10 PDF

T.
C
RADYO VE TELEVZYON ST KURULU
TRKYEDE VE AVRUPA BRL LKELERNDE

MEDYA OKURYAZARLII
UZMANLIK TEZ
ar ALAGZL
ANKARA
OCAK 2012
T.C
RADYO VE TELEVZYON ST KURULU
TRKYEDE VE AVRUPA BRL LKELERNDE

MEDYA OKURYAZARLII
UZMANLIK TEZ
ar ALAGZL
DANIMAN
Ayen BAYRI
st Kurul Uzman
ANKARA
OCAK 2012
Radyo ve Televizyon st Kurulu Bakanlna
Bu alma, Tez Deerlendirme Komisyonu tarafndan oy birlii/oy

okluu ile Uzmanlk Tezi olarak kabul edilmitir.
Ad Soyad mza
Bakan : Prof. Dr. Davut Dursun
ye : Arslan Narin
ye : Ayen Bayr
ONAY
././20.
st Kurul Bakan
TEZ TESLM TUTUNAI VE DORULUK BEYANI
Radyo ve Televizyon st Kurulunda grev yapan uzman yardmcs olarak,

Radyo ve Televizyon st Kurulu Uzman Yardmcl Giri ve Yeterlilik Snavlar ile
Uzmanla Atanma, Yetitirilme, Grev, Yetki ve alma Usul Esaslar Hakknda
Ynetmeliin 19uncu maddesinin 4nc fkrasna istinaden kartlan Radyo ve
Televizyon st Kurulu Tez Hazrlama Ynergesine uygun olarak hazrlam olduum
uzmanlk tezi iliikte sunulmutur.
Bu uzmanlk tezindeki btn bilgileri akademik kurallara ve etik davran

ilkelerine uygun olarak toplayp sunduumu; ayrca, bu kural ve ilkelerin gerei olarak,
almada bana ait olmayan tm veri, dnce ve sonular andm ve kaynan
gsterdiimi beyan ederim.
Bilgilerinizi ve gereini arz ederim.

05/01/2012
ar ALAGZL
st Kurul Uzman Yardmcs
Uzmanlk Tezinin Ad:

Trkiyede ve Avrupa Birlii lkelerinde Medya Okuryazarl
Tezi Telim Alan

Daire Bakan :
Tarih :
Ad-Soyad-mzas:
iii
Sevgili eim Melike ve
canm kzm Eceye
iv
NDEKLER
TEZ TESLM TUTANAI VE DORULUK BEYANI ..........................................iii

THAF......................................................................................................................... iv
NDEKLER ............................................................................................................ v
KISALTMALAR ........................................................................................................ ix
EKLLER LSTES ................................................................................................... x
TABLOLAR LSTES................................................................................................ xi
GR ........................................................................................................................... 1
BRNC BLM
MEDYA OKURYAZARLII KAVRAMI, YAKLAIMLARI, MODELLER
VE LKELER
1.1. MEDYA OKURYAZARLII KAVRAMI.......................................................... 5

1.2. MEDYA OKURYAZARLII YAKLAIMLARI .............................................. 6
1.2.1. Korumac Yaklam ........................................................................................ 7
1.2.2. Eletirel Yaklam ........................................................................................... 7
1.3. MEDYA OKURYAZARLII MODELLER...................................................... 8
1.3.1. Rick Shepherdn Mkemmel Medya Okuryazarl Mfredat Modeli (The
Perfect Media Literacy Curriculum Model) ............................................................. 8
1.3.2. James W. Pottern Bilisel Medya Okuryazarl Modeli (The Cognitive
Media Literacy Model) ........................................................................................... 10
1.4. MEDYA OKURYAZARLII LKELER......................................................... 13
1.4.1. Patrica Aufderheideye Gre Medya Okuryazarlnn Genel lkeleri ......... 14
1.4.2. Len Mastermana Gre Medya Eitiminin On Sekiz lkesi ......................... 15
KNC BLM
TRKYEDE MEDYA OKURYAZARLII
2.1. RTK VE MLL ETM BAKANLII BRL LE MEDYA

OKURYAZARLII ALANINDA YAPILAN ALIMALAR ............................... 20
v
2.1.1. Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve retmen Klavuzunun
Hazrlanmas ........................................................................................................... 20
2.1.2. retim Kurumlarnda Semeli Medya Okuryazarl Dersi Okutulmasna
Dair birlii Protokol ........................................................................................... 21
2.1.3. 20062007 Eitim ve retim Ylnda Medya Okuryazarl Dersinin
Okutulmas .............................................................................................................. 22
2.1.4. Uluslararas Medya Okuryazarl Paneli ..................................................... 22
2.1.5. Medya Okuryazarl Dersinin lkeyi Kapsayacak ekilde Okutulmaya
Balamas ................................................................................................................ 23
2.1.6. Medya Okuryazarl Dersinin Yllara Gre Ulat renci Says .......... 24
2.2. MEDYA OKURYAZARLII DERSNN YAZILI MATERYALLER.......... 27
2.2.1. lkretim Medya Okuryazarl Dersi retmen El Kitab ........................ 27
2.2.2. lkretim Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzu ...... 29
2.3. I. ULUSLARARASI MEDYA OKURYAZARLII KONFERANSI............... 37
2.4. RADYO VE TELEVZYON ST KURULU TARAFINDAN MEDYA
OKURYAZARLIINA YNELK YAPILAN ALIMALAR............................. 39
2.4.1. Koruyucu Sembol Sistemi ............................................................................ 40
2.4.1.1. Koruyucu Sembollerin Oluturulma Evresi............................................ 41
2.4.1.2. Koruyucu Sembollerin zellikleri.......................................................... 41
2.4.1.3. Koruyucu Sembollerin Kullanm........................................................... 42
2.4.1.4. Koruyucu Sembollerin Fonksiyonu ........................................................ 43
2.4.2. Medya Okuryazarl Resmi nternet Sitesi.................................................. 43
2.4.3. RTK ocuk Resmi nternet Sitesi.............................................................. 45
2.4.4. yi Uykular ocuklar Projesi ........................................................................ 46
NC BLM
AVRUPA BRL LKELERNDE MEDYA OKURYAZARLII
3.1. AVRUPA BRLNDE MEDYA OKURYAZARLII ALANINDA

FAALYET GSTEREN TEKLATLAR .............................................................. 50
3.1.1. Uluslararas ocuk, Gen ve Medya Merkezi (The International
Clearinghouse on Children, Youth and Media) ...................................................... 50
vi
3.1.2. Avrupa Medya Okuryazarl Szlemesi (The European Charter for Media
Literacy) .................................................................................................................. 51
3.1.3. Medya likili Proje (The Media Relate Project) .......................................... 51
3.1.4. Avrupa ocuk Filmleri Dernei (European Children's Film Association)... 52
3.1.5. Uluslararas ocuk Balant A (Childnet International) ........................... 52
3.1.5.1. Hepsini Bil (Know It All) ....................................................................... 53
3.1.5.2. Jennynin Hikyesi (Jennys Story)........................................................ 53
3.1.5.3. Yeni Mobil Servisleri (New Mobile Services) ....................................... 53
3.1.5.4. Mzik ve nternet (Music & The Internet) ............................................. 54
3.1.6. Avrupa evrimii ocuklar (EU Kids Online) ............................................ 54
3.2. FNLANDYA .................................................................................................... 54
3.2.1. Finlandiyada Medya Okuryazarl ............................................................. 55
3.2.2. Finlandiyada Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren Tekilatlar
................................................................................................................................. 58
3.2.2.1. Kanguru (Kenguru)................................................................................. 58
3.2.2.2. retmen TV (Opettaja TV)................................................................... 59
3.2.2.3. Duyu Projesi (Tunne Project) ................................................................. 59
3.2.2.4. Medya Pusulas (Media Compass) ......................................................... 60
3.2.2.5. Medya Otobs (Media Bus).................................................................. 61
3.3. FRANSA............................................................................................................. 61
3.3.1. Fransada Medya Okuryazarl.................................................................... 62
3.3.2. Fransada Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren Tekilatlar .... 64
3.3.2.1. retim ve Medya Bilgileri Arasnda Balant Merkezi (Centre de
Liaison de lEnseignement et des Medias dlnformation) ................................... 64
3.3.2.2. nternet Kullanm Temsilciler Kurulu (Dlgation Aux Usages de
L'internet)............................................................................................................. 65
3.3.2.3. ocuk, Medya ve nternet Dernei (Collectif Interassociatif Enfance et
Media).................................................................................................................. 65
3.3.2.4. Grsel-itsel Yksek Kurulu (Conseil Suprieur de LAudiovisuel).... 66
3.3.2.5. Ekran, Medya ve Biz (Les Ecrans, Les Mdias et Nous) ....................... 66
3.3.2.6. Fransz Grsel-itsel Sektr (Les Pieds dans le Paysage Audiovisuel
Franais)............................................................................................................... 67
vii
3.4. NGLTERE........................................................................................................ 68
3.4.1. ngilterede Medya Okuryazarl................................................................. 68
3.4.2. ngilterede Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren Tekilatlar.. 70
3.4.2.1. letiim Ofisi (The Office of Communications) ..................................... 71
3.4.2.2. ngiltere Eitim Bakanl (Department for Education) ......................... 72
3.4.2.3. ngilizce ve Medya Merkezi (English and Media Center)...................... 73
3.4.2.4. Medya Eitim Birlii (Media Education Association) ........................... 73
3.4.2.5. Akll Medya (Media Smart)................................................................... 74
3.4.2.6. ngiliz Film Enstits (British Film Institute) ........................................ 75
3.4.2.7. Film Soka (Film Street) ....................................................................... 75
3.4.2.8. ngiliz Yaynclk Kuruluu (British Broadcasting Corporation) ........... 76
3.4.2.9. Londra ocuk Film Festivali (London Childrens Film Festival).......... 76
3.4.2.10. Kanal 4 (Channel 4).............................................................................. 77
3.4.2.11. Sinema Kulb (Cineclub) ................................................................... 77
3.4.2.12. Thinkuknow .......................................................................................... 77
3.4.2.13. Dijital Birleme (Digital Unite) ............................................................ 79
3.5. MACARSTAN .................................................................................................. 79
3.5.1. Macaristanda Medya Okuryazarl ............................................................ 80
3.5.2. Macaristanda Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren Tekilatlar
................................................................................................................................. 81
3.5.2.1. Macaristan Eitim ve Kltr Bakanl (Kzoktatsi s Mveldsi
Minisztrium)....................................................................................................... 81
3.6. SLOVENYA ....................................................................................................... 82
3.6.1. Slovenyada Medya Okuryazarl ............................................................... 82
3.6.2. Slovenyada Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren Tekilatlar 84
3.6.2.1. Slovenya Eitim ve Spor Bakanl (Ministrstvo za Solstvo in Sport) .. 84
3.6.2.2. Medya zle (Media Watch) ..................................................................... 85
SONU VE NERLER ........................................................................................... 86
KAYNAKA............................................................................................................. 91
ZET ....................................................................................................................... 107
ABSTRACT............................................................................................................. 108
ZGEM ............................................................................................................. 109
viii
KISALTMALAR
AB : Avrupa Birlii
a.g.e. : Ad geen eser
a.g.m. : Ad geen makale
APTE : Les Ecrans, Les Mdias et Nous (Ekran, Medya ve Biz)
BBC : British Broadcasting Corporation (ngiliz Yaynclk Kuruluu)
BFI : British Film Institute (ngiliz Film Enstits)
CLEMI : Centre de Liaison de lEnseignement et des Medias dlnformation
(retim ve Medya Bilgileri Arasnda Balant Merkezi)
ev. : eviren
Ed. : Editr
MEB : Milli Eitim Bakanl
OFCOM : The Office of Communications (ngiltere letiim Ofisi)
RTK : Radyo ve Televizyon st Kurulu
s. : sayfa
TK : Trkiye statistik Kurumu
Vol. : Volume (Cilt)
ix
EKLLER LSTES
Sayfa
ekil 1. Rick Shepherdn Mkemmel Medya Okuryazarl Mfredat Modeli........ 9
ekil 2. W. James Potterin Bilisel Medya Okuryazarl Modeli........................... 11
ekil 3. Koruyucu Semboller..................................................................................... 42
x
TABLOLAR LSTES
Sayfa
Tablo 1. 2007-2008 Eitim ve retim Yl Medya Okuryazarl Dersini Seen

rencilerin Dalm ................................................................................................ 24

rencilerin Dalm ................................................................................................ 25

rencilerin Dalm ................................................................................................ 25

rencilerin Dalm ................................................................................................ 26

rencilerin Dalm ................................................................................................ 26
xi
GR
nsanolu, dnyada var olduu ilk gnden itibaren iletiim kurmaya

balamtr. Bylece insanolu iletiim kurarak bilgisini, duygusunu ve dncesini
evresindekilere aktarmtr. Bu amaca hizmet etmek iin kullanlan metotlar zaman
ilerledike gelitirilmitir. lk bata iaretlerle ve belirli seslerle iletiim kuran
insanolu, zaman ilerledike konumaya ve yesi olduu toplulua ya da topluma
zg olan dili kullanmaya balamtr. Bunu takiben insanolu duvarlara izilen
resimlerle, killere, tahtalara ve talara yazlan yazlarla, iletiim kurma servenini bir
adm teye tamtr. Bu yazlar daha sonra papirs ve deri gibi maddelere, ardndan
da kt gibi kullanm daha kolay olan materyallere yazlmtr.
Yaznn bir iletiim arac olarak insanlar tarafndan benimsenmesinin

ardndan yazl eserlerin daha kolay oaltlmasna ynelik ilk admlar 6. yzylda
inde atlmtr. Bundan yaklak 9 yzyl sonra yani 15. yzylda, ilevsel anlamda
gnmzdekine benzeyen ilk matbaa Avrupada faaliyete gemitir. Bu gelimenin
ardndan insanolunun hayatna, basl kitaplara ek olarak 17. yzylda gazeteler ve
dergiler girmitir.
letiim sadece yazyla ve basl eserlerle gerekletirilmekle kalmam,

iletiim aralarna telgraf, telsiz, telefon, radyo, televizyon, internet ve cep telefonu
gibi yeni aralar eklenmitir. Bu yeni aralar vastasyla iletiim artk ok daha kolay
bir ekilde gerekletirilmeye balamtr. zellikle iletiim a, bilgi a veya
teknoloji a olarak adlandrlan 21. yzyla gelindiinde, bilgi ve iletiim
teknolojilerinde her geen gn yeni bulular ve yeni gelimeler yaanmaya
balanmtr.
21. yzylda, hzl bir ekilde gerekleen teknolojik gelimeler sayesinde

gittike klen dnyada anlk gelien olaylara ve dnya zerindeki birok bilgiye
ulamak her geen gn daha da kolay olmaya balamtr. Buna ek olarak, bu yeni
1
teknolojiler bankaclk ilemlerinden, grntl konumaya kadar pek ok alanda
insanlarn gnlk yaamlarn kolaylatrmaktadr. yle ki, insanlar bu yeni
teknolojiler araclyla sosyalleebilir duruma gelmilerdir. Artk insanlar, zellikle
de internet ve cep telefonlar araclyla, sosyal hayatlarna yn vermeye
balamlardr.
Sz konusu bu yeni teknolojiler araclyla medya iletileri daha abuk ve

daha kolay bir ekilde aktarlmaya balamtr. Medya tarafndan sunulan bu
hizmetlerin ve unsurlarn doruluunun ve ilevselliinin incelenmesi
gerekmektedir. Medya her zaman her eyi doru bir biimde aktarmamakta ya da
kimi zaman insanlarn iine yaramayacak unsurlar sunabilmektedir. Bunun yan sra
medyann aktardklarnn doru alglanmas, ihtiyaca gre tanmlanp
ekillendirilmesi ve yetkin bir ekilde kullanlmas gerekmektedir. Gnmzdeki
geleneksel eitim sistemlerinin ve politikalarnn yetersiz kald bir ortamda, bu
amaca ulaabilmek iin medya okuryazarlnn kullanlmas ve insanlarn medya
okuryazar olmalar gerekmektedir. Bu durumda, medya kullanclar iin ok nemli
bir yer tekil eden medya okuryazarl bu almann temel dayana olmutur.
Bu tezde medyay zmleyebilme arac olan medya okuryazarl kavram,

medya okuryazarlnn yaklamlar, modelleri ve ilkeleri izah edilmitir. Yaplan bu
izahlarn ardndan tezin ana kapsamn oluturan Trkiyedeki ve Avrupa Birlii
(AB) lkelerindeki medya okuryazarlnn geliim sreci, medya okuryazarlnn
u anki durumu ve incelenen lkelerde medya okuryazarl alannda faaliyet
gsteren eitli tekilatlar ele alnmtr. Tez, Trkiye ve Avrupa Birlii ad altnda,
btn Avrupay kapsayacak ekilde faaliyetlerini srdren eitli tekilatlarn ve
aralarnda Fransa, Finlandiya, ngiltere, Macaristan ve Slovenyann bulunduu AB
lkelerinin yukarda bahsi geen kriterlere gre incelenmesiyle snrlandrlmtr.
Sz konusu bu tezde, incelenen lkelerin ve tekilatlarn medya

okuryazarlna ynelik gerekletirmi olduklar almalara toplu bir ekilde
ulalabilmesi amalanmtr. Bylece, ilgililer tarafndan bilgi edinme, inceleme ve
kyaslama gibi ilemlerin daha kolay bir ekilde gerekletirilebilecei
2
dnlmektedir. Ayrca, yaplan bu almalarn sonucunda, Trkiyedeki medya
okuryazarlnn ve medya okuryazarl dersinin hali hazrdaki durumunun bata
Radyo ve Televizyon st Kurulu (RTK) olmak zere ilgili kurulular tarafndan
deerlendirilmesi ve gerekli grld takdirde gncellenmesine ynelik bu tezde
yer alan nerilerin dikkate alnmas da hedeflenmitir.
Trkiyede medya okuryazarlna ynelik yaplan almalarn saysnda her

geen gn art olmasna ramen, bu almalarda AB lkelerinde medya
okuryazarlnn geliimine ve seyrine ynelik detayl veri bulunmamaktadr. Bu
tezin konusuyla bire bir badaan yeterli dzeyde Trke kaynaa ulalamamasnn
yan sra, incelenen lkelere ynelik ulalan kaynaklarn pek ounun da o lkenin
ana dilinde dzenlendii tespit edilmitir. Bu durumda yntem olarak kaynak
taramasnn kullanld bu tezde, byk oranda Trke ve ngilizce hazrlanm olan
yazl kaynaklardan yararlanlmtr.
blmden oluan bu tezin ilk blmnde, medya okuryazarl kavram

izah edildikten sonra medya okuryazarlnn yaklamlarna deinilmitir. Ardndan,
uluslararas dzeyde kabul gren medya okuryazarl modelleri ile medya
okuryazarl ilkeleri aklanmtr.
kinci blmde, Trkiyede semeli ders olarak okutulan Medya

Okuryazarl dersinin, okutulma srecine kadar geirmi olduu evrelere
deinilmitir. Ardndan, Medya Okuryazarl dersine ynelik hazrlanan materyaller
incelenmi ve dersin ieriinin gncellenmesine ynelik eitli tavsiyelerde
bulunulmutur. Yine bu blmde, Marmara niversitesi tarafndan gerekletirilen
ve daha sonra kitaplatrlan I. Uluslararas Medya Okuryazarl konferansna
deinilmitir. Bu blmde son olarak, RTK tarafndan medya okuryazarlyla
ilgili yrtlen faaliyetler aklanmtr.
nc blmde ise, AByi kapsayacak ekilde medya okuryazarl alannda

faaliyetlerini srdren ve aralarnda eitli dernekler ile sivil toplum kurulularnn
bulunduu tekilatlar incelenmitir. Bu blmde, medya okuryazarlna ynelik
3
almalarn 1920li yllarda balad ngiltere ve Fransa incelenmitir. Ayrca
eitim alannda olduka baarl politikalar yrten Finlandiya, medya eitimi
alannda son on ylda ciddi gelimeler kaydeden Slovenya ve medya eitimine
ynelik almalarn tpk Trkiyede olduu gibi devlet organlar tarafndan
gerekletirildii Macaristan ele alnmtr. Bahsi geen bu lkelerde, medya
okuryazarlnn geliimi ve hali hazrdaki durumu incelenmi olup, bu lkelerde
medya okuryazarl alannda faaliyet gsteren kurum, kurulu, organizasyon ve
dernek gibi tekilatlara deinilmitir.
Sonu ve neriler blmnde ise, tez hakknda yaplan ksa bir

deerlendirmenin ardndan, Trkiyedeki medya okuryazarlnn ve Medya
Okuryazarl dersinin daha geni kapsaml bir hal almasna ve dersin
gncelletirilmesine ynelik eitli tavsiyelerde bulunulmutur.
4
BRNC BLM
MEDYA OKURYAZARLII KAVRAMI, YAKLAIMLARI, MODELLER

VE LKELER
1.1. MEDYA OKURYAZARLII KAVRAMI
Kanadal aratrmac Harold Laswellin deri alt ine teorisine gre, medya
mesajlar srekli bir biimde insanlar zerinde deri altna enjekte edilmi bir rnga
etkisi yaratmaktadr. Buna gre, medya, izleyiciler zerinde anlk, direkt ve gl bir
etki yaratmaktadr.1 Bu durumda savunmasz bireylere dnen medya takipilerinin
bu mesajlar doru anlamalar, szgeten geirmeleri ve zmleyip kavramalar
gerekmektedir. te tam bu noktada bu amaca hizmet iin medya okuryazarl
kavram devreye girmektedir.
Medya okuryazarl kavram birok kii tarafndan ok eitli ekillerde

tanmlanmaktadr. Burada, bu tanmlamalardan bazlarna deinilecektir.
W. James Pottera gre, okuryazarlk terimi genelde yazl medyayla

ilikilendirilirken, grsel okuryazarlk terimi de film ve televizyonla
ilikilendirilmektedir. Bilgisayar okuryazarl terimi ise bilgisayar ve internetle
ilikilendirilmektedir. Fakat Pottera gre medya okuryazarl terimi bu terimlerin
hepsini ve daha da fazlasn kapsamaktadr. Pottera gre, medya okuryazarl,
medyaya maruz kalma ve karlalan mesajlarn anlamnn yorumlanmasdr.2
Andrew Harta gre, medya okuryazarl medya mesajlarnn nasl bir

ilevsellie sahip olduunun, bu mesajlarn kiisel deneyimlerden ve birbirlerinden
1
Yasemin nceolu, Medyay Doru Anlamak, Medya Okuryazarl, (Ed.) Nuray Trkolu,
Melda Cinman imek, Kalemus Yaynlar, stanbul, 2007, s. 22.
2
W. James Potter, Media Literacy, Sage Publications, California, 2005, s. 23, 28.
5
nasl ayrldklarnn ve medya mesajlarnn ana unsurlarnn renilip
3
kullanlmasdr.
Elizabeth Thomana gre, medya okuryazarl her gn televizyon, radyo,

bilgisayar, gazete, dergi ve reklamlar araclyla alnan yzlerce ve hatta binlerce
szl ve grsel sembolleri yorumlama ve bunlardan kiisel anlamlar karabilme
becerisidir.4
Bu tanmlamalardan da anlalaca zere medya okuryazarl, gnlk

hayatmzn vazgeilmez bir paras olan medya tarafndan sunulan saysz mesajn
alclar tarafndan alglanabilinmesidir. Burada alglamadan kast, medya tarafndan
sunulanlarn ieriinin analiz edilmesidir. Bylece medya mesajlarna maruz
kalanlar, bu mesajlarn kendileri iin bir anlam tayp tamadn ve mesajlarda
iletilmek istenen unsurlar belirleyebilmektedirler.
1.2. MEDYA OKURYAZARLII YAKLAIMLARI
Yukarda rnek olarak verilen medya okuryazarl tanmlamalarndan da

anlalaca zere, bu alanda almalarda bulunan uzman kiilerin byk bir
ksmnn medya okuryazarlnda, bireyi medyann olumsuz etkilerinden korumay
amalayan korumac yaklamdan ziyade, bireyi medyann sunduklar karsnda
aktifletirmeyi ve kontroln medyadan bireye gemesini amalayan eletirel
yaklam n plana kardklar grlmektedir. Aada, medya okuryazarlnda yer
alan korumac yaklam ile eletirel yaklam ele alnacaktr.
3
Andrew Hart, Understanding The Media: A Partical Guide, Routledge, London, 1991, s. 9.
4
Elizabeth Thomann Medya Okuryazarl Tanm:
http://www.medialit.org/reading_room/pdf/CMLskillsandstrat.pdf (11.06.2010)
6
1.2.1. Korumac Yaklam
Korumac yaklamda, bireylerin medyann vermi olduu mesajlara kar

savunmasz olduu ve bu mesajlar alglayp yorumlayamayacaklar ne
srlmektedir. Bu durumda bireyler pasifletirilmekte ve onlara hangi medya
ieriklerini takip edip etmemeleri konusunda bakalarnn yol gstermesi
gerekmektedir. Ayrca, yol gstermenin yan sra medyay takip eden bu bireyler
adna bakalarnn karar vermesi de gerekebilmektedir. Hobbsa gre, sadece
medyann olumsuz etkilerini gstererek rencileri bu olumsuz etkilerden korumay
amalayan bir yntemle ilenen ders, renciler zerinde gereken etkiyi
oluturamamaktadr.5 Ayrca bu yntem ile ilenen dersin sadece retici odakl ve
not kaygs barndran bir ders olaca ve bu yzden rencilere eletirel bir bak
as kazandrmayaca dnlmektedir.
1.2.2. Eletirel Yaklam
Korumac yaklama gre bireylere, neyin iyi ve neyin kt olduu bakalar

tarafndan bildirilmektedir. Eletirel medya okuryazarl yaklamnda ise bireyler
neyin iyi neyin kt olduuna kendileri karar vermektedirler. Bireyler medyann
sunduklarn, medya eitimi sayesinde gelitirdikleri medya becerilerini kullanarak
gzlemleyip eletirebilmektedirler. Bylece bu srete aktifleen bireyler kendi
tecrbelerine dayanarak aldklar mesajlar zmleyip istedikleri gibi
yorumlayabilmektedirler. Ayrca aktif katlmc olan bireyler, gerekli grdkleri
durumlarda rahatsz olduklar yaynlarla ilgili sorunlar medya kurulularna ve ilgili
mercilere bildirmede daha etkin rol oynamaktadrlar.
5
Renee Hobbs, Medya Okuryazarl Hareketinde Yedi Byk Tartma, (ev. Melike Trkan
Bal), Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, 2004, Cilt:37, Say:1, s. 126.
7
1.3. MEDYA OKURYAZARLII MODELLER
Medya okuryazarlnn ileyii hakknda bilgiler veren eitli modeller

mevcuttur. Bu modeller araclyla, bireyler medya iletileri karsnda ne ekilde
davranmalar gerektiini belirleyebilmektedirler. Bylece, medya mesajlarna maruz
kalan bireyler bu mesajlar kendi kiisel zelliklerine gre deerlendirip,
yorumlayabileceklerdir. Bu ksmda, bu modellerden iki tanesi incelenecektir.
Bunlardan ilki, medya okuryazarlna eitimsel bir adan bakan ve medya
eitiminin snf iinde ne ekilde verilmesine ilikin bilgiler sunan Rick Shepherdn
Medya Okuryazarl Mfredat Modeli iken ikincisi, medya okuryazarlna daha
geni bir bak as ile bakan ve medya okuryazarl modelini eitli nermelerle
destekleyen James W. Pottern Bilisel Medya Okuryazarl Modelidir.
1.3.1. Rick Shepherdn Mkemmel Medya Okuryazarl Mfredat

Modeli (The Perfect Media Literacy Curriculum Model)
Mkemmel Medya Okuryazarl Mfredat Modelinde esas olan, medya

eitiminde retmenlerin roldr. retmenlerin takip edebilecei ve rencilerine
aktarabilecei bir taslan var olmas, retmenlerin bu eitimler srasnda elini
kolaylatrmaktadr. Shepherda gre; retmenler iin retilebilir bir an var
olduunda, retilecek hususta eletirel syleme yol aabilecek bir durumun da var
olmas gerekmektedir.6 Burada retilebilir bir andan kast, derste medya eitiminin
gerekletirilebilecei bir ortamn sz konusu olmasdr. Yani dersin ak esnasnda
ilenen konunun medya eitimiyle ilikilendirilebilmesidir. Eletirel bir syleme yol
aabilecek durum ise, medya eitimiyle ilikilendirilen ders konusunun medya
okuryazarl bakmndan kritik edilebilmesi anlamna gelmektedir.
Eletirel bir syleme yol aan durumun olumasndan sonra rencilerin

zmleme yapmalarna yardmc olacak temel ilem kullanlmaktadr. Bunlardan
6
Medya Okuryazarl Mfredat Modeli: http://www.media-
awareness.ca/english/resources/educational/teaching_backgrounders/media_literacy/perfect_curriculu
m_intro.cfm (16.06.2010)
8
ilki, herhangi bir medya arac tarafndan oluturulan bir metnin incelenmesidir. Bu
metin bir kitaba, bir televizyon programna veya bir ark szne ait olabilmektedir.
Burada esas olan bu metnin ne tr bir metin olduunun ve dier metinlerden ne gibi
farkllklarnn olduunun tespit edilmesidir. rnein, renciler incelenen metinde
verilmek istenen mesajlarn ve bu mesajlarn ne ekilde, kimler tarafndan
verildiini incelemektedirler. kinci ilemde ise, rencilere medya izleyicilerinin
kimlerden ibaret olduu hakknda zmlemeler yaptrlmaktadr. Bu
zmlemelerde izleyiciler ya, cinsiyet, kltrel deerler ve alkanlklar gibi eitli
kstaslara gre deerlendirilmektedir. Yaplan bu zmlemeler esnasnda
rencilerin bu gruba dahil olup olmadklar konusunda gr belirtmeleri
beklenmektedir. Son ilemde ise, yapmclk yani bir medya metni veya grseli
oluturmann aamalar incelenmektedir. Burada bu yapm aamasnda kullanlan
yntemlerle bu yapm aamasna etki eden unsurlar irdelenmektedir. Bu
zmlemeler esnasnda yaplan eletiriler araclyla, medya okuryazarl kavram
daha belirgin bir ekilde aklanmaktadr. Ayrca bu zmlemelerde rencilerin
aktif rol almalar sayesinde rencilerde daha kalc etkiler olumaktadr.7 Sz
konusu durum aada u ekilde gstrilmitir:8
ekil 1: Rick Shepherdn Mkemmel Medya Okuryazarl Mfredat Modeli
7
Medya Okuryazarl Mfredat Modelinin Uygulan: http://www.media-
awareness.ca/english/resources/educational/teaching_backgrounders/media_literacy/perfect_curriculu
m_1.cfm (17.06.2010)
8
zlem Apak, Trkiye, Finlandiya ve rlanda lkretim Programlarnn Medya Okuryazarl
Eitimi Asndan ncelenmesi, Kocaeli niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Yaymlanmam
Yksek Lisans Tezi, Kocaeli, 2008, s. 28.
9
1.3.2. James W. Pottern Bilisel Medya Okuryazarl Modeli (The
Cognitive Media Literacy Model)
Bireylerin medya okuryazar olabilmeleri iin medya ve medyann sunduklar

hakknda bilgi sahibi olmalar gerekmektedir. Medya okuryazarl iin tek bana
yeterli olmayan bu bilginin bireyler tarafndan kiisel deneyimlerine, yetenek ve
becerilerine gre yorumlanmas gerekmektedir. Bylece medyann sunduu ham
bilgi bireyler tarafndan kendi deerleri dorultusunda anlamlatrlacaktr. Bu
ksmda, bu srecin nasl ve ne ekilde gerekletiini aklayan Bilisel Medya
Okuryazarl Modeli ve bu modelin daha net bir ekilde anlalmasn salayan alt
nerme u ekildedir: 9
1- Sorumluluk nermesi: Medya okuryazarln gelitirmek iin

ncelikli sorumluluk, bireyin kendisiyle ilgili olan sorumluluudur. Devlet
kurumlar, i dnyas, medya ve aile gibi kurumlar bireye kendi sorumluluunun
farknda olmas konusunda yardmc olabilmektedirler. Buna ek olarak, medya
okuryazarlnda anlaml bir deiimin olmas iin bireylerin, medya
okuryazarlnn gelitirilmesinin nemli olduuna inanmas gerekmektedir.
2- Etki nermesi: Medya okuryazarlyla ilgili her nerinin temelinde,

bireylerin medya tarafndan nasl etkilendiine dair bir neri olmak zorundadr.
Sadece olumsuz etkilerden kanmay temel alan bir nerme yalnzca tepkiseldir. Bu
tarz bir nerme bireylere sadece neyi yapp yapmamalarn sylemekte olup,
bireylerin medya okuryazarl konusunda tam anlamyla aktif olmalarn
engellemektedir.
Medyann bireyler zerinde nasl bir etki brakt bilinmez ise, bireylere
gnlk yaantlarnda medyann olumsuz etkilerinden kanmalar iin stratejiler
nermenin de ciddi bir anlam tamayaca aktr. Ayn zamanda bu konuda resmi
dzenlemeler nerebilmek iin medyann bu olumsuz etkilerinin net olarak
bilinmesi gerekmektedir.
3- Yorumlama nermesi: nsan akl, duygular oluturma, varsaymlarda

bulunma, hayal etme ve ksa yollar oluturma bakmndan herhangi bir bilgisayardan
daha karmaktr. Bu nedenle u gibi sorularn cevaplanmas gerekmektedir: Neden
bireyler belirli medya mesajlarna younlarken dierlerini grmezden
gelmektedirler? Bireyler medya mesajlarndan kendi anlamlarn nasl
karmaktadrlar? Bu tarz sorular araclyla insanlarn medya mesajlarn neye
dayanarak farkl ekilde yorumladklar belirlenebilmektedir.
4- Paylalan Anlamn nemi nermesi: Bireylerin btn kurgular

yorumlayabilmesi zordur. Bunun yerine bireyler dier bireyleri anlayabilmek ve
onlarla iletiim kurabilmek iin yaygn sembolleri kullanmaya ihtiya
duymaktadrlar. Belirli bir kavram iin farkl kelimeler kullanld takdirde anlamn
paylalmas olduka g olacaktr. Pottera gre elemi anlam olarak adlandrlan,
9
W. James Potter, Theory of Media Literacy: A Cognitive Approach, Sage Publications, 2004,
California, s. 65-68.
10
bir kavram ile tasarlanan sembol arasnda belirli bir balantnn var olmasn
gerektiren durum medya okuryazarl modelinin nemli bir parasdr.
5- G nermesi: Bilgi gtr. Bireylerin be alanda bilgi eitliliine

ihtiyac vardr. Bunlar; medya ierikleri, medya endstrileri, medya etkileri, gerek
dnya ve kiinin kendisidir. Bu be alandaki bilgiler sayesinde bireyler bilgi arama,
bu bilgiyle alma ve bu bilgiden kendi hedeflerine hizmet iin faydal olanlar
belirleme konusunda daha iyi karar verebilmektedirler.
eitlilik arz eden bilgi, bireylere kefetme ve bilgilendirme aamasnda

daha ok seenek salamaktadr. Bireyler her bir sreteki seeneklerinden emin
olurlarsa daha iyi kararlar verebileceklerdir. Ayrca, bireyler gerek dnya ile medya
tarafndan retilen dnya arasndaki fark daha iyi alglayabileceklerdir. Bilgi,
bireylerin medya dnyasnda daha rahat hareket etmelerine yardmc olacak haritalar
salamaktadr.
6- Hedef nermesi: Kontrol medyadan bireylere doru kaydrmak,

medya okuryazarlnn hedefidir. Bireyler medya alkanlklarn
nemsemediklerinde kontrol medyaya gemektedir. Medya okuryazarlnn daha
fazla gelitirilmesiyle bireyler kontrol ellerine almaya balamaktadrlar. Bylece
bireyler seeneklerin daha fazla farkna varmakta ve bilinli olarak bu seenekler
arasndan kiisel hedeflerine daha uygun olan semektedirler.
Bu nermeler dorultusunda gelien Bilisel Medya Okuryazarl Modeli

aadaki gibidir:10
ekil 2: W. James Potterin Bilisel Medya Okuryazarl Modeli
Bilginin daha bilinli bir ekilde ele alnd bu modelde drt temel faktr
bulunmaktadr.11 lk faktr bilgi yaplardr. Bilgi yaplarn medya etkileri, medya
10
. Apak, 2008, s. 26.
11
W. J. Potter, 2005, s. 33-39.
11
ierii, medya endstrileri, gerek dnya ve kiinin kendisi oluturmaktadr. Bireyler
bu be alanda ne kadar ok farkndala ve bilgiye sahip iseler, bilgiyi arama ve bu
bilgiyi kullanma konusunda o kadar ok baarl olmaktadrlar. Dk bir seviyede
medya okuryazar olan birey bir eyin sadece ne olduunu bilmekte iken, gerek
medya okuryazar olan birey bir eyin ne olduunun yan sra o eyin neden ve nasl
olduunu da bilmektedir. Bir alanda yeterli dzeyde tecrbeye ve bilgi birikimine
sahip olan birey o alanda kendisine aktarlanlar daha tecrbesiz ve daha az bilgi
sahibi olan bireye gre daha kolay ve net bir ekilde anlamaktadr. Bu ekilde birey,
kendisine aktarlanlar daha kolay bir ekilde snflandrp, yorumlayabilmektedir.
kinci faktrde bilgiler araclyla kiisel bak as olumakta ve bunlara

dayanlarak kararlar alnmaktadr. Burada esas ama, kiisel bak asn etkin bir
ekilde kullanarak elde edilen bilgilerle kararlar almaktr. Birey kendi amacndan ne
kadar emin olursa, bilgiyi arama ve bu bilgiye ynelik karar alma konusunda o kadar
baarl olmaktadr. Daha fazla medya okuryazar olmak demek, karar verme
aamasnda kiisel bak asn daha etkin bir ekilde kullanabilmek demektir.
nc faktr, bireyin bilgi ileme aralar olan yetenek ve becerilerini

kullanmasdr. Yeteneklerin varl bireyi dorudan medya okuryazar yapmamakla
birlikte, bu ama dorultusunda bir aratr. Bireyin medya okuryazar olabilmesi iin
yeteneklerine ek olarak becerilerinin de olmas gerekmektedir. rnein; yetenek bir
bireyin sembollerle oluan kelimeleri alglayp okuyabilmesidir. Beceri ise bireyin bu
okuyabilme seviyesini daha stlere tamas ve okuduklarndan etkin bir ekilde
anlamlar karabilmesidir.
Drdnc ve son faktr ise szme, anlam eletirmesi ve anlam

yaplandrmasndan oluan bilgiyi ileme srecidir. Szme ile bireyler kendilerine
sunulan mesajlardan hangilerini dikkate almalar gerektiine veya hangilerini gz
ard etmeleri gerektiine karar vermektedirler. Bylece, bireyler ilerine yarayan
mesajlar dikkate alrken, onlar iin anlam ifade etmeyen mesajlar grmezden
gelmektedirler. Bir sonraki aamada bireyler anlam eletirmesi ile temel
yeteneklerini kullanarak semboller araclyla verilen mesajlar tanmlamaktadrlar.
12
Son olarak, anlam eletirilmesi ile tanmlanan bu mesajlara bireylerin bilgi ve
becerileri dorultusunda anlamlar yklenmektedir. Yani verilen mesaj
irdelenmektedir.
Bu drt temel faktr arasnda sk bir iliki vardr. Bunlardan birinde oluan
her trl olumlu veya olumsuz durum dier faktrleri de etkilemektedir. Bu faktrler
araclyla medya okuryazar olan bir birey, verilen mesajlarn tesini
grebilmektedir. Bylece birey, kendisine iletilen mesajn anlamnn, tad
deerlerin ve bu mesaj araclyla kendisine iletilmek istenilenin farkna
varabilmektedir.
1.4. MEDYA OKURYAZARLII LKELER
Medya gerek ticari faaliyetlerini, gerekse takipileri zerinde oluturmak

istedii siyasal ve sosyal etkileri gz nnde bulundurarak faaliyetlerini
srdrmektedir. Bunu yaparken de hem ekil hem de ierik bakmndan takipileri
zerinde etki oluturmay ve kendi karlar dorultusunda bir izleyici kitlesine sahip
olmay amalamaktadr. Medya, izleyici kitlesini oluturmak, korumak ve oaltmak
iin izleyicilerinin beklentilerini de dikkate alarak gereklikleri kurgulamaktadr.
Bireylerin medyann sunduu bu kurgulamalar anlayabilmeleri iin medya

okuryazar olmalar gerekmektedir. Bu ama dorultusunda, yaam boyu srmesi
gereken medya eitiminin ciddi bir ekilde ele alnmas gerekmektedir. Srekli
gncellenmesi gereken medya eitimi srasnda, bata renciler olmak zere medya
takipilerinin aktif katlmnn salanmas nemli bir husustur. Bylece, medya
eitimi esnasnda daha aktif olan bireyler, medya okuryazar olabilme konusunda
daha baarl olmaktadrlar. Bu hedefe ulamak iin nemli bir unsur olan medya
okuryazarl ilkeleri, eitli ekillerde ve eitli kiiler tarafndan oluturulmutur.
Burada srasyla Patrica Aufderheide tarafndan oluturulan ve medyann kendine has
zeliklerini aklayan sekiz ilke ile Len Masterman tarafndan oluturulan medya
eitimi odakl on sekiz ilke incelecektir.
13
1.4.1. Patrica Aufderheideye Gre Medya Okuryazarlnn Genel
lkeleri
Patrica Aufderheideye gre, medya bireylere dnyay olduu gibi

vermemektedir. Medya gereklii yorumlamakta, ekil vermekte ve temsil
etmektedir. Bunun farkna varabilen sorumluluk sahibi bireyler olabilmek iin medya
okuryazarlna ihtiya duyulmaktadr. Bu ama dorultusunda kullanlacak olan
sekiz ilke ierik bakmnda u ekildedir:12
1- Tm Medya Kurgusaldr: Medya esasen gerei yanstmayp, zel

amalar olan rnler sunmaktadr. Bu rnlerin baars grnrdeki
doallklarndan ve kurgu gibi grnmemelerinden kaynaklanmaktadr. Kurgu gibi
grnmemelerine karn aslnda kurgudurlar ve pek ok farkl kstlama ve karar
mekanizmalar neden byle olduklaryla ilgilenmemektedir.
2- Medya Gereklii Kurgular: Medyann kendisi kurgusalken, rnleri

bireylerin kafasnda bir gerek kavram oluturmaktadr. Bireyler gzlemlerine ve
deneyimlerine dayanan bir gereklik modeline sahiptirler. Bireyler bu modeli
kullanarak doruyu yalandan ayrt edebilme kapasitelerine sahip olduklarna
inanmaktadrlar. Fakat bireylerin gereklik modellerinin ou, medyann
sunduklarna veya rnek aldklar ebeveyn ya da retmen gibi dier insanlardan
grdklerine dayanmaktadr. Bylece kiisel yaanm deneyimle medya dnyasnn
arasna bir izgi ekmek, grnd kadar kolay olmamaktadr. Aslnda medya her
gn bireylerin gereklik algsn yaplandrmaktadr.
3- zleyiciler Medyann Anlamn Tartr: Medya mesaj tamasna

ramen, mesajlar herkes tarafndan ayn anlamda alglanmamaktadr. Bireyler farkl
deneyimlerinden, sosyo-ekonomik statlerinden, kltrel gemilerinden,
cinsiyetlerinden, balarna gelen olaylardan veya bakasnn bandan geen
olaylardan tr medya mesajlarndan farkl anlamlar karmaktadrlar.
4- Medyann Ticari Faaliyetleri Vardr: Birok medya rn bir itir ve

kr etmek zorundadr. Bu yzden medyay zmlerken u sorular sorulmaldr:
Bunun iin kim deme yapmtr? Bu ii destekleyen ekonomik yap nedir?
Yapmc, yazar veya ynetmen konu seip ekime baladnda mali bask,
seimlerini nasl etkilemitir?
Medya bireylere deil kitlelere hitap etmektedir. Genler, kadnlar,

erkekler, belirli bir gre sahip bireyler bu kitlelere rnek tekil etmektedirler.
Kitlelerin deeri o kitle iin medya tarafndan harcanan para ile doru orantldr.
Medyann ticari faaliyetleri bir baka ynden sahiplikle ilintilidir. Bir irket,
kitle iletiim alannda retim, datm ve basm gibi birden farkl alanda faaliyetini
srdryorsa, o irket, retileni, datlan ve izlenileni denetim altnda tutmak gibi
gl bir beceriye sahip demektir.
5- Medya deoloji ve Deerli Mesajlar erir: Medya okuryazar olan bir

birey, medya metinlerinin her zaman deer tadnn ve ideolojik mesajlar
barndrdnn farkndadr. Medya okuryazar olan bir birey bir eyin tarafl
12
Medya Okuryazarlnn Genel lkeleri: http://newsreel.org/articles/aufderhe.htm (21.06.2010)
14
olduundan ikyet etmeyip nyargy, varsaym ve deerleri aratrr. Sonuta
btn hepsi insan yapmdr. Herkes dnyay kendi deerleri ve varsaymlarna gre
yorumlamaktadr.
6- Medyann Toplumsal ve Politik Sylemleri Vardr: Gereklii

kurgulayan medya, ekonomik koullar altnda mesajlar ekillendirmektedir. Ayrca
medya, mesajlarda yer alan deerleri gl bir ekilde aktarmaktadr. Medyann
toplum hayatnda ve toplumun mensubu olan bireylerin hayatlarnda nemli sosyal
ve politik etkileri vardr.
7- Medyada Biim ve erik Yakndan likilidir: Her medya

kuruluunun kendine has zellikleri mevcuttur. Bireyler nemli bir olay gazetede
okuyarak, televizyonda izleyerek, radyoda dinleyerek ok farkl deneyimlere sahip
olabilmektedirler. Medya okuryazar olan bir birey medyann sunduklarn biim ve
ierik bakmndan sorgulayabilmek iin unlar sormaldr: Medya kuruluu ierii
nasl ekillendirmitir? Medya kuruluu iletilerini sunarken kapasitesini ne lde
kullanmtr?
8- Her Medya Kuruluunun Kendine Has Estetik Bir Biimi Vardr:

Medyann ilettiklerinin nasl incelenip deerlendirilecei medyann sadece bilgi
aktaran bir ara olmadnn bilinmesiyle ilikilidir. Medya, bireylere bilgi sunarken
estetik kayglar da bnyesinde barndrmaktadr. Yazda beceriyle kullanlm
deyimler, gl alntlar, salam yaplandrlm bir tartma, medya takipilerinin
dikkatlerini ekmektedir. Bireyler medyann nasl yaplandn anladklarnda
medyann estetik deerlerini yarglayabilir duruma gelebilmektedirler.
1.4.2. Len Mastermana Gre Medya Eitiminin On Sekiz lkesi
Len Mastermana gre; eitimciler medyann nasl altn, nasl anlam

yaplar oluturduunu ve gnlk hayatta nasl bir ilev stlendiini sadece okulda
deil okul sonras dnemde de kullanlabilecek bir ekilde rencilere
aktarmaldrlar. Bu amaca ulamak iin Masterman tarafndan oluturulan on sekiz
ilke u ekildedir:13
1- Medya eitimi ciddi ve nemli bir risk alandr.

2- Medya araclk yapmaktadr. Medya gerei yanstmayp yeniden temsil
etmektedir. Medya, semboller ve iaretler sistemidir. Bu prensipler olmadan medya
eitimi olmaz, tm ak salayan medyadr.
3- Medya eitimi yaam boyu devam eden bir sretir. Bu yzden renci
motivasyonunun yksek olmas gerekmektedir.
4- Medya eitimi sadece eletirel zeky gelitirmeyi deil, eletirel
zerklii de tevik etmeyi hedeflemektedir.
5- Medya eitimi soruturmacdr. Bir tre zg kltrel deerleri zorla
kabul ettirmeye uramamaktadr.
6- Medya eitimi gncel ve frsatdr. Medya eitimi ierik bakmndan
her zaman gncellenmelidir.
13
Nurdan ncel Takran, Medya Okuryazarlna Giri, Beta Basm Yayn A.., Ankara, 2007, s.
100-102.
15
7- Medya eitiminde ierik ama iin bir aratr.
8- Medya eitimi alternatif aralar barndrmaktadr.
9- Medya eitiminin etkinlii sadece iki kstasa gre deerlendirilmektedir.
lki, rencilerin eletirel dnmelerini yeni durumlara uygulayabilme yetenekleri
iken ikincisi, rencilerin sergiledii sorumluluk derecesidir.
10- Medya eitiminde deerlendirme rencinin z deerlendirimidir.
11- Medya eitimi, karlkl konumayla yrtlmektedir.
12- Medya eitimi, retmen-renci ilikisini karlkl konuma yoluyla
deitirmeye abalamaktadr.
13- Medya eitimi, rencileri kendi renmeleri zerinde kontrol ve
sorumluluk sahibi olmalar, ortak bir mfredat planlamasna katlmalar,
renimleriyle ilgili daha uzun vadeli bak alar kazanmalar yolunda
cesaretlendirmektedir. Ksaca yeni bir konu alan olan medya eitimi yeni alma
yntemleriyle de ilgilidir.
14- Medya eitimi, ibirliki renmeyi kapsamaktadr. Grup odakldr.
renmenin bireysel yolla deil, grup ii paylamlarla daha verimli olduunu kabul
etmektedir.
15- Medya eitimi, hem uygulamal eletiriden hem de eletirel
uygulamadan olumaktadr.
16- Medya eitimi, btnsel bir sretir. deal olan, ebeveyn, medya
alannda almalarda bulunan akademisyenler ve retmenler arasndaki iliki
oluturmaktr.
17- Medya eitimi, srekli deiim ilkesine bamldr. Devaml deien
gereklikle birlikte gelimelidir.
18- Medya eitiminin konusu olan unsurlar medya aralar tarafndan
iletilen mesajlarda gizlidir.
16
KNC BLM
TRKYEDE MEDYA OKURYAZARLII
31 Aralk 2010 tarihi itibaryla Trkiye nfusu 73.722.988dir.14 Trkiye

statistik Kurumu'nun (TK) 2010 ylna ait verilerine gre erkeklerin yaklak
olarak % 98i, kadnlarn yaklak olarak % 90 okuma yazma bilmektedir.15
RTK tarafndan 2009 ylnda ikincisi gerekletirilen Televizyon zleme

Eilimleri Aratrmasna gre, Trkiyede evlerinde 1 adet televizyona sahip
olanlarn oran % 54,6 iken evlerinde 2 adet televizyona sahip olanlarn oran % 36,4
ve evlerinde 3 adet ve zeri televizyona sahip olanlarn oran % 9 olarak tespit
edilmitir.16
Televizyon zleme Eilimleri Aratrmas2ye gre, 15 ve 15 ya st

kiilerin hafta ii gnlk televizyon izleme srelerine ait olan oranlar u ekildedir: 1
saatten az televizyon izleyenlerin oran % 5.9, 12 saat aras televizyon izleyenlerin
oran % 17.2, 23 saat aras televizyon izleyenlerin oran % 20.5, 34 saat aras
televizyon izleyenlerin oran % 16.4, 45 saat aras televizyon izleyenlerin oran %
13.7 iken 10 saat ve zeri televizyon izleyenlerin oran % 4.5dir. Yine ayn
aratrmaya gre, 15 ve 15 ya st kiilerin hafta sonu gnlk televizyon izleme
srelerine ait olan oranlar yledir: 1 saatten az televizyon izleyenlerin oran % 7.5,
12 saat aras televizyon izleyenlerin oran % 15.6, 23 saat aras televizyon
izleyenlerin oran % 15.2, 34 saat aras televizyon izleyenlerin oran % 15.7, 45
saat aras televizyon izleyenlerin oran % 12.7 ve 10 saat ve zeri televizyon
izleyenlerin oran % 5.9dur.17
14
TK, Trkiye statistik Kurumu Haber Blteni, Say: 19, Ankara, 2011, s. 1.
15
TK, statistiklerle Trkiye, Ankara, 2011, s.14.
16
RTK, Televizyon zleme Eilimleri Aratrmas2, Ankara, 2009, s. 8.
17
a.g.e., s. 41, 54.
17
RTK tarafndan 2006 ylnda lkretim andaki ocuklarn Televizyon
zleme Alkanlklar isimli bir aratrma gerekletirilmitir. Gerekletirilen bu
aratrmada rneklem olarak 714 ya aras ocuklar seilmitir. Sz konusu bu
aratrmaya gre, 714 ya aras ocuklarn hafta ii gnlk televizyon izleme
srelerinin oranlar u ekildedir: 1 saatten az televizyon izleyenlerin oran % 6.9, 1
2 saat aras televizyon izleyenlerin oran % 19.5, 23 saat aras televizyon
izleyenlerin oran % 27.4, 34 saat aras televizyon izleyenlerin oran % 10.8 iken 5
saat ve zeri televizyon izleyenlerin oran % 15.5dir. Yine ayn aratrmaya gre, 7
14 ya aras ocuklarn hafta sonu gnlk televizyon izleme srelerine ait olan
oranlar yledir: 1 saatten az televizyon izleyenlerin oran % 3.6, 12 saat aras
televizyon izleyenlerin oran % 10.9, 23 saat aras televizyon izleyenlerin oran %
20.8, 34 saat aras televizyon izleyenlerin oran % 16 iken 5 saat ve zeri televizyon
izleyenlerin oran % 28.4dr.18
RTK tarafndan 2009 ylnda ikincisi gerekletirilen Radyo Dinleme

Eilimleri Aratrmasna gre, 15 ve 15 ya st kiilerin hafta ii gnlk radyo
dinleme srelerinin oranlar yledir: 1 saatten az radyo dinleyenlerin oran % 26.2,
12 saat aras radyo dinleyenlerin oran % 27.1, 23 saat aras radyo dinleyenlerin
oran % 14.9, 3-4 saat aras radyo dinleyenlerin oran % 7.7, 45 saat aras radyo
dinleyenlerin oran % 6.4 iken 10 saat ve zeri radyo dinleyenlerin oran % 7.2dir.
Yine ayn aratrmaya gre, 15 ve 15 ya st kiilerin hafta sonu gnlk radyo
dinleme srelerine ait olan oranlar u ekildedir: 1 saatten az radyo dinleyenlerin
oran % 28.5, 12 saat aras radyo dinleyenlerin oran % 27.3, 23 saat aras radyo
dinleyenlerin oran % 13.5, 34 saat aras radyo dinleyenlerin oran % 7.9, 45 saat
aras radyo dinleyenlerin oran % 6.7 iken 10 saat ve zeri radyo dinleyenlerin oran
% 6.5dir.19
TKin 2010 yl Nisan aynda gerekletirmi olduu Hane Halk Biliim

Teknolojileri Kullanm Aratrmasna gre, hanelerin % 41.6s internet eriim
imkanna sahiptir. Bu oran bir yl nce yaplan aratrmaya gre % 11.6lk bir art
18
RTK, lkretim andaki ocuklarn Televizyon zleme Alkanlklar, Ankara, 2006, s. 5, 41.
19
RTK, Radyo Dinleme Eilimleri Aratrmas2, Ankara, 2009, s. 29, 33.
18
ifade etmektedir.20 2010 yl Ocak ve Mart aylar arasnda 1674 ya aralndaki
kiilerle gerekletirilen aratrmaya gre, her gn bilgisayar kullananlarn oran %
60.8, haftada en az bir kez bilgisayar kullananlarn oran % 28.3 iken ayda en az bir
kez bilgisayar kullananlarn oran % 2.1dir.21
Yukarda sahiplik oranlar ve kullanm sklklar hakknda bilgiler verilen

televizyon, radyo ve internet gibi kitle iletiim aralar bilgi edinmek, bo zaman
deerlendirmek ve elenmek gibi eitli amalar iin kullanlmaktadr. rnein,
RTK tarafndan 2006 ylnda gerekletirilen lkretim andaki ocuklarn
Televizyon zleme Alkanlklar balkl aratrmaya gre; ocuklar bo
zamanlarnda yapmaktan en ok holandklar ikinci aktivite olarak televizyon
izlemeyi tercih ettiklerini belirtmilerdir.22 Trkiyede ocuklarn % 82si ne kadar
sre televizyon izleyeceini ve hangi programlar izleyeceini kendileri
belirlemektedir. ocuklarn ylda yaklak olarak 900 saatini okulda, 1500 saatini
televizyon izleyerek geirdii gz nnde bulundurulduunda, televizyonun
hayatlarnda ne kadar nemli bir yere sahip olduu anlalmaktadr.23 Bata
televizyon olmak zere, radyo, yazl basn, bilgisayar, internet, oyun konsollar ve
cep telefonlarnn ocuklar tarafndan sklkla kullanldnn gz ard edilmemesi
gerekmektedir. ocuklarn gnlk hayatlarnda etkin bir ekilde rol alan bu kitle
iletiim aralarnn ihtiva ettii olumsuz ve zararl ieriklere kar korunmas
gerekmektedir. ocuklar korumak amacyla bu kitle iletiim aralarnn kullanmna
belirli snrlamalarn getirilmesinin yeterli olmayaca dnlmektedir. Snrlamalar
ve yasaklar koymann yerine bu aralar tarafndan sunulanlarn bunlar kullananlar
tarafndan en iyi ekilde anlalmas ve yorumlanmas gerekmektedir. Bylece,
ocuklar ve genler bu sunulanlardan kendileri iin uygun olanlar belirleyip
kullanabilecek ve kendileri iin olumsuz eler barndranlardan uzak
durabileceklerdir. Bunun yan sra ocuklar ve genler bu sayede neyin gerek neyin
kurgu olduunu da ayrt edebileceklerdir. Bunun bilincinde olan RTK ve Milli
Eitim Bakanlnn (MEB) nclnde, bu amaca hizmet etmesi iin Medya
20
TK, Trkiye statistik Kurumu Haber Blteni, Say: 148, Ankara, 2010, s. 1.
21
Trkiye statistik Kurumu 2010 yl Trkiye Bilgisayar ve nternet Kullanm Alanlar ve Sklklar:
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=6308&tb_id=8 (20.08.2010)
22
lkretim andaki ocuklarn Televizyon zleme Alkanlklar, 2006, s. 25.
23
RTK, lkretim Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzu, Ankara, 2006, s. 7.
19
Okuryazarl dersinin ilkretimin ikinci kademesinde verilmesine ilikin resmi
almalar 2004 ylnda balamtr.
2.1. RTK VE MLL ETM BAKANLII BRL LE MEDYA

OKURYAZARLII ALANINDA YAPILAN ALIMALAR
Radyo, televizyon ve internetin ban ektii kitle iletiim aralarnn

ocuklar zerinde olumsuz etkilere neden olabilecei, gerek uzmanlarn gerekse
eitimcilerin hem fikir olduu bir husustur. ocuklarda giderek artan iddet eilimli
davranlarn, televizyon yaynlarnda ve internette yer alan iddet ierikli
unsurlardan kaynaklandna dair grlerin ortaya konulmas zerine, RTK 2004
ylnda Devlet Bakanl bnyesinde kurulmu olan ve Trkiyenin nde gelen kamu
kurumlarnn, sivil toplum rgtlerinin ve niversitelerinin temsil edildii iddeti
nleme Platformunda, ilk kez ilkretim okullarnda Medya Okuryazarl
derslerinin okutulmasna dair bir neride bulunmutur.24 Kabul gren bu neri
sonrasnda, RTK, 22 Eyll 2004 tarihli ve 2004/70 nolu toplantda alnan 19 sayl
karar gereince MEB ile konuya ilikin resmi temasa gemitir.25
2.1.1. Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve retmen

Klavuzunun Hazrlanmas
Bir sonraki aamada, RTK Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl

tarafndan Medya Okuryazarl Projesi isimli bir alma raporu hazrlanmtr.
Sz konusu bu raporda, medya okuryazarlnn tanmnn yaplmasnn ardndan
medya okuryazarlnn nemine deinilmitir. Raporda medya okuryazarl
alannda dnyada gerekleen gelimeler aklanmtr. Ardndan bu tezde de
faaliyetlerine deinilecek olan medya okuryazarl alannda almalarn srdren
24
RTK, Medya Okuryazarl Tarihesi: http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/tarihce.html
(21.08.2010)
25
Glden Treske, Medya Okuryazarl: Neden Gerekli, Medya Okuryazarl, (Ed.) Nuray
Trkolu, Melda Cinman imek, Kalemus Yaynlar, stanbul, 2007, s. 39.
20
retim ve Medya Bilgileri Arasnda Balant Merkezi (Centre de Liaison de
lEnseignement et des Medias dlnformation: CLEMI) ve ngiliz Film Enstits
(British Film Institute: BFI) gibi tekilatlara ve bunlarn medya okuryazarlna
ynelik gerekletirmi olduklar faaliyetlere deinilmitir. Raporda son olarak,
Trkiyede okutulmas planlanan Medya Okuryazarl dersinin mfredatna yer
verilmitir.
RTK Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl tarafndan hazrlanan bu

alma raporunun ardndan Medya Okuryazarl dersi ile ilgili nihai almalar
gerekletirmek zere aralarnda RTKten, Ankara niversitesinden, Seluk
niversitesinden ve Gazi niversitesinden gelen katlmclarn oluturduu bir
komisyon oluturulmutur. Komisyon medya okuryazarl hakkndaki almalar
incelemi ve deerlendirmitir. Bunun akabinde, komisyon tarafndan Medya
Okuryazarl Dersi retim Program ve retmen Klavuzu hazrlanmtr.26
2.1.2. retim Kurumlarnda Semeli Medya Okuryazarl Dersi

Okutulmasna Dair birlii Protokol
RTK ile MEB Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl arasnda 22 Austos

2006 tarihinde retim Kurumlarnda Semeli Medya Okuryazarl Dersi
Okutulmasna Dair birlii Protokol imzalanmtr. Bu protokolde her iki
kurumun yklenecei grev ve sorumluluklar belirlenmitir. Hemen akabinde, MEB
Talim ve Terbiye Kurulu 31 Austos 2006 tarihinde, lkretim Semeli Medya
Okuryazarl Dersi retim Programn kabul etmitir.27
26
RTK, Medya Okuryazarl Tarihesi: http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/tarihce.html
(22.08.2010)
27
Selin etinkaya, Bilinli Medya Kullanclar Yaratma Srecinde Medya Okuryazarlnn nemi,
Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Gazetecilik Anabilim Dal, Yaymlanmam Yksek
Lisans Tezi, Ankara, 2008, s. 75.
21
2.1.3. 20062007 Eitim ve retim Ylnda Medya Okuryazarl
Dersinin Okutulmas
MEB Talim ve Terbiye Kurulu, 20062007 Eitim ve retim ylnda Medya

Okuryazarl dersinin okutulaca 5 pilot okulu belirlemitir. Medya Okuryazarl
dersinin 20062007 Eitim ve retim ylnda okutulduu pilot okullar unlardr:
Adana ili Seyhan ilesi Dumlupnar lkretim Okulu, Ankara ili ankaya ilesi
Ahmet Vefik Paa lkretim Okulu, Erzurum ili Merkez Barbaros Hayrettin Paa
lkretim Okulu, stanbul ili Bakrky ilesi ehit Pilot Muzaffer Erdnmez
lkretim Okulu ve zmir ili Karyaka ilesi 80. Yl Meta lkretim Okulu.28
Medya Okuryazarl dersi, 20062007 Eitim ve retim ylnda yukarda

ad geen pilot okullardaki 7. snf rencilerine semeli ders olarak okutulmutur.
Bu dersi veren sosyal bilgiler retmenleri iin 710 Eyll 2006 tarihleri arasnda
Ankarada Eitici Eitimi Program dzenlenmitir. Gerekletirilen bu pilot
uygulama sresince rencilerin ders ile ilgili hazrlam olduklar almalar
deerlendirilmi, rencilere ders hakknda anketler uygulanmtr. Ebeveynlerden,
rencilerin derste rendiklerini evde uygulamalarn tevik etmeleri istenmitir.
Ayrca bu pilot okullar gerek RTK, gerekse MEB Talim ve Terbiye Kurulu
Bakanl uzmanlar tarafndan ziyaret edilmitir.29
2.1.4. Uluslararas Medya Okuryazarl Paneli
RTK tarafndan Medya Okuryazarl dersinin 5 pilot okulda okutulmaya

baland 2006 ylnda Ankarada Uluslararas Medya Okuryazarl konulu bir
panel dzenlenmitir. 24 Kasm 2006 gn dzenlenen panelde yer alan ilk
oturumun konusu Medya Okuryazarl: Temel Aktr Olarak Medyann Rol iken,
ikinci oturumun konusu Medya Okuryazarl: Nasl Bir Medya Okuryazarl
Eitimi? olmutur. Sz konusu bu oturumlarda, RTK yeleri ve alanlar,
akademisyenler, MEB alanlar ve medya okuryazarl alannda ngilterede
28
RTK, Medya Okuryazarl Projesi Nedir?: http://www.rtukcocuk.org.tr/ (23.08.2010)
29
S. etinkaya, 2008, s. 76.
22
faaliyetlerini srdren letiim Ofisi (The Office of Communications: OFCOM) ile
yine medya okuryazarl alannda Fransada faaliyetlerini srdren CLEMInin
birer temsilcisi konuma yapmlardr. Panelde ocuklarn gnde 3 saatlerini
televizyon karsnda geirdikleri belirtilmitir. Televizyon karsnda en zayf halka
olarak tanmlanan ocuklarn bu zaman zarf boyunca her trl mesaja ak olduklar
dile getirilmitir. Panelde ocuklarn bilinli bir medya kullancs olabilmelerini
amalayan Medya Okuryazarl dersinin nemi vurgulanm ve bu dersin 2007-
2008 Eitim ve retim ylnda tm yurtta yaygnlatrlmasnn hedeflendii
belirtilmitir. Ayrca panelde bu dersin ocuklarn yan sra ebeveynlere de faydal
olabilecei vurgulanmtr.30
2.1.5. Medya Okuryazarl Dersinin lkeyi Kapsayacak ekilde

Okutululmas
Ad geen bu pilot okullarda okutulan derse renciler youn ilgi

gstermilerdir. Ayrca dersi alan rencilerin bu dersten memnun olduklar ve bu
ders sayesinde televizyon yaynlarn daha seici ve bilinli olarak izlemeye
baladklar tespit edilmitir.31 Bu sebeplerden dolay Medya Okuryazarl dersinin
baarya ulat dnlm ve RTK tarafndan 24 Kasm 2006 gn
gerekletirilen Medya Okuryazarl konulu panelde de ngrld gibi ders
MEB tarafndan 20072008 Eitim ve retim ylnda semeli ders olarak tm
Trkiyeyi kapsayacak ekilde mfredattaki yerini almtr. MEB Talim ve Terbiye
Kurulu Bakanl bu dersin sosyal bilgiler retmenleri ile MEB bnyesinde grev
yapan iletiim fakltelerinden veya basn yayn yksek okullarndan mezun olan snf
retmenleri tarafndan verilmesini uygun bulmutur. Bu amala 103 kiiden oluan
bir retmen grubu 2528 Haziran 2007 tarihleri arasnda Eitici Eitimi Program
erevesinde hizmet ii eitme tabi tutulmutur.32
30
RTK, Uluslararas Medya Okuryazarl Paneli:
http://www.rtuk.org.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=ff50855b-76e0-4d7b-81f6-9589a833abf9
(26.10.2011)
31
Kemal nal, Medya Okuryazarl El Kitab, topya Yaynlar, Ankara, 2009, s. 165.
32
S. etinkaya, 2008, s. 77.
23
20072008 Eitim ve retim Ylnda rencilerin bu dersi semelerini
tevik etmek amacyla rencilere ve velilere ynelik bir tantm filmi hazrlanmtr.
Buna ek olarak http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/ adyla yayn yapan resmi
internet sitesinde da medya okuryazarlyla ilgili eitli materyaller yaynlanm ve
yaynlanmaya devam etmektedir.
2.1.6. Medya Okuryazarl Dersinin Yllara Gre Ulat renci

Says
lk olarak semeli ders statsnde 20062007 Eitim ve retim Ylnda

pilot uygulama iin seilen 5 ilkretim okulunda okutulan medya okuryazarl
dersi, okutulduu bu ylda 780 renciye ulamtr.
lkretim okullarnn 6, 7 ve 8. snflarnn herhangi birinde bir kez ve

semeli olarak okutulmakta olan Medya Okuryazarl dersinin lke geneline
yaygnlatrld ilk yl olan 20072008 Eitim ve retim Ylnda 424.655 renci
tarafndan seilmi olmas da konunun toplum tarafndan ihtiya olarak
grldnn en nemli gstergesi olmutur. Bu rakam toplam renci saysnn %
11.45lik bir ksmna tekabl etmektedir. Bu durumu gsteren tablo aadadr:
Tablo 1:2007-2008 Eitim ve retim Yl Medya Okuryazarl Dersini Seen rencilerin Dalm
2007-2008 ETM VE RETM YILI MEDYA OKURYAZARLII

DERSN SEEN RENCLERN DAILIMI
MEDYA OKUR
TOPLAM YAZARLII
SINIF RENC DERSN ORANI %
SAYISI SEEN RENC
SAYISI
6.SINIF 1.274.288 167.230 13,12
7.SINIF 1.224.447 176.975 14,45
8.SINIF 1.209.527 80.450 6,65
TOPLAM 3.708.262 424.655 11,45
Kaynak: RTK nsan Kaynaklar ve Eitim Dairesi Bakanl
24
2008-2009 Eitim ve retim ylnda Medya Okuryazarl dersini seen
rencilerin oran % 26.77ye ulamtr. Yaklak her renciden biri tarafndan
seilen Medya Okuryazarl dersi, 1.010.514 renci tarafndan seilmitir. Bu
durumu gsteren tablo u ekildedir:

MEDYA OKUR
TOPLAM YAZARLII
SAYISI SEEN RENC
SAYISI
6.SINIF 1.327.715 345.794 26.04
7.SINIF 1.244.305 270.415 21.73
8.SINIF 1.203.093 394.305 32.77
TOPLAM 3.775.113 1.010.514 26.77

renci says 838.915 olarak gereklemitir. Trkiye genelinde ilkretim
dzeyinde % 22.15lik seilme oran bir nceki yla gre % 5lik bir azal temsil
etmektedir. Bu durumu aklayan tablo u ekildedir:

MEDYA OKUR
TOPLAM YAZARLII
SAYISI SEEN RENC
SAYISI
6.SINIF 1.326.743 320.953 24.19
7.SINIF 1.261.646 195.177 15.47
8.SINIF 1.199.093 322.785 26.92
TOPLAM 3.787.482 838.915 22.15

renci says 407.976 olarak gereklemitir. Trkiye genelinde ilkretim
25
dzeyinde % 10.80lik seilme oran, bir nceki yla gre nemli bir azala iaret
etmektedir. Bu durumu gsteren tablo u ekildedir:

MEDYA OKUR
TOPLAM YAZARLII
SAYISI SEEN RENC
SAYISI
6.SINIF 1.399.897 132.945 9.50
7.SINIF 1.336.027 70.035 5.24
8.SINIF 1.272.412 204.996 16.11
TOPLAM 3.775.113 407.976 10.80

renci says 553.791, oran ise % 14.04 olarak gereklemitir. Buna gre, medya
okuryazarln seen rencilerin orannda bir nceki yla gre yaklak olarak %
4lk bir art gereklemitir. Bu durumu aklayan tablo u ekildedir:

MEDYA OKUR
TOPLAM YAZARLII
SINIF RENC DERSN
SAYISI SEEN RENC ORANI %
SAYISI
6.SINIF 1.307.275 254.888 19.50
7.SINIF 1.283.316 116.074 9.04
8.SINIF 1.352.509 182.829 13.52
TOPLAM 3.943.100 553.791 14.04
lkretim okullarnn 67 ve 8. snflarnda semeli ders statsnde okutulan

Medya Okuryazarl dersini bu 5 yllk zaman zarfnda seen toplam renci says
3.235.851dir. lkenin tamamn kapsayacak ekilde okutulan ders, okutulduu
ikinci ylda neredeyse % 15lik bir art gstermi ve yaklak olarak her
26
renciden biri tarafndan seilmitir. Fakat dersin okutulduu nc ylda seilme
orannda yaklak olarak % 5lik bir azalma gereklemitir. Dersin rencilere
ulat drdnc ylda ise, ders seimindeki azalma oran yaklak olarak % 10dur.
Medya Okuryazarl dersinin seilme oran beinci ylnda bir nceki yla gre
yaklak olarak % 5 artmtr. Dersin seilme oranlarndaki bu dalgalanmaya sebep
olarak semeli dersi belirleme yetkisinin okul yneticilerinin inisiyatifinde olmas
gsterilebilir. Ayrca, Medya Okuryazarl dersinin kendine ait alannda yetimi
uzman bir retmen kadrosuna sahip olmamasnn da ders seimine etki ettii
dnlmektedir.
2.2. MEDYA OKURYAZARLII DERSNN YAZILI

MATERYALLER
Trkiyede sadece semeli ders araclyla gerekletirilen medya eitimi

iin RTK ve MEB Talim ve Terbiye Kurulu tarafndan eitli yazl kaynaklar
hazrlanmtr. retmenlerin Medya Okuryazarl dersinde kullanmalar iin
lkretim Medya Okuryazarl Dersi retmen El Kitab ile lkretim Medya
Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzu hazrlanmtr. retmenlerin
kullanm iin kitaplar hazrlanmasna ramen, rencilerin dorudan kullanmna
ynelik bir ders kitab hazrlanmamtr. Buna gereke olarak bu dersin klasik
derslerden farkl olmasnn istenmesi, rencilerin ezberden uzak tutulmak istenmesi,
ocuklarn zgrce dnmelerinin ve kendilerini ifade edebilmelerinin amalanmas
gsterilebilmektedir.33
2.2.1. lkretim Medya Okuryazarl Dersi retmen El Kitab
lkretim Medya Okuryazarl Dersi retmen El Kitab, Prof. Dr. Naci

Bostancnn danmanlnda eitli akademisyenlerden oluan bir yayn kurulu
tarafndan hazrlanmtr. Sz konusu bu kitap, Medya Okuryazarl dersini verecek
33
Tuba Hasdemir Asrak, Medya Okuryazarl ve nsan Haklar: Trkiye rnei, Ders
Kitaplarnda nsan Haklar II, Tarih Vakf Yaynlar, (Ed.) Grel Tzn, stanbul, 2009, s. 320.
27
retmenler iin nemli bir kaynak niteliindedir. lkretim Medya Okuryazarl
Dersi retmen El Kitab araclyla retmenlerin bilgi dzeylerinin arttrlmas
hedeflenmitir. ki ana blmden oluan kitabn ilk blmnde, sekiz nite yer
almaktadr. Kitabn ikinci blmde ise, retmenlerin derse ynelik bilgilerine katk
yapmay hedefleyen serbest yazlar yer almaktadr.
lkretim Medya Okuryazarl Dersi retmen El Kitabnda yer alan sekiz

nite, Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzunda yer alan
nitelerle benzerlik gstermektedir. El Kitabnda yer alan bu niteler araclyla
Medya Okuryazarl dersinde ilenecek olan niteler hakknda retmenlere daha
detayl bilgi verilmesi hedeflenmitir. retmenlere dersi ileyileri srasnda nemli
bir rehber niteliinde olan bu sekiz nitenin ierii ksaca u ekildedir: Birinci nite
olan letiime Girite; iletiim kavramnn tanm yapldktan sonra iletiim sreci
ve eleri aklanmtr. Ardndan iletiim trleri aklanm ve iletiim ile kitle
iletiim ilikisi irdelenmitir.34 Medya Kavram ve Medyann levleri balkl
ikinci nitede nce medya kavram izah edilmi, daha sonra haber ve bilgi verme,
toplumsallatrma, eitim, elendirme, kltrel deerleri koruma, denetim ve
kamuoyu oluturma gibi medyann balca ilevleri aklanmtr. Bu nitede son
olarak da medyann ekonomik boyutuna deinilmitir.35 nc nite olan Medya
Okuryazarl ve Trkiyedeki Uygulama Alanlarnda medya okuryazarl kavram
aklandktan sonra, dnyada medya okuryazarlna ynelik gerekletirilen
almalara ksaca deinilmitir. Ardndan, Trkiyede ocuklarn televizyon izleme
alkanlklarna ynelik eitli veriler sunulmutur. Bu nitede son olarak Medya
Okuryazarl dersinin oluturulma aamalar ve dersin ierii hakknda bilgiler
verilmitir.36
Drdnc nite olan Aile, ocuk ve Televizyon balkl nitede; teknolojik

gelimelerin aile yaants zerindeki etkilerine deinilmi ve en nemli etkilerden
birini oluturan televizyonun geliim sreci hakknda bilgi verilmitir. Televizyon
izleme alkanlklar izah edildikten sonra iddet, cinsellik, bilinsiz tketim, kltrel
34
RTK, lkretim Medya Okuryazarl Dersi retmen El Kitab, 2007, Ankara, s. 6-24.
35
a.g.e., s. 25-33.
36
a.g.e., s. 34-44.
28
yozlama ile madde bamll ve kt alkanlklar gibi televizyonun olumsuz
etkileri aklanmtr. Daha sonra televizyon yaynlarnda yer alan izgi filmler,
reklamlar, sinema filmleri ve haberler analiz edilmitir. Bu nitenin son ksmnda ise,
koruyucu semboller hakknda bilgi verilmitir.37 Televizyon balkl beinci
nitede, etkili bir iletiim arac olan televizyonun ilevleri hakknda bilgi verilmitir.
Bunlara ek olarak, Trkiyede televizyon yaynclnn geliimi anlatlmtr. Bu
nitede son olarak televizyon yaynlarndaki program trlerine deinilmitir.38
Radyonun ele alnd Radyo balkl altnc nitede, radyonun geliiminin
aklanmasnn ardndan radyonun ilevlerine deinilmitir. Radyonun olumsuz
etkileri aklandktan sonra radyoda yer alan program trleri aklanmtr.39 Gazete
ve Dergi balkl yedinci nitede, gazete ve derginin tanmlanmasndan sonra,
bunlarn geliim srelerine deinilmitir. Dergi trleri hakknda yaplan
bilgilendirmenin ardndan gazetelere ve dergilere ilikin temel kavramlar izah
edilmitir.40 lkretim Medya Okuryazarl Dersi retmen El Kitabnda yer alan
son nitenin bal nternetdir. Bu nitede, internetin geliim sreci aklandktan
sonra internet kullanmnda dikkat edilmesi gereken hususlar belirtilmitir. Bilgiye
eriim, sohbet, haber okuma, elektronik posta, oyun, tantm ve uzaktan eitim gibi
internet kullanmnn eitli ilevlerine deinilmitir.41
2.2.2. lkretim Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve

Klavuzu
lkretim Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzu,

Medya Okuryazarl dersinin ilenmesi srasnda kullanlan en nemli kaynaktr. Bu
blmde, dersin retmenler tarafndan ne ekilde ilenecei konusunda bilgi veren
bu kitap araclyla dersin ilenii hakknda bilgiler verilecek ve dersin
gncellenmesine ynelik eitli tavsiyelerde bulunulacaktr. Bu kitap, RTK ve
MEB Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnda grevli uzmanlar ve retmenlerin
37
a.g.e., s. 45-60.
38
a.g.e., s. 61-77.
39
a.g.e., s. 78-88.
40
a.g.e., s. 89-98.
41
a.g.e., s. 99-108.
29
yan sra bir grup akademisyen tarafndan hazrlanmtr. Hazrlanan bu kitapta,
televizyon karsnda en hassas grup olan ocuklarn bu ders araclyla ekranda
sunulanlardan neyin kurgu neyin gerek olduunu ayrt edebilecekleri belirtilmitir.
Ayrca, medya kurulularnn ticari kayglara sahip olduunun ve yaptklar tarafl
yaynlar araclyla takipilerini ynlendirmeye altnn, bu dersi alan ocuklarca
renilecei belirtilmitir.42
nac yaklam ile hazrlanan bu programda, retmen, renciye dorudan

bilgiyi aktaran, bilgi ve renme srecini yneten ve denetleyen kii konumundan
syrlp, rencinin neyi, nasl dndn fark etmesi konusunda bir rehber
konumundadr.43 retmenin rehberliinde, renciler yeni beceriler ve deerler
kazanacaklardr.
lkretim Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzuna

gre, Medya Okuryazarl dersini baaryla tamamlayan renciler, bilinli bir
medya okuryazar olacaklardr. Bilinli bir medya okuryazarndan kast, medyaya
ynelik eletirel bir bak as kazanmaktr. Bu sayede renciler, medyaya farkl
bir bak as ile bakabilecek ve yaad evreye duyarl, lkesinin problemlerini
bilen bireyler haline dneceklerdir. Bylece renciler, toplumsal hayatta daha
aktifleecekler, kamu ve zel yayncln olumlu noktalara tanmasnda daha
duyarl davranacaklardr.44
Medya Okuryazarl dersi ile rencilerin gerek medya takibi srasnda,

gerekse gnlk yaantlarnda daha bilinli ve aktif olmalar hedeflenmitir. Bylece
bilinleen ve aktifleen renciler, evrelerine daha duyarl olacaklar ve toplumsal
deerlerin korunmas ve gelitirilmesi konusunda daha hassas ve etkin olacaklardr.
Bunlar salamak amacyla Medya Okuryazarl dersi vastasyla rencilere
aralarnda gzlem, aratrma, eletirel ve yaratc dnme, problem zme, iletiim,
bilgi teknolojilerini kullanma, giriimcilik, sosyal ve kltrel katlm ile Trkeyi
42
lkretim Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzu, 2006, s. 6.
43
K. Oya Paker, ocuk Temsilleri ve Medya Okuryazarl Eitimi, ocuk ve Medya, (Ed.) Selda
in Akal, Nobel Yayn, Ankara, 2009, s. 150.
44
lkretim Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzu, 2006, s. 7-8.
30
doru, gzel ve etkili kullanma becerilerinin kazandrlmas hedeflenmitir. Ders
araclyla rencilere bahsedilen becerilerin yan sra, eitli deerlerin
kazandrlmas da amalanmtr. rencilere kazandrlmak istenen deerler
unlardr: drstlk, sorumluluk, zel yaamn gizliliine sayg, farkndala sayg
duyma, estetik duyarllk, etik kurallara ballk, kltrel miras yaatmaya
duyarllk, aile ii iletiime nem verme, bilinli tketim, toplumsal hayata aktif
45
katlm, bilimsellik, eitlik, yardmlama, paylama ve dayanma. rencilere
kazandrlmak istenen beceriler ve deerler derste ilenen nitenin ierii ile
dorudan ilikilidir.
Medya Okuryazarl dersi sekiz niteden olumaktadr. Ders, yl ierisinde

36 ders saati boyunca verilecek ekilde tasarlanm olup, dersin nite sreleri u
ekilde belirlenmitir: lk nite olan letime Giri 2 ders saati, ikinci nite olan
Kitle letiimi 2 ders saati, Medya balkl nc nite 3 ders saati, drdnc
nite olan Televizyon 4 ders saati, Aile, ocuk ve Televizyon balkl beinci
nite 9 ders saati, altnc nite olan Radyo 3 ders saati, Gazete ve Dergi balkl
yedinci nite 3 ders saati ve son nite olan nternet (Sanal Dnya) 6 ders saati
boyunca ele alnmaktadr.46 Buna gre derste zerinde en ok durulan niteler,
televizyonun hedef kitlesi olarak toplumun temelini oluturan aile ile ailenin bir
paras olan ocua odaklanan Aile, ocuk ve Televizyon balkl beinci nite,
medyann ve medya okuryazarlnn ele alnd Medya balkl nc nite ve
internetin kullanm ve etkileri hakknda bilgi veren nternet (Sanal Dnya) balkl
son nitedir.
lkretim Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzunda

sz konusu bu niteler ilenirken retmenlerin kullanmas iin eitli etkinlikler
hazrlanmtr. retmenlere rnek tekil etmesi iin hazrlanan bu etkinlikler dersi
veren retmenler tarafndan kullanlmaktadr. Bu etkinlikler dnda retmenlerin
kiisel gayretleri ve ilgileri sonucu derste kullanmalar amacyla yeni etkinlikler
oluturabilecekleri ifade edilmesine karn, bunun ders veren retmenler tarafndan
nadiren gerekletirilebilecei dnlmektedir. Bunun sebepleri arasnda, Medya
45
a.g.e., 2007, s. 8-9.
46
a.g.e., 2007, s. 10.
31
Okuryazarl dersinin dorudan retmeni olmamas nedeniyle dersi veren
retmenlerin ders yknn fazla olmas ve konuya tam manasyla hakim
olmamalar gsterilebilir. Ayrca, Trkiyede retmenlerin Medya Okuryazarl
dersinde kullanmalar iin etkinlik oluturulmasna ynelik alma gerekletiren
veya yn gsteren hibir tekilat ve bu amaca ynelik yaplm olan hibir alma
bulunmad da unutulmamaldr.
Derste ilenen ilk nite olan letiime Girite renciler ncelikle iletiimi
tanmakta, daha sonra elerini renmektedirler. Ardndan rencilerden iletiim
trlerini snflandrmalar beklenmektedir.47 Bu nitede retmen konuyla ilgili
rnek olaylar kullanarak ocuklarn derse aktif katlmn salamaktadr. Ayrca,
rnek olaylarn renciler tarafndan canlandrlmas, derste ilenen konunun daha
kolay bir ekilde renilmesini salamaktadr. kinci nite olan Kitle letiiminde,
renciler kitle iletiimin tanmakta ve kitle iletiim aralarn snflandrmaktadrlar.
Bunlara ek olarak, rencilerin iletiim ve kitle iletiimi arasndaki ilikiyi fark
etmeleri salanmaktadr.48 retmen, kitapta yer alan resimler araclyla
rencileri kitle iletiimini ve aralarn konusunda bilgilendirmektedir. Ayrca
retmen, rnek olaylar araccyla iletiim trlerinin renilmesini salamaktadr.
Medya balkl nc nitede ilk olarak renciler, medyay tanyarak

ilevlerini snflandrmaktadrlar. Ardndan renciler, medyann toplumsal, kltrel
ve ekonomik etkileri hakknda bilgilendirilmektedirler. Daha sonra, medya
yaynlarnda etik kurallara uyulmasnn nemi rencilere kavratlmaktadr. nitenin
ilendii son haftada, medya okuryazarl kavram tantlmakta, medya mesajlarnn
alglamasnn ve zmlenmesinin nemi de anlatlmaktadr.49 Bu nite ilenirken
retmen tarafndan rencilere dersi daha iyi kavrayabilmeleri iin alma ktlar
datlmaktadr. Medyada yer alan reklamlar renciler tarafndan incelenmekte ve
rencilerin bulgular snf iinde eitli sorular sorularak ele alnmaktadr. Ayrca,
rencilerden medyann yaynlarnda etik kurallara bal kalmasnn nemini
alglayabilmeleri iin televizyon, radyo, gazete ve dergi yaynlarn takip etmeleri ve
47
a.g.e., 2007, s. 32.
48
a.g.e., 2007, s. 33.
49
a.g.e., 2007, s. 34.
32
bulduklar sonular deerlendirmeleri istenmektedir. Medyada ki kavramlarn
renilmesi iin kitapta yer alan bulmacalar zlmektedir. Bu nitede reklamlar
konu alan uygulamada, yazl basnda ve televizyonda yer alan reklamlarn ticari
boyutuna yer verilmesine karn, radyoda ve internette yer alan reklamlara yer
verilmemektedir. Radyo, internet hatta cep telefonlar araclyla bireylere ulaan
reklamlarn da bu nitede yer almasnn uygun olaca dnlmektedir. nc
nitede medya okuryazarlnn sadece kavramsal boyutuna deinilmektedir. Burada
medya okuryazarlnn geliim sreci ve dier lkelerde ne ekilde uyguland
hakknda bilgi verilmesinin bu kavramsal tanmlamay destekler nitelikte olaca
dnlmektedir.
Televizyon balkl drdnc nitede, televizyonun birey ve toplumu

ynlendirmede etkili bir kitle iletiim arac olduu renciler tarafndan analiz
edilmektedir. renciler, Trkiyedeki televizyon yayncln mlkiyet yapsna
gre snflandrarak bunlarn zelliklerini ve yayn politikalarn belirleyen unsurlar
renmektedirler. rencilerden televizyon program trlerini, amalar, ilevleri ve
zellikleri bakmndan ayrt etmeleri beklenmektedir.50 Derste uygulanan etkinlikler
araclyla televizyona ynelik yaplan bilgi kutusu, zaman ldrc ve aptal kutusu
gibi nitelendirmeler aklanmaktadr. Son olarak, grup almas yaplarak
televizyona ilikin program trleri incelenmektedir. rencilerin bu nite
kapsamnda en azndan yerel bir televizyon kanaln ziyaret etmeleri
televizyonculuun ileyiinin daha kolay bir ekilde renilmesine katk salayaca
dnlmektedir. Televizyonun ele alnd bu nitede tpk ngilterede olduu gibi
televizyonda yaynlanan programlarn ve filmlerin yapm aamalarnn ele
alnmasnn faydal olaca dnlmektedir. Buna ek olarak, Finlandiyada
rencilerin bilgisayar programlar araclyla kendi ksa filmlerini ve
animasyonlarn oluturmalar salanmaktadr. Buna benzer bir uygulamann bu
nitede yer almasnn nemli olduu dnmektedir. Bylece, rencilerin program
ve film yapmclndaki sreci daha iyi kavramalar salanabilecektir.
50
a.g.e., 2007, s. 35.
33
Beinci nite olan Aile, ocuk ve Televizyonda, televizyon izleme
alkanlklar ve bunlarn sonular anket uygulamas araclyla renciler
tarafndan yorumlanmaktadr. Anket uygulamas sayesinde, renciler televizyon
yaynlarnda yer alan sorunlu alanlar belirleyerek bunlarn douraca
olumsuzluklardan korunma konusunda nerilerde bulunmaktadrlar. renciler,
televizyon program trlerini ierik, gereklik, kurgusallk, tketimi hedefleme, yanl
bilgilendirme asndan irdeleyip deerlendirmektedirler. rencilerin koruyucu
sembolleri tanmalar ve dikkate almalar beklenmektedir. Aralarnda bir izgi filmin,
haberin, sinema filminin ve reklamn olduu programlar birer ders saati boyunca
incelenmektedir.51 Dersin banda ksa bir ekilde gsterilen bu programlar
bilgilendirme, gereklik, kurgusallk, barndrd olumsuz eler ve ilevleri
bakmndan deerlendirilmektedir. Bu nitede ele alnacak olan film rneinin tpk
ngilterede olduu gibi daha detayl bir ekilde ele alnmasnn rencilerin problem
zme, aratrma, eletirel ve yaratc dnme ile gzlem becerilerinin arttrlmas
ynnden faydal olaca dnlmektedir. Alice Harikalar Diyarnda isimli film bu
uygulamaya rnek olarak gsterilebilir. Burada film rencilere izletilmeden nce
filmin dayana olan yazl eser derste okunmakta ve bu eser zerinden filmin nasl
bir film olaca ve filmde hangi karakterlere yer verilecei hakknda rencilerin
grleri alnmaktadr. Film renciler tarafndan izlenirken durdurulmakta ve filmin
gidiat hakknda rencilerin yorum yapmalar beklenmektedir. Film bittiinde film
ve filmde yer alan karakterler analiz edilmektedir. Derste rencilerden filmin
yapm aamasnda kullanlan teknikler ve yntemler hakknda yorum yapmalar
istenmektedir.52 Yine bu nitede televizyon haberciliinin detayl bir ekilde ele
alnmas gerektii dnlmektedir. ngilterede Kanal 4 tarafndan televizyon
haberciliinin incelenmesine ynelik hazrlanm olan ve drt niteden oluan
programn byle bir uygulamaya rnek olabilecei dnlmektedir. Bunlara benzer
uygulamalarn televizyonda yaynlanan herhangi bir program iinde
gerekletirilebilecei dnlmektedir.
51
a.g.e., 2007, s. 36.
52
ngilterede Film Eitimi:
http://www.filmeducation.org/resources/film_library/getfilm.php?film=1998 (06.04.2010)
34
Radyo balkl altnc nite araclyla rencilerden radyonun ilevini ve
olumlu niteliklerini rneklerle aklamalar beklenmektedir. renciler, radyo
yaynlarnda yer alan sorunlu alanlara rnekler vererek bunlarn douraca
olumsuzluklardan korunma konusunda nerilerde bulunmaktadrlar.53 Bu konular ele
alnrken konularn daha iyi anlalmas ve rencilerin de derste aktif ekilde rol
almalar iin ders soru cevap zerinden gitmektedir. Bu nitede, renciler
tarafndan radyo yayncl yapan bir kanaln ziyaret edilmesinin, dersin ieriinin
daha etkili bir ekilde renilmesine katk salayaca dnlmektedir.
Gazete ve derginin ele alnd Gazete ve Dergi balkl yedinci nitede,

rencilere gazete ile ilgili temel kavramlar tantlmaktadr. rencilerden
gazetelerdeki haber ve fotoraf ilikisini analiz etmeleri beklenmektedir. Ayrca
renciler ierik ve yayn periyoduna gre dergi trlerini snflandrmaktadrlar.54
Derste, renciler yazl basnda yer alan terimleri, zdkleri bulmaca ve snfa
getirdikleri gazete ve dergilerin incelenmesi araclyla renmektedirler. Bunlara
ek olarak, rencilerden bir gazeten ierii hakknda bilgi edinmeleri amacyla derste
bir gazete hazrlamalar beklenmektedir. Hazrlanan bu rnek gazete, baka
gazetelerden kesilen ieriklerle hazrlanmaktadr. Oysa Trkiyede de tpk Fransada
olduu gibi okullarda periyodik aralklarla yaynlanan okul gazetelerinin
hazrlanmas ve yaynlanmas gerekmektedir. Fransada bu gazetelerin
hazrlanmasndaki tm aamalarda renciler grev almaktadr. Bylece, yazar,
editr ve muhabir olan renciler ve bu grevlerin getirdii sorumluluklar yaayarak
bu grevleri daha verimli ve daha kalc bir ekilde renmektedirler. Fransadaki bu
okul gazetelerinde, okulda ve okulun bulunduu evrede gerekleen olaylar
hakknda haberler yer verebilecei gibi, rencileri bilgilendirecek eitli yazlara da
yer verilmektedir. Yine Fransada CLEMInin nclnde gerekleen fax isimli
proje vastasyla, okullarda hazrlanan gazeteler baka okullardaki gazetelerle dei
toku edilmektedir. Bylece, okul gazetelerinin hazrlanmasnda grev alan
renciler dier okullarda hazrlanan gazeteleri incelemekte ve kendi hazrladklar
gazetelerle kyaslamaktadrlar. Buna benzer bir projenin Trkiyede de hayata
geirilmesinin faydal olaca dnlmektedir.
53
lkretim Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzu, 2006, s. 37.
54
a.g.e., 2007, s. 38.
35
nternet (Sanal Dnya) balkl 8. nite araclyla, renciler, internetin
zelliklerini tanyarak iletiime getirdii yenilikleri kefetmektedirler. nternette
bilgiye erime, haber okuma, sohbet, elektronik posta, uzaktan eitim gibi etkinlikler
renciler tarafndan uygulamal olarak gerekletirilmektedir. Ders ii yaplan
etkinliklerde internetin hangi amalarla ve ne ekilde kullanld hakknda bilgiler
veren uygulamalar gerekletirilmektedir. nternetin olumlu ya da olumsuz
zellikleri soru cevap yntemiyle incelenmektedir. rencilerin internet
kullanmnda nelere dikkat etmeleri hakknda bilgi veren bir szleme
imzalatlmaktadr.55 Bylece, rencilerin internet kullanm konusunda daha dikkatli
ve hassas davranacaklar dnlmektedir. Bu niteye, internette mzik dinleme,
video izleme, oyun oynama ve facebook, twitter gibi sosyal paylam sitelerinin nasl
kullanlmas gerektiine dair bilgiler veren yeni konularn eklenmesinin faydal
olaca dnlmektedir. Ayrca, ocuklara gvenli internet kullanm hakknda
bilgiler veren Jennyin Hikyesine benzer bir uygulamaya bu nitede yer
verilmesinin rencilerin internet kullanrken daha dikkatli davranmalarna katk
salayaca dnlmektedir.
Sonu olarak, Medya Okuryazarl dersinin en nemli yazl kayna olan ve

dersi veren retmenlere dersin ilenii hakknda bilgiler sunan lkretim Medya
Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzunda yer alan nitelerin yukarda
neriler dorultusunda gncellenmesinin faydal olaca dnlmektedir.
Gncellenen Medya Okuryazarl Dersi retim Program ve Klavuzu araclyla
teorik bilgilerin sunulmas yerine, rencilerin derslerde daha aktif olmalarn
salayacak uygulamalarn arttrlmas ngrlmektedir. Bylece medyann ileyii
iinde yer alacak olan renciler, bu ileyii ve sonular hakknda daha kolay ve
daha kalc bir ekilde bilgi sahibi olabileceklerdir.
55
a.g.e., 2007, s. 39.
36
2.3. I. ULUSLARARASI MEDYA OKURYAZARLII KONFERANSI
Trkiyede medya okuryazarl alannda gerekletirilmi olan nemli

faaliyetlerden birisi de Marmara niversitesi letiim Fakltesi tarafndan 2325
Mays 2005 tarihleri arasnda gerekletirilen I. Uluslararas Medya Okuryazarl
Konferansdr. Daha sonra kitaplatrlp Trkiyede medya okuryazarl alannda
nemli bir yazl kaynak haline gelen bu konferansn kitabnda 27 adet bildiri yer
almaktadr.
Konferansn amac u ekilde aklanmtr: Bilgi edinmenin ve edinilen

bilgiyi kullanmann temel yurttalk hakk olduuna deinilmi ve bu hakkn
gerekletirilebilmesi iin kitle iletiim aralarnn vazgeilmez kaynaklar olduu
vurgulanmtr. Yazl ve grsel tm kaynaklarn oluturduu iletilerle donatlm bir
dnyada yaamak iin yeni iletiim becerilerinin gerekliliine deinilmitir.
Gazeteler, dergiler, radyo, televizyon, sinema ve internet hzla gelien
teknolojilerden yararlanrken yurttalarn da yeni bir kavram olan medya
okuryazarl ile tanmas gerektii vurgulanmtr. Bu amala, Marmara
niversitesi letiim Fakltesinde her yl mays aynda dzenlenen iletiimciler
haftasnda akademik konferans ve bir dizi etkinlikle medya okuryazarl konusunun
ele alnaca belirtilmitir.56 Konferansta yer alan ve medya okuryazarlna ynelik
nemli neriler sunan baz bildiriler unlardr:
Hfz Topuz Medya Eitimi: Medya zmlemesi balkl bildirisinde,

medya eitiminin dnya zerinde yer alan eitli lkelerdeki durumu
deerlendirilmitir. Ardndan Trkiyenin medya eitimi alanndaki eksikliine
deinilmi ve bunun giderilmesi iin MEBin medya rgtleriyle birlikte hareket
etmesinin gereklilii vurgulanmtr. Medya eitiminin btn iletiim ve eitim
fakltelerinde yer almas gerektiine deinilmi ve bu eitimi uygulayacak kiilerin
yetimesi iin eitli eitim organizasyonlarnn gerekletirilmesi gerektii
56
Nuray Trkolu, Konferans arsndan Kitaba: Medya Okuryazarl, Medya Okuryazarl,
(Ed.) Nuray Trkolu, Melda Cinman imek, Kalemus Yaynlar, stanbul, 2007, s. 9.
37
savunulmutur. Bunlara ek olarak, medya eitiminin niversitelerde rencilere tez
konusu olarak da verilmesi gerektii belirtmitir.57
Yasemin nceolunun Medyay Doru Okumak isimli bildirisinde,

medyann sunduu dnyann gerein kendisi olmadna ve medya mesajlarnn
doru bir ekilde alglanabilmesi iin Medya Okuryazarl dersinin mfredata
girmesi gerektiine deinilmitir. nceoluna gre, medya okuryazarl disiplinler
aras bir yaklam haline getirilmelidir. Bunun iin retmenler dahil tm
eitimcilerin medya okuryazarl iin lobicilik yapmalar gerekmektedir. Ayrca,
eitim fakltelerinde bu konuda uzman retmenler yetitirebilecek kadrolar
oluturulmas gerektii savunulmutur. Bunlara ek olarak medya okuryazarlyla
ilgili byk kurulularn desteiyle eitli paneller ve konferanslar dzenlenmesinin
yerinde olaca belirtilmitir.58
Bahire Efe zadn Medya Okuryazarl ve Yetikinlerin renmesi

balkl sunumunda, 21. yzylda bilgi patlamas yaanldna ve esas olann bilginin
eletirel bir biimde ele alnp zmsenmesi olduuna dikkat ekilmitir. eitli
ilevlerine deinilen medyann yetikinler zerinde de etkilere sahip olduu
vurgulanmtr. Bu yzden izleyicilerin eletirel bir tutum iinde olmalar
beklenmekte ve bu amaca ulaabilmek iin, medya eitimine ayr bir nem verilmesi
gerektiine deinilmitir.59
2005 ylnda gerekletirilen I. Uluslararas Medya Okuryazarl

Konferansnda yer alan bu bildiriye gre, Trkiyede medya okuryazarl
gelitirilmeli, medya eitimi MEB araclyla okullarda verilmelidir. Ayrca, medya
okuryazarl alannda niversitelerde bu alana ynelik aratrmalar yaplmal ve
niversitelerde medya okuryazarl konusunda uzman kiilerin yetitirilmesini iin
57
Hfz Topuz, Medya Eitimi: Medya zmlemesi, Medya Okuryazarl, (Ed.) Nuray
Trkolu, Melda Cinman imek, Kalemus Yaynlar, stanbul, 2007, s. 15-20.
58
Yasemin nceolu, Medyay Doru Okumak, Medya Okuryazarl, (Ed.) Nuray Trkolu,
Melda Cinman imek, Kalemus Yaynlar, stanbul, 2007, s. 21-26.
59
Bahire Efe zad, Medya Okuryazarl ve Yetikinlerin renmesi, Medya Okuryazarl, (Ed.)
Nuray Trkolu, Melda Cinman imek, Kalemus Yaynlar, stanbul, 2007, s. 94-103.
38
eitim programlar dzenlenmelidir. Son olarak, medya okuryazarl konusunda
yaplan bu almalar sadece rencileri deil, yetikinleri de kapsamaldr.
2.4. RADYO VE TELEVZYON ST KURULU TARAFINDAN

MEDYA OKURYAZARLIINA YNELK YAPILAN ALIMALAR
03 Mart 2011 gn Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 6112

Sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve Yayn Hizmetleri Hakkndaki Kanunun
37. maddesinin (r) bendine gre, medya okuryazarlnn toplumun tm kesimlerini
ierecek ekilde yaygnlatrlmas amacyla, bata Milli Eitim Bakanl olmak
zere dier kamu kurumlar ile ibirlii yapma grev ve sorumluluu RTKe
verilmitir. 60
Bu sorumluluun bilincinde olan RTK tarafndan medya okuryazarln

destekleyen eitli almalar gerekletirilmektedir. Amac, ocuklar ve genleri
cinsellik, iddet, kt alkanlklar, madde bamll ve kt dil kullanm gibi
olumsuz eleri bnyesinde barndran yaynlara kar korumak olan Koruyucu
Sembol Sistemi bu almalardan biridir. Dier bir alma ise medya okuryazarl
iin hazrlanm olan ve medya okuryazarlna ynelik yazl materyalleri ve bu
alana ynelik yaplm olan aratrmalar kullanclarn hizmetine sunan
http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/ isimli internet sitesidir. ocuklara ynelik
hazrlanm olan http://www.rtukcocuk.org.tr/ adl internet sitesinde ocuklar iin
faydal bilgiler yer almaktadr. Ayrca, bu internet sitesi araclyla ocuklarn
gvenli bir ekilde internette vakit geirmeleri amalanmtr. 7 Ekim 2010 tarihinde
uygulamaya konulan yi Uykular ocuklar Projesi ocuklarn erken yatmasn
salayarak onlarn ge saatlerdeki televizyon yaynlarnn olas zararl etkilerinden
korunmasn amalamaktadr. Aada, bahsi geen bu almalar aklanacaktr.
60
6112 Sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanun, RTK,
Ankara, 2011, s. 36.
39
2.4.1. Koruyucu Sembol Sistemi
RTK tarafndan 23 Nisan 2006 tarihinde hizmete sokulan Akll aretler

uygulamas 6112 Sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve Yayn Hizmetleri
Hakkndaki Kanunun 03.03.2011 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle
girmesiyle resmiyet kazanmtr. Sz konusu bu uygulama Kanunun altnc
blmnde yer alan zel Medya Hizmet Salayc Kurulular bal ad altnda
bulunan 24. maddede dzenlenmitir. Bu maddenin ilk fkras u ekildedir: Medya
hizmet salayclar, koruyucu sembol sistemi kullanarak, izleyicileri program
hizmetlerinin ierii hakknda sesli veya yazl olarak bilgilendirir.61
Bu uygulamann ana amac ocuklar ve genleri cinsellik, iddet, kt

alkanlklar, madde bamll ve kt dil kullanm gibi olumsuz rnek
oluturabilecek davranlar bnyesinde barndran yaynlara kar korumaktr.62 Bu
tarz olumsuz eler ieren yaynlar ocuklar ve genler zerinde u gibi olumsuz
etkileri oluturmaktadr:63 iddet ierikli yaynlar takip eden ocuklar ve genler
zamanla iddeti kanksamakta ve bu tarz yaynlara kar duyarszlamaktadrlar.
Ayrca, ocuklarn ve genlerin daha fazla saldrganlamasna sebep olan iddet
ierikli yaynlar, onlarda dmanlk duygusunun artmasna da neden olmaktadr.
Korkutucu eler barndran yaynlar, ocuklarn ve genlerin dnyann tehlikeli bir
yer olduunu dnmelerine sebep olmaktadr. Buna ek olarak, korkudan etkilenen
bir ocuun daha kolay bir ekilde incinebilmesi de mmkn olmaktadr. Cinsellik
ieren yaynlar ocuklarn ve genlerin cinsellik hakknda yanl
bilgilendirilmelerine yol aabilmektedir. Ayrca, cinsellik barndran yaynlarda
bulunan davranlar ocuklarn utanmalarna ve huzursuz olmalarna neden
olmaktadr. ocuklar ve genler tarafndan rol modeli olarak grnen bir karakterin
yapm olduu her trl olumsuz davrann bu karakteri rol modeli olarak
benimseyenler tarafndan taklit edilme ihtimali bulunmaktadr. Bu tarz olumsuz
61
a.g.e., s. 23.
62
RTK, Akmana Hollandadan Akll aretler Plaketi:
http://www.rtukisaretler.gov.tr/RTUK/index.jsp (24.08.2010)
63
RTK, Ferhunde ktem, Melike Sayl ve Sevilay elenk zen, Akll aretler Snflandrma
Sistemi, Kodlayc Uygulama Rehberi, Ankara, 2006, s. 6-7.
40
eleri bnyesinde barndran yaynlar ocuklarn ve genlerin kimlik oluumuna
olumsuz ynde etki edebilmektedir.
2.4.1.1. Koruyucu Sembollerin Oluturulma Evresi
Koruyucu Semboller, televizyon yaynlarnn ocuklar ve genler zerindeki

olumsuz etkileri dnlerek toplumun ihtiyalar dorultusunda RTK tarafndan
oluturulmutur. Bu proje, RTK bnyesinde oluturulan bir komisyon tarafndan
yrtlmtr. Bu komisyonda, uzmanlar ile niversitelerin psikoloji ve iletiim
faklteleri ile tp fakltelerinin ergen ve ruh sal blmlerinden retim yeleri
yer almtr. Bu komisyon, yaynlarda kullanlacak olan sembollerin zelliklerini
hem ierik, hem de ya kstaslarna gre snflandrmtr. Bu projede Hollanda
Hkmeti tarafndan Avrupa Birlii yelik kriterlerinin yerine getirilmesinde aday
lkelere yardmc olmak amacyla oluturulan MATRA-Katlm ncesi Projeler
Program erevesinde bir fon kullanlmtr.64
2.4.1.2. Koruyucu Sembollerin zellikleri
Koruyucu Semboller, ya grubuna gre drt, ierik grubuna gre

sembolden olumaktadr. Buna gre koruyucu semboller ya grubuna gre u ekilde
tasnif edilmitir: Btn izleyicilerin izleyebilecei genel izleyici, 7 ya ve zeri
izleyicilerin izleyebilecei 7+, 13 ya ve zeri izleyicilerin izleyebilecei 13+ ve 18
ya ve zeri izleyicilerin izleyebilecei 18+ sembolleri kullanlmaktadr. erik
olarak ise iddet ve/veya korku ieren yaynlar iin bir sembol, cinsellik ieren
yaynlar iin bir sembol ve son olarak da olumsuz rnek oluturabilecek yaynlar iin
baka bir sembol kullanlmaktadr. Sz konusu bu semboller aadaki gibidir:65
64
RTK, Televizyon Yaynlarnda iddet Konulu lkretim rencileri Aras Kompozisyon
Yarmasnda dle Layk Grlen Eserler, Ankara, 2006, s. 202.
65
Koruyucu Semboller: http://www.rtuk.org.tr/images/AkilliIsaretlerUygulamaEsasveIlkeleri.pdf
(19.12.2011)
41
ekil 3: Koruyucu Semboller
2.4.1.3. Koruyucu Sembollerin Kullanm
Bir program iin belirlenen ya sembolnn yannda bir veya birden fazla
ierik sembol kullanlabilmektedir. 7+ sembol kullanlmas gereken programlar
gnn her saatinde yaynlanabilmektedir. 13+ sembol kullanlmas gereken
programlarn 21:3005:00 saatleri arasnda yaynlanmas gerekirken, 18+ sembol
kullanlmas gereken programlarn 24:0005:00 saatleri arasnda yaynlanmas
gerekmektedir. Programn jenerii balamadan nce, sistem tarafndan o program
iin verilen sembollerin tm, ierdii anlamlarla birlikte, yazl olarak okunabilecek
ekilde, en az 5 saniye boyunca tam ekran olarak yaynlanmaldr. Program
jeneriinden sonra ve program iindeki her kesintinin ardndan, kullanlmas gereken
koruyucu semboller en az 15 saniye boyunca ekrann st kesinde yer almaldr.
42
Programda 13+ veya 18+ sembollerin kullanlmas gerekliyse, bu sembollerin tm
program boyunca ekrann st kesinde yaynlamas ngrlmektedir.66
Koruyucu Sembollerin yaynlanacak olan programa gre oluturulmas,

medya hizmet salayclarn grevlendirdii ve sistem hakknda nceden eitilmi
sertifika sahibi kodlayclar tarafndan gerekletirilmektedir. Bu kiiler,
yaynlanmas dnlen program izledikten sonra kendilerine verilen ifreyle
RTKn oluturmu olduu http://www.rtukisaretler.gov.tr/RTUK/index.jsp
balantl resmi internet sitesine giri yapmaktadrlar. Bunun akabinde bu sistemde
yer alan RTK Kodlama Formuna ulaarak formda yer alan sorular
cevaplamaktadrlar. Verilen cevaplarn ardndan bu uygulamaya tabi tutulan
programda gerek ierik, gerekse ya bakmndan hangi sembollerin kullanlmas
gerektiini sistem otomatik olarak belirlemektedir. Bu belirlemenin ardndan medya
hizmet salaycnn sz konusu programa uygun olan koruyucu sembolleri
kullanmas beklenmektedir.67
2.4.1.4. Koruyucu Sembollerin Fonksiyonu
Koruyucu semboller vastasyla bir programn hangi saatte yaynlanmasnn

daha uygun olacana karar verilebilmektedir. Ayrca, bu semboller araclyla
yaynlanan bir programn hangi izleyici kitlesine hitap ettii de anlalmaktadr.
Bylece ebeveynler yaynlan bir programn ocuklar iin uygun olup olmadn
kolaylkla denetleyebilmektedirler.
2.4.2. Medya Okuryazarl Resmi nternet Sitesi
Medya okuryazarlna ilikin Trkiyede faaliyet gsteren en nemli internet

sitesi http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/dir. Bu internet sitesinde gerek medya
66
Akll aretler Uygulama Esas ve lkeleri:
http://www.rtuk.org.tr/images/AkilliIsaretlerUygulamaEsasveIlkeleri.pdf (19.12.2011)
67
Akll aretler Resmi nternet Sitesi: http://www.rtukisaretler.gov.tr/RTUK/index.jsp (08.11.2010)
43
okuryazarl gerekse Medya Okuryazarl dersi hakknda eitli materyaller ve
bilgiler yer almaktadr. Bunlarn arasnda medya okuryazarl hakknda
bilgilendirici yazlar, eitli aratrmalar ve medya okuryazarlna ynelik
gerekletirilen yaynlar yer almaktadr. Ayrca internet sitesinde ebeveynlere,
medya alanlarna, rencilere ve retmenlere ynelik ayr ayr dzenlenmi
blmler de bulunmaktadr.
nternet sitesi u ekilde tasarlanmtr: Bu sitede, RTK Bakan ile Milli

Eitim Bakannn medya okuryazarlna ilikin mesajlar yaynlanmaktadr.
Sayfann st tarafnda yer alan blmde eitli balklar ve bu balklarn altnda da
alt balklar yer almaktadr. Buradaki ilk ana balk Medya Okuryazarl
baldr. Bu baln altnda medya okuryazarl tarihesi hakknda bilgi
verilmektedir. Buna ek olarak, medya okuryazarlnn gerekliliini aklayan bir alt
balk da yer almaktadr. kinci ana balk ise Aratrmalardr. Bu baln altnda
RTK tarafndan gerekletirilen eitli kamuoyu aratrmalarna yer verilmitir.
Yaynlar isimli nc ana baln altnda ise medya okuryazarl ve medya
hakknda dzenlenmi olan yaynlara yer verilmektedir. ocuk Eitimi isimli
drdnc ana balkta ise, ocuk yetitirmede dikkat edilmesi gereken hususlar ele
alnmakta ve ebeveynlere eitli tavsiyelerde bulunulmaktadr. ocuk Haklar
isimli beinci ana balkta ocuklara ynelik dzenlenmi olan mevzuatlara yer
verilmektedir. Dier ana balklar ise eitli fotoraf ve videolarn yer ald Grsel
Galeri, Gr ve neriler ile letiimdir.
Medya okuryazarlnn internet sitesinin sol blmnde yer alan stunda

drt adet ana balk bulunmaktadr. Yetikinler, retmenler, renciler ve medya
alanlar iin hazrlanan bu drt ana balkta medya okuryazarlyla ilgili eitli
materyaller bulunmaktadr. nternet sitesinde sunulan bu materyallerin bir ksm
istenildii takdirde ilgilileri tarafndan bilgisayarlarna indirilebilmektedir.
Yetikinlere ynelik hazrlanan ana balkta yukarda bahsi geen ocuk eitimi
balkl blm yer almaktadr. Buna ek olarak, Unesco tarafndan ebeveynlere
ynelik hazrlanan el kitab da bu blmde yaynlanmaktadr. Ayrca bu blmde
44
internet gvenliini salamay amalayan bir bilgisayar program da ebeveynlerin
hizmetine sunulmaktadr.
retmenlere ynelik hazrlanan ana balkta, Medya Okuryazarl dersinin

yazl materyalleri yer almaktadr. Ayrca, retmenlerin derste kullanmna ynelik
projelerin ve etkinliklerin paylald bir blm de yer almaktadr. renciler iin
hazrlanan ana balkta ise, Unesco tarafndan renciler iin hazrlanan el kitabnn
yan sra rencilere faydal olaca dnlen eitli internet balantlar yer
almaktadr. Ayrca, RTK tarafndan hazrlanan Geleneksel ocuk Oyunlar ile
Avrupa Konseyi tarafndan hazrlanan Vahi Orman Aac isimli oyun yer
almaktadr. Medya alanlar iin hazrlanan blmde Unesconun medya
alanlarna ynelik hazrlam olduu el kitab yaynlanmaktr. Ayrca bu ksmda,
medya alanlarnn ocuklarla ilgili konularda ne ekilde davranmalar gerektiini
anlatan bir metin de yer almaktadr. Bunlara ek olarak, 3984 Sayl Radyo ve
Televizyonlarn Kurulu ve Yaynlar Hakkndaki Kanun ile I. Uluslararas Medya
Okuryazarl Konferansda bu ksmda medya alanlaryla paylalmaktadr.
nternet sitesinin alt ksmnda ise Medya Okuryazarl Tantm Filmi, 10

Soruda Medya Okuryazarl, Akll aretler, ocuk ve Televizyon, RTK
ocuk Sitesine balant ile Etkinlikler ve Duyurular yer almaktadr.
2.4.3. RTK ocuk Resmi nternet Sitesi
RTK tarafndan ocuklara ynelik hazrlanan RTK ocuk isimli bir

internet sitesi mevcuttur. (http://www.rtukcocuk.org.tr/) Bu site araclyla
ocuklarn internette gvenli bir ekilde vakit geirebilecekleri dnlmektedir.
Ayrca, bu internet sitesi araclyla ocuklarn bilgilendirilmesi de amalanmtr.
RTK nedir?, Akll iaretler ve Ne izleyelim balkl blmler sz konusu
bilgilendirici unsurlar bnyesinde barndrmaktadr.
45
Bir ocuk odas formatnda hazrlanan internet sitesinde odadaki her eya ayr
bir blm temsil etmektedir. Bu balklardan ne kanlar unlardr: Koruyucu
sembolleri temsil eden posterde bu sembollerin tanm ve bu sembollere ait olan
tantm filmi yer almaktadr. eitli notlarn asl olduu panoda ise ocuk haklar
hakknda yazl materyaller, resim galerisi ile haber ve etkinlik duyurular yer
almaktadr. Kitaplkta ise, Genel Kltr, Szlkler Kitap Tantm ile RTK
Nedir? balklar yer almaktadr. Oyuncak sepeti eklinde tasvir edilmi olan
blmde internetten oynanabilen ocuklara ynelik eitli oyunlar mevcuttur. Bir
kitap eklinde temsil edilmi olan TV Okuru balkl blmnde ocuklarn
televizyon programlaryla ilgili eletiriler gerekletirmesi beklenmektedir.
Televizyonda dikkat edilmesi gerekenleri izah eden Ne zleyelim balkl blm
bir televizyon kumandas eklindedir. Televizyon eklinde tasvir edilmi olan
Arkadam TV balkl blmde ocuklarn televizyonla ilgili duygu ve
dncelerini ve televizyonun olumlu veya olumsuz etkilerini belirtmeleri
beklenmektedir. Oyuncak bir tahta atla temsil edilen Eskiden TV blmnde
eskiden yaynlanan televizyon programlarna ait eitli videolar bulunmaktadr.
stenildii takdirde bu videolar bilgisayara indirmek mmkndr. zgn ykler
balkl blmde ise, ocuklar tarafndan gnderilen eitli ykler yer almaktadr.
Ayrca bu blm ziyaret eden ocuklar bu tarz ykler yazmalar konusunda tevik
edilmektedir. Buna ek olarak ocuklar tarafndan yazlacak olan yklerin bu
blmde yaynlanabileceine dair bir bildirim bulunmaktadr.
2.4.4. yi Uykular ocuklar Projesi
RTK ve Televizyon Yaynclar Dernei tarafndan hazrlanan bu proje,

ocuklarn erken yatmasn salayarak onlarn ge saatlerdeki televizyon yaynlarnn
olas zararl etkilerinden korunmasn amalamaktadr. Ayrca proje, bu konuda
ebeveynleri daha duyarl olmaya tevik etmeyi de hedeflemektedir. Bu proje
kapsamnda akam 21.30dan sonra yaynlanmas ngrlen farkl izgi
animasyon araclyla ocuklara yi Uykular ocuklar, Haydi ocuklar Uykuya
ve Bugnlk Televizyon Yeter, Btn ocuklara yi Geceler mesajlar
46
verilmektedir. Bu izgi animasyonlara ek olarak, hazrlanan spot filmler araclyla
hem ebeveynlere hem de ocuklara uykunun nemi anlatlmaktadr.68
Bu projenin amacna ulaabilmesi iin ebeveynlerin proje kapsamnda

sunulan izgi animasyonlar ve spot filmleri dikkate almalar gerekmektedir. Ayrca
medya hizmet salayclarn, bu izgi animasyonlar ile spot filmleri dzenli bir
ekilde ve uygun zamanlarda yaynlamalar, projenin amacna ulamas asndan
nemlidir.
68
yi Uykular ocuklar Projesi:
http://www.rtuk.gov.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=f1c09246-2671-48da-a664-f3f41de8821d
(05.10.2011)
47
NC BLM
AVRUPA BRL LKELERNDE MEDYA OKURYAZARLII
Avrupa Birlii, ye lkeler arasnda ortak ekonomik, siyasi ve kltrel

hedefleri hayata geirmeye alan uluslararas bir yaplanma olarak ne kmaktadr.
Birliin, bu ortak dzenleme ve uygulamalar dorultusunda medya okuryazarl da
nemli bir yere sahiptir. Medya okuryazarl ABde ortak bir Avrupa vatandal
oluturma amacna hizmet edecek aralardan birisi olarak grlmektedir. Ayrca,
medya okuryazarl araclyla yeni medya teknolojilerinin ortaya kard
sorunlarn da zlebilecei ngrlmektedir. Bu balamda, medya okuryazarlnn
yaam boyu renmenin bir paras olmas gerektii savunulmaktadr. Bunun iin
tm AB ye lkelerini kapsayacak ortak bir medya okuryazarl programnn
gelitirilmesi hedeflenmektedir.69 Bu hedefe ek olarak medya okuryazarlnn ye
lkelerdeki yetikinleri de kapsayacak ekilde dzenlenmesinin gerektii
vurgulanmtr. Ayrca medya okuryazarlnn ocuklara ve genlere daha kolay ve
daha etkili bir ekilde ulaabilmesi iin medya eitiminin ye lkelerin
mfredatlarnda zorunlu eitim kategorisinde yer almas gerektii savunulmaktadr.70
AB bnyesinde yer alan Avrupa Komisyonu, medya okuryazarlyla ilgili

yukardaki aklamalar destekler nitelikte eitli faaliyetler yrtmektedir.
Avrupada yer alan medya okuryazarl almalarnn daha ileri seviyelere
tanabilmesi adna Komisyon tarafndan Medya Okuryazarl Uzman Grubu (The
Media Literacy Expert Group) ad altnda bir grup oluturmutur. Bunun yan sra
gerek Avrupada, gerekse dnyann eitli lkelerinde medya okuryazarlnn
durumunu inceleyebilmek iin yine Komisyon tarafndan konusunun uzmanlarnca
oluturulan Medya Okuryazarl Hakknda Danma (Media Literacy Consultation)
69
Adnan Altun, Tavsiye Kararlar erevesinde Avrupa Birliinin Medya Okuryazarl Eitimi
Vizyonu, Yznc Yl Eitim Fakltesi Dergisi, Say:1 Cilt 8, 2011, s. 83-84.
70
RTK, Medya Eitimi Avrupada Zorunlu Olacak:
http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/documents/moyzorunluolacak.pdf (22.10.2011)
48
faaliyetlerini srdrmektedir. Komisyon ayrca, gnlk hayatn vazgeilmez bir
paras haline gelen internete ayr bir nem vermektedir. Komisyon tarafndan
internetin nasl ve ne ekilde kullanlmasnn yan sra, internette gvenliin nasl
salanabilineceine dair bilgiler sunan ve aralarnda Gvenli nternet Program
(Safer Internet Programme), Gvenlik nternet Gn (Safer Internet Day) ve Gvenli
nternet Merkezlerinin (Safer Internet Centers) bulunduu eitli almalar
gerekletirilmektedir.71
Medya okuryazarl, Grsel-itsel Medya Hizmetleri Ynergesinde yer

almaktadr. Ynergeye gre; medya okuryazarl becerisine sahip olan bireylerin
medyann sunduklarn anlayabilecekleri ve sunulanlar arasndan bilinli seimler
yapabilecekleri ngrlmtr. Bylece bireyler kendilerini ve ailelerini saldrgan ve
zararl unsurlardan daha iyi koruyabileceklerdir. Bu yzden medya okuryazarlnn
geliiminin desteklenmesi gerekmektedir. Bu ama dorultusunda retmen ve
rencilerin srekli eitilmesi, bata internet olmak zere tm kitle iletiim
aralarnn kullanmna ynelik eitli eitimlerin verilmesi gerektii dnlmtr.
Ayrca, AB Komisyonu medya okuryazarl, son teknolojik gelimeler ve medya
sektrnn rekabet gc dorultusunda 19 Aralk 2011 tarihinden itibaren her 3 ylda
bir Ynergeyi grsel-iitsel medya hizmetleri alanndaki gelimelere uyarlamak iin
ilave nerilerde bulunacaktr.72
Bu blmde, ncelikle tm Avrupay kapsayacak ekilde medya

okuryazarl alannda faaliyetlerini srdren eitli tekilatlara ve bunlarn medya
okuryazarlna ynelik gerekletirmi olduklar almalara deinilecektir. Daha
sonra, aralarnda medya okuryazarl alannda kkl bir gemie sahip olan ve
medya okuryazarlna ynelik pek ok tekilatn faaliyet gsterdii Fransa ve
ngiltere, eitim alannda olduka baarl politikalara sahip olan ve uluslararas
dzeyde kabul gren eitim seviyesinin belirlenmesine ynelik snavlarda olduka
baarl sonular elde eden Finlandiya, medya eitiminin tpk Trkiyede olduu
71
Avrupa Komisyonu, Medya Okuryazarl Faaliyetleri:
http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/index_en.htm (10.10.2010)
72
AB Grsel-itsel Medya Hizmetleri Ynergesi: http://eur-
lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2010:095:0001:0024:EN:PDF (11.10.2010)
49
gibi sadece devlet eliyle yrtld Macaristan ve medya eitimi alannda son on
ylda ciddi atlmlar gerekletiren Slovenyann bulunduu AB lkelerindeki medya
okuryazarlnn geliimi ve hali hazrdaki durumu incelenecektir. ncelenen bu
lkelerde medya okuryazarl alannda faaliyet gsteren kurum, kurulu,
organizasyon ve dernek gibi tekilatlarn bu alana ynelik gerekletirdikleri
faaliyetlere deinilecektir.
3.1. AVRUPA BRLNDE MEDYA OKURYAZARLII

ALANINDA FAALYET GSTEREN TEKLATLAR
Tm AB ye lkelerini kapsayacak ekilde medya okuryazarlna ynelik

eitli faaliyetlerde bulunan tekilatlar mevcuttur. Arlkl olarak ocuklar ve
genleri medya okuryazarl konusunda bilgilendirmek ve onlarn medya
okuryazarln gelitirmek iin faaliyetlerini srdren bu tekilatlar, bu amaca
hizmet etmek iin zellikle sinema, televizyon ve internet alanlarnda faaliyetlerini
srdrmektedirler. Ayrca, bu tekilatlar gerek ebeveynlere gerekse eitimcilere
ynelik eitli bilgilendirici ve eitici materyaller de sunmaktadrlar. Bu
tekilatlardan ne kanlar unlardr:
3.1.1. Uluslararas ocuk, Gen ve Medya Merkezi (The International

Clearinghouse on Children, Youth and Media)
Uluslararas ocuk, Gen ve Medya Merkezinin amac, ocuklarn ve

genlerin medya okuryazarl bilgisini ve medya yetkinliini artrmaktr. Bunlara ek
olarak, ocuklarn ve genlerin medya konusunda daha fazla aratrma yapmaya
tevik edilmesi hedeflenmitir.73 Bunun iin, merkez tarafndan hazrlanan ve
73
Uluslararas ocuk, Gen ve Medya Merkezi:
http://www.nordicom.gu.se/clearinghouse.php?portal=about (14.10.2010)
50
arlkl olarak medya ile ocuklarn ve genlerin ilikisi hakknda hazrlanm olan
kitaplar internet sitesinde satlmaktadr.74
Uluslararas ocuk, Gen ve Medya Merkezi tarafndan Dnyada ocuklar,

Genler ve Medya Hakkndaki Haberler (News on Children, Youth and Media in the
World) isimli bir dergi yaynlanmaktadr. Bu dergide yer alan tm yazlara
internetten ulalabilmektedir.75
3.1.2. Avrupa Medya Okuryazarl Szlemesi (The European Charter

for Media Literacy)
Avrupa Medya Okuryazarl Szlemesi, medya okuryazarlyla ilgili olan

ve belirli prensipleri bnyesinde barndran bir szlemenin kabul edilmesiyle ye
olunan bir tekilattr. nternet sitesinde medya okuryazarlyla ilgili eitli bilgilerin
bulunduu bir veri taban mevcuttur. Ayrca, internet sitesinde medya okuryazarl
alannda faaliyet gsteren eitli kurum, kurulu ve organizasyonlarn internet
adresleri de yaynlanmaktadr.76
3.1.3. Medya likili Proje (The Media Relate Project)
Bu proje, medyada yer alan sevgi ve cinsellik ierikli unsurlar hakknda

bilgiler veren kaynaklar barndrmaktadr. Bu kaynaklar genelde 1114 ve 1215 ya
aras ocuklara gre dzenlenmitir.77 Bunlara ek olarak, retmenlerin kullanmna
sunulan materyaller de mevcuttur.78 rnein, medyadaki cinsellik unsurlar hakknda
retmenler iin Media Relate: Teaching Resources About The Media, Sex and
Relationships for KS3 isimli bir klavuz kitap hazrlanmtr. Bu kitapta drt nite
74
Uluslararas ocuk, Gen ve Medya Merkezi, Materyalleri:
http://www.nordicom.gu.se/clearinghouse.php?portal=publ (14.10.2010)
75
Dnyada ocuklar, Genler ve Medya Hakkndaki Haberler Dergisi:
http://www.nordicom.gu.se/cl/publ/letter.php (14.10.2010)
76
Avrupa Medya Okuryazarl Szlemesi: http://www.euromedialiteracy.eu/index.php (13.10.2010)
77
Medya likili Proje: http://www.mediarelate.org/ (14.10.2010)
78
Medya likili Proje, Materyaller: http://www.mediarelate.org/linkteach.htm (16.10.2010)
51
bulunmaktadr.79 lk nite, cinsellik unsurlar ieren medya grsellerinin aratrlmas
hakkndadr. kinci nitede cinsellik unsurlar ieren magazin mesajlar
irdelenmektedir. Cinsellik ieren film ve diziler nc nitede ele alnmaktadr. Son
nite olan drdnc nite ise, reklam yaynlarndaki cinsellikle ilgili unsurlar
hakkndadr.
3.1.4. Avrupa ocuk Filmleri Dernei (European Children's Film

Association)
Avrupa ocuk Filmleri Dernei, ocuklara ve genlere ynelik hazrlanan

filmlerin hem ierik hem de grsellik bakmndan daha kaliteli bir ekilde
hazrlanmasn tevik etmektedir. Dernein, 23 farkl lkeden 60dan fazla yesi
vardr. yeleri arasnda medya alannda faaliyetlerde bulunan yapm irketleri ve
organizasyonlarn yan sra ulusal ve uluslararas film festivalleri de bulunmaktadr.80
Dernein ocuklara ynelik drt projesi vardr. Bu projeler unlardr: ocuklar iin
film yapmcl, ocuk film festivalleri, ocuk film datm ve medya eitimi.81
Medya eitimi balkl projenin internet sitesinde medya okuryazarl, ocuklarn
medyadaki rol ve ocuklarn medya iin nemi hakknda yazlar yer almaktadr.82
3.1.5. Uluslararas ocuk Balant A (Childnet International)
Uluslararas ocuk Balant A, interneti ocuklar iin daha gvenli bir yer
haline getirmeyi kendine ama edinmitir.83 Bu an internete ynelik dller
kazanm eitli projeleri mevcuttur.84 Bu projelerden bazlar unlardr:
79
Jenny Grahame, Sara Bragg ve Kate Oliver, Media Relate: Teaching Resources About The Media,
Sex and Relationships for KS3, English and Media Center, London, 2005, s. 3.
80
Avrupa ocuk Filmleri Dernei ye Listesi: http://www.ecfaweb.org/members.htm (17.10.2010)
81
Avrupa ocuk Filmleri Dernei, ocuk Projeleri: http://www.ecfaweb.org/projects.htm
(17.10.2010)
82
Avrupa ocuk Filmleri Dernei, Medya Eitimi Projesi:
http://www.ecfaweb.org/projects/education/index.htm (17.10.2010)
83
Uluslararas ocuk Balant A: http://www.childnet-int.org/about/ (19.10.2010)
84
Uluslararas ocuk Balant A, Projeler: http://www.childnet-int.org/projects/ (19.10.2010)
52
3.1.5.1. Hepsini Bil (Know It All)
Hepsini Bil, internet sitesi araclyla ocuklara, genlere, ebeveynlere ve

retmenlere gvenli internet kullanm hakknda bilgi vermeyi amalamaktadr. Bu
amaca hizmet etmek iin internet sitesinde yukarda bahsi geen her bir snflandrma
iin ayr almalar hazrlanmtr.85 rnein, ebeveynler iin hazrlanan blmde
Sumih Bose isimli bir televizyon sunucusu tarafndan sunulan, ocuklarn internet
kullanmyla ilgili eitli bilgiler ieren, sekiz klip yer almaktadr. Bu kliplere ek
olarak bilgisayar ve internet alannda kullanlan terimlerin yer ald bir szlk
bulunmaktadr.86
3.1.5.2. Jennynin Hikyesi (Jennys Story)
Jennynin Hikyesi, gerek hayattan esinlenerek hazrlanan bir filmdir. Jenny,

internette tanmad kiilerle sohbet etmekte ve gerekletirmi olduu bu sohbetler
srasnda ahsi bilgilerini karsndakilerle paylamaktadr. Filmde, Jennyin ahsi
bilgilerini paylatktan sonra yaad sorunlar ele alnmaktadr. Filmin resmi internet
sitesinde filmin ekim aamalar, basn bildirisi ve film ile ilikilendirilmi ders
materyallerine ulamak mmkndr.87
3.1.5.3. Yeni Mobil Servisleri (New Mobile Services)
Yeni Mobil Servislerinin internet sitesinde her geen gn yaygnlaan cep

telefonlarnn ocuklar tarafndan nasl kullanlmas gerektii hakknda bilgiler
verilmektedir. Ayrca ocuklarn cep telefonu kullanm konusunda ebeveynlere
den grevler izah etmektedir.88
85
Hepsini Bil: http://www.childnet-int.org/kia/about/ (19.10.2010)
86
Hepsini Bil, Ebeveynler Blm: http://www.childnet-int.org/kia/parents/CD/default.aspx?id=Pres1
(19.10.2010)
87
Jennynin Hikyesi: http://www.childnet-int.org/jenny/index.html (19.10.2010)
88
Yeni Mobil Servisleri: http://www.childnet-int.org/mobiles/default.aspx (19.10.2010)
53
3.1.5.4. Mzik ve nternet (Music & The Internet)
Mzik ve nternet, ebeveynlere ve retmenlere ynelik hazrlanan bir

klavuzdur. Bu klavuzda genlerin internetin olduu her yerde mzik
dinleyebilecekleri ve internet araclyla mzik indirebilecekleri vurgulanmtr.
Klavuzda, ebeveynlere ve retmenlere bu konu hakknda aklayc bilgiler
verilmektedir.89
3.1.6. Avrupa evrimii ocuklar (EU Kids Online)
2006 ylnda balayan bir aratrma projesidir. Bu projenin amac ocuklarn

internet ve yeni kitle iletiim aralarn gvenli bir ekilde kullanabilmelerini
salamaktr. Projenin ilk evresi 2009 ylnda tamamlanm olup, bu ilk evrenin
bitiminde 21 AB yesi lkenin internet kullanmyla ilgili verilerin sunulduu bir
rapor hazrlanmtr. Trkiyenin de yer ald programn ikinci evresinde 20den
fazla Avrupa lkesinde internet kullanan 916 ya aras ocuklar ve bunlarn
ebeveynleriyle yz yze grmelerin gerekletirilmesi amalanmaktadr.90
3.2. FNLANDYA
2011 yl itibariyle nfusu 5.375.276 kiiden oluan Finlandiyada91 15 ya ve

zeri insanlarn % 99u okuma yazma bilmektedirler. Yine 2006 ylna ait olan
verilere gre Finlandiyadaki evlerin % 97sinde en az bir adet televizyon
bulunmaktadr. lkede hafta ii gnlk 1 saatten az televizyon izleme oran % 26, 1
3 saat aras televizyon izleme oran % 60 ve 3 saatten fazla televizyon izleme oran
% 14dr. Ayrca yine hafta ii gnlk 1 saatten az radyo dinleme oran % 60, 13
89
Mzik ve nternet: http://www.childnet-int.org/music/index.html (19.10.2010)
90
Avrupa evrimii ocuklar:
http://www2.lse.ac.uk/media@lse/research/EUKidsOnline/EUKidsII%20(2009-11)/home.aspx
(21.10.2010)
91
Finlandiyann Nfusu:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=tps00001&tableSelecti
on=1&footnotes=yes&labeling=labels&plugin=1 (10.11.2011)
54
saat aras radyo dinleme oran % 21 ve 3 saatten fazla radyo dinleme oran %
19dur.92 Finlandiyada nfusun yaklak olarak % 85i internet kullanmaktadr.93 Bu
veriler nda, Finlandiyada kitle iletiim aralarnn kullanmnn yaygn olduu
grlmektedir. zellikle, internet kullanm orannn dikkat ekici boyutlarda yksek
olduu lkede, bu kitle iletiim aralarnn etkili ve verimli bir ekilde
kullanlmasnn renilmesi ve bu aralarn sunduu zararl ieriklerden korunulmas
asndan medya okuryazarl byk nem tamaktadr. lkede Fince dersinin
iinde yer alan medya okuryazarlna ynelik ilk almalar 1950li yllarda
gerekletirilmitir.
3.2.1. Finlandiyada Medya Okuryazarl
Finlandiyada medya eitimiyle ilgili ilk almalar 1954 ylnda Helge

Miettunen tarafndan gerekletirilmitir. Miettunen gre grsel-iitsel eitimin
grevi, insanlarn sanat ve elence arasndaki fark ayrt edebilecek bir beceriye
sahip olmalarn salamaktadr. 1950lerde Finlandiyada kitle iletiim aralarnn
eitim arac olarak snflarda kullanmna balanmtr. Birok yerleim yerinde
grsel-iitsel merkezler kurulmutur. Bu merkezlerde eitici eler barndran filmler
gsterilmitir. Bu eitici filmlere ek olarak bu merkezlerde, grsel-iitsel yaynclkta
kullanlan ara gereler sergilenmi ve bu ara gerelerin nasl altna dair
bilgiler ziyaretilere sunulmutur.94
1956da resmi olarak kurulan Finlandiya Televizyonu (Finnish Television)

yayn hayatna baladnda Mannerheim ocuk Sal Kuruluuna (Mannerheim
League for Child Welfare) medya eitimiyle ilgili alma yapp yapmayaca
sorulmutur. Sz konusu kurulu ocuklara ynelik televizyon programlarnn ve
92
European Commission, Study on the Current Trends and Approaches to Media Literacy in Europe
Country Profile Finland, s. 15.
http://ec.europa.eu/avpolicy/media_literacy/docs/studies/country/finland.pdf (02.08.2010)
93
Finlandiyada nternet Kullanm Oran: http://www.internetworldstats.com/stats4.htm (10.11.2011)
94
Reijo Kupiainen, Sara Sintonen ve Juha Suoranta, Decades of Finnish Media Education,
Publications of the Finnish Association on Media Education, Tampere, 2008, s. 6.
55
filmlerinin ierik bakmndan incelenmesi ve ocuklar iin eitim programlarnn
hazrlanmas amacyla bir merkez kurmutur.95
1964 ylnda Finlandiya Gazeteciler Cemiyeti (Finnish Newspapers

Association) tarafndan retmenler iin gazetecilik hakknda eitim semineri
dzenlenmitir. Minkkinenin 1969 ylndaki eitim mfredatnda medya eitimin
yer almasna dair sylemleri kabul grm ve bunun zerine 1972 ylnda hazrlanan
mfredatta bu ynde deiiklikler yaplmtr.96
Finlandiyada televizyon yaynclnda ilk mzik kanal, 1980de yayn

hayatna balamtr. Ayrca, teknolojinin gelimesi ve teknolojik cihazlarn
ucuzlamas sayesinde film yapm maliyetleri dmtr. Artk genler arasnda
elence amal film yapm yaygnlamaya balam olup, tpk mzik kanallar gibi
genlerin zerinde dorudan etki yaratabilecek unsurlar da bu sebeplerden dolay
artmaya balamtr. Bu etkileri olumlu bir yne ekebilmek iin eitli
organizasyonlar dzenlenmeye balamtr. rnein, 1980lerde Film ve Televizyon
Eitim Merkezi (Center for Film and Television Education) tarafndan 20 ya alt
genler iin film festivali organize edilmitir.97
1990larda ise kitle iletiim aralar eitimi izleyicinin aktif rol almasna
odaklanmtr. Okullarda film yapm ve film gsterimi yaygnlamtr. Artk film
medya eitiminde hem bir konu hem de bir ara konumundadr. 1996 ylna
gelindiinde ise, okullarda film eitimi iin okul sinemalar kurulmaya balanmtr.
lkede bulunan tm sinemaclar ve sinema datm firmalar bu aktiviteye katlmay
taahht etmilerdir. Burada ama en azndan ylda bir kez olmak kaydyla
rencilerin sinema salonlarn ziyaret etmeleridir. Bu ziyaretin ardndan renciler
ve retmenleri snfta bu deneyimlerini tartmann yan sra, grlen filmin
metinsel zmlemesini gerekletirmektedirler.98
95
a.g.e., s. 7.
96
a.g.e., s. 9.
97
a.g.e., s. 13.
98
Anniina Lundvall, Finnish Media Education Policies, Finnish Society on Media Education, Lisalmi,
2009, s. 16.
56
2004 ylnda hazrlanan mfredatta medya eitimi terimi yerini medya
okuryazarl terimine brakmtr. Sz konusu bu mfredatta, modern bilgi
toplumunun birer yesi olacak rencilerin yetitirilmesi hedeflenmi ve bu hedefe
ulamak iin de bilgisayarn ve internetin kullanmnn salanmas ve
yaygnlatrlmas amalanmtr.99
Gnmzde Fince dersinin iinde yer alan medya okuryazarl eitiminde 1.

ve 2. snflarn okuma ve yazma becerilerinin gelitirmesinin yan sra, iletiim
becerilerinin de gelitirilmesine ynelik uygulamalar mevcuttur. Burada
rencilerden beklenen, kendi yalarna ynelik hazrlanan programlar takip
edebilmeleridir. 3, 4 ve 5. snflarda rencilere medya hakknda temel bilgiler
verilmektedir. Bu grupta yer alan rencilerden neyin kurgusal, neyin gerek
olduunu ayrt edebilmeleri beklenmektedir. Ayrca rencilerden kitle iletiim
aralarn, amacna uygun bir ekilde kullanmalar beklenmektedir.100
6. snftan 9. snfa kadar olan rencilere medya araclyla iletilen metinleri

uygun bir ekilde okuyabilmeleri retilmektedir. renciler, retmenleri
tarafndan bu metinleri okumalar ve deerlendirmeleri iin
cesaretlendirilmektedirler. Burada rencilerden medyann gc hakknda bilgi
sahibi olmalar beklenmektedir.101
Medya okuryazarlna ynelik derslerin verimli ve faydal bir ekilde

gemesi iin retmenlerin de kiisel abas ve gayreti nem arz etmektedir.
retmenlerin eitli snf ii ve snf d faaliyetler araclyla ocuklar motive
etmeleri de gerekmektedir. retmenlerin bu konuda eitilmesi ve gelitirilmesi iin
niversiteler tarafndan eitli destekleyici kurslar ve programlar gelitirilmektedir.
rnein, Finlandiya Eitim Bakanl (Ministry of Education) ve Lapland
niversitesi (University of Lapland) tarafndan gerekletirilen ve medya
okuryazarl alannda retmenleri eiten bir kurs dzenlenmektedir. Ayrca
Tampere niversitesinde (University of Tampere) yer alan Basn ve Kitle letiim
99
Reijo Kupiainen, Sara Sintonen ve Juha Suoranta, 2008, s. 16
100
a.g.e., s. 17.
101
a.g.e., s. 17.
57
Blmnde (Department of Journalism and Mass Communication) medya eitimi
zerine aratrmalar yaplmaktadr.102
3.2.2. Finlandiyada Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren

Tekilatlar
Finlandiyada medya eitimi okullarda ilkretim seviyesinde verilmektedir.

Fince dersinin iine yerletirilmi olan medya eitimi birinci snfta balamakta ve
dokuzuncu snfa kadar devam etmektedir. Eitim alannda baarl politikalar
yrten Finlandiya, Ekonomik Kalknma ve birlii rgt (Organisation for
Economic Co-operation and Development) tarafndan gerekletirilen ve tm
dnyada saygn bir konuma sahip olan Uluslararas renci Baarsn Belirleme
Programnda (Program for International Student Assessment: PISA) dnyann nde
gelen lkeleri arasnda gsterilmektedir.103 lkede medya eitimi Fince dersi iinde
verilmekle birlikte, bu eitimi destekleyecek pek ok faaliyet ve proje
gerekletirilmektedir. Bu faaliyetler ve projeler araclyla medya eitiminin
toplumun tm kesimine ulatrlmas hedeflenmektedir. Finlandiyada medya eitimi
alannda kamu kurumlar ve zel sektr tarafndan desteklenen ve yrtlen
faaliyetler aada aklanacaktr.
3.2.2.1. Kanguru (Kenguru)
Finlandiyada ilk ve orta dereceli okul retmenlerine ynelik hazrlanan

Kanguru isimli internet sitesi Finlandiya Ulusal Eitim Komitesi (Finnish National
Board of Education) tarafndan desteklenmektedir. Bu internet sitesinde drt adet ana
balk yer almaktadr. Bu balklar bilgi iletiim teknolojileri, renme ve retme,
102
a.g.e., s. 18.
103
Finlandiyann Uluslararas renci Baarsn Belirleme Programndaki Konumu:
http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular/pisa/pisaraporu.htm (06.10.2011)
58
istihbarat becerileri ve medya eitimidir.104 Medya eitimi balkl blmde gvenli
internet kullanmna ynelik bilgiler sunulmaktadr.105
3.2.2.2. retmen TV (Opettaja TV)
retmen TVde, retmenlerin mesleki geliimine katkda bulunmak ve

ders ii etkinliklerde kullanlmak amacyla internet sitesinde videolar
yaynlanmaktadr. Medya okuryazarlyla ilgili yaynlanan videolar arasnda film
yapmcl, fotoraflk, televizyon ve radyo yaynlar hakknda bilgiler veren
videolar yer almaktadr. Bu videolara ek olarak, renciler tarafndan snf ii
etkinliklerde hazrlanm olan eitli animasyon ve ksa filmler rnek oluturmas
amacyla internet sitesinde yaynlanmaktadr.106
3.2.2.3. Duyu Projesi (Tunne Project)
Duyu projesi, sadece ocuklarn ve genlerin deil tm Finli ebeveynlerin

bata internet olmak zere tm iletiim teknolojilerini gvenli ve bilinli bir ekilde
kullanabilmelerini amalamaktadr. Bu projede esas hedef kitle 1116 ya aras
ocuklar ve bu ocuklar araclyla ebeveynler ve retmenlerdir. Avrupa
Komisyonu Gvenli nternet Program (Safer Internet Programme of the European
Commission), Finlandiya Ulatrma ve letiim Bakanl (Ministry of Transport and
Communications Finland) ve Nokiann byk lde mali destei ile hazrlanan
proje, 2006 ylnda balam ve 2007 ylnda sona ermitir.107
Projenin bitiminde projeyle ilgili dzenlenen rapora gre, Nisan 2006 ve

Ekim 2007 tarihleri arasnda 695 yz yze grme gerekletirilmi olup, proje
kapsamnda 24110 renciye, 1430 retmene ve 5180 ebeveyne ulalmtr.
104
Kanguru: http://www2.edu.fi/kenguru/fi/ (11.08.2010)
105
Kanguru, Medya Eitimi: http://www2.edu.fi/kenguru/fi/ (11.08.2010)
106
retmen TV: http://opettajatv.yle.fi/inenglish (13.08.2010)
107
Internet Safety for Youth: Tunne Final Report, Mannerheim League for Child Welfare, Miktor,
2007, s. 4.
59
rencilere toplamda 309 ders verilirken, 260 aile gecesi dzenlenmi, 50 retmen
eitici seminer organize edilmitir.108
Proje kapsamnda verilen eitimlerin ana balklar; gvenli ve sorumlu bir

ekilde internet kullanm, internet ortamnda mahremiyet, internette yer alan
bilgilere kar eletirel yaklam kazanmak ve popler olan internet sitelerinde yer
alan gizli tehlikelerdir. Bunlara ek olarak, ebeveynlerin ocuklaryla internet
kullanm hakknda ne ekilde konuabileceklerine dair neriler sunan diyaloglar da
yer almaktadr.109
3.2.2.4. Medya Pusulas (Media Compass)
Medya Pusulas, Finlandiyada kamu yayncl alannda faaliyetlerini

srdren Finlandiya Yaynclk Kuruluu (Yleisradio) bnyesinde grev
yapmaktadr. Medya pusulasnn internet sitesinde medya eitimi hakknda eitli
veriler yer almaktadr.110 nternet sitesinde 03 ya aras ocuklar, 46 ya aras
ocuklar, 7 ya ve 7 ya zeri ocuklar, ebeveynler, yetikinler ve retmenleri iin
ayr ana blmler yer almaktadr.111 Bu blmlerden 7 ya ve 7 ya zeri ocuklar
iin hazrlanan blmde, bu ya kategorisi iin medya ve medya okuryazarl
kavramlar aklanmakta ve medya iktidar ilikisi hakknda bilgiler verilmektedir.
Bunlara ek olarak internet sitesinde dijital fotoraf ekimi, internet sitesi hazrlama,
animasyon ve bilgisayar oyunlar hakknda da eitici bilgiler veren yazlar yer
almaktadr.112 Ebeveynler iin hazrlanan blmde ise, reklamlar, bilgisayar oyunlar
ve internet hakknda bilgiler verilmektedir. Reklamlarla ilgili olan ksmda reklam
108
a.g.e., s. 7.
109
a.g.e., s. 5.
110
111
Medya Pusulas: http://mediakompassi.yle.fi (15.08.2010)
112
Medya Pusulas, 7 Ya ve 7 Ya zeri ocuklar Blm: http://mediakompassi.yle.fi/7-
luokkalaiset (15.08.2010)
60
ocuk ilikisi hakknda bilgi verilirken, internetle ilgili olan ksmda internetin
ocuklar iin her zaman gvenilir bir alan olmad vurgulanmaktadr.113
3.2.2.5. Medya Otobs (Media Bus)
Medya Otobs isimli proje araclyla medya okuryazarl eitiminin

Finlandiyann uzak blgelerine daha kaliteli bir ekilde ulatrlmas
hedeflenmektedir. Buradaki ama medya otobsn okullarna davet eden renci ve
retmenlere uzmanlar tarafndan medya okuryazarl hakknda bilgiler vermektir.
cretsiz olan bu uygulamada on iki paket medya eitim program bulunmaktadr.
Medya okuryazarl hakknda bilgi almak isteyenler tarafndan seilen bu paket
eitimlerde ne kan balca balklar unlardr: Animasyon, belgesel, sinema, ses
ve k kullanm, oyun dnyas, gazetecilik, programclk ve fotoraflk. 2006
ylna ait olan verilere gre medya otobs 30dan farkl yerde 52 okulu ziyaret etmi
ve yaklak olarak 3500 renci ile 100e yakn retmene hizmet vermitir.114
3.3. FRANSA
2011 yl verilerine gre Fransann nfusu 65.075.373dir.115 2004 ylna ait

olan verilere gre 15 ya ve zeri kiilerin okuma yazma bilme oran % 99dur. 2006
ylndaki verilere gre ise, lkedeki evlerin % 96snda en az bir televizyon
bulunmaktadr. lkede hafta ii gnlk ortalama 1 saatten az televizyon izleme oran
% 21, 13 saat aras televizyon izleme oran % 56 ve 3 saatten fazla televizyon
izleme oran % 23tr. Yine 2006 ylna ait olan verilere gre lkede hafta ii gnlk
ortalama 1 saatten az radyo dinleme oran % 58, 13 saat aras radyo dinleme oran
113
Medya Pusulas, Ebeveynler Blm: http://mediakompassi.yle.fi/vanhemmat (15.08.2010)
114
115
Fransann Nfusu:
61
% 25 ve 3 saatten fazla radyo dinleme oran % 17dir. 116 Fransada toplam nfusun
yaklak olarak % 70i internet kullanmaktadr.117 Bu verilere gre, Fransada etkin
bir ekilde kullanld tespit edilen kitle iletiim aralar tarafndan iletilenlerin olas
zararl ieriklerden bata ocuklar ve genler olmak zere tm medya takipilerinin
korunmas gerekmektedir. Ayrca, kitle iletiim aralarnn en iyi ne ekilde
kullanlabileceinin de renilmesi gerekmektedir. Bu ama dorultusunda nem
kazanan ve Fransada kkl bir gemie sahip olan medya okuryazarl mfredatta
eitli derslerin iinde yer almaktadr.
3.3.1. Fransada Medya Okuryazarl
Medya eitimi alannda kkl bir gemie sahip olan Fransada 1920li
yllarda Pariste sinema kulpleri kurulmaya balamtr. Hemen akabinde 1922
ylnda film eitimi zerine bir konferans dzenlenmitir. Bu konferansta sinema
eitiminde niversitelerdeki akademisyenlerin aktif bir ekilde rol almas gerektii
vurgulanmtr. 1936 ylna gelindiinde ise Sinema ve Genlik (Cine-Jeunes)
hareketi balatlmtr. Hareketin amac, ocuklar bir araya getirip filmler zerinde
tartmalarn salamaktr. Bylece ocuklarn eletirel dnmelerinin salanmas,
sanatsal ve yaratclk becerilerinin gelitirilmesi hedeflenmitir. II. Dnya
Savann ardndan Fransa Sinema Kulpleri Federasyonu (Federation Francaise des
Cineclubs) kurulmutur. 1952de medya eitimiyle ilgili retmenlerin
bilgilendirilmesine ve eitilmesine balanmtr. 1953 ylnda radyo ve televizyon
yaynclndaki gelimeler nedeniyle Fransa Grsel-itsel Eitim Birlii
(Association Enseignement Audio Visuel de France) yeniden yaplandrlmtr.118
1960larda ise retmenler, rencilerine medya eitimi hakknda daha ok

bilgi vermeleri hususunda tevik edilmeye balanmtr. Medya eitimi 1960larn
ortalarnda mfredatta yer bulmutur. 1975 ylnda Film Kltr Gelitirme Eitim
116
Country Profile France, s. 4. http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/france.pdf
(19.07.2010)
117
Fransada nternet Kullanm Oran: http://www.internetworldstats.com/stats4.htm (10.11.2011)
118
Alexander Federov, On Media Education, ICOS UNESCO IFAP, Moscow, 2008, s. 21.
62
Enstits (LInstitute de Formation Aux Activites de la Culture Cinematographique)
kurulmutur. Enstit, medya eitiminin tm niversitelerde yaygn bir ekilde yer
almasn amalamaktadr. 1976da ise medya eitimi orta retimler iin hazrlanan
ulusal mfredatn bir paras olmutur. 1980lerde ise medya eitimine olan ilgi daha
ok artmtr. rnein; 1983 ylnda Aktif Gen Televizyon zleyicisi (Le
Tlspectateur Actif) isimli proje araclyla televizyon ve etkileri hakknda pek ok
ocuk, gen ve ebeveyn bilgilendirilmitir.119
Nisan 2005de mfredatta yaplan dzenlemeyle medya eitimi, zorunlu

eitimin bir paras olmutur. Bu yasayla, teknolojinin merkezi bir rol oynad
zgr bir toplumda yaamak iin, zellikle teknolojik sistemin nasl ilediinin,
teknoloji konusunda kurallarn nasl uygulandnn ve teknolojik yeniliklerin
evreyi nasl etkilediinin renciler tarafndan renilmesi amalanmtr.120 Medya
eitimi, Franszca, Dnyann Kefi, Sanatsal Uygulamalar ve Sanat Tarihi, Yurttalk
ve Ahlak Bilgisi ile Tarih gibi derslerin ierisine yerletirilmitir. rnein, Dnyann
Kefi dersinde fotoraflar ve haritalar gibi konular ilenirken rencilerin bilgisayar
ve internet konusunda bilgi ve beceri kazanmalar hedeflenmektedir. Sanatsal
Uygulamalar ve Sanat Tarihi dersinde, film, fotoraf, tasarm, dijital fotoraflk ve
bilgisayar grafikleri gibi konular ilenmekte ve bu konularla ilikili olan kitle iletiim
aralarnn renciler tarafndan etkin bir ekilde kullanlmas beklenmektedir.
Yurttalk ve Ahlak Bilgisi dersinde, renciler internet kullanmna bal riskler
konusunda bilgilendirilmektedir. Tarih dersinde bilimsel devrimler ve gelimeler ile
tketim toplumu konularnda bilgi verilmektedir.121
119
a.g.e., s. 24.
120
Country Profile France, s. 4. http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/france.pdf
(19.07.2010)
121
Fransa Medya Eitimi Program:
http://www.clemi.org/fichier/plug_download/26454/download_fichier_fr_education.aux.medias.dans.l
es.programmes.septembre.2011.pdf (05.11.2011)
63
3.3.2. Fransada Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren
Tekilatlar
Fransada medya eitimine ynelik ilk almalarn 1920lerde balamtr.

Medya eitimi mfredatta aralarnda Franszca, Dnyann Kefi, Sanatsal
Uygulamalar ve Sanat Tarihi, Yurttalk ve Ahlak Bilgisi ile Tarih derslerinin olduu
birok ders ile ilikilendirilmitir. lkede medya eitimini desteklemeye ynelik pek
ok faaliyet gerekletirilmektedir. Fransada yazl basn, televizyon, radyo ve
internet alannda younlaan medya eitimine ynelik almalar gerek kamu
kurulular, gerekse zel kurulularla sivil toplum rgtleri tarafndan
yrtlmektedir. Medya okuryazarl alannda yrtlen balca faaliyetler ve bu
faaliyetleri gerekletirenlere aada deinilecektir.
3.3.2.1. retim ve Medya Bilgileri Arasnda Balant Merkezi (Centre

de Liaison de lEnseignement et des Medias dlnformation)
CLEMI, Ulusal Eitim Bakanlna bal olarak 1983 ylndan beri hizmet
vermektedir. Medya eitiminden sorumlu bir merkez olarak da adlandrlabilen
CLEMInin amac rencileri medya konusunda bilinli birer vatanda haline
getirmektir. CLEMI, retmenlere, eitim alanlar veya dzeyleri ne olursa olsun
destek ve neri almak isteyenler ile medya eitmi alannda kendilerini gelitirmek
isteyen herkese hizmet vermektedir. CLEMI her yl ortalama 15.000 retmene
medya okuryazarl hakknda eitim vermektedir. Bu eitimlerde, retmenlerin
yeni medya sistemlerini daha iyi tanmalar, bu medya sistemlerinin ilettikleri
mesajlar daha kolay anlamalar ve analiz etmeleri hedeflenmektedir.122
1976dan beri CLEMI tarafndan dzenlenen Okullarda Basn ve Medya

Haftas (La semaine de la presse et des mdias dans les) sadece yazl basn deil
grsel ve iitsel medyay da kapsamaktadr. Bu hafta araclyla retmenler ve
122
CLEMI: http://www.clemi.org/fr/anglais/ (22.07.2010)
64
renciler kitle iletiim aralar hakknda bilgilendirilmektedir. Bu erevede 2004
ylnda yaklak 4 milyon renci ve 330 bin retmen bilgilendirilmitir.123
CLEMI tarafndan 1995 ylnda Fax isimli bir proje hayata geirilmitir.
Sz konusu proje araclyla ocuklarn, okullarna baka okullardan gnderilen
okul gazetelerini incelemeleri hedeflenmitir.124
CLEMInin internet sitesinde, derslerde kullanlmak amacyla yazl ve grsel

pek ok materyalin yan sra medya alanyla ilikili bir szlk de yer almaktadr.125
Ayrca, derslerde etkinlik olarak kullanlabilecek radyo, internet radyosu ve okul
gazetesi gibi rnek projelerinin de bulunduu bir veri taban mevcuttur.126
3.3.2.2. nternet Kullanm Temsilciler Kurulu (Dlgation Aux Usages

de L'internet)
nternet Kullanm Temsilciler Kurulu, 2003 ylnda kurulmu olup, Fransz

vatandalarnn interneti verimli bir ekilde kullanabilmelerini hedeflemektedir. Bu
amala gvenli internet kullanmnn ve diz st bilgisayar gibi internetin kolay bir
ekilde kullanlmasn salayan aralarn yaygnlatrlmas hedeflenmitir.127
3.3.2.3. ocuk, Medya ve nternet Dernei (Collectif Interassociatif

Enfance et Media)
ocuk, Medya ve nternet Dernei 2002 ylnda kurulmutur. Bu dernek,

ocuklarn ve genlerin internette karlarn korumay ve onlar internet kullanmna
tevik etmeyi amalamaktadr. Dernein internet sitesinde eitimciler, ebeveynler,
123
CLEMI, Okullarda Basn ve Medya Haftas: http://www.clemi.org/fr/anglais/ (22.07.2010)
124
A. Federov, 2008, s. 28.
125
CLEMI, Medya Okuryazarl Materyalleri: http://www.clemi.org/fr/ressources_pour_la_classe/
(22.07.2010)
126
CLEMI, Projeler: http://www.clemi.org/fr/productions-des-eleves/ (22.07.2010)
127
nternet Kullanm Temsilciler Kurulu: http://www.delegation.internet.gouv.fr/mission/index.htm
(23.07.2010)
65
ocuklar ve genler iin medyayla ilgili eitli makaleler yaynlanmaktadr. rnein,
internet sitesinde 12-18 ya arasndaki genlerin radyo kullanmnn aileleri
tarafndan deerlendirilmesi hakknda bir makale yer almaktadr. Buna ek olarak,
bebeklerin salklar, geliimleri ve eitimleri iin tehlikeli bir unsur olan
televizyonun bu dorultuda ele alnd bir makale de bulunmaktadr.128
3.3.2.4. Grsel-itsel Yksek Kurulu (Conseil Suprieur de

LAudiovisuel)
Grsel-itsel Yksek Kurulu, 1989 ylnda grsel-iitsel alandaki

dzenlemeleri gerekletirmek amacyla kurulmutur. Kuruluun ocuklarn
korunmasna dair zel bir abas mevcuttur. Bu amaca ynelik zel bir internet sitesi
hazrlanmtr.129 Bu internet sitesinden ocuklarn televizyonun olumsuz
etkilerinden korunmasna ynelik eitli materyaller indirilebilmektedir. Ayrca, bu
internet sitesinde ocuklar ve televizyon ilikisine deinen drt klip mevcuttur.
rnein; bu kliplerden Arthur nerede? isimli klip araclyla ebeveynlerin
ocuklarnn internette kimlerle karlaabileceine dair bilgi edinmesi
amalanmtr.130
3.3.2.5. Ekran, Medya ve Biz (Les Ecrans, Les Mdias et Nous)
Ekran, Medya ve Biz, 1986 ylndan beri faaliyetlerini srdrmektedir.

Medya hakknda insanlar, zellikle genleri ve ocuklar dnmeye sevk etmeyi
amalayan organizasyon bu ama dorultusunda eitimcileri, retmenleri ve
ebeveynleri bir araya getirmektedir. nternet sitesinde her ya grubundan ve her
128
ocuk Medya ve nternet Dernei: http://www.collectifciem.org/spip.php?rubrique1 (24.07.2010)
129
Grsel-itsel Yksek Kurulu, ocuklarn Korunmas: http://www.csa.fr/protection_mineurs_TV/
(24.07.2010)
130
Arthur Nerede?: http://www.travail-solidarite.gouv.fr/actualite-presse,42/breves,409/ou-est-arthur-
un-film-pour-alerter,8546.html (24.07.2010)
66
kesimden insanlara ve/veya gruplara ynelik eitli bilgilendirici veriler
131
sunulmaktadr.
Medya okuryazarl bal altnda sunulan blmde Fransada, medya

okuryazarl alannda faaliyet gsteren ve birouna yukarda deinilen kurum,
kurulu ve organizasyonlarn resmi internet siteleri yer almaktadr.132 Ayrca internet
sitesinde medya okuryazarl dersinde kullanlabilecek bir etkinlik tantlmaktadr.
Bu etkinlikte, bir grup renci tarafndan ekilen ksa film snfta yer alan btn
renciler tarafndan izlenmektedir. Film izleyen renciler, film eken
arkadalarnn bu film araclyla iletmek istedikleri mesaj anlamaya
almaktadrlar. Sz konusu bu ksa filmle verilmek istenilen mesaj verili ekli,
ierii ve amalar dorultusunda snfta ele alnmaktadr.133
3.3.2.6. Fransz Grsel-itsel Sektr (Les Pieds dans le Paysage

Audiovisuel Franais)
Fransz Grsel-itsel Sektr, 1988 ylnda televizyon yaynclnn

bilgilendirme, eitme ve elendirme gibi fonksiyonlarnn ticari kayglar yznden
deimeye balamasna bir tepki oluturmak amacyla kurulmutur.134 Fransz
Grsel-itsel Sektr tarafndan La semaine sans 100 tels isimli etkinlik
desteklenmektedir. Bu etkinlik araclyla, etkinlie katlanlarn televizyon ve
televizyon benzeri her trl 100 arac bir hafta sreyle kullanmamalar
beklenmektedir. Bu hafta boyunca dzenlenen eitli seminer ve konferanslar ile
televizyonun insan hayat zerindeki etkileri tartlmaktadr. Ayrca etkinlikler
131
APTE: http://www.apte.asso.fr/sp/ (26.07.2010)
132
APTE, Fransada Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren Organizasyonlar:
http://www.apte.asso.fr/sp/une-selection-de-sites-web,33.html (26.07.2010)
133
APTE, Medya Okuryazarl Etkinlikleri: http://www.apte.asso.fr/sp/un-exemple-d-activite-
devinette.html (26.07.2010)
134
Fransz Grsel-itsel Sektr:
http://www.piedsdanslepaf.org/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=38
(26.07.2010)
67
erevesinde Boto Koad TV isimli proje araclyla amatr film yapmcl da
tevik edilmektedir.135
3.4. NGLTERE
2011 ylna ait olan verilere gre ngilterenin nfusu 62.435.709dir.136 2004
verilerine gre ise 15 ya ve zeri insanlarn % 99u okuma yazma bilmektedir. 2006
ylna ait olan verilere gre ise ngilterede evlerin % 98inde en az bir adet
televizyon bulunmaktadr. Hafta ii gnlk 1 saatten az televizyon izleme oran %
12, 13 saat aras televizyon izleme oran % 48 iken 3 saatten fazla televizyon izleme
oran % 40dr. Ayrca yine hafta ii gnlk 1 saatten az radyo dinleme oran % 55,
13 saat aras radyo dinleme oran % 20 iken, 3 saatten fazla radyo dinleme oran %
25dir.137 ngilterede toplam nfusunun yaklak olarak % 82si internet
kullanmaktadr.138 Bu bilgilere gre, ngilterede internetin kullanm orann
yksektir. Bunun yannda aralarnda radyo ve televizyonun da bulunduu kitle
iletiim aralarnn da yaygn bir ekilde kullanld grlmektedir. Bu dorultuda
lkede, kitle iletiim aralarnn nasl kullanlmas ve bu aralar vastasyla ortaya
kabilecek olumsuzluklardan ne ekilde korunulmas asndan nem kazanan
medya okuryazarl, mfredatta ngilizce ve Vatandalk derslerinin iinde yer
almaktadr.
3.4.1. ngilterede Medya Okuryazarl
Tpk Fransada olduu gibi ngilterede de medya okuryazarlna ynelik ilk

almalar 1920lerde balamtr. Bu yllarda medya eitiminin konusu filmdir. 1933
135
Boto Koad Projesi: http://www.saintnazaire.net/2649-prenez-la-camera-avec-botou-koad-tv.html
(28.07.2010)
136
ngilterenin Nfusu:
137
Country Profile United Kingdom, s. 27-28.
http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/uk.pdf (02.04.2010)
138
ngilterede nternet Kullanm Oran: http://www.internetworldstats.com/stats4.htm (10.11.2011)
68
ylnda aada faaliyetlerine deinilecek olan BFI devlet eliyle kurulmutur. BFI, bu
yllarda medya okuryazarlna ynelik eitli aratrmalar yapm ve bu alana
ynelik basl eserler hazrlamtr. 1950li yllarda ngilterede ekran eitimi yani
televizyon izlenmesine ynelik dzenlenmi olan eitim nem kazanmaya
balamtr. Televizyonun daha da yaygnlamasyla 1960larda ekran eitiminin rol
artmtr. Bu yllarda medya eitiminin amac, ocuklarn ve genlerin televizyon ve
sinemann ieriini anlayabilmelerini salamaktr. Ayrca medya eitimi ile
ocuklarn ve genlerin kendilerini sadece szcklerle deil film gibi eitli grsel
elerle de ifade edebilmeleri hedeflenmitir.139
1970lerde ve 1980lerde medya eitiminde videonun ve televizyonun

ykseliine paralel olarak yeni dzenlemeler gerekletirilmitir. BFI tarafndan
gerekletirilen almalar sayesinde, 19881989 Eitim ve retim ylnda yaplan
bir dzenleme ile medya eitimi ngilizce dersinin iinde yer alacak ekilde
dzenlenmitir. Bu eitim, ngiliz eitim siteminde yer alan ve 1114 ya aras
rencileri kapsayan Anahtar Evre 3 ile 1416 ya aras rencileri kapsayan
Anahtar Evre 4te konumlandrlmtr.140
1996 ylnda Southampton niversitesinde (Southhampton University)

Medya Eitim Merkezi (Media Education Center) almtr. Bu merkez, medya
eitimi alannda ulusal ve uluslararas eitli aratrmalarda bulunmay hedeflemitir.
Bu ama dorultusunda konferanslarn dzenlenmesinin yan sra, basl materyaller
de hazrlanmtr. 1998 ylnda ise BFIda Film Eitimi alma Grubu (Film
Education Working Group) kurulmutur. Bu grup retmenlere ynelik film
eitimiyle ilgili eitli programlar ve materyaller gelitirmitir.141
139
Alexander Federov, Media Education Around The World: Brief History, Acta Didactica
Napocensia, Say:1, 2008, s. 57-58.
140
a.g.m., s. 61.
141
a.g.m., s. 63.
69
u anki mfredata gre, ngilterede medya eitimi, rencilere ngilizce
dersi ile Vatandalk dersinin iinde verilmektedir.142 ngilizce dersinin iinde yer
alan medya eitiminde Anahtar Evre 3te yer alan rencilerin medya kavramn ve
hareketli medya metinleri olarak tabir edilen grsel medya ieriklerini renmeleri
beklenmektedir.143 Yine ngilizce dersi iinde yer alan ve Anahtar Evre 4te yer
alan rencileri kapsayan mfredata gre, renciler eletirel dncede medyann
etkilerini renmektedirler. Ayrca, rencilerden, medyann sunduu szl, yazl
ve grsel eserleri analiz etmeleri beklenmektedir.144
Anahtar Evre 3te rencilere verilen Vatandalk dersinin iinde yer alan
medya okuryazarl konular arasnda ifade zgrlnde medyann rol ile
kamuoyu oluturmada medyann etkileri yer almaktadr.145 Anahtar Evre 4teki
Vatandalk dersinde seim, bask ve kamuoyu oluturma ile denetleme ilevleri
araclyla medyann demokratikleme srecine ne tr etkiler yapt
incelenmektedir.146
3.4.2. ngilterede Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren

Tekilatlar
Kkl bir medya okuryazarl gemiine sahip olan ngilterede medya

okuryazarl, Anahtar Evre 3 ile Anahtar Evre 4te yer alan ngilizce dersi ve
Vatandalk dersi ile btnletirilmitir. lkede medya okuryazarl alannda medya
okuryazarlnn gelitirilmesinden kanunen sorumlu olan OFCOMun yan sra
eitli kurum, kurulu, dernek ve organizasyonlar faaliyetlerini srdrmektedirler. Bu
tekilatlar medya okuryazarl konusunda olduka geni bir alanda hizmet
142
Country Profile United Kingdom, s. 26.
143
English Programme of Study for Key Stage 3: http://curriculum.qcda.gov.uk/key-stages-3-and-
4/subjects/key-stage-3/english/index.aspx (10.10.2011)
144
English Programme of Study for Key Stage 4: http://curriculum.qcda.gov.uk/key-stages-3-and-
4/subjects/key-stage-4/english/index.aspx (10.10.2011)
145
Citizenship Programme of Study for Key Stage 3 and Attainment Target:
http://curriculum.qcda.gov.uk/uploads/QCA-07-3329-pCitizenship3_tcm8-396.pdf (10.10.2011)
146
Citizenship Programme of Study for Key Stage 4: http://curriculum.qcda.gov.uk/uploads/QCA-07-
3330-pCitizenship4_tcm8-397.pdf (10.10.2011)
70
vermektedirler. Bu tekilatlar araclyla ne kan medya okuryazarl alanlar
arasnda radyo, sinema, film yapmcl, internet, televizyon ve reklamclktr. Bu
tekilatlar tarafndan sunulan bilgiler ve materyaller ile medya okuryazarlna
ynelik gerekletirilen faaliyetler sadece rencileri kapsayacak ekilde
dzenlenmemektedir. Burada bata retmenler ve ebeveynler olmak zere, tm
yetikinlere ynelik bilgiler ve materyaller sunulmaktadr. Bunlara ek olarak
yetikinler iin medya okuryazarlna ynelik eitli faaliyetler de
gerekletirilmektedir. Bu amaca hizmet eden ve ngilterede medya okuryazarl
faaliyetlerini srdren balca tekilatlara aada deinilecektir.
3.4.2.1. letiim Ofisi (The Office of Communications)
ngilterede medya okuryazarl kavram, OFCOM sayesinde resmi bir boyut

kazanmaktadr. 1991 ylnda Bamsz Televizyon Komisyonu (Indipendent
Television Commission) medya alannda dzenleyici bir kurulu olarak
kurulmutur.147 2003 ylna gelindiinde bu kuruluun grev kapsam geniletilmi
olup televizyon ve radyo yayncl sektr ile sabit ve mobil telefon sektrnde,
dzenleyici resmi bir kurulu olan OFCOMa dntrlmtr.148 OFCOMa gre
medya okuryazarl eitli ieriklere eriebilme, bu ierikleri anlama ve iletiimi
gerekletirebilme becerisidir.149 OFCOM, 2003 ylnda kan letiim Kanununun
on birinci blmne gre medya okuryazarlnn gelitirilmesinden kanunen
sorumludur.150
OFCOM, bu amacna ulamak iin eitli almalar yapmaktadr.151 rnein,

medya okuryazarl ile ilgili kamuoyu aratrmalar yapmakta ve bu aratrmalar
raporlatrarak yaynlamaktadr. Bu raporlarda medya okuryazarl ile ilikili olan
147
Sheyla ksz, Kresellemede Nasl Bir Medya Dzeni, Piramit Yaynevi, Ankara, 2003, s. 20.
148
OFCOM, Grev Tanm: http://www.ofcom.org.uk/what-is-ofcom (02.04.2010)
149
OFCOM, Medya Okuryazarl Tanm:
http://www.ofcom.org.uk/advice/media_literacy/of_med_lit/whatis/ (02.04.2010)
150
letiim Kanununa Gre OFCOMun Sorumluluklar:
http://www.opsi.gov.uk/acts/acts2003/ukpga_20030021_en_1 (02.04.2010)
151
OFCOM, Medya Okuryazarl Faaliyetleri: http://stakeholders.ofcom.org.uk/market-data-
research/media-literacy/medlitpub/ (02.04.2010)
71
temel unsurlardan bazlar ocuklar, yetikinler, yallar ve aznlklardr. Ayrca,
OFCOM, medya okuryazarl alannda gerek kendisi gerekse dier kurum ve
kurulular tarafndan yaplan faaliyetler ve almalar hakknda bilgiler veren
bltenler yaynlamaktadr. OFCOM bnyesinde yer alan Parlamentoyla likili
Medya Okuryazarl Grubu (Associate Parliamentary Media Literacy Group) ise,
medya okuryazarl hakknda dzenli olarak bir araya gelen ve bu konu ile ilgili
eitli almalar yrten parlamenterlerden ve eitli irket ortaklarndan oluan bir
gruptur.152
Bunlara ek olarak OFCOM tarafndan, OFCOM Uluslararas Medya

Okuryazarl Aratrma Forumu (OFCOM International Media Literacy Research
Forum) kurulmutur. Bu foruma eitli lkelerden akademisyenler, brokratlar ve
yaync temsilcileri katlmaktadr. Katlmclar bu forum tarafndan gerekletirilen
konferanslar araclyla medya okuryazarl hakknda fikir alveriinde
bulunmaktadrlar.153 Ayrca, OFCOMun internet sitesinde medya okuryazarl
hakknda almalar yrten dier kurum ve kurululara, bunlarn rettikleri baz
materyallere ulalabilen bir sanal ktphane blm de yer almaktadr.154
3.4.2.2. ngiltere Eitim Bakanl (Department for Education)
Medya okuryazarl ile ilgili olan dier bir resmi kurum ise ngiltere Eitim
Bakanldr. Bakanln amac, ocuklarn ve genlerin daha gzel bir dnyada
yetimesini salamak, onlar mutlu ve salkl klmak, onlar korumak ve onlara en
iyi seviyede eitim vermektir. Sz konusu, ocuklarn ve genlerin eitimi olunca,
mfredatta yer alan medya okuryazarl ile ilgili balklar, bu bakanl medya
okuryazarl ile ilikilendirmektedir. Mfredatta medyann toplumdaki nemi,
152
Parlamentoyla likili Medya Okuryazarl Grubu:
http://www.ofcom.org.uk/advice/media_literacy/apmlg/ (02.04.2010)
153
OFCOM Uluslararas Medya Okuryazarl Aratrma Forumu: http://www.imlrf.org/events
(02.04.2010)
154
OFCOM, Sanal Ktphane: http://www.imlrf.org/library (02.04.2010)
72
medyann farknda olabilme, grsel ve iitsel medyay anlama gibi eitli konular yer
almaktadr.155
3.4.2.3. ngilizce ve Medya Merkezi (English and Media Center)
ngilizce ve Medya Merkezi, kr amac tamayan bir kurulutur. Kuruluun

amac edebiyat, dil ve medya bakmndan ngilizce retimi iin tm retmen ve
rencilere gerekli yazl materyallerin salanmasdr. Ayrca retmenlerin kiisel
geliimlerine profesyonelce destek verilmektedir.156 Bunun iin kurulu eitli
yaynlar hazrlamakta ve kurslar dzenlemektedir. Bu kurslara retmenlerin snf
iinde nasl davranmalar gerektiine dair eitli stratejileri barndran kurslar ile yeni
retim tekniklerinin uygulamal olarak gsterildii kurslar rnek olarak
gsterilebilir. Ayrca, medya ve yeni medya ile film sektrne dair eitimlerin
verildii kurslar da dzenlenmektedir. Bu kurslar arasnda Anahtar Evre 3 ile
157
Anahtar Evre 4teki medya eitimini kapsayan programlar da yer almaktadr. Bu
yayn ve kurslarn bir ksm crete tabi olmasna karn, kuruluun internet sitesinden
pek ok yazl yaynn cretsiz olarak kullanlabilmesi ve indirilmesi mmkndr.
Abonelik usul takipilerine cret karl ayda bir hem internette hem de basl
olarak ulaan Medya Magazin (Media Magazine) isimli dergide medya eitimi ve
medya okuryazarl hakknda eitli yazlar yaynlanmaktadr.158
3.4.2.4. Medya Eitim Birlii (Media Education Association)
Medya Eitim Birlii, medya eitimi veren retmenlere ve medya eitimi ile
ilgilenen kiilere destek ve hizmet vermek amacyla kurulmu olup, medya
okuryazarln tantmay ve gelitirmeyi kendisine grev edinmitir. nternet
sitesinde gerek medya eitimi gerekse medya okuryazarlyla ilgili pek ok baln
155
ngiltere Eitim Bakanl: http://www.dcsf.gov.uk/ (03.04.2010)
156
ngilizce ve Medya Merkezi: http://www.englishandmedia.co.uk/index.html (03.04.2010)
157
ngilizce ve Medya Merkezi, Kurslar: http://www.englishandmedia.co.uk/courses/summer2010.pdf
(03.04.2010)
158
Medya Magazin Dergisi: http://www.englishandmedia.co.uk/mm/index.html (03.04.2010)
73
yer ald forum ksm kullanclarn hizmetine sunulmutur. Birlik, 2006dan bu
yana yaynlad on sekiz haber bltenini internet sitesinde kullanclarna cretsiz
olarak sunmaktadr. Bu bltenlerde birliin gerekletirmi olduu faaliyetlerin yan
sra medya ve medya eitimi hakknda pek ok bilgiye ulalabilmektedir.159 2010
ylnda Medya Eitim Birlii tarafndan medya okuryazarl ile ilgili bir konferans
dzenlenmitir.160
3.4.2.5. Akll Medya (Media Smart)
ngilterede medya okuryazarlna destek veren ticari kurululardan en

nemlilerinden birisi Akll Medyadr. Kuruluun internet sitesinde dijital
reklamclk hakknda eitli eitim materyalleri kullanclarn hizmetine
sunulmaktadr. Burada ocuklar, ebeveynler ve retmenlere ynelik adet ana
kategori yer almaktadr.161 ocuklara ynelik olan blmde ocuklara reklamcln
amacnn rn ve/veya hizmetlerin satlmasndan ya da kiralanmasndan ibaret
olduunu retmeye alan eitli oyunlar, snavlar ve ocuklara uygun indirilebilen
resimler bulunmaktadr.162 Ebeveynlere ynelik blmde medya szl, medya
okuryazarl ve sizin ocuunuz balkl blmler yer almaktadr.163 retmenler
iin hazrlanan blmde ise, medya okuryazarl ve medya okuryazarlnn
mfredattaki yeri hakknda bilgiler sunulmaktadr. Ayrca, derslerde kullanlmak
zere ou reklamclk ilgili olan eitli materyaller de internet sitesinde yer
almaktadr.164
159
Medya Eitim Birlii: http://www.mediaedassociation.org.uk/ (03.04.2010)
160
Medya Eitim Birlii, Medya Okuryazarl Konferans: http://mlc2010.org.uk/ (03.04.2010)
161
Akll Medya: http://www.mediasmart.org.uk/ (06.04.2010)
162
Akll Medya, ocuk Blm: http://www.mediasmart.org.uk/kids.php (06.04.2010)
163
Akll Medya, Ebeveyn Blm: http://www.mediasmart.org.uk/parents.php (06.04.2010)
164
Akll Medya, retmen Blm: http://www.mediasmart.org.uk/teachers.php (06.04.2010)
74
3.4.2.6. ngiliz Film Enstits (British Film Institute)
ngiliz televizyon yayncl ve sinemaclnn temel talarndan birini

oluturan BFI, medya okuryazarlnn da nemli destekilerinden birisidir.165
Kurulu tarafndan medya okuryazarlyla ilgili bata retmenler olmak zere
medya eitimiyle ilgilenen herkese uygun olan eitli kurslar ve konferanslar
dzenlenmektedir. Bu kurslar ve konferanslar araclyla medya eitimiyle
ilgilenenlerin bilgilendirilmesi ve eitilmesi amalanmaktadr. Ayrca, bu kurslara ve
konferanslara katlanlara medya eitiminde kullanmalar iin eitli materyaller de
sunulmaktadr. Finansal olarak BFI tarafndan desteklenen MediaEd adl internet
sitesinde ocuklar, genler ve yetikinler iin film, film yapmcl, ders ii
etkinliklerde filmin kullanm ve medya okuryazarlnn bata ngiltere olmak zere
Avrupadaki konumu hakknda eitli bilgiler verilmektedir.166 BFI bnyesinde yer
alan Screenonlinena ait internet sitesi ngiliz film ve televizyon yayncl tarihi
hakknda bir rehber konumundadr.167
3.4.2.7. Film Soka (Film Street)
Aralarnda ngiltere Kltr, Medya ve Spor Bakanl (Department for

Culture, Media and Sport) ile BFInn olduu medya okuryazarl alannda faaliyet
gsteren nemli tekilatlar tarafndan desteklenen Film Soka genleri hem okulda
hem de okul dnda film yapmcl hakknda bilgilendirmeyi, cesaretlendirmeyi ve
desteklemeyi amalamaktadr.168 Film Sokann internet sitesinde film yapmcl
hakknda eitli bilgiler sunulmaktadr. Bu bilgilere ek olarak, genleri eitmek zere
film yapm ve film yapm aamalar hakknda bilgiler veren eitli atlye almalar
165
ngiliz Film Enstits: http://www.bfi.org.uk/ (06.04.2010)
166
Media Ed: http://www.mediaed.org.uk/ (06.04.2010)
167
Screenonline: http://www.screenonline.org.uk/ (06.04.2010)
168
Film Soka: http://www.filmstreet.co.uk/pages/about/ (08.10.2011)
75
da internet sitesinde yaynlanmaktadr.169 Ayrca, Film Soka tarafndan film
ekmek isteyen genlere teknik destein yan sra mali destek de verilmektedir.170
3.4.2.8. ngiliz Yaynclk Kuruluu (British Broadcasting Corporation)
ngilterede kamu yayncl yapan BBCnin medya okuryazarlna ilikin

bir internet sitesi mevcuttur. Burada televizyon, radyo, bilgisayar ve cep
telefonlarnn gnlk yaamda nasl kullanlmas gerektii anlatlmaktadr.
Kullanmnn kavranmasndan sonra bu aygtlardan elde edilecek olan verilerin ve
hizmetlerin kullanclar tarafndan en iyi ve en verimli ekilde anlalmas
hedeflenmektedir. Son aamada ise kullanclarn kendileri iin en uygun kitle
iletiim aralarn yetkin bir ekilde kullanabilmeleri hedeflenmektedir.171
BBCnin 5 ya alt ocuklara ynelik BBC Cbeebies isimli bir ocuk kanal
mevcuttur. Bu kanal, bu ya grubundaki ocuklara ynelik eitim ve elence amac
tayan resmi bir internet sitesine de sahiptir. Burada ocuklarn izlemeleri,
dinlemeleri, oynamalar ve okumalar iin eitli blmler bulunmaktadr.172
3.4.2.9. Londra ocuk Film Festivali (London Childrens Film Festival)
Londra ocuk Film Festivali, her yl dzenlenmekte olup, festival boyunca

gsterilen filmlerin eitli aktiviteler araclyla ocuklar tarafndan izlenmesi,
anlalmas ve yorumlanabilmesi amalanmaktadr. Festival boyunca eitli alma
gruplar, seminerler ve eitimler dzenlenmektedir. Festival sonunda ocuklarn
grev ald bir jri festivalin en iyi filmini belirlemektedir.173
169
Film Soka, Atlye almalar: http://www.filmstreet.co.uk/pages/workshops/ (08.10.2011)
170
Film Soka, Genlerin Desteklenmesi: http://www.filmstreet.co.uk/pages/about/funding.php
(08.10.2011)
171
BBC, Medya Okuryazarl: http://www.bbc.co.uk/medialiteracy/ (10.04.2010)
172
BBC, 5 Ya Alt ocuklar Blm: http://www.bbc.co.uk/cbeebies/ (10.04.2010)
173
Londra ocuk Film Festivali: http://www.londonchildrenfilm.org.uk/ (10.04.2010)
76
3.4.2.10. Kanal 4 (Channel 4)
ngilterede yayn hayatn srdren Kanal 4n, internet sitesinde televizyon

haberciliiyle ilgili rencilere ynelik bir kurs bulunmaktadr. Bu kursta drt adet
nite bulunmaktadr. lk nitede rencilerin televizyon haberlerini analiz etmeleri
beklenirken, ikinci nitede televizyon haberciliinin ileyii hakknda bilgiler
verilmektedir. nc nite ise, televizyon habercilii ve toplumla ilgilidir. Burada
televizyon haberciliinin demokratik toplumlardaki yeri ve haberlerin hedef kitleye
nasl ulaacana dair bilgiler yer almaktadr. Son nitede televizyon haberlerinin
nasl hazrland anlatlmaktadr.174
3.4.2.11. Sinema Kulb (Cineclub)
Sinema Kulbnde, genlere profesyonel film yapmclar ve film eitiminde

uzman olan kiiler tarafndan film yapmcl hakknda eitimler sunulmaktadr.
Bylece genlerin film yapmnn her aamas hakknda bilgi sahibi olmalar
hedeflenmektedir. Ayrca, genler bu eitimleri sonunda film yapmna tevik
edilmektedirler. Genler arasnda dll film yarmalar da dzenlenmektedir.
Sinema Kulb tarafndan istenildii takdirde okullarn belirledikleri kstaslara gre
renciler iin zel, dnemlik veya yllk programlar dzenlenmektedir.175
3.4.2.12. Thinkuknow
ngilterede internet ve internet kullanmyla ilgili eitici, retici ve

bilgilendirici eitli almalar bnyesinde barndran Thinkuknow, ocuk
stismar ve evrimii Koruma Merkezi (Child Exploitation and Online Protection
Centre) bnyesinde yer almaktadr. Thinkuknowun internet sitesinde ocuklarn,
174
Kanal 4, Televizyon Habercilii Kursu:
http://www.channel4.com/learning/breakingthenews/schools/learningmaterials/default.html
(12.04.2010)
175
Sinema Kulb: http://cineclub.org.uk/about/ (12.04.2010)
77
genlerin ve ebeveynlerin interneti daha gvenli ve daha etkili bir ekilde
kullanabilmelerine ynelik bilgi paylamlar gerekletirilmektedir. Burada 57 ya
aras, 810 ya aras ve 1116 ya aras ocuklara ynelik blmler bulunmaktadr.
Bunlara ek olarak internet sitesinde ebeveynler ve retmenler iin de hazrlanan
blmler mevcuttur.176
57 ya aras kullanclara ynelik olan blmde, bu ya grubuna ait olan

kullanclarn bilgilenmesi amacyla Lee and Kim ve Hectors World isimli iki
adet bilgilendirici ve eitici oyun alan bulunmaktadr.177 810 ya aras gruba
ynelik hazrlanan blmde, internette nasl elenilebilecei, internetin nasl gvenli
bir ekilde kullanlabilecei, yaanan sorunlar ve olumsuzluklar karsnda bu
durumun nasl ikyet edilebileceine dair bilgilendirici ana balklar
bulunmaktadr.178 Ayrca Siber Kafede (Cyber Cafe) konuma odalar, elektronik
posta adres hizmetleri, internet ve bilgisayar terimleriyle ilgili bir szlk ile gvenli
internet kullanmna ynelik bu ya grubu iin hazrlanm bir snav yer
almaktadr.179
1116 ya aras kullanclar iin hazrlanm olan blmde ise, yine internette
nasl elenilebilecei, internetin nasl gvenli bir ekilde kullanlabilecei, yaanan
sorunlar karsnda bu durumun nasl ikyet edilebileceine dair bilgilendirici ana
balklar yer almaktadr. Bunlara ek olarak, cinsel istismar hakknda bir balk
bulunmaktadr. Ayrca, kullanclara ynelik eitli film ve oyunlar da yer
almaktadr.180
Ebeveynlere ynelik hazrlanan blmde ise, internet gvenliine ynelik

ipular, gvenli internet kullanmnn desteklenmesi ve gvenli internet kullanmyla
ilgili eitli videolar yer almaktadr.181 retmenlere ynelik hazrlanan internet
176
Thinkuknow: http://www.thinkuknow.co.uk/ (14.04.2010)
177
Thinkuknow, 5-7 Ya Aras ocuklar Blm: http://www.thinkuknow.co.uk/5_7/ (14.04.2010)
178
Thinkuknow, 8-10 Ya Aras ocuklar Blm: http://www.thinkuknow.co.uk/8_10/report/
(14.04.2010)
179
Siber Kafe: http://www.thinkuknow.co.uk/8_10/cybercafe/cafe/base.aspx (14.04.2010)
180
Thinkuknow, 11-16 Ya Aras ocuklar Blm: http://www.thinkuknow.co.uk/11_16/
(14.04.2010)
181
Thinkuknow, Ebeveynler Blm: http://www.thinkuknow.co.uk/parents/ (14.04.2010)
78
sitesinde ise 4-7 ya aras, 8-10 ya aras ve 11-16 ya aras rencilere ynelik
hazrlanm olan derste kullanlabilecek eitli kaynaklara yer verilmitir.182
3.4.2.13. Dijital Birleme (Digital Unite)
Dijital Birleme, 50 ya ve zeri insanlarn bilgisayar ve internet

kullanabilmelerini amalamaktadr. Bunun iin 2002den beri her yl Gm Srf
Gn (Silver Surfers Day) ad altnda yallar dijital teknoloji kullanmaya tevik
etmek amacyla ulusal apta bir organizasyon dzenlenmektedir. Bu organizasyonda
internette gezinme, bloglar oluturma, oyun konsollaryla oyun oynama ve dijital
fotoraflk gibi birok aktivite bulunmaktadr. Ayrca Dijital Birlemenin
Londrada yer alan merkezinde cret karlnda bilgisayar kullanmnn
retilmesine ve gelitirilmesine ynelik zel dersler de verilmektedir.183
3.5. MACARSTAN
Macaristann nfusu 2011 yl verilerine gre 9.985.722dir.184 2004 ylna

ait olan verilere gre 15 ya ve zeri kiilerin okuma yazma bilme oran % 99dur.
2006 ylndaki verilere gre ise Macaristandaki evlerin % 97sinde en az bir
televizyon bulunmaktadr. lkede hafta ii gnlk ortalama 1 saatten az televizyon
izleme oran % 27, 13 saat aras televizyon izleme oran % 52 ve 3 saatten fazla
televizyon izleme oran % 21dir. Macaristanda hafta ii gnlk ortalama 1 saatten
az radyo dinleme oran % 50, 13 saat aras radyo dinleme oran % 21 ve 3 saatten
fazla radyo dinleme oran % 29dur.185 Macaristanda toplam nfusun yaklak
182
Thinkuknow, retmen Blm: http://www.thinkuknow.co.uk/teachers/ (14.04.2010)
183
Dijital Birleme: http://digitalunite.com/ (14.04.2010)
184
Macaristann Nfusu:
http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/eng/xstadat/xstadat_annual/i_wdsd003b.html (03.09.2010)
185
Country Profile Hungary, s. 13-14.
http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/hungary.pdf (04.09.2010).
79
olarak % 62si internet kullanmaktadr.186 lkede, kullanm sklklar hakknda
bilgiler verilen bu kitle iletiim aralar tarafndan sunulan iletilerin medya eitimi
alanlar tarafndan en iyi ekilde alglanabilmesi nem tekil etmektedir. Bu
dorultuda mfredatta yer alan medya eitimi baz derslerle btnletirilmitir.
3.5.1. Macaristanda Medya Okuryazarl
Macaristanda medya okuryazarlna ynelik gerekletirilen ilk dzenleme

1965 ylnda yaplmtr. Buna gre, film renimi Macarca dersinin iinde yer
almtr. 1978 ylndaki mfredat dzenlemesinde ise medya okuryazarlna ynelik
yeni bir dzenleme gerekletirilmemitir.187
Macaristanda 1996 ylnda ulusal mfredata Kltr ve Medya Eitimi

balkl yeni bir konu eklenmitir. Bu yeni konu ilk kez 199899 Eitim ve retim
ylnda uygulamaya konulmutur. 1218 ya aras rencilere uygulanm olan bu
programla, rencilerin okuma ve yazma becerilerini gelitirmelerinin yan sra
medya araclyla etraflarn saran grsel dnyay daha kolay anlamalar
amalanmtr. Ayrca, derslerde rencilerden medyann etkilerini anlamalarnn
yan sra medyann sunduu iletiler iinden kendileri iin uygun olan ksmlar
alglayp kullanmalar beklenmektedir. Bu hedef dorultusunda medya okuryazarl
mfredattaki dier derslerle btnletirilmitir. Bu derslerin arasnda Yurttalk,
Macaristan Tarihi ve Grsel Kltr dersleri yer almaktadr.188
lkede, medya okuryazarl dersine ilikin gerekli materyalleri hazrlamak

ve derste ilenecek konularn detaylarn belirlemek, dersi veren retmenlerin
sorumluluundadr. Bu durumda sz konusu dersin amacna ulaabilmesiyle dersi
186
Macaristanda nternet Kullanm Oran: http://www.internetworldstats.com/stats4.htm
(10.11.2011)
187
Imre Szijarto, Motion Picture and Media Education in Hungary Media Education in 12
European Countries, (Ed.) Andrew Hart, Daniel Sss, E-Collection of the Swiss Federal Institute of
Technology Zurich, Zurich, 2002, s. 66.
188
Country Profile Hungary, s. 13.
http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/hungary.pdf (04.09.2010)
80
veren retmenlerin derse ynelik bireysel abalar arasnda bire bir balant
bulunmaktadr.189 lkede ilki 199798 Eitim ve retim Ylnda 35 retmenin
katlmyla gerekletirilen ve retmenlerin medya eitimi hakknda
bilgilendirilmesini hedefleyen bir eitim program mevcuttur.190
3.5.2. Macaristanda Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren

Tekilatlar
Macaristanda medya okuryazarl Yurttalk, Macaristan Tarihi ve Grsel

Kltr dersleriyle btnletirilmitir. Bu dersler 1218 ya aras renciler iin
dzenlenmitir. lkede medya okuryazarl alannda yeterli alma
yaplmamaktadr. Bunun en nemli nedeni ise, medya okuryazarlna ynelik
yaplan almalarda zel sektrn rol almamasdr. Medya alannda faaliyet gsteren
medya yapmclar ile medya alannda faaliyetlerini srdren otoritelerin medya
okuryazarlna ynelik faaliyetlere ortak olmadklar gzlenmektedir.191 Sadece
devlet otoritesi tarafndan desteklenen medya okuryazarl alannda faaliyet
gsteren tek kurum Macaristan Eitim ve Kltr Bakanldr.
3.5.2.1. Macaristan Eitim ve Kltr Bakanl (Kzoktatsi s

Mveldsi Minisztrium)
Macaristan Eitim ve Kltr Bakanl, medya okuryazarlnn mfredattaki

yerinden dorudan sorumlu olan kurumdur. rencilerden medyann ilevini
renmeleri beklenmektedir. Bakanla gre okullarn grevi, rencilere medyann
189
a.g.e., s. 12. (04.09.2010)
190
Macaristan Eitim Dernei: http://www.c3.hu/~mediaokt/angol.htm (09.09.2010)
191
David Buckingham, Kate Domaille, UNESCO Youth Media Education Survey 2001 Final Report,
London University, London, 2001, s. 48.
81
sunduklarndan kendileri iin uygun olan belirleyebilme becerisini
192
kazandrmaktr.
3.6. SLOVENYA
2011 yl verilerine gre Slovenyann nfusu 2.052.496dr. 193 Yine ayn yla
ait olan verilere gre, 15 ya ve zeri kiilerin okuma yazma bilme oran % 99dur.
2006 ylndaki verilere gre ise lkedeki evlerin % 98inde en az bir televizyon
bulunmaktadr. lkede hafta ii gnlk ortalama 1 saatten az televizyon izleme oran
% 39, 13 saat aras televizyon izleme oran % 52 ve 3 saatten fazla televizyon
izleme oran % 9dur. 2006 ylna ait olan verilere gre Slovenyada hafta ii gnlk
ortalama 1 saatten az radyo dinleme oran % 45, 13 saat aras radyo dinleme oran
% 25 ve 3 saatten fazla radyo dinleme oran % 30dur.194 Slovenya nfusunun
yaklak olarak % 65i internet kullanmaktadr.195 Bu verilere gre, Slovenyada
etkin bir ekilde yararlanlan kitle iletiim aralarnn kullanmnn renilmesi ve
olas zararl etkilerinden korunulmas iin medya okuryazarl byk nem
tamaktadr. Bu balamda, lkede medya okuryazarl Slovence dersi ile
btnletirilmenin yan sra bamsz semeli ders olarak da rencilere
sunulmaktadr.
3.6.1. Slovenyada Medya Okuryazarl
Orta ve Dou Avrupada medya okuryazarlna mfredatnda yer veren nc

lkelerden birisi Slovenyadr.196 1990larn sonlarnda, Slovenyada medya
192
Country Profile Hungary, s. 6.
http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/hungary.pdf (09.09.2010)
193
Slovenyann Nfusu : http://www.stat.si/eng/tema_demografsko_prebivalstvo.asp (18.04.2011)
194
Country Profile Slovenia, s. 12.
http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/slovenia.pdf (19.04.2010)
195
Slovenyada nternet Kullanm Oran: http://www.internetworldstats.com/stats4.htm (10.11.2011)
196
Karmen Erjavec, Zala Volcic, Ten Years of Media Education Course in Slovenia,
Medienimpuise, Vol: 61, 2007, s. 14.
82
okuryazarlyla ilgili almalar yapmak zere iletiim alannda faaliyetlerini
yrten akademisyenin bir araya gelmesiyle Medya Eitimi Mfredat Aratrma
Grubu (Media Education Curriculum Research Group) oluturulmutur. Bu gruba
gre medya okuryazarlnn amac bamsz, etkili ve sosyal sorumluklarn bilen
aktif vatandalar yetitirmektir.197 Yaplan bu almalar neticesinde mfredattaki
yerini alan medya okuryazarl, baz derslerin iine yerletirilmenin yan sra,
ilkretimin ikinci kademesinde semeli ders olarak da sunulmaktadr.198
lkretimin ilk kademesinde medya okuryazarl Slovence dersi ile

Vatandalk dersi iinde yer almaktadr. Slovence dersinde rencilerin medya
metinleri arasndaki fark ayrt edebilmeleri, medyada kullanlan dili analiz
edebilmeleri ve medyada kullanlan terimleri renmeleri beklenmektedir.
Vatandalk dersinde rencilere reklamclk, televizyon, film, yazl basn ve
internet hakknda bilgiler verilmektedir.199
lkretimin ikinci kademesinde semeli ders olarak sunulan medya

okuryazarl dersi, yl boyunca rencilere sunulmaktadr. Her yl farkl bir
balkla rencilerin karsna kan bu ders ilk yl yazl basn, ikinci yl radyo,
nc yl ise televizyon ve internet adyla eitimdeki yerini almtr.200 Yazl
basnn ilendii ilk ylda renciler, yazl basnn ileyiini renmektedirler.
Ayrca, rencilerden medya mesajlar arasnda yer alan benzerlikleri ve farkllklar
ayrt edebilmeleri beklenmektedir. Radyonun ele alnd ikinci ylda ise renciler
radyoculuun tm detaylarn renmektedirler. Ayrca, renciler bu derste kendi
radyo programlarn hazrlamaktadrlar. Bylece, renciler programnn nasl
hazrlandn ve bir radyo program araclyla ne gibi mesajlar iletilebileceini
renmektedirler. Televizyon ve internetin ele alnd nc ylda renciler
televizyonculuun tm detaylarn renmektedirler. Bu derste rencilerden kendi
televizyon programlarn hazrlamalar beklenmektedir. Bunun akabinde rencilere
197
Karmen Erjavec, Zala Volcic Media Education as a Part of Mother Tongue Teaching in Slovenian
Secondary Schools Media Education in 12 European Countries, (Ed.) Andrew Hart, Daniel Sss, E-
Collection of the Swiss Federal Institute of Technology Zurich, Zurich, 2002, s. 111.
198
Karmen Erjavec, The Media and Computer Literacy Project in Europe: The Case of Slovenia,
Hrcak Portal of Scientific Journals of Croatia, Vol:8, 2002, s. 64.
199
K. Erjavec ve Z. Volcic, 2002, s. 112.
200
K. Erjavec, 2002, s. 71.
83
internetin ilevleri, etkileri ve kullanm hakknda bilgiler verilmektedir. Bu yln
sonunda renciler medyann ieriini analiz edebilme becerisine ulamaktadrlar.201
3.6.2. Slovenyada Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren

Tekilatlar
Son on ylda medya okuryazarl alannda ciddi almalar gerekletiren

Slovenyada medya okuryazarl mfredatta ilkretimin ilk kademesinde Slovence
dersinin iine yerletirilmitir. lkretimin ikinci kademesinde ise medya
okuryazarl dersi yl boyunca semeli ders olarak okutulmaktadr. Slovenyada
medya okuryazarl mfredatta detayl bir ekilde yer almasna karn, lkede
medya okuryazarlna ynelik almalar gerekletiren kurumlarn, derneklerin,
sivil toplum kurulularnn ve medya alannda faaliyet gsterenlerin says yok
denecek kadar azdr. lkede medya okuryazarl alannda faaliyetlerde bulunan
tekilatlar aada aklanacaktr.
3.6.2.1. Slovenya Eitim ve Spor Bakanl (Ministrstvo za Solstvo in

Sport)
Slovenya Eitim ve Spor Bakanl, ocuklara ve genlere uygulanan eitim

ve retim programlarndan sorumludur. Dolaysyla bakanlk, medya okuryazarl
eitimi ile bire bir ilikilidir. Bu balamda rencilerin medyay en iyi ekilde
alglayabilmeleri gerekmektedir. Ayrca eitim alannda kitle iletiim aralarnn
kullanmnn yaygnlatrlmas, bakanlk iin nem arz eden bir husustur.202
201
K. Erjavec ve Z. Volcic, 2007, s. 15-17.
202
Slovenya Eitim ve Spor Bakanl: http://www.mss.gov.si/en/areas_of_work/ (22.04.2010)
84
3.6.2.2. Medya zle (Media Watch)
Medya zle, 1997 ylnda hayata geirilen bir projedir. Bu projenin amac,
Slovenyada yer alan kitle iletiim aralar hakknda bilgiler vermektir. Bu balamda
Slovenya hakknda ya da Slovenyay ilgilendiren medya alanyla ilgili ngilizce
olarak hazrlanan elektronik kitaplar cretsiz olarak hizmete sunulmaktadr.203
203
Medya zle: http://mediawatch.mirovni-institut.si/eng/ (26.04.2010)
85
SONU VE NERLER
Bu tezde, Trkiye ile aralarnda medya okuryazarl alannda kkl bir

gemie sahip olan ve medya okuryazarlna ynelik pek ok tekilatn faaliyet
gsterdii Fransa ve ngiltere, eitim alannda olduka baarl politikalara sahip olan
ve uluslararas dzeyde kabul gren eitim seviyesinin belirlenmesine ynelik
hazrlanm snavlarda olduka baarl sonular elde eden Finlandiya, medya
eitiminin tpk Trkiyede olduu gibi sadece devlet eliyle yrtld Macaristan
ve medya eitimi alannda son on ylda ciddi atlmlar gerekletiren Slovenyann
bulunduu AB lkelerindeki medya okuryazarlnn geliimi ve hali hazrdaki
durumu incelenmitir. Bu almada, incelenen bu lkelerde medya okuryazarl
alannda faaliyet gsteren kurum, kurulu, organizasyon ve dernek gibi tekilatlara
deinilmitir. Bunlara ek olarak tezde, tm Avrupay kapsayacak ekilde medya
okuryazarl alannda faaliyet gsteren eitli tekilatlara da yer verilmitir.
Tezde yer verilen ngiltere, Finlandiya, Fransa, Macaristan ve Slovenyada

medya okuryazarl mfredatta bulunan baz derslerle btnletirilmitir. Ayrca,
Slovenyada Medya Okuryazarl dersi ilkretimin ikinci kademesinde yl
boyunca semeli ders olarak rencilere verilmektedir. Bu lkelerde Medya
Okuryazarl dersi araclyla, rencilerin kitle iletiim aralarn etkin ve verimli
bir ekilde kullanmalar, medyann zararl ieriklerine kar korunmalar, medyann
etkilerini anlamalar ve medya tketim srasnda bilinli davranp, medyann
sunduklarndan kendileri iin uygun olan ksmlar belirleyip kullanmalar
hedeflenmitir.
ngiltere, Fransa ve Finlandiyada uygulanan medya eitiminde rencilerin

kitle iletiim aralarn aktif bir ekilde kullanmalarn salayan uygulamalara yer
verildii tespit edilmitir. Tezde, bahsi geen bu lkelerde medya okuryazarln
destekler nitelikte tm medyay kapsayacak ekilde faaliyetlerde bulunan tekilatlara
yer verilmitir. Aralarnda kamu kurulularnn, sivil toplum kurulularnn,
86
derneklerin, irketlerin ve yayn kurulularnn yer ald bu tekilatlar araclyla
medya okuryazarlnn sadece rencilere deil toplumun tm kesimlerine ulamas
da salanmaktadr.
Bu be AB lkesi ile btn Avrupay kapsayacak ekilde medya

okuryazarl alannda faaliyetlerini srdren tekilatlarn incelenmesi sonucunda
Trkiyedeki medya okuryazarlnn ve medya okuryazarl dersinin
gelitirilmesine ynelik u gibi tavsiyelerde bulunulabilir:
Trkiyede medya okuryazarl alannda sadece RTK ve MEB aktif bir

ekilde rol almaktadr. Medya okuryazarl alannda dier kamu kurulularnn,
medya alannda faaliyet gsteren irketlerin ve sivil toplum rgtlerinin de bu alana
ynelik almalar gerekletirmesi gerekmektedir. rnein, Trkiyede, ngilterede
televizyon ve radyo yayncl yapan BBC gibi medya okuryazarl alannda
faaliyet gsteren yaync kurululara gerek vardr. BBC, medya okuryazarlna
ynelik bir internet sitesi dzenlemi olup, bu sitede gnlk yaantmzn bir paras
olan televizyon, radyo, cep telefonu ve internetin kullanmna dair eitli bilgiler
sunmaktadr. Bunlara ek olarak, bu internet sitesinde medya okuryazarlna ynelik
eitli bilgiler ve materyaller de sunulmaktadr. Trkiyedeki medya hizmet
salayclarn balang olarak medya okuryazarlna ynelik bu kadar detayl bir
alma iine giremeyecekleri dnlse bile, bunlarn en azndan medya
okuryazarl hakknda basit bilgiler verebilecek seviyede bir yayn politikas
izlemeleri gerekmektedir. Bu amaca ulaabilmek iin kamu yayncl yapan
TRTnin bu alanda nc olmas tevik edilmelidir.
Trkiyede medya okuryazarl alannda faaliyet gsteren tek internet sitesi

http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/ dir. Medya okuryazarlna ynelik zengin
bir ierie sahip olan internet sitesinde yetikinler, retmenler, renciler ve medya
alanlar iin zel blmler yer almaktadr. retmenler iin hazrlanan blmde
yer alan projelerle, etkinliklerin paylalmasnn ngrld ksmlarn aktif hale
getirilmesinin Medya Okuryazarl dersi asndan faydal olaca dnlmektedir.
87
Bylece, dersi veren retmenlerin burada paylalacak olan kaynaklardan da
yararlanmalar salanm olacaktr.
Medya Okuryazarl dersinin okutulmaya balanmasndan bugne kadar

geen srete verilen ders hakknda eitli deerlendirmelerin yaplmas
gerekmektedir. Yaplacak olan bu deerlendirmelere dersi alan renciler, dersin
retmenleri, okul idarecileri, veliler, RTK ve MEBden konusunda yetkin kiiler
katlmaldr. Elde edilen veriler sonucunda dersin ne kadar baarl olduu
irdelenmeli ve bu derse ait olan mfredatn daha da gelitirilmesine ynelik projeler
hazrlanmaldr.
Medya okuryazarl dersine ait olan mfredatn, tezde lkretim Medya

Okuryazarl Dersi Program ve Klavuzunun ele alnd blmde yaplan
tavsiyeler dorultusunda gncellenmesinin gerektii dnlmektedir. Bylece,
ierik ve etkinlikler asnda daha da zenginleecek olan derste daha aktif olacak olan
renciler, medyann ileyii hakknda daha detayl bilgi sahibi olabileceklerdir.
Medya okuryazarl becerisinin medya alanyla ilgili bilgi sahipliiyle doru orantl
olduu gz nne alndnda, rencilerin bu becerilerini dersin gncellenmi
haliyle bir adm daha teye tayabilecekleri dnlmektedir.
RTKn nclnde Medya Okuryazarl dersinin semeli ders olarak

okullarda okutulmasn tevik etmek amacyla okul ynetimlerine ve velilere ynelik
eitli almalar gerekletirilmelidir. Hazrlanm olan tantc filmlerin saysnn
arttrlmas ve sz konusu bu filmlerin televizyon ve radyo kanallarnda belirli
periyotlarla yaynlanmas tevik edilmelidir. Ayrca, bu dersi semeli olarak
okutmalar ynnde okul idarecileri bilgilendirilmelidir. Okul ynetimlerine bu
derste kullanlacak olan bilgisayar ve projeksiyon cihaz gibi materyalleri edinmeleri
konusunda yardm edilmelidir.
lk olarak 20062007 Eitim ve retim ylnda 5 pilot okulda okutulmaya

balanan Medya Okuryazarl dersi 20072008 Eitim ve retim ylndan sonra
tm Trkiyeyi kapsayacak ekilde semeli ders statsnde mfredattaki yerini
88
almtr. Gnlk hayat yakndan ilgilendiren bu dersin mfredatta yer alan zorunlu
dersler arasna girmesi salanmaldr. Bylece sekiz yllk zorunlu eitim
kapsamnda rencilerin bu dersi mutlak bir surette almalar salanm olacaktr.
Ayrca, dersin zorunlu bir hal almas sonucunda bu dersin bu alanda uzman olmayan
Sosyal Bilgiler, Trke veya Beden Eitimi derslerinin retmenleri tarafndan deil,
bu dersi vermek iin MEBin kadrosuna kataca Medya Okuryazarl dersi
retmenleri tarafndan verilmesinin de yararl olabilecei dnlmektedir. Buna ek
olarak, Medya Okuryazarl dersini veren retmenlerin tpk Finlandiya, ngiltere
ve Fransada olduu gibi belirli aralklarla dzenli bir ekilde medya okuryazarl
alannda eitilmesinin faydal olaca dnlmektedir.
Medya okuryazarl dersiyle ilikili olarak okullarda Medya Kulpleri

oluturulmal ve sz konusu bu kulbn faaliyetleri ile derste yer alan faaliyetler
ilikilendirilmelidir. Medya kulb araclyla renciler okul gazetesi karmal ve
medya kurulularn tanmak amacyla bu kurululara ziyaretlerde bulunmaldrlar.
Avrupa Komisyonu tarafndan yrtlen ve 30 Avrupa lkesinde bulunan

Gvenli nternet Merkezleri, internet kullanm konusunda bata genler, ebeveynler
ve retmenler olmak zere tm internet kullanclarna hizmet vermektedir.
Trkiyede de Gvenli nternet Merkezleri oluturulmasnn faydal olaca
dnlmektedir.
Dnya apnda her yl dzenli olarak gerekletirilen Gvenli nternet Gn,

o gne zg bir temayla kutlanmaktadr. nternet kullanmyla ilgili olan bu gnde
eitli aktiviteler dzenlenmektedir. Sz konusu bu zel gnn Trkiyede de
dzenlenmesinin her yatan internet kullancs iin yararl olaca dnlmektedir.
ngilterede, bir internet sitesinin nasl kullanldna dair eitli bilgiler veren
tekilatlara bu almada deinilmitir. Sz konusu bu tekilatlar araclyla bir
internet sitesi kullanlrken nelere dikkat edilmesi gerektii izah edilmitir. Ayrca bir
internet sitesinin nasl hazrland ve hazrlanrken nelere dikkat edilmesi gerektii
89
de vurgulanmtr. Trkiyede de buna benzer bir almann gerekletirilmesi
gerektii dnlmektedir.
Fransada olduu gibi televizyon ve televizyon benzeri aralarn belirli bir

sre boyunca kullanlmamasn ngren projenin bir benzeri RTKn nclnde
gerekletirilebilir. Bylece, televizyondan uzak kalacak bireyler hem televizyonun
zararlarndan korunacaklar, hem de televizyonsuz geirdikleri zaman zarf boyunca
birbirleriyle iletiim kuracaklardr.
ngilterede ocuklara ve genlere ynelik hazrlanan Londra ocuk Film

Festivaline benzeyen bir film festivalinin Trkiyede de dzenlenmesinin hem film
sektrnn tantlmas, hem de bu alana ynelik festivale katlanlarn
bilgilendirilmesi asndan nem arz ettii dnlmektedir.
Sonu olarak, RTK ve MEB nclnde Trkiyede semeli ders olarak

okutulmaya balanan medya okuryazarl dersi ve RTKn bu alana ynelik
yrtt almalar neticesinde Trkiyede medya okuryazarl eitimi alanlarn
ve medya okuryazarlndan haberdar olanlarn says her geen gn artmaktadr.
Elde edilen bu olumlu gelimeler neticesinde medya okuryazarl kavramnn lkede
yaayan tm vatandalara tantlmas ve lkede yaayan her vatandan medya
okuryazar olmas salanmaldr. Ayrca, medya okuryazarlnn sadece renciler
iin deil, tm vatandalar iin gerekli olduu her frsatta vurgulanmaldr. Medya
okuryazarlnn zellikle ngiltere ve Fransada olduu gibi sosyal sorumluluk
erevesinde ele alnmas salanmaldr. Bylece, bu alana ynelik faaliyet
gsterenlerin saysnn artabilecei dnlmektedir. Bu dorultuda bugne kadar
yaplan almalar daha geni kapsaml ele alnmal ve bu almalara yenileri
eklenmelidir.
90
KAYNAKA
KTAPLAR
Buckingham, David ve Domaille Kate (2001), UNESCO Youth Media Education

Survey 2001 Final Report, London University, London.
Federov, Alexander (2008), On Media Education, ICOS UNESCO IFAP, Moscow.
Grahame, Jenny, Bragg, Sara ve Oliver, Kate (2005), Media Relate: Teaching
Resources About The Media, Sex and Relationships for KS3, English and Media
Center, London.
Hart, Andrew (1991), Understanding The Media: A Partical Guide, Routledge,

London.
nal, Kemal (2009), Medya Okuryazarl El Kitab, topya Yaynlar, Ankara.
Kupiainen, Reijo, Sintonen, Sara ve Suoranta, Juah (2008), Decades of Finnish

Media Education, Publications of the Finnish Association on Media Education,
Tampere.
Lundvall, Anniina (2009), Finnish Media Education Policies, Finnish Society on

Media Education, Lisalmi.
ksz, Sheyla (2003), Kresellemede Nasl Bir Medya Dzeni, Piramit Yaynevi,
Ankara.
Potter, W. James (2004), Theory of Media Literacy: A Cognitive Approach, Sage

Publications, California.
91
_______ (2005), Media Literacy, Sage Publications, California.
Radyo ve Televizyon st Kurulu (2007), lkretim Medya Okuryazarl Dersi

retmen El Kitab, RTK, Ankara.
Radyo ve Televizyon st Kurulu (2006), lkretim Medya Okuryazarl Dersi

retim Program ve Klavuzu, RTK, Ankara.
Radyo ve Televizyon st Kurulu (2006), Televizyon Yaynlarnda iddet Konulu

lkretim rencileri Aras Kompozisyon Yarmasnda dle Layk Grlen
Eserler, RTK, Ankara.
Takran, Nurdan ncel (2007), Medya Okuryazarlna Giri, Beta Basm Yayn
A.., stanbul.
Trk Dil Kurumu Szl (1998), Trk Tarih Kurumu Basmevi, Ankara.
MAKALELER
Altun, Adnan (2011), Tavsiye Kararlar erevesinde Avrupa Birliinin Medya

Okuryazarl Eitimi Vizyonu, Yznc Yl Eitim Fakltesi Dergisi, Say:1 Cilt 8,
s. 58-86.
Erjavec, Karmen (2002), The Media and Computer Literacy Project in Europe: The
Case of Slovenia, Hrcak Portal of Scientific Journals of Croatia, Vol:1, s. 54-68.
Erjavec, Karmen ve Volcic, Zala (2002), Media Education as a Part of Mother

Tongue Teaching in Slovenian Secondary Schools (Ed.) Andrew Hart, Daniel Sss
Media Education in 12 European Countries, E-Collection of the Swiss Federal
Institute of Technology Zurich, Zurich. s. 111-122.
92
Erjavec, Karmen ve Volcic, Zala (2007), Ten Years of Media Education Course in
Slovenia, Medienimpuise, Vol:61, s. 14-18.
Federov, Alexander (2008), Media Education Around The World: Brief History,
Acta Didactica Napocensia, Vol:1, s. 56-68.
Hasdemir Asrak, Tuba (2009), Medya Okuryazarl ve nsan Haklar: Trkiye

rnei, (Ed.) Grel Tzn, Ders Kitaplarnda nsan Haklar II, Tarih Vakf
Yaynlar, stanbul, s. 311-325.
Hobbs, Renee (2004), Medya Okuryazarl Hareketinde Yedi Byk Tartma,

(ev. Melike Trkan Bal), Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi,
Cilt:37, Say:1, s. 122-140.
nceolu, Yasemin (2007), Medyay Doru Anlamak, (Ed.) Nuray Trkolu,

Melda Cinman imek, Medya Okuryazarl, Kalemus Yaynlar, stanbul, s. 21-26.
ktem, Ferhunde, Sevilay Melike S., ve zen, elenk (2006), Akll aretler
Snflandrma Sistemi, Kodlayc Uygulama Rehberi, RTK, Ankara, s. 6-7.
zad, Bahire Efe (2007), Medya Okuryazarl ve Yetikinlerin renmesi, (Ed.)

Nuray Trkolu, Melda Cinman imek, Medya Okuryazarl, Kalemus Yaynlar,
stanbul, s. 94-103.
Paker, K. Oya (2009), ocuk Temsilleri ve Medya Okuryazarl Eitimi, ocuk

ve Medya, (Ed.) Selda in Akal, Nobel Yayn, Ankara, s. 129-151.
Topuz, Hfz (2007), Medya Eitimi: Medya zmlemesi, (Ed.) Nuray

Trkolu, Melda Cinman imek, Medya Okuryazarl, Kalemus Yaynlar,
stanbul, s. 15-20.
93
Treske, Glden (2007), Medya Okuryazarl: Neden Gerekli, (Ed.) Nuray
Trkolu, Melda Cinman imek, Medya Okuryazarl, Kalemus Yaynlar,
stanbul, s. 27-39.
Trkolu, Nuray (2007), Konferans arsndan Kitaba: Medya Okuryazarl,

(Ed.) Nuray Trkolu, Melda Cinman imek, Medya Okuryazarl, Kalemus
Yaynlar, stanbul, s. 9-10.
RAPORLAR
European Commission, Study on the Current Trends and Approaches to Media

Literacy in Europe Country Profile France,
http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/france.pdf
(19.07.2010)

Literacy in Europe Country Profile Finland,
http://ec.europa.eu/avpolicy/media_literacy/docs/studies/country/finland.pdf
(02.08.2010)

Literacy in Europe Country Profile Hungary,
http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/hungary.pdf
(04.09.2010).

Literacy in Europe Country Profile Slovenia,
http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/docs/studies/country/slovenia.pdf
(19.04.2010)
94
Literacy in Europe Country Profile United Kingdom,
Mannerheim League for Child Welfare (2007), Internet Safety for Youth: Tunne
Final Report, Miktor.
ARATIRMALAR
Radyo ve Televizyon st Kurulu (2006), lkretim andaki ocuklarn Televizyon

zleme Alkanlklar, RTK, Ankara.
Radyo ve Televizyon st Kurulu (2009), Radyo Dinleme Eilimleri Aratrmas2,

RTK, Ankara.
Radyo ve Televizyon st Kurulu (2009), Televizyon zleme Eilimleri Aratrmas2,

RTK, Ankara.
Trkiye statistik Kurumu (2011), statistiklerle Trkiye, TK, Ankara.
HABER BLTENLER
Trkiye statistik Kurumu (2011), Haber Blteni, Say:19, TK, Ankara.
Trkiye statistik Kurumu (2010), Haber Blteni, Say:148, TK, Ankara.
95
MEVZUATLAR
AB Grsel-itsel Medya Hizmetleri Ynergesi: http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2010:095:0001:0024:EN:PDF
(11.10.2010)
6112 Sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve Yayn Hizmetleri Hakknda

Kanun, RG: 03.03.2011, 27863.
TEZLER
Apak, zlem (2008), Trkiye, Finlandiya ve rlanda lkretim Programlarnn

Medya Okuryazarl Eitimi Asndan ncelenmesi, Kocaeli niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Kocaeli.
etinkaya, Selin (2008), Bilinli Medya Kullanclar Yaratma Srecinde Medya

Okuryazarlnn nemi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Gazetecilik
Anabilim Dal, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara.
ELEKTRONK KAYNAKLAR
Akll aretler Uygulama Esas ve lkeleri:

http://www.rtuk.org.tr/images/AkilliIsaretlerUygulamaEsasveIlkeleri.pdf
(19.12.2011)
Akll Medya: http://www.mediasmart.org.uk/ (06.04.2010)
Akll Medya, ocuk Blm: http://www.mediasmart.org.uk/kids.php (06.04.2010)
96
Akll Medya, Ebeveyn Blm: http://www.mediasmart.org.uk/parents.php
(06.04.2010)
Akll Medya, retmen Blm: http://www.mediasmart.org.uk/teachers.php

(06.04.2010)
APTE: http://www.apte.asso.fr/sp/ (26.07.2010)
APTE, Fransada Medya Okuryazarl Alannda Faaliyet Gsteren Organizasyonlar:

http://www.apte.asso.fr/sp/une-selection-de-sites-web,33.html (26.07.2010)
APTE, Medya Okuryazarl Etkinlikler: http://www.apte.asso.fr/sp/un-exemple-d-

activite-devinette.html (26.07.2010)
Arthur Nerede?: http://www.travail-solidarite.gouv.fr/actualite-

presse,42/breves,409/ou-est-arthur-un-film-pour-alerter,8546.html (24.07.2010)
Avrupa evrimii ocuklar:

http://www2.lse.ac.uk/media@lse/research/EUKidsOnline/EUKidsII%20(2009-
11)/home.aspx (21.10.2010)
Avrupa Komisyonu, Medya Okuryazarl Faaliyetleri:

http://ec.europa.eu/culture/media/literacy/index_en.htm (10.10.2010)
Avrupa Medya Okuryazarl Szlemesi:

http://www.euromedialiteracy.eu/index.php (13.10.2010)
Avrupa ocuk Filmleri Dernei, ocuk Projeleri:

http://www.ecfaweb.org/projects.htm (17.10.2010)
Avrupa ocuk Filmleri Dernei, Medya Eitimi Projesi:

http://www.ecfaweb.org/projects/education/index.htm (17.10.2010)
97
Avrupa ocuk Filmleri Dernei ye Listesi: http://www.ecfaweb.org/members.htm
(17.10.2010)
BBC, Medya Okuryazarl: http://www.bbc.co.uk/medialiteracy/ (10.04.2010)
BBC, 5 Ya Alt ocuklar Blm: http://www.bbc.co.uk/cbeebies/ (10.04.2010)
Boto Koad Projesi: http://www.saintnazaire.net/2649-prenez-la-camera-avec-botou-

koad-tv.html (28.07.2010)
Citizenship Programme of Study for Key Stage 3 and Attainment Target:

http://curriculum.qcda.gov.uk/uploads/QCA-07-3329-pCitizenship3_tcm8-396.pdf
(10.10.2011)
Citizenship Programme of Study for Key Stage 4:

http://curriculum.qcda.gov.uk/uploads/QCA-07-3330-pCitizenship4_tcm8-397.pdf
(10.10.2011)
CLEMI: http://www.clemi.org/fr/anglais/ (22.07.2010)
CLEMI, Okullarda Basn ve Medya Haftas: http://www.clemi.org/fr/anglais/

(22.07.2010)
CLEMI, Medya Okuryazarl Materyaller:

http://www.clemi.org/fr/ressources_pour_la_classe/ (22.07.2010)
CLEMI, Projeler: http://www.clemi.org/fr/productions-des-eleves/ (22.07.2010)
ocuk Medya ve nternet Dernei: http://www.collectifciem.org/spip.php?rubrique1

(24.07.2010)
Dijital Birleme: http://digitalunite.com/ (14.04.2010)
98
Dnyada ocuklar, Genler ve Medya Hakkndaki Haberler Dergisi:
http://www.nordicom.gu.se/cl/publ/letter.php (14.10.2010)
Elizabeth Thomann Medya Okuryazarl Tanm:

http://www.medialit.org/reading_room/pdf/CMLskillsandstrat.pdf (11.06.2010)
English Programme of Study for Key Stage 3: http://curriculum.qcda.gov.uk/key-

stages-3-and-4/subjects/key-stage-3/english/index.aspx (10.10.2011)
English Programme of Study for Key Stage 4: http://curriculum.qcda.gov.uk/key-

stages-3-and-4/subjects/key-stage-4/english/index.aspx (10.10.2011)
Film Soka: http://www.filmstreet.co.uk/pages/about/ (08.10.2011)
Film Soka, Atlye almalar: http://www.filmstreet.co.uk/pages/workshops/

(08.10.2011)
Film Soka, Genlerin Desteklenmesi:

http://www.filmstreet.co.uk/pages/about/funding.php (08.10.2011)
Finlandiyada nternet Kullanm Oran:

http://www.internetworldstats.com/stats4.htm (10.11.2011)
Finlandiyann Nfusu:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=tps00
001&tableSelection=1&footnotes=yes&labeling=labels&plugin=1 (10.11.2011)
Finlandiyann Uluslararas renci Baarsn Belirleme Programndaki Konumu:

http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular/pisa/pisaraporu.htm (06.10.2011)
99
Fransa Medya Eitimi Program:
http://www.clemi.org/fichier/plug_download/26454/download_fichier_fr_education.
aux.medias.dans.les.programmes.septembre.2011.pdf (05.11.2011)
Fransada nternet Kullanm Oran: http://www.internetworldstats.com/stats4.htm

(10.11.2011)
Fransann Nfusu:
Fransz Grsel-itsel Sektr:

http://www.piedsdanslepaf.org/index.php?option=com_content&task=view&id=12&
Itemid=38 (26.07.2010)
Grsel-itsel Yksek Kurulu, ocuklarn Korunmas:

http://www.csa.fr/protection_mineurs_TV/ (24.07.2010)
Hepsini Bil: http://www.childnet-int.org/kia/about/ (19.10.2010)
Hepsini Bil, Ebeveynler Blm: http://www.childnet-

int.org/kia/parents/CD/default.aspx?id=Pres1 (19.10.2010)
letiim Kanununa Gre OFCOMun Sorumluluklar:

http://www.opsi.gov.uk/acts/acts2003/ukpga_20030021_en_1 (02.04.2010)
ngilterede nternet Kullanm Oran: http://www.internetworldstats.com/stats4.htm

(10.11.2011)
ngilterenin Nfusu:
100
ngiliz Film Enstits: http://www.bfi.org.uk/ (06.04.2010)
ngilizce ve Medya Merkezi: http://www.englishandmedia.co.uk/index.html

(03.04.2010)
ngilizce ve Medya Merkezi, Kurslar:

http://www.englishandmedia.co.uk/courses/summer2010.pdf (03.04.2010)
ngiltere Eitim Bakanl: http://www.dcsf.gov.uk/ (03.04.2010)
nternet Kullanm Temsilciler Kurulu:

http://www.delegation.internet.gouv.fr/mission/index.htm (23.07.2010)
yi Uykular ocuklar Projesi:

http://www.rtuk.gov.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=f1c09246-2671-48da-
a664-f3f41de8821d (05.10.2011)
Jennynin Hikyesi: http://www.childnet-int.org/jenny/index.html(19.10.2010)
Kanal 4, Televizyon Habercilii Kurs:

http://www.channel4.com/learning/breakingthenews/schools/learningmaterials/defau
lt.html (12.04.2010)
Kanguru: http://www2.edu.fi/kenguru/fi/ (11.08.2010)
Kanguru, Medya Eitimi: http://www2.edu.fi/kenguru/fi/ (11.08.2010)
Koruyucu Semboller:
http://www.rtuk.org.tr/images/AkilliIsaretlerUygulamaEsasveIlkeleri.pdf
(19.12.2011)
101
Koruyucu Semboller Resmi nternet Sitesi:
Londra ocuk Film Festivali: http://www.londonchildrenfilm.org.uk/ (10.04.2010)
Macaristan Eitim Dernei: http://www.c3.hu/~mediaokt/angol.htm (06.09.2010)
Macaristanda nternet Kullanm Oran:

http://www.internetworldstats.com/stats4.htm (10.11.2011)
Macaristann Nfusu:
http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/eng/xstadat/xstadat_annual/i_wdsd003b.html
(03.09.2010)
Medya zle: http://mediawatch.mirovni-institut.si/eng/ (26.04.2010)
MediaEd: http://www.mediaed.org.uk/ (06.04.2010)
Medya Eitim Birlii: http://www.mediaedassociation.org.uk/ (03.04.2010)
Medya Eitim Birlii, Medya Okuryazarl Konferans: http://mlc2010.org.uk/

(03.04.2010)
Medya likili Proje: http://www.mediarelate.org/(14.10.2010)
Medya likili Proje, Materyaller: http://www.mediarelate.org/linkteach.htm

(16.10.2010)
Medya Magazin Dergisi: http://www.englishandmedia.co.uk/mm/index.html

(03.04.2010)
102
Medya Okuryazarl Mfredat Modeli: http://www.media-
awareness.ca/english/resources/educational/teaching_backgrounders/media_literacy/
perfect_curriculum_intro.cfm (16.06.2010)
Medya Okuryazarl Mfredat Modelinin Uygulan: http://www.media-

awareness.ca/english/resources/educational/teaching_backgrounders/media_literacy/
perfect_curriculum_1.cfm (17.06.2010)
Medya Okuryazarlnn Genel lkeleri: http://newsreel.org/articles/aufderhe.htm

(21.06.2010)
Medya Pusulas: http://mediakompassi.yle.fi (15.08.2010)
Medya Pusulas, Ebeveynler Blm: http://mediakompassi.yle.fi/vanhemmat

(15.08.2010)
Medya Pusulas, 7 Ya ve 7 Ya zeri ocuklar Blm:

http://mediakompassi.yle.fi/7-luokkalaiset (15.08.2010)
Mzik ve nternet: http://www.childnet-int.org/music/index.html (19.10.2010)
OFCOMun Medya Okuryazarl Faaliyetleri:

http://stakeholders.ofcom.org.uk/market-data-research/media-literacy/medlitpub/
(02.04.2010)
OFCOM, Grev Tanm: http://www.ofcom.org.uk/what-is-ofcom (02.04.2010)
OFCOM, Medya Okuryazarl Tanm:

http://www.ofcom.org.uk/advice/media_literacy/of_med_lit/whatis/ (02.04.2010)
OFCOM Uluslararas Medya Okuryazarl Aratrma Forumu:

http://stakeholders.ofcom.org.uk/market-data-research/media-literacy/international-
media-lit/ (02.04.2010)
103
OFCOM, Sanal Ktphane: http://www.imlrf.org/library (02.04.2010)
retmen TV: http://opettajatv.yle.fi/inenglish (13.08.2010)
Parlamentoyla likili Medya Okuryazarl Grubu:

http://www.ofcom.org.uk/advice/media_literacy/apmlg/ (02.04.2010)
RTK, Akmana Hollandadan Akll aretler Plaketi:

RTK, Medya Eitimi Avrupada Zorunlu Olacak:

http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/documents/moyzorunluolacak.pdf
(22.10.2011)
RTK, Medya Okuryazarl Tarihesi:

http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/tarihce.html (21.08.2010)
RTK, Medya Okuryazarl Projesi Nedir?: http://www.rtukcocuk.org.tr/

(23.08.2010)
RTK, Uluslararas Medya Okuryazarl Paneli:

http://www.rtuk.org.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=ff50855b-76e0-4d7b-
81f6-9589a833abf9 (26.10.2011)
Screenonline: http://www.screenonline.org.uk/ (06.04.2010)
Siber Kafe: http://www.thinkuknow.co.uk/8_10/cybercafe/cafe/base.aspx

(14.04.2010)
Sinema Kulb: http://cineclub.org.uk/about/ (12.04.2010)
104
Slovenyada nternet Kullanm Oran: http://www.internetworldstats.com/stats4.htm
(10.11.2011)
Slovenyann Nfusu: http://www.stat.si/eng/tema_demografsko_prebivalstvo.asp

(18.04.2011)
Slovenya Eitim ve Spor Bakanl: http://www.mss.gov.si/en/areas_of_work/

(22.04.2010)
Thinkuknow: http://www.thinkuknow.co.uk/ (14.04.2010)
Thinkuknow, Ebeveynler Blm: http://www.thinkuknow.co.uk/parents/

(14.04.2010)
Thinkuknow, retmen Blm: http://www.thinkuknow.co.uk/teachers/

(14.04.2010)
Thinkuknow, 5-7 Ya Aras ocuklar Blm: http://www.thinkuknow.co.uk/5_7/

(14.04.2010)
Thinkuknow,8-10 Ya Aras ocuklar Blm:

http://www.thinkuknow.co.uk/8_10/report/ (14.04.2010)
Thinkuknow, 11-16 Ya Aras ocuklar Blm:

http://www.thinkuknow.co.uk/11_16/ (14.04.2010)
Trkiye statistik Kurumu 2010 yl Trkiye Bilgisayar ve nternet Kullanm Alanlar

ve sklklar: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=6308&tb_id=8
(20.08.2010)
Uluslararas ocuk Balant A: http://www.childnet-int.org/about/ (19.10.2010)
105
Uluslararas ocuk Balant A, Projeleri: http://www.childnet-int.org/projects/
(19.10.2010)
Uluslararas ocuk, Gen ve Medya Merkezi:

http://www.nordicom.gu.se/clearinghouse.php?portal=about (14.10.2010)
Uluslararas ocuk, Gen ve Medya Merkezi, Materyalleri:

http://www.nordicom.gu.se/clearinghouse.php?portal=publ (14.10.2010)
Yeni Mobil Servisleri: http://www.childnet-int.org/mobiles/default.aspx (19.10.2010)
106
ZET
Medyann ilettiklerinin insanlar tarafndan olduu gibi kabul edilmemesi

gerekmektedir. nsanlar medyann sunduklarn kendi kapasiteleri, dnceleri ve
hayat tarzlar dorultusunda irdeleyebilmelidirler. Bunun sonucunda da insanlarn
medyann sunduklarn zmleyebilmeleri beklenmektedir. nsanlara bu
zmlemeyi gerekletirebilmelerinde yardmc olabilecek en nemli hususlardan
birisi de medya okuryazarldr.
Bu almada, Trkiye ile aralarnda medya okuryazarl alannda kkl bir

gemie sahip olan ve medya okuryazarlna ynelik pek ok tekilatn faaliyet
gsterdii Fransa ve ngiltere, eitim alannda olduka baarl politikalara sahip olan
ve uluslararas dzeyde kabul gren eitim seviyesinin belirlenmesine ynelik
hazrlanm snavlarda olduka baarl sonular elde eden Finlandiya, medya
eitiminin tpk Trkiyede olduu gibi sadece devlet eliyle yrtld Macaristan
ve medya eitimi alannda son on ylda ciddi atlmlar gerekletiren Slovenyann
bulunduu AB lkelerindeki medya okuryazarlnn geliimi ve gnmzdeki
durumu incelenmi olup, bu lkelerde medya okuryazarl alannda faaliyet gsteren
kurum, kurulu, organizasyon ve dernek gibi tekilatlara deinilmitir. Bunlara ek
olarak tezde, tm Avrupay kapsayacak ekilde medya okuryazarl alannda
faaliyet gsteren eitli tekilatlara da yer verilmitir.
Yaplan bu incelemelerin ardndan Trkiyede medya okuryazarl

alanndaki almalarn birka yl iinde ciddi seviyelere ulat tespit edilmitir. Bu
tezin, incelenen AB lkelerindeki medya okuryazarl faaliyetleri araclyla
Trkiyedeki medya okuryazarlnn en azndan bir adm daha ileri tanabilmesi
adna yarar salayabilecei umulmaktadr.
Anahtar Kelimeler: medya okuryazarl, medya eitimi, medya okuryazarl dersi
107
ABSTRACT
What is conveyed via media should not be accepted by the people as it is.
People should be able to elaborate on the things presented by the media according to
their capacities, thoughts and life styles. As a result of this, people are expected to
analyse the things presented by the media. One of the most important elements which
will help them make this analysis is media literacy.
This study elaborates on the progress and current situation of media literacy
as well as the organizational structures of agencies, institutions and associations
delivering activities on media literacy in Turkey and some EU states such as France
and the United Kingdom having a very established background for media literacy
and many organizations actively involved in this subject; Finland which has very
successful education policies and has achieved very eminent results in the exams
held to identify the internationally adopted level of education; Hungary where the
media education is governed only by the state as it is the case in Turkey and Slovenia
which has taken serious initiatives in the last ten years in the field of media
education. Furthermore, various organizations which deliver activities of media
literacy for the whole Europe have been discussed in this study.
Following the relevant researches, it has been found out that the number of
media literacy activities has increased severely in Turkey. It is hoped that this study
which elaborates on the media literacy activities carried out in member states of the
European Union will be able to take steps in improving media literacy in Turkey.
Key Words: media literacy, media education, media literacy lesson
108
ZGEM
ar Alagzl 1979 ylnda ankrda dodu. 1998 ylnda Kocaeli Anadolu

Lisesinde mezun olduktan sonra, iki yl Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Adalet
Yksek Okulunda eitim grd. Ardndan 2006 ylnda Yeditepe niversitesi Tarih
Blm burslu programndan mezun oldu. Ayn blmde iki yl asistan renci
olarak alt. Drt yl boyunca renci snf temsilcilii grevini ve bir yl boyunca
blm renci temsilciliini yrtt. Ad geen niversitede bulunan Tarih
Kulbnde bir yl sreyle bakanlk yapt. 2005 yl bahar dneminde renci
deiim program erevesinde A.B.D.de bulunan Montana State Universityde
burslu olarak eitim grd. 2006 ylnda The Yaren Organization in ankr isimli
tezini hazrlayarak Yeditepe niversitesi Tarih Blmnden mezun oldu. 2007
ylndan bu yana Radyo ve Televizyon st Kurulunda uzman yardmcs olarak
almaktadr. Evli ve bir ocuk babasdr. ngilizce bilmektedir.
109

10 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

10 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.

TRKYEDE VE AVRUPA BRL LKELERNDE

TRKYEDE VE AVRUPA BRL LKELERNDE

Bu alma, Tez Deerlendirme Komisyonu tarafndan oy birlii/oy

Bakan : Prof. Dr. Davut Dursun

Radyo ve Televizyon st Kurulunda grev yapan uzman yardmcs olarak,

Bu uzmanlk tezindeki btn bilgileri akademik kurallara ve etik davran

Bilgilerinizi ve gereini arz ederim.

Uzmanlk Tezinin Ad:

Tezi Telim Alan

TEZ TESLM TUTANAI VE DORULUK BEYANI ..........................................iii

1.1. MEDYA OKURYAZARLII KAVRAMI.......................................................... 5

2.1. RTK VE MLL ETM BAKANLII BRL LE MEDYA

3.1. AVRUPA BRLNDE MEDYA OKURYAZARLII ALANINDA

ekil 1. Rick Shepherdn Mkemmel Medya Okuryazarl Mfredat Modeli........ 9

ekil 2. W. James Potterin Bilisel Medya Okuryazarl Modeli........................... 11

ekil 3. Koruyucu Semboller..................................................................................... 42

Tablo 1. 2007-2008 Eitim ve retim Yl Medya Okuryazarl Dersini Seen

Tablo 2. 2008-2009 Eitim ve retim Yl Medya Okuryazarl Dersini Seen

Tablo 3. 2009-2010 Eitim ve retim Yl Medya Okuryazarl Dersini Seen

Tablo 4. 2010-2011 Eitim ve retim Yl Medya Okuryazarl Dersini Seen

Tablo 5. 2011-2012 Eitim ve retim Yl Medya Okuryazarl Dersini Seen

nsanolu, dnyada var olduu ilk gnden itibaren iletiim kurmaya

Yaznn bir iletiim arac olarak insanlar tarafndan benimsenmesinin

letiim sadece yazyla ve basl eserlerle gerekletirilmekle kalmam,

21. yzylda, hzl bir ekilde gerekleen teknolojik gelimeler sayesinde

Sz konusu bu yeni teknolojiler araclyla medya iletileri daha abuk ve

Bu tezde medyay zmleyebilme arac olan medya okuryazarl kavram,

Sz konusu bu tezde, incelenen lkelerin ve tekilatlarn medya

Trkiyede medya okuryazarlna ynelik yaplan almalarn saysnda her

blmden oluan bu tezin ilk blmnde, medya okuryazarl kavram

kinci blmde, Trkiyede semeli ders olarak okutulan Medya

nc blmde ise, AByi kapsayacak ekilde medya okuryazarl alannda

Sonu ve neriler blmnde ise, tez hakknda yaplan ksa bir

MEDYA OKURYAZARLII KAVRAMI, YAKLAIMLARI, MODELLER

1.1. MEDYA OKURYAZARLII KAVRAMI

Medya okuryazarl kavram birok kii tarafndan ok eitli ekillerde

W. James Pottera gre, okuryazarlk terimi genelde yazl medyayla

Andrew Harta gre, medya okuryazarl medya mesajlarnn nasl bir

Elizabeth Thomana gre, medya okuryazarl her gn televizyon, radyo,

Bu tanmlamalardan da anlalaca zere medya okuryazarl, gnlk

1.2. MEDYA OKURYAZARLII YAKLAIMLARI

Yukarda rnek olarak verilen medya okuryazarl tanmlamalarndan da

Korumac yaklamda, bireylerin medyann vermi olduu mesajlara kar

1.2.2. Eletirel Yaklam

Korumac yaklama gre bireylere, neyin iyi ve neyin kt olduu bakalar

Medya okuryazarlnn ileyii hakknda bilgiler veren eitli modeller

1.3.1. Rick Shepherdn Mkemmel Medya Okuryazarl Mfredat

Mkemmel Medya Okuryazarl Mfredat Modelinde esas olan, medya

Eletirel bir syleme yol aan durumun olumasndan sonra rencilerin

ekil 1: Rick Shepherdn Mkemmel Medya Okuryazarl Mfredat Modeli

Bireylerin medya okuryazar olabilmeleri iin medya ve medyann sunduklar

1- Sorumluluk nermesi: Medya okuryazarln gelitirmek iin

2- Etki nermesi: Medya okuryazarlyla ilgili her nerinin temelinde,

3- Yorumlama nermesi: nsan akl, duygular oluturma, varsaymlarda

4- Paylalan Anlamn nemi nermesi: Bireylerin btn kurgular

5- G nermesi: Bilgi gtr. Bireylerin be alanda bilgi eitliliine

eitlilik arz eden bilgi, bireylere kefetme ve bilgilendirme aamasnda

6- Hedef nermesi: Kontrol medyadan bireylere doru kaydrmak,

Bu nermeler dorultusunda gelien Bilisel Medya Okuryazarl Modeli

ekil 2: W. James Potterin Bilisel Medya Okuryazarl Modeli

kinci faktrde bilgiler araclyla kiisel bak as olumakta ve bunlara

nc faktr, bireyin bilgi ileme aralar olan yetenek ve becerilerini