Cac mach in thc dung d rap

Ti se chon ra cac mach in t d rap hng dn cac

Ban lam thc hanh, sp xp cac mach in nay t n gian
dn n mc phc tap hn. Mi mach se trinh bay ngn gon
nguyn ly vn hanh cua mach, va cho gi y tinh m
rng ng dung cua mach. Nu Ban thich va chiu bo cng ra
lam thc hanh va lp rap cac mach in nay, ti tin la tay
ngh cua Ban se co nhiu tin b, Ban se it b ng hn
vi cng vic phai lam hang ngay cua ngi chuyn vin
in t. Va nht la i vi cac Ban sinh vin nganh in va
in t se khng phai c than la "hoc ly thuyt thi nhiu ma
lam thi chng bao nhiu", nn n khi nhn tai hoc ky
hay tai tt nghip thi khng bit phai bt u cng vic
t u va lam nh th nao?

1. Cai Ban cn co trc tin trn ban th

la hp ngun DC.

co th cho chay th cac kiu mach in ma Ban a rap

trn ban th, vic trc tin la Ban phai cp ngun nui
thich hp cho mach. Do o, mach in d rap u tin ma
chung ta se noi n la hp ngun DC.

(1) Mach ngun n ap dung transistor.

Trn ban th cua Ban lun phai co hp ngun DC, nu thich
Ban co th t rap mach ngun DC theo s mach in
trn. nga vao, Ban co bin ap T1, cng dung cua bin ap
nay la giam ap AC va tao tinh cach ly board mach vi ng
ngun AC, nh vy gi an toan cho ngi s dung. Cu chi
F1 dung ngt dong khi trong mach bi qua dong. in ap 12V
ly ra trn cun th cp cho qua cu 4 diode D1...D4 nn
dong toan ky, dong in xoay chiu dang Sin c i ra
dong in mt pha dang xung. Dong nay cho nap vao mt tu
hoa ln C1, cng dung cua tu la lam giam dn song, nng
cao mc ngun DC va n inh dong in cp cho tai. Chung
ta dung Led o D5 lam Led chi thi va ly mc ap 2V trn
Led dung lam mc ap mu cp cho cu o. in tr R1 co
cng dung han dong. Transistor Q1, Q2 la 2 transistor ghep
dang phc hp co cng sut u ln va co nhy u cao.
Q3 la transistor khuch ai tin hiu cua cu o. Cu o dung
theo doi mc ap bin ng trn tai, cu o gm co in tr
R3, chit ap R5, va R4, y la cu chia volt ly mt phn
mc volt trn tai cp cho chn B cua Q3, trong khi o
chn E cua Q3 cho ly mc ap mu khng i. Tu hoa C2 tao
n ap nga ra va trn nga ra chung ta dung Led xanh D6 vi
in tr inh dong R6 bao co ngun ra.

Nguyn ly n ap cua mach nh sau:

* Khi tai nng, mc ap trn tai co chiu hng giam xung,
iu nay se lam cho mc ap trn chn B cua Q3 giam theo,
trong khi o mc ap trn chn E khng thay i, vy
transistor Q3 se dn yu, mc volt trn chn C cua Q3 se
tng ln, vy mc ap trn chn B cua Q2 bi y ln, iu nay
se khng cho mc ap trn tai giam xung, chung ta bit mc
ap trn tai cung la mc ap trn chn E cua Q1, mc ap nay
lun tng giam theo mc ap cua chn B cua Q2.

* Ly lun ngc lai, khi tai nhe, mc ap trn tai co chiu

hng tng cao, iu nay lam tng mc ap trn chn B cua
Q3, transistor Q3 se dn in manh hn, mc ap trn chn C
cua Q3 se giam xung, no keo mc ap trn chn B cua Q2
xung va nh vy se khng cho mc ap trn tai tng ln.

Khi Ban chinh chit ap R5, Ban a lam thay i mc volt trn
chn B cua Q3, nh vy se lam thay i mc volt trn chn C
cua Q3 hay thay i mc volt trn chn B cua Q2, va iu
nay se lam thay i mc ap trn chn E cua Q1, va a lam
thay i mc ap DC trn nga ra. Trong vn hanh, khng
transistor Q1 qua nong, Ban nn gn Q1 trn ming nhm
lam ngui.

(2) Ngun 5V co mc n inh tt vi ic 7805 rt thng

dung vi cac mach s.
Chung ta bit trn thi trng lun co ban cac ic n ap 3 chn
ho 78xx, ho 79xx. Vy nu mun co mc ap DC nga ra n
inh, Ban tim va dung cac ic n ap nay. Vi ic n ap 7805,
mc ap ra la 5V, vi ic n ap 7809, mc ap ra se la 9V, vi ic
n ap 7812, mc ap ra se la 12V...IC n ap ho 79xx dung tao
n ap trn ng ngun volt m.

Trong mach, chung ta dung tu hoa ln C1 tao n ap trn

ng ngun DC, y la dang n ap thu ng, chung ta dung
ic n ap 7805 co mc ap ra 5V co n inh rt tt, y
la dang n ap tich cc. Khi dung ic n ap ho 78xx, ho 79xx,
trn nga ra Ban nh gn thm tu hoa dung tranh hin
tng phat sinh dao ng t kich, khi mach n ap trong ic bi
dao ng, Ban se thy mc ap DC trn nga ra chp chn luc
ln luc xung. Trng hp ng ngun 5V nay dung cp
in cho cac mach in lam vic vung tn s cao, luc o
Ban phai gn thm tu nho C3, cng dung cua cac tu nho la
loc bo cac tin hiu tn s cao rt tt, trong khi o do cu truc
bn trong cua cac tu hoa ln co tim n tinh ng dy, cun
cam nn khng loc tt cac dong in tin hiu tn s cao
nhim trn ng ngun. Trong mach chung ta cung dung
Led o, Led xanh lam Led chi thi.

(3) Co th rap ngun co tinh n ap va mc ap ra chinh

c vi ic LM317.
Khac vi ic n ap ho 78xx, ic n ap LM317 co chn
Adjusment, iu nay tao ra ttinh iu chinh mc ap nga ra.
Trong mach, C1 la tu hoa ln dung n inh mc ap s
khi, k o dung mach n ap tich cc vi ic LM317. IC nay co
3 chn, chn 2 cho ly ngun DC trn tu C1, Chn 3 la nga
ra, trn nga ra lp cu chia ap vi in tr R2 va bin tr R5,
mc ap ly ra cho iu chinh mc ap trn chn 1 inh
mc ap nga ra. C2 la tu gi cho mach n ap khng phat sinh
dao ng t kich. Dung cac led chi thi theo doi hoat ng
cua mach ngun. Chung ta co h thc cho thy mc ap ra
phu thuc vao tri cac in tr R2, R5.

Ban dung t liu sau hiu ro hn v cach dung ic LM317

Khi trong mach co dung cac tu hoa, bao v ic LM317, Ban
tao ng xa in cho cac tu hoa khi ngt ngun. Khng
dong xa cua tu qua ic LM317. Trong mach khi ngt ngun,
tu C1 se xa dong qua D1 va tu C2 se xa dong qua tu C2.
Cng thc tinh in ap nga ra cho thy, khi R2 = 0 ohm, luc
o mc ap nga ra se la 1.2V.

2. Mun th mach cn co ngun tin hiu

dung kich thich mach.

(1) Mach phat xung vi ic Timer 555

Khi hoan thanh mt mach in, nhiu khi Ban cn co ngun
tin hiu a vao th mach. Nu Ban cn co ngun tin
hiu dang xung, Ban co th dung ic 555 tao ra cac dang
tin hiu nay. Trong mach:

* Mach inh tn s cua xung phu thuc vao tri cac in tr

RV1, R1, R2 va cac tu C1, C2. Vy khi Ban dung tu nho C2,
Ban se tao ra tin hiu dang xung co tn s cao, luc nay bin
tr RV1 dung chinh chon tn. Khi Ban i qua dung tu hoa
C1 co tri in dung ln hn, Ban se tao ra xung co tn s
thp hn, va cung chinh tn vi bin tr RV1.

* Xung ra ly trn chn s 3. Khi chn 3 mc ap thp, 0V,

thi Led xanh D1 sang va khi chn 3 mc ap cao gn bng
12V thi Led o D2 sang. in tr R3, R4 dung han dong
lam vic cua cac Led, Ban nh khng dong qua Led qua
ln d lam h Led. Xung ra trn chn 3 la dang xung vung
vi b ln va b xung rt thng, dung dang xung nay kich
thich cac mach s la rt tt.

* Xung ly ra trn chn 2 va 6 co dang rng ca, khi chn 7

luc h masse, thi tu C1 hay tu C2 se nap in ngun, dong
nap qua RV1, R1, R2, mc ap trn chn 2, 6 tng dn ln, khi
mc ap nay bng 2/3 mc ngun thi chn 7 se cho ni
masse, luc nay tu C1, hay C2 se cho xa in, dong xa qua
R2. Vy cng dung cua R2 la han ch khng dong xa qua
ln se lam h ic 555, va khi mc ap trn chn 2, 6 xung
bng 1/3 mc ap ngun thi chn 7 lai h masse, tu lai
chuyn qua thi ky nap in.... tin hiu ra co dang xung
vung vi h s duty = 50%, Ban ly tri R2 u nho so vi tri
cua RV1 + R1.

Ghi chu: Khi ly xung rng ca trn chn 2, 6 lam tin

hiu th mach, Ban phai chu y n anh hng cua mach
ngoai ln mach inh tn vi RV1, R1, R2 va cac tu C1,
C2, ni tr cua mach ngoai se lam thay i tn s cua tin
hiu, cach hay nht la Ban dung thm tng khuch ai m
cach ly tr khang cua mach th vi mach inh tn cua ic
555.

T liu noi v cac cach dung ic 555 a c ti cp rt

nhiu trong cac bai vit trc y. Nu mun hiu ro hn v
ic 555, Ban hay tim oc lai cac bai vit nay.
(2) Ngun tin hiu nhac vi ic UM66
IC UM66 la mt ic phat tin hiu nhac dang xung iu bin
rng, hinh dang cua no ging nh transistor 2SC1815, kiu
chn TO92. No co 3 chn, chn 3 cho ni masse, chn 2 ni
vao ngun khoang 3V va chn 1 cho ra tin hiu xung nhac.
Trong mach chung ta dung 2 Led o tao ra mc ap
khoang 4V, dung mc ap nay ghim c inh mc ap chn B
cua transistor Q1, nh vy trn chn E cua Q1, chung ta
co khoang 3.4V va dung thm tu hoa C1 tng mc n ap
ng ngun, mc ap nay cp cho chn 2 cua ic UM66. Tin
hiu nhac ra trn chn 1 cua UM66 cho qua mach khuch
ai tng bin vi Q2, chung ta ly tin hiu trn chn C cua
Q2 dung lam tin hiu th mach. Khi a tin hiu nay vao cac
mach in th mach, Ban nn dung tu lin lac, tri in
dung khoang 1uF, dung tu lin lac nhm tranh tac dung cua
cac mc ap phn cc DC se co th lam sai lch trang thai
phn cc vn co cua cac mach in, chung ta bit cac tu lin
lac chi bt cu cho tin hiu i qua va khng lam thay i
trang thai phn cc DC vn co cua cac mach in.

(3) Mach dao ng tao song Sin dung ng hi tip

qua cu 2T
Chung ta bit, ngi ta chia tin hiu ra lam 2 dang: Dang Sin
va dang phi Sin.

* Cac tin hiu dang phi Sin, nh cac tin hiu dang xung, vi
cac tin hiu nay, cac tinh toan v mc ap khao sat trn cac
mach in se ly theo truc thi gian t. Do vy, khi phai tinh
toan vi cac tu in C, cac cun cam L cua mach se phai
dung n toan cao cp vi-tich-phn, iu nay lam tng tinh
phc tap cua cng vic thit k mach.

* Khi dung ngun tin hiu dang sin, cac mc ap trn cac
mach in khao sat se chi tinh theo truc tn s f. Vy vai tro
cua cac tu in C c xem la dung khang X C va vai tro cua
cac cun cam L c xem la cam khang X L . y chung ta
chi gp cac bai toan s cp dung tinh bin va goc pha cua
tin hiu, do o cng vic thit k mach n gian hn rt
nhiu.
 co ngun tin hiu dang Sin, Ban co th rap theo s
mach in trn. Mach dung tinh khuch ai cua transistor
Q1, tin hiu cho vao chn B va ly ra trn chn C, hai tin
hiu nay co tinh ao pha. Chung ta dung mach loc tn dang
2T ly tin hiu hi tip, chung ta bit mach loc tn 2T va
co tinh chon tn va va co th ao pha tin hiu tao ra
dang hi tip thun va nh vy mach se thoa iu kin dao
ng, y chung ta hiu mach dao ng la mach t no
khuch ai chinh tin hiu cua no, khng cn ly tin hiu t
ngoai vao. Trong mach dung bin tr RV1 chon goc pha
cho phu hp vi iu kin dao ng. Tin hiu ly ra qua tu
C4 a vao cac mach th. Cung nn nhc lai, ni tr
cua cac mach th khng anh hng vao iu kin hoat ng
cua mach dao ng, Ban nn dung thm tng khuch ai
m. Tng khuch ai m la cac tng khuch ai, tin hiu
a vao trn chn B va ly ra trn chn E.

Ngi ta thng dung tin hiu dang Sin kim tra va tinh
toan iu kin hoat ng cua cac mach in m thanh.

3. Noi n in t la noi n tinh khuch

ai tin hiu cua cac transistor.

Transistor la linh kin thuc nhom tich cc, no co tinh khuch

ai, khi noi n tinh khuch ai phai hiu la tinh lam
cho cng sut nga ra cua mt tin hiu phai ln hn cng
sut nga vao. Chung ta bit, cng sut cua tin hiu tinh theo
cng thc: P = V x I.

* Vy cng sut nga vao se la: Pin = Vin x Iin

* Va cng sut nga ra se la: Pout = Vout x Iout

Mach khuch ai se lun phai cho: Pout >> Pin . y chung

ta thy co 3 trng hp:

Trng hp 1: Pout >> Pin la do: Vout >> Vin va Iout >> Iin .
y la kiu khuch ai va cho li in ap va cho li
dong in. Vi transistor, kiu mach khuch ai ma tin hiu
cho vao chn B ly ra trn chn C se thuc trng hp nay.
Trng hp 2: Pout >> Pin la do: Vout >> Vin va Iout gn bng
Iin . y la kiu khuch ai co li in ap, khng co li
v dong in. Vi transistor, kiu mach khuch ai ma tin
hiu cho vao chn E va ly tin hiu ra trn chn C thuc
trng hp nay.

Trng hp 3: Pout >> Pin la do: Vout gn bng Vin , trong khi
Iout >> Iin . y la kiu khuch ai co li v dong khng
co li v in ap. Vi transistor, kiu mach khuch ai ma
tin hiu cho vao chn B va ly tin hiu ra trn chn E thuc
trng hp nay.

Ban co th hoi lam sao bit c mach khuch ai dung

transistor lam vic theo kiu chn nao chung. Ban c nhin
tin hiu vao va tin hiu ra la se bit chn con lai c dung
lam chn chung. Va hn na chn chung thng co dung tu
in cho ni masse.

* Nu tin hiu cho vao chn B va ly ra trn chn C, chung ta

co kiu khuch ai E chung.

Kiu khuch ai E chung, cho li cng sut rt tt. No co

li in ap va ca li dong in. Tin hiu nga vao va
nga ra ao pha. Tr khang nga vao trung binh, tr khang nga
ra ln. Kiu khuch ai c dung rt ph bin.

* Nu tin hiu cho vao chn B va ly ra trn chn E, chung ta

co kiu khuch ai C chung.

Kiu khuch ai C chung, con quen goi la tng m, cho

li cng sut tt. No co li dong in, khng co li in
ap. Tin hiu nga vao va nga ra cung pha. Tr khang nga vao
rt ln nn it gy nng tai ln cac ngun tin hiu, tr khang
nga ra nho nn co kha nng mang tai ln. Quan h nga vao
nga ra khng co tinh cach ly.

* Nu tin hiu cho vao chn E va ly ra trn chn C, chung ta

co kiu khuch ai B chung.

Kiu khuch ai B chung, cho li cng sut tt. No cho

li in ap, khng co li dong in. Tin hiu nga vao va
nga ra cung pha. Tr khang nga vao rt nho va tr khang
nga ra ln. Kiu khuch ai nay co tn s lam vic rt cao,
no thng dung lam mach dao ng, vi ng hi tip
thun, cho ly tin hiu trn chn C qua tu in tra v chn E.

(1) Khuch ai dung cho ng noi dang in dung.

ng noi dung chuyn i song m thanh ra dang tin hiu

in, ng noi dang in dung trong o co mt transistor FET,
trn chn cng (chn Gate), ngi ta t man rung tinh in
trng, quen goi la man in chm, khi song m thanh lam
rung man tinh in, no se lam thay i rng cua knh dn
dong nm bn trong transistor FET va tao ra tin hiu xut
hin trn mt in tr t trn chn dn (chn Drain).

Trong mach: X1 la microphone, la ng noi dang in dung,

no c phn cc vi chn vo cho ni masse va chn con lai
qua in tr R5 ni ln ngun dng. Khi Ban noi vao micro,
man tinh in bi lam rung, no se lam "co gian" knh dn
in trong transistor FET, dong chay ra trn chn Drain qua
in tr R5 v ngun, luc nay trn chn Drain se xut hin
tin hiu m thanh.

Mach khuch ai dung transistor Q1, vi R2 la in tr inh

mc ap cho chn C va in tr R1 dung cp phn cc cho
chn B va in tr R3 dung ly tin hiu cho chn E tao tac
dung hi tip nghich. mach lam vic trong vung khuch
ai, mc ap trn chn B phai cao hn chn E khoang 0.6V
(mi ni BE phai cho phn cc thun) va mc ap chn C cao
hn mc ap chn B (mi ni CB phai cho phn cc nghich),
thng mc ap trn chn C ly khoang 1/2 mc ap cua
ngun nui. Dong lam vic cua transistor ly khoang 0.5mA
la u. Trong mach nay, tin hiu m thanh phat ra t ng noi
in dung cho qua tu lin lac 1uF a vao chn B va sau khi
c khuch ai tin hiu ly ra trn chn C va cho qua tu
lin lac 10uF cp cho tai R6. Trn ng ngun t thm
mach loc ngun vi in tr R4 va tu C1.

(2) Khuch ai dung cho ng noi dang in ng

Microphone in ng gm co mt cun dy rt nhe gn
trn man run va t bn trong la mt nam chm vinh cu
kha manh. Khi Ban noi vao micro in ng, man rung se
lam cho cun dy chuyn ng vao ra trn mt nam chm,
va theo inh lut Faraday, trn hai u cua cun dy se xut
hin in ap tin hiu. Vy micro in ng tao ra tin hiu m
thanh bng s rung cua mt cun dy t gn mt nam
chm vinh ca. Tin hiu nay con rt nho (nho hn loai micro
in dung), nn cn khuch ai.

Trong mach: Q1 la transistor khuch ai cho lam vic

theo kiu ly chn B lam chn chung, Ban thy chn B cho
ni masse qua tu C4. Kiu khuch ai nay co cac c im
sau:

* Tr khang nga vao trn chn E nho, nn rt phu hp vi

loai micro in ng, d tao c sphi hp ung tr
khang, nh vy cng sut tin hiu ly vao se cc ai. Tr
khang nga ra ln, nn cho li in ap cao.

* Mach khuch ai ly chn B lam chn chung cho li

in ap, khng cho li dong in. in ap tin hiu ly ra
trn chn C ln hn in ap tin hiu a vao chn E, nhng
dong nga vao la IE thi gn bng dong nga ra IC nn khng co
li v dong in.

* Mach khuch ai khng ao pha. Khi tin hiu lam in ap

chn E tng thi in ap tng ng trn chn C cung tng va
ngc lai, khi in ap trn chn E giam thi in ap trn chn
C cung giam theo.

Trong mach: R2, R3 va tu C4 cp mc volt phn cc cho

chn B. in tr R1 dung inh mc dong lam vic I E cho
transistor. in tr R4 dung inh mc ap phn cc cho chn
C. Tin hiu qua tu lin lac C5 a vao chn E va tin hiu ly
ra trn chn C qua tu lin lac C6 a n chit ap RV1. T
y tin hiu se cho qua tng khuch ai tng bin vi Q2, va
tng khuch ai m vi Q3.

Ghi chu: Do tr khang nga vao trn chn E rt nho, nn tri

cua tu lin lac trn chn nay, tu C5, Ban phai ly ln
tranh lam mt cac tin hiu vung tn s thp.
Transistor Q2 la tng khuch ai ly chn E lam chn chung,
nn tin hiu cho vao chn B va tin hiu ly ra trn chn C.
Trong mach: R5 la in tr inh mc ap trn chn C, R6 la
in tr inh mc dong lam vic chay vao trn chn E va R8
la in tr cp mc ap phn cc cho chn B. Q3 la tng
khuch ai m vi tin hiu vao trn chn B va ly ra trn
chn E. Kiu mach khuch ai nay ly chn C lam chn
chung, chn C cho ni vao ng ngun DC, mach khuch
ai C chung co cac c im sau:

* Mach cho li dong in, dong tin hiu nga ra I E ln hn

dong tin hiu nga vao IB, khng cho li in ap, in ap
tin hiu nga ra VE gn bng in ap tin hiu nga vao VB.

* Tr khang nga vao rt ln, tr khang nga ra nho nn kha

nng mang tai cua no tt hn.

* Mach khuch ai khng co tinh ao pha. in ap tin hiu

vao trn chn B tng thi in ap tin hiu ra trn chn E cung
tng theo, va ngc lai tin hiu vao giam thi tin hiu nga ra
cung giam theo.

Ngi ta ly tin hiu ra trn chn E cua Q3 trn in tr R7,

cho qua tu lin lac C9 tip tuc i vao cac tng khuch ai
chon tn hay khuch ai cng sut. Trn ng ngun cung
t mach loc vi in tr R9 va tu C8.

(3) Tin khuch ai, dung khuch ai cac tin hiu nho.
Kiu mach khuch ai nay hin rt thng dung, mach dung 2
transistor lin lac thng. Khi Ban phn tich mt mach khuch
ai, trc ht hay xet n iu kin phn cc tinh. cac
transistor lam vic trong vung khuch ai, mi ni BE phai
cho phn cc thun va mi ni CB phai cho phn cc nghich,
luc o dong hat tai in phun ra t chn E se chay gn ht
vao chn C va chy ra trn chn C, va luc nay, chung ta se
dung mc volt bin i trn chn B lam tng giam dong
in nay. Trong mach: R1 la in tr inh mc ap trn chn C
cua Q1, va R2 la in tr inh mc dong chay vao chn E
cua Q1. R5 la in tr cp mc ap phn cc cho chn B cua
Q1. R3 la in tr inh mc ap trn chn C cua Q2 va R4 la
in tr inh mc dong chay vao chn E cua Q2. Khi kim
tra mc ap DC trn mach, chung ta thy Q1, Q2 a c cho
phn cc lam vic trong vung khuch ai. Tin hiu cho qua
tu lin lac C1 vao chn B cua Q1, sau khi c khuch ai,
tin hiu ly ra trn chn C cua Q2 qua tu lin lac C2 n
tai. Trong mach dung tu C3 lam tng li cua Q2.
tranh hin tng dao ng boating, chung ta t mach loc
R6, C4 trn ng ngun. Do 2 tng khuch ai rap theo
kiu E chung, nn mach nay cho li rt ln, nh vy
chung ta co th dung ng hi tip nghich cai thin cht
lng cua mach khuch ai.

(4) Khuch ai m sc, con goi la khuch ai chinh

Bass - Treble.

Tin hiu m thanh tai ngi nghe c nm trong day tn

s t 20Hz n 20000Hz. Ngi ta chia day tn nay ra lam 3
oan:

* oan t 20Hz n 400Hz goi la m trm, hay Bass

* oan t 400Hz n 3000Hz goi la m trung, hay Medium

* oan t 3000Hz n 20000Hz goi la m bng, hay Treble

Khi nghe nhac hay khi nghe li thoai, co ngi thich nghe m
trm, lai co ngi thich nghe m bng, mi ngi mi y, do
vy ngi ta rap mach khuch ai co chc nng iu chinh
bin cua cac tin hiu m thanh theo tn s. Mach ph
bin nht la dung mach loc Baxandal dung iu chinh
bin tin hiu m thanh vung tn s thp, goi la nut chinh
Bass va iu chinh tin hiu vung tn s cao, goi la nut chinh
Treble. S mach in nh hinh sau:
Trong mach: Q1 la tng khuch ai tng bin, rap theo kiu
chn E chung, Q1 c phn cc vi in tr R2 dung inh
mc ap cho chn C, in tr R1 cp mc ap phn cc cho
chn B va in tr inh donh R3, con dung ly tin hiu trn
chn E tao tac dung hi tip nghich nhm n inh mach
khuch ai. Tin hiu a vao chn B qua tu lin lac C1
va cho ly ra trn chn C qua tu C2 vao mach loc, tai y
ngi ta t mach loc tn Baxandal. Mach loc gm 2 nhanh:

* Nhanh loc ly tin hiu co tn s cao, gm tu C4, RV1 va tu

C5. Cac tin hiu co tn s cao d qua nhanh nay, cac tin hiu
tn s thp bi "chn lai". Nh vy chung ta dung chit ap
RV1 chi chon bin cho cac tin hiu co tn s cao, RV1
thng goi la nut chinh ting bng.
* Nhanh loc ly tin hiu tn s thp, gm R10, RV2, R11 va
cac tu C6, C7. Mach cho thy chi co cac tin hiu tn s thp
cho qua chit ap RV2, cac tin hiu tn s cao u cho "i tt
ngang qua" chit ap nay. Trong nhanh nay, chung ta dung
chit ap RV2 chi chon bin cho cac tin hiu co tn s
thp, RV2 thng goi la nut chinh ting trm. in tr R12
tao phn cach gia cac nhanh loc tn.

Sau khi ra khoi 2 nhanh loc tn, mt cho tn s cao va mt

cho tn s thp, thanh phn tin hiu m trm va m bng
c cho "cng lai" va cho qua tu lin lac C8 a vao chn B
cua tng khuch ai vi Q2. Transistor Q2 c phn cc vi
in tr R5 inh mc ap trn chn C, in tr R4 cp ap
phn cc cho chn B, va in tr R6 tao tac ng hi tip
nghich trn chn E. Sau cung tin hiu ly ra trn chn C cua
Q2 cho qua tu lin lac C3 n tai, hay i tip vao cac
tng khuch ai khac.

tranh "anh hng qua lai gia cac tng do cung dung
chung ng ngun", trn ng ngun DC chung ta t
mach loc ngun vi in tr R7 va tu C9. Mach loc nay se loc
sach cac tin hiu cua cac tng nhim vao ng ngun,
tranh c hin tng dao ng ngoai y mun.

(5) Khuch ai cng sut m tn, cp tin hiu bin

ln cho tai.

tin hiu co cng sut u ln dung cp cho cac loai tai

nh cac loa trong ng nghe hay loa in ng, ngi ta lp
rap cac mach khuch ai cng sut lam vic vi tin hiu bin
ln. Sau y la vai mach thng dung, d rap, c hi rap
thanh cng cao.

(a) Khuch ai nga ra dung cho ng nghe

 co cng sut tin hiu u ln cp cho cac loa nho t
trong cac ng nghe, chung ta co th rap mach theo s
trn. Trong mach: Q1 la transistor pnp rap theo kiu chn E
chung, tin hiu m thanh t ngoai qua tu lin lac C1 va in
tr giam bin R9 a vao chn B cua Q1 va ly ra trn chn
C a thng vao chn B cua Q3, y transistor Q2 dung
nh mt ngun cp dong hng, no cp dong phn cc u ln
cho Q3 nhng lai co tr khang AC rt ln, nn khng gy tn
tht tin hiu trn chn C cua Q3. Sau cung tin hiu qua
tu lin lac C4 n cac loa nho t trong ng nghe.

Mach c phn cc nh sau: Cac in tr R1, R2, R3 cp ap

phn cc cho chn B cua Q1. R6 la in tr inh mc dong
lam vic cho Q1. Tu C3, va in tr R3 dung lam mach hi
tip t c nhm tng tr khang nga vao cho Q1. Cac diode
D1, D2 va in tr inh dong R7 dung tao ra mc in ap
c inh gi cho mc ap trn chn B cua Q2 khng thay
i va dung Q2 lam ngun cp dong hng vi R8 la in tr
inh mc dong hng. Q3 la tng khuch ai nga ra, ly
thng tin hiu trn chn C cua Q1, y in tr R4 dung
tng h s n inh nhit cho Q3. Tu C4 la tu nga ra, vi R10
la in tr dung n inh hoat ng cua tu C4, tranh cho mt
chn cua tu C4 khng bo trng khi mach khng cm ng
nghe.

tranh anh hng qua lai gia cac tng khuch ai do

dung ng ngun chung, chung ta cung t mach loc nhiu
R5, C2 trn ng ngun DC.

(b) Khuch ai nga ra dung cho Loa

Co rt nhiu kin mach khuch ai cng sut m tn. Sau

y chung ta th rap mt kiu mach Ampli rt ph dung.

Mach c rap vi 6 transistor, cng dung cua mi transistor

nh sau:
* Q1 la transistor pnp, dung lam tng khuch ai nga vao.
Ngi ta dung 2 in tr R1, R2 ly ap cp cho chn B
phn cc, chn E inh dong lam vic vi in tr R5, loc
ngun dung in tr R4 va tu C2. Tin hiu cho qua tu lin lac
C1 vao chn B cua Q1, tin hiu ly ra trn chn C cho ghep
thng vao tng khuch ai thuc Q2. Trn chn E t tu C3 va
in tr R11 dung ly tin hiu hi tip nghich nhm inh
li toan phn cua mach tng m.

* Q2 la transistor npn, dung lam tng thuc, no c thit k

cho lam vic theo dang cng sut nho hang A. Tin hiu cho
vao chn B, chn E cho ni masse ly dong. Trn chn C
t 2 diode 1N4148 ly ra mc ap DC cp phn cc cho
cac tng keo y, tranh tac dung cua rao ap, nhm sa meo
tai giao im tin hiu. R6, R7 la 2 in tr inh mc dong
lam vic cho Q2, mc ap phn cc trn chn C cua Q2 ly
khoang na mc ap ngun nui. Tu C4 ly tin hiu nga ra hi
tip t c v tng thuc nhm lam cn bng bin tin hiu
trn va di nga ra. Dung tu nho C6 tao hi tip nghich chi
i vi cac tin hiu vung tn s cao nhm tranh cho mach
khng phat sinh dao ng t kich. Khi mach dao ng t
kich vung tn s cao, cac transistor cng sut se bi rt
nong va bi h.

* Q3, Q4 la 2 transistor h b npn va pnp dung lam tng

khuch ai keo y. Cp transistor nay co moi tham s u
ging nhau, no chi khac la mt npn va mt kia la pnp. Vi
cp transistor h b ngi ta khng cn dung thm
mach ao pha. Khi tin hiu ra trn chn C cua Q2 tng ln,
no se lam cho Q3 dn in va luc nay Q4 tt, va ngc lai
khi tin hiu ra trn chn C cua Q2 giam xung, no se lam
cho Q4 dn in va luc nay Q3 tt. R8 va R9 la 2 in tr co
tri s bng nhau va dung lam tng h s n inh nhit cho
tng cng sut rap theo kiu phc hp.

* Q5, Q6 la 2 transistor npn dung lam tng cng sut. co

dong in tin hiu u manh ngi ta dung transistor cng
sut Q5 cho ghep phc hp vi Q3 va dung transistor cng
sut Q6 cho ghep phc hp vi Q4. Khi Q3 dn, Q5 se dn
manh hn va tao iu kin cho tu ra loa C5 nap dong in
cua ngun nui, dong nay co th dung keo man loa vao.
Khi n Q4 dn, Q6 se dn manh hn va tao iu kin cho tu
ra loa C5 xa dong in qua loa, dong nay se y man loa ra.
Tu C5 la tu cp dong keo y cho loa, tu ny phai ly tu hoa
co tri in dung ln. Ngang loa ngi ta t mach loc zobel
n inh tr khang cua loa trong day tn tin hiu m thanh
nhm tranh dang meo cng sut.

Trong mach nay, co 2 h thc Ban cn nh:

* H thc dung inh li toan mach:

Trong o: KF la li toan phn. R5 la in tr inh dong trn

chn E cua Q1, R11 la in tr ly tin hiu hi tip nghich

* H thc dung tinh cng sut ly c trn loa:

Trong o: Vcc la mc ap ngun nui. RL la tr khang cua loa.

(c) Khuch ai cng sut m tn dung mach tich hp

IC.

Trn phng din thc dung, khi cn co cac mach tng

m cng sut ln, ngay nay ngi ta it dung transistor va
cac linh kin phn lp rap mach. Vi sao? Vi trn thi trng
hin co v s cac IC cng sut m tn, dung cac IC nay cng
vic lp rap mach tng m se rt nhanh, gon nhe. Di y
ti gii thiu vai mach in Ban tham khao va lam thc
hanh cho quen tay.
Mach rap vi mt ic tng m nho, co kich c nh ic 555,
nhng trong ic co 2 mach tng m oc lp co th rap dang
mach tng m stereo hay rap theo kiu mach mono BTL. Khi
rap mt ic tng m, Ban co th lam theo 3 bc:

Bc 1: Tim chn cp ngun. Thng co mt chn ni

masse, mt chn ni vi ngun dng va thng khi con co
mt chn dung mc tu loc cho tng ngun tin khuch
ai.

Bc 2: Tim chn nga vao va nga ra. Trn chn nga vao Ban
dung chit ap iu chinh mc tin hiu. Co nhiu IC nga
vao phai dung tu lin lac bao toan mc volt phn cc DC,
co IC cho ni thng, vi mc ap phn cc nga a cho
mc 0V. Tim chn nga ra, nga ra thng co mc ap phn cc
cho bng na mc ap ngun nui. Tin hiu cp cho Loa
thng qua mt tu in hoa hoc ln.

Bc 3: Chu y n cac mach hi tip, cac mach in phu

khac, thng co cac mach sau:

* Mach hi tip nghich, tin hiu nga ra tra tr lai nga vao
ao. Tri in tr ly tin hiu hi tip nghich cung dung inh
li cho toan mach.

* Mach hi tip t c. Dung tu hi tip t c ly tin hiu nga

ra tra v tng thuc co th lam cn bng bin tin hiu
ln xung nga ra.

* Dung tu tri nho hi tip bu pha hay hi tip nghich gi

cho mach khng t phat sinh dao ng t kich.

* Dung mach loc zobel n inh tr khang cua loa tranh

hin tng meo cng sut do tr khang cua loa thay i theo
tn s.

Trong mach:

* C1 la tu lin lac nga vao, RV1 la chit ap dung lam nut

chinh mc m lng, tin hiu a vao chn 4 cho knh 1 va
chn 6 cho knh 2.

* Tin hiu ra trn chn 1 cho knh 1 va chn 3 cho knh 2,

tai y tin hiu cho qua tu ra loa C4 cp dong in keo y
lam rung man loa. Tu C5 va in tr R3 dung lam mach loc
zobel n inh tr khang cua loa nhm tranh hin tng
sai cng sut. Mc ap phn cc trn cac chn nga ra phai
bng 1/2 mc ap ngun nui Vcc.

* Ngi ta dung cu chia volt vi in tr R2 va R3 ly

mt phn tin hiu nga ra qua tu lin lac C2 cho hi
tip nghich v chn s 8 cho knh 1 va chn s 5 cho knh
2. ng hi tip nghich co tac dung cai thin cht lng
cua tin hiu m thanh.

* IC lam vic vi chn s 4 ni masse va chn s 8 noi vao

ngun nui Vcc. IC co th lam vic vi mc ngun nui t 3V
n 12V.
Trong mach: Chit ap R1 dung lam nut chinh Volume, C1 la
tu lin lac nga vao, tin hiu a vao IC qua chn s 1. Tin
hiu cho ra trn chn s 4 qua tu hoa ln C3 cp dong
in keo y lam rung man loa. Ngang loa dung mach loc
zobel tranh hin tng meo cng sut do tr khang cua
loa thay i theo tn s. Dung cu chia volt R2, R3 ly mt
phn tin hiu nga ra qua tu lin lac C2 cho hi tip nghich v
chn s 2 cai thin cht lng cua m thanh. IC lam vic
vi chn s 3 cho ni masse va chn s 5 ni vao ng
ngun Vcc. IC co th lam vic vi mc ngun thay i t 6V
n 18V, chung ta bit cp mc ngun nui cang cao cng
sut ly ra cang ln.

Chu y: Khi kim tra mach, o mc ap phn cc trn chn s

4 cua IC phai co mc ap trung im, nghia la bng na mc
ap cua ngun nui. Tri cua in tr R3 dung inh mc hi
tip nghich, ly tri R3 cang nho, mc hi tip nghich cang it,
li se ln, cng sut ra ln nhng cht lng m thanh
kem hn, khi ly tri R3 ln, ngc lai cng sut ra yu hn
nhng cht lng m thanh se nghe hay hn.

Trn xe hi Ban co th dung ic HA13118 rap mach tng m 2

knh ra 2 loa hay kiu mach mono BTL ra 1 loa ly
cng sut ra ln khi IC lam vic vi mc ngun nui thp.

Trong mach: Tin hiu m thanh c ly ra trn nut chinh

mc m lng cho qua tu lin lac C10 a vao chn s 3,
y gn tu nho C11 loc bo nhiu tn s cao. Trn nga vao
ao cho gn tu loc C1 ly li ln. Tin hiu knh 1 cho
ra trn chn s 15, trong IC co ng cp tin hiu cho knh
2 va tin hiu cho ra cua knh 2 trn chn s 8. Chung ta gn
loa ly tin hiu ra dang BTL trn chn s 15 va chn 8. Tu
C5 va C6 la cac tu hi tip t c dung cn bng bin keo
y nga ra, no ly tin hiu nga ra cho hi tip v chn 14
va chn 10. nga ra cung t cac mach loc zobel vi tu C7,
R1 va tu C8, R2, cng dung cua mach loc zobel la n inh tr
khang cua loa, tranh hin tng meo cng sut do tr khang
cua loa thay i theo tn s.

IC lam vic vi chn 12 cho ni masse, chn 13 ni vao

ng ngun Vcc, t 8V n 18V. Trn cac chn 2, chn 5
gn tu loc C4 va C3. Trn chn s 4 cua nga vao knh 2 cho
ni masse va chn 6 gn tu ni masse C2. Trong mach IC
phai cho gn trn ming nhm lam ngui gi cho IC
khng qua nong.
S trn cho thy cac dung IC TDA7209 rap mach tng
m co cng sut ra 50W. IC nay lam vic vi dang ng
ngun i xng. co ngun nui dang i xng, Ban dung
bin ap ngun trn cun th cp phai co ra dy gia dung
lam dy masse, k o dung cu nn dong vi 4 diode
co ng ngun V+ va ng ngun V-. n inh cac mc
volt ngun ra, chung ta gn cac tu hoa ln dung lam kho
cha in va n ap.

IC TDA7209 lam vic vi cac chn 7, 13 ni vao ng

ngun dng, cac chn 1, 8, 15 cho ni vao ng ngun
m va chn s 4 cho ni vao ng masse.

Tin hiu qua chit ap chinh bin cho qua tu lin lac C1 va
in tr giam bin R1 sa meo ting a vao chn s 3. in
tr R2 dung n inh tr khang nga vao va tu nho C2 dung
loc bo tin hiu nhiu tn s cao. Tin hiu ly ra trn chn s
14 cho cp thng vao loa, chung ta bit khi dung kiu mach
tng m chay ngun nui i xng thi trn nga ra khng cn
dung tu hoa lam tu xut m. y tu C6 dung ly tin hiu
hi tip t c lam cn bng bin tin hiu keo y nga
ra. in tr R3, R4 va tu C3 dung ly mt phn tin hiu nga
ra cho ng hi tip nghich sa meo ting va cai thin
cht lng m thanh. IC nay co chn s 10 dung tam lam
cm loa va chn s 9 cho IC vao trang thai tt ch.

Tam kt
Mt ln na ti mong Ban sau khi xem hiu cac s mach
in trn thi chuyn qua tim linh kin rap thc hanh. Chi
co lam nhiu, lam cho tht quen tay Ban mi tr thanh dn
in t chuyn nghip. Khi co dip chung ta se tr lai tai
nay vi cac s mach in thich thu hn. Chao!

Ngi soan
mi Ban vao xem...