KABLOLAR

1. KABLOLARIN SINIFLANDIRILMASI
Kablolar, elektrik gc ileten, bu amala elektrik aygtlarn elektriksel balamaya yarayan nemli ve vazgeilmez
malzemelerdir. Kablolar iletme koullarna, kullanma amacna ve kullanma yerine gre snfa ayrlr:
1.F kablolar: F - kablolar normal ve hafif iletme koullarna dayankl, devinen ve
tanan elektrik aygtlarnda kullanlan, serbest olarak salman "bklgen kablolar" veya
"kordonlar" 'dr.
2.N kablolar: N - kablolar normal ve hafif iletme koullarna dayankl, boru iinde
sva altna veya borusuz olarak duvara sabit denen "i deme kablolar'" dr.
3.Y kablolar: Y - kablolar yeralt, maden oca gibi mekanik ve kimyasal etkilerin
fazlaca bulunduu yerlerde kullanlan, ar iletme koullarna dayankl, yeraltna, beton
kanala veya duvara sabit denen "g kablolar" 'dr. Bu kablolara "yeralt kablosu " da
denir.
Elektrik enerjisinin iletim ve datmnda kullanlan kablolarda, iletkenleri birbirinden izole eden hem de d ortama kar
koruyan eitli yaltkan kimyasal bileimler kullanlmaktadr. Bu yaltkan bileimler, PE(Polietilen, PVC(Polivinil Klorr) ve
XLPE(apraz bal polietilen) gibi sentetik karmlardan oluan yaltkanlardr. G Kablolar deiik esaslara gre
snflandrlrlar.
letme gerilimlerine gre kablolar,
Alak gerilim kablolar (1 KV Kadar.)
Orta gerilim kablolar (1KV - 35kv)
Yksek gerilim kablolar (380 KV kadar)
olarak snflandrlabilir.
Kullanlan yaltkan sentetik bileimlere gre kablolar,
PVC (Polivinilklorid ) kablolar
XLPE(apraz bal polietilen) kablolar
olarak gruplandrlabilir.
letken yapldklar malzemeye gre,
Bakr iletkenli kablolar
Alminyum iletkenli kablolar
eklinde snflandrlabilir.

AA ve DA demlerinde kullanlan kablolarn anma gerilimi, Uo ve U gerilimlerinin oran olan Uo/U yazlarak belirtilir.
Uo: Bir faz iletkeniyle metal klf/siper veya toprak arasndaki gerilimin etkin deeri [kV]
U : fazl dizgede faz iletkenleri arasndaki gerilimin etkin deeridir. [kV] U~3Uo
fazl dizgenin en byk gerilimi, bir fazl ve fazl AA demlerinde kullanlan kablonun anma geriliminin: Anna
gerilimi Uo/U=0.6/l kV

2. KABLO MALZEMELER
Kablo: Elektrik enerjisini ileten, iki elektrik cihazm birbirine elektriksel olarak balayan, elektriksel olarak yaltlm bir veya
birden fazla damardan oluan malzemedir.
Damar: Kablonun yaltlm her iletkenine verilen isimdir.
letken: Elektrik enerjisini iletmeye yarayan bir veya birden ok telden oluan ve yaltlmam olan tel veya tel demetidir.
Klf: Elektriksel yaltma, mekaniksel ve kimyasal etkilerden koruma amacyla kullanlan yaltkan veya metalden yaplm
muhafazadr.
Yaltkan Klf: Damar iletkenini yaltan ilk klf.
Ortak Klf: ok damarl kablolarda, damar demetim iine alan ve damar demetine istenilen evre biimini vermeye
yarayan klf.
Siper: Yksek gerilime kar korunmak veya enerji kablolarnn haberleme tesislerine etkisini azaltmak amac ile
kullanlan bakr tel veya metal sarg.
Konsantrik letken: Bir damarl kablolarda yaltkan klfn, ok damarl kablolarda ortak klfn zerine gelen bakr tellerden
yaplm sargdr.
Bireysel Siperli Kablo: Her damar ayr siperlenmi kablodur.
Tel: Uzunluu boyunca ap, ancak belirli toleranslar iinde deien ve daire kesitli olarak ekilmi, ince uzun, som bir
metal.
Ortalama ap: Ayn kesit evresinde birbirine dik iki dorultuda yaplan iki lmenin ortalamas olarak bulunan ap deeri.
Zrh: Kabloyu mekanik etkilerden koruyan tel veya yass metal eritlerden yaplm rg veya sarg.
Dolgu Klf: ok damarl kablolarda, kabloya silindir biimi vermek amacyla, dolgu maddesinden yaplm klftr.
Yar letken Siper (Elektrostatik Siper): Yar iletken siper damar iletkeni ile yaltkan klf arasna ve yaltkan klfn zerine
gelen, yar iletken maddeden yaplm bir klf.
Kon takt letkeni: Metal klfl kablolarda klfn hemen altna konulan ve metal klfa skca deen iletken.
Metal Siper: Damarn veya ortak klfn zerine gelen, bakr tel veya eritten yaplm bir rg veya sarg.
Edeer Kesit: Bakrdan baka bir veya birden ok metalden yaplm bir iletkenin birim uzunluunun elektrik direncine
eit olan bir birim uzunluundaki bakr iletkenin kesiti.
Termoplastik Yaltkan: Polyvinylchlorid (PVC). polyethylen (PE) gibi stlarak ekillendirilebilen ve zamanla ilk sertlii
deimeyen, katkl veya katksz polimer madde.
Lastik Yaltkan: Sentetik veya doal kauuya veya bunlarn karmna baz katk maddeleri katlmas ile elde edilen
hamurun vulkanize edilmi durumu.
ekilde ar iletme koullarnda toprak altnda veya su altnda kullanlan bir kablonun yaps verilmitir.

YVV(NYFGbY) Kablolsunun i yaps (siemens)

2.1. YALITKANLAR
Yaltkanlar, kablolarn yapsnda yer alan ve ilevi gerilime dayanma olan yaltc malzemelerdir. Yaltc klflarda kullanlan
yaltkan malzemeler ve zellikleri TS xx ve xx da verilmitir
Kablo yapmnda kullanlan en nemli polimerler aadaki tablo verilmitir.

Termoplastikler(plastomerler) Elastomerler D uroplas tikler

(duromerler)
PVC Polivinilklorr XLPE apraz NRDoal kauuk EP Epoksi recin
PE Polietilen bal polietilen kauuk
NBR Nitril- PR Poliretan
EVA Etilen vinil butadien kauuk reine
asetat kopolimer EPR Etilen-
EEA Etilen-Etil- Akritil propilen kauuk
PP Polipropilen CM Klorlanm
PA Poliamid polietiln
SR Silikon
kauuk

2.2. YALITICI KILIFLAR

Yaltc klf, iletkeni elektriksel bakmdan yaltmak, mekanik ve hafif kimyasal etkilerden korumak amacyla kullanlan ,
iletkeni ve damarlar saran gmlektir.Yaltc klflar ya ekme ilemiyle boru biiminde veya erit sargnn sarmal
sarlmasyla sarg biiminde olur.
A)YALITKAN KILIF: Yaltkan klf, her bir damar iletkenini saran ve iletkeni ilk yaltan ekme yaltc klftr.
Y-kablolarda yaltan klf zerine ayrca erit sarg sarlm olabilir. Yaltkan klfn zerinde yan iletken siper varsa, erit
sargda yar iletken maddeden yaplr. Y-kabloda kullanlan yaltkan klf malzemeleri anma gerilimlerine de bal olarak
farkllk gsterir ve bu malzemeler Lastik, Termoplastik, Polietilen ve apraz bal Polietilen dir.
B)ORTAK DOLGU VE ORTAK KILIF: Ortak dolgu, ok damarl kablolarda damarlar arasndaki boluklar doldurmak ve
damarlar demetine istenen evre biimini vermek amacyla kullanlr.
Ortak dolgu, damarlar demetini dolgulamak amacyla kullanldndan koruyucu klf zelliklerini tamaz.Bu yzden ortak
dolgu F ve N-kablolar iin tanmlanr.
Y-kablolarda ortak dolgu yerine ortak klf kullanlr. Ortak klf, ortak dolgu yerine glendirilmi olarak uygulanan yaltc ve
koruyucu klftr. Ortak klf, ekme klf veya sarg klf olabilir. Ortak klf, sarg klf ise damarlar arasndaki boluklar kr
damarlarla dolgulanabilir. Kr damar, damarlar arasndaki boluklara yerletirilen yaltkan ip veya iplerdir.
C) KILIF: klf, zrhl kablolarda ortak klftan ayr olarak zrhn altnda yer alan ve zrha yastklk yapan koruyucu klftr.
klf maddesi 20,3/35 kV Y-kablolarn dndaki kablolarda KV termoplastik, 20,3/35 kV Y- kablolarda d klf
malzemelerinden birinden olmaldr.
klf maddesi kablonun en byk iletme scaklna uygun olmal, nem ekici olmamal, kablonun komu klflarn
olumsuz etkilememelidir.
Ortak klfn, zerine i klf zelliklerini tayan malzemeden sarg klf eklenerek glendirilmesiyle de i klf oluturulabilir.
D)AYRA KILIF: Ayra klf, kablonun farkl klflarnn karlkl zararl etkileimini nlemek amacyla bu klflar arasnda yer
alan ince bir ekme koruyucu klftr.
E)DI KILIF: D klf, kabloyu d etkilerden koruyan ve kablonun en dnda bulunan ekilmi koruyucu klftr.
Kat yaltkanl kablolarda d klf ekme olmayan lifli maddeden sarlarak yaplmsa koruyucu klf ismini alr. D klf
dzgn, sert ve kablonun en byk iletme scaklna uygun olmal, yapsnda kabarklklar, yumuklar ve benzer yapm
kusurlar bulunmamal, kabloyu iyice sarmal, fakat altndaki klfa yapmamaldr.
Y-kablolarda kullanlan balca d klf malzemeleri NR, SBR ve PVC dir.
2.3. METAL KILIFLAR
A) KURUN KILIF: Kurun klf yaltc ve koruyucu klflar nem ekici ise kabloyu nemden, ayn zamanda mekanik ve hafif
kimyasal etkilerden korumak amacyla ortak klf zerine uygulanlr.
B) ALMNYUM KILIF: Alminyum klf da kurun klf gibi kabloyu mekanik ve hafif kimyasal etkilerden korur. Kimyasal
ve elektrolit etkileimi nlemek iin alminyum klf zerinde termoplastik ayra sarg klf bulunur. Alminyum, iletkenlii iyi
olduundan ntr toprakl fazl-drt iletkenli AA da ntr iletkeni olarak kullanlabilir. letkenliinin iyi olmas siper grevi
yapmasn da salar. Alminyum mekanik etkilere dayankl olduundan, alminyum klfl kablolarda zrh gerekmez.
Titreime dayankl olduundan kpr ve demiryolu geeklerinde gvenlikle kullanlabilir.
2.4. SARMAL BAKIR LETKEN
Sarmal bakr iletken, bir damarl kablolarda yaltkan klfn, ok damarl kablolarda genellikle ortak klfn zerine uygulanan,
bakr tel veya eritten sarmal sargdr. Sarmal bakr iletken olarak alminyum kullanlmaz. Sarmal bakr iletken metal siper
grevini de yapar. Sarmal sarlm bulunan bakr iletkenler dalgal biimde boyuna yerletirilmi olabilir. Sarmal bakr
iletkenin zerinde zrh varsa, ikinin arasnda PVC ayra kl bulunur. Sarmal bakr iletken faz iletkeni olarak kullanmaz.
Bir ve damarl bakr kablolarda sarmal bakr iletkenin kesiti faz iletkeninin kesitine eit olmaldr. Sarmal bakr iletken
dk kesitli iletken olarak kullanlacaksa, anma kesiti de faz iletkeninin kesitine karlk gelen kesitten kk olmamaldr.
2.5. ELEKTROSTATK SPERLER
Siper, ilevi kablo yaltkannn iindeki elektrik alanm dzgnletirmek ve snrlamak olan, her bir damar veya ortak klf
zerine uygulanan metal(ncelikle bakr) veya metal olmayan (yar iletken) malzemeden ekme veya sarg klftr.
A)YARI LETKEN SPER: Elektrik alann snrlamak iin yzey dzgnletirici olarak, anma gerilimi 3,5/6 kV ve daha byk
olan kablolarda her bir faz iletkeninin (i) ve ayrca yaltkan klfn (d) zerinde yan iletken maddeden birer yan iletken
siper bulunur. ve d yar iletken siper, yar iletken sarg veya ekme klftr.
B)METAL SPER: Metal siper olarak genellikle bakr erit, yuvarlak ve yass bakr teller kullanlr.
Metal siper, bir damarl kablolarda bireysel metal siperli kablolarda bakr olmaldr. Ortak metal siperli ok damarl
kablolarda metal siper galvaniz elik telden yaplm zrh biiminde de olabilir. Galvanizli elik telden yaplm olan metal
siper ortak klfn zerine uygulanr.
Anma gerilimi 3,5/6 kV ve daha byk olan kablolarda metal siper bulunur.
Anma gerilimi 3,5/6 kV olan ve yan iletken siper bulunmayan kablolarda bakr siper, kablo bir damarlysa yaltkan klfn,
ok damarlysa ortak klfn zerinde bulunur.
Anma gerilimi 5,8/10 kV daha byk kablolarda, bakr siper her bir damarn ve dorudan yar iletken siperin zerinde
bulunur.
2.6. ELK ZIRH
Zrh, kabloyu mekanik etkilerden koruyan, ortak klfn zerine ve genellikle d klfn altna uygulanan, erit veya yuvarlak
yahut yass tellerden sarmal sargdr. Yass elik zrh, anma gerilimi 0,6/1 kV dan byk olan ok damarl kablolarda bakr
siper yoksa, siper grevi de yapar.
2.7. DI KILIF VE DAMAR RENKLER
G kablolarn (Y-kablolar) ve zellikle yksek gerilim kablolarnn birbirinden ayrt edilebilmesi iin d klflar
renkli yaplr.
D klf renkleri;
Bir veya ok damarl, Uo/U=0,6/l kV kablo tr iin kablo rengi siyahtr.
Bir veya ok damarl, Uo/U>0,6/l kV kablo tr iin kablo rengi krmzdr.

Uo/U>0,6/l kV iin,
Anma gerilimi Damarlarn ayrm
[kV]

3,5/6 Damar klfnn zerine 1 den balayarak rakamlar

5,8/10 baslr veya her damar siperinin zerine ayr renkte erit
8,7/15 yazlr.

20/35 Damar klfnn zerine rakam baslmaz.Her damar

siperinin zerine ayr renkte erit sarlr.
3. N TP KABLOLAR ( DEME KABLOLARI)
TS 833 de N-kablolann tanmlarna, snflandrlmalarna, zelliklerine, muayene ve deneylerine, piyasaya sunulma
ekillerine yer verilmitir.
N-kablolar normal ve hafif iletme koullarna dayankl, sabit denen i dem kablolardr.
Yeraltna denmezler.
N-kablolar 16 (iinde) mm2 ye kadar bir telli (Som) yaplabilir, 16 mm2 den sonra ok tellidir.
N-kablolar:
Damar iletkeninin malzemesine gre, yalnz bakr,
Yaltkan malzemesine gre, lastik yaltkand ve termoplastik (PVC) yaltkanl,
Metal klf bulunduuna gre, kurun klfl,
Kablonun biimine gre, yuvarlak, yass ve ara eritli,
Damar iletkenindeki tel saysna gre, bir telli (som) ve ok telli,
Tellerin incelik derecesine gre, normal ve ince telli,
Damar saysna gre, bir damarl ve ok damarl olmak zere snflandrlr.
Lastik yaltkanl kablolarda, lastik iletkene deiyorsa, karlkl kimyasal etkilemeyi nlemek iin iletkenler kalaylanr veya
lastik yaltkan klfla iletkenin birbirine demesi ince bir film katmanyla nlenir.
N kablolar sabit tesislerde, normal ve hafif iletme koullarnda alan elektrik tesislerinde kullanlr.
ZELLKLER:
Yer altna denmemelidir.
fazl alternatif akm esilerinde fazlar aras gerilim, kablo anma geriliminin 1,15 katn
amamaldr.
Topraklanm bir fazl alternatif akm ve doru akm tesislerinde topraa kar olan iletme gerilimi, kablo anma
geriliminin l/\3 x 1,15 = 0,66 katndan byk olmamaldr.
letkenler kalaylanmal ve lastik yaltkan klfla iletkenin birbirine demesi, boyal film
veya edeer bir tabaka ile nlenmelidir.
ok telli iletkenler burularak sarlm olmal.
D klf renkleri:

Kablo tr Renk
F ve N-kablolar Bir damarl Herhangi bir renk
ok damarl Gri

Damar renkleri:
F ve N Kablolarn Damar Renkleri:
Damar Damar Renkleri
Says Koruma Damar var Koruma Damar Yok
1 - Herhangi bir renk
2 - am/si
3 yesa/am/kr am/si/kr
4 yesa/am/si/kr am/si/kr/si
5 yesa/am/si/kr/si am/si/kr/si/si

yesa=yeil-sar iki renk, am=ak mavi, kr=kahve rengi, simsiyah.

4. KABLO SEMBOLLER
Damar saysn,
Damar iletkeninin kesitini,
letkenin malzeme ve yapsn,
Anma gerilimini kV veya Volt olarak, belirten harf ve say topluluudur.
TSE
N-kablolann TSE'e gre simgelerini belirleyen harflerin anlamlan
ilgi Harf Anlam
simge

iletme koulu ve N Normal ve hafif iletme koullarnda, i demlerde boru iinde

dem biimi kullanlan yaltk iletkenler ve duvara denen
antigron kablo

Yaltkan V Termoplastik (P VC) yaltkan

malzeme

Kablonun zel -r Ara eritli

biimi -y kablo Yass
Tellerin incelik -a Norm
derecesi -b al nce

Koruma daman -I Yeil-san iki renkli koruma daman

N sabit tesislerde kullanlan normal ve hafif iletme koullarna uygun kablo
V PVC yaltkan
L lastik yaltkan
S metal siper
P metal klf
R tayc tel
k borulu tesis iareti
iplik rg
t scaa dayankl
n rutubete dayankl
tv aleve dayankl
r ara eritli kablo
u burulmu kablo
yg yass kablo
ab yaa dayankl
ok telli a grubu iletken
ok telli b grubu iletken

rnek: NVV 4x6

N Normal ve hafif iletme koullarna dayankl i dem kablosu
V PVC yaltkan klf
V PVC d klf
4 Drt damar
6 letkenin kesiti 6 mm"

VDE
VDE 250'ye gre, i dem kablolarnn (F ve N-kablolar) simgelerini belirleyen harflerin anlamlar.

Standartlara uygun (Norm) kablo Kablo simgesinin

Termoplastik (PVC) yaltkan Lastik yaltkan iin harf NYA
Hafif (Leicht), orta (Mitte), ar (Stark) iletme NLYZ
LH, MH, SH, Hafif, orta, ar ve ok ar iletme koullarna NLH,
dayankl, damarlar d klfn NMH.
oynayabilen (D klf hortum biiminde), el NSH
aygtlarnda kullanlan kablo (Leichte - Mittlere NSSH
- Starke - Sehr Starke Hand apparateleitung)
A Damar (Ader-Leitung) NYA, NSA
NYA-Yahtk iletken
M Manto klf (Mantel) NYM
NYM-D klfl kablo
S zel (Sonder) d klf NYA,
S harfi yaltkan belirten harfin nne yazlr.
S plik rg (chnur-Ader) NA
IF Sva altna denen ara eritli kablo (S1FLA kablo) NYIF
(Imputzleitung Flach)
L Ik borusu kablosu (Leuchtrhrenleirung Flach) NYL,
F Lamba duyu kablosu (Fassungs-Ader) NYFA,
F Asansr kablosu (Fahrstuhl-Leitung) NFLG
R Boru klf (Rohrdracht) NYRUAY,
NYLRZY, NYRUZY
A Alminyum klf (Aluminiummantel) NYRUAY
U=Ortak alminyum klf
(Umhllt Aluminiummantel)
B Kurun klf (Bleimantel) NYBUY
U-Ortak kurun klf (Bleimantel Umhllung)
Z inko klf (Zinkmantel) NYLRZY
LNOrtak inko klf (Umhllt Zinkmantel) NYRUZY
 c Bakr siper (u-Schirm) NYL
T Tayc ip, tel, vb (Tragorgan) YSLT
*SL Kumanda kablosu (teer-Leitung) NYSLYCY
SL Kaynak kablosu (Schvveip-Leitung) NSLFOU
Si Yksek sya dayankl kablo (S1N0THERM kablo) A, SAF
Z,D iki damarl (Zvvilling) ve NYZ
damarl (Drilling) yass kablo NYD
rd Yuvarlak (rand) kablo NYLHYrd
FL,fl Yass (Flach) kablo NYFLY,
F nce ok telli (Feindrahtig) kablo NYAF.NSYA
FF ok ince ok telli (Feinstdrahtig) kablo NSLFFOU
0 Yaa dayankl (lfest) NSHOU
u Aleve dayankh=Tutumaz (Unentflammbar) NSHU
w D hava koullarna dayankl (Wetterfeste) NSYAW
-J Yeil-sar iki renkli koruma damar var NYM-J
-o Yeil-sar iki renkli koruma daman yok NYM-0
HARMONZE SMGELER
CELENECe ye olan lkeler uzlamaya varabildikleri konularda ortak standartlar yaynlamaktadr. Harmonize
standartlara gre yaplan kablolarda d klfn zerine uygun aralklarla HAR simgesi baslr veya siyah-krmz-sar
tantma ipi bulunur.
Harmonize simgeler iin rnekler:
1.H07V-U 1,5: PVC yaltk iletken (NYA yaltk iletken), bir telli (Som), kesiti 1,5 mm2, anma gerilimi 450/750V,
rengi siyah.
2. H07RN-F3G2,5: Orta iletme koullarna dayankl bklgen lastik kablo (NMH kablo), ince
ok telli, damarl, kesiti 2,5 mm2, yeil-sar koruma damarl, anma gerilimi. 450/750 V.
3. H03W-F2xO,75: Hafif iletme koullarna dayankl bklgen PVC kablo (NYMHY kablo),
ince ok telli, iki damarl, kesiti 0,75 mm2, anma gerilimi 300/300 V.
4. H05VV-F3G1 :
H Harmonize
05 Anma gerilimi 300/500 V
V PVC yaltkan klf
V PVC d klf
-F nce ok telli iletken
3 Damar says 3
G Koruma damar var
1 letkenin kesiti 1 mm2

5. KABLO VE LETKEN SEM

Kablo tipini semek iin aada belirtilen deikenleri kullanmak gereklidir. letkenin malzemesi (bakr veya alminyum)
iletken malzemesinin seimi maliyet, boyut, arlk ve korozif (andrc) ortamlara kar dayanm (kimyasal ve
oksitlendirici maddelerin varl) kriterlerine gre yaplr. Genel olarak, bakr iletkenin akm tama kapasitesi, ayn kesitli
alminyum iletkene gre %30 daha fazladr. Bakr iletkenin kesitindeki bir alminyum iletkenin elektrik direnci %60 daha
fazladr.
Yaltkann malzemesi (PVC, XLPE, EPR) yaltkan malzemenin cinsi, normal alma ve ksa devre koullarnda
oluan maksimum scakl etkiler. Buda iletkenin kesitini etkin olarak belirler.
letkenin tipi (plak, klfsz tek damarl, klfl tek damarl, ok damarl)
letken tipi mekanik dayanm, yaltkanlk derecesi ve tesisat zorluu (dnler, tesisat boyunca olabilecek ekler, engeller )
gibi tesisat ynteminin gereklerine gre seilir.
AB
KAYNAKLAR
G datm(Enerji datm), Elk. Yk. Mh. Yetkin Saner, Birsen Yaynevi, 1998
Elektrikle Enerji Datm ve Projesi(1. ve 2. ksm), Kenan Uku
Yksek Gerilim Yer alt Kablolarnn ncelenmesi , mer Mutlu Ylmaz, T Yksek Lisans Tezi, 2003
Yer alt Kablolar Akm Tama Kapasitesi, Elk. Mh. Hasan Yaln Dalar, T Yksek Lisans Tezi, 1991
www.hes.com.tr
tr.prysmiangroup.com
www.pamukkalekablo.com
www.gencbilim.com
www.elektrotekno.com
emo ktphanesi