem blgelerinde, aada belirtilen betonarme

(a) Tayc sistemi sadece erevelerden oluan binalar,

6.5.2. Sneklik Dzeyi Yksek Betonarme Boluksuz Perdeli -ereveli

6.5.2.1 - Bu tr sistemlerde Tablo 6.5te verilen R = 7 katsaysnn kullanlabilmesi

6.5.2.2 - Yukardaki koulun salanamamas durumunda, 0.75 < M 1.0 aralnda

6.5.3. Sneklik Dzeyi Normal Baz Sistemlerde Perde Kullanm Zorunluluuna

6.5.3.2 - Yukarda 6.5.1.4te tanmlanan binalarn HN > 25 m durumunda yaplabilmesi,

6.5.4. Karma Tayc Sistemlere likin Koullar

(a) Bu tr karma sistemlerin deprem hesabnda ereveler ve perdeler bir arada