Ipinasa ni : Jean Crissa Mae E. Caete Grade & Sec.

: 9-A

Pambansang Kaunlaran

MGA SEKTOR NG EKONOMIYA

May mahahalagang papel na ginagampanan ang mga sektor ng ekonomiya

(agrikultura, industriya, at paglilingkod), gayundin ng impormal na sektor at
kalakalang panlabas; upang maisakatuparan ang pagkakamit ng pambansang
kaunlaran. Lahat ng mamamayang Pilipino ay may mga tungkuling dapat gampanan
upang makamit ang pambansang kaunlaran.
Primarya (agrikultura) paglikha ng pagkain at mga hilaw na materyales.
Sekundarya (industriya) pagpoproseso sa mga hilaw na materyales,
konstruksyon, pagmimina, at paggawa ng mga kalakal.
Tersarya (Paglilingkod) umaalalay sa buong yugto ng produksyon, distribusyon,
kalakalan at pagkonsumo ng kalakal sa loob o labas ng bansa. Kabilang dito ang
transportasyon, komunikasyon, pananalapi, kalakalan at turismo.

KONSEPTO NG PAG-UNLAD

Ang pag-unlad ay pagbabago mula sa mababa tungo sa mataas na antas ng

pamumuhay. (Merriam-Webster)
Ang pag-unlad ay isang progresibong proseso ng pagpapabuti ng kondisyon ng
tao, gaya ng pagpapababa ng antas ng kahirapan, kawalan ng trabaho,
kamangmangan, di-pagkakapantay-pantay, at pananamantala. (Fajardo, 1994)
Sa aklat ni Feliciano R. Fajardo na Economic Development (1994), malinaw niyang
inilahad ang pagkakaiba ng pagsulong at pag-unlad. Ayon sa kanya, ang pag-unlad
ay isang progresibo at aktibong proseso. Ang pagsulong ay ang bunga ng prosesong
ito. Kung gayon, ang pagsulong ay bunga ng pag- unlad. Halimbawa, ang
makabagong pamamaraan ng pagtatanim ng palay ay kinapapalooban ng isang
proseso, at ito ang pag-unlad. Ang resulta nito ay mas maraming ani, at ito ang
pagsulong.

Dalawang Magkaibang Konsepto ng Pag-unlad Ayon kina Michael P. Todaro

at Stephen C. Smith sa kanilang aklat na Economic Development (2012); may
dalawang magkaibang konsepto ng pag-unlad: ang tradisyonal na pananaw at
makabagong pananaw .

A.)Tradisyonal na Pananaw Sa tradisyonal na pananaw, binigyang-diin ang

pag- unlad bilang pagtatamo ng patuloy na pagtaas ng antas ng income per capita
(pagtaas ng kita) nang sa gayon ay mas mabilis na maparami ng bansa ang
kaniyang output kaysa sa bilis ng paglaki ng populasyon nito.

B.)Makabagong Pananaw Sa makabagong pananaw ng pag-unlad, isinasaad na

ang pag-unlad ay dapat na kumatawan sa malawakang pagbabago sa buong
sistemang panlipunan. Dapat na ituon ang pansin sa ibat ibang pangangailangan at
nagbabagong hangarin ng mga tao at grupo sa nasabing sistema upang masiguro
rin ang paglayo mula sa di-kaaya-ayang kondisyon ng pamumuhay tungo sa
kondisyon na mas kasiya-siya.

KONSEPTO NG PAG-UNLAD Sa akdang Development as Freedom (2008) ni

Amartya Sen, kanyang ipinaliwanag na ang kaunlaran ay matatamo lamang kung
mapauunlad ang yaman ng buhay ng mga tao kaysa sa yaman ng ekonomiya nito.
Upang matamo ito, mahalagang bigyang pansin ang pagtanggal sa mga ugat ng
kawalang kalayaan tulad ng kahirapan, diskriminasyon at hindi pagkakapantay-
pantay at ng iba pang salik na naglilimita sa kakayahan ng mga mamamayan

Mga Palatandaan ng Pag-unlad Pagsulong

Makatwiran at dinamikong kaayusang panlipunan

Kasaganaan at Kasarinlan
Kalayaan sa kahirapan, hanapbuhay para sa lahat, umaangat na istandard ng
pamumuhay at mainam na uri ng buhay para sa lahat.
Sapat na mga lingkurang panlipunan
Katarungang Panlipunan

Sukatan ng Kaunlaran ng Bansa ayon sa United Nations (UN)

Maliban sa paggamit ng GDP at GNP, ginagamit ang Human Development Index
(HDI) bilang isa sa mga panukat sa antas ng pag-unlad ng isang bansa. Ang HDI ay
tumutukoy sa pangkalahatang sukat ng kakayahan ng isang bansa na matugunan
ang mahahalagang aspekto ng kaunlarang pantao: kalusugan, edukasyon at antas
ng pamumuhay.

Antas ng Kaunlaran ng Bansa

Maunlad na Bansa (Developed Economies) Ito ay mga bansang may mataas na
Gross Domestic Product (GDP), income per capita at mataas na HDI.
Umuunlad na Bansa (Developing Economies) Ito ay mga bansang may mga
industriyang kasalukuyang pinauunlad ngunit wala pang mataas na antas ng
industriyalisasyon. Papaunlad na
Bansa (Under Developed Economies) Ito ay mga bansa na kung ihahambing sa iba
ay kulang sa industriyalisasyon, mababang antas ng agrikultura at mababang GDP,
income per capita at HDI.

Mga Salik sa Pag-unlad Institusyong Panlipunan (Social Institution) (50%)

Kultura (Culture) (20%) Heograpiya (Geography) (30%)

Salik na maaaring makatulong sa pagsulong ng ekonomiya

Likas na Yaman. Malaki ang naitutulong ng mga likas na yaman sa pagsulong ng
ekonomiya lalong- lalo na ang mga yamang-lupa, tubig, kagubatan, at mineral.
Subalit hindi kasiguraduhan ang mga likas na yaman sa mabilis na pagsulong ng
isang bansa.
Yamang-Tao. Isa ring mahalagang salik na tinitingnan sa pagsulong ng
ekonomiya ang lakas- paggawa. Mas maraming output ang nalilikha sa isang bansa
kung maalam at may kakayahan ng mga manggagawa nito.
Kapital. Sinasabing lubhang mahalaga ang kapital sa pagpapalago ng ekonomiya
ng isang bansa. Sa tulong ng mga kapital tulad ng mga makina sa mga pagawaan
ay nakalilikha ng mas maraming produkto at serbisyo.
Teknolohiya at Inobasyon. Sa pamamagitan ng mga salik na ito, nagagamit
nang mas episyente ang iba pang pinagkukunang-yaman upang mas maparami pa
ang mga nalilikhang produkto at serbisyo.

Mga Tungkulin para sa Pag-unlad ng Bansa

Suportahan natin ang ating pamahalaan.

Sundin at igalang ang batas
Alagan ang ating kapaligiran
 Tumulong sa pagpuksa sa korupsiyon at katiwalian sa pamahalaan.
Maging produktibo. Linagin at gamitin ang sariling kakayahan at talento sa mga
makabuluhang bagay. Tangkilikin ang mga produktong Pilipino.
Magtipid ng enerhiya
Makilahok sa mga gawaing pansibiko.

Ipinasa ni : Jean Crissa Mae E. Caete Grade & Sec. : 9-A

Sektor ng Agrikultura
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat
sa ekonomiya at sa bansa.
Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sektor ng agrikultura,
pangingisda, at paggugubat sa bawat Pilipino.
Nabibigyang-halaga ang mga patakarang pang- ekonomiya na nakatutulong sa
sektor ng agrikultura.

Agrikultura

Ang agrikultura ay isang agham at sining na may kinalaman sa pagpaparami ng

mga hayop at mga tanim o halaman. Ito ay may kaugnayan sa lahat ng gawain na
sangkot ang mga hayop at halaman.

Mga Gawain sa Sektor ng Agrikultura

Pagmamanukan
Pagsasaka
Pangingisda
Pagtotroso
Paghahayupan

Pagsasaka

Ang pagsasaka ay isang gawain na nakatuon sa pagtatanim ng ibat-ibang uri ng

halaman at pananim. Ang pangunahing pagkain sa ating bansa tulad ng bigas ay
nagmumula sa gawaing ito.

Kahalagahan ng Agrikultura

Pinagmumulan ng mga hilaw na materyal. Ang sektor na ito ay nagsisilbing

tagasuplay ng mga hilaw na materyal na kailangan ng industriya. Mahalaga ang
mga materyal na ito upang maisakatuparan ng sektor ng industriya ang kanyang
mga gampanin.
Tagabili ng mga produkto ng industriya. Kapag ang industriya ay nasuplayan ng
mga hilaw na materyal, ito ang ginagamit nila sa paglikha ng mga yaring produkto
na siyang bibilhin ng agrikultura. Anumang kitain ng agrikultura sa pagtutustos ng
hilaw na materyal ay ipinambibili nila ng mga yaring produkto ng industriya.
Nagkakaloob ng hanapbuhay. Maraming mamamayan ang nagkakaroon ng
hanapbuhay sa tulong ng mga gawain ng agrikultura.
Pinanggagalingan ng Dolyar. Ang mga produktong agrikultural ay ginagamit na
panluwas na produkto. Maraming dolyar ang papasok na magagamit naman na
pambili ng materyales at makinarya na kailangan ng bansa.

Ipinasa ni : Jean Crissa Mae E. Caete Grade & Sec. : 9-A

Sektor ng Paglilingkod

Sektor ng Paglilingkod Ito ang sektor na gumagabay sa buong yugto ng

produksyon, distribusyon , kalakalan at pagkonsumo ng mga produkto sa loob o
labas ng bansa. Ang sektor ng
paglilingkod ay nagkakaloob ng serbisyong pampamayanan, panlipunan, o personal.
Sa pangkalahatan, ang paglilingkod ay ang pagbibigay ng paglilingkod sa halip na
bumuo ng produkto.

Paano nabubo ang sektor ng paglilingkod? Sa mga nakalipas na kasaysayan

ng tao sa mundo, ipinapakita rito ang malaking pagbabago sa paraan ng
pamumuhay ng mga lipunan Dahil sa pagbabagong ito, lumawak ang
pangangailangan at kagustuhan ng tao para sa paglilingkod. Ang pagkakaroon ng
espesyalisasyon sa paggawa sa ibat ibang larangan ang nagturo ng landas para sa
efficient na paraan ng pagbibigay ng paglilingkod sa mga tao. Maraming gawain ang
mga tao ang hindi nila matugunan sa sarili lamang kayat malaking tulong ang
paghahatid ng ibat ibang paglilingkod mula sa iba.

Sub-sektor ng Paglilingkod

Transportasyon, komunikasyon, at mga Imbakan binubuo ito ng mga paglilingkod

na nagmumula sa pagbibigay ng publikong sakayan, mga paglilingkod ng telepono,
at mga pinapaupahang bodega. Kalakalan mga gawaing may
kaugnayan sa pagpapalitan ng ibat-ibang produkto at paglilingkod.
Pananalapi kabilang ang mga paglilingkod na binibigay ng ibat ibang institusyong
pampinansiyal tulad ng mga bangko, bahay- sanglaan, remittance agency, foreign
exchange dealers at iba pa. Paupahang bahay at Real Estate mga
paupahan tulad ng mga apartment, mga developer ng subdivision, town house, at
condominium.

Uri ng Paglilingkod

Paglilingkod na Pampribado lahat ng mga paglilingkod na nagmumula sa

pribadong sektor. Paglilingkod na Pampubliko lahat ng
paglilingkod na ipinagkakaloob ng pamahalaan.
Business Process Outsourcing (BPO) Ang sistema ng pagkuha ng serbisyo ng
pribadong kompanya upang gampanan ang ilang aspekto ng operasyon ng isang
kliyenteng kompanya.

Kahalagahan ng Sektor ng Paglilingkod

Tinitiyak na makakarating sa mga mamimili ang mga produkto mula sa mga

sakahan o pagawaan. Tinitiyak ang maayos na pag-iimbak, nagtitinda ng
kalakal at iba pa. Nagpapataas ng
GDP ng bansa.
Nagpapasok ng dolyar sa bansa
Pagbubuod:

Ang sektor ng paglilingkod ay nagkakaloob ng serbisyong pampamayanan,

panlipunan, o personal. Ang sektor ng paglilingkod ay binubuo ng
transportasyon, komunikasyon at imbakan, kalakalan, pananalapi, paupahang
bahay at real estate.
Ang sektor ng paglilingkod ang may pinakamalaking ambag sa kabuuang
ekonomiya ng bansa. Habang umuunlad ang lipinunan, mas
nagkakaroon ng espesyalisasyon sa paggawa sa ibat ibang larangan para sa
efficient na paraan ng pagbibigay ng paglilingkod sa mga tao.