IEC KisaDevre

ekil-2.10.
rnek Proje - Ksa devre hesab iin tek hat emas
Tablo-2.9. ebeke Elemanlarnn Ksa Devre Empedanslarnn

100 MVA Baz Gcndeki Birim Deerleri
Eleman Birim Deer Aklama

Senkron X d (%) Sn: Makinann anma gc
X pu =
Makine S n ( MVA) Xnd : Kendi baznda birim
deer (Subtransient)
Sistem 100 Sk : fazl arza iin ve-
X pu =
(ebeke) S k ( MVA) rilen sistem ksa devre
gc
Transformatr u k (%) uk : Ksa devre gerilim
X pu =
S n ( MVA) dm (Plaka zerin-
den)
Sn : Transformatr anma
gc (Plaka zerinden)
Hat X (Z ) / km L(km) 100 L : Hat uzunluu (km)
X pu (Z pu ) =
U n2 (kV ) Un : Anma gerilimi (kV)
(Hattn bal olduu)
2 OG Trafo Merkezlerinin Projelendirilmesi
Asenkron I n / I an 100 In : Motor anma akm

X mot pu =
Motor S n ( MVA) (A)
Ian : Yol alma akm (A)
Sn: Motor anma gc
(MVA) (Sn = P/cos)
nt 100(%) Sn : Kondansatr grubu
X C pu =
Kondansatr S n (MVAR) toplam anma gc
(MVAR)
Seri X RC ( / faz) 100(%) XRC : /faz reaktans
X RCpu =
Kondansatr U 2n (kV) Un: Anma gerilimi (kV)
Seri U n (%) Sn : Anma gc (MVA)

X pu =
Reaktans S n ( MVA) %Un : Gerilim dm
Bobini (istenilen deer)
Ksa devre hesaplarnda sistem zerindeki tm elemanlarn pozitif, negatif ve sfr

bileenleri bulunur ve ksa devre trne gre verilen formllerde bu bileenler he-
saba katlr.
Kendi Bazndaki Deerler: 100 MVA Bazna Gre Deerler:
Sistem
" = 2766 MVA 100
100
0,0360
" 2766
(Sistemin ksa devre gc)
0,0360
Un = 154 kV
2 0,036 0,0720
(Sistemin anma gerilimi)

0,1 0,036 0,0036
2
alnmtr.

0,1 (dorudan toprakl)
ndirici Transformatr
OG Trafo Merkezlerinin Projelendirilmesi 3
100 () () () 0

% 11,9 11,9
() () ()
! 154 $ 100

! 34,5 $ 0,1190
Ynyn0
%&'
%&
1 (yldz-yldz toprakl)
Not-1: Sistemin ksa devre gc, indirici trafonun gc ile %uk deerleri ilgili
bilgi TEDA veya TEA kuruluundan alnabilir.
Not-2: Devre elemanlarnn pozitif, negatif ve sfr bileen deerlerinin he-

sabnda ondalk hane says 4 (yani virglden sonra 4 hane) alnmtr.
Daha sonra ksa devre hesabnda ondalk hane says 2 kabul edilecektir.
Not-3: Devre elemanlarna ait tablolarda verilen deerler pozitif bileen de-
erleridir.
34,5 kV Ntr Direnci

* 60 * 100 60 100
* 5
!* ,34,5-
477 MCM Al-St Havai Hat

. 4,08 $0 2 . 100 0,1342 4,08 100

2
! 34,5 $ ! ,34,5-
12 0,1342 3 j0,3427 /km 0,0460 pu

2 2 0,046
2 . 100 0,2842 4,08 100
(Tablo-9hden alnmtr.)
2 2 3 0,15 2
! ,34,5-
0,1342 3 0,15
0,0970
0,2842 /km
2 . 100 0,3427 4,08 100
2 2
3 ! ,34,5-
2
0,1170
2 2 0,1170
(Tablo-11hden alnmtr.)
2 32 3 0,1170

0,3510
Not-1: 2 2 3 0,15 ifadesindeki 0,15 deeri (0,0047x50Hz)/1,6 hesab

ile bulunur.
:'
3 ifadesindeki 3 deeri Tablo-11hdeki Tek Devre ve Hattn
:
Not-2:
Yaps elik toprak telli (koruma teli - ground wire) durum iin Xo/X1 deeri
2,9 verilmitir. Hesaplarda kolaylk asndan 3 alnabilir. Eer iletim hatt
ift devre olsayd bu durumda 4,4 alnmas gerekirdi. ift devre iletim hatt,
ayn gzergahta iki tane ayr ayr fazl iletim hatt sistemini ifade eder. Bu
yntemle, hem daha fazla g iletimi hem de yedekleme amalanr.
3x(1x240 mm2) XLPE Kablo (Dz tertip)

L 1,2 $0 . 100 0,0754 1,2 100

! ,34,5-
! 34,5 $
0,0080
1 0,0754 3 <0,1681 /$0
8 8 0,0080
(Tablo-5h. adan alnmtr.)
0,0640

8
. 100 0,1681 1,2 100

! ,34,5-

4
0,0170
(Tablo-12-hden alnmtr.) 4 4 0,017
0,068
3x(1x150 mm2) XLPE Kablo (Dz tertip)

L 0,35 $0 . 100 0,1240 0,35 100

! ,34,5-
! 34,5 $
0,0040 pu
1 0,1240 3 j0,1797 /km
3 3 0,0040
(Tablo-5h. adan alnmtr.)
0,0120

3
L 100 0,1797 0,35 100

! ,34,5-

7
0,0050
(Tablo-12hden alnmtr.) 7 7 0,005
0,0350
Not-1: Kablo kataloglarnda diren deeri, 20 oC ve 90 oC scaklktaki de-

erleri /km olarak verilir. Bu deer DC diren deeridir. fazl en byk
ksa devre akm hesabnda 20 oCdeki diren deeri, tek fazl en kk k-
sa devre hesabnda ise 160 oCdeki diren deeri kullanlr ki bu durumda
o o
deeri, R2=R1(1+t) den RDC-160 C=RDC-20 C(1+0,0039(160-
20))=1,546xRDC-20 C1,55RDC-20 C olur.
o o
Not-2: Kablo kataloglarnda endktans deeri mH/km olarak verilir. Bura-

dan endktif diren deeri XL=2fL10-3 /km ile bulunur.
Not-3: Kablolarda R0/R1 ve X0/X1 deerleri iin, Tablo-12hden H Kablo sat-

rndan 30 kV gerilim seviyesi ve kablonun kesiti hangi deere yakn ise (r-
nek projede 150 mm2 50ye ve 240 kesiti ise 300e yakn olduu varsayl-
mtr.) buradan ilt ve toprak stunu ile kesitii yerdeki deerler kullanlr.
Datm Transformatr
1000 $ 1 6
() () ()
,- 1
% 6
6
! 34,5 $

! 0,4 $ () () () 0
Dyn5
%&'
%&
1 (gen-yldz)
BRM DEERLER (100 MVA Baza gre)

R1-2 (Doru- R0 (S- X1-2 (Doru- X0 (S-
Devre Elemanlar U (kV)
Ters) fr) Ters) fr)
Sistem 154 0,0036 0,0036 0,036 0,072
ndirici Transforma-
154/34,5 0 0 0,119 0,119
tr
Ntr Direnci 34,5 0 5 0 0
477 MCM Al-St Ha-
34,5 0,046 0,097 0,117 0,351
vai Hat
3x(1x240 mm2) Kab-

34,5 0,008 0,064 0,017 0,068
lo
3x(1x150 mm2) Kab-
34,5 0,004 0,012 0,005 0,035
lo
Datm Transforma-
34,5/0,4 0 0 6 6
tr
(1 noktasndan bakldn-
0,0616 0,1766 0,2940 0,645
da)Toplam:
(2 noktasndan bakldn-
0,0616 0,1766 6,2940 6,6450
da)Toplam:
Burada OG ekipmanlarnn boyutlandrlmas ve seiminde en ok kullanlan -

fazl ksa devre akm ve tek-faz (faz-toprak) ksa devre akm hesaplanacaktr.
2.7.1. IEC 60909a Gre Ksa Devre Genel Bilgi ve Hesab
2.7.1.1. Semboller ve Temel Formller
A d.a. bileeninin =>.. balang deerleri

@ Kompleks operatr
a Dengesiz ksa devre akm ile faz ksa devre akm arasndaki
oran
cUC /3 E deer gerilim kayna (etken)

E Senkron makinenin balang geici gerilimi
f Frekans (50 Hz veya 60 Hz)
IF Simetrik ksa devre kesme akm (etken)
IG Kararl durum simetrik ksa devre akm (etken)
IGH Birleik ikaz sistemli jeneratrn balant ularndaki (kutuplarda)
kararl durum ksa devre akm
I"G Balang simetrik ksa devre akm (etken)
IIJ Asenkron motorun simetrik bloke edilmi rotor akm
IK Elektrikli donanm beyan akm
ILM Isl e deer ksa devre akm
IN.O. Ksa devre akmnn d.a. bileeni

IP Tepe ksa devre akm
K Empedanslar iin dzeltme faktr
m d.a. bileeninin s etkisiyle ilgili faktr
n a.a. bileeninin s etkisiyle ilgili faktr
p Asenkron motorun kutuplarnn ifti
pQ Jeneratrn gerilim reglasyon aral
pR Transformatrn gerilim ayar aral
pGKR Beyan akmda transformatr sarglarndaki toplam kayp
pKS Asenkron motorun beyan aktif gc (pKS sKS cos KS KS -
q Asenkron motorlarn kesme akmnn hesaplanmasyla ilgili faktr
X Anma kesiti
R sra. r Srasyla mutlak ve nispi deerde diren
RQ Senkron makinenin rezistif direnci
R QZ iP hesaplanr iken senkron makinenin hayali rezistif direnci
S"G Balang simetrik ksa devre gc
SK Elektrikli donanmn beyan grnen gc
]^ En kk zaman gecikmesi
tK Beyan dntrme oran (kademe deitiriciana konumda); t K b 1
TG Ksa devre akmnn sresi
Ud Donanm iin en yksek gerilim, faz-faz (etken)
c Gerilim faktr
UC Sistem anma gerilimi, faz-faz (etken)
UK Beyan gerilim, faz-faz (etken)
uGK Transformatrn yzde beyan ksa devre gerilimi
uGJ Ksa devre snrlama reaktrnn yzde ksa devre gerilimi
uJK Transformatrn yzdeksa devre geriliminin beyan rezistif bilee-
ni
ueK Transformatrn yzdeksa devre geriliminin beyan reaktif bileeni
U,- , U,- , U,- Pozitif, negatif, sfr bileen gerilimleri

X sra. x Srasyla mutlak ve nispi deerde reaktans
X N sra. X g Srasyla boyuna eksen ve enine eksende, senkron reaktans
X NH Balant ularnda (kutuplarda) kararl durum ksa devresi olmas
durumunda birleik ikaz sistemli jeneratrn hayali reaktans
X"N sra. X"g Srasyla boyuna eksen ve enine eksende, senkron makinenin ba-
lang geici reaktans (doymu deeri)
xN Doymam senkron reaktans, nispi deer
xN iOL Doymu senkron reaktans, nispi deer, doymu yksz ksa devre
orannn karl
Z sra. z Srasyla mutlak ve nispi deerde empedans
ZG fazl a.a. sistemin ksa devre empedans
Z,- Pozitif bileen ksa devre empedans
Z,- Negatif bileen ksa devre empedans
Z,- Sfr bileen ksa devre empedans
k Asenkron motorun verimi
l Tepe ksa devre akmnn hesaplanmasyla ilgili faktr
m Kararl durum ksa devre akmnn hesaplanmasyla ilgili faktr
n Simetrik ksa devre akmnn hesaplanmasyla ilgili faktr
n Boluun mutlak geirgenlii, 410qr H/m
t zdiren
u Faz as
vw Ksa devrenin sonunda iletken scakl
01 Pozitif bileen ntr referans
02 Negatif bileen ntr referans
00 Sfr bileen ntr referans
Alt indisler
,1- Pozitif bileen

,2- Negatif bileen

,0- Sfr bileen
a.a. Alternatif akm
d.a. Doru akm
f Hayali
k veya k3 faz ksa devre
k1 Faz-toprak ksa devre, faz-ntr ksa devre
k2 Faz-faz ksa devre
k2E,kE2E Toprak balantl faz-faz ksa devre
K Srasyla K R , K Q , K y veya K y empedans dzeltme faktrleriyle
hesaplanan empedanslar veya reaktanslar
n Anma deeri (IEV 151-04-01)
r Beyan deeri (IEV 151-04-03)
rsl Sonulandrma
t Aktarlan deer
YT Yardmc servis transformatr
B Bara
E Toprak
F Arza yeri
YG Yksek gerilim, transformatrn yksek gerilim taraf
AG Alak gerilim, transformatrn alak gerilim taraf
L Hat
LR Bloke edilmi rotor
L1, L2, L3 fazl a.a. sistemin hat iletkenleri
M Asenkron motor veya asenkron motor grubu
M Motorsuz
OG Orta gerilim, transformatrn orta gerilim taraf
N fazl a.a. sistemin, jeneratrn veya transformatr ntr
P Balant ucu, kutup
Q Fider balant noktas
R Ksa devre snrlama reaktr

S Santralin alt merkezi (jeneratr ile ykte kademe deitiricili
transformatr)
SO Santralin alt merkezi (jeneratr ile sabit dntrme oranl veya
bota kademe deitiricili transformatr)
T Transformatr
st indisler
Balang geici deeri

Rezistans veya reaktans p.u. uzunluu
b Ksa devre ncesi
Simetrik bileenlerin uygulamas
II I,- 3 I,- 3 I,-

II~ a I,- 3 aI,- 3 I,-
II aI,- 3 a I,- 3 I,-
1 1 1 1
a 3 j 3, a j 3
2 2 2 2
- Pozitif bileen akm I,-
- Negatif bileen akm I,-
- Sfr bileen akm I,-
Ksa devre akmnn d.a. bileeni
iN.O. 2I"G q(

Burada;
I"G Balang ksa devre akm,
f Anma frekans,
t Zaman,
Oran
Simetrik ksa devre kesme akm

Ksa devre yerindeki kesme akm, genelde simetrik akm Ib ile ten kk sresinde
d.a. akm id.a.dan ibarettir.
Jeneratrden uzak ksa devre

IF I"G , IF I"G
IF I"G , IF I"G
Jeneratre yakn ksa devre

Tek kaynaktan beslenen faz ksa devre
IF I"G
Gzl olmayan ebekelerde faz ksa devre
IF IF

2.8. IEC Ksa Devre Hesap Bilgileri ve Tablolar

Ksa devre hesaplar, elektriksel bir donanmn karakteristiklerinin seilmesi ya da
kontrol edilmesi iin yaplmas gereken zorunlu bir ilemdir.
Gerilim faktr c, edeer gerilim kayna ile 3e blnen anma gerilim Un

arasndaki orandr. Bu deerler, Tablo-14hde verilmitir. Gerilim faktrnn uy-
gulanmas, aada belirtilen deiik nedenlerden dolay gereklidir:
- Gerilimin zamana ve arza yerine bal olarak deimesi,
- Transformatr kademelerinin deimesi,
- Hesaplamalarda yklerin ve kapasitanslarn ihmal edilmesi,
- Jeneratr ve motorlarn balang geici davran.
En byk ksa devre akmlar

En byk ksa devre akmlar hesaplanrken, aadaki koullarn uygulanmas ge-
rekir;
- Tablo-14hye gre cen byk gerilim faktr, ulusal standardn olmamas du-
rumunda en byk ksa devre akmlarnn hesaplamas iin uygulanmaldr,
- Sistem konfigrasyonu ile ksa devre yerindeki ksa devre akmlarnn en
byk deerine sebep olan g santrallerinden ve ebeke fiderlerinden en
byk beslemeyi seme veya ksa devre akmnn kontrol iin ebekenin
blmlere ayrlmasn kabul etme,
- E deer empedans ZQ, d ebekelerin temsil edilmesi iin kullanldnda,
en kk e deer ksa devre empedans, ebeke fiderlerinden beslenen en
byk ksa devre akmna tekabl etmesi iin kullanlmaldr,
- Gerektiinde motorlar (Alak gerilim g besleme sistemlerinde asenkron
motorlarn ksa devre akmna I"k katks; bu katk, motor olmakszn he-
saplanan balang ksa devre akmnn I"kM % 5inden daha byk deil
ise ihmal edilebilir) dahil edilmelidir,
- Hatlarn (hava hatlarnn veya kablolarn) rezistans RL, 20 oC scaklkta
uygulanmas gerekir.
En kk ksa devre akmlar

En kk ksa devre akmlar hesaplanrken, aadaki koullarn uygulanmas ge-
rekir;
- En kk ksa devre akmlarnn hesaplamas iin cen kk gerilim faktr, Tablo-
14hye gre uygulanmaldr,
- Sistem konfigrasyonu ile ksa devre yerindeki ksa devre akmlarnn en kk
deerine sebep olan g santrallerinden ve ebeke fiderlerinden en kk besleme-
yi seme,
- Motorlar ihmal edilmelidir,
- Hatlarn (hava hatlar, kablolar, hat iletkenleri ile ntr iletkenleri ) rezistanslar
RL, daha yksek scaklkta uygulanmaldr:
RL = [1 + (c - 20 oC) ] RL20
Burada;
- RL20: 20 oC scaklktaki diren,
- c : Ksa devre sresinin sonunda, oC cinsinden iletken scakl,
- : Bakr, alminyum ve alminyum alamyla ilgili ou uygulama ama-
lar iin yeterli dorulukta geerli olan 0,004/Ke eit faktr, (Not: c iin
rnein IEC 60865-1, IEC 60949 ve IEC 60986ya baknz).
En byk ve en kk ksa devre akmlarnn hesaplanmas, aada belirtilen he-

saplamay kolaylatran kabulleri esas alr.
Ksa devre sresince, ilgili ksa devre tipinde bir deiiklik olmaz, bir ba-
ka deyile, ksa devre sresi esnasnda -faz ksa devresi -faz olarak ka-
lr ve faz-toprak ksa devresi faz-toprak olarak kalr.
Ksa devre sresince, ilgili ebekede bir deiiklik olmaz.
Transformatrlerin empedans, kademe deitiricinin ana konumuna gre
hesaplanr. ebeke transformatrlerinin KT empedans dzeltme faktr
uyguland iin bu husus kabul edilebilir.
Ark direnleri dikkate alnmaz.
Sfr bileen sistemindekiler dnda, btn hat kapasitanslar, nt
admitanslar ve statik ykler ihmal edilir.
Kondansatrler ve statik ykler

IEC 60909da verilen hesaplama metotlar, hat kapasitanslarn, paralel
admitanslar ve sfr bileen sistemininkiler dnda dikkate alnmayan statik ykle-
ri hesaba katar.
Ksa devrenin oluma sresine baklmakszn, nt kondansatrlerin boalma ak-

m, tepe ksa devre akmnn hesaplamas iin ihmal edilebilir. Ksa devre olutu-
unda devreye giren paralel bal gerilim snrlama cihazlar ile donatlmas kou-
luyla, seri kondansatrlerin etkisi, ksa devre akmlarnn hesaplamasnda ihmal
edilebilir. Yksek gerilim doru akm iletim sistemlerinin olmas durumunda, kon-
dansatr bank ve filtrelere, a.a. ksa devre akm hesaplanrken zel dikkat sarf
edilme ihtiyac doabilir.
Hesaplama yntemi
Ksa devre akmlarn hesaplama iin kullanlan metot, ksa devre yerindeki e de-
er gerilim kaynann uygulanmasn esas alr. E deer gerilim kayna yalnzca,
sistemin aktif gerilimidir.
Elektrikli donanmn ksa devre empedanslar
ebeke fiderleri
ebeke fiderleri, transformatrler, havai hatlar, kablolar, reaktrler ve benzeri do-
nanmda, pozitif bileen ve negatif bileen ksa devre empedanslar eittir (Z1=Z2 ).
Sfr bileen ksa devre empedans Z(0) = U(0) / I(0), paralel iletken ile dn
balants (rnein toprak, topraklama dzeni, ntr iletkeni, toprak teli, kablo ilti
ve kablo zrh) arasnda a.a. gerilimin olduu farz edilerek belirlenir. Bu durumda,
sfr bileen akmnn kat, dn yolundan geer.
Jeneratrlerin (G), ebeke transformatrlerinin (T) ve santralin alt merkezindeki

(S) empedanslar; ksa devre yerindeki e deer gerilim kayna ile ksa devre
akmlar hesaplanr iken KG, KT ile KS veya KSO empedans dzeltme faktrleriy-
le arplmaldr.
Q balant noktasndaki ebeke i empedans ZQ, alternatif ksa devre akm gc

S"kQ veya balang alternatif ksa devre akm I"kQ ile hesaplanr.
ekil-2.12. ebekenin transformatrsz edeer emas
ekil 2.12e gre ebekenin i empedans,
cUC cUC

Z R 3 X
3I"G SG
"
ile belirlenir.
ekil-2.13. Transformatrl ebeke edeer emas
ekil 2.13ye gre ksa devre; Q fider balant noktasnda yalnzca balang ksa
devre akm I"kQ ve transformatrn alak gerilim tarafna gre pozitif bileen e-
deer ksa devre empedans ZQt,
cUC 1 cUC
1 cUCQ

ZL
3I"G t K
S"G t K S"G
Z
X
1 3 R /Z

ekilde hesaplanr. Burada;
UC Q fider balant noktasndaki anma gerilimi,
I"G Q fider balant noktasndaki balang simetrik ksa devre akm,
c UC gerilimi iin gerilim faktr
tK Ykte kademe deitiricinin ana konumunda beyan dntrme oran.
35 kVun stnde anma gerilimli yksek gerilim fiderlerinin hava hatlar ile bes-
lenmesi durumunda, e deer empedans ZQ, ou durumda ZQ=0+jXQ olarak dikka-
te alnabilir. Dier durumlarda, ebeke fiderleri rezistanslar RQ iin doru deer
bilinmiyor ise XQ=0,995ZQ olduunda, RQ=0,1XQ olarak alnabilir.
ki Sargl Transformatrler
Her transformatrn plakasnda yazl olan ksa devre gerilimi %uk ya da ksa dev-
re empedans %Z kendi anma gcne gre verilmitir. Ykte kademe deitiricili
olan ve ya olmayan iki sargl transformatrn pozitif bileen ksa devre empedans-
lar beyan transformatr verilerinden hesaplanabilir:
uGK UKR

ZR
%100 SKR
uJK UKR

PGKR PGKR UKRQ

RR
%100 SKR 3IKR SKR

X R Z R R R
Burada;
UKR Yksek gerilim veya alak gerilim tarafndaki transformatrn beyan geri-
limi,
IKR Yksek gerilim veya alak gerilim tarafndaki transformatrn beyan ak-
m,
SKR Transformatrn beyan grnen gc,
PKR Beyan akmda sarglarda transformatrn toplam kayb,
uGK Beyan akmda yzde ksa devre gerilimi,
uJK Ksa devre geriliminin yzde beyan rezistif bileeni.
ueK Ksa devre geriliminin yzde beyan endktif bileeni.
( u kr = 2
u Rr + u Xr
2
)
Genelde RT/XT oran, transformatrn gcnn bykl ile azalr. Byk gl

transformatrler iin diren (rezistans) yle kktr ki ksa devre akm hesapla-
nrken empedansn yalnzca reaktanstan ibaret olduu farz edilebilir.
Tepe ksa devre akmnn ip veya id.a. bileeninin id.a. deerlerinin hesaplanmas ge-
rekir ise diren dikkate alnmaldr. fazl trafolarn pozitif, negatif ve sfr bile-
en ksa devre empedanslar imalatlardan elde edilebilir. Sfr direnlerinin hesap-
lanmas iin Tablo-16h. yaklak olarak kullanlr.
ki sargl transformatrler iin empedans dzeltme faktrleri

ebeke transformatr, farkl gerilimlerde iki ve ya daha fazla ebekeye bal olan
transformatrdr. Ykte kademe deitiricili olan veya olmayan iki sargl trans-
formatr iin empedans dzeltme faktr KT transformatr empedansna ek olarak
uygulanmas gerekir.
ZTK = KT.ZT
cenbyk
K T = 0,95.
1 + 0,6.xT
Burada:
xT : Transformatrn nispi reaktans xT = X T /(SrT / U rT ) = ( X T .SrT ) / U rT

2 2
cen byk: Tablo-14hden alnan transformatrn alak gerilim tarafna bal ebeke-
nin anma gerilimiyle ilgilidir.
XT: Trafonun endktif bileeni
Bu dzeltme faktr, santralin alt merkezindeki transformatrler iin uygulanma-

maldr.
Empedans dzeltme faktr, dengesiz ksa devre akmlar hesaplanrken transfor-

matrn negatif bileen ve sfr bileen empedanslarna da uygulanmaldr. Trans-
formatrn yldz noktas ile toprak arasndaki empedanslar ZN, dzeltme faktr
olmakszn sfr bileen empedansna 3ZN olarak eklenmelidir.
Yldz noktas ile toprak arasndaki empedanslar, dzeltme faktr olmakszn uy-
gulanmaldr.
Kablolar ve havai hatlar
Kablolar:
Kablolarn hatlara gre en belirgin farklar, fazlarn birbirine daha yakn olmas ne-
deniyle reaktans deerinin daha kk, faz aras ve topraa gre kapasitelerinin
daha yksek olmasdr. Omik diren forml ve hesab hatlardaki ile ayndr; sade-
ce uzunluk ve iletken kesiti deiir.
Kablolarda km bana omik direnci ve endktif direnci Tablo-4h ve 5hlerden bu-

lunabilir. Kablolarn pozitif ve negatif diren ve reaktans deeri birbirine eittir
(R1=R2 ve X1=X2). Sfr bileen reaktans (X0) ise kablonun dendii ortam artla-
rna baldr. Sfr akmlar, toprak, metal aksamlar, metal borular, kablo zrh ve
klflar (siperleri) tarafndan absorbe edilir yani emilir. X0 deeri iin ntr hattnn
olup olmamas, sfr bileen akmnn bykl, kablo i yaps ve kablo d klf
etkilidir. Tablo-12 ve 13hde verilen oranlar ortalama deerlerdir. R0 ve X0n ger-
ek deerleri kesin olarak kablo deme yani tesis ii bittikten sonra lme yoluyla
belirlenmelidir.
Kablolarn birim uzunluk (1 m) iin 20 oC ortam scakl iin omik diren yani DC
diren R = 1/.qn ifadesinden hesaplanr. Burada qn, mm2 olarak kablo kesitidir; ,
zgl iletkenlik olup bakr iin = 56 m/.mm2, alminyum iin = 35 m/.mm2
alnr. Kablo uzunluu, m -metre- birimi cinsinden hesaba girmelidir.
Kablolarn endktif diren deerleri, Tablo-4h ve 5h.lerde verilmitir. Bu tablo-

larda verilen reaktanslar 50 Hz iin geerlidir. Bu deerlerin 60 Hzdeki deerlerini
bulmak iin tm deerler, 50/60 ile arplmaldr.
Tablo-2.10. a) 0,6/1 kV Fazl Sistemde Bakr letkenli Bir Damarl

PVC Kablo DC ve Efektif Direnler (d: gen eklinde, y: yanyana
yani dz ekil)
Kablo DC Diren Kablo

Kesiti 20 Cde Deme lave AC Diren Efektif Diren
(mm2) (ohm/km) ekli (10-3 ohm/km) 70
Cde(ohm/km)
1x50 0,387 d/y 0,5/0,2 0,4540/0,4537
1x70 0,268 d/y 0,7/0,3 0,3142/0,3138
1x95 0,193 d/y 1,0/0,4 0,2271/0,2265
1x120 0,153 d/y 1,4/0,5 0,1809/0,1800
1x150 0,124 d/y 1,7/0,6 0,1477/0,1466
1x185 0,0991 d/y 2,2/0,8 0,1185/0,1171
1x240 0,0754 d/y 2,9/1,1 0,0914/0,0896
1x300 0,0601 d/y 3,6/1,4 0,0742/0,0720
Tablo-2.10. b) 18/30 kV Fazl Sistemde Bakr letkenli Bir Damarl

XLPE Kablo DC ve Efektif Direnler (d: gen eklinde, y: yanyana
yani dz ekil)
Kablo DC Diren Kablo

Kesiti 20 Cde Deme lave AC Di- Efektif Diren
(mm2) (ohm/km) ekli ren 90 Cde
(10-3 ohm/km) (ohm/km)
1x50 0,387 d/y 2,9/14,1 0,4862/0,4974
1x70 0,268 d/y 2,9/13,5 0,3370/0,3476
1x95 0,193 d/y 3,1/13,2 0,2441/0,2542
1x120 0,153 d/y 3,2/12,8 0,1945/0,2041
1x150 0,124 d/y 4,7/19,1 0,1603/0,1747
1x185 0,0991 d/y 5/18,6 0,1289/0,1425
1x240 0,0754 d/y 5,3/18,1 0,0997/0,1125
1x300 0,0601 d/y 5,8/17,8 0,0810/0,0930
Havai hatlar:
Hava hatt iletkenlerinin km bana omik direnci ve endktif direnci (reaktans)
Tablo-9h veya 10 hden bulunabilir. Enerji iletim hatlarnn pozitif ve negatif di-
ren ve reaktans deeri birbirine eittir (R1=R2). Ksa devre hesaplarnda hava hat-
larnn kapasitif deerler rol oynamaz.
Orta Gerilim enerji iletim hatlarnda genelde Swallow (3AWG), Raven (1/0AWG),
Pigeon (3/0AWG), Hawk (477MCM) ve ksmen Partridge (266,8MCM) elik zl
alminyum iletken kullanlr. elik zl alminyum iletkenler (ACSR: Aluminium
Conductor Steel Reinforced), elik zler zerine yerletirilen alminyum iletken-
lerden oluur. letkenin orta ksmnda bulunan elik ksm iletkene ekme, germe
zellikleri asndan yksek mukavemet salar. letken ksmda alminyumun kul-
lanlmas hem arlk asndan hem de kolay elde edilebilen bir rezerv olmas ve
pahal olmamas tercih nedenidir. Mekanik hesaplarda elik kesit, elektriksel he-
saplarda ise alminyum kesit kullanlr.
Ksa devre akmlarnn hesaplanmas
Ksa devre akmnn jeneratrden uzak olmas durumunda ksa devre akm, aa-
daki iki bileenin toplam olarak gz nne alnabilir:
- Tm ksa devrenin sresince, sabit genlikli a.a. bileeni,
- Balangta A deerinde olan ve sfra snmlenen periyodik olmayan d.a. bile-
eni.
ekil-2.6, ksa devrenin jeneratrden uzak olmas durumunda ksa devrenin genel
gidiatn ematik olarak gsterir. Simetrik a.a. ksa devre akmlar I"k, Ib ve Ik et-
ken deerlerdir ve yaklak olarak ayn genliktedir.
Ksa devrenin jeneratre yakn olmas durumunda ksa devre akm (ekil-2.7),
aadaki iki bileenin toplam olarak gz nne alnabilir:
- Ksa devre srasnda, genlii snmlenen a.a. bileeni,
- Balangta A deerinde olan ve sfra snmlenen periyodik olma-
yan d.a. bileeni.
Jeneratrler, santralin alt merkezleri ve motorlar ile beslenen sistemlerde ksa dev-
re akmnn hesaplanmas (jeneratre yakn ve/veya motora yakn ksa devreler);
yalnzca balang simetrik ksa devre akm I"k ve tepe ksa devre akm ip deil
ayn zamanda simetrik ksa devre kesme akm Ib ve kararl durum kesme akmn
da Ik kapsar. Bu durumda simetrik ksa devre kesme akm Ib, balang simetrik k-
sa devre akm I"kdan daha kktr. Normalde, kararl durum kesme akmn Ik,
simetrik ksa devre kesme akm Ibden daha kktr.
Ksa devre yerindeki balang simetrik ksa devre akm I"k, simetrik ksa devre
kesme akm Ib ve kararl durum ksa devre akmnn Ik hesaplanmas iin sistem,
ksa devre yerinde e deer ksa devre empedansna Zk indirgenen ebekeye dn-
trlebilir. ebeke indirgemesi, ksa devre yerindeki Z(1)=Z(2) ve Z(0) ksa devre
empedanslarn hesaplamak iin gereklidir. Genelde az bir hata ile ebeke eleman-
lar iin Z(1)=Z(2) alnabilir.
fazl ksa devre:

Termik ve dinamik zorlanmalarn hesabnda esas alnan fazl veya kutuplu
ksa devre, faz iletkenin de ksa devre edilmesi durumunu gsteren simetrik bir
arza trdr. fazl ksa devre hesab, tek faz edeer devresi zerinden yaplr.
fazl ksa devre hesabnda elemanlarn sadece pozitif bileen deerleri dikkate
alnr; negatif ve sfr bileenler devreye girmez.
c! c!
"
31 3 3
c Gerilim faktr
ZG fazl a.a. sistemin ksa devre empedans
(Not: I"k yerine I"k3 notasyonu da kullanlr)

Z(0), Z(1)=Z(2)den daha byk olduu yaygn durum iin en byk balang ksa
devre akm I"k, faz ksa devrede oluacaktr. Ancak dk sfr bileenli trans-
formatre yakn ksa devreler iin Z(0), Z(1)den daha kk olabilir. Bu durumda,
en byk balang ksa devre akm I"kE2E, faz-faz toprak ksa devresinde meydana
gelecektir.
Faz-toprak ksa devresi:
Otomatik ama salayan -zellikle koruma amal- cihazlarn hesabnda esas al-
nan faz-toprak veya tek (bir) faz-toprak veya tek kutuplu ksa devre, herhangi bir
faz (iletkeni) ile toprak arasnda oluan asimetrik bir arz trdr. Bu arza tr,
dorudan veya bir empedans zerinden toprakl sistemlerde tanmldr. Salam di-
er iki fazdaki yk akmlar gz nne alnmaz. Faz-toprak arzasn veren forml-
de arzal fazdan geen akm deeri (salam dier iki fazdaki yk akmlar gz
nne alnmaz) hesaplanr.
Tek fazl ksa devre hesabnda asimetrik yapsndan dolay simetrili bileenlerden
yararlanlr. Pozitif, negatif ve sfr bileenlerin Thevenin edeer devreleri seri
balantl olarak dnlr.
3!
I"G
Z,- 3 Z,- 3 Z,-
3!
I"G
2Z,- 3 Z,-
Burada;
c Gerilim faktr
Z,- Pozitif bileen ksa devre empedans

Z,- Negatif bileen ksa devre empedans
Z,- Sfr bileen ksa devre empedans
Z(0), Z(2)= Z(1)den daha kk ise balang faz-toprak ksa devre akm I"k1,
faz ksa devre akm I"kdan daha byk ancak I"kE2E akmndan daha kktr.
Bununla birlikte 0,23< Z(0) / Z(1) < 1,0 ise I"k1 kesiciyle kesilen en byk akm
olacaktr.
Tepe ksa devre akm
iP 2I"G (p indisi peak yani tepe anlamndadr)
1,02 3 0,9eqJe
Burada;
iP Tepe ksa devre akm
I"G fazl ksa devre akm
Termik edeer ksa devre akm

Termik edeer ksa devre akm, ksa devre akmnn d.a. bileeninin zamana gre
scaklk etkisi m faktr ve ksa devre akmnn a.a. bileeninin zamana gre scak-
lk etkisi n faktr kullanlarak,
ILM I"G m 3 n
forml ile hesaplanr. Bu deer zellikle akm trafolarnn termik (sl) dayanmla-
rnda ok nemlidir. Burada;
m Ksa devre akmnn d.a. bileenin sl etkisi iin faktr,
n Ksa devre akm iin a.a. bileenin sl etkisi iin faktr,
demektir.
m faktr deeri, ksa devre yerine gre hesaplanan faktr kullanlarak ekil-
2hdeki diyagramdan elde edilir.
n faktr deeri, I"G /IG oran kullanlarak ekil-3hdeki diyagramdan elde edilir.
"
Datm ebekelerinde jeneratrden uzak ksa devreler iin I"G IG ve 1 ol-

duundan dolay n = 1 alnabilir.
Beyan ksa devre sresi (Tk), 1 s veya daha uzun olan jeneratrden uzak ksa devre-
ler iin m 0 alnabilir. Bu durumda formlde m+n = 1 alnr. m parametresinin
tam deeri aadaki formlden hesaplanabilir:
m=
1
2. f .Tk . ln( 1)
[ ]
e 4. f .Tk ln( 1) 1
2.8.1. IEC hesap rnekleri
rnek-2.13.
Q 34,5/0,4 kV
Yk
) 630 $

500 !) %4,5 , 4 25 00
4 95 00
NYY,
50 0 60 0
1. ebeke n empedans
0,352 0
. ! 1,1,400-
500
1

Not: c = gerilim katsays
. !

1 1,1,34,5 - 1
1 0,000352 0,352 0
]) 500 ,
,
0,9951 0,995 0,352 0 0,35 0
0,1 0,1 0,35 0 0,035 0

2. Trafo
% !) ! %4,5 ,400-

1 11,43 0
%100) %100 630

%& &~

% &
veya
! ,400-

8. 10
3,22 0
)
630

: $] ,75 - ]@0 $@@
1 11,43 3,22 10,96 0
3. Ana iletken
r '
1 3 0,00393,70 20- = 1,2

1,2 1,20,19350 11,58 0
l

0,08 500 0,07550 3,75 0
4. Yk iletkeni
1,20,72760 52,34 0

0,08 500 0,08260 4,92 0
5. 3 noktasnda ksa devre empedans ve fazl arza akm
67,09 0 ve 19,68 0
1 3 67,09 3 19, 68 69,92 0
! 1,05 400
" 3467,98
31 3 69,92. 10q
= l2 1,022 3,5 $ 5 $
6. 1 noktasnda ksa devre empedans ve fazl arza akm
3,17 0 , 10,72 0
1 3 3,17 3 10,72 11,17 0
! 1,05 400
21,69 $
31 3 11,17. 10q
= l2 1,39221,69 $ 42,69 $
7. 3 noktasnda ksa devre empedans ve tek faz-toprak arza akm
Transformatr sfr empedanslar (Trafonun balant dzeni Dyn olduundan Tab-

lo-16h.den)
3,22 0 , 0,95 10,66 0 10,42 0
Dzeltilmi trafo diren ve endktif direnleri
0,973,22 33,14 0 , 0,97 10,42 0 10,37 0
Ana iletken sfr empedanslar (Tablo-13h adan, Dn yolu drdnc iletken

zerinden tamamlanmas durumu)
4 4 11,58 0 46,32 0
3,65 3,75 0 13,68 0
Yk iletkeni sfr empedanslar (Tablo-13h adan, Dn yolu drdnc iletken

zerinden tamamlanmas durumu)
4 4 52,34 0 209,37 0
4,13 4,92 0 20,32 0
46,32+209,37 = 255,70 0
13,68+20,32 = 34,01 0
3!

1
,2 3 2 3 2 3 3 - 3 ,2 3 2 3 2 3 3 -

1 3 ,393,020- 3 ,83,730-
401,84 0
0,953 400

401,84. 10q
1637,91
1, 64 $
rnek-2.14.
UnQ = 20 kV
IkQ = 10 kA
SrT = 400 kVA

UrT = 20 kV
UrTHL = 410 V
Ukr = %4
PkrT = 4.6 kW T
R(0)T / RT = 1.0
X(0)T / XT = 0.95 Kablo
l=4m
Un = 410 V
F1
ZI ,0,208 3 j0,068- /km (3x185 Al-Alminyum kablo iin)
R ,-I 4,23R I ; X ,-I 1,21XI (3x185 Al-Alminyum kablo iin)
c UC UKRI 1,1 20 0,41

ZL 0,534 m
3I"G UKR 310 20
R
0,1
X
X L 0,0995ZL 0,531 m
R L 0,1XL 0,053 m
ZL ,0,053 3 j0,531- m
16,81 m

uGK UKRI 4 410
ZRI
100 SKR 100 40010
(LV: Low Voltage)
UKRI

410
R RI PGKR 4,600 4,83 m
SKR
,40010 -
X RI ZRI

RRI 16,10 m
ZRI ,4,83 3 j16,10- m
SKR 400
XR XR 16,10 0,03831
UKRI
410
cdO 1,05
K R 0,95 0,95 0,975
1 3 ,0,6 XR - 1 3 ,0,60,03831-
ZR K R ZRI ,4,71 3 j15,70- m
ZI 0,5,0,208 3 j0,068 -410q ,0,416 3 j0,136- m
ZG ZL 3 ZR 3 ZI 5,18 3 j16,37 m
c UC 1,05400
IG 14,12 kA
3ZG 317,17
R RG 5,18
0,316
X X G 16,37

1,02 3 0,98eq 1,4
iP 2 IG 1,4214,12 27,96 kA
R ,-R R R
X ,-R 0,95X R
Z,-R K R ,R R 3 j0,95X I - ,4,712 3 j14,913- m
Z,-I ,4,23R I 3 1,21XI - ,1,76 3 j0,165- m
Z,- Z,- Z ,5,18 3 j16,37- m
Z,- Z,-R 3 Z,-I ,6,47 3 j15,08- m
Z,- 3 Z,- 3 Z,- ,16,83 3 j47,82- m
cUC 3 1,054003
IG

14,35 kA
Z,- 3 Z,- 3 Z,- 50,70
iP 2IG

1,4214,35 28,41 kA
2.8.2. rnek Proje - Ksa Devre Hesab (IECye gre)
rnek projenin 1 noktasnda fazl ksa devre, 2 noktasnda ise tek-faz toprak ve
fazl ksa devre durumunda ksa devre akmlarnn hesab yaplacaktr. Hava hat-
lar ve kablolarda omik ve reaktif direler faz ve km banadr.
1 noktasnda fazl ksa devre:
ebeke
ebeke ksa devre gc:

= 2766 MVA
. ! 1,1,34,5.10 -
1 0,473

2766. 10 c: 1,1 (gerilim katsays)
0,9951 0,995 0,473 0,471
0,1 ise 0,1 0,471 0,047

ndirici Trafo Merkezi

ndirici merkez trafo gc: 100 MVA
ndirici merkez trafo primer gerilimi: UnQ = 154 kV

ndirici merkez trafo sekonder gerilimi: UrQtlv = 34,5 kV
Bal ksa devre gerilimi: %uk = %11,9
Bal omik ksa devre gerilimi: %ukr = 0,7
Nominal gerilim: Un =34,5 kV

uGK UKR 11,9 ,34,5.10 -
ZR 1,416
100 SKR 100 100. 10
%
) !)^

%0,7 ,34,5.10 -
0,083
%100 ) %100 100. 10

XR ZR

RR 1,414
R1T0=R1T (1T0: 1. Trafonun Sfr bileeni) ; X1T0=0,95X1T
R1T0 = 0,083
X1T0 = 1,414
letim hatt: 477 MCM (Hawk tipi Al-St iletken), 4,08 km

Rh1=Rh2=0,1194 /km (20 oC) ve Rh1=0,1194 /km0,408 km=0,487
Xh1=Xh2=0,3427 /km ve Xh1=0,3427 /km0,408 km=1,398
Hava hatlarnda Rh0=2Rh1 ve Xh0=3Rh1 alnabilir.
Rh0=20,487=0,974
Xh0=31,398=4,195
Kablo-1: 1x240 mm2 XLPE yer alt kablosu, 1,2 km

R1k1 = R1k2 = 0,0754 /km (20 oC) ve Rk1=0,0754 /km1,2 km=0,0905
X1k1 = X1k2 = 0,168 /km ve Xk1=0,168 /km1,2 km=0,2016
R0/R1=8; X0/X1=4 (Tablo-12hden)
R1k0=80,0905=0,72
X1k0=40,2016=0,81
Kablo-2: 1x150 mm2 XLPE yer alt kablosu, 0,35 km

R2k1=R2k2=0,124 /km (20 oC) ve R2k1=0,124 /km0,350 km=0,0434 ,

X2k1=X2k2=0,18 /km ve X2k2=0,18 /km0,350 km=0,063
R2k0=30,0434=0,13
X2k0=70,063=0,44
R0/R1=3; X0/X1=7 (Tablo-12hden)

(Not: Kablo R ve L deerleri HES kablo kataloundan alnmtr.)
1 noktasna kadar devrenin toplam empedans:
Rtop = RQ+RT+Rh+Rk1+Rk2
=0,047+1,4114+0,478+0,1086+0,0521 = 0,7514
Xtop = XQ+XT+Xh+Xk1+Xk2
= 0,471+1,414+1,398+0,2016+0,0630 = 3,5477
Zk = Rtop+jXtop=0,7782 + j3,5477 ve Zk = 3,6264
6041,48 ,
! 1,134,5. 10

31 33,63
R/X=0,7514/3,5477=0,21, kappa=1,50 ve ip=12788,8 A=13 kA
Ith = I"k m + n = 6 0,03 + 1 = 6131,8 A = 6,13 kA
m=
1
2. f .Tk . ln( 1)
[ ]
e 4. f .Tk ln( 1) 1
m=0,03 bulunur. Dier parametre n=1 alnabilir.
2 noktasnda fazl ksa devre:

Yukarda verilen bileenlere ilave olarak datm trafosu da devreye girecektir.
Datm Trafo Merkezi

Datm trafo gc: Srt1 = 1000 kVA
Datm trafo primer gerilimi: Urt1hv = 34,5 kV
Datm trafo sekonder gerilimi: Urqtlv = 0,4 kV
Bal ksa devre gerilimi: %ukrt = %6
Ykte bakr kayb: Pkrt = 12,2 kW
Nominal gerilim: Un = 0,4 kV

uGK UKR 6 0, 4.10
ZR 0,010
100 SKR 100 100. 10
! ,400-

12,2. 10
0,002
)
1000

X R ZR

RR 0,009
Trafo empedans dzeltme faktr:
CdO 1,05
K R 0,95 0,95 0,9635
1 3 ,0,6 XR - 1 3 ,0,60,0587-
SKR 1000
XR XR 0,09 0,0587
UKRI
400
Dzeltilmi trafo iin diren ve reaktans deerleri:
R2TK=KTR2T = 0,002
X2TK=KTX2T = 0,009
R2T0=R2T ve X2T0=0,95X1T olup,
R2T0 = 0,002
X2T0 = 0,009
R2T ifadesindeki 2T, 2. trafoyu, 2T0 ise 2.trafonun sfr bileenini temsil eder.
2 noktasndaki fazl ksa devre akmn bulmak iin, datm trafosu ncesindeki
tm bileenlerin 2 noktasna indirgenmesi gerekir. ebekenin dnm iin D1
katsays: (1/21T)(1/22T)=0,00000675=6,75.10-6 eklindedir. Burada;
34,5$

154$
0,4$

34,5$
ebekeden datm trafosuna kadar olan bileenler iin D2 katsays:
(1/22T)=0,00013443=134,43.10-6 eklindedir. Sistem bileenleri ile D1 ve D2 kat-
saylar ve
Buna gre 2 noktasna kadar devrenin toplam empedans:
RK=D10,047+D2(0,083+0,487+0,1086+0,0521)+0,002106=1880,82
XK= D10,471+D2(1,414+1,398+0,2016+0,063)+0,009106=9056,72
ZK=9249,96
! 1,050,4. 10
26214,94 ,
31 39249,98. 10q
R/X=1880,82/9056,72=0,21, (kappa)=1,50 ve ip=31951,67 A = 32 kA
Ith = I"k m + n = 6 0,03 + 1 = 26605,26 A = 26,60 kA
m=
1
2. f .Tk . ln( 1)
[ ]
e 4. f .Tk ln( 1) 1
m=0,03 bulunur.
Bu formlde f, ebeke frekans olup f=50 Hz ve Tk, toplam arza temizleme sresi
olup Tk=1 s (s: saniye) alnr. Dier parametre n=1 alnabilir.
2 noktasnda tek-faz toprak ksa devresi:

Sistemin 2 noktasnda tek-faz toprak ksa devre arzas iin 2 noktasna kadar top-
lam empedans ZK = 2Z1+Z0 eklinde hesaplanmaldr. Minimum tek faz toprak ksa
devre akm bulunaca 70 oCdeki diren deerleri alnmtr.
RS=2D10,047+2D2(0,083+0,487+0,1086+0,0521)+20,002106+D2(0,974
+0,87+0,16)+0,02106
=5713,65
XS=2D10,471+2D2(1,414+1,398+0,2016+0,063)+20,009106+D2(4,195+
0,81+0,44)+0,009106
=9056,72
ZS=27639,93
3!

1
0,953 400
27639,93. 10q

23812,63
23, 81 $
2.8.2.1. rnek Proje - Akm Trafosu Seimi
Gerilim transformatrnn gc seilirken gerek yk deerine gre seim yapl-

maldr. Gerilim transformatr anma ykne gre kalibre edildiinden kk yk-
lerde oran hatas byyecektir. Oran hatas anma ykne yakn yklerde mini-
mumdur.
26,78 olup bir st norm deer

%&
Trafonun primer akm,
,
Tablo-19hden primer deeri 30 A seilir. Buna gre;
OG Saya ve koruma rleleri iin akm trafosu seimi:

Dnm oran : 30/5 A
Gc : 60 VA
Hata snf : 0,5 (lme iin), 1 (koruma iin)
Ith : 300In
Ith deeri = 30030 A = 9000 A = 9 kA olup, 1 noktasndaki fazl ksa devrenin
Ith deeri olan (pu hesaba gre) 4 kAden byk olduundan ksa devrenin termik
etkisine dayanr.
%&
Trafonun sekonder akm, 1443,4 olup bir st norm deer
,
Tablo-19hden primer deeri 1600 A seilir. Buna gre;
AG Reaktif G Kontrol Rlesi iin akm trafosu seimi:

Dnm oran : 1600/5 A
Gc : 10 VA (Reaktif g rlesinin gcn karlar)
Hata snf : 0,5
Ith : 100In
AG Enerji Analizr iin:

Dnm oran : 1600/5 A
Gc : 10 VA (Enerji analizrnn gcn karlar)
Hata snf : 0,5
Ith : 100In
OG Trafo Merkezlerinin Projelendirilmesi
Projelen 39
Ith deeri = 1001600

00 A = 160000A = 160 kA olup, 2 noktasndaki fazl ksa
ks
devrenin Ith deeri olan (pu hesaba gre) 16 kAden byk olduundan
undan ksa devre-
nin termik etkisine dayanr. Burada Ith = 60In iin 601600 A = 96000 A = 96 kA
undan) deerinde bir akm trafosu da seilebilir.
(96 kA > 16 kA olduundan)
Akm trafolarnn tek-hhat emasndaki balant durumu aadaki ekilde gsteri

gsteril-
mitir.
1600/5 A EA
10VA
1600/5 A
10VA
2.8.2.2. rnek Proje - Gerilim Trafosu Seimi
Gerilim transformatrnn gc seilirken gerek yk deerine

de erine gre seim yyapl-
maldr. Gerilim transformatr anma ykne gre kalibre edildiinden
edildi inden kk y
yk-
lerde oran hatas byyecektir.
byyecektir. Oran hatas anma ykne yakn yklerde mini-
min
mumdur.
Dnm oran : 34,5/0,1 kV

Gc : 60 VA
Hata snf :1

IEC KisaDevre

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

IEC KisaDevre

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ekil-2.10.

rnek Proje - Ksa devre hesab iin tek hat emas

Tablo-2.9. ebeke Elemanlarnn Ksa Devre Empedanslarnn

Eleman Birim Deer Aklama

Asenkron I n / I an 100 In : Motor anma akm

Seri U n (%) Sn : Anma gc (MVA)

Ksa devre hesaplarnda sistem zerindeki tm elemanlarn pozitif, negatif ve sfr

  100  ()  ()  ()  0

Not-2: Devre elemanlarnn pozitif, negatif ve sfr bileen deerlerinin he-

34,5 kV Ntr Direnci

477 MCM Al-St Havai Hat

.  4,08 $0 2  .  100 0,1342  4,08  100

12  0,1342 3 j0,3427 /km  0,0460 pu

2  32  3  0,1170

Not-1: 2  2 3 0,15 ifadesindeki 0,15 deeri (0,0047x50Hz)/1,6 hesab

3x(1x240 mm2) XLPE Kablo (Dz tertip)

(Tablo-12-hden alnmtr.)   4  4  0,017

3x(1x150 mm2) XLPE Kablo (Dz tertip)

(Tablo-12hden alnmtr.)   7  7  0,005

Not-1: Kablo kataloglarnda diren deeri, 20 oC ve 90 oC scaklktaki de-

Not-2: Kablo kataloglarnda endktans deeri mH/km olarak verilir. Bura-

Not-3: Kablolarda R0/R1 ve X0/X1 deerleri iin, Tablo-12hden H Kablo sat-

BRM DEERLER (100 MVA Baza gre)

3x(1x240 mm2) Kab-

Burada OG ekipmanlarnn boyutlandrlmas ve seiminde en ok kullanlan -

2.7.1. IEC 60909a Gre Ksa Devre Genel Bilgi ve Hesab

2.7.1.1. Semboller ve Temel Formller

A d.a. bileeninin =>.. balang deerleri

cUC /3 E deer gerilim kayna (etken)

IN.O. Ksa devre akmnn d.a. bileeni

U,- , U,- , U,- Pozitif, negatif, sfr bileen gerilimleri

,1- Pozitif bileen

,2- Negatif bileen

R Ksa devre snrlama reaktr

Balang geici deeri

Simetrik bileenlerin uygulamas

II  I,- 3 I,- 3 I,-

I"G Balang ksa devre akm,

Simetrik ksa devre kesme akm

Jeneratrden uzak ksa devre

IF  I"G , IF  I"G

Jeneratre yakn ksa devre

Gzl olmayan ebekelerde faz ksa devre

2.8. IEC Ksa Devre Hesap Bilgileri ve Tablolar

Gerilim faktr c, edeer gerilim kayna ile 3e blnen anma gerilim Un

En byk ksa devre akmlar

En kk ksa devre akmlar

En byk ve en kk ksa devre akmlarnn hesaplanmas, aada belirtilen he-

Kondansatrler ve statik ykler

Ksa devrenin oluma sresine baklmakszn, nt kondansatrlerin boalma ak-

Elektrikli donanmn ksa devre empedanslar

Jeneratrlerin (G), ebeke transformatrlerinin (T) ve santralin alt merkezindeki

Q balant noktasndaki ebeke i empedans ZQ, alternatif ksa devre akm gc

ekil-2.12. ebekenin transformatrsz edeer emas

ekil 2.12e gre ebekenin i empedans,

ekil-2.13. Transformatrl ebeke edeer emas

ekilde hesaplanr. Burada;

UC Q fider balant noktasndaki anma gerilimi,

I"G Q fider balant noktasndaki balang simetrik ksa devre akm,

c UC gerilimi iin gerilim faktr

tK Ykte kademe deitiricinin ana konumunda beyan dntrme oran.

SKR Transformatrn beyan grnen gc,

PKR Beyan akmda sarglarda transformatrn toplam kayb,

100 () () () 0

. 4,08 $0 2 . 100 0,1342 4,08 100

12 0,1342 3 j0,3427 /km 0,0460 pu

2 32 3 0,1170

Not-1: 2 2 3 0,15 ifadesindeki 0,15 deeri (0,0047x50Hz)/1,6 hesab

(Tablo-12-hden alnmtr.) 4 4 0,017

(Tablo-12hden alnmtr.) 7 7 0,005

A d.a. bileeninin =>.. balang deerleri

U,- , U,- , U,- Pozitif, negatif, sfr bileen gerilimleri

II I,- 3 I,- 3 I,-

IF I"G , IF I"G

Z,- Pozitif bileen ksa devre empedans

Z,- Negatif bileen ksa devre empedans

Z,- Sfr bileen ksa devre empedans

iP 2I"G (p indisi peak yani tepe anlamndadr)

0,9951 0,995 0,352 0 0,35 0

0,1 0,1 0,35 0 0,035 0

% !) ! %4,5 ,400-

1 11,43 3,22 10,96 0

1,20,72760 52,34 0

1 3 67,09 3 19, 68 69,92 0

= l2 1,022 3,5 $ 5 $

1 3 3,17 3 10,72 11,17 0

= l2 1,39221,69 $ 42,69 $

3,22 0 , 0,95 10,66 0 10,42 0

0,973,22 33,14 0 , 0,97 10,42 0 10,37 0

4 4 11,58 0 46,32 0

3,65 3,75 0 13,68 0

4 4 52,34 0 209,37 0

4,13 4,92 0 20,32 0

,2 3 2 3 2 3 3 - 3 ,2 3 2 3 2 3 3 -

ZI ,0,208 3 j0,068- /km (3x185 Al-Alminyum kablo iin)

R ,-I 4,23R I ; X ,-I 1,21XI (3x185 Al-Alminyum kablo iin)

c UC UKRI 1,1 20 0,41

ZRI ,4,83 3 j16,10- m

ZR K R ZRI ,4,71 3 j15,70- m

ZI 0,5,0,208 3 j0,068 -410q ,0,416 3 j0,136- m

Z,-R K R ,R R 3 j0,95X I - ,4,712 3 j14,913- m

Z,-I ,4,23R I 3 1,21XI - ,1,76 3 j0,165- m

Z,- Z,- Z ,5,18 3 j16,37- m

Z,- Z,-R 3 Z,-I ,6,47 3 j15,08- m

Z,- 3 Z,- 3 Z,- ,16,83 3 j47,82- m

0,1 ise 0,1 0,471 0,047