T.C.

Radyo ve Televizyon st Kurulu

TELEVZYON HABERLERNDE MAGAZNELLEME

UZMANLIK TEZ

Beng ERTAN

ANKARA
EKM/ 2011
 T.C.
Radyo ve Televizyon st Kurulu

TELEVZYON HABERLERNDE MAGAZNELLEME

UZMANLIK TEZ

Beng ERTAN

DANIMAN
Glmser BOSTAN
st Kurul Uzman

ANKARA
EKM/ 2011
 Radyo ve Televizyon st Kurulu Bakanlna

Bu alma, Tez Deerlendirme Komisyonu tarafndan oy birlii/oy okluu ile

Uzmanlk Tezi olarak kabul edilmitir.

Ad Soyad mza

Bakan : Prof. Dr. Davut Dursun

ye : Arslan Narin

ye : Glmser Bostan

ONAY

././2011

st Kurul Bakan
 TEZ TESLM TUTANAI VE DORULUK BEYANI

Radyo ve Televizyon st Kurulunda grev yapan Uzman Yardmcs olarak, Radyo ve

Televizyon st Kurulu Uzman Yardmcl Giri ve Yeterlik Snavlar ile Uzmanla
Atanma, Yetitirilme, Grev, Yetki ve alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmeliin
19uncu maddesinin 4nc fkrasna istinaden kartlan Radyo ve Televizyon st Kurulu
Tez Hazrlama Ynergesine uygun olarak hazrlam olduum uzmanlk tezi iliikte
sunulmutur.

Bu uzmanlk tezindeki btn bilgilerin akademik kurallara ve etik davran ilkelerine

uygun olarak toplayp sunduumu; ayrca, bu kural ve ilkelerin gerei olarak, almada bana
ait olmayan tm veri, dnce ve sonular andm ve kaynan gsterdiimi beyan ederim.

Bilgilerinizi ve gereini arz ederim. ..../..../2011

Beng ERTAN

st Kurul Uzman Yardmcs

Uzmanlk Tezinin Ad:

Televizyon Haberlerinde Magazinelleme

EK: Tez (3 adet)

Tezi Teslim Alan

Daire Bakan:

Tarih:

Ad-Soyad-mzas:

*(Bu form 2 nsha halinde dzenlenir)

 TEEKKR

Televizyon Haberlerinde Magazinelleme konulu bu tez almasnn

hazrlanmasnda bana her trl katk ve destei salayan Radyo ve Televizyon st Kurulu
Bakan Prof. Dr. Davut Dursuna, Bakan Yardmcs Arslan Narine, tez danmanm st
Kurul Uzman Glmser Bostana, Basn ve Halkla likiler Mavir Vekili Neriman
Saraoluna, Kalknma Bakanl Mstear Yardmcs lyas elikoluna, st Kurul
Uzmanlar Aygen Gmolu ve L.Glden Treskeye, st Kurul Uzman Yardmclar Seda
Durmu, Asl Soydan ve Yasemin Saraa, st Kurul personeli ef Tayyar Aksoy ve ef
Dursun Yalna, kuzenim Elif zbalabana ve anne ve babama itenlikle teekkr ederim.
 NDEKLER

NDEKLER ............................................................................................................ I

KISALTMALAR LSTES........................................................................................ IV

TABLOLAR LSTES ................................................................................................ V

GR ........................................................................................................................... 1

1. Tezin Amac ................................................................................................. 5

2. Tezin nemi ................................................................................................. 5

3. Tezin Yntemi.............................................................................................. 6

3.1. Kavramsal ereve .............................................................................. 6

3.2. Kapsam ve Snrllklar ........................................................................ 7

3.3. Veri Toplama Teknii .......................................................................... 9

3.4. Yntem ............................................................................................... 10

BRNC BLM

HABER VE HABERE LKN TARTIMALAR

1.1. Bilgi Kavram ve nemi ............................................................................ 11

1.2. Haber Kavram ve nemi .......................................................................... 13

1.3. Haber Deeri Kavram ve Haber Deerinin Belirlenmesi ......................... 22

1.4. Haber Etii ................................................................................................. 27

KNC BLM

TELEVZYON VE TELEVZYON HABERLER

2.1. Televizyon .................................................................................................. 31

2.2. Televizyon Dilinin zellikleri ................................................................... 32

2.3. Televizyon Haberlerinin zellikleri .......................................................... 35

2.4. Televizyon Haberlerinde Gereklik ........................................................... 36

I
 NC BLM

TELEVZYON HABERLERNDE MAGAZNELLEME

3.1. Magazinellemenin Tanm ........................................................................ 40

3.2. Magazinellemeye Tarihsel Bak.............................................................. 42

3.3. Etik Bir Sorun Olarak Haberde Magazinelleme ....................................... 46

3.4. Magazinelleen Haberlerde Kullanlan Dil ve Magazinel Sylem ............ 50

3.5. Haberlerde Magazinellemenin Nedenleri ................................................. 56

3.5.1. zleyici lmleri............................................................................... 56

3.5.2. deolojik Nedenler .............................................................................. 58

3.5.3. Sosyo-Kltrel Nedenler.................................................................... 62

3.5.3.1.Magazinelleme ve Kitle Kltr .................................................. 63

3.5.4. Teknolojik Nedenler........................................................................... 65

3.6. Magazinellemenin deolojik Etkileri ........................................................ 66

3.6.1. Kamusal Alan Tartmalar ve Magazinelleme ................................ 73

3.7. Trkiyedeki Televizyon Haberlerinde Magazinelleme Olgusunun

Mevzuat Asndan Deerlendirilmesi ................................................................... 77

DRDNC BLM

TRK TELEVZYONLARINDA HABERLERDE MAGAZNELLEME

ZERNE BM VE ERK ANALZ

4.1. Seilen TV Kanallarnn Ana Haber Bltenlerinin Biimsel Analizleri .... 83

4.1.1. Show TV Ana Haber Bltenleri ......................................................... 83

4.1.2. NTV Ana Haber Bltenleri ................................................................ 84

4.1.3. STV Ana Haber Bltenleri ................................................................. 85

4.1.4. TRT Ana Haber Bltenleri ................................................................. 86

4.2. Seilen TV Kanallarna likin Varsaymlar ve Bulgular .......................... 87

II
SONU VE NERLER ........................................................................................... 98

KAYNAKA ........................................................................................................... 105

EKLER ..................................................................................................................... 112

ZET ....................................................................................................................... 148

ABSTRACT ............................................................................................................. 150

ZGEM ............................................................................................................. 152

III
 KISALTMALAR LSTES

AB Avrupa Birlii

ABD Amerika Birleik Devletleri

a.g.e. Ad geen eser

a.g.m. Ad geen makale

AK Avrupa Konseyi

AKP Adalet ve Kalknma Partisi

Akt. Aktaran

Bkz. Baknz

CHP Cumhuriyet Halk Partisi

dk Dakika

NTV NTV Radyo ve Televizyon Yayncl A.. unvanl kuruluun logosu

RTK Radyo ve Televizyon st Kurulu

s. sayfa

STV Samanyolu Televizyonu

TRT Trkiye Radyo Televizyon Kurumu

TV Televizyon

UNESCO United Nations Educational Scientific and Cultural Organization

(Birlemi Milletler Eitim Bilim ve Kltr Kurumu)

yy. Yzyl

IV
 TABLOLAR LSTES

Tablo 1: Konularn Kanallara Gre Dalm .......................................................... 112

Tablo 2: Haberin Ana Aktrlerinin Kanallara Gre Dalm ................................. 114

Tablo 3: Biim ve erik zelliinin Kanallara Gre Dalm............................... 116

Tablo 4: Arka Plan Bilgisinin Veriliinin Kanallara Gre Dalm ....................... 117

Tablo 5: Haber Konularna Gre Arka Plan Bilgisinin Verilii............................... 118

Tablo 6: Haberin Sunum Biiminin Kanallara Gre Dalm ................................ 120

Tablo 7: Biim ve erik zelliinin Haberin Sunum Biimine Gre Dalm ..... 121

Tablo 8: Haberin Ana Aktrlerinin Konulara Gre Dalm .................................. 122

Tablo 9: Haber Sunumunda Kullanlan Tekniklerinin Kanallara Gre Dalm .... 124

Tablo 10: Haberin Ana Aktrlerinin Cinsiyet Dalmlar ...................................... 125

Tablo 11: Konulara Gre Haberlerin Sunum Biimlerinin Dalm ...................... 127

Tablo 12: Cinsellik Kullanmnn Biim ve erik zelliine Gre Dalm ......... 130

Tablo 13: Cinsellik Kullanmnn Konulara Gre Dalm .................................... 131

Tablo 14: Haberde Ana Aktrn Cinsiyetine Gre Cinsellik Kullanmnn Dalm
.................................................................................................................................. 133

Tablo 15: Cinsellik Kullanmnn Kanallara Gre Dalm .................................... 134

Tablo 16: Metnin Tekrarlanmasnn Biim ve erik zelliine Gre Dalm ..... 135

Tablo 17: Grntnn Tekrarlanmasnn Biim ve erik zelliine Gre Dalm

.................................................................................................................................. 136

Tablo 18: atma/kilem Kurulumunun Biim ve erik zelliine Gre Dalm

.................................................................................................................................. 137

Tablo 19: Haberde Verilen Soruna zm nerisi Sunumunun Biim ve erik

zelliine Gre Dalm ......................................................................................... 138

Tablo 20: Haberin Olumlu/Olumsuz Sunumunun Biim ve erik zelliine Gre

Dalm ................................................................................................................... 139

Tablo 21: Haberin Olumlu/Olumsuz Sunumunun Konulara Gre Dalm ........... 140
V
Tablo 22: Neden-Sonu likisinin Kurulmasnn Biim ve erik zelliine Gre
Dalm ................................................................................................................... 143

VI
 GR

Bilgi a, iletiim a, enformasyon a gibi ifadelerle nitelenen 21. yzyl

dnyasnda bireyler olarak kendimiz hakknda ve yaadmz evre hakknda
sorgulamalarmza her gn bir yenisini ekleyerek devam ediyoruz. Bu
sorgulamalarmz yaparken, grdklerimizi ve deneyimlerimizi anlamlandrrken,
iinde yaadmz koullar deitirme ve dzeltme ynnde adm atarken bilmek
bir zorunluluktur.

Dnyada olan biten eyleri her zaman ilk tan olarak grp deneyimlemek
elbette ki mmkn deildir. Bu noktada gelimeler hakknda malumatmz kitle
iletiim aralar araclyla ediniyoruz. Kitle iletiim aralarnn bilgi kayna olarak
gnmzdeki tartmasz nemi, bilginin ve bilmenin nemiyle paralel gitmektedir.

Okuma yazma alkanlnn dk olduu bir toplumda, hatta evrensel

olarak dnldnde grsel malzemenin ve imajlarn arlnn bu denli youn
olduu bir ada televizyon, hayatmzn ister istemez nemli bir paras
konumundadr. RTK (Radyo ve Televizyon st Kurulu) tarafndan 2009 ylnda
ikincisi yaptrlan Televizyon zleme Eilimleri Aratrmasnn sonucuna gre, hafta
ii gnlerde ortalama televizyon izleme dzeyi % 20.5 ile 3 saat, % 17.2 ile 2
1
saat ve % 16.4 ile 4 saat, % 4.5 orannda 10 saat ve zeridir. Ayrca B&T
Marketing & Media Ingenuity Researchn 2001de Avustralyada yapt bir
aratrmann sonularna gre, halkn %60a yakn haber kayna olarak
televizyonu, %25i gazeteleri, %17si radyoyu ve %10u interneti tercih etmektedir. 2

1
http://www.rtuk.gov.tr, Radyo ve Televizyon st Kurulu resmi web sitesi.(17.04.2010)
2
http://www.bandt.com.au/news/tv-most-trusted-news-source
1
 Elbette ki televizyon, tad nemle pek ok tartmann oda olmutur.
Televizyonu olumlayan ya da eletiren farkl yaklamlarn ortaya knn izleyicide
televizyonun olas etkilerine kar uyank olma bilincini artrmas beklenir.

Televizyonu olumlayan yaklamlar genellikle bu aracn fiziksel ve teknik

olanaklar sayesinde izleyiciye sunduu deneyimleri dile getirirler. McLuhan bu
olanak sayesinde insann kendi kk evresinin bir yesi olmaktan kp, iyice
klen dnyann, dier bir ifadeyle kresel kyn etkin bir yesi olduunu
savunur. Televizyon endstrisinin ou alan televizyonu ok etkili bir eitim,
kltr ve sanat arac olarak niteleyerek olumlu ynlerini n plana karrlar. 3

Televizyonla ilgili eletirilerin ise, kitle iletiim aralarnn rgtlenii

balamnda televizyonun gnderdii iletiler zerinden yrtld grlr. Bu
anlamda televizyonun verdii mesaj genel olarak deerlendirildiinde onun iletisinin
aktard imgeler deil; dayatt yeni iliki ve alglama tarzlar olduu ileri srlr. 4
Birbirinden farkl boyutlar olan bir ara olarak televizyon kendi syleminin
geree dayandnda srar etse de bu gerekliin imgesel dzeyde kald, yani
bireyin iinde yaad ortamn gerekliine ulaamad gibi, buna ilikin
alglarnda da sapmaya neden olduu tartlr.

Kltrel almalar asndan nemli bir isim olan Stuart Hallun dnceleri
konunun tartlmas asndan nem tamaktadr:
Modern iletiim aralar asla toplumsal yaplar ve pratikler alan dnda
kavramsallatrlmazlar, nk giderek artan oranda bu alann bir paras
haline gelmektedirler. Gnmzde iletiim kurumlar ve ilikileri
toplumsal alan tanmlyor ve ina ediyor; siyasal alann inasna yardm
ediyor; retken ekonomik ilikileri dolaymlyorlar; modern endstriyel

3
Erol Mutlu, Televizyonu Anlamak, Gndoan Yaynlar, Ankara, 1991, s.16
4
Jean Baudrillard, Tketim Toplumu, ev.:Hazal Deliceayl ve Ferda Keskin, Ayrnt Yaynlar,
stanbul, 2008, s.155
2
 sistemler iinde maddi bir g haline geldiler, bizatihi teknolojik olan
tanmlyorlar; kltrel olana hkmediyorlar. 5

Dolaysyla iletiim gnderen, mesaj, alc ve aratan ibaret deildir; onu

iinde yer ald toplumsal, ekonomik ve siyasal sistemden ayrarak incelemek eksik
olur.

Ancak bu tez almasnda tartlacak konu genel olarak televizyon deil; bir
program tr olarak haber bltenleridir. Deer, tutum, beeni ve yaam ekillerine
ksmi de olsa var olduu kabul edilen etkileri, siyasal iletiimin mecralarndan biri
olmas, halkn yaad dnya hakknda bilgilenme ihtiyacn karlamadaki ncelii,
yayn kurulularnn saygnlk ve gvenilirlik ltlerinden biri olmas sebepleriyle
haberlerin televizyonda yaynlanan dier programlar yannda farkl bir konuma sahip
olduu dnlr. Canl yayn gibi teknik bir imknla verdii orada olma,
anndalk, birebir ahit olma hisleriyle geree en yakn olduu dnlen iletiler,
haberlerde verilir. Ancak tam da bu gereklik iddias ve verdii iletiler nedeniyle en
ok tartlan program tr olma zelliini haizdir.

Haberlerin nesnellik, objektiflik, tarafszlk gibi nitelikleri etik

tartmalar erevesinde ele alnr. Objektif bir d gereklik olabilir mi? Bu
saylanlar teknik mitlerden mi ibaret? Haberciler kendileri ve rnleri hakkndaki
meruluk iddialarna evrensel dorular olduklarn ileri srdkleri bu ilkelerle mi
zemin kazandryorlar? gibi sorular etik tartmalar erevesinde deerlendirilir.
Haberin etiini tartmalarn odana alan neden, haberin politik yaam, politik ama
ve eylemlerle olan ilikisidir. Salkl bir demokratik yaamn kurulup devam
ettirilebilmesi iin kamunun neler olup bittii hakknda salkl bilgi alabilmesi
gereklidir. Bunun salanabilmesi iin haber etii zerinde dnmeye ve
uygulanabilir ilkeler ortaya koymaya ihtiya duyulur.

5
mer zer, Eletirel Haber zmlemeleri, Anadolu niversitesi Yaynlar, Eskiehir, 2009, s.4

3
 Haber etii alt balklar halinde pek ok konunun tartld bir alandr.
Habercilerin haber kaynaklar ile ilikileri, politikaclarn mdahaleleri, medya
kurulularnn rgtsel yaplarnn getirdii basklar, iddetin gsterimi, uydurma
haber, rating kaygs, zamansal kstlar gibi konular haber etii balamnda tartlr.
Haberin verili ekline ve neyin haber deeri tadna ilikin kabullere ynelik
eletiriler de etik tartmalar iinde yer alr. Bu balamda bu tezin konusu olan
haberlerde magazinelleme de etik tartmalar erevesinde deerlendirilir ve etik bir
sorun olarak grlr.

Neil Postman, Marshall McLuhann gnmzn elektronik dnyasn kresel

kye benzetirken muhtemelen hibir zaman bir kyde yaamadn ileri srer.
Postmana gre kyller, yaamlarn dorudan etkileyecek bilgiyi ararlar ve elde
ettiklerinde de genellikle onunla ne yapacaklarn bilirler. Kyller, dedikoduyu
yaama lezzet katan bir ey olarak grrler ve genellikle dedikoduyla somut olarak
yaamlarn etkileyen ey arasnda ayrm yapabilirler. Modern an kentlerinde
yaayan insanlar iin ise bilgi metadr, alnr ve satlr. Kendi yaamlaryla pek fazla
ilgili olmasa da, onu nasl kullanacaklarn bilmeseler de zihinlerinde bilgi ynlar
oluturmaya devam ederler. 6

Bu tezde de, izleyiciyi fazla ilgilendirmeyen ve ona katks tartmal olan

bilgilerin, haberlerin iinde nasl ve neden bu kadar baskn bir konuma geldii,
kamuoyunu esas ilgilendiren konularn magazinel bir dil kullanlarak nasl
dikkatlerden karld, yaplan ampirik almayla da desteklenerek tartlacaktr.
Bu tezde farkl yaynclk anlaylarna sahip olsalar dahi televizyon kanallarnda
magazinelleme olgusunun yaand verilerle ortaya konmaya allacaktr.

6
Neil Postman, Steve Powers, Televizyon Haberlerini zlemek, ev.: Asl Tun, Kavram Yaynlar,
stanbul, 1992, s. 123
4
 1. Tezin Amac

Trkiyede tek kanall kamu yaynclndan sayca ok, zel kanall yapya
gei grece yakn tarihlerde gereklemitir. zlenme lmleri bu yeni yap ile
ticarileen grsel-iitsel kitle iletiiminin merkezine oturan bir olgu olmutur.
Yllardr Batda sregelen tartmalar Trk medyas ekseninde de tartlmaya
balanmtr. Ticarileen medyann, kamusal sorumluluunu yerine getirmedii ve
bilgilendirme gibi bir ilevinin de olduunu rating savalar uruna tamamen gz ard
ettii tartlmaya balanmtr. Dier yandan medya da kendisini halk bunu istiyor
argmanyla savunma yolunu semitir.

nsanolu elbette ki insani olan kendine yakn hisseder ve insan mkemmel

ve tutarl bir varlk deildir. Televizyon da insan olmaktan kaynaklanan zaaflar
sonuna dek kullanarak izleyiciyi ekran karsnda tutmaya alr. Trkiyedeki
televizyon kanallar bu yeni yaynclk anlayn haber programlarnda dahi
kullanmaya balad. Haberlerde ilgi ekme ve elendirme, duygulara hitap etme
amaland ve haberler giderek magazinel elerin arlk kazand metinler halini
ald. te bu almann amac da magazinelleme olgusunu Trkiyedeki televizyon
kanallarnn haber bltenleri ekseninde incelemektir. Magazinellemenin nedenlerini
ve nasl bir dil kullanlarak haberlerin magazinelletiini toplanan veriler nda
tartmak bu tez almasnn amacdr.

2. Tezin nemi

Televizyon haberlerinin magazinellemesi sorunu, almann iinde de

deinildii gibi iki boyutta tartlr: Haber bltenlerinde magazin haberleri saysnn
artmas ve ciddi haberlerde magazinel elerin kullanlmas.

5
 Haber metinlerinin yaplandrlmasnda mzik kullanm veya canlandrma
gibi teknie ilikin magazinel elerin kullanlmas yoluyla halkn duygularnn
smrlmesinin ardnda aslnda ok daha derin bir problem yaanmaktadr. Burada
sz konusu olan halkn bilgi alma hakknn ihlalidir. Eletirel bir sylem
gelitirmesine, zihinsel zmleme ve analiz yapmasna ya da kendi gerek varolu
koullarn temel alan rasyonel bir politik deerlendirme retmesine imkn
verebilecek bilginin bireye verilmemesidir. Bu da bireyi politik tartma alanndan
uzaklatrarak demokratik bir toplumun olumasnn yolunu tkar.

Bugn zellikle televizyon haberlerine bakldnda politik tartmalarn ne

kadar yzeysel yapld rahatlkla grlebilir. Tartma nceden belirlenen ikilikler
ekseninde yaplr. Derinlemesine bir deerlendirmeden ziyade kiiler ve semboller
veya sembollemi kiiler zerinden herhangi bir zm yolu gsterilmeksizin ayn
konular tekrar tekrar tartlr. Ertesi gn, rnein iyerlerinde, politik tartmalarn,
bireylerin maddi gerekliinden uzak, aa yukar televizyondaki ile ayn
argmanlar eliinde, ayn dille yapld grlebilir. te haberin magazinellemesi
sorununun altnda yatan tehlike de aslnda budur. Dolaysyla magazinelleme salt bir
habercilik teknii sorunu deildir. Bu almada da magazinel habercilik anlay
zerine yorumlar gelitirilebilmesi iin veri retimi salanmaya allacaktr.
Magazinellemeyi getiren yaynclk anlaynn tartlmasna katk salanaca
dnlmektedir.

3. Tezin Yntemi

3.1. Kavramsal ereve

Bu almada televizyonda yer alan formatlarn magazinellemesinin en

nemli nedeni olarak medyann endstrilemesi, sahipliin holdinglerin eline
gemesi, yayn kurulularnn ticari organizasyonlar olarak kabul edilip kar gdml
bir yaynclk anlay ile hareket etmeleri grlr.

6
 Neo-liberal ekonomik politikalar ve kreselleme, yaand lkelerde
topluma ve bireylere yeni sosyo-kltrel deerler getirdi. Birey bu deerlerle yeniden
ekillendi ve ekillenmeye de devam ediyor. Kitle iletiim aralar balamnda
dnecek olursak yeni bireyin talep ettii ierikler de bu zeminde kendini gsterdi.
Dolaysyla haberlerde magazinellemenin bir dier nedeni olarak sosyo-kltrel
erevenin deiimini de gsterebiliriz.

Magazinellemenin bir baka nedeni de medyann kendi i dinamikleridir.

Anadamar iletiim kuramlar medyann, gereklii yanstan bir ayna olduunu ve
drdnc kuvvet olarak kamuoyu adna denetleme grevini yerine getirdiini iddia
eder. Buna karlk Ortodoks Marksist dnce ise, onu egemen snfn bir arac
olarak grr. Haber medyas toplumsal gereklii krar ve yeniden kurar. Bu adan
bakldnda haber medyas ne oulcularn iddia ettii gibi zerk bir konuma
sahiptir, ne de egemen snf ve elitlerin karlarnn dorudan bir szcsdr. Haber
medyas, kendi ileyii erevesinde rutin hale gelmi pratiklerin iinde ve
profesyonel ideolojinin dolaym ile, greli zerk bir konuma sahiptir. 7

Bu almada ayrca haberlerin magazinellemesi olgusu olumlayc deil;

eletirel bir bakla irdelenecektir. Sradan insann da haberlerde temsiline olanak
tannd, bu sayede demokratiklemenin yaand savlarna kar, medyann bu
insanlar rating uruna smr arac olarak kulland gerei gz ard edilemez.

3.2. Kapsam ve Snrllklar

Kitle iletiim aralar ierisinde bugn en yaygn olarak kullanlan ara

televizyondur. Ayrca UNESCO tarafndan yaplan aratrma, Trkiyenin ABDden

7
M. Aye nal, Haberi Okumak, Temuin Yaynlar, stanbul, 1996, s. 115

7
sonra en ok televizyon izlenen ikinci lke olduunu gstermektedir. Radyo ve
Televizyon st Kurulunun alma alan ve bu veriler dikkate alnarak aratrmann
evreni televizyon ile snrlandrlmtr.

Haber bltenleri televizyon metinleri iinde gvenilirlii en yksek olandr

ve haberlerin yerine getirmesi beklenen ilev, televizyonun dier program
trlerininkinden farkldr. Bu nedenle aratrma sadece haber metinlerini
kapsamaktadr.

Konunun aratrlmas iin belirlenen srenin kstl olmas da aratrma

evreninin zel televizyonlarn bazlarnn ana haber bltenleri ile snrlandrlmasn
gerektirmitir.

Bu tez almasnda televizyon haberlerinde magazinelleme olgusunun

nedenleri ve magazinel haber formatlarnda kullanlan dilin zellikleri bilimsel
olarak ortaya konmaya allacaktr. Haberlerde arka plan bilgisinin sunuluu,
neden-sonu ilikisinin kurulmas, atma/ikilem kurulumu (ikili kartlklarn ve
elikili elerin kullanm), haberde verilen soruna karn zm nerisi sunulup
sunulmamas, haberin olumsuz/olumlu sunuluu gibi magazinel haberlerde kullanlan
dilin zelliklerinin, veriler toplamak suretiyle bilimsel olarak ortaya konmas, ilk
defa bu almada gerekletirilmitir. Magazinelleme olgusunun Habermasn
balatt kamusal alana ilikin tartmalarla ilikilendirilerek ele alnmas da bu
almaya zg bir husustur. Bununla birlikte, muhafazakr olarak tanmlanan bir
kanalda magazinelleme olgusunun grlp grlmedii de literatrde yalnzca bu
almada incelenmitir.

8
 3.3 Veri Toplama Teknii

Bu tez almasnda analiz iin ulusal yayn yapan drt televizyon kanal
seilmitir. Bu televizyonlardan ilki olan TRT 1, devlet televizyonu olarak kamu
yayncln benimsemitir. Dier rnek kanal NTV, tematik haber kanal olduu
iin seilmitir. zel yaynclk anlay ile genel izleyiciye hitap eden ve haberde
magazinellemenin ilk rneklerinin grld Show TV, rneklem olarak alnan bir
dier kanaldr. Analize dhil edilen STV ise muhafazakr olarak tanmlanan zel
televizyon kanaldr.

Bu drt kanaln rastgele seilen bir haftada (01-07 Temmuz 2010) ana haber
bltenlerinde yaynlanan haberlerinin (toplam 546 haber, 1268 dk) sunucu, sunu
biimi, grnt ve ses kullanm, mzik, altyaz kullanm gibi biimsel zellikleri ile
aktrler, konu, arka plan bilgisi ve cinselliin kullanm gibi ierik zelliklerinin
analizi yaplmtr. Biimsel zelliklerin incelenmesi dndaki konular ierik
zmlemesi yntemi ile incelenip analiz edilmitir.

erik zmlemesi, sistematik olarak 20. yzyln ortalarndan itibaren

Lasswell, Berelson gibi nc aratrmaclarn kullanmlaryla gelien ve
sosyal bilimlerde aratrma yntemlerinin en nemlilerinden olarak kabul
edilen bir zmleme yntemidir. Berelson, ierik zmlemesini,
iletiimin yazl/ak (manifest) ieriinin nesnel, sistematik ve saysal
tanmlarn yapan bir aratrma teknii eklinde tanmladnda
zmleme ynteminin niceliksel yanna vurguda bulunmaktayd
erik zmlemesi sonuta sosyal gerekliin yazl/ak ierik
zelliklerinden ieriin yazl/ak olmayan zellikleri hakknda
karmlar yapmak yoluyla sosyal gerei aratran bir yntem olarak
geni tanmna ulamtr. Denilebilir ki ierik zmlemesi ile, bir
metnin betimlenmesi ve aklanmasndan ok, zellikle metin
ieriklerinden sosyal gereklikle ilgili sonulara ulamak
8
amalanmaktadr.

8
Gkeden akt. iler Dursun ve Nilfer Timisi, Medya ve Deprem, RTK Yaynlar, Ankara,
(2003), s. 23

9
 3.4 Yntem

ncelikle kanal baznda televizyon haberlerinin biimsel zellikleri

incelenmitir. Bu noktada star sunucu anlaynn olup olmad, sunucunun
cinsiyeti, balang cmleleri, sunucunun mimik ve jestlerini kullanm, stdyodaki
enstrmanlar ve tm bunlarn verdii mesajlar incelenmitir. Daha sonra haberde
kullanlan teknikler ele alnmtr. Haberde mzik, canlandrma teknii ve ariv
grntlerinin kullanlp kullanlmad kanallar baznda incelenmitir.

Haberde ierik zmlemesi teknii, haberin ounlukla ieriiyle ilgili

konular iin kullanlmtr. Bu noktada, bir hafta boyunca 4 farkl kanalda yaynlanan
haberlerin tematik zmlemesi yaplarak konu baznda ayrlmlardr. Kaydedilen
toplam 546 haberde aadaki eler iin zmlemeler yaplmtr:

Ana aktr,
Ana aktrn cinsiyeti,
Cinsellik kullanm,
Biim ve ierik zellii,
Haberin sunum biimi,
Arka plan bilgisinin sunuluu,
Neden-sonu ilikisinin kurulmas,
Metnin tekrarlanmas,
Grntnn tekrarlanmas,
Haber sunumunda kullanlan teknikler,
atma/ikilem kurulumu (ikili kartlklarn ve elikili elerin kullanm),
Haberde verilen soruna karn zm nerisi sunulup sunulmamas,
Haberin olumsuz/olumlu sunuluu.

Yukarda saylan kriterlerin bir ksm tezde de geni olarak ele alnd gibi
magazinel haberlerde kullanlan dilin zellikleri olarak kabul edilmitir.

10
 BRNC BLM
HABER VE HABERE LKN TARTIMALAR

1.1. Bilgi Kavram ve nemi

Toplumlar, zellikle Bat toplumlar, tarihte karakteristik btnl olan baz

dnemlere ayrlmlardr. Bu dnemler yaanlan an baat unsurlarna gre baz
adlandrmalarla anlrlar. Bu dnemsel ayrmalar ve adlandrmalar yaanlan an
zelliklerini belirterek o an deerlendirilmesinin yaplmas iin sistematik bir
bak as sunulmasn salarlar. Her toplum ayn anda, ayn ekilde ve artlarda
dnemler aras geii ve ayn dnemi yaayamaz. nk bu dnemler ok uzun
sreleri ifade ederler. Toplumsal deiimler bugnden yarna yaanabilecek olgular
deildirler.

inde yaadmz dnem de bilgi a veya enformasyon a olarak

adlandrlan bir dnemdir. Bilginin giderek artan nemi, maddi hammaddelere kar
yakalad greli stnlk bu an bu adla anlmasnn nedenidir.
Telekomnikasyon teknolojilerindeki olaanst denebilecek hzda ve nitelikteki
gelimeler sanayi toplumunun alarak sanayi sonras toplumun ekillenmesine neden
olmutur. Yeni bir deerler sistemi, yeni siyasal ve ekonomik yaplanmalar, yeni bir
etik, yeni bir hukuk sistemine doru bir dnm yaanmaya devam etmektedir.

Yaanan ve yaanmaya devam eden bu dnm, toplumlar bir arada

tutabilecek, kaosa meydan vermeden yitirilenlerin yerini alabilecek yeni fikir, sistem
ve deerlerin gemesini gerektirmitir. Bu noktada aa adn veren bilginin
hanedanl tartlmaya balanr. Toplumsal bilincin olumasnda da bilginin nemi
tartlmaz.
11
 Bilgiyi reten nedir? Bilginin kayna nedir? sorularna verilen yantlar bizi
birden ok boyutu olan bir srece gtrr. Birey bilgiyi yaad doal ve sosyal
evreden edinebilir. Bir dier kaynak olarak da insan zihninin bo bir levha
olmadndan hareketle bilgiyi retip ileyebilecei savunulmutur. Buradan
bakldnda bireyin yaad doal-sosyal evre onun bilgisini ekillendirdii gibi,
birey de kendi bilgisiyle bu evreyi etkiler. Bilgi bazen zaman iinde kolektif bir hal
alarak bu etkileimi gerekletirir. Dolaysyla birey, bilgilenme srecinde hem etkin
hem edilgin, hem zne, hem nesne durumunda olabilir.

Buradan hareketle, bilginin toplumu etkilediini ve ekillenmesine katkda

bulunduunu syleyebiliriz. Tarihsel bir sre ierisinde oluan bilgi
anlamlandrmalarmzda etkilidir. Bilgi zerindeki mcadelenin en nemli nedeni de,
gerekliin kurulmasn, anlamlandrlmasn ve yeniden kurulmasn ynlendirmek
noktasnda elinde bulundurduu ite bu gtr.

Siyasal, entelektel ve ekonomi alannda sz sahibi olanlar, sahibi olduklar

egemenlik alannn devamn tesis edebilmek amacyla, bilgiyi bir ara olarak
kullanmaktadrlar. retilen mitler, metaforlar ve emalar araclyla dnce
sistematii zerinde tahakkm kurmaya almaktadrlar. Ancak bu tahakkmn
mutlak bir ekilde gerekletii konusunda eitli tartmalar mevcuttur. Dilin,
simgelerin ve szcklerin kullanm, dil ve simgeler zerinden yryen atma ve
uzlamalar, dilin gereklii bozma ve yeniden kurma potansiyeli ile anlamn
retilmesinde znenin zerkliinin kabul, bilginin zerindeki iktidarn, bilginin ve
onun retiminin sabitlenmesini engeller.

Bugn medya bilgiyi ileten hatta kimi zaman da reten en nemli ara
olduundan geni anlamda bir iktidar mcadelesinin mecras olarak karmza kar.
Balangta insanlar bilgilendirmek ve dnceyi yaymak gibi grevlerle yola kan
kitle iletiim aralar, bugn bireyin bilgiyi retmesini ve dnmesini engelleme

12
noktasna gelmitir. Toplumsal zihniyetin ve yaantnn snrlarn izerek kendine
olan bamll da bir anlamda pekitirmektedir.

rnein bugn haber bltenlerinin sresinin uzamasna ramen tad

bilginin nitelii etik tartmalarn da konusu olmutur. Verdii bilgilerde
bozulmalarla karlald, habere konu olan atma ve elikilerin olduundan
fazla bytlerek sunulduu rneklerle yaanmaktadr.

1.2. Haber Kavram ve nemi

Giri blmnde haberlerin nemine deinmitik. Peki haber nedir? Ycel

Dursun, haberin, toplumun, toplumsaln, kendi zerine bir dn yolu olduunu,
toplumun, haberlerde karsna kan ieriklerle bir ilikiye, zihinsel bir sorgulamaya
girdiini ifade eder. Haberler insanlara iinde yaadklar gerekliin deerlerini,
deerleri tehdit edenleri, normal ve anormal olann ne olduunu, kabul edilebilir olan
9
ile sapkn olan arasndaki snrlar, gcn mbadele tarzlarn gstermektedir.
Toplum, haber ieriklerinde karsna kanlar deerlendirerek kendisini
konumlandrmaktadr. Kendi kimliini, varolu bilgisini edinmektedir, kendi gerei
zerinden karlkl olarak bir mzakereye girmektedir. Ancak iler Dursun, bu
mzakerenin bolukta cereyan etmediinin, mzakerenin koullarnn da g
ilikileri tarafndan dzenlenmi olduunun hatrda tutulmas gerektiini vurgular. 10

Haberin toplumun kendisiyle olan bu ilikisi pek ok tartmann konusu

olmutur. Bu tartmalar ayn zamanda bizi haberin ne olduuyla ilgili tanmlamalara
gtrr. Ancak kolaylkla grlebilir ki haberin herkese kabul edilebilen tek bir
tanm yoktur.

9
Ycel Dursun, Gadamerin Hakikat Anlaynn ki Kayna ve Hermeneutikin Grevi, Haber,
Hakikat ve ktidar likisi, Der: iler Dursun, Elips Kitap, Ankara, 2004, s.59
10
iler Dursun, Haber ve Habercilik/Gazetecilik zerine Dnmek, Gazetecilik ve Habercilik, Ips
letiim Vakf Bamsz letiim A (BA) Habercinin El Kitab Dizisi (kinci Bask), (Der:) Sevda
Alanku, stanbul, 2003, s.88, online versiyonu iin: http://eski.bianet.org/diger/pdf/04/gazetecilik.pdf
13
 Oya Tokgze gre haber, herhangi bir zamanda geen olay, fikir ya da
sorunun zetidir. 11

Haberi bir zet olarak ifade eden bu tanm, haberde gereklik

tartmalarnn odakland bir soruna iaret eder. Haberi, kstl bir zaman diliminde
izleyiciye sunma abas, gerekte olan bitenin baz ynlerini eleme zorunluluunu
beraberinde getirir. Dolaysyla ekranda izlenen eyin, gerein ne kadarna tekabl
ettii sorusu akla gelir. Bu noktada nelerin sunuma deer olduuna karar verebilmek
iin etik deerlere dayanan bir bak as gelitirilmelidir.

lgin, sk tekrarlanmam ya da ilk kez meydana gelmi, toplumda yank

uyandran ve geni kitleleri ilgilendiren, olumlu ya da olumsuzluklar artran,
zamanllk, yenilik, anilik, yaknlk, nemlilik ve insanlarn ilgisini ekme deerlerini
ieren olaylar haberdir. 12

Haber deerleri zerinden yaplan bu tanmn, bugn Trkiyedeki tecimsel

televizyon kanallarnn habercilik anlaynn temel ilkelerini yanstt sylenebilir.

Kasm 1980de UNESCO Genel Kurulunda grlerek kabul edilen Mc

Bride Raporunda ise haber yle tanmlanmtr: Bireysel, toplumsal, ulusal ve
uluslar aras durumlar aklc bir biimde kavramak ve gerekli kararlar alabilmek
iin zorunlu olan yer, olgu, ileti, gr ve yorumlarn tmne haber denmektedir. 13

11
Oya Tokgz, Temel Gazetecilik, mge Yaynlar, Ankara, 2008, s. 207
12
Rdvan Blbl, Haberin Anatomisi ve Temel Yaklamlar, Nobel Yaynlar, Ankara, 2001, s.117
13
A.g.e., s. 76
14
 Bir dier tanma gre de haber, insanlarn gelecekleri ile ilgili kararlar
almakta, teki insanlar ve evreyle ilikiler kurmakta, dnyay alglamakta, en
nemli unsuru oluturan bilgilerdir. 14

Yukardaki iki tanmn, haberin alcsna odaklanlarak yapld grlr.

Haberin esas amacnn, dier bir ifadeyle, izleyicinin haberden elde edecei faydann
n planda tutulduu habercilik anlay, kamusal sorumluluk kavramn da iinde
barndrr.

Yukarda sralanan haber tanmlarnn ou, haberi, gerekleri aynen yanstan

bir ayna gibi gren liberal-oulcu yaklamn bak asyla yaplmtr. Haberi bu
bak asyla deerlendirmeyen, eletirel tanmlar da vardr.

W. Lance Bennett haberi, tarihin herhangi bir annda, politikacnn tantt,

haber kurulularnn rettii, teknolojinin aktard ve insanlarn tkettii ey, olarak
tanmlamaktadr. 15

Bu tanmda Bennett, haber yapma srecinde politik kaynaklara olan

bamll, olay/olgunun haber kurulularnca kodlanmasn ve haberin artk bir
meta olarak grlmesini eletirmitir. Bugn televizyon haberlerine bakldnda
gndem o kadar abuk deimektedir ki alnan bilgilerin zihinlerde sindirildiini
ve dnsel bir srece girdiini, bylelikle hayatlarmza bir anlam kattn
sylemek zordur.

14
Atilla Girgin, Yazl Basnda Haber ve Habercilik Etiki, nklp Yaynlar, stanbul, 2000, s. 77
15
W. Lance Bennett, Politik llzyon ve Medya, ev: Seyfi Say, Nehir Yaynlar, stanbul, 2000, s.63
15
 Henry David Thoreau, bir felsefeci iin haber sadece dedikodudur grn
dile getirmitir.16

Doris Grabere gre haber, sadece herhangi bir bilgi deildir, hatta dnya
hakkndaki en nemli bilgi de deildir; aksine haberin ierdii bilgi daha ziyade
gncel sansasyonel ve allm bilgidir. 17

Wilbur Schramma gre haber, olayn kendisi deildir; olaydan sonra

alglanan bir olgudur. Olayla zde deil; fakat olayn esas erevesi iinde tekrar
kurulmu eklidir. 18

Her bir haber tanm habere bakn ideolojisini yanstr diyebiliriz. Hatta
sadece habere deil, kitle iletiim aralarnn yap ve ileyiine getirilen yorum da,
haberin tanmlanmas noktasnda grlebilir.

Kitle iletiim aralarnn halkn istediini veriyor olduu iddias, liberal

anlayn nemli argmanlarndan biridir. Liberal anlay ayn zamanda toplumda her
kesime sesini duyurma olana tanndndan hareketle, kitle iletiim aralarnn
demokratik hayattaki rolnden dem vurur.

Bu adan bakldnda doruluk, gereklik, nesnellik, anlamllk (aklk,

sadelik, anlalrlk), kesinlik, hzllk, tutarllk, inanrllk (uzmanlk, gvenilirlik)
haberin nitelikleri arasnda saylr. 19 rnein habercinin/haberi hazrlayanlarn kendi

16
Ayseli Usluata, letiim, letiim Yaynlar, (Cep niv., Yeni Yzyl Kitapl), stanbul, 1994, s.93
17
W. L. Bennett, 2000, s. 63
18
Muhammet spirli, Medya Gerei ve Haberciler, Aka Yaynlar, Ankara, 2000, s. 213
19
Kemal Aslan, Haberin Yol Haritas, Anahtar Kitaplar Yaynevi, stanbul, 2002, s.61-72
16
deer yarglarn haberin iine katmas, haberde nesnellik unsurunun bozulmasna
yol aar ki bu da, etik bir sorun olarak liberal anlay iinde tartma bulur.

Kemal Aslan, haberin 4 aamada oluturulan bir sre olduunu ifade eder:
Haber deerlendirme, istihbarat, planlama ve yazma-anlatma. Deerlendirme
aamasnda; zamanllk (yenilik, anilik, geerlilik, gncellilik), nemlilik (toplumun
byk blmn etkiliyor mu?), insann ilgisini ekme (meknsal ilgi/yaknlk,
ekonomik ilgi, politik ilgi, kltrel ilgi, toplumsal ilgi yani salk, spor, lm,
cinsellik, tannm kiiler, evre, para, inanlar ve negatif ilgi/ olumsuzluk),
ilginlik/tuhaflk ve grsel-iitsel etkinin (arpclk) nemli olduunun, istihbarat
aamasnda ise kaynan gvenilirliinin ve kaynaktan bilgi almay salayacak
sorularn nemli olduunun altn izer. 20

Bir haberde haberin unsurlar olarak kim, ne, ne zaman, nerede, nasl, neden
sorularna verilen cevabn yer almas, yani 5 N 1 K kuralna uyulmas beklenir.
Burada tartma konusu olan, neden? sorusunun ou haberde bir karlnn
olmamasdr. Habere konu olan olay/olgunun arka planna ve nedenlerine ilikin
bilginin haberde verilmemesi, olay/olgunun anlamlandrlma srecini de yanlsamal
hale getirir.

Habere eletirel adan bakan yaklamlarda, zellikle medya-sermaye-devlet

ilikisinin medya pratikleri zerindeki belirleyici rol zerine vurgu yaplr. Mteri
merkezli bir anlayla yaplandrlan kitle iletiim aralarnn, toplumun genelince
paylalan popler deerleri ne karmas, srecin bir rn olarak grlr. Bu
adan kitle iletiim ortamnda retilen haberin toplumsal anlamlandrma haritalar
tarafndan yaplandrlan kltrel bir form olduu sav, kavramn ekonomik bir
srecin rn olduu gereini gizleyememektedir. Ekonomi-politik yaklam, kitle
iletiiminin ekillenmesine etki eden bu yapy temel tartma konusu olarak ele alr.

20
A.g.e., s.33-47
17
Sz konusu yaklam ierisinde haberin neden konuyla ilgili kurumlar ya da var olan
yapdan ok bireyler zerinde olgunlat; haber kaynaklar arasnda resmi
makamlarn neden bu denli baskn olduu; haberin toplumsal balamdan neden
soyutland; toplumsal olaylarn neden btnyle yanstlmak yerine zetlenerek
aktarld gibi pek ok soruya yant aranmtr. 21

Bu adan bakldnda haberin nitelikleri olan gereklik, nesnellik gibi

unsurlarn tekrar bir sorgulamaya tabi tutulduklar grlr. Eletirel yaklam,
haberin ilettii bilginin niteliini baka alardan deerlendirmek zere masaya
yatrr.

Temsil yoluyla aktarma haberde gerekliin mmkn olup olamayacann

sorgulanmasna neden olur. Dursunun da belirttii gibi, gerein bilgisi gerein
kendisi deildir, gerei temsil etmektedir. Temsil eden (rnein bir sava
fotoraf/haberi) ve temsil edilen ey (sava) arasnda daima bir farklln
bulunduunu unutmamak gerekmektedir Temsil, gerekliin yakalanabilen,
kavranabilen baz elerinin bir araya getirildii bir pratiktir. Haber olgusu ve haber
oluturma sreci deerlendirilirken bu nokta da gz nnde bulundurulmaldr. 22

Stuart Hall ve arkadalar buna paralel ekilde haber metinlerinin oluumunu

temelde drt unsura dayandrarak konuya aklk getirmeye alrlar:
1-Haberin sylemi, gazeteciliin gnlk pratikleri iinde oluur.
Habercilik zamansal, meknsal ve mali snrllklar amaya ynelik bir i
olarak rgtlenmitir.
2-Haberin sylemi gazetecilerin profesyonel ideolojileri iinde oluur.
Basnn ticari bir iletmeye dnm ve daha sonra oluan yatay ve
dikey tekelleme olgusu ile birlikte gelien gazetecilik normlar, sylemi
biimlendirir.

21
Hakan Ergl, Televizyonda Haberin Magazinellemesi, letiim Yaynlar, stanbul, 2005, s.112-113
22
. Dursun, 2003b, s. 71-72
18
 3-Haberin sylemi haber metinlerinin retildii somut tarihsel koullar
ve retim an ile belirlenir. Toplumsal formasyon iinde kesitsel olarak
oluan siyasal, ekonomik g/iktidar ilikileri metinlere yansr.
4-Haberin sylemi medyann ekonomi politikas iinde yaplanr. Karllk
kaygs, daha fazla kiiye ynelik ieriklerin hazrlanmasn gerektirir. Bu
da eitlilii snrlarken, benzemeye yol aan ve daha ok satan
konularn seilmesine neden olur. 23

Bu saylanlara, siyasal anlamda veya uzmanlk anlamnda haber

kaynaklarnn sahip olduklar gc ve habercilerin bu kaynaklara bamlln da
eklemek yerinde olur. Yine nc maddede bahsi geen siyasal ortam geni
anlamda dnlmelidir. ktidar-muhalefet, siyasal partiler veya yneten-ynetilen
ekseninde ele alnan siyasal ortam tasavvuru, snrl ve eksik deerlendirmelere
neden olabilir.

Tm bu etkiler haber tartmalar iinde yer alrken haberin olan biteni ayn
ekilde aktard iddias tekrar gzden geirilmelidir.

Haberin nesnesi olarak kabul edilen olay/olgu ya da ey ile bu nesneye dair

oluturulan bilgi (haber), aslnda insanlar/zneler arasndaki ilikilerin sonucu olarak
24
ortaya kar. Dolaysyla haber metninin dank ve balamndan koparlm
bilgiye, basmakalp aklamalara ve ideolojik maniplasyona dayal yaps karsnda
bireylerin buradan edindii gerekliin haber metninde sunulduu biimiyle
alglanmayabileceini, bu aamada bireyin kendi kimlik zelliklerinin de belirleyici
olabileceini belirtmek gerekmektedir. 25

zleyicinin bir etkileim haline girerek haberi okuduundan daha nce sz

edilmiti. zleyici farkl yollarla habere dhil olabilir veya dlanabilir. Teknik

23
M. A. nal, 1996, s.95-96
24
. Dursun, 2003b, s. 73
25
H. Ergl, 2005, s. 105
19
aralar, haberi okuyann konumu vs. bunda etkili olabilecei gibi, haber metninin
kendisi de alcy yaklatrabilir veya uzaklatrabilir. Haber, zneyi olaya -ki bu
fenomenal dnyadaki krlmalara, uygunsuz ve aykr eylere denk gelendir olay-
arr, yaklatrr, dhil eder. Ayn anda zneyi olaydan uzak, mesafeli klar veya bu
duyguya arr. Haberde bu ikili hareket, ierme/dlama boyunca gerekletirilir.26
Buradan hareketle haberin sunumu noktasnda da bir simlasyon ierdii yorumunu
yapabiliriz.

Haberin, tanm gerei, yeni olan ieriinde barndrmas beklenir. Haber

olay meydana gelmeden de verilebilir, yani gelecek hakknda da bilgilendirme
yapabilir. Dolaysyla haberde yeni gelimelerin olduu bilgisini ararz. Haberleri
bunun iin takip ederiz. Ancak, Dursun, haberin ierii deise bile, yani dinamik
olsa da, ieriin biiminin duraanlatn syler. rnein doal afet veya kaza
haberlerinde grld gibi habere konu olan, ona ierik kazandran olaylar zellikle
de benzer trde ise, belirli biimde yklendirilir. Dolaysyla izleyici hep ayn
senaryoyu izler. Haber bylece haber deeri biilen belirli trden olaylarn bir tekrar
yapsna dnr. Tekrar, haberi bir bakma, deieni deil deimeyeni gsteren bir
27
bilgi trne dntrmektedir. Dolaysyla bu anlamda haberleri muhafazakr
metinler olarak nitelendirebiliriz. Haberlerin konu olarak ayrtrld kategoriler
hatta bu kategorilere gre haberlerin sunulu sras bile ou yerde deiiklik
gstermez. Yine de televizyonlarda yer alan ve akamlar yaynlanan akam (ana
haber) bltenleri, televizyon seyircilerinin son derece byk bir grubu (% 78.6)
tarafndan izlenmektedir.

RTKn yaptrd aratrmaya gre, doruluk, gvenilirlik ve gerekilik,

haberleri beenme nedeni olarak ifade edilirken magazin haberlerinin ok fazla
olmas haberlerin beenilmeme nedenleri arasnda n sralarda yer almaktadr.

26
Y. Dursun, 2004, s. 61
27
A.g.e., s.60
20
 Haberlerin sunulu ekline bakldnda, izleyenlerin en rahatsz olduu sunu
biiminin grntlerin tekrar tekrar yaynlanmas eklinde n plana kt, ikinci
konunun, az sonra tr haber sunumu olduu grlmektedir.

Ayn aratrmaya gre, izleyicilerin % 38.6lk bir kesiminin haberlerde ele

alnan konular gerekte haber deeri tamyor eklinde deerlendirdii
grlmektedir ki bu da azmsanmayacak bir orandr. zleyicilerin % 55inin,
haberlerin lke gndemini yanstmadna inand, % 59.6snn, haberlerin dnya
gndemini yanstmadna inand grlmtr. Aratrmaya gre, televizyon haber
izleyicilerinin % 74.5i, televizyon haberlerinin halkn ruh sal zerinde olumsuz
etkisi olduuna inanmaktadr. Televizyon haber izleyicilerinin % 59.2sinin
televizyon haberlerinin meslek ahlak gzetilerek hazrlanmadn dnmeleri de
kayda deer bir bulgudur. zleyicilerin % 65.8i haberlerin veriliinde Hayr, kamu
yarar gzetilmemektedir! derken, televizyon haber izleyicilerinin haberlerde yer
verilmesini istedii konularn banda birinci ncelikli olarak % 37.1lik bir oran ile
ekonomi haberlerinin geldii grlmektedir. 28

Grld gibi aratrma bulgular, medya kurulularnn halkn istediklerini

verdikleri savn rtr niteliktedir. Kald ki, Postmann da belirttii gibi, halkn
tercihleri elence ieriinde n planda tutulabilir, haberde ise durum farkldr.
Holarna gitse de gitmese de halkn dnyada olup biteni ve ne anlama geldiini
anlamak iin tarihsel, siyasal ve toplumsal koullar bilmesine gereksinim vardr.
Haber, demokratik bir toplumda gereksinimdir. Bu nedenle televizyon haberleri,
insanlara istediklerinin yan sra ihtiyac olduklarn da vermelidir. 29

28
http://www.rtuk.org.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=baae3e07-7c34-40cb-a48a, (17.04.2010)
29
N. Postman, 1992, s.16
21
1.3. Haber Deeri Kavram ve Haber Deerinin Belirlenmesi

Erol Mutlu haber deerini, haber yklerinin seiminde, kurulmasnda ve

sunumunda kullanlan profesyonel kodlar olarak tanmlar. 30

Bugn medyadan alnan haber says iin bir doz amndan sz edilebilir.
stelik bu say medyann izleyici iin seerek indirdii bir orandr. Medyann
vermek istedii asl mesaj yorumlayabilmek iin bilinmesi gereken konu, kitle
iletiim aralarnn olay/olgular arasnda izleyiciye sunmaya deer bulduklarn
seerken hangi kriterleri gz nnde bulundurduudur. Hangi kurallara gre seim
yapld kadar, bu kurallara kimin karar verdii de nemlidir.

Walter Lippmann, (1922) Kamuoyu adl almasnda ilk defa haber

deeri kavramn kullanmtr. Ona gre, haber deeri unsurlar, gazetecilerin,
medya alcsnn ilgi duyaca dnlen konulara ilikin sezgilerine dayanr. Medya
alcsn ilgilendiren, heyecanlandran, hayrete dren, atma ve anlamazlk ykl
haberlerin yaynlanma ihtimalini yksek bulan Lippmanna gre, haber deeri
konusunda ortak bir dnceye sahip gazetecilerin standartlam melekeleri, bir
olayn haber deerinin belirlenmesinin sebebidir. 31

Liberal gr, neyin haber olarak sunulmaya deer olduuna, yzlerce

olay/olgu arasnda hangisinin nmze konacana karar verilmesindeki kstasn
kamu yarar olduunu syler. Kamu yarar, zellikle hukuk alannda kullanlan ve
iktidarn yapp etmelerine meru bir zemin oluturan bir kavramdr. Ancak bugn bu
kavramdan farkl olarak toplum yarar kavram ortaya atlmtr ki basnn
edimlerinde bu kavram temel almas gerektii savunulabilir.

30
Erol Mutlu, letiim Szl, Ank: Ark Yaynevi, 1994, s. 85
31
Murat Sadullah ebi, Medyada Haber Seiminin Teorik Boyutlar, Bilig Dergisi, Say:3, stanbul,
1996, s.256
22
 Johan Galtung ve Mari Rugenin aratrmasna gre haberin deer unsurlar
u ekilde sralanmtr:
1- Sklk: Olayn meydana geli aral medyann yayn aralna ne kadar
uygunsa haber olma ihtimali o kadar yksektir.
2- Eik deeri: Bir olayn younluu ykseldike haber olma ihtimali artar.
3- phesizlik: Olayn anlam belirsizlik iermiyorsa haber olma ihtimali
artar.
4- Anlamllk: Olay, kltrel yaknlk ve ilgililik barndryorsa haber olma
ihtimali artar.
5- Uyumluluk/uygunluk: Olay, medya alclarnn taleplerine ve
beklentilerine uygunsa haber olma ihtimali artar.
6- Beklenmediklik: Anszn meydana gelen, tahmin edilemeyen,
beklenmedik olaylar daha kolay haber olur.
7- Devamllk: Bir olay bir kez haber yaplmsa, takip eden olaylarn haber
olma ihtimali artar.
8- eitleme: Haberin eitlenmesi amacyla kimi konular denge salayc
olarak daha kolaylkla haber yaplrlar.
9- Sekin kiilerle ve milletlerle ilgisi olmas;
10- Olumsuz olmas;
11- Kiiselletirebilme: Belli bireylerle zdeletirebilmek suretiyle bir olaya
ne kadar kiisel plandan baklabiliyorsa, haber olma ihtimali o kadar
yksektir. 32

Eletirel gr iinde, haber deerinin belirlenmesinde ok daha farkl

kriterler sralanr. erikleri sekinlerin belirledii iddias, pek ok faktrn olas
etkilerini gz ard ederek konuyu olduka dar bir bak asyla deerlendirmek
tehlikesini beraberinde getirir.

Haber retiminin yeknesak rgtlenii, elde hazr bulunan ve gvenilir

kaynaklara dayanma alkanl, haber deeri anlaynn genel mesleki
ve ideolojik boyutlarnn yan sra Batl medyann byk ksmnn bir
irketler a iinde gml olmas, tm bunlarn hepsi toplumdaki en
gl insanlar, gruplar ya da kurumlar hakkndaki ykleri destekleyen
toplumsal bililer ve metin retimiyle uyum iindedir. Bu ekilde, medya
basite sekinlerin bir szcs olmak yerine, simgesel boyutunu
ynettikleri toplumsal iktidar yapsnn kaltsal bir paras olduunu
aa vurur. 33

32
Faruk Uurlu, erife ztrk, Trkiyede Televizyon Habercilii, Tablet Kitabevi, Konya, 2006,
s.33-34
33
Teun A.Van Dijk, Sylemin Yaplar ve ktidarn Yaplar, Medya ktidar deoloji, Der ve ev.:
Mehmet Kk, Ark Yaynlar, Ankara, 1999, s.367
23
 Haber kaynann nemli olup olmamas da haberin verilmeye deer olup
olmadn belirler. zleyici talepleri, piyasa koullar, eik bekileri (haber
mdrleri) de neyin haber olacan belirlemede etkendir. Liberal grn, haberlerin
toplumun aynas olduu, kamu yarar adna hkmeti denetledii, 4. g olduu,
vatandan sesini duyurabilecei bir mecra olduu, herkesin grlerine yer verildii,
gazetecinin tarafsz olabilecei ve bu salanrsa sorunlarn zlebilecei
argmanlarn ileri srdnden sz edilmiti. Liberal gr, d gerekliin olduu
n kabulyle bu gerekliin de haberlerde verilebileceini iddia eder. Eletirel gr
ise, ekonomik ve politik sekinlerin haber deerini belirlediini, haberlerde sisteme
aykr gr ve kiilerin yer bulamayacan, yer bulsa bile marjinalletirilmek
suretiyle sunulacan, tarafszlk ve nesnellik gibi deerlerin mmkn olmadn
ileri srer.

Haber deerini haberin toplanma sreci ve habercinin tutumu da belirler.

Enrico Morresiye gre, enformasyon zamanyla toplumsal sorunlar ve bu sorunlarn
olas zmlerini bilmenin zaman arasndaki derin uyumazlk, yani medyann hzl
zaman, bir sre sonra unutulup giden yeni konularn srekli ortaya k, toplumsal
entegrasyonu destekleyen kltrel ve sembolik referanslarn paralanmln
vurgular. Sonu olarak karlalan enformasyon saysndaki okluk, sorunlarn
deerlendirildii veya sorunlarn kavranmas iin gereken bilisel unsurlarn ortaya
konduu kamusal meknn olumas ihtimalini, elencenin ve anlk tepkilerin
parametreleriyle (kamuoyu yoklamalar ve bunlar temel alan politikalar) ikame
eder.34

Haberler, bilmenin hayatmzda ok da bir deiiklik yaratmayaca olaylar,

durumlar hakknda birtakm basit fikirler edinmemizi mi salyor? Hayat
standardmz, ekonomik durumumuzu, hak ve zgrlklerimizi, gvenliimizi esas
olarak etkileyebilecek olaylar hakknda bilgi sahibi olabiliyor muyuz? Devletin

34
Enrico Morresi, Haber Etii, ev.: Frat Gen, Dost Kitabevi Yaynlar, Ankara, 2003, s.145

24
hayatmz etkileyebilecek olumlu ya da olumsuz tasarruflarna kar kamuoyu
oluturup sesimizi duyurabiliyor muyuz? Haberler bu ilevlerini yerine getiriyor mu?
Demokratik toplumlarda bir haberin haber deeri tayp tamad bu kriterlere gre
belirlenmelidir.

Faruk Uurlu, kitle iletiim aralar iin habere deer konular yle
sralamaktadr:
1-Yenilgi, baarszlk, karmaa, gerilim: Olumsuzluk dramatik etki
nedeniyle kt haber iyi haberdir ilkesine ballk.
2-lkeye, kltre, corafyaya yaknlk, yerellik: nsanlarn bulunduu
evreyle ilgili haberler algda seicilik nedeniyle daha fazla dikkat
ekebilmektedir.
3-Yenilik-gncellik: Yeni meydana gelmi bir olay haber deeri tayorsa
haber olarak yaynlanr. Eskiden olmu fakat yeni ortaya km olaylar
da ayn ekilde haber olarak aktarlabilir.
4-Baar-toplum zerine etki: nsanlar izledikleri haberin etkisinde kalrsa
o zaman haber baarya ulamtr.
5-Olaandlk-sradlk: lgi ekmek, kiisel ya da toplumsal
gereksinimlere cevap vermektir.

Hedef kitlenin kimlii, toplumun yaam biimi, gelenekleri, olayn

nitelii, haberin kaynann kimlii, haberin yaylmasn isteyenin kar,
, ne tr bilginin verildii ve neyin gizli tutulduu, ekonomik durumun
halk zerindeki basks dardan haberi etkileyen glerdir. rn
biimleyen haber odasnn iindeki gler ise izlenen gazeteciliin tr,
uraa ynelik tutum, kitle iletiim aracnn ve teknolojisinin tr,
kurumun haber yazanlara tutumu, zaman, yer ve ekonomik
kstllklardr. 35

Enformatif sreci harekete geiren faktrlerde elencenin ve iddetin

arlnn artmas haber deeri kriterlerini ilginlik/ilgi ekicilik ynnde
deitirmektedir. Karsn da belirttii gibi, yangnlar, gkler, kazalar (zellikle de
uak kazalar), felaketler tm haberlerin iyi malzemesidir. nk habercilik
anlaynda olaand eyler, zellikle de kt haber iyi haberdir. Sreklilii olan,

35
F.Uurlu, .ztrk, 2006, s.27-28
25
bir anda bitmeyen, grnt estetiini doallkla salayan bu tr ilgi ekici
grntler srekli tekrar edilmektedir. 36

Burada televizyonun grsellie dayanan yapsnn televizyon iin olan

haberlerin deerinin belirlenmesinde etkili olduu grlr. Yeterli grntnn elde
edilmi olmas haberi, verilmeye deer klan nemli bir etkendir. Ya da tam tersi,
nemli bir olayda yeterli grnt elde edilemediyse o olay haberletirilmeyebilir.
Dolaysyla denilebilir ki, teknoloji, haber deerinin belirlenmesinde nemlidir.

Haberin verilmeye deer olup olmadna karar verilmesi noktasnda

medyann kurumsal rgtleniinin de etkili olduu belirtilmiti. Haber retiminin
rgtlenii iinde kap bekisi kavram, mesajlarn kodlanmasyla, seilmesi ve
oluturulmasyla, yaylmasyla, programlanmasyla, tm bir mesajn veya
bileenlerinin darda braklmasyla ilgili kararlarda belirlenebilen enformasyon
kontrol biimlerinin tmn anlatr. 37

Haber hazrlama srecinde neyin haber olarak hazrlanacana karar

verilmesini etkileyen unsurlar bir sre sonra haber iiyle uraanlar iin rutin hale
gelir. Haber iine yeni giren bir haberci de bu pratikleri bu sre iinde iselletirir.
Neyin insanlarn ilgisini ekeceini, neyin izleneceini zel televizyonlarn mant
iinde reniverir. Habercinin, ounlukla, hangi haberin verileceine karar verirken
neleri gz nnde bulundurduunu sorgulayacak vakti yoktur. Genelde hkim haber
anlay iinde kalarak kararlarn verir ve bu kararyla da mevcut olann
srdrlmesine bilerek veya bilmeyerek katk salam olur.

36
Nee Kars, Atik A. Kadir, Yldz Cevdet, Irgnbayeva Venera, Tematik Haber Kanallarnda
Haberin Sunumu: NTV, CNN Trk, TRT-2 Tematik Haber Kanallarnn Ana Haber Blteni Oluturma
ve Sunma Politikalar, stanbul niversitesi, letiim Fakltesi Dergisi, 2002, Say:14, s.587-588
37
E. Morresi, 2003, s. 114
26
1.4. Haber Etii

Enrico Morresi etii, ahlaki durumun betimlendii, gzlem aralarnn

gelitirildii bir aratrma disiplini olarak tanmlar. Ona gre etik, belirli bir grup
veya toplum iin geerli olan veya evrensellik iddias tayan normlarn ve
meyyidelerin reticisidir; iyi/kt veya doru/yanl temelinde kriterler ina edilen
bir eletirel taleptir. Etik, politikann, hukukun ve piyasann kontrol ilevini hibir
biimde stlenmese de yine de yerini normlara, yasal snrlamalara ya da tevik
mekanizmalarna brakmayan bir toplumsal kontrol mekanizmas retebilir. 38

Habercilik zelinde tartlan etik, habercilerin meruiyetine zemin hazrlar.

Etik kodlarn hangi etik fikrinden, nasl esinlenilerek oluturulaca noktasnda
tartmalar srmektedir.

Morresi, mutlak biimde masum ya da bamsz veya erdemli bir gazete,

radyo ya da televizyonun asla olmayacana inanarak etikten yalnzca belirli ve
effaf kriterler uyarnca ve rasyonel argmanlar eliinde, srekli eletiri faaliyetini
desteklemesi istenmelidir, der. Rawls ve Habermastan hareketle ekillendirdii
gazetecilik etiini kuramsal bir modele dayandrr. Buna gre, enformasyon kamusal
bir maldr ve bu nedenle, enformasyonun ilkelerini, kurallarn ve uygulamalarn
destekleyecek olan, kamusal bir etiktir. Rawls ve Habermasn kamusal etii,
iletiimin temel bir rol stlendii demokrasi tipini tarif eder. Gazetecilerin hak ve
ykmllklerini bu rolden tretmeleri gerektiini ifade eden Morresi bu balamda,
yurttalarn zgrl ve iyilii iin alan kurumlarn yaratlmas, korunmas ve
yenilenmesi amalarna hizmet eden tm yurttalara ak bir tartma mekn
oluturulmasnn nemi zerinde durur. Habermas ve Rawlsda yntemin prosedrel
olduunu ancak deerlerin tzsel, yani kamusal etiin z olduunu ifade eder.

38
Mohl ve Seewalddan akt. E. Morresi, 2003, s. 22

27
Kiileraras eitlik, iletiimsel srelere snrsz ve engelsiz eriim ilkesinin
zgrletirici kapasitesi, gvenilir olma ykmll, en iyi argmann gc, zayf
znelere gsterilen zen bu deerlerin bazlardr. Bu noktada Morresinin daha
olumlu bir yorumda bulunduu grlr. Demokratik kurumlarca yeterince korunan
bir kamusal mekanda, kurgunun, elencenin ve gsterinin alan karsnda snrlar
belirlenmi ve demarke edilmi, srekli olarak kendi stne dnmeye itilen bir
enformasyon gazeteciliinin bilinli profesyoneller tarafndan pratie
geirilebileceini ve kamu tarafndan gveni hak eden bir kategorinin kltr olarak
kabul edilebileceini dnmeye devam ediyorum, der. 39

Etik kodlarn oluumu haberciliin rgtleniiyle, habercilerin kendilerini

nasl grdkleriyle de ilintilidir. Haber pratiinin yrtld toplumsal yap tm
kurumlaryla etik kodlarn oluturulmasnda etkiliyse de liberal gr evrensel etik
kodlarn oluturulabileceini ifade eder.

letiim alannda sorumluluk 4 dzeyde hayata geirilir: Kiisel,

mesleki, kategorik ve devlet dzeylerinde. Kitlesel medyann
kontrolnn arac olarak sorumluluk bir sistem olarak anlalmak
zorundadr, nk yalnzca bu drt dzey zerindeki yaplarn bir sentez,
kitlesel medyann toplum dzeyinde kabul edilmi ahlaki normlar
uyarnca ilemesini garanti altna alr. letiimde, etik deerlerin hayata
geirilmesi olasl, etik etmenler kadar politik (yargsal), iktisadi ve
kltrel etmenlere de bamldr.40 Weberci profesyonel etik fikrinden
esinlenen kod sistemi balamnda dnldnde de, enformasyonun
ieriine gnderme yaplan ilk ekirdek unlar ierir: Olaylara sayg,
beyanlarn arptlmadan aktarlmas ve yanllarn tekzibi. alma
yntemlerini ilgilendiren ikinci ekirdek yledir: Vefa, kiilere sayg,
ayrmc olmamak ve mesleki gizlilik. nc ekirdek g ilikilerine
dairdir: Bamszlk, haberle reklam arasnda ayrm yapabilme. Bu temel
ykmllkler dnda her bir kod, zgl durumlarn gerektirdii
gerekliliklere iaret eder. 41

39
E. Morresi, 2003, s.26, 61, 72, 181
40
U. Saxerden akt. A.g.e., s.30-31
41
A.g.e., s.30
28
 Pratik alana ncelik vererek gelitirilen etik kodlar, haberci iin yol gsterici
olabilecei gibi kimi zaman da onu iinden klamaz ikilemlerde brakr. nk
habercinin bilgi verme grevi bazen habercinin bal olduu kuruluun koyduu
snrlarla veya ou zaman ahit olunduu zere habere konu olan kiinin
zgrlkleriyle atabilir. Pragmatik anlayla gelitirilen etik kodlar birbiriyle
atan zgrlklerin snrlarn mutlak olarak belirleyemez.

Kiilik haklarna, insan onuruna ve zel yaamn gizliliine sayg

gsterilmemesi, ou zaman hzl olmak uruna dorulanamayan fakat bazen bilinli
olarak da yanltc ekilde verilen bilgi ve grntler, iddetin snrsz bir aklkla ve
tekrarlanarak yaynlanmas, yarglayc ve sulayc slup, ak bir biimde
ynlendirme abas, zellikle canlandrmalar srasnda ynlendirme amal yaplan
deiiklikler, cinselliin smr amal kullanlmas, mzik veya eitli grnt ve
ses efektleriyle haberin abartlarak verilmesi, haber sresini doldurmak iin verilen
gereksiz klipler, kamera akalar ve ilgin grntler sorunlu konulara rnek olarak
verilebilir.

Haberde dier bir etik sorun yanllktr. Ancak Aye naln da belirttii gibi,
yanllk olgusunun siyasal tarafgirlik olarak anlald miyop bir bilimselcilik
anlay ile ele alnmas eksik bir noktadr. nal, haberde yorumun gazeteciler tarafsz
olamadklar iin deil; dil, szckler, kullanlan iaretler okvurgulu olduu iin
kanlmaz ekilde her zaman olacan belirtir. Dil sadece anlamlarn taycs ve
effaf deildir, ara dil anlayna kar eletirel gr savunanlar, dili bir
anlamlandrma sreci olarak ele alrken, bu sreci, her koulda ussal ve sabit ekilde
hareket eden deil, deien, dnen ve srekli bir yaplama halinde olan znenin
42
sreci olarak grmlerdir. Dolaysyla, drst olmak tarafsz olmaya almaktan
daha aklc olabilir.

42
M.A. nal,1996, s. 22, 27
29
 Tm bunlara ek olarak, amatr el kameralaryla, cep telefonlaryla ekilen
grntler, internete verilen videolar etik tartmalarn boyutunu geniletmektedir.
Bugn teknolojinin ulat dzey etik tartma konularna yenilerini eklemitir. Bu
noktada Morresiye gre teknik, her trden etik, estetik veya politik sorumluluun
akln, bunlarn kullanmn snrl ve paral balamlarn iine hapsederek devre d
brakr. Mitik ve felsefi akln kutsal ve doal yasalar zerinde kurduu ve doayla
uyumlu bir insani varoluun gereklemesinin geerli aralar olarak iaret ettii
deerler znel hale gelir ve eylerin akn etkilemekten tmyle yoksun etik veya
metafizik bir atmosferde zlrler. Teknolojik evren, olas anlamlandrmalarn
tmnden sorumlu, alamaz bir evren eklinde biimlenir. 43

Marilyn J. Matelskiye gre, bir haberin en canl ynn yakalamakla (canl

yayn) trajedinin istismar edilmesi arasndaki etik ayrm izgisi, en iyimser deyimle
aprak bir hal almtr. Matelski, merak gdklama ile halkn gerekten grmesi
gereken ey arasnda bir ayrm yaplmas gerektiinden hareketle bir karar vermeden
nce grsel malzeme iin olup biteni anlamak iin izleyicinin bunu grmesi art
m? sorusunun daima sorulmas gerektiini dndn syler. 44

43
E. Morresi, 2003, s. 56
44
Marliyn Matelski, Televizyon Haberciliinde Etik, ev.: Bahar cal Dzgren, Yap Kredi
Yaynlar, 2000, s.64, 69
30
 KNC BLM
TELEVZYON VE TELEVZYON HABERLER

2.1. Televizyon

Paul Harrison nc Dnyann Batllatrlmas adl kitabnda televizyonu

Bat kltrnn, dnyadaki hkimiyetini borlu olduu ara olarak grr. 45

Her ne kadar tartlabilir de olsa, bir sanat ve kltrel da vurum arac olan
televizyon, Christopher Andersona gre kltrel bir plk tr. Bu benzetmenin
televizyonun heterojen, karmak, i ie gemi ok metinli ve daha da nemlisi
postmodern yapsn ok iyi yanstt ileri srlr. Karmak kltrel bir form olan
televizyon toplumsal yaamdan soyutlanamaz. 46

Televizyonun haber verme, eitim gibi fonksiyonlarn yerine getirmedeki

baars ya da baarszl onun kltrel plk gibi nitelemelere maruz kalmasna
neden olmutur.

Rutgers niversitesinden Robert Kubey ve Chicago niversitesinden Mihaly

Csikszentmihalyi, televizyonun ocuklar zerindeki etkisini aratrdklar on yllk
aratrmalarnn sonucunda, televizyonun insanlar edilgen, gergin ve
younlamaktan uzak kld ve yemek yeme eylemi iin televizyon seyretmekten
daha fazla yetenek ve konsantrasyonun gerekli olduu bulgularna ulamlardr.
nsanlarn televizyon izlemenin rahatlama ve ka sunduunu zannetmelerine karn,

45
Paul Harrison, nc Dnyann Batllatrlmas, ev.: Cevdet Cerit, Pnar Yaynlar, stanbul,
1993
46
M. spirli, 2000, s. 114-115
31
aslnda televizyon insanlar izlemeden nceki ruh durumlarndan daha kt bir
durumda brakmaktadr. 47

Ancak televizyonu olumlayc veya olumsuzlayan grler ona olan talep

kaymas gereini deitirmez. nal, talebin grsel basna kaymasnn nedenlerini
Nicholas Garnhamdan alntlayarak yle zetliyor:
1-Tketim zaman: Dikkat televizyon izlerken daha az youn ve birlikte baka bir i
yapmay olanakl klacak dzeydedir. Grsel medya gnlk yaam uralarnn
yerini almak yerine onlara elik eder niteliktedir.
2-Tketimin mali yn: Televizyon ieriklerini tketmek elektrik faturas dnda ek
bir mali yk getirmez.
3-Tketim iin yeterli kltrel donanm: Yazl metinlerin okunmas dikkat ve
alkanlk gerektirir. Oysa grsel medya gnlk sohbetlerdeki dikkat younluu ile
hatta bunun altnda bir dikkatle de izlenebilir. 48

2.2. Televizyon Dilinin zellikleri

Televizyonun dili dramadr. nk ieriklerinin byk bir ksm, oyuncularn

daha nceden hazrlanarak sunduu kurgusal malzemelerden oluan ve oyunun
konusunu, konumalar, karakterleri, kostmleri, ksaca dramatik ifade aralarnn
hepsini kullanan geleneksel drama biimindedir. 49

Televizyondaki trlerin dili, bir yk anlatm tarznda kurulur. yklerdeki

gereklik televizyondaki her bir trn yapsna gre deiir.

47
N.Postman, 1992, s.118
48
M.A. nal, 1996, s.20
49
Martin Esslin, TV Beyaz Camn Arkas, ev.: Murat iftkaya, Pnar Yaynlar, stanbul, 1991, s. 14
32
 Aydn Uur, medyay, zihinlerin uzun soluklu efendileri diye nitelerken,
televizyonun ana formatndan szlp vicdan ve zihinlerimizin zerine damlayan
drt anlay yle sralamaktadr:
-bildiin dnyadasn; deien pek bir ey yok; rahat ol, yerinden kprdama
-dnya ileri son derece karmak, bu karmakla senin akln ermez, brak
erbab halletsin
-gereklik yapntdr, yapnt ise gereklik
-ne senin ne de gnmz dnyasnn sorunlar zerinde uzun uzadya duracak
vakti var; saniyeler geiyor, abuk. 50

Televizyonun kulland dilde bu alt mesajlar, belki de daha fazlas

okunabilir. Televizyon kulland dille olaylar yklendirirken ekonomi-politik
saiklerin yannda sosyo-kltrel yapdan da etkilenir/yararlanr.

Neil Postmana gre sorun, televizyonun bize elendirici temalar sunmas

deil, btn temalarn elence olarak sunulmasdr. Baka bir deyile, elence
televizyondaki her trl sylemin st ideolojisidir. Neil Postman televizyonu,
rasyonel edimler zerinde ykc etkisi olan, nemli oranda ieriksizletirilmi
elence yoluyla kltrn giderek dnmesine araclk eden ve bunu da gsteri
dnyasnn tam da iinde gerekletiren bir ara olarak grr. Ona gre, grsel
ilginin gerekliliklerini karlamak, yani gsterinin deerlerini karlamak amacyla,
bilginin ieriinin geri plana atlmas zorunluluu bu aracn doasndan
gelmektedir.51

Televizyonun ilevlerinden birinin elence olduunu biliyoruz. Ancak

elendirme fonksiyonunun olmas, haberlerde elence unsurunun youn ekilde

50
Aydn Uur, Kefedilmemi Kta, letiim Yaynlar, stanbul, 1991, s. 156
51
N.Postman, 1994, s. 75, 99,104
33
kullanlmasn gerektirmez. Haberler zaten bilgi/haber verme fonksiyonunu yerine
getirmek iin vardr.

Buna ramen, nedensellik ilikilerini kurmayan, ikonografik anlatma dayal,

yaam anlamsz karmaalar toplam olarak tanmlayan ve tketilebilir bir dnya
zlemini yeniden reten magazin sylemi ile televizyon dili, benzer niteliklere
sahiptir ve her eyden nce yapsal bir uyum sergilemektedirler. 52

Toplumsal ve kltrel bir kurum olarak televizyondaki haberin sylemi,

olaylar yklendirirken asl tartlmas gereken elikili oluumlar gzden
kararak baka trl elikilerle toplumsal yapy, kendine gre yeniden kurmasna
dayanr. Bunu en sk nedensellik ilikilerini balamndan kopuk kurarak ve ayn
zamanda sonusuz sunumuyla yapar. Bu sunum ekli kamusal bir tartmaya zemin
hazrlanmasna uygun deildir. Demokratik ve rasyonel bir tartma zemini
oluturulmas iin bir deer ihtiva etmez. Bunu, 2010 ylnn yaz aylarnda iktidar ve
muhalefet partilerinin liderlerinin Trkiyede yaanan terr olaylarndan sonra
Gediktepeye yaptklar ziyaretlerinin medyadaki yansmasnda grebiliriz. Snrdaki
askeri blgeye yaplan bu ziyaret, televizyon haberlerinde, liderlerin siperde kerek
ya da ayakta m durduklar zerinden tartlmtr. yle ki Devlet Bakan Cemil
iek bu tartmalara magazin konusu olmamal diyerek son vermek istemitir.

Tecimsel televizyonun tanmlayc zellii olan herkesi kapsama

gereksinimi, gazetecilerin uzun ve karmak aklamalar yapmalarn ya
da gnn manetlerine kan bir dizi olayn peinden komalarn
engeller. Modern demokrasilerde siyaset yaamnn ironilerinden biri
de, genel refahla ilgili pek ok sorunun sadece uzman gruplarn
ilgisini ekmesidir. rnein, silahlarn kontrol, gerekten dnyadaki
herkesi ilgilendiren bir konudur. te yandan silahlarn kontrolnn
anlatm ve konunun karmakl ylesine yldrcdr ki sadece kk
bir aznlk konuyu haftadan haftaya ya da aydan aya takip edebilir
Bir televizyon haber program, dnyay bir dizi ilgisiz, paralanm

52
H. Ergl, 2005, s.186
34
 anlar olarak amlar. Onun tutarllk veya anlam duygusu sunmas
beklenmez, beklenemez... zleyici hazrlkl bir kafaya yani bilgiye,
fikre, oran duygusuna ve birbirini btnleyen bir deer sistemine sahip
olmaldr. Bu tr bir zihinsel donanm olmayan izleyici iin bir haber
program sadece heyecan verici bir eit k gsterisidir. 53

2.3. Televizyon Haberlerinin zellikleri

Bugn haber kaynaklar iinde arlkl yer tutan televizyon haberlerinin en

nemli zellii grntl olmasdr. Televizyon haberi grntye bamldr. Bu da
ekran karsndakine somutlama imkn verir. Ancak dier yandan soyut dnme,
dnce gelitirme ve hayal gcnn kullanmn kstlad da sylenebilir.

Televizyon haberlerinin en nemli zelliklerinden biri olan canl yayn yapma

imkn ve olay yerinden kurulan balantlar, televizyon haberlerine gereklik
iddiasnda avantaj salar. Alt yaz, zel ses ve grnt efektleri kullanlr, buna
mzik kullanm da dhildir. Televizyon haberlerinde belirli bir ak vardr, yani
olaanst durumlar dnda baa dnlp tekrar okunmaz. Zaman kst vardr,
dolaysyla tematik kanallar dnda bir habere ortalama 2-3 dakika ayrlr.

zleyici kanal deitirmedii srece o kanaldaki btn haberleri yayncnn

belirledii ak iinde izlemek durumundadr. Gazete okuyucusu ise ilgisini eken
haberi okur. Saklar, yeniden okur. Oysa televizyon haberi eer zel bir amala
kaydedilmiyorsa kalc deildir. 54

Haberi sunan kiiye ek olarak bazen muhabiri, rportaj yapld durumlarda

da baka aktrleri haberlerde grebiliriz. Televizyonda haberler genellikle sunucunun
tm haberleri zetlemesiyle balar.

53
N. Postman ve S. Powers, 1992, s.93-94
54
F. Uurlu, 2006, s. 54-55
35
 Televizyon haberlerinde genellikle ksa cmlelerle ve dili gemi zaman
kullanlarak yaplan bir anlatm sz konusudur. Anlatm ekrandaki grntyle
uyumludur. Dolaysyla dramatik bir btnlkten sz edilebilir.

Televizyon haberlerinde son derece hzl bir ak sz konusudur. Kanallar

yayn aklarn kesip son dakika haberi girebildiklerinden bu bir rekabet ortam
yaratlmasna neden olur. Dolaysyla haberin atlanmas izleyici ve prestij kaybna
yol aabilir. Kitle iletiim aralarnn neticede reklam gelirleriyle ayakta duran
yaplar olduklar gz nnde bulundurulduunda konunun nemi daha da iyi
anlalr.

Televizyon grsel-iitsel bir kitle iletiim arac olduu iin okuma-yazma

zorunluluunu ortadan kaldrmaktadr. Televizyonda habercilie insan esi
katlmaktadr. Radyoda haberleri okuyan insan deil sestir. Duygudan yoksundur,
bedensel ilevleri yoktur. Televizyon ise duygusuz, kiiliksiz sesleri insanlatrr.
Televizyon ekim ekibinin varl girdii her alanda hemen dikkat ektiinden
dolay, olaylarn gerekliini, seyrini ve doalln bozabilmektedir.

2.4. Televizyon Haberlerinde Gereklik

Gerek, toplumsal yaam ierisinde ok kritik bir nemi olan neden-sonu

ilikisinin kltrel anlamda edinilen deneyimlerle kurulduu bir alandr. Bireyin
deneyimlerinin sonucunda gelitirdii bilisel emaya uygun olan eyler, ona gre
gerektir. Medya, gereklik olgusunun en fazla tartld mecralardan biridir, nk
bireyler ya da toplum, geree ulamak iin burada grdkleriyle kendi
yaamlarndan elde ettii deneyimleri karlatrr. Kltrel deneyimlerden yola
karak kendine gereklik kategorileri yaratan birey/toplum gerekliin
sorgulanmasna ynelik yarglarn byk birounu bakalarnn medya ile olan

36
deneyimine dayandrmakta ya da kendi isel dnyasnn gereklii ile medyann
sunduu gereklik arasnda bocalayp durmaktadr. 55

Matrix ve Inception (Balang) gibi filmlerde sinematografik elerle

yanstlan bu arafta kalma durumu, bir anlamda bulanklaan gereklik, teknolojinin
gnmzde ulat boyutun hayatlarmza bahettii bir olgudur.

Morresi, televizyonlarda izlediklerimizin gereklii sorununu Platonun

idealar evreni kavramn kullanarak tartr. Televizyon izleyicisinin ekran
biimindeki duvarda glgeleri izledii eyi, Platoncu maarann gnmzdeki
versiyonuna benzeterek artk medyada grlmeyenin gerekliinin sorgulandn
syler.56 Bir trenin, tren kazasnda lenlerin says ne kadar ok olursa o denli var
olduu, uaklarn yalnz karldklarnda deer kazand, anormal olann anlaml
olduu 57 bir gerekdlk endstrisi 58 yaanmaktadr.

Televizyon yaynlarnda gerekle kurgu arasndaki dengenin gerek lehine

olduu iddia edilen tr, haberlerdir. Olan bir olay/olgu zerinden yaplan haber,
gereklik iddias tar. Ancak olayn kaydedilmesinden izleyiciye sunulmasna kadar
geen srete, hatta sunumu srasnda dahi olan olay/olgunun gerekliinde
krlmalar olabilir. nk burada yeni bir yaplanma, medyann izdii ve medyaya
izilen snrlar dhilinde yeniden bir retim sz konusudur.

nala gre medyada hakikat yanlsamas gsterenlerin gndergeye dnmesi

nedeniyle olur. Fransz dilbilimci Ferdinand de Saussuren dilbilim almalarna
gre, iitim imgesi gsteren, nesne gnderge olarak kavramsallatrlmtr.

55
Nee Kars, Radyo-Televizyon Habercilii, Derin Yaynlar, stanbul, 2010, s. 176-177
56
E. Morresi, 2003, s.15
57
Georges Perec, Olaan-ii Gndelik Hayatn Envanteri, ev.: Zeynep Beng, Everest Yaynlar,
stanbul, 2009, s.1
58
Ian I. Mitroff, Warren Bennis, The Unreality Industry, Oxford Univ. Press, NY, 1989
37
zellikle medyada yer alan haberler geree dayandklarna ilikin iddialarn, grsel
metinlerin kodundan yararlanarak kurmaktadrlar. Grsel metin iinde gndergeye
ilikin hibir ey yoktur. Oysa izleyici gstereni gnderge ile zdeletirir ve geree
tank olduuna inanr. 59

Buradan yola karak grselliin kullanmnn televizyonun gereklik

iddiasn glendiren nedenlerden biri olduunu rahatlkla syleyebiliriz. Kamera
kullanm, izleyicide her eye tarafsz bir ekilde tank oluyorum, olay kendi
gzlerimle gryorum dncesi yaratmasna ramen; aslnda kamerann durduu
yer ve as izleyiciyi konumlandrr.

Televizyon haberlerinde gerekliin farkl bir grnme brnmesini

salayan en nemli unsur dramatik elerdir. Haberlerde, zellikle de
haber programlarnda, geni bir izleyici kitlesine seslenebilmek iin,
arlkl olarak, ele alnan olaylarn duygusal boyutlar ne
karlmaktadr. yle ki, tamamen gerek olaylara ve karakterlere
dayal olan haber ve haber programlarnda bile, hakiki gereklik
kurmaca gibi, geleneksel anlat saymacalaryla yeniden kurulmutur.
Yani gerek insanlar, sorular, olaylar (iyi-kt, kahraman-kt adam,
birey-kurum, biz-dmanlarmz, doa-kltr gibi) iki kart gcn
atmasyla nitelenen anlatlara dntrmtr. 60

Bu anlatlar yoluyla bir haber izleyicide farkl etkiler yaratr. Grnt ve ses
eleri ile birlikte kurulan haber metni, postyapsalclarn tartt zne kavram
iinde deerlendirildiinde her bir zneye gre farkl anlamlandrlr. Bir anlamda
zne burada zerk kabul edilir.

Kltrel almalar alannn nemli kuramclarndan Stuart Hall, dil ve

simgeselletirmeyi anlamn retildii aralar olarak grr ve anlamn toplumsal bir

59
M.A. nal, 1996, s. 47, 57, 104
60
Bedriye Poyraz, Haber ve Haber Programlarnda deoloji ve Gereklik, topya Yaynevi, Ankara,
2002, s.70
38
retim, pratik olduuna vurgu yapar. Anlamn verili olmayp retilmesinden kan
sonu, ayn olaylara farkl trden anlamlarn atfedilebilecei ve anlam retim
srecinin dinamik olduudur. Bir anlamn dzenli olarak retilebilmesi ise, bu
anlama bir tr gvenilirlik, meruluk ya da sorgulanmakszn kabullenirlik
salanmas ile mmkn olur. Bu da, alternatif anlam inalarnn
marjinalletirilmelerini, nemsizletirilmelerini ya da meruluklarndan
arndrlmalarn gerektirir. 61

Haberci verdii haberin gerekliini iddia ediyorsa bunun mmkn

olduunca ok kii tarafndan kendi verdii ekliyle anlamlandrlmasn ister. Farkl
anlamlar ve verilenin gerekliinin sorgulanmas habercinin istedii bir ey deildir.

Fowlern kulland ema kavram, bir grupa paylalan ve dnyay

anlamlandrmada kendisine dayanlan bilinalt bilgilerin oluturulduu bir yna
iaret eder. Haberlerin izleyicilere sunduu ereveler, bu erevelenmi konularn
bireyler tarafndan depoland emalar, dnyaya ilikin gerekliin iine
dkld modeller ve haritalar, gnmz insannn kimliinin ayrlmaz bir paras
olarak ele alnmaktadr. Haber metinlerinde, olaylarn arka planna ve balamna
ilikin bilginin yetersiz oluu izleyici ile olaylar arasnda bir boluk, gedik
brakmaktadr. Ancak bu gedik pek ok durumda, yine medyann oluturduu
tipletirmeler tarafndan doldurulmaktadr. Bu noktada ematik dncenin ilevi,
her haber metninde eksik braklan bilginin, daha nce benzer olaylardan edinilen ve
hafzada depolanan bilgi ile birletirilerek okunmas ve bu ekilde boluklarn
doldurulmasdr. 62

61
Stuart HALL, deolojinin Yeniden Kefi: Medya almalarnda Bask Altnda Tutulann Geri
Dn, Medya,ktidar, deoloji, ev.: Mehmet KK, Ark Yaynlar, Ankara, 1999, s.93
62
M.A. nal, 1996, s.150-151
39
 NC BLM
TELEVZYON HABERLERNDE MAGAZNELLEME

3.1. Magazinellemenin Tanm

Magazinelleme, iki farkl boyutta deerlendirilir. lki, haber bltenlerinde

ekonomik, politik ve toplumsal konularn, bireysel deneyimler, skandal, polis-adliye,
popler elence, dedikodu, nllerin hayat gibi konulara oranla daha az yer
bulmasdr. kinci ve demokratik katlm iin daha tehlikeli olan boyutu ise, ekonomi,
i-d politika, eitim, salk ve sosyal gvenlik gibi ciddi konularn
kiiselletirilmi, duygusal unsurlarn arlkl yer ald, magazinel elerin n plana
karld yzeysel bir anlatmla sunulmasdr. Yazl basnda ok sayda fotorafla
verilen ksa ve basit hikyelerin arlk kazanmas magazinelleme olarak grlr.

Magazinelleme (tabloid) kavram sklkla aalayc anlamda kullanlr ve

pek ok akademik tartmada ada medya kltrnn tabloidlemesi tartlrken,
kriz, tehdit hatta panik ifadeleri seilir. Ciddi ve sosyal anlamda sorumlu
gazeteciliin karl olarak insani ilgiler, ticari kar ve elenceye ncelik veren
yaynlar iin kullanlr. 63

Okuma, ciddi yaynlar takip etme alkanl olmayan bireylerin lkede olan
bitenden haberdar olmalar iin magazinellemenin faydal olabilecei tartlabilir.
Ancak yanl, gdml ve eksik bilgilendirilme tehlikesi ile izleyicinin insani
duygularnn istismar edilmesi durumuyla kar karya kalnabilinecei de gz
nnde bulundurulmaldr.

63
http://www.mcgraw-hill.co.uk/openup/chapters/9780335219315.pdf, Origins, definitions and
debates: talking about the tabloids, Debates, concepts, theories SECTION 1 , (02.06.2010)
40
 Tabloid gazeteciliin hkim anlaylar eletirerek bunlar altst
edebileceini, hatta resmi ve hkim olana alternatif bir gereklik kurarak
zgrleme salayacan savlayan John Fiske'dir. Liesbet van Zoonen,
Fiske'yle hemfikir olarak tabloid gazeteciliin, hegemonik normlar ve
deerleri eletirme potansiyelinden sz eder. Bird, tabloidlemenin en
azndan baz meseleleri grnr klma anlamnda iyi bir ey olabileceini
ne srer. Uzmanlar tarafndan igal edilen kamusal alandan hem katlm
hem de karar verme anlamnda yurttalarn dlandn belirten Ulrike
Klein ise Almanya'daki tabloid Bild gazetesini katlmc temsili siyasal
etkinlii arttran aralardan biri olarak grr. Ona gre, Bild, siyaseti
poplerletirerek br trl siyasetten kanacak halka ulatrr. Bylece,
gazete siyasal yaamdan insanlarn tmyle kopmasn nleme ilevini
yerine getirir Brants'a gre, "info-tainment korkusu" zerine
konuanlar aslnda tamamen kamu hizmeti yaynclna ballklarnn
bir uzants olarak eletirilerini temellendiriyorlar. 64

Bu noktada hkim olan anlaylarn veya hegemonik norm ve deerlerin

eletirilmesi ve bunlara kart bir sylem gelitirilmesinin alternatifinin magazinel
medya olarak gsterilmesi eksik bir bak asdr.

Frank Esser, magazinellemenin uzun dnemli bir perspektif iinde

irdelenmesi gereken bir sre, ayn zamanda mphem bir kavram olduunu ve bu
nedenle ok ynl yaklamla aratrlmas gerektiini belirtir. Magazinellemenin,
lkelerin kltrel ve tarihi farkllklarndan dolay uluslararas bir ekilde yaanan tek
tip bir sre olmadn anlatt makalesinde, Alman ve Anglo-Amerikan basnnda
magazinellemenin karlatrmal bir analizini yapar. Magazinellemeyi ekonomik
ve yasal olmak zere iki koula balar. Analiz sonucunda, greceli olarak daha
monopolistik olan Alman basnnda gazetecilerin, ngiliz meslektalarna oranla
kamunun entelektel ve kltrel ilgilerinin gelitirilmesini elence retmekten daha
nemli grdklerini ortaya karmtr. Medya piyasasnda varolan rekabetin derecesi
ve doasnn magazinellemede belirleyici bir faktr olduunu ifade eden Esser,

64
Mine Gencel Bek, Trkiye'de Televizyon Habercilii ve Tabloidleme, letiim: Aratrmalar, 2 (1),
9-40, (2004), s. 10-11
41
Alman anayasasnda kiilerin n ve mahremiyetlerinin ak bir ekilde korunduunu,
ngilterede ise mahremiyetin bir hak olmadn anlatr. 65

3.2. Magazinellemeye Tarihsel Bak

Baz kaynaklarda, magazinellemenin 1980ler sonras youn ekilde yaanan

bir olgu olduu ifade edilir. Bunda 1980 sonras yaanan yapsal dnmler,
uygulanmaya balanan yeni liberal ekonomi, gelien kitle iletiim aralar
teknolojilerinin etkili olduu dnlr.

1980li yllardan itibaren elence esinin haberlerde nem kazanmasyla

birlikte haber-elence (infotainment) olgusu yaygnlamaya balad. Toplumda
merak uyandran, hoa vakit geirten konular younluk kazanrken, bunun zerinde
siyasal, toplumsal, ekonomik nitelikli ciddi konular, elenceli hale getirilmekte,
balamlarndan koparlmaktadr. Haber-elence (infotainment) olgusu giderek,
enformasyonu ynlendirici bir sreten geirerek, desenformasyona (yanltc
enformasyon: nsanda bir ey hakknda bilgi sahibi olma yanlsamas yaratan ancak
gerekte insan bilgilenmekten uzaklatran enformasyon) dntrlmesine neden
olmaktadr. 66

Brantsa gre siyasetin haber-elence formunda sunulmas durumda sorun

olarak ortaya kar: 1. Infotainment siyasetin televizyonda sunumunda baat bir
konuma geldiyse, 2. Infotainment, baka eyleri gizlemek veya kamuoyunu
yanltmak amacyla kullanlyorsa, 3. Infotainment, siyasetin arpk bir imgesine yol
ayorsa. 67

65
Frank Esser, `Tabloidization' of News: A Comparative Analysis of Anglo-American and German
Press Journalism, European Journal of Communication 1999; 14; 291, DOI:
10.1177/0267323199014003001, online versiyonu iin:
http://ejc.sagepub.com/cgi/content/abstract/14/3/291, (07.06.2010)
66
O. Tokgz, 2008, s.388-389
67
Erol Mutlu, Televizyon ve Toplum, TRT Yaynlar, Ankara, 1999, s.150
42
 Dilimize eme ba olarak evrilebilecek watercooler habercilik
anlay, ABDde iyerlerinde alanlarn mola srasnda souk su ya da merubat
makinelerinin banda toplandklarnda konutuklar havadan sudan haberlere
benzerliiyle bu adlandrmay almtr. Bu tr haberlerin iinde biraz gnlk hayat,
biraz dedikodu bulunur ve hafif konular araclyla geri plandaki siyasal, sosyolojik
ve ideolojik gerekler izleyiciye adeta ekere bulanm bir ekilde aktarlr. Ancak
zel hayatn gizliliini ihlal etme, haberin zn gizleyip magazin boyutunu ne
kartma, kimi zaman milliyeti hatta rk sylemlere gz krpmak gibi temel
habercilik ilkelerinden nemli kaymalar birka uzmann dnda kitleleri pek
ilgilendirmez. 68

Haber-elence veya bil-elence (infotainment) olarak tanmlanan bu olguyu

bir adm daha ileri gtren magazinellemenin kkenleri, 19.yzylda ortaya kan
sentimental edebiyata dayandrlr. Sanayi devrimi sonrasnda kitlesellemeye
balayan toplum iinde yaayan bireyin yeni kimlik ve anlam araynn bu trn
ortaya kmasnda etkili olduu sylenebilir.

Yenik drlm, bir daha direnmesinin olanakszlna inandrlm,

gz yldrlm ada insann 19. yzyldan itibaren yneldii
sentimental edebiyat, bu yeni insann ieriksizletirilmi kiiliinin
tehirini yaparken, bir yandan varolan toplumu deitirmeye deil,
varolan toplumun ezdii, tkettii insanlarn birbirlerini kskanmaya ve
zenmeye yneltmeyi, bir yandan da bu bireylemekten alkonulmu
insanlar homojen bir kitleye dntrmeyi stlenmitir
Sentimentalizm, deitirilmekten umut kesilmi bir toplum yaps
karsndaki yenik bireyin kendisinin, deitiremedii toplumsal
yaamdan edindii edilgin benliinden kaynaklanan yok etme, ykma,
onu da vurarak kendine acndrma, kendini onursuzlatrmadr. 69

Magazinellemenin habere giriinin ilk rnekleri ise sar gazetecilik denen

trle balar. nsanlara ynelik haber vermek giderek James Gordon Bennet ve Joseph
68
Ragp Duran, Buras Dnya Polis Radyosu, YKY, stanbul, 1999, s. 21
69
Arnold Hauser, Sanatn Toplumsal Tarihi, ev.:Yldz Gln, Remzi Yaynevi, stanbul, 1984,
s.116
43
Pulitzerin ban ektii sansasyonel haber akmna doru yol almaya balad. 19.
yyn son dneminde ortaya kan sar gazetecilikte stn nitelikli dramatik eserler,
ucuz melodramlar haline dntrlerek halka verilmeye baland. 70

Tabloidin ncleri olarak kabul edilenler ise, 20.yyn balarnda

Britanyadaki Hammersmith and Rothermere (The Daily Mail, Daily Mirror) dur.
Tabloidleme, Birleik Devletler ve Avrupann dier yerlerinde de, 1930larn
sonlar ve II. Dnya Savandan sonra ortaya kmtr. Hindistan, in ve Tayvan
gibi gelimekte olan lkelerde tabloidleme hareketinin son 20 ylda hzla gelitii
grlr. 71

Magazinellemenin ortaya kn, sanayi devrimi sonras gelimelere veya

1980 sonras yaanan yeni liberal ekonomik uygulamalara balantlamak, konuyu
ekonomi-politik nedenlere gnderme yaparak aklar. Ancak magazinellemeyi ok
daha eski tarihlere gnderme yaparak aklayan grler, bunu ayn zamanda insann
ihtiyac olan bir boalma, rahatlama olarak ele alma eilimindedir.

Dolaysyla magazinin sadece modern an bir icad olduunu sylemek

mmkn deildir. Eski Yunanda vatandalar, yani kol gcyle almay insan
soysuzlatran bir i olarak gren, insann gerekte insan olmasn salayann gzel
sanatlarla uramak olduunu varsayan eski Yunan vatandalar, retorie, ltl
szlere, felsefeye ilgi gsterdikleri iin kendi aralarnda gerek dnyann stne bir
st dnya kurarak, bir st dil kurmulardr. Bunun iinde dedikodu da vardr.
Magazin deyince zaten olaan, normal, kabul edilebilir grlen deerlerin dnda
gndermeleri olan birtakm hayat kurgular anlalr: hanet, entrika, alaklk. Bu
ekilde dnldnde Ortaa Avrupasnda atolarda kurulan hayatta da
elenceler, toplantlar, gece gsterileri vb. magazinel bir dnyann paras olarak

70
O. Tokgz, 2008, s.386-387
71
Tabloidization of the Media Thursday, May 24, 2007
http://myhazytirades.blogspot.com/2007/05/tabloidization-of-media.html, (22.05.2010)
44
yaanrlar. Binbirgece masallar da bir magazindir. Yenia Avrupasndaki
karnavallar esas itibariyle gndelik, gerek hayatn ters yz edilmi halleridir. Bu
fainglerde kral soytar soytary kral yaparlar. Hatta papalk yle bir karar almtr:
Yce Tanr insan aklyla fikriyle yaratrken onun kafasn, beynini kaln kemiklerin
arkasna hapsetmitir. Karnavallar marifetiyle bu zavall demolunun arada bu
kafatasnn alp beyninin havalandrlmasnda fayda vardr. Bylesine gnlk
olaan hayatn dna kma halleri beynin havalandrlmas, boalma olarak kabul
edilir. 72

Trkiyede magazinleme olgusunun tarihi 1873 ylnda yaynlanan Czdan

73
adl ilk magazin dergisine kadar gtrlr. Televizyonlarda yaanan
magazinelleme nispeten yeni bir olgu olsa da basndaki ve yurt dndaki tabloid
formatl yaynclk anlaynn rnekleri sayesinde Trkiyedeki zel radyo ve
televizyon kurulular bu olguya nispeten alktlar.

Trkiyede dzenli yaynlarna kamu televizyonculuu sistemi iinde,

1968 ylnda balayan televizyonun tek boyutluluunun almas, ancak
80 sonrasnda lkenin siyasi ve ekonomik dzenindeki deimeler, buna
bal olarak toplumun televizyon yayncl dhil olmak zere her
konuda beklentilerinin artmas, lkenin telekomnikasyon olanaklarnn
iyiletirilmesi, zel sektrn bu gelimelerden cesaretlenerek medyann
bu alanna da girmeye karar vermesiyle mmkn olabilmitir. lk ticari
televizyon kanal 1990 ylnda yasal olmayan bir biimde yayn yapmaya
balayan Star-1dir. Ticari televizyon kanallarnn art arda medya
sektrne eklemlenmesi, kitle iletiim aralar tarihimizdeki en snr
tanmaz rekabet ortamnn ortaya kmasna neden olmutur. Bu rekabet
hem yazl basnda, hem de televizyon kanallar arasnda yeni
uygulamalara arac olmutur. Televizyon kanallar arasndaki izlerkitleyi
elde tutma ve reklam pastasndaki en byk paya sahip olabilme yar
giderek hzlanmtr. Bu yar ieriklerin giderek daha cretkr, daha
elenceli olmasn, ele alnan konunun -iinde yer ald programn
format ne olursa olsun- magazinel ynlerinin n plana karlmasn,

72
Naci Bostanc, Televizyon Dili Olarak Magazin ve Aile Deerlerine Etkisi konulu Aylk RTK
Konferans, Ankara, 24.02.2010
73
Zeynep Karahan Uslu Yazl ve Grsel Medyada Magazinellesmenin Tarihsel ve Sosyolojik
Dinamikleri, letiim, 12/2001, G...F., online versiyonu iin: http://zkuslu.com/tr/?p=172
45
 izlerkitlenin oyalanmak suretiyle elde tutulmasn egemen yaynclk
anlay haline getirmitir. 74

90l yllarda Show TV ana haber bltenlerini kendine has slubuyla sunan
Reha Muhtar Trk televizyonlarnda haberde magazinelleme olgusunun
yaanmasnda bir dnm noktas olmutur. Setii haber konular, olaylar ele al
biimi, konuklarna ynelttii ilgin sorularla bir dnem oka tartlm ve bir
fenomen haline gelmitir. Haber ii Reha Muhtarn sunumuyla tamamyla farkl bir
boyuta tanm, bilgilendirme ilevi yerini heyecan yaratma ve elendirme
ilevlerine brakmtr. Kendisi de bir sre sonra zel hayatna dair haberlerle
magazin dnyasnn bir paras haline gelen Reha Muhtar haberi elence sektrnn
metasna dntrmtr.

3.3. Etik Bir Sorun Olarak Haberde Magazinelleme

Magazinel formatlarn en yaygn olarak ihlal ettikleri etik ilke, zel yaamn
gizliliidir. Magazinelleen haberler bakalarnn hayatna duyulan merak
kkrtrlar ve bu kkrtmadan kaynaklanan talebi de sonuna kadar kullanrlar.

Tabloidleen habercilik anlay, izleyiciyi dierlerinin yaamn seyreden

olarak konumlandrr. Tabloid formatlar, elenmek, hoa zaman geirmek, en
fazlas balarna kt yaantlar, bireysel felaketler gelmi olanlara acyarak,
zlerek bakmak iindir. Seyreden olarak konumlanmak ve bylelikle olan biteni
dsallatrmak sorumluluk tamaktan ok daha kolay ve daha az rahatsz edicidir.
Bir yandan tekilerin yaamna dair her eyi grme arzusu, te yandan izlenen
olayda sorumluluu olabileceini dnmekten kanma Tabloid haber deerleri,
izleyici ve okuyucusunu kaygan bir zeminde konumlandrrken, ondan etik bir duru
beklemek yerine, kendisini metnin hazzna brakmasn ister. Gzetleyin ve

74
A.g.e.
46
yarglayn (knayn, dlayn) veya yknn (siz de bir nl olma ans yakalamaya
aln) ya da ikisi birden. 75

zel yaamn gizlilii olarak anlan liberal zgrlk, paradoksal biimde yine
liberallii savunan medya kurulular tarafndan ihlal edilir. Ancak medya bu
paradokstan halkn haber alma zgrln ileri srerek kmaya alr.

John Langer "sradan" insanlar zerine yaplan "teki haberleri" olumlu bir
adan deerlendirmektedir. Bu haberler "gerek insani ihtiyalara" hitap etmektedir.
Ayrca bu haberler dlanan ya da aznlkta kalanlarla ilgilidir Trajedileriyle ve
kazalaryla gariban ve yoksullar; varlklar, gsterili yaam tarzlar ve
dedikodularyla zenginler Milli stihbarat Tekilat da 90l yllarn yarsndan
sonra yaynlanmaya balayan televole programlarndan yola karak medyann
kontrol edilmesini toplumsal patlamann yaanabilecei korkusuyla istemiti Tam
tersine aslnda toplumsal patlama olmamasnn nedenlerinden birisinin de bu haberler
olduu iddia edilebilir. nk aslnda zel televizyon kanallar sadece starlarn lks
yaamlarn gstermemekte, ama ayn zamanda, "yapacak bir ey yok", "siyasetin
zebilecei bir ey yok" fikrinin altn izmektedirler. 76

Tabloid gazetecilik aslnda, yzeysel bir siyasi skandal lehine reel politik
konular ihmal ederek, kinizmi ve siyasete ilgisizlii besleyerek, demokrasi iin bir
tehdit olabilir. 77

Magazinellemenin en nemli gstergelerinden biri gerekleen

olay/olgularn kiiselletirilerek verilmesidir. Kiiselletirme, yaygn olarak anlan,

75
M. Aye nal, Tabloid Habercilik, http://ilef.ankara.edu.tr/etik/tabloid-habercilik/, (27.09.2010)
76
M. G. Bek, 2004, s.32
77
Anastasia B. Lima, Is There a Tabloidization of Online News? A Content Analysis of Traditional
News Websites -http://gnovisjournal.org/journal/there-tabloidization-online-news-content-analysis-
traditional-news-websites, (17.09.2010)
47
rnein zel yaamn gizlilii gibi, evrensel etik kodlar asndan bir sorun olarak
grlmemekle birlikte, olaylarn politik ve kurumsal veya yapsal balamndan
soyutlanarak verilmesine neden olduu iin, izleyiciye eksik bir ereve sunmaktr.

Kiisellemi haberin esinlendii anlamlar salkl bir demokrasinin

dayand ortak eletirel ve analitik anlamlar deildir. Kiisellemi
haberler, insanlar politik olaylara sosyal bir bak asndan ziyade ben-
merkezci bir gzle bakmaya cesaretlendirir Medyann kiisellemi ilgi
ekici haberi yelemesi aalardan dolay orman gremeyen bir bilgi
nyargs yaratr; yani haber kameralarnn dikkatini cezbetmek iin ana
sahneye ylm aktrler yznden gerideki byk (kurumsal) resmi
grmek gleir Kiiselletirmeyi btnleyen ikinci bir muhabirlik
eilimi, olaylarn ksa ve zl hikyelerinde en kolay
dramlatrlabilecek ynlerin seilmesidir. Aktrler merkezde kalmakla
birlikte haber dramalar sreklilik yerine krize; gemi veya gelecek
yerine imdiye ve skandallarn yaandklar devlet kurumlar yerine
kiisel politik kariyerler zerindeki etkilere vurgu yaparlar. 78

Ancak kiiselletirmeyi olumlayan grler de vardr. rnein Mac Donald,

kiiselletirmenin, pek tartlmayan meselelerin alabilme, kiisel ile siyasal
arasnda ba kurabilme, kendi pein hkm ve kavramlatrmalarmzn snrlaryla
bizi yz yze getirme ve resmi sylemlerin dna kabilme olana yaratabileceine
iaret ederek eletirel bir sorgulama potansiyeli tadn ne srer. 79

Magazinelleen haberler, dramatik imajlar ve paral anlatmlar kullanarak bu

toplumsal yaplanmay, yani sosyal, ekonomik veya politik gereklii, yaanan
olaylar ile bu gereklikler arasnda balantlar grmeyi zorlatrr.

Haberlerde resmedilen kriz dngs klasik dramatik elencedir, artan

ve azalan aksiyon izgileri, belirgin karakterler ve tabii ki seri zmler...
Olaylar haberdeki bilginin byk bir resimde bir araya getirilemeyecek
denli paralanmasna sebep olacak kadar birbirinden tecrit edilir
Paralanmlk, olaylar iliiksiz, yaltlm vakalara dntren dramatik

78
W.L.Bennett, 2000, s. 83
79
Bek, 2004, s. 23
48
 formatlarn kullanmyla daha da artar Belli bir konunun zaman
ierisinde geliimini takip etmek olduka zordur; nk olaylar
aratrmacla dayanan bamsz gazeteciliin bir sonucu olarak deil;
nl resmi ahsiyetlerin aksiyon ve reaksiyonlarna bal olarak gndeme
gelir. Ayrca haberlerde tarihi arka plan sunmak zor olduundan bir
grlp bir kaybolan kaotik olay ve krizlerle dolu bir dnya imaj
yaratlmaktadr. 80

Magazinleen haberler, sradan insanlar daha ok polis-adliye haberlerinde,

doal afetlerde ve kazalarda gsterirler. Bana felaket gelmi olan vatanda
magazinel formatl bir haber iin iyi bir aktrdr. nsanlarn ilgisini eker. Ancak
yaync bu ilgiyi daha da arttrmak iin abartl anlatmlara bavurmaktan kanmaz.
Vatanda daha da acnacak halde gstermek iin habere gzya, hznl bir mzik,
ar ekimli kurgu teknikleri katlr. Bu tr haberlerde insan onuruna saygl,
vatanda veya benzer durumda olan dierlerini iinde bulunduklar mkl
durumdan kurtarabilecek zm yollarnn gsterildii bir yayn yapld
sylenemez.

Magazinleen haberler insanlarn cinsel arzularn kullanrlar veya iddet

ieren grntleri tekrar tekrar gstererek iddeti seyirlik hale getirirler. iddete veya
sua karan veya byle bir olayda taraf olan isimler hakknda yaplan haberler de
ounlukla magazinel formatta yaplandrlr. 2010 ylnn Ocak aynda Mehmet Ali
Acann kalabalk iinde grnt almak iin saatlerce bekleen haberci ordusu
eliinde tahliye olmas ve bu olayn televizyonlarda haber yapl ekli toplumun
iddet ve sua ilikin alglamalarnda krlmalara yol aabilir niteliktedir.

80
W.L.Bennett, 2000, s. 84-85
49
3.4. Magazinelleen Haberlerde Kullanlan Dil ve Magazinel Sylem

Her bir kitle iletiim arac, teknik olanaklarnn, yaplanmasnn ve

izleyici/kullanclarnn ekillendirmesiyle kendi sylemini ortaya karr. rnein
televizyonun sylemi ile internetin sylemi birbirinden farkldr.

Haber bir dil iidir ve pozitivist bilim anlaynn ileri srd gibi dili effaf
ve olaylar olduu gibi aktaran bir ara olarak grmek haberin mesajn ve alt
mesajlarn tam olarak okumay gletirir. Oysa anlamlandrma iin metnin
sylemin alanna dhil edilmesi, hatta bu sylem tarafndan anlamlandrlmas
gerekir. Dolaysyla dil, hatta dnyay olduu gibi yanstabilecei dnlen grsel
malzeme bile, medyann ne pahasna olursa olsun her eyi gsterme, grnmezi
grnr klma ve en arpc olan seme ideolojisiyle, kamusal alana ilikin
medyann kendi amalarna en uygun den vizyonu oluturmasna hizmet eder; bu
ise, dnyann sadk bir ekilde yanstlmasnn imknszlnn yan sra, bir
81
yanstma/aktarma ediminden ok daha fazlasn ieren bir edimdir. Dolaysyla
gereklik olarak duran/yaanan eyin dile getirilmesi esnasnda veya sz veya yaz
ile anlatlrken yeniden inaya uramad, dilin eyleri sadece tayan bir aratan
ibaret olduu sylenemez.

Haber dili ve sylemi, edebi trlerden ve dier medya metinlerinden farkl

olarak profesyonel ilkelere dayanmas gereken, bilimsel metinlerin kulland dile en
yakn ve kltrden kltre en az deien ve en ok benzeen dildir. Kiisel yorum
iermeyen, kaynaklarn grlerini olduu gibi aktaran ve habere konu olay hakknda
tm taraflarn grlerine yer vermesi beklenen haber metinlerinde, bu ilkelerden biri
ya da birkana uyulmadnda etik bir ihlalden sz edilir. 82

81
Nilgn Tutal, Medyann Sylemi. Haber-Yorumdan Gsteriye, Gazi niversitesi, letiim Dergisi,
2001/11 Sonbahar, s.71
82
M.A. nal, 1996, s.23-24
50
 Haber, ikna etmeye dnk, ikna edici bir anlatdr. Okuru/ izleyiciyi gerein
83
haberde anlatlan ey olduuna ikna etmeye urar. Oysa okuyucu/izleyicinin
medya metnini anlamlandrrken tamamyla metni oluturann istedii ynde
okuduu iddias ok gereki deildir. zleyicinin metni anlamlandrma sreci politik
duru, kltrel birikim, ekonomik artlar gibi baz etkenlere bal olarak deiebilir.

Hall, metnin ideolojisi zerine younlarken znelliin oluumu ierisinde

mesajlara dikkat ekmitir. Bundan sonra ise televizyon rneinde, medya
metinlerinin farkl okumalarnn yaplabileceine ve anlamn oklu yapsna vurgu
yapmtr. Bu yndeki kabul, onun medya metinlerinin anlamsal yapsnn
kodlanmasnn ve kod amlamasnn ayn noktada buluamayabilecei
deerlendirmesini yapmasn salamtr. Medya metinlerinin kodlanmas belli
profesyonel normlara, srelere, kurumsal ilikilere ve televizyon kameras gibi
teknik donanma baldr. Mesajlar kodlandktan sonra alclarn onu, anlam
stratejilerine bal olarak aabilmelerini anmsatmaktadr. Alclarn almlamas ise
onlarn kltrel, politik durularna, geni g yaplar asndan onlarn ilikilerine
baldr. 84

Ancak medya profesyonelleri farkl okumalara mmkn olduunca meydan

85
vermemek isterler. Anlamn istedikleri ynde sabitlenmesi iin mitler retirler ve
yayarlar. nsanlardan da bunlara inanmalarn beklerler. zerinde uzlalan
metaforlar kullanarak alternatif grme biimlerini ya yok ederler ya da
anlamszlatrmaya alrlar. Toplumun bir uzlam toplumu olduunu farz ederek
toplumsal atmalar yzeysel olarak ilerler ve mnferit olduklar izlenimini
yaratrlar. Toplumsal gereklii bu ynde kurarlar.

83
. Dursun, 2003b, s.88
84
. zer, 2009, s.191
85
Fiskeye gre mit, bir kltrn, doann ya da gerekliin herhangi bir yann aklamak ya da
anlamlandrmak iin gelitirilen bir ykdr. Mit, anlatt ykdeki anlamlarn tarihsel kkenlerini
gizler ve bu anlamda da evrenselletirir; bunlarn yalnzca deimezliklerini deil, ayn zamanda adil
grnmelerini de salar. Bkz. B.Poyraz, 2003, s. 41-42
51
 Haberin kapal metin olarak nitelendirilmesinin nedeni budur. Yerleik
olgular ve zaten bilinen toplumsal bilgiyi tekrar eder. Haber metnini kapal ve sk
bir metin haline getiren, haber retim srecindeki pratikler ve profesyonel
ideolojidir. Yenilik ve bilgi ieren ve bu ynyle de haber olarak kalan haber,
hkim habercilik anlaynn darda brakt imknszlk noktasdr. 86

Medya, drama geleneine uygun bir dil kullanr. Daha ok gsteriye dnk
olarak kullanlan bu dilin asl muhatab akldan ok duygulardr. Televizyon
haberlerinde de anlatlan ykler bu yap zerinden ekillenmektedir.

nsanlarn neden dram sanat ile bu denli kolay btnleebildikleri

sorusunu Platonun iire ilikin aklamas ile yantlamak mmkndr.
Platona gre, denetim altnda tutulan alamaya, zlmeye olan doal
alk iirle denetimden kar. iir cokuyu besler ve sular, ldrlmesi
gereken heyecan oaltr. Bu nedenle Platon iirin gereksiz, hatta
tehlikeli olduunu savunur. Ona gre, iir yznden insann etkinlii
durur Aristoya gre ise bu yle bir heyecandr ki zaten dar kmas
gerekir. Sanki ieye konulmutur, dramn verdii heyecan ile dar
kar. Onun iin hibir tehlikesi yoktur. Hatta insan ruhu iin salkldr.
Aristo Platona katarsis kavramyla yant vermektedir. Katarsis, insann
i yaam iin gerekli olan bir arnmadr. Bu da tragedyann sonunda
seyircinin duyaca acma ve korku duygularyla varolur. 87

Haberciler, yalnzca haber yksn anlatan bireyler deil, ayn zamanda

88
dnyay bu yklendirilmi yolla alglayan bireyler olarak grlmektedirler
Habere konu olan olaylarn dn yaanlan ve yarn da yaanmas olasl tayan
boyutlarndan ok imdiki zamanda gerekleen kadarnn nemsendii,
yaanlanlarn kurumsal ya da ulusal etkilerinden ok bireysel etkilerinin
vurguland haberler, giderek birer melodrama dnmektedir. Bu anlamda zel

86
Umut Tmay Arslan Yeen, Haberde Yeni Olan Nedir?, (Ed.) iler Dursun, Haber Hakikat ve
ktidar likisi, Elips Yaynlar, Ankara, 2004, s.77, 85
87
B.Poyraz, 2002, s. 30
88
Ronald N. Jacobs, Producing the news, producing the crisis: narrativity, television and news
work, Media, Culture and Society, Vol: 18(3), 1996, s.381
52
alan-kamusal alan ayrmnn giderek silikletii bir medya ortamnda skandal, ihanet,
sansasyon gibi szcklerin de nemi giderek artmaktadr. 89

Ancak haber yks ile edebi anlamda yknn yaps birbirinden farkldr.
Neden-sonu ilikilerinin kurulmas ve olayn tarihi ile arka planna ilikin bilginin
anlatlmas, btnlkl bir yap iinde olay rgsnn kurulup olayn
deerlendirilmesi, magazinleen haber metinlerinde neredeyse hi grlmez.

Haber metinlerinde ideolojik amal bir baka yaplandrma ise, haberlerin

paral bir ekilde sunulmasdr. Bu durum rnein haberlerin, ekonomi haberleri,
kltr haberleri, magazin haberleri gibi kategorize edilmesiyle ortaya kmaktadr.
Kamusal bilginin bu ekilde paralanarak sunulmas, okuyucunun iinde yaad
dnyaya, olgulara ilikin olarak anlaml ve btnlkl bir bak gelitirilmesini
zorlatrmaktadr. Ekonomi haberlerinde verilen gelimelerin politik boyutlar
erevenin dnda kalabilir. Bylece o sorunla ilgili zmler de ancak bu kategorik
erevenin sunduu alternatifler dhilinde dnlebilmektedir. 90

Magazinel haber metni izleyiciyi ekran banda tutmak iin formatlanmtr.

Haber deeri olarak ilginlik esas alnr. Akl deil; duygular harekete geirmek iin
seilen konuya ounlukla mzik, canlandrmalar ve efektler gibi teknik unsurlar da
katlr. Bylece heyecan dzeyi artrlmaya allr.

Frank Magidin haberde temel karakter dinamizmdir yorumu izlenilirliin

salanmas iin haber programlarnda kaza ve iddet olaylarna ait grntlerin
youn olarak kullanlmasnn nedenini aklar. Sarsc grntler izleyiciyi ekrana
kilitler. 91 eitli kitle kltr biimlerinde grlen iddet ve zorbalk, kabalk ve su

89
H.Ergl, 2005, s.100
90
.Dursun, 2003b, s.82-83
91
H.Ergl, 2005, s.131
53
ileyicilik, lm ve ldrmeler, kendine zg bir tarzda medyada magazin
syleminin iinde yer almaktadr. Genellikle, bu insani olmayan olaylar toplumsal
nedenlerden soyutlanarak insann doas gibi gsterilmeye allmaktadr. 92

Toplumda travmatik etki yaratan Mnevver Karabulut cinayetinin ardndan

yaplan haberlerde yukarda bahsedilen trde durumlarn yaand grlmtr. Adli
tp raporlarnn tm ayrntlar, MSN programndaki konuma kaytlar, ilikiler ve
fotoraflar, baba Sreyya Karabulutun demeleri, Sreyya Karabulutun medyaya
kmak iin para istedii haberleri bltenlerde ska kullanlarak cinayet ve
sonrasndaki gelimeler magazinel elerle seyirlik hale getirilmitir. Her ne kadar
Cem Garibolunun yakalanmasnda medyann konuyu her gn dile getirmesinin
etkisi olduu kabul edilse de olayla ilgili olarak yaplan haberlerde ou kez
Mnevver Karabulutun ailesi rencide edilmi ve aclar suiistimal edilmitir.
Cinayetten sonra sesini duyurmak ve Garipolu gibi bir aileye kar mcadele etmek
iin kanal kanal dolaan baba Sreyya Karabulut bir rportajnda yaadklarn yle
anlatmtr: Medya beni kulland, ellerinde maymun oldum. Onlar reytingi
konuurken, ben programlarnda hngr hngr alyordum Ben yayndayken bir
yetkili karma geerek beni tahrik ediyordu. Bana barmam sylyordu. yle
yap, byle yap diye direktifler veriyordu Medya dnyasnda drstlk yok,
merhamet yok. nsanlarn aclarndan rant elde ediyorlar, para kazanyorlar Bugn
bu lkede insanlarn aclaryla dalga geerek halkn duygularn istismar edenler
plazalarda, 5 yldzl otellerde, saltanat sryorlar. te basnn, televizyonculuun,
93
gazeteciliin gerei bu. Oysaki medya insanlarn aclarn istismar etmeden,
konuyu bu denli magazinelletirmeden, rating yarn bir kenara brakarak kamusal
sorumluluk anlayyla yrtlebilecek bir habercilik rnei sergileyerek de olaylar
gndemde tutabilirdi. Nitekim RTK, bir televizyon kanalna, olayn zerinden bir
yldan fazla bir zaman getikten sonra ortaya kan polis kameras grntlerine
dayanarak sansasyonel tarzda yaplan haber iin, insan onuruna ve temel insan
haklarna saygl olunmad gerekesiyle meyyide uygulanmasna karar verdi.

92
Ansiklopedik Kltr Szl, Altn Kitaplar, ev. ve Dzenleyen: Aziz allar, 1983, s. 256
93
17.01.2010, Zaman gazetesi Gndem s. 16 daki rportajndan alnmtr.
54
 Magazinel sunumlar haberde duyular uyandrarak ilgi ekmeye alr.
Olaan dlk, macera, serven, heyecan, grlmeye deer eyler ve ak, srekli
olarak insann ilgisini eken konulardr. nsanlar arasndaki arzu, nefret, korku, sevgi,
kskanlk, sempati, bonkrlk, mizah, cimrilik, gazap, kuku, atma ve benzerleri
daima haber aynasnda yansr. 94

Kendi hayat zerinde sz hakkn kaybeden, gerekte hayatta ne istediine,

nasl yaamak istediine kendisi karar veremeyen daha da kts bunun farknda bile
olmad bir yanlsama dnyasnda yaayan birey, izledikleri eylerde kendini
konumlayp anlamlandrmaya almaktadr. Kalabalk iinde kendini nemsiz ve
zelliksiz hisseden birey ben olsam yle yapardm diyerek veya durumla ilgili
yarglarna gre konumunu belirleyerek veya ekranda grd baz karakterlerle
zdelik kurarak yalnzln bir anlamda gidermeye almaktadr.

Magazinellemenin ierik boyutunda ne kan zellikler, kiiselletirme ve

siyasetin magazinel elerinin n plana alnarak sunulmasdr. Politik aktrlerin
mesajlar haber bltenlerinde olduka geni bir yer bulur. Baz durumlarda
bilgilendirici/ haber deerine sahip olabilir ve kamu ilgili konu hakknda onlarn
grlerini bilmek isteyebilir. Fakat bu tarz haberlerin erevelenmesinde, medya
aklayc blmler yerine kart grlerin her bir tarafndan en zarar verici,
duygusal ve gerginlik yaratan cmlelerin zerine vurgu yapar. 95

Magazinel haber formatlarnn ieriklerinde kullanlan dile ilikin baz

zelliklere deinildi. Magazinel haberlerin biimsel boyutunda kullanlan dilde ise
ilk gze arpanlar, sansasyonel alt/st yaz kullanm, mzik, tekrar eden grntler
veya ar ekim gibi kurgu tekniklerinin kullanm, starlaan haber sunuculardr.

94
O.Tokgz, 2008, s. 223
95
L.Glden Treske, "Informational Contributions of Televisions News Content in Forming Public
Opinion", Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti Dou Akdeniz niversitesi, 5-7 Mays 2004 "Ethics in
Communication: Culture, Community, Identity.../ letiimde Etik: Kltr, Toplum, Kimlik..."
(konferans sunumu)
55
Gazete okuyucusu, okuduunu yorumlarken kendisiyle ba baadr ancak
televizyonda bir d ses ona haberi nasl okumas gerektiini, izlediinin hakikat
olduunu adeta dayatr. Sunucunun ses tonu, izleyiciyi ne hissetmesi gerektii
konusunda ynlendirir. Sunucunun masann arkasna oturmas veya izleyiciyi ayakta
karlamas da izleyiciye verilen mesajlardr. Haberi verirken uydu veya telefon
balantlar kurmak, ayn anda birka kiiyi habere konuk etmek izleyiciye size
haber aktarabilmek iin son teknolojiyi kullanyoruz mesaj verir. Haberde yorum
ve haber blmlerinin jenerikle ayrlmas da haberde nesnellik iddiasn
glendirmek iindir.

Magazinel formatlarda haberin aktrnn veya aktrlerinin genellikle yakn

ekimle mimikleri verilmeye allr. Dramatik bir e olan bu ayrnt ekim ile
habere duygusal bir boyut katlm olur.

3.5. Haberlerde Magazinellemenin Nedenleri

Frank Esser magazinellemeyi mikro ve makro dzeyde ele almtr. Mikro

dzeyde, ticari gereklilikler ve izleyici tercihleri tarafndan geleneksel gazetenin ve
dier medya formatlarnn revize edilmesini ieren medya olgusudur. Makro dzeyde
ise, politik yabanclamann artmas sonucu, politik pazarlamaya daha ok nem
verilmesi ve eitime daha az nem verilmesi gibi toplumsal yapda gerekleen
byk deiiklikleri hem sembolize eden ve hem de irdeleyen sosyal bir olgudur. 96

3.5.1. zleyici lmleri

lkemizde medya zel iletmeler eklinde yaplandndan kr elde etmek

gdsyle hareket eder. Yayn kurulular reklam kazanc ile ayakta durur.

96
Frank Esser, Tabloidization Of News, European Journal Of Communication. Vol 14(3), 1999,
s.293
56
Trkiyede reklam harcamalar 2009 ylnda 2.7 milyar TL, 2010 ylnda 3 milyar
613 milyon TL olarak gereklemitir. 2010 ylnda reklam harcamalarndan en fazla
97
pay (%55,85) televizyonlar almtr. 2009 ylnda ulusal televizyon kanallarnn
reklam gelirleri 1.354.577.413,6 TLdir. 2010 ylnda beklenen reklam gelirleri ise,
98
1.712.262.480 TL dzeyindedir. Ayrca 31 Mays - 06 Haziran 2010 tarihleri
arasnda Medya Takip Merkezinin (MTM) verilerine gre, televizyonlarda haber
programlar sre olarak en ok, adet olarak da ikinci srada en ok reklam alan
99
program trdr. Yayn kurulularnn reklam pastasndan daha fazla pay
alabilmeleri de yaynlarnn rating almasna baldr.

Televizyonlarn reklam pazarndaki paylarn artrmalar daha fazla sayda

izleyiciye hitap etmeleriyle mmkndr. Bu da rn ieriklerinde geleneksel
yaynclk anlayndan elencenin egemenliine doru bir nitelik deiimine yol
amtr. 100 Televizyon haberinin gittike artan deiim deerini gzeten ve bir meta
olduu ynndeki kabul, onun teknolojinin, retim koullarnn ve bunlarla
oluturulan albenisinin artrlmas ynnde ileme tabi tutulmas, haberin
magazinlemesi gereini dourmaktadr. 101

Medyann rating kaygsnn etik deerlerin dnda bir yaplanmann

olumasna yol atn sylemek yanl olmaz. nk dier iletmelerden farkl
olarak medyadan ncelikle kamusal bir ama gtmesi beklenir. Liberal grn
savunduu ekilde demokrasilerde drdnc kuvvet olarak yasama ve yrtmeyi
kamu adna denetleyip kontrol ettiini iddia eden, yine liberal demokratik deer
olarak ifade zgrlne bal kalarak katlmc/oulcu yaynclk yaptn
syleyen medyadan, stlendii bu kamusal sorumluluu yerine getirmesi beklenir.

97
http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=961772&title=reklam-harcamalari-bu-yil-yuzde-15-
artacak, (27.11.2010)
98
RTK, dari ve Mali ler Dairesi Bakanlnn verileri
99
http://www.medyatakip.com/tvreklamverileri.php (17.11.2010)
100
H.Ergl, 2005, s.153
101
E.Nezih Orhon, Deiim Deeri Asndan Televizyon Haberi, Anadolu niv. Yay., Eskiehir,
2004, s. 88
57
 Ancak Basnda Reklam ve Tketim Olgusu adl eserinde N.Nur
Topuolunun da syledii gibi:
Gnmz gazetesinin toplumsal sorumluluk alann terk ederek
elenceye, cinsellie, grsellie ve reklama yneldii eklindeki hakl
eletiriyi ideolojik egemenlik balamndan koparmadan mesleki ve teknik
koullar iinde incelediimizde pek ok olgunun ayn kltrel yaplanma
iinde tanmlanabileceini grdk. Kitle kltr olarak tanmlanan bu
durum endstriyel retimin, kalabalk kent yaamnn, teknolojik oaltma
imknlarnn ve ticariliin izlerini tamaktadr. Sz konusu olan mesaj
(anlam) da olsa ortam kar gdsnn n planda tutulduu yarmac
serbest piyasa ortamdr... Giderek sanat, siyaset, bilim, felsefe, ciddi,
gayricidd, gerek, gerekd ayn sunum kalplar iinde fantazya lemine
doru ekilmektedir. Elendirmenin, artmann, heyecanlandrmann,
cazipletirmenin bu denli ncelik kazand bir enformasyon ortamnda
toplumsal gerekliin giderek bir ssleme sanatlar iine emildiini
grmek en tehlikeli sonulardan biridir. 102

Magazinellemeyi sadece zel televizyonlarn rating kaygsyla aklamak

yeterli olmaz. Trkiye zelinde baklacak olunursa, 3984 sayl Yasa gerei, haber
bltenlerine ilk 30 dakikada reklam alnamaz. 30 uncu dakikadan sonra alnan
reklam srelerine bakldnda tematik kanallarn reklam srelerinin dierleriyle ayn
olduu grlr. Buna ramen haber kanallarnn haberlerinde magazinellemenin
daha az grlmesi farkl etkenlerin de bu olguya neden olduunu gsterir.

3.5.2. deolojik Nedenler

Televizyon iletmeciliini dier sektrlerden ayran en nemli fark,

toplumsal iktidar ilikileri, siyasal ynlendirme, kamuoyu oluturma ve gndem
belirleme gibi ilevleri nedeniyle bir etki arac olarak kullanlabilmesidir. 103

102
Nur Topuolu, Basnda Reklam ve Tketim Olgusu, Vadi Yaynlar, Ankara, 1996, s.219
103
H.Ergl, 2005, s.164
58
 Medyay rating kaygs dnda ideolojik kayglarn da ynlendirdiini
biliyoruz. Medyann kendisini grd devlet ve toplum st konum onun
mesajlarn ekillendirmesinde etkili olur.

Ortalama beeniyi, elence ieriini, yknn paral anlatmn,

tarihsizletirmeyi, balamsz bilgiyi, maddi temelleri olmayan sekinci bir yaam
nerisini sunan kltr endstrisinin etkili arac televizyon, magazinel sylemin
yapsal zellikleriyle byk lde rterek tketim ideolojisinin ilkelerinin
yceltilmesi dorultusunda bir anlay temsil etme noktasna gelmitir. 104

Medya, kendi pragmatik anlay erevesinde bireyi, dntrmek istedii

konuma, rnlerine yerletirdii dorudan veya dorudan olmayan mesajlarla
getirmeye alr.

Bu anlamda elence ierii tayan rnler politikayla ilgisizmi gibi grnse

de belli bir dnya grn dayatr. Genellikle bu gr, insanolunun kader
tarafndan etkisiz hale getirildiine ve planlarnn ark felein (ansn) dnyle
105
sfrlandna inanan lmcl tutucu dnya grne dayandrlr. Neo-liberal
ekonomi politikalarnn ve uluslar aras yeni dzenin siyasal yaplanmalarnn
bilinsel temeli, ayn dizgenin bir paras olan bilin endstrileri tarafndan
hazrlanmaktadr. Magazinin maddi temelleri olmayan -dolaysyla nerilen yollarla
ulalmas da olanaksz- baka dnyalara ilikin yaratt zlemin srekli olarak
pekitirmesinin yaamsal nemi tam da bu noktada ortaya kmaktadr.106

104
A.g.e., s.124
105
James Curran ve Colin Sparks, Basn ve Popler Kltr, ev.: smet Tekerek, Popler Kltr
ve ktidar, (Ed.) Nazife Gngr,Vadi Yaynlar, Ankara, 1999, s.459
106
H.Ergl, 2005, s.174-175
59
 George Seldese gre ortalama gazete okuyucusu vergi oranlar, bte,
sigorta, silahszlanma, kamu hizmetleri politikalar, denizcilik btesi, belediyenin
uygulamalar gibi nemli grlebilecek konularla ilgilenmiyor. Gazete okuyucusu,
kendi ilkel duygular iinde en baskn unsurlar ieren hikyelerle ilgilenir. Kendini
koruma (cinayet, intihar, kaza, kurtarma gibi hikyeler), ak ve reme (evlilik,
boanma, skandal, kskanlk gibi hikyeler), hrs (spor bu snf iine konulabilir). Bu
unsurlardan birini ieren hikyeler iyidir, ikisini ieren hikyeler daha iyidir, n
ieriyorsa birinci snf gazete materyalidir. 107

Bunun televizyon iin de ayn olduunu sylemek yanl olmaz. Ancak

Seldesin ortalama seyirci ayrm akllara kltrel bir hiyerariyi getiriyor.
Magazinellemeye olumlayc bakanlar, magazinel deerler ve estetik anlay
sayesinde elit olmayan insanlar, konular ve deerleri kapsayan ierikler araclyla
hegemonik olan deerlere kar durabilindiini, bunun bir mcadele alan
olabileceini ve bu sayede medyann demokratiklemesinin salanacan ileri
srerler.

Sparks'a gre, tabloidlemenin temel nedeni, istikrarl bir burjuva

demokrasisinin olduu lkelerde sradan insanlarn yaamlarnda siyasal ve
ekonomik iktidarn ayrm olmasdr. Ona gre, burjuva demokrasisi ne kadar
istikrarl ve yerleikse, kitleler de demokrasinin ileyiiyle o kadar az ilgilenecek ve
onun yerine daha ok apolitik popler basna yneleceklerdir. Mine Gencel Bek,
makalesinde Sparkstan alntlad bu savn Trkiye zelinde geerli olmadn,
hatta Trkiye'de depolitizasyon srecinin tam tersine demokrasinin istikrarszlnn
bir sonucu olarak gndeme geldiini syler. 108

107
http://www.albionmonitor.com/9709b/tabloidblame.html, Who's To Blame For The Tabloidization
Of The News?, Randolph T. Holhut, (05.07.2010)
108
M. G. Bek, 2004, s.13
60
 Dolaysyla demokrasisini istikrarl hale getirememi lkelerde
magazinellemenin yaanmas bu srecin adeta bir fasit daireye alnmas sonucunu
dourabilir. nk ticarilemeyi gsteren magazinel formatlarn Habermasn
kamusal alannda bahsettii demokratik ve rasyonel mzakere ortamn yaratma gibi
bir kaygs asla yoktur. zleyiciden entelektel birikim ve katlm beklenmez. Bu
ieriklerle de depolitize olmu bir toplumun yaratlmasna katk salar.

Haber deeri tayp tamadn sorgulamakszn hareketlilik, yzeysellik,

parallk, balamszlk, basitlik ve arpclk gibi magazin syleminin temelinde
yer alan bu ltlerin televizyon haberlerinde baskn hale gelmesi, toplumsal
koullar kavramak asndan ilevsel olabilecek bilgi ile magazinel bilginin yer
deitirmeye baladnn ak bir kant saylabilecektir. 109

Ticari medya, magazinel bilginin veya kamusal bilginin magazinellemi

sunumunu rating lmleriyle aklar. Ancak izlenme oranlar reklam verenlere veri
salamak iin yaplr. Bunlar program kalitesi hakknda bilgi vermezler.

zleyicilerin kiisel ykler sayesinde anlatlanlarla daha kolay zdeletii

varsaym, insanlar araclyla yklerin anlatlmasn habercilikte egemen olmaya
balayan genel eilim haline getirmitir. Gazetecilerden talep edilen zaten, olayn
kiisel tanklklara bavurularak kiiselletirilmesi ve insancllatrlmasdr. Bylece
haberde yaanan olayla ilgili olarak grne bavurulan uzmann izleyicinin ilgisini
yeterince ekemeyecei dnrlerse, haberde onun yerine olay yaam olana yer
verilir. 110

109
H. Ergl, 2005, s.101
110
N. Tutal, 2001, s.78-79
61
 Olay yaam olan dinlemek, duygusal anlamda izleyiciyi olaya daha ok
yaknlatrr. Bylelikle gerek hayatta yaama ihtimali dk; hatta belki de hi
olmayan olaylar deneyimler. Bakalarnn bana gelmi kt olaylar karsndaki
duygularn da bu tr haberler araclyla kefeder. zleyiciye ekici gelen de budur.
Bir yandan onlara acr, dier yandan kendi bana gelmedii iin kreder veya kendi
bana da gelebileceini dnerek acmasz dnya sendromunu yaar veya
tamamen duyarszlar.

Haberciler ayna metaforunu kullanarak bu tr haberleri yaynlama

gerekelerini aklarlar. iddet ve felaket konulu haberlerin veya polis-adliye, sua
ilikin haberlerin yaynlanmamasnn, toplumda yaanan bu tr olaylarn zerinin
kapatlmasna neden olacan savunurlar.

3.5.3 Sosyo-Kltrel Nedenler

Televizyonun, iinde var olduu toplumun kltrnden soyutlanamayaca

aktr. Dolaysyla televizyon haberi de iinde yaanlan kltrel/siyasal yapdan
etkilenir.

Trkiyede bir dnem televole kltr olarak ifade edilen kltr, adn ald
televizyon programlarn aarak zellikle kent yaamna silinemeyecek izler
brakmtr.

Doksanl yllarda youn ekilde yaanan televole kltr, 1980 sonras

Trkiyesinde deien deerlere iaret eder. Bu kltr, maddi gcn, var olmay
salayan yegne lt olduu yeni toplumsal yapda bireycilik, rekabet, kolay yoldan
ksa srede para kazanma gibi ykselen deerlere; tehircilie, rntgencilie ve belli

62
 111
bir toplumsal kesimin yaam tarzlarna vurgu yapmaktadr. Adnan Akay,
modern olmadan post-moderne atlayan bir toplumun nevrotik yapsna denk
dtn belirttii televolelerin, her eye kkrtlp, her yolun mubah klnd
diyonizyen bir dnyada; her eyden mahrum edilenler iin, yoksunluklarn
unutabilecekleri popler bir arzu nesnesi sunduunu syler. 112

Hzn ou insan iin bir yaam stili haline gelmesi de magazinellemeyi

113
etkileyen sosyo-kltrel neden olarak dnlebilir. Modern dnyann
koturmacas iinde insanlarn hibir ey iin ayracak ok vaktinin olmamas ve her
eyin hzla alnp/yaanp tketilmesini, haberlere bir konuya en fazla birka dakika
ayrlarak geilmesi ve gndemin hzla deimesi eklinde yansdn grrz.

Ancak medya kurulularnn magazinel formatlarn yaygnlamasn, sadece

izleyiciden gelen talebe balayarak aklamalar, medyay izleyicinin neden bu
formatlar talep ettii sorusuna verilebilecek cevabn ykleyecei sorumluluktan
kurtarabilir mi? Kltrel anlamda geliimin de toplumsal ve ekonomik yaplanmadan
bamsz olamayaca aktr.

3.5.3.1. Magazinelleme ve Kitle Kltr

Popler kavram bugn kkeninden farkl anlamda kullanlmaktadr.

Popler kltr de halka ait olan kltr anlamnda deil; gnmzde daha ok
kitlesel olarak retilen rnlerin W. Benjamin buna mekanik yeniden retim
demektedir- oluturduu kitle kltr kavramyla birlikte kullanlr. Ancak kitle
kltr ve kltr endstrisi kavramlarnn anlatt yaplar popler kltrn

111
Erdal Data, Trkiyede Tektipleen Medya Ortam: Magazin Rzgrlar Eliinde
Magazinleen Haberler, Medya ve Popler Kltr, (Der.) Enderhan Karako, Literatrk Yaynevi,
Konya, 2009, sunu format
112
Adnan Akay, Sistem ld, yaasn televole, Radikal Gazetesi (Yaz Dizisi/Maraba Televole-7,
Haz.: Hakan Glseven, 7 Aralk 2002
113
http://www-rohan.sdsu.edu/~digger/305/analysiseg_tabloid.htm Tabloidization of the Media ,
(01.07.2010)
63
ieriinden farkldr. Popler kltr greceli olarak daha i ie gemi yaplar
anlatr. Popler kltr rnleri kimi zaman halk kltrnn elerini, kimi zaman da
yksek (burada kltrel bir hiyerariye gnderme yapmak iin
kullanlmamaktadr) kltrn rnlerini kullanr. Her zaman elence, boalma,
rahatlama salamak amacn tamaz. Ska rastlanmasa da iinde mcadeleyi ve
muhalif eleri de barndrr. rnn popler hale gelmesi, yaygnlamas onun
mevcut yaplarn snrlar dhilinde kaldn, olan tekrarladn ve bylelikle
pekitirdiini dorulamaya yetmez. Bu anlamda kitle kltr ile birebir
rtmemektedir.

Richard Hoggart, kitlesel elenceleri, ayartc bir canllkla, irkin bir

ekicilikle ve ahlaki sorumluluktan kalarla dolu olmakla eletirmektedir.
Hoggart, kitlesel elencenin ahlaki deerleri zayflattn ve giderek bireyde
anlamsz bir boyun eie yol atn ileri srmektedir. 114

Kitle kltrnde birlikte yapp-edinilen elencenin yerini maniplasyonla

ekillenen tercihler belirler. Bylelikle oluturulan kltr rnlerinde bireyin
katks yoktur, retkenliine deil de tketiciliine vurgu yaplr, birey ancak bu
ynyle toplumda grnrlk kazanabilir.

Adorno ve Horkheimern kltr endstrisi kuramna gre, kltr

endstrisinden kan haberler ve elence malzemeleri tketicilere bilgi
veriyor, zevkten drt ke ediyor, akna eviriyordu Onlarn her eyi
gn gnne izlediklerini, dnyada olup bitenlerden haberdar
olduklarn, mutlu ve baarl olduklarn dnmelerini salyordu
Klielerle ifade edilen tatmin baskn kyor, sahte bireycilik
yaygnlayordu; bireylerin hibir konuda eletirel dnmeleri
desteklenmiyordu. 115

114
H. Ergl, 2005, s. 62
115
John Keane, Medya ve Demokrasi, (ev.: Haluk ahin), Ayrnt Yaynlar, stanbul, 1999, s.78
64
 Kitle kltr rnleri kr en st dzeye karmak iin kitlenin beenisini
salamay hedefler. Piyasa koullar ierisinde hitap ettii kitleyi aa yukar ayn
zevke sahip homojen bir yap olarak ele alr ve rnlerini buna gre tasarlar.
Dolaysyla kitlesel bir retim sz konusudur.

Medya genellikle olabildiince geni bir kitleye seslenmeyi hedefler. Bunun

iin haberin hem ilgin hem de nemli olduu etkisini yaratmak zorundadr. Bylece
medya, kendisine ramen bir maniplatr olmak zorunda kalacak ve bu yzden de
kendi kendisini maniple etmeye dayanan ksr bir dngnn iine decektir. Bu
dngnn iinde haber verme ilevini bir kenara atacak ve dolaysyla okurunu
/izleyicisini kendi amalar iin maniple ederken, kendi kendisini de maniple eder
hale gelecektir. 116

Magazinel eleri iinde barndran haber metinleri de ierdii unsurlar ve

amalar gz nnde tutulduunda piyasa koullarna uygun olarak retilen
rnlerden biridir. Magazin sylemi kitle kltrnn temel zellikleriyle rtr,
nk haber satmaldr. Bylelikle haber ortaya k amalarndan saparak deiim
deeri nin ne kt bir meta halini alr.

3.5.4 Teknolojik Nedenler

Magazinellemenin bir dier nedeni de teknolojik faktrlerdir. Kamera ve

kurgu tekniklerinin gelimesi, internet haberciliinin yaygnlamasyla beraber hzn
daha da nem kazanmas ve uzaktan kumandayla kanal deitirmesi ihtimaline kar
izleyicinin dikkatini canl tutma abas teknolojik faktrlerin iinde saylabilir.

116
N. Tutal, 2001, s.66
65
 Gnmzde kentte yaayanlarn ou akll telefon denilen kameral mobil
cihazlar kullanmaktadr. Dolaysyla artk herkes muhabir ve kameraman gibi
grnt kayd yapabilir ve bu grntleri de televizyonlara servis edebilir. Olay
annda orada olan birinin kaydettii grntler, zellikle aksiyon sahnesi ierenler
her zaman televizyonlarn ilgi gsterecei malzemelerdir. Hatta bazen bu grntler
hibir kurgu ileminden gemeden ekranlara yanstlabilmektedir. Bu da yeni etik
ihlali tartmalarn beraberinde getiren bir olgudur.

Sonu olarak magazinel formatlarn ortaya k nedeni sadece pazarn kendi

koullar ile aklanamaz. Haberin kendi doas, haber toplama sreci, izleyicinin
talebi ve modern yaamn sosyolojik yaps, teknolojik faktrler de bu etmenlerin
arasnda yer alr.

3.6. Magazinellemenin deolojik Etkileri

Louis Althussere gre ideoloji, insani varlklar toplumsal zne olarak kurar.
deoloji, znelerin sahip olduklar yaama biimlerinin toplumdaki egemen retim
ilikileri balamnda anlamlandrlma pratiklerini dzenlemenin bir yoludur. 117

Baz durumlarda znenin toplumsal yaam iindeki konumunu belirleme ve

buna ilikin algs maddi temellerinden uzaklaabilir. Kitle iletiimi izleyiciye bu
uzaklamay yaatabilir. Yaanan yanlsama gereklii dntrmek iin mcadele
etme olanan bireyin veya toplumun elinden alr. Bu noktada hegemonya kavram
gndeme gelir.

Hegemonya, belli oluumlarn tahakkmlerinin ideolojik zorla deil,

kltrel nderlikle salandn ima eder. Hegemonya, toplumdaki asli
sreler zerinde etkili bir stnlk salam olan baat bir snf

117
Terry Eagleton, deoloji, ev.: Muttalip zcan, Ayrnt Yaynlar, stanbul, 1996, s. 41
66
 ittifaknn ya da ynetici bloun, bir toplumun hayat tarzlarn, adetlerini
ve anlaylarn, bizatihi biimini, kltr ve medeniyet dzeyini,
dorudan doruya tikel bir snfn dar karlarna yarar salamasa bile,
bir btn olarak hayatn baat toplumsal retim sisteminin geliimini ve
genilemesini destekleyen bir ynde dntrebilecek ve yeniden
biimlendirebilecek ekilde toplum zerinde salad stnln
gelitirdii ve yayd tm sreleri kuatr. Bu nderlik anlaynda
ki A. Gramscinin en gze batan katksdr- nemli olan nokta,
hegemonyann, bir lde hukuksal ve meru zorun yan sra, ilke
olarak, hegemonya iinde tabi durumdaki snflarn ve toplumsal
gruplarn aktif rzalarnn kazanlmas yoluyla baarldnn
belirtilmesidir. 118

Alan Swingewooda gre ise, kitle iletiim aralar herkesin sisteme topyekn
ve tutucu bir ekilde ayak uydurmasn salayamaz; ama atlak sesleri garip
sapknlklar olarak temsil ederek bir tr uzlam iklimi oluturulmasna katkda
bulunabilirler. 119

Kitle iletiimi toplumsal, ekonomik ve politik yaplarla ilikilidir. Bireyin

btnyle egemen kltrn basks altnda olduunu savlayan kitle toplumu
eletirmenleri uzun yllar boyunca eletirilmitir. Bireyin anlamn retilmesi
srecinde aktif olabileceini yeniden gndeme getiren kuramclardan biri de
Fiskedir. 120

Bireyin mutlak rasyonel bir varlk olduu, tm dnce, deer ve yapp-

etmelerinde aklc davrand ya da tam tersi her trl etkiye ak olduu ve her
zaman duygularyla yaamn belirledii varsaymlar elbette eksiktir. Biyolojik
olarak dahi insan beyninin temel gdleri ynlendiren blm ile sosyal ynn
kontrol eden blm ayr yaplanmtr. Buna sosyal hayatta iinde yaad ortamn
da belirsizlii ve kaygan zemini eklenince birey ve onun kendini ve evresini

118
Hall, 1999, s 119
119
Alan Swingewood, Kitle Kltr Efsanesi, ev.: Aykut Kansu, Bilim ve Sanat, Ankara, 1996,
s.118
120
H.Ergl, 2005, s. 40
67
anlamlandrma sreci olduka karmak bir sre olarak karmza kar. Dolaysyla
birey elikileriyle birlikte yaar.

Bennett da insanlarn haberleri izlemesinin nedenlerini birbirinden farkl

ynleriyle ele alr. nsanlar haberleri, politika hakknda deerlendirmelerine,
tasavvurlarna ve daha etkili politik faaliyet gerekletirmelerine yardmc olabilecek
bilgiyi toplamak iin takip ederler. Bununla birlikte, Bennett insanlarn haberleri
izlemesinin baka nedenlerini de sralamtr:
-Gndelik hayatta faydal olabilecek bilgileri taramak iin: Merak ve gzetim
-Su ykleri ve politik skandallar etrafnda gelien ilgin dramlar izlemek: Elence
ve ka
-Toplum ve kendi konumuyla olan balantsn srdrmek iin: Sosyal ve psikolojik
uyum. 121

Haberlerdeki ciddi (hard news) ve yumuak (soft news) dengesinin giderek

ciddi haberler aleyhine bozulmas; hatta ciddi haberlerin ieriine magazinel elerin
nfuz etmesi, eletirel dncenin geliimi iin kullanlabilecek bir kayna bu
anlamda etkisiz hale getirir.

Magazinel ierik, var olan dnyann basite indirgenmi, olumsuz

yanlar trplenmi, daha kolay anlalr hale getirilmi grnm
araclyla, yaanlan gerekliin yerine zlenilen gereklii
yerletirmektir. zleyiciyi, elenceyle dolaymlanan bir tketim
ideolojisine ekerek, retici firmalarn hedef kitle beklentisine de
yant vermektedir. Yalnzca var olan tketici-izleyiciler deil, kendi
snfsal gerekliini bir baka snfn tketim alkanlklarn edinerek
dntrebilecei inancn tayan potansiyel tketiciler de ayn
srece ekilmektedir. 122

121
W.L. Bennett, 2000, s. 355
122
H.Ergl, 2005, s.141
68
 Medyann gznde vatandan tketiciye dnmesi, aktif katlmcdan
edilgin yapya brnmesi, sadece verilen ieriin gerekesi olarak izlenme
lmlerinin gsterilmesi yoluyla etkin olduu yanlsamasnn yaatlmas, modern
kitle iletiiminde yaanan atmalardr.

Ragp Duran, Hegelin Gazete okumak, modern insann duasdr szn

dua, fani dnyadan ayrlp ruhani dnyaya geici bir transfer ise, elence de doal
ortamdan ayrlp bakalarnn yapay ortamna girmeye almak, ya da girermi gibi
123
davranmaktr ifadesiyle devam ettirerek elence kavramn yorumlar. nsanlar
elendiren ve skc hayatlarn renklendiren magazin habercilii, zel alanlarn
kamusal alan haline dntrlmesini beraberinde getirdi. 124

Oya Tokgzn bahsettii bu kamu ve zel alan ayrmnn ortadan kalkmas

durumu aslnda daha nce de deinildii gibi Bat tipi liberal demokrasinin bir
paradoksudur.

Liberal demokrasinin, medyann drdnc kuvvet olduu yolundaki

varsaymn ise, iletiim profesyoneli Fransz gazeteci Alain Woodrow medias:
Quatrieme Pouvoir ou cinquieme colonne?/Medya, drdnc kuvvet mi yoksa
beinci kol mu? kitab ile tartr: Medya dnyas ei benzeri grlmemi bir alt-st
yayor. temel alanda bir devrim yaanyor: Teknolojik, ekonomik, ahlaki. Medya
meslek ahlak alannda, ounlukla asparagas, afatal gstericilik, grntnn ve
sesin tahrifat, seks ve kan ile ikiyzlln zaferine tank oluyoruz. Bu alanda i
dnyasnda olduu gibi, siyaset-medya-para lsnn fokurdayan ve tehlikeli
bileimi oluuyor. Sonu olarak p kutusu gibi televizyon kanallar, mark radyo
istasyonlar ve sansasyoncu gazeteler kyor ortaya. 125

123
R.Duran, 1999, s.43
124
O.Tokgz, 2008, s.391
125
Ragp Durandan akt. M. spirli, 2000, s.310
69
 Medya haberi magazinelletirerek izleyicinin dikkatini asl olan bitenden
uzaklatrr. Yaananlar deerlendirmede kullanlan ltlerin ya da zmlemelerin
dayandrld btncl ve olabildiince rasyonel ve nesnel ereveyi silikletirerek,
eletirinin zaman ierisinde ilevsizletirilmesine neden olur. Mevcut yapy ve
deerlerini tartmaya amayarak var olan sorgulanamaz bir yap olarak kurar,
kaderci, statkocu bir anlay oturtur. Yaananlar doallatrr. Aksaklklar da
kiisel, ahs hatasna bal ve mnferit olarak grlr ya da bo inanlarn
yaygnlamasna neden olabilecek gerek st veya topik fantezilerle aklanr.

Magazin sylemi, bireyi bir sorgulama srecinin iine girmekten ve ardndan

da kendisiyle benzer sorunlar yaayanlarla birlikte oluturabilecekleri kamuoyu
126
yoluyla tepkisini ortaya koymaktan uzak tutmaktadr. Kitle iletiim aralarndan
edinilen bilgi bireyin toplumsal sorumluluklar dorultusunda harekete gemesini
salamaya yetmemektedir. 127

rnein Trk medyasnda ehit haberleri kiiselletirilerek ve

dramatikletirilerek sunulur. Tematik kanallardaki tartma programlar haricinde
tecimsel kanallarda arka planda terr sorununa derinlemesine bir bak getirilmez.
Terrn sosyo-ekonomik nedenleri ve zm formlleri zerinde durulmaz. Zaten bu
kanallardaki haber bltenlerinde buna zaman da yoktur. 3-4 dakikalk haber eklinde
verilir ve bir sonraki habere geilir. Bazen bu geiler yle hzl olur ki, haber
sunucusunun mimiklerindeki deime bir drama oyuncusunu bile aratmaz. Bylelikle
i ve d politikann bir nemli konusu daha drama sanatnn eleri kullanlarak
hibir tartmaya zemin hazrlamakszn verilir ve geilir.

Bennetta gre, dramalar basit, kavranmas kolay olduklar ve eylemin

arkasndaki bireysel saiklere ksmi bir aklama getirdikleri iin insanlara durumun i

126
H. Ergl, 2005, s. 72
127
J. Keane, 1999, s. 162
70
yzn anladklarna dair yanl bir izlenim verilebilirler. nsanlarn karlatklar bu
anlatm yaplar fantezi, kurgu ve mitlere dayand halde, herhangi bir meseleyi
anladklarn dnebilirler. Bylelikle Laphamn da belirttii gibi, politik dnya
128
tmyle soyutlar. Oysaki politika retmek veya politik bir alglay ve deer
retmek kamusal bir tartmann sonucunda gereklemelidir.

Politika, projeler zerine kurulmak, ok boyutlu gl bir kimlie sahip

olmak zorundadr, medyann hkim biimi haline gelen piyasa mantnn dar
129
kalplar iine sktrlamaz. Ancak bugn politika, medya araclyla yrtlen
gsteriye dnm, imajlar ve sembolletirmeler zerinden balamndan
koparlarak tartlan, zm retmekten ziyade kaotik ve uzlamaz konularn hkim
olduu bir alan haline gelmitir. Bu kaotik, uzlamasz ve paral dnyada
konusunun uzman olmayan birey politik tartmadan uzaklatrlarak zel
dnyasna dner veya aresizlik hissiyle dikkatini baka alanlara evirir.

Politikann seyirlik manzara haline gelmesi bir amaza yol aar: Biz ya
politikann basitletirilmi imajlarn reddeder ve bu suretle fikir ve tartma
yaltlmlnn zdrabn ekeriz ya da politikaya hkim sembolleri kabul eder ve
kaderimiz hakknda ok uzaklardan karar veren gl aktrleri izleyerek krizler,
130
ablonlar ve dramalar ana yakalanrz. Medya, kamusal eylem alann
yapaylatrarak politikay bir gsteriye, ova ve sahneye konulan bir elenceye
dntrmektedir. Bu durumda politikaclar da dncelerini derinletirmek,
toplumu ilgilendiren sorunlar karsnda ne yapacaklarn ortaya koymak yerine,
131
medyann ilgisini ekmek iin duygulara ynelik sylemler retirler. Bu durumda
tek ynl bir etkiden sz edemeyiz. Medya, politika alannn aktrleri ve birey
arasnda ayakl karlkl bir etkileim sz konusudur.

128
W.L.Bennett, 2000, s. 113
129
Wolftan akt. E. Morresi, 2003, s. 154
130
W.L.Bennett, 2000, s. 379
131
N. Tutal, 2001, s.62-63
71
 letiim teorisyenleri, kitle iletiim aralarnn arpc zelliklerinden birinin,
insanlara medyada grlen aktrlerle yz yze iliki yayormu yanlsamas vermek
132
olduunu sylerler. Tek ynl ballk ieren bu iliki iin parasosyal iliki
terimini kullanmaktadrlar. Parasosyal iliki, bireylerde tutum ve davran
deiikliine yol aabilir veya pekitirici etkisi olabilir. Etki tartmalar
erevesinde ele alacak olursak, medyann tutum ve davran deiiklii
yaratabilmesi tartmalarna karn snrl etki tartmalar ileri srlm ve bir
anlamda medyann olan biten olumsuz gelimelerden sorumlu tutulabilmesi olasl
ortadan kaldrlmaya allmtr. Bu anlamda medyann sadece gndemi belirledii
tezi ortaya atlmtr. Ancak izleyici ve etki konularn aklayan genel geer bir
yargda bulunmak imdilik mmkn gzkmemektedir.

Magazinel formattaki yaynlarn, zellikle haber yaynlarnn izleyici

zerinde hibir siyasal sonular bulunmayan ama dersler karmak ya
da toplum problemlerine dntrmek iin dramatikletirilen olaylar
zerinde sabitletirmek ve orada tutmak suretiyle, siyasal boluk
yaratmak, siyaseti dlatrarak yaam ykmsye ve dedikoduya
(yldzlarn ya da kraliyet ailelerinin yaamyla, ulusal ya da gezegensel
boyutta olabilir bu) indirgemek gibi etkileri vardr: Televizyon
filozoflar, yapay olarak sahnenin nne tanm ve olay halinde
oluturulmu bulunan nemsiz olana, ykms ve arz olana yeniden
anlam vermek iin, ou kez, ite burada yardma arlrlar. 133

Magazinel haberde de tartmalar balamndan kopuk ve paral ekilde

kurgulanr. Verilen olaylar bireylerin kendi hayatlarn farkllatrmak iin farkl yol
ve yntemler bulmasna, fikir retmesine ve dnmesine en iyi ihtimalle yol
amazlar.

Magazin szleminin tarih d anlatm, mit yaratmaya dnk yaps ve

Murat Belgenin nedenselliklerin en zrvas olarak nitelendirdii kendine zg

132
Donald Horton ve R. Richard Wohl, Mass Communication and Para-Social Interaction:
Observations on Intimacy at a Distance, Psychiatry 19 (3), 1956,
http://www.participations.org/volume%203/issue%201/3_01_hortonwohl.htm
133
Pierre Bourdieu, Televizyon zerine, ev.: Turhan Ilgaz, YKY, stanbul, 1997, s. 57
72
mantk dizgesi, bireyin yaad gerek dnyay deilse de, izleyiciyle bu dnya
arasndaki ilikinin niteliini dntrmeye aday gzkmektedir. 134

Bunu zdelemeyi kullanarak yapabilir. Magazinel haberde ska ne kan

iddet ve cinsellik ieren eler, insanlarn ilgi gsterdii, ben olsam ne yapardm
sorusunu sorduu olaylardr. Zaten magazine duyulan ilgi, orada grlenleri
tamamyla kendi hayatmza katmak iin deildir, insann kendisini sorgulamas
iindir.

3.6.1. Kamusal Alan Tartmalar ve Magazinelleme

Jurgen Habermas'n kamusal alann yapsal dnm konusundaki

yaklam, medya ile siyaset arasndaki ilikiye yapt vurgu asndan nemlidir.
Habermas, burjuva kamusal alannda idealletirdii demokratik toplumun
oluturulmas noktasnda, kitle iletiim aralarna nemli rol ykler.

Habermasa gre kamusal alan, iindeki bireylerin ne zel alann yeleri

olduu iadam/ikadn ya da profesyoneller gibi, ne de devlet brokrasisinin yasal
yaptrmlarna maruz kalan anayasal dzenin yeleri gibi davranabildikleri bir
alandr. Kamusal alan, vatanda olarak tanmlanan bireylerin kendi dncelerini
zgrce aklayabildikleri, yayabildikleri ve zerk grup rgtlenmeleri kurma
hakknn garantisi altnda birbirleriyle etkileimde bulunabildikleri, tartabildikleri
bir alandr. 135

134
H. Ergl, 2005, s. 142
135
Jurgen Habermas, Kamusal Alan: Ansiklopedik Bir Makale, Critical Theory and Society: A Reader,
Editr: S. E. Bronner, D. M. Kellner, 1989, ev.:Nuran Erol, online versiyonu iin:
http://www.birikimdergisi.com/birikim/dergiyazi.aspx?did=1&dsid=66&dyid=1735&yazi=Kamusal%
20Alan:%20Ansiklopedik%20Bir%20Makale, (03.11.2010)
73
 Kamusal alan, devlet ile kaynan devletten bamszlam iktisadi
ilikilerde ve ailede bulan zel alan arasnda bir kamu alandr. Habermasn burjuva
kamusal alan olarak adlandrd bu yap, vatandalarn, toplumun ve devletin
ynetimi iin bir araya geldikleri, tarttklar, karar rettikleri bir zemindi. Bu
zemin devletin bir paras deil, tam tersine zelin devletle yzletii, devlet
aktivitelerinin eletirildii bir platformdu. 136

Bu platformda katlm ve ifade zgrl baat rol oynamaktadr. Habermas,

demokratik tartmann yaand ve fikirlerin arpt bir alan olarak idealize ettii
burjuva kamusal alannn oluumunda, basn en nemli unsur olarak ortaya koyar.
nk basn ilettii bilgiyle kamusal alanda akl yrtmeye dayal demokratik
tartmalarn yaplabilmesini salar.

137
letiimsel eylem uzla salama ve anlamaya varma asndan
demokratik toplumdaki politik iletiimin olmazsa olmazdr. letiimsel eylem,
salamaya alt uzla ile kiisel dncelerden bir kamuoyu oluturulmasna
katkda bulunur. Kamuoyu, sahip olduu gle adeta bir denetim yapar ve
talepleriyle bask yaratr.

Kamuoyu, kamusal alanda kendini temsil ve ifade etme imkn bulabilen

hkim ounluklar ile muhalif aznlklarn kamusal ve zel yaam alannda
gncelleen tartmal konularla ve ortak karlarla ilgili olarak gelitirdikleri
dnce, kanaat ve edimler olarak tanmlanabilir. 138

136
Boa Ergene, Habermas ve Kamusal Alann Yapsal Dnm, Mrekkep, Haziran 1994, s.78
137
letiimsel Eylem: Topluma genel anlamda klavuzluk eden normlar korumaya ynelen insani
anlama ve bireylerin karlkl olarak birbirlerini tanmalar. Ahmet idem, Akl ve Toplumun
zgrleimi, Vadi Yaynlar, Ankara, 1997, s.99
138
Sevda Alanku-Kural, Temsili Kamuoyu Kamusal Alan, Kamusal letiim, Kamular ve Kamusal
Meknlar, Yaynlanmam Doentlik almas, Ankara, 1995, s.11
74
 Kamuoyu duraan deildir. Dayand kamu zamanla deiim ve dnme
urayabilir. Kamuoyunun oluabilmesi iin kamuda tartmalarn yaplabilmesi
gerekmektedir.

Habermas sz konusu tartmalarn 18. yyda liberal ve hkmetlerin resmi

veya resmi olmayan denetiminden bamsz olan basn eliyle yrtlebildiini
savunmutur. Ancak Garnham yakn zamanlarda gerekletirilen tarih almalarnn,
ilk yazl basn pazarnn iddetli rekabete dayanan yapsnn kamuoyunu
aydnlatmak iin serbeste tartabilen entelekteller tarafndan deil, abucak kar
elde etme peindeki kapitalistler tarafndan kontrol edildiini gsterdiini syler. 139

Habermasa gre, kamusal alan dnmtr. Bunun nedeni, zel alanla

snrl karlarn kamusal alana tamas, zel ve kamusal alann i ie gemesi ve
siyasal otoritelerin serbest pazarda siyasal erk sahibi olmalardr. Kamusal alanda
artk akl yrtmeye dayal kamusal sylemler deil; gce dayal kar atmalar
sz konusu olmaya balamtr. Bylelikle kamusal alan yeniden feodalleme
srecine girmitir. Bu srete kitle iletiim aralarnn eletirme ve kamuoyu
oluturma zelliklerini kaybederek sersemletici ve uyuturucu etkilere neden
olduu ileri srlmtr. Habermas, burjuva kamusal alannda basnn grd
ilevi, kitle demokrasilerinde modern medyann yitirdiini syler. 140

Habermas, temsil mekanizmalarnn devreye girmesi ve kitle iletiim

aralarnn dolaymyla girilen iletiim biimi olarak kitle iletiimini olumlu bir bak
asyla deerlendirmez. Bu yeni karmak iletiim biimlerinin modern dnyann
siyasal yapsyla ilikilerinin nasl kurulmas gerektii ve politik iletiimin

139
Nicholas Garnham, Medya ve Kamusal Alan, ev.:Sevda Alanku, Hakan Tuncel,
http://ilef.ankara.edu.tr/id/yazi.php?yad=795, (07.11.2010)
140
J. Habermas

75
girebilecei yeni biimler, yeni ve farkl kamusal alanlar yaratabilme potansiyeli
zerinde durulabilir.

stee bal yaynclk teknolojisinin ortaya kmas, farkl iletiim aralarnn

sunduu hizmetlerin btnlemesi (yaknsama) gibi teknolojik gelimelerin yan sra
yayncln snr aan yaps, yaynclkta kamu hizmeti anlaynn gerileyerek ticari
olana ve serbest pazara arlk verilmesi, kitle iletiimi alannda yaanan
gelimelerdir.

Bu gelimelere ek olarak, modern dnyada kamusal yaamn zellemesi

(evlere kapanma) ve zel yaamn kamusallamas (zel yaamlarn medyada konu
olmas) ile bu ikisi arasndaki ayrmn netliinin kaybolduu grlr. Magazinelleen
formatlarda ska kullanlan zel hayata ilikin haberler, zel alann kamuya
sunulmas yoluyla bu iki alann birbirinin iine girmesinde pay sahibi olur.

Kreselleme tartmalar nda yeni vatandalk tanmlarnn ortaya

kmas, toplumsal deerlerin kreselleme ile birlikte tekrar ele alnmas, kitle
iletiim aralarnn siyasal olann belirlenmesine, sunumuna ve siyasal katlma
getirdii yeni alglamalar, medya ile siyaset arasndaki ilikiyi ve siyaset yapma
biimlerini etkilemitir. Magazinelleme olgusu bu tartmalar nda
deerlendirilebilir.

rnein gecekondularn ykm haberlerinde gecekondu sahibinin/sahiplerinin

ykm ekibine kar gsterdii direni sklkla haberlere konu olur. Gecekonduda
oturan vatanda direnmek iin kendine veya yaknlarna zarar vermeyi gze alyorsa
veya habere malzeme olacak benzeri yntemlerle direniyorsa olay haber deeri
kazanr. Bu ynyle konu kiiselletirilir ve duygulara (kzgnlk, acma vb.) hitap

76
edecek ekilde haber yaplr. Geri planda gecekondularn oluumuna yol aan, izin
veren ve bundan kar elde eden yaplar tartmaya almaz.

Magazinellemeyle birlikte siyasetin proje retmeye dayal yaps zerinden

gerekletirilen sunumlar kiisel olana indirgenmeye balanr. Siyasal aktrler bu
tarz siyaset yapma biimleri iinde meruiyetlerini de imajlara dayandrma yoluna
giderler. Medya, politikaclara izleyici karsnda yeni bir grnrlk/g
kazandrrken onlar sradan insanlara yapt gibi yeni bir krlganlk/gszle de
maruz brakabilmektedir. 141

Magazinelleen haber metinleri bylelikle akl yrtmeye dayal tartmalarn

142
retilmesine herhangi bir katk salamayarak Habermasn aydnlanma projesi
ne uygun ierii oluturamazlar.

3.7. Trkiyedeki Televizyon Haberlerinde Magazinelleme Olgusunun

Mevzuat Asndan Deerlendirilmesi 143

Trkiyedeki televizyon yaynlar 3 Mart 2011 tarihine kadar 4756 sayl

Yasa ile deiik 3984 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve Yaynlar
Hakknda Kanun ve bu Kanuna dayanlarak karlan Ynetmelik erevesinde
dzenlenmitir. 3 Mart 2011 tarihinde ise 6112 sayl Radyo ve Televizyonlarn
Kurulu ve Yayn Hizmetleri Hakknda Kanun yrrle girmitir. Bununla birlikte
Trkiye ayn zamanda Avrupa Konseyi Snrtesi Televizyon Szlemesine de
taraftr ve ABye aday lke olarak mevzuatn Avrupa Birliinin Grsel-iitsel
Medya Hizmetleri Ynergesi ile uyumlatrmak zorundadr. Saylan mevzuat
ierisinde dorudan tabloidleme ya da magazinlemeye ilikin bir dzenleme

141
S. Alanku, Ankara, 1995, s. 118
142
N. Garnham
143
Bu blmde bahsi geen mevzuatn tamam iin bkz. www.rtuk.org.tr
77
olmasa da magazinel formatlarn ortaya karabilecei etik ihlallere ilikin maddeler
bulunmaktadr.

rnein 3984 sayl Yasann 2. Blmnde yer alan, yayn ilkelerini

dzenleyen 4. maddenin (f) bendi "zel hayatn gizliliine saygl olunmas n
ngrr. Ynetmelik de kamu karlarnn gerektirdii durumlar dnda, kiilerin
zel hayatnn ve zel belgelerinin yayn konusu yaplmasn, kiilerin izinleri
olmadka, konut dokunulmazlna aykr yayn yaplmasn, yarg kararlar dnda,
gizli kamera, gizli mikrofon veya benzeri yntemlerle yaplan ekimler veya tespit
edilen ses kaytlarnn, ilgililerin izni olmadan yaynlanmasn ve kiilerin zaaflar
istismar edilerek, kurgulama yntemiyle rvet, cinsel taciz ve benzeri senaryolar
ieren yayn yaplmasn yasaklar. Radyo ve Televizyon st Kurulu, 3984 sayl
Yasann kt tarihten 2010 ylnn Aralk ayna kadar, ulusal kanallarn ana haber
bltenlerine (f) bendinin ihlal edildii gerekesiyle 10 kez uyar, 3 kez program
durdurma, 2 kez para cezas meyyidesi uygulanmasna karar vermitir. Sz konusu
ilke 6112 sayl yeni yasada insan onuruna saygl olunmas ilkesiyle ayn cmlede
yer almtr. Cmle, yayn hizmeti ilkeleri kii ya da kurulular eletiri snrlar
tesinde kk drc, aalayc veya iftira niteliinde ifadeler ieremez.
eklinde devam eder. nceki Yasada farkl bendlerde dzenlenmi konular
bylelikle yeni Yasada tek maddede toplanmtr.

3984 sayl Yasann 4. maddesinin (1) bendi haberde tarafszlk ve doruluk

ilkesini dzenler. zgrce kanaat oluumunun engellenmemesi; haber
kaynaklarnn kamuoyunun yanltlmasnn amaland haller dnda gizliliinin
korunmas ifadeleri de sz konusu bendin devamdr. 6112 sayl Yasada ise haber
kaynaklarnn kamuoyunun yanltlmasnn amaland haller dnda gizliliinin
korunmas ifadesinin yer almad grlr. Bununla birlikte, magazinellemenin
nlenmesi asndan olduka nemli kstlamalar getirilmitir. Buna gre,
soruturulmas basn meslek ilkeleri erevesinde mmkn olan haberler,
soruturulmakszn veya doruluundan emin olunmakszn yaynlanamaz; haberin

78
veriliinde abartl ses ve grntye, doal sesin dnda efekt ve mzie yer
verilemez; grntlerin ariv veya canlandrma nitelii ile ajanslardan veya baka bir
medya kaynandan alnan haberlerin kaynann belirtilmesi zorunludur.

(k) bendi masumiyet karinesini dzenler. Ancak 6112 sayl Yasann (i)
bendinde yer alan bu karineye, yargy etkileyebilecek yaynlarn yaplamayacana
ilikin ifade de eklenmitir.

3984 sayl Yasann 4. maddesinin () bendinde dzenlenen cevap ve

dzeltme hakkna saygl olunmas ilkesi, 6112 sayl Yasann (o) bendinde yer
almaktadr. Ayrca yeni Yasayla cevap ve dzeltme hakknn kullanmnn
kolaylatrlmas iin gerek ve tzel kiilerin ncelikle medya hizmet salayc
kurulua bavurulabilmelerine olanak salanmtr.

3984 sayl Yasann (r) bendi yaynlarda kullanlan tekniklere gnderme

yaparak gerekli olmayan hallerde bunlarn kullanlmamasn hkm altna alrken
ariv grntlerinin kullanlmas konularn dzenler. Buna gre, televizyonda
blnr ekran yoluyla ana program ile ilgisiz bilgiler veren konular ileyen
yaynlarn yaplmamas, ereveler veya alt yaz teknii kullanlarak srekli yayn
yaplmamas, haberde konu ile ilgili olmayan grntlerin verilmemesi, haberle
benzerlik arz eden grntlerin ariv niteliinin belirtilmesi esastr. Yeni yasada ise
ariv ve canlandrma konular ile efekt ve mzik kullanm () bendinde
dzenlenmitir. Bu dzenlemenin dnda 6112 sayl Yasann yayn hizmeti ilkeleri
erevesinde biimden ok ierie ilikin konular ele ald grlr. RTK
tarafndan ulusal kanallarn ana haber bltenlerine (r) bendi ihlal edildii
gerekesiyle 10 kez uyar, 2 kez program durdurma, 1 kez para cezas meyyidesi
uygulanmasna karar verilmitir.

79
 3984 sayl Yasada yaynlarda insan onuruna ve temel insan haklarna saygl
olunmas ilkesini dzenleyen (s) bendi ilgili Ynetmelikte "insanlarn lm anlar ve
benzeri durumlar, duygu smrsne yol aacak biimde verilmemelidir. Yaynlarda
sebepsiz korkular ve elikili duygular yaratacak, kadercilie veya intihara
ynlendirecek unsurlara yer verilmemelidir eklinde dzenlenmitir. Radyo ve
Televizyon st Kurulu, ulusal kanallarn ana haber bltenlerine (s) bendinin ihlal
edildii gerekesiyle 10 kez uyar, 10 kez program durdurma, 19 kez para cezas
meyyidesi uygulanmasna karar vermitir.

Yaynlarda mstehcenlik konusunu dzenleyen (t) bendinin Ynetmelikteki

karl Cinsel duygular smrmeye ynelik, bireyleri cinsel meta olarak gsteren,
insan bedenini cinsel tahrik unsuruna indirgeyen, toplumsal yaam alan iinde
sergilenemeyecek mahrem sz ve davranlar ieren yaynlar yaplmamaldr.
eklindedir. 6112 sayl Yasa da yaynlarn mstehcen olamayacan hkme
balamtr. Ancak ikincil mevzuata ilikin almalar devam etmektedir. Radyo ve
Televizyon st Kurulu, 3984 sayl Yasann kt tarihten 2010 ylnn Aralk ayna
kadar, ulusal kanallarn ana haber bltenlerine (t) bendinin ihlal edildii gerekesiyle
1 kez uyar meyyidesi uygulanmasna karar vermitir.

Son olarak 3984 sayl Yasann (j) bendi, yayncln haksz bir ama ve
kara alet edilmemesi ve haksz rekabete yol almamas, iln ve reklam
niteliindeki yaynlarn bu niteliklerinin pheye yer brakmayacak ekilde
aklanmas, bir basn organnn zel abalarla yaratt rnn kendi rnym
gibi sunulmamas, ajanslardan veya baka bir medya kaynandan alnan haberlerin
kaynann belirtilmesine zen gsterilmesi hususunu hkm altna alrken reklam ve
dier yaynlarn ayrlmas ve ajanslarn kendi rnleri zerindeki haklarnn
korunmas salanmaya allmtr. 6112 sayl Yasada ise, sz konusu ilke daha
ksa tutulmutur. Buna gre, yayn hizmeti ilkeleri haksz karlara hizmet eden ve
haksz rekabete yol aan unsurlar ieremez.

80
 3984 sayl Yasada olduu gibi 6112 sayl Yasada da haber birimlerinde
altrlacak basn kartl personelin asgar saysnn st Kurulca belirlenmesini
ngren hkm, bu birimlerde alacak habercilerin yetkinliinin nemine vurgu
yaplmas asndan dikkate deer.

Avrupa Konseyi Snrtesi TV Szlemesi Bat tipi liberal demokratik

ilkelere uygun olarak insan haklar ve temel zgrlkler kapsamnda ifade ve haber
alma zgrlnn demokratik bir toplumun temel ilkelerinden biri olduunu
vurgular. Bu amala medya oulculuunun salanmas zerinde durur. Szlemenin
Yayncnn Sorumluluklar balkl 7. maddesinde, insan onuruna ve temel haklara
saygl olunmas, olaylarn drst ekilde yaynlanmas ve kamuoyunun serbeste
oluumunun desteklenmesi zerinde durulur. Ayrca ulusal mevzuatmzla paralel
ekilde, dzenli olarak haber ve gncel olay programlar sunan kiilerin reklamlarda
ve tele-alverite grsel olarak veya sesle rol alamayacan hkme balar. Burada
haberlerin gvenilirliine gnderme yapld grlr. Bu gvenilirliin reklamlarda
haksz rekabete neden olacak ekilde kullanlmasnn nne geilmeye allmtr.

Avrupa Birliinin Grsel-itsel Medya Hizmetleri Ynergesi halk iin artan

sayda program hizmet seeneklerinin sunulmasna, bilgi ve iletiim teknolojisinin
devaml gelimesinin snrlardan bamsz olarak, kayna ne olursa olsun bilginin
ifade edilme, aranma, alnma ve bildirilme hakkna daha fazla hizmet etmesi
gerektiine vurgu yapar. Ynergede, yaynclk politikasnn vazgeilmez bir esasn
tekil eden bilgi ve grlerin serbest ak ve yaynclarn bamszl ilkelerine
olan ballk vurgulanarak; tm demokratik gruplar ve siyasi partiler arasnda
oulculuu ve frsat eitliini koruyan koullarda yayncln kltrn geliimi ve
fikirlerin serbest oluumu iin nemi zerinde durulur.

Ynerge ayrca Televizyon Yaynclnda Kklerin Korunmas balkl

maddesi ile de onlarn fiziksel, zihinsel veya ahlaki geliimlerine ciddi ekilde zarar

81
verebilecek, zellikle pornografi veya lsz iddet ieren programlara yer
verilmemesini salamak amacyla uygun nlemlerin alnmasn ngrr.

Televizyon yaynlarnn bir dier taraf olan izleyiciler zaman zaman

yaynlanan programlarla ilgili ikyetlerini ilgili kurum ve kurulular nezdinde dile
getirmektedirler. Radyo ve Televizyon st Kuruluna 2010 ylnn ilk 9 aynda haber
bltenleri hakknda gelen izleyici ikyetlerinin % 26s Kiilik Haklarna Aykrlk
/ Hakaret, % 23 Tarafl Yaynclk ve % 12si Toplumu Yanltma konularnda
gelmitir.

82
 DRDNC BLM
TRK TELEVZYONLARINDA HABERLERDE
MAGAZNELLEME ZERNE BM VE ERK ANALZ

4.1. Seilen TV Kanallarnn Ana Haber Bltenlerinin Biimsel Analizleri

4.1.1. Show TV Ana Haber Bltenleri

Show TV tecimsel anlayla yaynclk yapan, genel izleyici kitlesine hitap

eden, her trden programn yer ald ulusal yayn yapan bir televizyon kanaldr.
Show TVnin yaklak 1 saat sren ana haber bltenleri bir haftalk sreyle izlenmi
ve toplam 174 haber kaydedilmitir.

Show TV ana haber bltenlerini hafta ii gnlerde Ali Krca, hafta sonu
gnlerde de Korcan Karar sunmaktadr. zellikle Ali Krca Trkiyede star sunucu
anlaynn sembol olan bir isimdir. Ali Krca haberleri sunarken jest ve mimiklerini
yllarn verdii bir tecrbeyle olduka ustalkl ekilde kullanmaktadr. Vurgu ve
tonlanmalar haberin ieriine gre deimektedir. Analiz iin aldmz dnemde
Siirtte yaanan terr saldrs gndemdedir. Haber bltenlerinin ilk sralarnda yer
alan ilgili haberlerin ardndan yumuak haberlere (soft news) geite Ali Krcann da
drama sanatnn inceliklerini kullanarak sesindeki tonlamay ve mimiklerini
deitirdii grlr.

Ali Krca bltene balarken elinde ktlarla stdyoya giri yapar ve haberin
merkezine ho geldiniz sloganyla izleyiciyi selamlar. Dier haberleri ise masasnda
oturarak sunar ve masann stnnde herhangi bir enstrman grlmez.

83
 Show TV ana haber bltenlerindeki tm haberlerde alt ve st yazlarn birlikte
kullanld ve bu yazlarn ilgi ekici olmas iin sansasyonel nitelikte seildikleri
grlr. Bu yazlarda annda, hznl, ok iddia gibi sfat ve zarflarn
younluklu kullanld gze arpar. Kimi zaman da haberin aktrnn demecinden
en can alc ksmn seilerek haber bal olarak alt/st yaz eklinde kullanld
grlmektedir.

Show TV haber bltenlerinin tm haberlerinde altta fon olarak mzik

kullanlmaktadr. Seilen mzik haberin ieriine gre deiir ve bu mzik olduka
yksek sesle verilir. zlenen dnemde canlandrma tekniinin kullanld
grlmtr. Ariv grntlerine ise ska yer verilmektedir. rnein izlenen
dnemde gndemde olan terr olaylar ve atmalar hakknda verilen haberlerin
neredeyse tamamnda ariv grntleri kullanlmtr.

Show TV haber bltenlerinin tamamna yaknnda haberdeki olaya ilikin

arka plan bilgisinin verilmediini rahatlkla syleyebiliriz. rnein seilen dnemde
gndemde olan terr saldrsyla ilgili olarak terrn nedenleri zerine herhangi bir
tartma veya sunum yaplmamtr. Askerlerin nasl ldrld, atmalarn nasl
yaand, hangi tr silahlarn kullanld, ehitlerin ailelerine ilikin bilgiler
haberlerin odan oluturmutur.

4.1.2. NTV Ana Haber Bltenleri

NTV logosuyla yayn yapan kanal, 1996 ylnda kurulmu Trkiyedeki ilk
haber kanaldr. Yaklak yarm saat sren NTV ana haber bltenlerinde bir haftalk
srede 103 adet haberin kayd yaplmtr. Ana haber bltenlerini hafta ii Banu
Gven, hafta sonu da deiik kadn sunucular sunmaktadr. Banu Gven haberleri
ayakta sunar ve nnde teknolojiyi haber iinde kullandklarn gsteren dizst
bilgisayar grlmektedir. Banu Gven haberleri gzel kadn imajnn haber iinin

84
ciddiliinin nne gemesini engellemek iin zel bir aba sarf ettiini
dndrtecek kadar ciddi bir havada sunmaktadr ve haberi okurken mimiklerini
ok fazla kullanmaz. zleyiciye adeta bir otorite karsnda olduu hissini verir.
Sunucunun sklkla konuma aralarnda duraksad ve nemli grd noktalar
zerine vurgu ve tonlamalar yapt grlr. Zaman zaman bltenlerine konuk ettii
kiilere sorduu soru ve yorumlarnda politik duruunu sergilemekten saknmaz.
Haberi sunmadan nce ok olacaksnz vs. tarz ynlendirme ifadelerinin
kullanlmasna NTV kanalnda rastlanmaz.

NTVnin haber bltenlerinde de alt yaz kullanld gzlenmitir. Ancak alt

yazlar sansasyonel nitelikte deildir. Haberi zetleyen bir cmle ile birlikte
kullanlr. Duygusal ifadelere yer verilmez.

Haberlerde doal ortam sesi haricinde mzik kullanmna, grsel ve iitsel

efekt kullanmna, canlandrma tekniine bavurulduuna rastlanmamtr.

4.1.3. STV Ana Haber Bltenleri

STV ana haber bltenleri lk Gndem ve Gndemin inden olarak iki

blmde yaynlanmaktadr. Bltenler hafta ii Abdullah Abdlkadirolu, hafta
sonlar deiik erkek sunucular tarafndan sunulmaktadr. Yaklak 1 saat sren haber
bltenleri iin bir haftalk srede 161 haber kaydedilmitir.

Abdullah Abdulkadirolu haberleri oturduu yerden masasnda katlar ve

dizst bilgisayaryla sunar.

85
 STV ana haber bltenlerinde de sansasyonel alt yaz kullanlmaktadr. Alt
yazlara ek olarak ekrann sa st kesinde Detay Haber, nemli, Scak
Haber gibi ynlendirici st yazlar kullanlmaktadr.

Baz nemli grlen haberlerin grsel ve iitsel efektlerin kullanlmas

yoluyla ksa bir tantmnn yapld ve az sonra, birazdan ifadeleri eliinde sz
konusu haber verilene kadar bu tantmn haber aralarnda verildii grlmtr.

STV ana haber bltenindeki haberlerin neredeyse tamamnda fonda mzik

kullanlmaktadr. zlenilen dnemdeki haberlerde canlandrma tekniinin
kullanldna rastlanmamtr.

4.1.4. TRT Ana Haber Bltenleri

Analiz iin ele alnan TRT 1 kanal, TRT kanallar iinde izlenirlii en
yksek olan kanaldr. Kamu yayncl anlayna sahip devlet televizyonu olan
TRTnin ana haber bltenleri yaklak yarm saat srmektedir. zlenilen dnemde
toplam 108 haber kayda alnmtr.

TRTde star sunucu anlay yoktur. Sunucunun deimesi periyodik

olmaktadr, hafta ii ile hafta sonu haberleri sunan kiiler ayn olabilmektedir.
Sunucunun terr gibi hassas konularn sunumunda Siirtte terristlerin askeri birlie
saldrmas pahalya mal oldu gibi yorum ieren baz ifadeleri kulland
gzlenmitir.

86
 TRT haberlerinde de NTVdekine benzer ekilde alt yaz kullanm dikkat
eker. Duygusal ifadeler ou zaman kullanlmaz, haberi zetleyen ksa cmleler
haber balnn altna gelecek ekilde yerletirilir.

zlenen dnemde magazin haberi olarak kodlanan birka haber dnda TRT
haberlerinde mzik kullanmna rastlanmamtr. Canlandrma teknii ve grsel-
iitsel efekt kullanlmamtr.

4.2. Seilen TV Kanallarna likin Varsaymlar ve Bulgular

1. Ciddi haber (Hard news) olarak ele alnan evre, askeri konular, bilim ve teknoloji,
d haber, d-i politika, eitim, salk ve sosyal gvenlik, siyasal-toplumsal
gsteriler, tarm, ticaret, yarg, terr, ekonomi konularndaki haberlerin says,
tecimsel yaynclk yapan Show TV ve STV kanallarnda kamusal yaynclk yapan
TRT ve tematik yaynclk yapan NTVye gre daha azdr. Bunun yerine bu
kanallarda din, polis-adliye, doal afet ve kazalar, magazin, kltr-sanat, kent
yaam, medya, spor ve yaam ykleri gibi konular ieren yumuak/hafif (soft
news) formatl haber says daha fazladr.

Ek 1deki Konularn Kanallara Gre Dalm tablosunda grld gibi,

NTV kanalnda en yksek oranda yer alan haber konular i politika ve d haber gibi
ciddi haber kategorisine dhil edilebilecek haberler olmutur. STV kanalnda i
politika ilk srada yer alrken yumuak/hafif haber kategorisine dhil olan polis-
adliye tr haberler ikinci srada yer almtr. Show TV kanalnda ise, o hafta
yaanan terr olaylarnn gndemi oluturduu grlr. politika haberleri ikinci
srada yer almakla birlikte polis-adliye ve magazin haberlerinin i politika
haberlerinin oranna ok yakn oranda verildii aratrmada grlebilir. Kamu
yayncs TRTde ise i politika haberlerinin en yksek oranda verildii, ikinci srada
magazin haberlerinin yer ald grlmtr. TRT, Show TVden sonra magazin

87
haberinin en ok verildii kanal olmutur, bu da aratrmann ilgin bir verisi olarak
kayda gemitir.

Buna gre, ciddi haber konularnn oranlar toplandnda NTVnin %

80,6lk bir oranla ciddi haber konularna haberlerinde daha ok arlk verdii tespit
edilmitir. TRT %67,6lk bir oranla tm haberlerinin iinde ciddi haber konularna
arlk veren ikinci kanal olarak karmza kar. STVde ciddi haberlerin oran
%63,7; Show TVde ise %61,4tr.

2. Show TV ve STV gibi yumuak/hafif haberi (soft news) en ok veren kanallarda

bu tr haberlerin aktrleri olan sradan kiiler, manken, sanat daha ok yer
almaktadr.

Ek 2deki tabloda grlecei gibi, ana aktrn manken olduu haber sadece
Show TVde kaydedilmitir. Sradan kiiler ise en ok STVde, ikinci olarak da
Show TV haberlerinde yer bulmutur. Ana aktrn sanat kategorisinde yer ald
haberler en ok Show TVde olmakla beraber, NTV ve TRTde eit oranda yer
bulmular, en az ise STVde kaydedilmilerdir.

Kanal baznda baklacak olunursa NTVde en ok siyasetiler (%34)

haberlerin aktr olmaktadr. STVde en ok sradan kiiler (%37,3) haber aktr
olmaktadr. Siyasetiler STV haberlerinde haber aktr olarak ikinci srada (%18,0)
yer almaktadr. Show TVde de sradan kiilerin %28,7lik bir oranla haber aktr
olarak ilk srada yer bulduklar kaydedilmitir. TRT kanalnda haber aktr olarak
yine ilk srada (%31,5) sradan kiiler yer alr. Siyasetilerin oran (%27,8) sradan
kiilere yakndr.

88
3. Biim ve ierik zellii olarak magazinel formatl haberlere tecimsel yaynclk
anlayna sahip ve genel izleyici kitlesine hitap eden Show TV ve STVde daha ok
rastlanmaktadr.

Burada magazinel formattan kastedilen ncelikle konu olarak magazin tr

haber olmasdr. rnein hayvanlar lemine ilikin bir haber veya turistik bir
beldenin tantm ya da Paris Hiltonun gzaltna alnmasna ilikin haberler hem tr
olarak magazin haberidir hem de verili olarak bu tr haberlerde magazinel elerin
ne ktn grrz. Bu anlamda rnein doal afet ve kaza haberlerinin ounun
magazinel elerin ne karlarak verildii tespit edilmitir. Dramatik bir mzik
eliinde ar ekimle haberin aktr olan madur kiinin yzne/gzlerine yaplan
yakn ekimle verilen haber magazinel bir slup kullanlarak verilmitir. Magazinel
slubun nasl kodlandna bir dier rnek olarak da Cumhurbakan Abdullah
Gln Nazarbayevin 70. doumgn kutlamalar nedeniyle Kazakistana yapt
gezi verilebilir. Haber d politika konusu kapsamna alnacak herhangi bir sunumla
verilmemitir. Kutlamalardaki elendirici elerin sunumuna arlk verilmesi
nedeniyle magazinel olarak kodlanmtr. Dolaysyla mzik kullanm, kurgu
teknikleri ve haberde ne karlan, ncelik verilen unsurlara gre haberler
ciddi/magazinel biim ve ierikte verilmitir eklinde bir kodlama yaplmtr.

Burada kullanlan ciddi ifadesi haberin verili ekline iaret eder. Ciddi
haber (hard news) ise haber konusuna gre yaplan bir snflandrmadr ve bu
almada konuya gre yaplan ciddi haber nitelemesi her zaman hard news
ifadesiyle birlikte kullanlacaktr.

Ek 3teki tablonun verilerine gre, kaydedilen tm haberlerin iinde

magazinel slupta haber sunumu %38.5 oranndadr. Kanal baznda
deerlendirilecek olunursa en yksek oran Show TVde (%37,6) grlmtr. Show
TV kanaln STV (%31,9) takip etmektedir. TRT 1 kanalnn ise %18,6 oranyla

89
nc olduu tespit edilmitir. Dolaysyla zel kanallarda baz ciddi haberler (hard
news) magazinletirilerek sunulurken kamu ve tematik kanallarda byle bir
magazinletirme unsuruna daha dk bir oranda rastlanmtr.

4. Haberde arka plan bilgisi NTV ve TRT gibi ciddi haber (hard news) konularna
bltenlerinde daha ok yer veren kanallarda daha fazla verilmektedir.

Kodlamalarda ou haberde (%80,6) arka plan bilgisinin verilmedii

grlmtr. Olayn tarihi gemiine, habere konu edilen tartmalarn veya
sorunlarn kaynana ilikin bilgilere ou haberde rastlanmamtr. Ancak tematik
haber kanal olan NTV bu an tartma ve ak oturum gibi dier programlarla
kapatmaktadr. Dier kanallarda ise habere ayrlan sre kstldr. STV ve Show
TVnin ana haber blteni sreleri 1 saattir. Bir bltende verilen haber says ortalama
25tir. TRT ve NTVnin yarm saatlik haberlerinde ise ortalama 15 haber
verilmektedir. Dolaysyla her bir kanalda bir habere ayrlan sre aa yukar
ayndr, bu da 3-4 dakikay gemez. STV ve Show TV kanallar iin unu diyebiliriz:
Haber srelerinin uzunluunu haberin arka planna ilikin bilgiler vermek yerine
sayca daha ok haber vermek iin kullanmaktadrlar.

Ek 4teki tablonun verilerine gre tm haberlerin sadece % 19,4nde arka

plan bilgisine yer verildii grlmtr.

Arka plan bilgisine en ok yer veren kanallar ise srasyla NTV (%27,4) ve
STVdir (%26,4). Verilere bakldnda TRTnin (%24,5) nc srada yer ald
grlr.

90
 Ek 5teki tabloya bakldnda arka plan bilgisi en ok srasyla yarg
(%18,9), i politika (%17) ve d haber (%11,3) konulu haberlerde verildii
grlmektedir. Arka plan bilgisi verilen haberlerin iinde polis-adliye haberlerinin
oran %10,4tr. Yumuak haber (soft news) iinde en yksek oranda arka plan
bilgisine polis-adliye (%10,4) haberlerinde rastlanmtr.

5. Magazinel slupta haber sunan Show TV ve STVde bilgilendirici nitelikte

haberlere daha az rastlanmaktadr.

Bilgilendirici kategorisindeki haberler, habere konu olan olayn ne zaman,

nerede, nasl olduunu anlatan ve izleyicilerin tamamn veya bir ksmn ilgilendiren
bir gelimeyi anlatan haberler olarak ele alnmtr. rnein terr haberlerinin
bazlar, memur maalarna veya sigara yasann mahkemeye tanmasna ilikin
haberler bu kategoride kodlanmtr. Dramatik haberler, insanlarn ounlukla acma
duygularn harekete geirmeye ynelik trajik olaylarn yer ald ackl ve hznl
haberlerdir. Elendirici haberler komik kazalar, otel tantm, turizmle ilgili haberler,
hayvanlar lemine ilikin haberlerden oluan bir kategoridir. Kiiye dayal haberler
ise, haberde bir kiiyi merkeze alarak o kiinin eylemine veya szne yer veren
haberlerdir. Bu tr bir haber bazen siyaset veya d politika haberi de olabilmektedir.
rnein CHP Genel Bakan Kemal Kldarolunun snr ziyareti veya Necmettin
Erbakana rekor ceza haberleri kiiye dayal haber kategorisinde kodlanmtr.
Sansasyonel haber ise, uyarc, heyecanlandran, sra d, bir anda ortaya kan ve
genelde olumsuz bir gelimeyi konu edinen haberlerdir. Antkabirdeki gvenlik
kameralarnn almadna ilikin haber veya talya ve ABDdeki iddet olaylarn
konu alan haberler bu kategorideki haberlere rnek olarak verilebilir.

Ek 6daki tablonun verilerine gre, en yksek oranda bilgilendirici nitelikte

haberler TRTde (%27,6) yaynlanmaktadr. STV (%26,6) ve NTV (%25,0) kanallar
ise srasyla en ok bilgilendirici haber veren kanallardr. Bununla birlikte elendirici

91
haberler de en yksek oranda TRT (%34,6) iin kodlanmtr. Sansasyonel haber
oran Show TV (%47,2) kanalnda en yksek seviyededir.

Ek 7deki tablonun verilerine gre verilere gre, slup olarak ciddi haberler
bilgilendirici formatla verilirken (%49,3), magazinel formattaki haberler dramatik
unsurlarla beraber verilmitir (%26,5).

6. Ciddi haberlerin (Hard news) aktrleri siyasetiler, asker ve polis kiiler ve

brokratlar olurken yumuak haberlerin (soft news) aktrleri sradan kiilerdir.

Ek 8deki tabloda grld gibi sradan kiilerin en ok srasyla polis-

adliye (45 kii), doal afet-kazalar (36 kii), magazin (16 kii) ve kent yaam (14
kii) konulu haberlerde haberin aktr olduklar tespit edilmitir. Asker ve polisler en
ok terr (32 kii) konulu haberlerde yer alrken i politika (73 kii) ve d politika
(27 kii) haberlerinde siyasetilerin, yarg haberlerinde ise en ok brokratlarn (13
kii) aktr olarak yer aldklar grlmtr. Bu da siyaset gibi ciddi ileri uzman
kiilerin yapabilecei yargsn pekitirmektedir.

7. Muhabirin sunumu, ilgililerle rportaj gibi haber sunumunu daha aktif hale getiren
tekniklerin kullanmna tecimsel kanallarda daha ok rastlanr.

Aktrn demelerinin haberde dorudan aktarlmas nesnelliin salanmas,

yorum katlmyor un gstergesi olarak dnlr. Ek 9daki tabloda grld
gibi, aktrn demelerini dorudan aktarma teknii %32,6lk oranla en ok NTVde
kullanlmaktadr. Haberin geleneksel tekniklerle yaplandrlmasna en yksek
oranda STV (%34,7) kanalnda rastlanmtr. Haber iinde muhabir kullanm
(%45,2) ve olayn/olgunun bir nedenle iinde yer alm veya bunlara ahit olmu

92
kiilerle yaplan rportajn (%45,5) kullanm en yksek oranda Show TV kanalnda
grlmtr. Gizli kamera/ses kayd 2 kez STVde, 1 kez de Show TVde
kullanlmtr.

8. nl-sosyete, manken gibi magazin haberlerinin aktrleri kadn olmakla beraber,

brokrat ve siyaseti gibi haber aktrleri daha ok erkeklerdir.

Ana aktrn cinsiyeti kategorisi kodlanrken kadnl erkekli birden ok

aktrn yer ald ya da rgtl veya ortak ynleri bulunan insan topluluklar iin
grup adlandrmas yapld. Hayvanlar, cansz varlklar veya soyut gstergelerin
haberin aktr olduu durumlarda cinsiyet yok eklinde kodland.

Ek 10daki tabloya bakacak olursak varsaymmz dorulayacak ekilde

asker-polis kiilerin (%93,8), siyaseti (%95,3) ve brokratlarn (%92,0) arlkl
olarak erkek cinsiyetinde olduklar grlr. nl-sosyete ve manken kategorisindeki
haber aktrlerinin tamamnn kadn olduu kaydedilmitir.

9. D haber, d politika, salk ve sosyal gvenlik, yarg, ekonomi gibi ciddi

haberlerin (hard news) sunumu bilgilendirici nitelikte olmakla birlikte doal afet ve
kazalar, magazin, polis adliye haberlerinin yaynlan bilgilendirici formatta
deildir.

Ek 11deki tabloda grlecei zere, ciddi haberlerin (hard news) sunumu %

81,9luk bir oranla bilgilendirici nitelikte olmaktadr. Yumuak/hafif konulu haberler
(soft news) ise %64,6lk bir oranla en fazla elendirici formatla sunulmaktadr.
Elendirici formatta haber sunumu en yksek oranda magazin konulu haberde
grlmtr (%54,2). D haber (%43,8), d politika (%56,2), ekonomi haberleri

93
(%62,5) bilgilendirici, i politika haberleri arlkl olarak kiiye dayal formatta
sunulmaktadr (%61,4). Polis-adliye (%27,6) ve doal afet-kazalar (%52,6) konu
edinen haberler dramatik nitelikte verilmitir.

10. Magazinel formatl haberlerde cinsellik kullanm daha yaygndr.

Ek 12deki tabloda grlecei zere, izlenen dnemde cinselliin kullanm

magazinel haberlerde grlrken ciddi haberlerde grlmemitir.

Ek 13teki tabloya gre, cinsellik kullanmnn konulara gre dalmna

baklacak olunursa en fazla magazin (%81,8) konulu haberlerde olmaktadr.

11. Ana aktrn cinsiyetinin kadn olduu haberlerde cinsellik kullanm daha
yaygndr.

Ek 14teki tabloya gre, cinsellik kullanm aktrn cinsiyetinin kadn olduu

haberlerde daha yaygndr (%63,6).

Ek 15teki tabloya gre, izlenen dnemde sadece Show TV ana haber

blteninde cinselliin kullanld grlmtr.

12. Magazinel formatl haberlerde metin ve grnt tekrarna daha fazla

rastlanmaktadr.

94
 Ek 16 ve Ek 17deki tablolarn verilerine gre, izlenen dnemde haberlerde
metin tekrar magazinel (%49,7) ve ciddi (%50,3) formatl haberlerde birbirine ok
yakn bir oranda gereklemitir. Grnt tekrarna magazinel formatl haberlerde
daha fazla rastlanmaktadr (%54,2). Genel olarak haber metinlerinde metin ve
grnt tekrarna ok sk rastlanmad sylenebilir. Bunun nedeni tekrarlarn
izleyiciyi skarak kanal deitirmesine yol aabilecei endiesidir.

13. Haberlerin ounda atma/ikilem kurulumu vardr.

Ek 18deki tablonun verilerine gre, tm kanallarda haberlerin yarsndan

ounda atma/ikilem kurulumu grlmtr (%68,1). Bu atma kurulumuna
rnek olarak Kemal Kldarolu-Recep Tayyip Erdoan, AKP-CHP, srail-Filistin,
sulu/zanl-polis ikilemleri verilebilir.

Verilere bakldnda, hem magazinel (%29,0) hem de ciddi (%71,0) formatl

haberlerde haberlerin ikilem/atma eklinde kurulduu grlmektedir. Gerilimin
izlenirlik iin gerekli olduu kabul edilirse haberlerde srekli bir atma kurgusunun
varl anlalabilir.

14. Haberlerin ounda dile getirilen soruna ilikin zm yolu gsterilmemektedir.

Tm kanallarda haberlerin yarsndan ounda atma/ikilem kurulumu

grlmtr. Ancak Ek 19daki tablonun verilerine gre, haberlerde bu
atma/ikilemin nasl zlebileceine dair herhangi bir tartma yapld veya
neri gelitirildiine haberlerin yardan fazlasnda rastlanmamtr (%68,5).

95
15. Haberler ounlukla olumsuz konular ele alp ilerler.

Ek 20deki tablonun verilerine gre, haberler ounlukla olumsuz konular

ele alp ilerler (%72,2). Magazinel haberlerde haberin olumlu ekilde ele aln
daha sk grlmtr (%55,2). Bu durum magazin haberlerindeki elence esinin
younluu ile aklanabilir.

Haberlerin ou olumsuz gelimeleri konu alr. Haber deeri bal altnda

da tartld gibi tecimsel yayncln haber deeri anlay daha ok olumsuz
haber iyi haberdir eklinde olmaktadr.

Ek 21deki tabloda grld gibi en ok olumsuz haber %20.1 oranyla i

politika, %17.8 oranyla terr, %14 oranyla polis-adliye haberlerinde verilmitir.

Konu olarak bakldnda ise, yarg haberlerinin %94.4 olumsuz verilmitir.

zlenilen dnemde siyasal-toplumsal gsterilere ilikin haberlerin tamam olumsuz
verilmitir. Doal afet ve kaza haberleri (%97,4) ile polis-adliye haberleri de (%94,8)
doalar gerei olumsuz olarak verilmitir. Magazin konulu haberlerin %63,4
olumlu verilmitir.

16. Magazinel haberlerde nedensellik bann kurulumuna daha az rastlanr.

Ek 22deki tabloda grld gibi, aratrma kapsamnda kayda alnan

haberlerin ounda nedensellik bann kurulumuna rastlanmamtr (%67,8). Bu da
habercilik anlaynda haberin eleri olarak kabul edilen 5 N 1 K kuralnda
neden? sorusunun ihmal edildiini gsterir. Olaylarn ve gelimelerin ortaya k

96
nedenlerinin haberlerde yer almamas daha nce de deinildii gibi salkl bir
deerlendirme yaplmasnn nnde engeldir. Ciddi formatl haber sunumlarnda
nedensellik bann kurulumuna daha yksek oranda (%63,6) rastlanmtr.

97
 SONU VE NERLER

Kitle iletiim aralar iinde zellikle televizyon, toplumsal anlamlar kurma

potansiyeli asndan dnldnde olduka etkili bir aratr. (business) olarak
bakldnda kar getirici ilevinin tesinde ideolojik pratikler alanndaki gc onu
olduka tartlan bir konuma getirir.

Toplumlarda gl kesimlerin medyay kontrol etmeye alt bir gerektir.

Siyasal iktidar da varln srdrmek iin salamak zorunda olduu toplumsal
rzay olutururken ve yeniden olutururken iletiim aralarndan yararlanr.
Dolaysyla hegemonyann yeniden retiminde medyann ideolojik bir ilev
grd kabul edilir.

Medyann toplumsal rzann/destein kazanlmasnda oynad rol veya

iktidar kamu adna denetledii savlar onun nasl zaman zaman kendi karlarn
kollayan ayr bir g haline geldiini, kendisini nasl ayr bir iktidar oda olarak
kurduunu ve kendisine ynelik ynlendirme giriimlerine kar nasl sesini
ykselttiini grmemizi engellemez.

Toplumda siyasal iktidarn dnda da toplumsal iktidar merkezlerinin

bulunduu, iktidarn, tek merkezli ve tek tip deil; topluma nfuz eden bir yapda
olduu kabul edildiinde homojen bir hkim ideolojiden sz edilemez. Farkl
siyasal/toplumsal iktidar merkezleri medyay ideolojik olarak kontrol etmek
isteyebilirler. Dolaysyla medyada birbiriyle atan mesajlar, siyasal iktidarlarla
atan sylemleri grmek de olasdr. Medyann bu anlamda grece zerk
davranabilecei dnlebilir.

98
 Medyann verdii siyasal mesajlar en ok ve en ak ekilde haber
metinlerinde grldnden medyann en tartmal metinleri haberlerdir. nk
haber metinleri televizyon asndan dndmzde onun bilgilendirme ilevini
yerine getirir ki bu ilev demokratik yaamda vatandan temel haklarndan biri olan
iletiim zgrlnn kullanlmasyla ilikilidir.

Modern toplumlarda televizyonun izlenilirlik seviyesinin ykseklii ve

bireylerin haber kayna olarak ncelikle televizyonu tercih etmeleri, televizyon
haberlerini nemli klar.

Ancak televizyondaki haber metinlerinde vatandan bilgilenme hakkna,

doru bilgiye ulama hakkna ket vuran sorunlu alanlar gze arpar. Gazetecilik
pratiklerinin ilk rneklerinin grld zamanlardan beri tartlagelen etik ihlallerin
yan sra teknolojinin ilerlemesiyle veya toplumsal deiimlerle ortaya kan dier
baz sorunlar da etik sorunlar olarak medya literatrnde tartmaya almtr.

Medyann ekonomi-politiiyle dorudan etkili olduunu dndmz

sorunlar, "rating" savalarnn glgesinde yaanmaya devam etmektedir. Bugn
gelinen noktada sorumlu habercilik anlaynn zaman zaman geri plana atld,
haberin yakalanmasndan sunum aamasna kadar gelinen srete baka nceliklerin
gz nnde tutulduu durumlarla karlalmaktadr.

Oysaki haber metinlerinin ilevi televizyondaki dier metinlerden farkl

olarak, bireyi fanteziler diyarna tayarak katarsisi veya ka salamak deil;
yaad dnyay zmlemesini, anlamlandrmasn kolaylatran bilgiyi vermektir.

99
 Bu tez almasnda da grld gibi magazinel haber metinlerinde
izleyicinin dikkatini habere konu olayn/olgunun btnlkl ekilde grlmesini
zorlatracak paral bir dil kullanlr. zellikle politika haberlerinin
kiiselletirilerek, balamndan ve gemi bilgisinden koparlarak sunulmas veya
magazinel elerin n planda verilmesi anlaml ve tutarl bir politik alglamann
gereklemesini zorlatrr. Politik kavrayn bireyin kendi gereklii ile bann
koptuu noktada salkl bir demokratik toplumdan sz edilmesi zorlar. Bilgisizlik
duyarszl ve pasiflii de beraberinde getirir. Magazinel formatta verilen haberler
bireye yaad sorunlara zm yollar bulma konusunda fikir vermez, bunlara
ilikin bir tartmann nn amaz.

Yapay ses ve grnt efektleri ve kurgu teknikleriyle habere konu

olay/olguyu abartarak veren ve dikkati esas grlmesi ve tartlmas gereken zden
uzaklatran haber metni bylelikle bilgilendirme olan kamusal ilevini yerine
getirmekten uzaklar ve bir metaya dnr.

Belirlenen aratrma evreni kapsamnda bu tez almasnda, farkl yaynclk

anlaylarna sahip televizyonlarda magazinelleme olgusunun yaand
grlmtr. Seilen kanallarda yaynlanan ana haber bltenlerinde ciddi haber
slubunun oran %61,5tir. Yardan biraz fazla olan bu oran kamu yayncs TRTde
ve tematik haber kanal NTVde greceli olarak daha yksek; genel izleyici kitlesine
seslenen Show TV ve muhafazakr olarak bilinen STVde birbirine yakn
oranlardadr.

Magazinel haber metinlerinde ne kan belli bal zellikler ise, bu tr

metinlerde ounlukla arka plan bilgisine yer verilmemesi ve neden-sonu bann
kurulmamasdr. Neden-sonu bann kurulmay haber elerinden niin/neden
sorusuna verilen cevabn eksik braklmas anlamna gelmektedir. Bu tr haber
metinlerinde eer bir sorun sunuluyorsa o soruna ilikin herhangi bir zm nerisi

100
ya da yolu ounlukla gsterilmemektedir. Haberlerin ounda bir atma veya
ikilem kurulumu ile haberin sunulmas ve haberlerin ounlukla olumsuz nitelikte
olduu aratrmann dier bulgulardr. Magazinel haber metinleri bilgilendirici
formatta deil; ounlukla elendirici, dramatik ve kiiye dayal metin formatlarnda
verilmektedir.

Haberci neyin haber olacan belirlerken ve haberi sunuma hazrlarken

verdii kararlarda farknda olarak veya olmadan baz deerleri gz nnde
bulundurur. inde yaad toplumsal yap, alt kuruluun yayn politikalar,
kendi kiisel deerleri ve mant verdii kararlarda rol oynayabilir.

Muhabir, ikyetlerin, mektuplarn ve telefonlarn ulaamad bir brokrat,

bir generali izleyicinin ayana getirebilme yetisine sahiptir. te bu haliyle muhabir,
Homerosun epik kahraman Odysseusun ada karldr diyor Poyraz. 144

Haberin magazinellemesi balamnda bir deerlendirme yapacak olursak,

sorunun haberci ayanda Enrico Morresi, her trden gazeteciyi demokrasilerde-
yegne referans mercii olan sivil toplumun hizmetine girmeye mecbur brakacak
bir haber etii fikri olarak kamusal etii nerir. 145

Morresinin Habermasn kamusal alan modelini rnekleyerek nerdii etik

anlay, burjuva kamusal alann idealletirmesi asndan Habermasa yneltilen
eletirilerden bamsz olarak, akl yrtlerek yaplan politik eletiri ve tartmann
merkezi rol oynad demokratik toplum modeline referans yapmas dolaysyla
anlamldr.

144
B.Poyraz, 2002, s.73
145
Remo Bodeinin nsz E. Morresi, 2003, s.16
101
 Bu noktada haberciden beklenen, haberi duygular tahrik etme amac
gtmeden, magazinel tekniklerle abartmadan ve sulandrmadan gvenilir ekilde
vermesidir.

Bunun salanmas iin habercilik alannda zdenetimi gerekletirecek

yaplar oluturulabilir. Gazeteciler iin oluturulmu kurumlar ve onlarn
deneyimlerinden yararlanlarak oluturulabilecek yaplarda sektrde faaliyet
gstermek iin belli kriterler getirilebilir. Habercilik yapmak iin belirli eitimlerden
geilmesi talep edilebilir. Bu unvan almak iin snav sistemi getirilebilir.

Byle bir sistem sektrde serbestlii savunanlar iin kabul edilebilir

olmayabilir. Ancak ifade zgrlnn kullanmnn tek tarafl olmad ve bir
zgrln kullanlmas iin de uygun ortamn oluturulmas gereklilii
unutulmamaldr.

Bununla birlikte kanallarda bamsz ombudsmanlar grev yapabilir. Basn

iin getirilen sistemin televizyonlarda uygulanmas, ancak ombudsmann sadece
kanaln yapp ettiklerini aklayc bir konumda olmamas ve yaptrm gcnn olmas
salanmaldr.

Ancak elbette ki sorun yalnzca habercinin etik anlaya sahip olmasyla

zlebilecek denli basit deildir. Sorunun medya endstrisi balamnda farkl
ayaklarnn da olduundan daha nce sz edilmiti. Bu balamda Trkiyedeki
mevcut yasa gerei yalnzca anonim irketler iin yayncla izin veriliyor olmas
tartlabilir. Kamu kurumlar, sivil toplum kurulular ve niversiteler gibi tzel
kiilerin de yaynclk sektrne girmeleri desteklenebilir.

102
 Ticari yaynclk yapan kanallar iin ise Postmann nerisi effafl salayan
bir yol olarak grlebilir. Sunucu haber balarken unu diyebilir: Bu istasyonun
sahibi, Bahreyn Sultannn balca hissedar olduu . Ltd.nin bakan olduu
.dir. 146

Konunun bir baka aya da izleyicilerdir. zleyici sahip olduu kamuoyu

oluturma potansiyelinin farknda olarak ve kendisi de sorumluluk alarak hareket
etmelidir. Yaynclarn rating oranlarn kullanarak vatanda bunu istiyor
eklindeki hakllatrma abalar bizi Baudrillardda grdmz bir olumsuzlamaya
gtrebilir:

ster politik, ister eitici, isterse kltrel ierikli olsun sonuta anlam
ileterek kitleleri anlamn egemenlii altnda tutmaktr Daha iyi haber
verebilmek iin, daha iyi toplumsallatrmak iin, kitlelerin kltrel
dzeylerini ykseltmeye almak iin vb.vb. Hepsi palavra. nk
kitleler bu aklc iletiim zorlamasna insan aptallatracak bir biimde
kar koymaktadrlar. Onlar anlam yerine gsteri istemektedirler. Hibir
aba onlar ieriklerin ya da kodun ciddiyetine inandrmada yeterince
kandrc olamamtr. Gsterge isteyen insanlara mesaj verilmeye
allmaktadr. Oysa onlar, iinde bir gsteri olmas kouluyla tm
ieriklere tapmaktadrlar. 147

Ancak izleyici ve onun anlamlandrma ve etkilenme sreci kitle iletiimi

alannda hala net olarak aklanabilmi deildir. zleyicilerin adeta bo bir levha gibi
televizyonun tm mesajlarndan mesaj gnderenin istedii ynde etkileneceini
varsaymak, farkl anlamlandrma olaslklarnn mmkn olabileceini gz ard
etmek konuyu basite indirgemek olur. zleyici medya mesajlarn almlarken kolektif
kimlii, eitim durumu, toplumsal evresi, ahlak anlayna gre de anlamlandrma
yapar.

146
N.Postman, 1992, s.23
147
Jean Baudrillard, Sessiz Ynlarn Glgesinde ya da Toplumsaln Sonu, ev: Ouz Adanr,
Ayrnt, stanbul, 1991, s.12
103
 Dolaysyla konuyu Baudrillard kadar umutsuz ve olumsuz bir bak asyla
deerlendirmek yerine haber metinlerindeki bozulmalarn tepkisel bir sreci
balatacan dnebiliriz. Kamuoyu oluturma, eitli platformlarda beeni ve
talepleri dile getirme yollarnn oluturulmas ve mevcutlarn da gelitirilmesi
desteklenerek insanlarn medyay kullanma bilincine erimeleri salanmaldr.

Biliim teknolojilerindeki gelimeler dikkate alnarak etik konulardaki

tartmalar yeniden gzden geirilebilir. Yeni yaynclk teknolojileri ile gelen
interaktif yaynclk, bilgisayar teknolojilerinin yaygnlamas ve bilgisayar ile
televizyonun birlikte kullanlmaya balanmas konvansiyonel televizyonculuk
anlayn deitirme potansiyeli tamaktadr. Bu gelimeler genel olarak
deerlendirildiinde kamusal sorumluluk anlayndan giderek uzaklaldn ve
sorumluluun daha ok izleyiciye yklendiini syleyebiliriz. nk izleyiciye
kitlesel deil kiiye ynelik yaynla ulama sz konusu olmaktadr ve izleyici seim
yaparken tek banadr. Ancak bu zgrln yayn ieriklerini belirleme noktasnda
izleyiciyi ne kadar sz sahibi yapabilecei zamanla belirlenecektir.

Radyo ve Televizyon st Kurulu, televizyon yaynlarn denetleyen ve

yaynclk sektrn dzenleyen kamu otoritesi olarak, rutin denetimlerinin tesinde
ortak denetim anlayyla, 2010 ylnn Temmuz aynda Televizyon Yaynclar
Dernei (TVYD) ile ibirlii iinde terr ve olaanst durumlarda uyulacak haber
ilkelerinin belirlenmesi srecini balatmtr. Bu tr bir alma haberlerde
magazinelleme olgusu balamnda da yaplabilir. Magazinelleen haberlerin
biimsel zellikleri olan abartl ses ve grnt ile doal sesin dnda efekt ve mzik
kullanm radyo ve televizyon yaynlarn dzenleyecek yeni yasada yasaklanmtr.
RTK, haber tanmndan yola klarak magazinellemenin ierik boyutuna ilikin
olarak da yaplacak geni katlml tartmalar iin yol gsterici olabilir, akademik
alanda tartlan magazinelleme olgusunu yaynclar nezdinde de tartmaya aarak
RTK benzeri kurulular iinde de bir ilk olabilir.

104
 DRDNC BLM
TRK TELEVZYONLARINDA HABERLERDE
MAGAZNELLEME ZERNE BM VE ERK ANALZ

4.1. Seilen TV Kanallarnn Ana Haber Bltenlerinin Biimsel Analizleri

4.1.1. Show TV Ana Haber Bltenleri

Show TV tecimsel anlayla yaynclk yapan, genel izleyici kitlesine hitap

eden, her trden programn yer ald ulusal yayn yapan bir televizyon kanaldr.
Show TVnin yaklak 1 saat sren ana haber bltenleri bir haftalk sreyle izlenmi
ve toplam 174 haber kaydedilmitir.

Show TV ana haber bltenlerini hafta ii gnlerde Ali Krca, hafta sonu
gnlerde de Korcan Karar sunmaktadr. zellikle Ali Krca Trkiyede star sunucu
anlaynn sembol olan bir isimdir. Ali Krca haberleri sunarken jest ve mimiklerini
yllarn verdii bir tecrbeyle olduka ustalkl ekilde kullanmaktadr. Vurgu ve
tonlanmalar haberin ieriine gre deimektedir. Analiz iin aldmz dnemde
Siirtte yaanan terr saldrs gndemdedir. Haber bltenlerinin ilk sralarnda yer
alan ilgili haberlerin ardndan yumuak haberlere (soft news) geite Ali Krcann da
drama sanatnn inceliklerini kullanarak sesindeki tonlamay ve mimiklerini
deitirdii grlr.

Ali Krca bltene balarken elinde ktlarla stdyoya giri yapar ve haberin
merkezine ho geldiniz sloganyla izleyiciyi selamlar. Dier haberleri ise masasnda
oturarak sunar ve masann stnnde herhangi bir enstrman grlmez.

83
 Show TV ana haber bltenlerindeki tm haberlerde alt ve st yazlarn birlikte
kullanld ve bu yazlarn ilgi ekici olmas iin sansasyonel nitelikte seildikleri
grlr. Bu yazlarda annda, hznl, ok iddia gibi sfat ve zarflarn
younluklu kullanld gze arpar. Kimi zaman da haberin aktrnn demecinden
en can alc ksmn seilerek haber bal olarak alt/st yaz eklinde kullanld
grlmektedir.

Show TV haber bltenlerinin tm haberlerinde altta fon olarak mzik

kullanlmaktadr. Seilen mzik haberin ieriine gre deiir ve bu mzik olduka
yksek sesle verilir. zlenen dnemde canlandrma tekniinin kullanld
grlmtr. Ariv grntlerine ise ska yer verilmektedir. rnein izlenen
dnemde gndemde olan terr olaylar ve atmalar hakknda verilen haberlerin
neredeyse tamamnda ariv grntleri kullanlmtr.

Show TV haber bltenlerinin tamamna yaknnda haberdeki olaya ilikin

arka plan bilgisinin verilmediini rahatlkla syleyebiliriz. rnein seilen dnemde
gndemde olan terr saldrsyla ilgili olarak terrn nedenleri zerine herhangi bir
tartma veya sunum yaplmamtr. Askerlerin nasl ldrld, atmalarn nasl
yaand, hangi tr silahlarn kullanld, ehitlerin ailelerine ilikin bilgiler
haberlerin odan oluturmutur.

4.1.2. NTV Ana Haber Bltenleri

NTV logosuyla yayn yapan kanal, 1996 ylnda kurulmu Trkiyedeki ilk
haber kanaldr. Yaklak yarm saat sren NTV ana haber bltenlerinde bir haftalk
srede 103 adet haberin kayd yaplmtr. Ana haber bltenlerini hafta ii Banu
Gven, hafta sonu da deiik kadn sunucular sunmaktadr. Banu Gven haberleri
ayakta sunar ve nnde teknolojiyi haber iinde kullandklarn gsteren dizst
bilgisayar grlmektedir. Banu Gven haberleri gzel kadn imajnn haber iinin

84
ciddiliinin nne gemesini engellemek iin zel bir aba sarf ettiini
dndrtecek kadar ciddi bir havada sunmaktadr ve haberi okurken mimiklerini
ok fazla kullanmaz. zleyiciye adeta bir otorite karsnda olduu hissini verir.
Sunucunun sklkla konuma aralarnda duraksad ve nemli grd noktalar
zerine vurgu ve tonlamalar yapt grlr. Zaman zaman bltenlerine konuk ettii
kiilere sorduu soru ve yorumlarnda politik duruunu sergilemekten saknmaz.
Haberi sunmadan nce ok olacaksnz vs. tarz ynlendirme ifadelerinin
kullanlmasna NTV kanalnda rastlanmaz.

NTVnin haber bltenlerinde de alt yaz kullanld gzlenmitir. Ancak alt

yazlar sansasyonel nitelikte deildir. Haberi zetleyen bir cmle ile birlikte
kullanlr. Duygusal ifadelere yer verilmez.

Haberlerde doal ortam sesi haricinde mzik kullanmna, grsel ve iitsel

efekt kullanmna, canlandrma tekniine bavurulduuna rastlanmamtr.

4.1.3. STV Ana Haber Bltenleri

STV ana haber bltenleri lk Gndem ve Gndemin inden olarak iki

blmde yaynlanmaktadr. Bltenler hafta ii Abdullah Abdlkadirolu, hafta
sonlar deiik erkek sunucular tarafndan sunulmaktadr. Yaklak 1 saat sren haber
bltenleri iin bir haftalk srede 161 haber kaydedilmitir.

Abdullah Abdulkadirolu haberleri oturduu yerden masasnda katlar ve

dizst bilgisayaryla sunar.

85
 STV ana haber bltenlerinde de sansasyonel alt yaz kullanlmaktadr. Alt
yazlara ek olarak ekrann sa st kesinde Detay Haber, nemli, Scak
Haber gibi ynlendirici st yazlar kullanlmaktadr.

Baz nemli grlen haberlerin grsel ve iitsel efektlerin kullanlmas

yoluyla ksa bir tantmnn yapld ve az sonra, birazdan ifadeleri eliinde sz
konusu haber verilene kadar bu tantmn haber aralarnda verildii grlmtr.

STV ana haber bltenindeki haberlerin neredeyse tamamnda fonda mzik

kullanlmaktadr. zlenilen dnemdeki haberlerde canlandrma tekniinin
kullanldna rastlanmamtr.

4.1.4. TRT Ana Haber Bltenleri

Analiz iin ele alnan TRT 1 kanal, TRT kanallar iinde izlenirlii en
yksek olan kanaldr. Kamu yayncl anlayna sahip devlet televizyonu olan
TRTnin ana haber bltenleri yaklak yarm saat srmektedir. zlenilen dnemde
toplam 108 haber kayda alnmtr.

TRTde star sunucu anlay yoktur. Sunucunun deimesi periyodik

olmaktadr, hafta ii ile hafta sonu haberleri sunan kiiler ayn olabilmektedir.
Sunucunun terr gibi hassas konularn sunumunda Siirtte terristlerin askeri birlie
saldrmas pahalya mal oldu gibi yorum ieren baz ifadeleri kulland
gzlenmitir.

86
 TRT haberlerinde de NTVdekine benzer ekilde alt yaz kullanm dikkat
eker. Duygusal ifadeler ou zaman kullanlmaz, haberi zetleyen ksa cmleler
haber balnn altna gelecek ekilde yerletirilir.

zlenen dnemde magazin haberi olarak kodlanan birka haber dnda TRT
haberlerinde mzik kullanmna rastlanmamtr. Canlandrma teknii ve grsel-
iitsel efekt kullanlmamtr.

4.2. Seilen TV Kanallarna likin Varsaymlar ve Bulgular

1. Ciddi haber (Hard news) olarak ele alnan evre, askeri konular, bilim ve teknoloji,
d haber, d-i politika, eitim, salk ve sosyal gvenlik, siyasal-toplumsal
gsteriler, tarm, ticaret, yarg, terr, ekonomi konularndaki haberlerin says,
tecimsel yaynclk yapan Show TV ve STV kanallarnda kamusal yaynclk yapan
TRT ve tematik yaynclk yapan NTVye gre daha azdr. Bunun yerine bu
kanallarda din, polis-adliye, doal afet ve kazalar, magazin, kltr-sanat, kent
yaam, medya, spor ve yaam ykleri gibi konular ieren yumuak/hafif (soft
news) formatl haber says daha fazladr.

Ek 1deki Konularn Kanallara Gre Dalm tablosunda grld gibi,

NTV kanalnda en yksek oranda yer alan haber konular i politika ve d haber gibi
ciddi haber kategorisine dhil edilebilecek haberler olmutur. STV kanalnda i
politika ilk srada yer alrken yumuak/hafif haber kategorisine dhil olan polis-
adliye tr haberler ikinci srada yer almtr. Show TV kanalnda ise, o hafta
yaanan terr olaylarnn gndemi oluturduu grlr. politika haberleri ikinci
srada yer almakla birlikte polis-adliye ve magazin haberlerinin i politika
haberlerinin oranna ok yakn oranda verildii aratrmada grlebilir. Kamu
yayncs TRTde ise i politika haberlerinin en yksek oranda verildii, ikinci srada
magazin haberlerinin yer ald grlmtr. TRT, Show TVden sonra magazin

87
haberinin en ok verildii kanal olmutur, bu da aratrmann ilgin bir verisi olarak
kayda gemitir.

Buna gre, ciddi haber konularnn oranlar toplandnda NTVnin %

80,6lk bir oranla ciddi haber konularna haberlerinde daha ok arlk verdii tespit
edilmitir. TRT %67,6lk bir oranla tm haberlerinin iinde ciddi haber konularna
arlk veren ikinci kanal olarak karmza kar. STVde ciddi haberlerin oran
%63,7; Show TVde ise %61,4tr.

2. Show TV ve STV gibi yumuak/hafif haberi (soft news) en ok veren kanallarda

bu tr haberlerin aktrleri olan sradan kiiler, manken, sanat daha ok yer
almaktadr.

Ek 2deki tabloda grlecei gibi, ana aktrn manken olduu haber sadece
Show TVde kaydedilmitir. Sradan kiiler ise en ok STVde, ikinci olarak da
Show TV haberlerinde yer bulmutur. Ana aktrn sanat kategorisinde yer ald
haberler en ok Show TVde olmakla beraber, NTV ve TRTde eit oranda yer
bulmular, en az ise STVde kaydedilmilerdir.

Kanal baznda baklacak olunursa NTVde en ok siyasetiler (%34)

haberlerin aktr olmaktadr. STVde en ok sradan kiiler (%37,3) haber aktr
olmaktadr. Siyasetiler STV haberlerinde haber aktr olarak ikinci srada (%18,0)
yer almaktadr. Show TVde de sradan kiilerin %28,7lik bir oranla haber aktr
olarak ilk srada yer bulduklar kaydedilmitir. TRT kanalnda haber aktr olarak
yine ilk srada (%31,5) sradan kiiler yer alr. Siyasetilerin oran (%27,8) sradan
kiilere yakndr.

88
3. Biim ve ierik zellii olarak magazinel formatl haberlere tecimsel yaynclk
anlayna sahip ve genel izleyici kitlesine hitap eden Show TV ve STVde daha ok
rastlanmaktadr.

Burada magazinel formattan kastedilen ncelikle konu olarak magazin tr

haber olmasdr. rnein hayvanlar lemine ilikin bir haber veya turistik bir
beldenin tantm ya da Paris Hiltonun gzaltna alnmasna ilikin haberler hem tr
olarak magazin haberidir hem de verili olarak bu tr haberlerde magazinel elerin
ne ktn grrz. Bu anlamda rnein doal afet ve kaza haberlerinin ounun
magazinel elerin ne karlarak verildii tespit edilmitir. Dramatik bir mzik
eliinde ar ekimle haberin aktr olan madur kiinin yzne/gzlerine yaplan
yakn ekimle verilen haber magazinel bir slup kullanlarak verilmitir. Magazinel
slubun nasl kodlandna bir dier rnek olarak da Cumhurbakan Abdullah
Gln Nazarbayevin 70. doumgn kutlamalar nedeniyle Kazakistana yapt
gezi verilebilir. Haber d politika konusu kapsamna alnacak herhangi bir sunumla
verilmemitir. Kutlamalardaki elendirici elerin sunumuna arlk verilmesi
nedeniyle magazinel olarak kodlanmtr. Dolaysyla mzik kullanm, kurgu
teknikleri ve haberde ne karlan, ncelik verilen unsurlara gre haberler
ciddi/magazinel biim ve ierikte verilmitir eklinde bir kodlama yaplmtr.

Burada kullanlan ciddi ifadesi haberin verili ekline iaret eder. Ciddi
haber (hard news) ise haber konusuna gre yaplan bir snflandrmadr ve bu
almada konuya gre yaplan ciddi haber nitelemesi her zaman hard news
ifadesiyle birlikte kullanlacaktr.

Ek 3teki tablonun verilerine gre, kaydedilen tm haberlerin iinde

magazinel slupta haber sunumu %38.5 oranndadr. Kanal baznda
deerlendirilecek olunursa en yksek oran Show TVde (%37,6) grlmtr. Show
TV kanaln STV (%31,9) takip etmektedir. TRT 1 kanalnn ise %18,6 oranyla

89
nc olduu tespit edilmitir. Dolaysyla zel kanallarda baz ciddi haberler (hard
news) magazinletirilerek sunulurken kamu ve tematik kanallarda byle bir
magazinletirme unsuruna daha dk bir oranda rastlanmtr.

4. Haberde arka plan bilgisi NTV ve TRT gibi ciddi haber (hard news) konularna
bltenlerinde daha ok yer veren kanallarda daha fazla verilmektedir.

Kodlamalarda ou haberde (%80,6) arka plan bilgisinin verilmedii

grlmtr. Olayn tarihi gemiine, habere konu edilen tartmalarn veya
sorunlarn kaynana ilikin bilgilere ou haberde rastlanmamtr. Ancak tematik
haber kanal olan NTV bu an tartma ve ak oturum gibi dier programlarla
kapatmaktadr. Dier kanallarda ise habere ayrlan sre kstldr. STV ve Show
TVnin ana haber blteni sreleri 1 saattir. Bir bltende verilen haber says ortalama
25tir. TRT ve NTVnin yarm saatlik haberlerinde ise ortalama 15 haber
verilmektedir. Dolaysyla her bir kanalda bir habere ayrlan sre aa yukar
ayndr, bu da 3-4 dakikay gemez. STV ve Show TV kanallar iin unu diyebiliriz:
Haber srelerinin uzunluunu haberin arka planna ilikin bilgiler vermek yerine
sayca daha ok haber vermek iin kullanmaktadrlar.

Ek 4teki tablonun verilerine gre tm haberlerin sadece % 19,4nde arka

plan bilgisine yer verildii grlmtr.

Arka plan bilgisine en ok yer veren kanallar ise srasyla NTV (%27,4) ve
STVdir (%26,4). Verilere bakldnda TRTnin (%24,5) nc srada yer ald
grlr.

90
 Ek 5teki tabloya bakldnda arka plan bilgisi en ok srasyla yarg
(%18,9), i politika (%17) ve d haber (%11,3) konulu haberlerde verildii
grlmektedir. Arka plan bilgisi verilen haberlerin iinde polis-adliye haberlerinin
oran %10,4tr. Yumuak haber (soft news) iinde en yksek oranda arka plan
bilgisine polis-adliye (%10,4) haberlerinde rastlanmtr.

5. Magazinel slupta haber sunan Show TV ve STVde bilgilendirici nitelikte

haberlere daha az rastlanmaktadr.

Bilgilendirici kategorisindeki haberler, habere konu olan olayn ne zaman,

nerede, nasl olduunu anlatan ve izleyicilerin tamamn veya bir ksmn ilgilendiren
bir gelimeyi anlatan haberler olarak ele alnmtr. rnein terr haberlerinin
bazlar, memur maalarna veya sigara yasann mahkemeye tanmasna ilikin
haberler bu kategoride kodlanmtr. Dramatik haberler, insanlarn ounlukla acma
duygularn harekete geirmeye ynelik trajik olaylarn yer ald ackl ve hznl
haberlerdir. Elendirici haberler komik kazalar, otel tantm, turizmle ilgili haberler,
hayvanlar lemine ilikin haberlerden oluan bir kategoridir. Kiiye dayal haberler
ise, haberde bir kiiyi merkeze alarak o kiinin eylemine veya szne yer veren
haberlerdir. Bu tr bir haber bazen siyaset veya d politika haberi de olabilmektedir.
rnein CHP Genel Bakan Kemal Kldarolunun snr ziyareti veya Necmettin
Erbakana rekor ceza haberleri kiiye dayal haber kategorisinde kodlanmtr.
Sansasyonel haber ise, uyarc, heyecanlandran, sra d, bir anda ortaya kan ve
genelde olumsuz bir gelimeyi konu edinen haberlerdir. Antkabirdeki gvenlik
kameralarnn almadna ilikin haber veya talya ve ABDdeki iddet olaylarn
konu alan haberler bu kategorideki haberlere rnek olarak verilebilir.

Ek 6daki tablonun verilerine gre, en yksek oranda bilgilendirici nitelikte

haberler TRTde (%27,6) yaynlanmaktadr. STV (%26,6) ve NTV (%25,0) kanallar
ise srasyla en ok bilgilendirici haber veren kanallardr. Bununla birlikte elendirici

91
haberler de en yksek oranda TRT (%34,6) iin kodlanmtr. Sansasyonel haber
oran Show TV (%47,2) kanalnda en yksek seviyededir.

Ek 7deki tablonun verilerine gre verilere gre, slup olarak ciddi haberler
bilgilendirici formatla verilirken (%49,3), magazinel formattaki haberler dramatik
unsurlarla beraber verilmitir (%26,5).

6. Ciddi haberlerin (Hard news) aktrleri siyasetiler, asker ve polis kiiler ve

brokratlar olurken yumuak haberlerin (soft news) aktrleri sradan kiilerdir.

Ek 8deki tabloda grld gibi sradan kiilerin en ok srasyla polis-

adliye (45 kii), doal afet-kazalar (36 kii), magazin (16 kii) ve kent yaam (14
kii) konulu haberlerde haberin aktr olduklar tespit edilmitir. Asker ve polisler en
ok terr (32 kii) konulu haberlerde yer alrken i politika (73 kii) ve d politika
(27 kii) haberlerinde siyasetilerin, yarg haberlerinde ise en ok brokratlarn (13
kii) aktr olarak yer aldklar grlmtr. Bu da siyaset gibi ciddi ileri uzman
kiilerin yapabilecei yargsn pekitirmektedir.

7. Muhabirin sunumu, ilgililerle rportaj gibi haber sunumunu daha aktif hale getiren
tekniklerin kullanmna tecimsel kanallarda daha ok rastlanr.

Aktrn demelerinin haberde dorudan aktarlmas nesnelliin salanmas,

yorum katlmyor un gstergesi olarak dnlr. Ek 9daki tabloda grld
gibi, aktrn demelerini dorudan aktarma teknii %32,6lk oranla en ok NTVde
kullanlmaktadr. Haberin geleneksel tekniklerle yaplandrlmasna en yksek
oranda STV (%34,7) kanalnda rastlanmtr. Haber iinde muhabir kullanm
(%45,2) ve olayn/olgunun bir nedenle iinde yer alm veya bunlara ahit olmu

92
kiilerle yaplan rportajn (%45,5) kullanm en yksek oranda Show TV kanalnda
grlmtr. Gizli kamera/ses kayd 2 kez STVde, 1 kez de Show TVde
kullanlmtr.

8. nl-sosyete, manken gibi magazin haberlerinin aktrleri kadn olmakla beraber,

brokrat ve siyaseti gibi haber aktrleri daha ok erkeklerdir.

Ana aktrn cinsiyeti kategorisi kodlanrken kadnl erkekli birden ok

aktrn yer ald ya da rgtl veya ortak ynleri bulunan insan topluluklar iin
grup adlandrmas yapld. Hayvanlar, cansz varlklar veya soyut gstergelerin
haberin aktr olduu durumlarda cinsiyet yok eklinde kodland.

Ek 10daki tabloya bakacak olursak varsaymmz dorulayacak ekilde

asker-polis kiilerin (%93,8), siyaseti (%95,3) ve brokratlarn (%92,0) arlkl
olarak erkek cinsiyetinde olduklar grlr. nl-sosyete ve manken kategorisindeki
haber aktrlerinin tamamnn kadn olduu kaydedilmitir.

9. D haber, d politika, salk ve sosyal gvenlik, yarg, ekonomi gibi ciddi

haberlerin (hard news) sunumu bilgilendirici nitelikte olmakla birlikte doal afet ve
kazalar, magazin, polis adliye haberlerinin yaynlan bilgilendirici formatta
deildir.

Ek 11deki tabloda grlecei zere, ciddi haberlerin (hard news) sunumu %

81,9luk bir oranla bilgilendirici nitelikte olmaktadr. Yumuak/hafif konulu haberler
(soft news) ise %64,6lk bir oranla en fazla elendirici formatla sunulmaktadr.
Elendirici formatta haber sunumu en yksek oranda magazin konulu haberde
grlmtr (%54,2). D haber (%43,8), d politika (%56,2), ekonomi haberleri

93
(%62,5) bilgilendirici, i politika haberleri arlkl olarak kiiye dayal formatta
sunulmaktadr (%61,4). Polis-adliye (%27,6) ve doal afet-kazalar (%52,6) konu
edinen haberler dramatik nitelikte verilmitir.

10. Magazinel formatl haberlerde cinsellik kullanm daha yaygndr.

Ek 12deki tabloda grlecei zere, izlenen dnemde cinselliin kullanm

magazinel haberlerde grlrken ciddi haberlerde grlmemitir.

Ek 13teki tabloya gre, cinsellik kullanmnn konulara gre dalmna

baklacak olunursa en fazla magazin (%81,8) konulu haberlerde olmaktadr.

11. Ana aktrn cinsiyetinin kadn olduu haberlerde cinsellik kullanm daha
yaygndr.

Ek 14teki tabloya gre, cinsellik kullanm aktrn cinsiyetinin kadn olduu

haberlerde daha yaygndr (%63,6).

Ek 15teki tabloya gre, izlenen dnemde sadece Show TV ana haber

blteninde cinselliin kullanld grlmtr.

12. Magazinel formatl haberlerde metin ve grnt tekrarna daha fazla

rastlanmaktadr.

94
 Ek 16 ve Ek 17deki tablolarn verilerine gre, izlenen dnemde haberlerde
metin tekrar magazinel (%49,7) ve ciddi (%50,3) formatl haberlerde birbirine ok
yakn bir oranda gereklemitir. Grnt tekrarna magazinel formatl haberlerde
daha fazla rastlanmaktadr (%54,2). Genel olarak haber metinlerinde metin ve
grnt tekrarna ok sk rastlanmad sylenebilir. Bunun nedeni tekrarlarn
izleyiciyi skarak kanal deitirmesine yol aabilecei endiesidir.

13. Haberlerin ounda atma/ikilem kurulumu vardr.

Ek 18deki tablonun verilerine gre, tm kanallarda haberlerin yarsndan

ounda atma/ikilem kurulumu grlmtr (%68,1). Bu atma kurulumuna
rnek olarak Kemal Kldarolu-Recep Tayyip Erdoan, AKP-CHP, srail-Filistin,
sulu/zanl-polis ikilemleri verilebilir.

Verilere bakldnda, hem magazinel (%29,0) hem de ciddi (%71,0) formatl

haberlerde haberlerin ikilem/atma eklinde kurulduu grlmektedir. Gerilimin
izlenirlik iin gerekli olduu kabul edilirse haberlerde srekli bir atma kurgusunun
varl anlalabilir.

14. Haberlerin ounda dile getirilen soruna ilikin zm yolu gsterilmemektedir.

Tm kanallarda haberlerin yarsndan ounda atma/ikilem kurulumu

grlmtr. Ancak Ek 19daki tablonun verilerine gre, haberlerde bu
atma/ikilemin nasl zlebileceine dair herhangi bir tartma yapld veya
neri gelitirildiine haberlerin yardan fazlasnda rastlanmamtr (%68,5).

95
15. Haberler ounlukla olumsuz konular ele alp ilerler.

Ek 20deki tablonun verilerine gre, haberler ounlukla olumsuz konular

ele alp ilerler (%72,2). Magazinel haberlerde haberin olumlu ekilde ele aln
daha sk grlmtr (%55,2). Bu durum magazin haberlerindeki elence esinin
younluu ile aklanabilir.

Haberlerin ou olumsuz gelimeleri konu alr. Haber deeri bal altnda

da tartld gibi tecimsel yayncln haber deeri anlay daha ok olumsuz
haber iyi haberdir eklinde olmaktadr.

Ek 21deki tabloda grld gibi en ok olumsuz haber %20.1 oranyla i

politika, %17.8 oranyla terr, %14 oranyla polis-adliye haberlerinde verilmitir.

Konu olarak bakldnda ise, yarg haberlerinin %94.4 olumsuz verilmitir.

zlenilen dnemde siyasal-toplumsal gsterilere ilikin haberlerin tamam olumsuz
verilmitir. Doal afet ve kaza haberleri (%97,4) ile polis-adliye haberleri de (%94,8)
doalar gerei olumsuz olarak verilmitir. Magazin konulu haberlerin %63,4
olumlu verilmitir.

16. Magazinel haberlerde nedensellik bann kurulumuna daha az rastlanr.

Ek 22deki tabloda grld gibi, aratrma kapsamnda kayda alnan

haberlerin ounda nedensellik bann kurulumuna rastlanmamtr (%67,8). Bu da
habercilik anlaynda haberin eleri olarak kabul edilen 5 N 1 K kuralnda
neden? sorusunun ihmal edildiini gsterir. Olaylarn ve gelimelerin ortaya k

96
nedenlerinin haberlerde yer almamas daha nce de deinildii gibi salkl bir
deerlendirme yaplmasnn nnde engeldir. Ciddi formatl haber sunumlarnda
nedensellik bann kurulumuna daha yksek oranda (%63,6) rastlanmtr.

97
 SONU VE NERLER

Kitle iletiim aralar iinde zellikle televizyon, toplumsal anlamlar kurma

potansiyeli asndan dnldnde olduka etkili bir aratr. (business) olarak
bakldnda kar getirici ilevinin tesinde ideolojik pratikler alanndaki gc onu
olduka tartlan bir konuma getirir.

Toplumlarda gl kesimlerin medyay kontrol etmeye alt bir gerektir.

Siyasal iktidar da varln srdrmek iin salamak zorunda olduu toplumsal
rzay olutururken ve yeniden olutururken iletiim aralarndan yararlanr.
Dolaysyla hegemonyann yeniden retiminde medyann ideolojik bir ilev
grd kabul edilir.

Medyann toplumsal rzann/destein kazanlmasnda oynad rol veya

iktidar kamu adna denetledii savlar onun nasl zaman zaman kendi karlarn
kollayan ayr bir g haline geldiini, kendisini nasl ayr bir iktidar oda olarak
kurduunu ve kendisine ynelik ynlendirme giriimlerine kar nasl sesini
ykselttiini grmemizi engellemez.

Toplumda siyasal iktidarn dnda da toplumsal iktidar merkezlerinin

bulunduu, iktidarn, tek merkezli ve tek tip deil; topluma nfuz eden bir yapda
olduu kabul edildiinde homojen bir hkim ideolojiden sz edilemez. Farkl
siyasal/toplumsal iktidar merkezleri medyay ideolojik olarak kontrol etmek
isteyebilirler. Dolaysyla medyada birbiriyle atan mesajlar, siyasal iktidarlarla
atan sylemleri grmek de olasdr. Medyann bu anlamda grece zerk
davranabilecei dnlebilir.

98
 Medyann verdii siyasal mesajlar en ok ve en ak ekilde haber
metinlerinde grldnden medyann en tartmal metinleri haberlerdir. nk
haber metinleri televizyon asndan dndmzde onun bilgilendirme ilevini
yerine getirir ki bu ilev demokratik yaamda vatandan temel haklarndan biri olan
iletiim zgrlnn kullanlmasyla ilikilidir.

Modern toplumlarda televizyonun izlenilirlik seviyesinin ykseklii ve

bireylerin haber kayna olarak ncelikle televizyonu tercih etmeleri, televizyon
haberlerini nemli klar.

Ancak televizyondaki haber metinlerinde vatandan bilgilenme hakkna,

doru bilgiye ulama hakkna ket vuran sorunlu alanlar gze arpar. Gazetecilik
pratiklerinin ilk rneklerinin grld zamanlardan beri tartlagelen etik ihlallerin
yan sra teknolojinin ilerlemesiyle veya toplumsal deiimlerle ortaya kan dier
baz sorunlar da etik sorunlar olarak medya literatrnde tartmaya almtr.

Medyann ekonomi-politiiyle dorudan etkili olduunu dndmz

sorunlar, "rating" savalarnn glgesinde yaanmaya devam etmektedir. Bugn
gelinen noktada sorumlu habercilik anlaynn zaman zaman geri plana atld,
haberin yakalanmasndan sunum aamasna kadar gelinen srete baka nceliklerin
gz nnde tutulduu durumlarla karlalmaktadr.

Oysaki haber metinlerinin ilevi televizyondaki dier metinlerden farkl

olarak, bireyi fanteziler diyarna tayarak katarsisi veya ka salamak deil;
yaad dnyay zmlemesini, anlamlandrmasn kolaylatran bilgiyi vermektir.

99
 Bu tez almasnda da grld gibi magazinel haber metinlerinde
izleyicinin dikkatini habere konu olayn/olgunun btnlkl ekilde grlmesini
zorlatracak paral bir dil kullanlr. zellikle politika haberlerinin
kiiselletirilerek, balamndan ve gemi bilgisinden koparlarak sunulmas veya
magazinel elerin n planda verilmesi anlaml ve tutarl bir politik alglamann
gereklemesini zorlatrr. Politik kavrayn bireyin kendi gereklii ile bann
koptuu noktada salkl bir demokratik toplumdan sz edilmesi zorlar. Bilgisizlik
duyarszl ve pasiflii de beraberinde getirir. Magazinel formatta verilen haberler
bireye yaad sorunlara zm yollar bulma konusunda fikir vermez, bunlara
ilikin bir tartmann nn amaz.

Yapay ses ve grnt efektleri ve kurgu teknikleriyle habere konu

olay/olguyu abartarak veren ve dikkati esas grlmesi ve tartlmas gereken zden
uzaklatran haber metni bylelikle bilgilendirme olan kamusal ilevini yerine
getirmekten uzaklar ve bir metaya dnr.

Belirlenen aratrma evreni kapsamnda bu tez almasnda, farkl yaynclk

anlaylarna sahip televizyonlarda magazinelleme olgusunun yaand
grlmtr. Seilen kanallarda yaynlanan ana haber bltenlerinde ciddi haber
slubunun oran %61,5tir. Yardan biraz fazla olan bu oran kamu yayncs TRTde
ve tematik haber kanal NTVde greceli olarak daha yksek; genel izleyici kitlesine
seslenen Show TV ve muhafazakr olarak bilinen STVde birbirine yakn
oranlardadr.

Magazinel haber metinlerinde ne kan belli bal zellikler ise, bu tr

metinlerde ounlukla arka plan bilgisine yer verilmemesi ve neden-sonu bann
kurulmamasdr. Neden-sonu bann kurulmay haber elerinden niin/neden
sorusuna verilen cevabn eksik braklmas anlamna gelmektedir. Bu tr haber
metinlerinde eer bir sorun sunuluyorsa o soruna ilikin herhangi bir zm nerisi

100
ya da yolu ounlukla gsterilmemektedir. Haberlerin ounda bir atma veya
ikilem kurulumu ile haberin sunulmas ve haberlerin ounlukla olumsuz nitelikte
olduu aratrmann dier bulgulardr. Magazinel haber metinleri bilgilendirici
formatta deil; ounlukla elendirici, dramatik ve kiiye dayal metin formatlarnda
verilmektedir.

Haberci neyin haber olacan belirlerken ve haberi sunuma hazrlarken

verdii kararlarda farknda olarak veya olmadan baz deerleri gz nnde
bulundurur. inde yaad toplumsal yap, alt kuruluun yayn politikalar,
kendi kiisel deerleri ve mant verdii kararlarda rol oynayabilir.

Muhabir, ikyetlerin, mektuplarn ve telefonlarn ulaamad bir brokrat,

bir generali izleyicinin ayana getirebilme yetisine sahiptir. te bu haliyle muhabir,
Homerosun epik kahraman Odysseusun ada karldr diyor Poyraz. 144

Haberin magazinellemesi balamnda bir deerlendirme yapacak olursak,

sorunun haberci ayanda Enrico Morresi, her trden gazeteciyi demokrasilerde-
yegne referans mercii olan sivil toplumun hizmetine girmeye mecbur brakacak
bir haber etii fikri olarak kamusal etii nerir. 145

Morresinin Habermasn kamusal alan modelini rnekleyerek nerdii etik

anlay, burjuva kamusal alann idealletirmesi asndan Habermasa yneltilen
eletirilerden bamsz olarak, akl yrtlerek yaplan politik eletiri ve tartmann
merkezi rol oynad demokratik toplum modeline referans yapmas dolaysyla
anlamldr.

144
B.Poyraz, 2002, s.73
145
Remo Bodeinin nsz E. Morresi, 2003, s.16
101
 Bu noktada haberciden beklenen, haberi duygular tahrik etme amac
gtmeden, magazinel tekniklerle abartmadan ve sulandrmadan gvenilir ekilde
vermesidir.

Bunun salanmas iin habercilik alannda zdenetimi gerekletirecek

yaplar oluturulabilir. Gazeteciler iin oluturulmu kurumlar ve onlarn
deneyimlerinden yararlanlarak oluturulabilecek yaplarda sektrde faaliyet
gstermek iin belli kriterler getirilebilir. Habercilik yapmak iin belirli eitimlerden
geilmesi talep edilebilir. Bu unvan almak iin snav sistemi getirilebilir.

Byle bir sistem sektrde serbestlii savunanlar iin kabul edilebilir

olmayabilir. Ancak ifade zgrlnn kullanmnn tek tarafl olmad ve bir
zgrln kullanlmas iin de uygun ortamn oluturulmas gereklilii
unutulmamaldr.

Bununla birlikte kanallarda bamsz ombudsmanlar grev yapabilir. Basn

iin getirilen sistemin televizyonlarda uygulanmas, ancak ombudsmann sadece
kanaln yapp ettiklerini aklayc bir konumda olmamas ve yaptrm gcnn olmas
salanmaldr.

Ancak elbette ki sorun yalnzca habercinin etik anlaya sahip olmasyla

zlebilecek denli basit deildir. Sorunun medya endstrisi balamnda farkl
ayaklarnn da olduundan daha nce sz edilmiti. Bu balamda Trkiyedeki
mevcut yasa gerei yalnzca anonim irketler iin yayncla izin veriliyor olmas
tartlabilir. Kamu kurumlar, sivil toplum kurulular ve niversiteler gibi tzel
kiilerin de yaynclk sektrne girmeleri desteklenebilir.

102
 Ticari yaynclk yapan kanallar iin ise Postmann nerisi effafl salayan
bir yol olarak grlebilir. Sunucu haber balarken unu diyebilir: Bu istasyonun
sahibi, Bahreyn Sultannn balca hissedar olduu . Ltd.nin bakan olduu
.dir. 146

Konunun bir baka aya da izleyicilerdir. zleyici sahip olduu kamuoyu

oluturma potansiyelinin farknda olarak ve kendisi de sorumluluk alarak hareket
etmelidir. Yaynclarn rating oranlarn kullanarak vatanda bunu istiyor
eklindeki hakllatrma abalar bizi Baudrillardda grdmz bir olumsuzlamaya
gtrebilir:

ster politik, ister eitici, isterse kltrel ierikli olsun sonuta anlam
ileterek kitleleri anlamn egemenlii altnda tutmaktr Daha iyi haber
verebilmek iin, daha iyi toplumsallatrmak iin, kitlelerin kltrel
dzeylerini ykseltmeye almak iin vb.vb. Hepsi palavra. nk
kitleler bu aklc iletiim zorlamasna insan aptallatracak bir biimde
kar koymaktadrlar. Onlar anlam yerine gsteri istemektedirler. Hibir
aba onlar ieriklerin ya da kodun ciddiyetine inandrmada yeterince
kandrc olamamtr. Gsterge isteyen insanlara mesaj verilmeye
allmaktadr. Oysa onlar, iinde bir gsteri olmas kouluyla tm
ieriklere tapmaktadrlar. 147

Ancak izleyici ve onun anlamlandrma ve etkilenme sreci kitle iletiimi

alannda hala net olarak aklanabilmi deildir. zleyicilerin adeta bo bir levha gibi
televizyonun tm mesajlarndan mesaj gnderenin istedii ynde etkileneceini
varsaymak, farkl anlamlandrma olaslklarnn mmkn olabileceini gz ard
etmek konuyu basite indirgemek olur. zleyici medya mesajlarn almlarken kolektif
kimlii, eitim durumu, toplumsal evresi, ahlak anlayna gre de anlamlandrma
yapar.

146
N.Postman, 1992, s.23
147
Jean Baudrillard, Sessiz Ynlarn Glgesinde ya da Toplumsaln Sonu, ev: Ouz Adanr,
Ayrnt, stanbul, 1991, s.12
103
 Dolaysyla konuyu Baudrillard kadar umutsuz ve olumsuz bir bak asyla
deerlendirmek yerine haber metinlerindeki bozulmalarn tepkisel bir sreci
balatacan dnebiliriz. Kamuoyu oluturma, eitli platformlarda beeni ve
talepleri dile getirme yollarnn oluturulmas ve mevcutlarn da gelitirilmesi
desteklenerek insanlarn medyay kullanma bilincine erimeleri salanmaldr.

Biliim teknolojilerindeki gelimeler dikkate alnarak etik konulardaki

tartmalar yeniden gzden geirilebilir. Yeni yaynclk teknolojileri ile gelen
interaktif yaynclk, bilgisayar teknolojilerinin yaygnlamas ve bilgisayar ile
televizyonun birlikte kullanlmaya balanmas konvansiyonel televizyonculuk
anlayn deitirme potansiyeli tamaktadr. Bu gelimeler genel olarak
deerlendirildiinde kamusal sorumluluk anlayndan giderek uzaklaldn ve
sorumluluun daha ok izleyiciye yklendiini syleyebiliriz. nk izleyiciye
kitlesel deil kiiye ynelik yaynla ulama sz konusu olmaktadr ve izleyici seim
yaparken tek banadr. Ancak bu zgrln yayn ieriklerini belirleme noktasnda
izleyiciyi ne kadar sz sahibi yapabilecei zamanla belirlenecektir.

Radyo ve Televizyon st Kurulu, televizyon yaynlarn denetleyen ve

yaynclk sektrn dzenleyen kamu otoritesi olarak, rutin denetimlerinin tesinde
ortak denetim anlayyla, 2010 ylnn Temmuz aynda Televizyon Yaynclar
Dernei (TVYD) ile ibirlii iinde terr ve olaanst durumlarda uyulacak haber
ilkelerinin belirlenmesi srecini balatmtr. Bu tr bir alma haberlerde
magazinelleme olgusu balamnda da yaplabilir. Magazinelleen haberlerin
biimsel zellikleri olan abartl ses ve grnt ile doal sesin dnda efekt ve mzik
kullanm radyo ve televizyon yaynlarn dzenleyecek yeni yasada yasaklanmtr.
RTK, haber tanmndan yola klarak magazinellemenin ierik boyutuna ilikin
olarak da yaplacak geni katlml tartmalar iin yol gsterici olabilir, akademik
alanda tartlan magazinelleme olgusunu yaynclar nezdinde de tartmaya aarak
RTK benzeri kurulular iinde de bir ilk olabilir.

104
 EKLER
Ek 1:
Tablo 1: Konularn Kanallara Gre Dalm
Kanal Toplam
NTV STV Show TV TRT
Konu evre Say 2 2 2 4 10
Konu 20,0% 20,0% 20,0% 40,0% 100,0%
Kanal 1,9% 1,2% 1,1% 3,7% 1,8%
Askeri Say 0 6 3 1 10
Konu ,0% 60,0% 30,0% 10,0% 100,0%
Kanal ,0% 3,7% 1,7% ,9% 1,8%
Bilim ve Say 0 1 2 1 4
teknoloji Konu ,0% 25,0% 50,0% 25,0% 100,0%
Kanal ,0% ,6% 1,1% ,9% ,7%
D haber Say 21 16 4 7 48
Konu 43,8% 33,3% 8,3% 14,6% 100,0%
Kanal 20,4% 9,9% 2,3% 6,5% 8,8%
D politika Say 7 6 9 10 32
Konu 21,9% 18,8% 28,1% 31,2% 100,0%
Kanal 6,8% 3,7% 5,2% 9,3% 5,9%
Din Say 0 1 0 0 1
Konu ,0% 100,0% ,0% ,0% 100,0%
Kanal ,0% ,6% ,0% ,0% ,2%
Doal afet ve Say 4 15 11 8 38
kazalar Konu 10,5% 39,5% 28,9% 21,1% 100,0%
Kanal 3,9% 9,3% 6,3% 7,4% 7,0%
Eitim Say 0 6 0 2 8
Konu ,0% 75,0% ,0% 25,0% 100,0%
Kanal ,0% 3,7% ,0% 1,9% 1,5%
Ekonomi Say 4 0 8 4 16
Konu 25,0% ,0% 50,0% 25,0% 100,0%
Kanal 3,9% ,0% 4,6% 3,7% 2,9%
politika Say 29 26 25 21 101
Konu 28,7% 25,7% 24,8% 20,8% 100,0%
Kanal 28,2% 16,1% 14,4% 19,4% 18,5%
Kltr sanat Say 0 1 2 1 4
Konu ,0% 25,0% 50,0% 25,0% 100,0%

112
 Kanal ,0% ,6% 1,1% ,9% ,7%
Kent yaam Say 4 8 5 1 18
Konu 22,2% 44,4% 27,8% 5,6% 100,0%
Kanal 3,9% 5,0% 2,9% ,9% 3,3%
Magazin Say 2 1 22 16 41
Konu 4,9% 2,4% 53,7% 39,0% 100,0%
Kanal 1,9% ,6% 12,6% 14,8% 7,5%
Medya Say 0 1 0 1 2
Konu ,0% 50,0% ,0% 50,0% 100,0%
Kanal ,0% ,6% ,0% ,9% ,4%
Polis adliye Say 8 22 23 5 58
Konu 13,8% 37,9% 39,7% 8,6% 100,0%
Kanal 7,8% 13,7% 13,2% 4,6% 10,6%
Salk ve Say 2 4 3 9 18
sosyal Konu 11,1% 22,2% 16,7% 50,0% 100,0%
gvenlik
Kanal 1,9% 2,5% 1,7% 8,3% 3,3%
Siyasal- Say 0 1 3 0 4
toplumsal Konu ,0% 25,0% 75,0% ,0% 100,0%
gsteriler
Kanal ,0% ,6% 1,7% ,0% ,7%
Spor Say 2 6 1 4 13
Konu 15,4% 46,2% 7,7% 30,8% 100,0%
Kanal 1,9% 3,7% ,6% 3,7% 2,4%
Tarm Say 0 0 1 1 2
Konu ,0% ,0% 50,0% 50,0% 100,0%
Kanal ,0% ,0% ,6% ,9% ,4%
Terr Say 11 19 40 5 75
Konu 14,7% 25,3% 53,3% 6,7% 100,0%
Kanal 10,7% 11,8% 23,0% 4,6% 13,7%
Ticaret Say 0 0 1 0 1
Konu ,0% ,0% 100,0% ,0% 100,0%
Kanal ,0% ,0% ,6% ,0% ,2%
Yaam Say 0 3 3 0 6
ykleri
Konu ,0% 50,0% 50,0% ,0% 100,0%
Kanal ,0% 1,9% 1,7% ,0% 1,1%
Yarg Say 7 16 6 7 36
Konu 19,4% 44,4% 16,7% 19,4% 100,0%
Kanal 6,8% 9,9% 3,4% 6,5% 6,6%
Toplam Say 103 161 174 108 546
Konu 18,9% 29,5% 31,9% 19,8% 100,0%
Kanal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

113
Ek 2:
Tablo 2: Haberin Ana Aktrlerinin Kanallara Gre Dalm
Kanal Toplam
NTV STV Show TV TRT
Ana cretli alanlar Say 1 1 5 5 12
aktr Ana aktr 8,3% 8,3% 41,7% 41,7% 100,0%
Kanal 1,0% ,6% 2,9% 4,6% 2,2%
nl-sosyete Say 1 0 2 0 3
Ana aktr 33,3% ,0% 66,7% ,0% 100,0%
Kanal 1,0% ,0% 1,1% ,0% ,5%
STK temsilcisi Say 2 2 2 2 8
ve sendikac Ana aktr 25,0% 25,0% 25,0% 25,0% 100,0%
Kanal 1,9% 1,2% 1,1% 1,9% 1,5%
Ajan Say 0 1 2 0 3
Ana aktr ,0% 33,3% 66,7% ,0% 100,0%
Kanal ,0% ,6% 1,1% ,0% ,5%
Asker ve polis Say 15 24 25 16 80
Ana aktr 18,8% 30,0% 31,2% 20,0% 100,0%
Kanal 14,6% 14,9% 14,4% 14,8% 14,7%
Brokrat Say 5 9 4 7 25
Ana aktr 20,0% 36,0% 16,0% 28,0% 100,0%
Kanal 4,9% 5,6% 2,3% 6,5% 4,6%
Bilim insan ve Say 2 2 2 6 12
uzmanlar Ana aktr 16,7% 16,7% 16,7% 50,0% 100,0%
Kanal 1,9% 1,2% 1,1% 5,6% 2,2%
Cansz varlklar Say 0 0 2 0 2
Ana aktr ,0% ,0% 100,0% ,0% 100,0%
Kanal ,0% ,0% 1,1% ,0% ,4%
Dier canllar Say 1 1 5 1 8
Ana aktr 12,5% 12,5% 62,5% 12,5% 100,0%
Kanal 1,0% ,6% 2,9% ,9% 1,5%
Dini lider Say 3 0 0 0 3
Ana aktr 100,0% ,0% ,0% ,0% 100,0%
Kanal 2,9% ,0% ,0% ,0% ,5%
Eitimci Say 0 1 0 0 1
Ana aktr ,0% 100,0% ,0% ,0% 100,0%
Kanal ,0% ,6% ,0% ,0% ,2%
Gazeteci ve Say 0 1 0 0 1
yazar Ana aktr ,0% 100,0% ,0% ,0% 100,0%
Kanal ,0% ,6% ,0% ,0% ,2%
adam/kadn Say 2 0 2 0 4
Ana aktr 50,0% ,0% 50,0% ,0% 100,0%
Kanal 1,9% ,0% 1,1% ,0% ,7%
Manken Say 0 0 1 0 1
Ana aktr ,0% ,0% 100,0% ,0% 100,0%

114
 Kanal ,0% ,0% ,6% ,0% ,2%
Sradan kiiler Say 21 60 50 34 165
Ana aktr 12,7% 36,4% 30,3% 20,6% 100,0%
Kanal 20,4% 37,3% 28,7% 31,5% 30,2%
Sanat Say 2 1 5 2 10
Ana aktr 20,0% 10,0% 50,0% 20,0% 100,0%
Kanal 1,9% ,6% 2,9% 1,9% 1,8%
Siyaseti Say 35 29 33 30 127
Ana aktr 27,6% 22,8% 26,0% 23,6% 100,0%
Kanal 34,0% 18,0% 19,0% 27,8% 23,3%
Soyut gsterge Say 0 0 1 0 1
(enf. oran,vs) Ana aktr ,0% ,0% 100,0% ,0% 100,0%
Kanal ,0% ,0% ,6% ,0% ,2%
Sporcu Say 3 3 2 4 12
Ana aktr 25,0% 25,0% 16,7% 33,3% 100,0%
Kanal 2,9% 1,9% 1,1% 3,7% 2,2%
Tzel kii Say 10 11 9 1 31
(kurum, lke, vs) Ana aktr 32,3% 35,5% 29,0% 3,2% 100,0%
Kanal 9,7% 6,8% 5,2% ,9% 5,7%
Terrist Say 0 15 22 0 37
Ana aktr ,0% 40,5% 59,5% ,0% 100,0%
Kanal ,0% 9,3% 12,6% ,0% 6,8%
Toplam Say 103 161 174 108 546
Ana aktr 18,9% 29,5% 31,9% 19,8% 100,0%
Kanal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

115
Ek 3:
Tablo 3: Biim ve erik zelliinin Kanallara Gre Dalm
Kanal Toplam
NTV STV Show TRT
TV
Biim ve Ciddi Say 78 94 95 69 336
erik zellii Biim ve 23,2% 28,0% 28,3% 20,5% 100,0%
erik
zellii
Kanal 75,7% 58,4% 54,6% 63,9% 61,5%
Magazinel Say 25 67 79 39 210
Biim ve 11,9% 31,9% 37,6% 18,6% 100,0%
erik
zellii
Kanal 24,3% 41,6% 45,4% 36,1% 38,5%
Toplam Say 103 161 174 108 546
Biim ve 18,9% 29,5% 31,9% 19,8% 100,0%
erik
zellii
Kanal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

116
Ek 4:
Tablo 4: Arka Plan Bilgisinin Veriliinin Kanallara Gre Dalm
Kanal Toplam
NTV STV Show TRT
TV
Arka plan Var Say 29 28 23 26 106
bilgisi Arka plan 27,4% 26,4% 21,7% 24,5% 100,0%
bilgisi
Kanal 28,2% 17,4% 13,2% 24,1% 19,4%
Yok Say 74 133 151 82 440
Arka plan 16,8% 30,2% 34,3% 18,6% 100,0%
bilgisi
Kanal 71,8% 82,6% 86,8% 75,9% 80,6%
Toplam Say 103 161 174 108 546
Arka plan 18,9% 29,5% 31,9% 19,8% 100,0%
bilgisi
Kanal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

117
Ek 5:
Tablo 5: Haber Konularna Gre Arka Plan Bilgisinin Verilii
Arka plan bilgisi Toplam
Var Yok
Kon evre Say 2 8 10
u Konu 20,0% 80,0% 100,0%
Arka plan bilgisi 1,9% 1,8% 1,8%
Askeri Say 1 9 10
Konu 10,0% 90,0% 100,0%
Arka plan bilgisi ,9% 2,0% 1,8%
Bilim ve teknoloji Say 0 4 4
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Arka plan bilgisi ,0% ,9% ,7%
D haber Say 12 36 48
Konu 25,0% 75,0% 100,0%
Arka plan bilgisi 11,3% 8,2% 8,8%
D politika Say 7 25 32
Konu 21,9% 78,1% 100,0%
Arka plan bilgisi 6,6% 5,7% 5,9%
Din Say 0 1 1
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Arka plan bilgisi ,0% ,2% ,2%
Doal afet ve kazalar Say 1 37 38
Konu 2,6% 97,4% 100,0%
Arka plan bilgisi ,9% 8,4% 7,0%
Eitim Say 1 7 8
Konu 12,5% 87,5% 100,0%
Arka plan bilgisi ,9% 1,6% 1,5%
Ekonomi Say 1 15 16
Konu 6,2% 93,8% 100,0%
Arka plan bilgisi ,9% 3,4% 2,9%
politika Say 18 83 101
Konu 17,8% 82,2% 100,0%
Arka plan bilgisi 17,0% 18,9% 18,5%
Kltr sanat Say 2 2 4
Konu 50,0% 50,0% 100,0%
Arka plan bilgisi 1,9% ,5% ,7%
Kent yaam Say 5 13 18
Konu 27,8% 72,2% 100,0%
Arka plan bilgisi 4,7% 3,0% 3,3%
Magazin Say 6 35 41
Konu 14,6% 85,4% 100,0%
Arka plan bilgisi 5,7% 8,0% 7,5%
Medya Say 0 2 2
Konu ,0% 100,0% 100,0%

118
 Arka plan bilgisi ,0% ,5% ,4%
Polis adliye Say 11 47 58
Konu 19,0% 81,0% 100,0%
Arka plan bilgisi 10,4% 10,7% 10,6%
Salk ve sosyal gvenlik Say 5 13 18
Konu 27,8% 72,2% 100,0%
Arka plan bilgisi 4,7% 3,0% 3,3%
Siyasal-toplumsal Say 1 3 4
gsteriler Konu 25,0% 75,0% 100,0%
Arka plan bilgisi ,9% ,7% ,7%
Spor Say 1 12 13
Konu 7,7% 92,3% 100,0%
Arka plan bilgisi ,9% 2,7% 2,4%
Tarm Say 1 1 2
Konu 50,0% 50,0% 100,0%
Arka plan bilgisi ,9% ,2% ,4%
Terr Say 9 66 75
Konu 12,0% 88,0% 100,0%
Arka plan bilgisi 8,5% 15,0% 13,7%
Ticaret Say 0 1 1
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Arka plan bilgisi ,0% ,2% ,2%
Yaam ykleri Say 2 4 6
Konu 33,3% 66,7% 100,0%
Arka plan bilgisi 1,9% ,9% 1,1%
Yarg Say 20 16 36
Konu 55,6% 44,4% 100,0%
Arka plan bilgisi 18,9% 3,6% 6,6%
Toplam Say 106 440 546
Konu 19,4% 80,6% 100,0%
Arka plan bilgisi 100,0% 100,0% 100,0%

119
Ek 6:
Tablo 6: Haberin Sunum Biiminin Kanallara Gre Dalm
Kanal Toplam
NTV STV Show TRT
TV
Haberin Bilgilendirici Say 48 51 40 53 192
Sunum Biimi Haberin 25,0% 26,6% 20,8% 27,6% 100,0%
Sunum Biimi
Kanal 46,6% 31,7% 23,0% 49,1% 35,2%
Dramatik Say 13 18 36 11 78
Haberin 16,7% 23,1% 46,2% 14,1% 100,0%
Sunum Biimi
Kanal 12,6% 11,2% 20,7% 10,2% 14,3%
Elendirici Say 2 16 16 18 52
Haberin 3,8% 30,8% 30,8% 34,6% 100,0%
Sunum Biimi
Kanal 1,9% 9,9% 9,2% 16,7% 9,5%
Kiiye dayal Say 38 44 48 22 152
Haberin 25,0% 28,9% 31,6% 14,5% 100,0%
Sunum Biimi
Kanal 36,9% 27,3% 27,6% 20,4% 27,8%
Sansasyonel Say 2 32 34 4 72
Haberin 2,8% 44,4% 47,2% 5,6% 100,0%
Sunum Biimi
Kanal 1,9% 19,9% 19,5% 3,7% 13,2%
Toplam Say 103 161 174 108 546
Haberin 18,9% 29,5% 31,9% 19,8% 100,0%
Sunum Biimi
Kanal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

120
Ek 7:
Tablo 7: Biim ve erik zelliinin Haberin Sunum Biimine Gre Dalm
Haberin Sunum Biimi Toplam
Bilgilendirici Dramatik Elendirici Kiiye dayal Sansasyonel
Biim ve Ciddi Say 165 22 1 103 44 335
ierik zellii Biim ve ierik 49,3% 6,6% ,3% 30,7% 13,1% 100,0%
zellii
Haberin Sunum 85,9% 28,2% 1,9% 67,8% 61,1% 61,4%
Biimi
Magazinel Say 27 56 51 49 28 211
Biim ve ierik 12,8% 26,5% 24,2% 23,2% 13,3% 100,0%
zellii
Haberin Sunum 14,1% 71,8% 98,1% 32,2% 38,9% 38,6%
Biimi
Toplam Say 192 78 52 152 72 546
Biim ve ierik 35,2% 14,3% 9,5% 27,8% 13,2% 100,0%
zellii
Haberin Sunum 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
Biimi

121
Ek: 8
Tablo 8: Haberin Ana Aktrlerinin Konulara Gre Dalm
evre Askeri D D Doal Eitim Ekonomi Kltr Kent Magazin Polis Salk Siyasal- Spor Terr Yaam Yarg Toplam
haber politika afet ve politika sanat yaam adliye ve toplumsal ykleri
kazalar sosyal gsteriler
gvenlik
cretliler 0 0 1 0 1 1 5 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 12
nller 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 3
STK 1 0 0 0 0 0 2 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 2 8
temsilcisi
Ajan 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 3
Asker-polis 0 6 7 0 1 0 0 16 0 0 0 7 0 0 0 32 0 11 80
Brokrat 0 0 1 2 0 0 0 3 1 0 0 3 1 0 0 0 0 13 25
Bilim 1 0 0 0 0 1 1 1 0 0 0 0 5 0 0 0 0 1 12
insanlar
Canszlar 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 2
Dier 3 1 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 8
canllar
Dini lider 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3
Eitimci 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
Gazeteci ve 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
yazar
adam/ 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 4
ikadn
Manken 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
Sradan 4 1 9 1 36 3 5 2 0 14 16 45 9 0 3 7 6 1 165
kiiler
Sanat 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 6 1 0 0 0 0 0 0 10
Siyaseti 1 0 17 27 0 0 1 73 0 1 4 0 0 0 0 2 0 1 127
Soyut 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
gstergeler

122
 Sporcu 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 10 0 0 0 12

Tzel kii 0 2 5 2 0 2 0 4 0 2 3 0 1 1 0 1 0 5 31

Terrist 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 33 0 1 37

Toplam 10 10 48 32 38 8 16 101 4 18 41 58 18 4 13 75 6 36 546

123
Ek 9:
Tablo 9: Haber Sunumunda Kullanlan Tekniklerinin Kanallara Gre Dalm
Kanal Toplam
NTV STV Show TRT
TV
Habercilik Aktrn Say 14 5 12 12 43
tekniklerinin demelerini Habercilik 32,6% 11,6% 27,9% 27,9% 100,0%
kullanm aktarma tekniklerinin
kullanm
Kanal 13,6% 3,1% 6,9% 11,1% 7,9%
Geleneksel Say 65 100 73 52 290
Habercilik 22,4% 34,5% 25,2% 17,9% 100,0%
tekniklerinin
kullanm
Kanal 63,1% 62,1% 42,0% 48,1% 53,1%
Gizli Say 0 2 1 0 3
kamera/ses Habercilik ,0% 66,7% 33,3% ,0% 100,0%
kayd tekniklerinin
kullanm
Kanal ,0% 1,2% ,6% ,0% ,5%
lgililerle Say 16 19 56 32 123
rportaj Habercilik 13,0% 15,4% 45,5% 26,0% 100,0%
tekniklerinin
kullanm
Kanal 15,5% 11,8% 32,2% 29,6% 22,5%
Konukla/uz Say 0 9 4 6 19
manla zel Habercilik ,0% 47,4% 21,1% 31,6% 100,0%
rportaj tekniklerinin
kullanm
Kanal ,0% 5,6% 2,3% 5,6% 3,5%
Muhabirin Say 8 26 28 0 62
sunumu Habercilik 12,9% 41,9% 45,2% ,0% 100,0%
tekniklerinin
kullanm
Kanal 7,8% 16,1% 16,1% ,0% 11,4%
Olay Say 0 0 0 6 6
yerinden Habercilik ,0% ,0% ,0% 100,0% 100,0%
canl aktarm tekniklerinin
kullanm
Kanal ,0% ,0% ,0% 5,6% 1,1%
Toplam Say 103 161 174 108 546
Habercilik 18,9% 29,5% 31,9% 19,8% 100,0%
tekniklerinin
kullanm
Kanal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

124
Ek 10:
Tablo 10: Haberin Ana aktrlerinin Cinsiyet Dalmlar
Ana aktrn cinsiyeti Toplam
Erkek Grup Kadn Yok
Ana cretli Say 3 9 0 0 12
aktr alanlar Ana aktr 25,0% 75,0% ,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn ,8% 8,7% ,0% ,0% 2,2%
cinsiyeti
nl-sosyete Say 0 0 3 0 3
Ana aktr ,0% ,0% 100,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn ,0% ,0% 8,8% ,0% ,5%
cinsiyeti
STK temsilcisi Say 4 3 1 0 8
ve sendikac Ana aktr 50,0% 37,5% 12,5% ,0% 100,0%
Ana aktrn 1,1% 2,9% 2,9% ,0% 1,5%
cinsiyeti
Ajan Say 1 0 2 0 3
Ana aktr 33,3% ,0% 66,7% ,0% 100,0%
Ana aktrn ,3% ,0% 5,9% ,0% ,5%
cinsiyeti
Asker ve polis Say 75 5 0 0 80
Ana aktr 93,8% 6,2% ,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn 20,2% 4,9% ,0% ,0% 14,7%
cinsiyeti
Brokrat Say 23 2 0 0 25
Ana aktr 92,0% 8,0% ,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn 6,2% 1,9% ,0% ,0% 4,6%
cinsiyeti
Bilim insan ve Say 8 4 0 0 12
uzmanlar Ana aktr 66,7% 33,3% ,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn 2,2% 3,9% ,0% ,0% 2,2%
cinsiyeti
Cansz varlklar Say 0 0 0 2 2
Ana aktr ,0% ,0% ,0% 100,0% 100,0%
Ana aktrn ,0% ,0% ,0% 5,4% ,4%
cinsiyeti
Dier canllar Say 0 0 1 7 8
Ana aktr ,0% ,0% 12,5% 87,5% 100,0%
Ana aktrn ,0% ,0% 2,9% 18,9% 1,5%
cinsiyeti
Dini lider Say 3 0 0 0 3
Ana aktr 100,0% ,0% ,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn ,8% ,0% ,0% ,0% ,5%
cinsiyeti
Eitimci Say 0 1 0 0 1
Ana aktr ,0% 100,0% ,0% ,0% 100,0%

125
 Ana aktrn ,0% 1,0% ,0% ,0% ,2%
cinsiyeti
Gazeteci ve Say 1 0 0 0 1
yazar Ana aktr 100,0% ,0% ,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn ,3% ,0% ,0% ,0% ,2%
cinsiyeti
adam/kadn Say 1 0 3 0 4
Ana aktr 25,0% ,0% 75,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn ,3% ,0% 8,8% ,0% ,7%
cinsiyeti
Manken Say 0 0 1 0 1
Ana aktr ,0% ,0% 100,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn ,0% ,0% 2,9% ,0% ,2%
cinsiyeti
Sradan kiiler Say 87 60 18 0 165
Ana aktr 52,7% 36,4% 10,9% ,0% 100,0%
Ana aktrn 23,4% 58,3% 52,9% ,0% 30,2%
cinsiyeti
Sanat Say 9 1 0 0 10
Ana aktr 90,0% 10,0% ,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn 2,4% 1,0% ,0% ,0% 1,8%
cinsiyeti
Siyaseti Say 121 3 3 0 127
Ana aktr 95,3% 2,4% 2,4% ,0% 100,0%
Ana aktrn 32,5% 2,9% 8,8% ,0% 23,3%
cinsiyeti
Soyut gsterge Say 0 0 0 1 1
(enf. oran,vs) Ana aktr ,0% ,0% ,0% 100,0% 100,0%
Ana aktrn ,0% ,0% ,0% 2,7% ,2%
cinsiyeti
Sporcu Say 10 0 2 0 12
Ana aktr 83,3% ,0% 16,7% ,0% 100,0%
Ana aktrn 2,7% ,0% 5,9% ,0% 2,2%
cinsiyeti
Tzel kii Say 1 3 0 27 31
(kurum, lke, Ana aktr 3,2% 9,7% ,0% 87,1% 100,0%
vs) Ana aktrn ,3% 2,9% ,0% 73,0% 5,7%
cinsiyeti
Terrist Say 25 12 0 0 37
Ana aktr 67,6% 32,4% ,0% ,0% 100,0%
Ana aktrn 6,7% 11,7% ,0% ,0% 6,8%
cinsiyeti
Toplam Say 372 103 34 37 546
Ana aktr 68,1% 18,9% 6,2% 6,8% 100,0%
Ana aktrn 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
cinsiyeti

126
Ek 11:
Tablo 11: Konulara Gre Haberlerin Sunum Biimlerinin Dalm
Haberin Sunum Biimi Toplam
Bilgilendirici Dramatik Elendirici Kiiye Sansasyonel
dayal
Konu evre Say 7 1 1 0 1 10
Konu 70,0% 10,0% 10,0% ,0% 10,0% 100,0%
Haberin 3,2% 1,3% 2,1% ,0% 1,7% 1,8%
Sunum
Biimi
Askeri Say 7 0 0 1 2 10
Konu 70,0% ,0% ,0% 10,0% 20,0% 100,0%
Haberin 3,2% ,0% ,0% ,7% 3,3% 1,8%
Sunum
Biimi
Bilim ve Say 3 0 1 0 0 4
teknoloj Konu 75,0% ,0% 25,0% ,0% ,0% 100,0%
i
Haberin 1,4% ,0% 2,1% ,0% ,0% ,7%
Sunum
Biimi
D Say 21 4 4 16 3 48
haber Konu 43,8% 8,3% 8,3% 33,3% 6,2% 100,0%
Haberin 9,7% 5,3% 8,3% 10,9% 5,0% 8,8%
Sunum
Biimi
D Say 18 2 3 8 1 32
politika Konu 56,2% 6,2% 9,4% 25,0% 3,1% 100,0%
Haberin 8,3% 2,7% 6,2% 5,4% 1,7% 5,9%
Sunum
Biimi
Din Say 1 0 0 0 0 1
Konu 100,0% ,0% ,0% ,0% ,0% 100,0%
Haberin ,5% ,0% ,0% ,0% ,0% ,2%
Sunum
Biimi
Doal Say 4 20 1 6 7 38
afet ve Konu 10,5% 52,6% 2,6% 15,8% 18,4% 100,0%
kazalar
Haberin 1,9% 26,7% 2,1% 4,1% 11,7% 7,0%
Sunum
Biimi
Eitim Say 5 0 1 1 1 8
Konu 62,5% ,0% 12,5% 12,5% 12,5% 100,0%
Haberin 2,3% ,0% 2,1% ,7% 1,7% 1,5%
Sunum
Biimi
Ekonom Say 10 3 0 2 1 16
i Konu 62,5% 18,8% ,0% 12,5% 6,2% 100,0%
Haberin 4,6% 4,0% ,0% 1,4% 1,7% 2,9%
Sunum
Biimi
Say 33 1 1 62 4 101
politika Konu 32,7% 1,0% 1,0% 61,4% 4,0% 100,0%

127
 Haberin 15,3% 1,3% 2,1% 42,2% 6,7% 18,5%
Sunum
Biimi
Kltr Say 1 1 1 1 0 4
sanat Konu 25,0% 25,0% 25,0% 25,0% ,0% 100,0%
Haberin ,5% 1,3% 2,1% ,7% ,0% ,7%
Sunum
Biimi
Kent Say 10 2 2 2 2 18
yaam Konu 55,6% 11,1% 11,1% 11,1% 11,1% 100,0%
Haberin 4,6% 2,7% 4,2% 1,4% 3,3% 3,3%
Sunum
Biimi
Magazin Say 2 4 26 7 2 41
Konu 4,9% 9,8% 63,4% 17,1% 4,9% 100,0%
Haberin ,9% 5,3% 54,2% 4,8% 3,3% 7,5%
Sunum
Biimi
Medya Say 2 0 0 0 0 2
Konu 100,0% ,0% ,0% ,0% ,0% 100,0%
Haberin ,9% ,0% ,0% ,0% ,0% ,4%
Sunum
Biimi
Polis Say 14 16 1 14 13 58
adliye Konu 24,1% 27,6% 1,7% 24,1% 22,4% 100,0%
Haberin 6,5% 21,3% 2,1% 9,5% 21,7% 10,6%
Sunum
Biimi
Salk Say 14 2 0 1 1 18
ve Konu 77,8% 11,1% ,0% 5,6% 5,6% 100,0%
sosyal
Haberin 6,5% 2,7% ,0% ,7% 1,7% 3,3%
gvenlik Sunum
Biimi
Siyasal- Say 1 2 0 0 1 4
toplums Konu 25,0% 50,0% ,0% ,0% 25,0% 100,0%
al Haberin ,5% 2,7% ,0% ,0% 1,7% ,7%
gsterile Sunum
r
Biimi
Spor Say 5 0 5 3 0 13
Konu 38,5% ,0% 38,5% 23,1% ,0% 100,0%
Haberin 2,3% ,0% 10,4% 2,0% ,0% 2,4%
Sunum
Biimi
Tarm Say 1 0 1 0 0 2
Konu 50,0% ,0% 50,0% ,0% ,0% 100,0%
Haberin ,5% ,0% 2,1% ,0% ,0% ,4%
Sunum
Biimi
Terr Say 37 11 0 10 17 75
Konu 49,3% 14,7% ,0% 13,3% 22,7% 100,0%
Haberin 17,1% 14,7% ,0% 6,8% 28,3% 13,7%
Sunum
Biimi
Ticaret Say 0 0 0 0 1 1
Konu ,0% ,0% ,0% ,0% 100,0% 100,0%
Haberin ,0% ,0% ,0% ,0% 1,7% ,2%

128
 Sunum
Biimi
Yaam Say 0 6 0 0 0 6
ykleri Konu ,0% 100,0% ,0% ,0% ,0% 100,0%
Haberin ,0% 8,0% ,0% ,0% ,0% 1,1%
Sunum
Biimi
Yarg Say 20 0 0 13 3 36
Konu 55,6% ,0% ,0% 36,1% 8,3% 100,0%
Haberin 9,3% ,0% ,0% 8,8% 5,0% 6,6%
Sunum
Biimi
Toplam Say 216 75 48 147 60 546
Konu 39,6% 13,7% 8,8% 26,9% 11,0% 100,0%
Haberin 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
Sunum
Biimi

129
Ek 12:
Tablo 12: Cinsellik Kullanmnn Biim ve erik zelliine Gre Dalm
Biim ve erik Toplam
zellii
Ciddi Magazinel
Cinsellik Var Say 0 11 11
Kullanm Cinsellik Kullanm ,0% 100,0% 100,0%
Biim ve erik zellii ,0% 5,2% 2,0%
Yok Say 336 199 535
Cinsellik Kullanm 62,8% 37,2% 100,0%
Biim ve erik zellii 100,0% 94,8% 98,0%
Toplam Say 336 210 546
Cinsellik Kullanm 61,5% 38,5% 100,0%
Biim ve erik zellii 100,0% 100,0% 100,0%

130
Ek 13:
Tablo 13: Cinsellik Kullanmnn Konulara Gre Dalm
Cinsellik Kullanm Toplam
Var Yok
Konu evre Say 0 10 10
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 1,9% 1,8%
Askeri Say 0 10 10
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 1,9% 1,8%
Bilim ve teknoloji Say 0 4 4
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% ,7% ,7%
D haber Say 0 48 48
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 9,0% 8,8%
D politika Say 0 32 32
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 6,0% 5,9%
Din Say 0 1 1
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% ,2% ,2%
Doal afet ve kazalar Say 0 38 38
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 7,1% 7,0%
Eitim Say 0 8 8
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 1,5% 1,5%
Ekonomi Say 0 16 16
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 3,0% 2,9%
politika Say 0 101 101
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 18,9% 18,5%
Kltr sanat Say 1 3 4
Konu 25,0% 75,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm 9,1% ,6% ,7%
Kent yaam Say 1 17 18
Konu 5,6% 94,4% 100,0%
Cinsellik Kullanm 9,1% 3,2% 3,3%
Magazin Say 9 32 41
Konu 22,0% 78,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm 81,8% 6,0% 7,5%
Medya Say 0 2 2
Konu ,0% 100,0% 100,0%

131
 Cinsellik Kullanm ,0% ,4% ,4%
Polis adliye Say 0 58 58
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 10,8% 10,6%
Salk ve sosyal gvenlik Say 0 18 18
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 3,4% 3,3%
Siyasal-toplumsal Say 0 4 4
gsteriler Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% ,7% ,7%
Spor Say 0 13 13
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 2,4% 2,4%
Tarm Say 0 2 2
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% ,4% ,4%
Terr Say 0 75 75
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 14,0% 13,7%
Ticaret Say 0 1 1
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% ,2% ,2%
Yaam ykleri Say 0 6 6
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 1,1% 1,1%
Yarg Say 0 36 36
Konu ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 6,7% 6,6%
Toplam Say 11 535 546
Konu 2,0% 98,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm 100,0% 100,0% 100,0%

132
Ek 14:
Tablo 14: Haberde Ana Aktrn Cinsiyetine Gre Cinsellik Kullanmnn Dalm
Cinsellik Kullanm Toplam
Var Yok
Ana aktrn Erkek Say 0 372 372
cinsiyeti Ana aktrn cinsiyeti ,0% 100,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm ,0% 69,5% 68,1%
Grup Say 3 100 103
Ana aktrn cinsiyeti 2,9% 97,1% 100,0%
Cinsellik Kullanm 27,3% 18,7% 18,9%
Kadn Say 7 27 34
Ana aktrn cinsiyeti 20,6% 79,4% 100,0%
Cinsellik Kullanm 63,6% 5,0% 6,2%
Yok Say 1 36 37
Ana aktrn cinsiyeti 2,7% 97,3% 100,0%
Cinsellik Kullanm 9,1% 6,7% 6,8%
Toplam Say 11 535 546
Ana aktrn cinsiyeti 2,0% 98,0% 100,0%
Cinsellik Kullanm 100,0% 100,0% 100,0%

133
Ek 15:
Tablo 15: Cinsellik Kullanmnn Kanallara Gre Dalm
Kanal Toplam
NTV STV Show TV TRT
Cinsellik Var Say 0 0 11 0 11
Kullanm Cinsellik ,0% ,0% 100,0% ,0% 100,0%
Kullanm
Kanal ,0% ,0% 6,3% ,0% 2,0%
Yok Say 103 161 163 108 535
Cinsellik 19,3% 30,1% 30,5% 20,2% 100,0%
Kullanm
Kanal 100,0% 100,0% 93,7% 100,0% 98,0%
Toplam Say 103 161 174 108 546
Cinsellik 18,9% 29,5% 31,9% 19,8% 100,0%
Kullanm
Kanal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

134
Ek 16:
Tablo 16: Metnin Tekrarlanmasnn Biim ve erik zelliine Gre Dalm
Biim ve erik Toplam
zellii
Ciddi Magazinel
Metnin Var Say 74 73 147
tekrarlanmas Metnin tekrarlanmas 50,3% 49,7% 100,0%
Biim ve erik zellii 22,0% 34,8% 26,9%
Yok Say 262 137 399
Metnin tekrarlanmas 65,7% 34,3% 100,0%
Biim ve erik zellii 78,0% 65,2% 73,1%
Toplam Say 336 210 546
Metnin tekrarlanmas 61,5% 38,5% 100,0%
Biim ve erik zellii 100,0% 100,0% 100,0%

135
Ek 17:
Tablo 17: Grntnn Tekrarlanmasnn Biim ve erik zelliine Gre Dalm
Biim ve erik Toplam
zellii
Ciddi Magazinel
Grntnn Var Say 81 96 177
tekrarlanmas Grntnn tekrarlanmas 45,8% 54,2% 100,0%
Biim ve erik zellii 24,1% 45,7% 32,4%
Yok Say 255 114 369
Grntnn tekrarlanmas 69,1% 30,9% 100,0%
Biim ve erik zellii 75,9% 54,3% 67,6%
Toplam Say 336 210 546
Grntnn tekrarlanmas 61,5% 38,5% 100,0%
Biim ve erik zellii 100,0% 100,0% 100,0%

136
Ek 18:
Tablo 18: atma/kilem Kurulumunun Biim ve erik zelliine Gre Dalm
Biim ve erik zellii Toplam
Ciddi Magazinel
atma/ikilem Var Say 264 108 372
kurulumu var m? atma/ikilem kurulumu 71,0% 29,0% 100,0%
var m?
Biim ve erik zellii 78,6% 51,4% 68,1%
Yok Say 72 102 174
atma/ikilem kurulumu 41,4% 58,6% 100,0%
var m?
Biim ve erik zellii 21,4% 48,6% 31,9%
Toplam Say 336 210 546
atma/ikilem kurulumu 61,5% 38,5% 100,0%
var m?
Biim ve erik zellii 100,0% 100,0% 100,0%

137
Ek 19:
Tablo 19: Haberde Verilen Soruna zm nerisi Sunumunun Biim ve erik zelliine Gre
Dalm
Biim ve ierik Toplam
zellii
Ciddi Magazinel
Haberde verilen soruna Sorun sunumu Say 29 66 95
zm nerisi sunuluyor yok Haberde verilen 30,5 69,5% 100,0%
mu? soruna zm nerisi %
sunuluyor mu?
Biim ve ierik 8,6% 31,4% 17,4%
zellii
Var Say 62 15 77
Haberde verilen 80,5 19,5% 100,0%
soruna zm nerisi %
sunuluyor mu?
Biim ve ierik 18,5 7,1% 14,1%
zellii %
Yok Say 245 129 374
Haberde verilen 65,5 34,5% 100,0%
soruna zm nerisi %
sunuluyor mu?
Biim ve ierik 72,9 61,4% 68,5%
zellii %
Toplam Say 336 210 546
Haberde verilen 61,5 38,5% 100,0%
soruna zm nerisi %
sunuluyor mu?
Biim ve ierik 100,0 100,0% 100,0%
zellii %

138
Ek 20:
Tablo 20: Haberin Olumlu/Olumsuz Sunumunun Biim ve erik zelliine Gre Dalm
Biim ve ierik Toplam
zellii
Ciddi Magazinel
Haberin olumlu/olumsuz Olumlu Say 43 53 96
sunumu Haberin 44,8% 55,2% 100,0%
olumlu/olumsuz
sunumu
Biim ve ierik zellii 12,8% 25,2% 17,6%
Olumsuz Say 260 134 394
Haberin 66,0% 34,0% 100,0%
olumlu/olumsuz
sunumu
Biim ve ierik zellii 77,4% 63,8% 72,2%
Yok Say 33 23 56
Haberin 58,9% 41,1% 100,0%
olumlu/olumsuz
sunumu
Biim ve ierik zellii 9,8% 11,0% 10,3%
Toplam Say 336 210 546
Haberin 61,5% 38,5% 100,0%
olumlu/olumsuz
sunumu
Biim ve ierik zellii 100,0% 100,0% 100,0%

139
Ek 21:
Tablo 21: Haberin Olumlu/Olumsuz Sunumunun Konulara Gre Dalm
Haberin olumlu/olumsuz Toplam
sunumu
Olumlu Olumsuz Yok
Konu evre Say 4 5 1 10
Konu 40,0% 50,0% 10,0% 100,0%
Haberin 4,2% 1,3% 1,8% 1,8%
olumlu/olumsuz
sunumu
Askeri Say 2 7 1 10
Konu 20,0% 70,0% 10,0% 100,0%
Haberin 2,1% 1,8% 1,8% 1,8%
olumlu/olumsuz
sunumu
Bilim ve teknoloji Say 3 0 1 4
Konu 75,0% ,0% 25,0% 100,0%
Haberin 3,1% ,0% 1,8% ,7%
olumlu/olumsuz
sunumu
D haber Say 7 30 11 48
Konu 14,6% 62,5% 22,9% 100,0%
Haberin 7,3% 7,6% 19,6% 8,8%
olumlu/olumsuz
sunumu
D politika Say 4 24 4 32
Konu 12,5% 75,0% 12,5% 100,0%
Haberin 4,2% 6,1% 7,1% 5,9%
olumlu/olumsuz
sunumu
Din Say 0 0 1 1
Konu ,0% ,0% 100,0% 100,0%
Haberin ,0% ,0% 1,8% ,2%
olumlu/olumsuz
sunumu
Doal afet ve Say 0 37 1 38
kazalar Konu ,0% 97,4% 2,6% 100,0%
Haberin ,0% 9,4% 1,8% 7,0%
olumlu/olumsuz
sunumu
Eitim Say 5 2 1 8
Konu 62,5% 25,0% 12,5% 100,0%
Haberin 5,2% ,5% 1,8% 1,5%
olumlu/olumsuz
sunumu
Ekonomi Say 7 8 1 16
Konu 43,8% 50,0% 6,2% 100,0%

140
 Haberin 7,3% 2,0% 1,8% 2,9%
olumlu/olumsuz
sunumu
politika Say 12 79 10 101
Konu 11,9% 78,2% 9,9% 100,0%
Haberin 12,5% 20,1% 17,9% 18,5%
olumlu/olumsuz
sunumu
Kltr sanat Say 3 0 1 4
Konu 75,0% ,0% 25,0% 100,0%
Haberin 3,1% ,0% 1,8% ,7%
olumlu/olumsuz
sunumu
Kent yaam Say 4 12 2 18
Konu 22,2% 66,7% 11,1% 100,0%
Haberin 4,2% 3,0% 3,6% 3,3%
olumlu/olumsuz
sunumu
Magazin Say 26 8 7 41
Konu 63,4% 19,5% 17,1% 100,0%
Haberin 27,1% 2,0% 12,5% 7,5%
olumlu/olumsuz
sunumu
Medya Say 0 1 1 2
Konu ,0% 50,0% 50,0% 100,0%
Haberin ,0% ,3% 1,8% ,4%
olumlu/olumsuz
sunumu
Polis adliye Say 1 55 2 58
Konu 1,7% 94,8% 3,4% 100,0%
Haberin 1,0% 14,0% 3,6% 10,6%
olumlu/olumsuz
sunumu
Salk ve sosyal Say 9 7 2 18
gvenlik Konu 50,0% 38,9% 11,1% 100,0%
Haberin 9,4% 1,8% 3,6% 3,3%
olumlu/olumsuz
sunumu
Siyasal-toplumsal Say 0 4 0 4
gsteriler Konu ,0% 100,0% ,0% 100,0%
Haberin ,0% 1,0% ,0% ,7%
olumlu/olumsuz
sunumu
Spor Say 6 5 2 13
Konu 46,2% 38,5% 15,4% 100,0%
Haberin 6,2% 1,3% 3,6% 2,4%
olumlu/olumsuz
sunumu
Tarm Say 1 1 0 2
Konu 50,0% 50,0% ,0% 100,0%
Haberin 1,0% ,3% ,0% ,4%

141
 olumlu/olumsuz
sunumu
Terr Say 0 70 5 75
Konu ,0% 93,3% 6,7% 100,0%
Haberin ,0% 17,8% 8,9% 13,7%
olumlu/olumsuz
sunumu
Ticaret Say 0 1 0 1
Konu ,0% 100,0% ,0% 100,0%
Haberin ,0% ,3% ,0% ,2%
olumlu/olumsuz
sunumu
Yaam ykleri Say 2 4 0 6
Konu 33,3% 66,7% ,0% 100,0%
Haberin 2,1% 1,0% ,0% 1,1%
olumlu/olumsuz
sunumu
Yarg Say 0 34 2 36
Konu ,0% 94,4% 5,6% 100,0%
Haberin ,0% 8,6% 3,6% 6,6%
olumlu/olumsuz
sunumu
Toplam Say 96 394 56 546
Konu 17,6% 72,2% 10,3% 100,0%
Haberin 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
olumlu/olumsuz
sunumu

142
Ek 22:
Tablo 22: Neden-Sonu likisinin Kurulmasnn Biim ve erik zelliine Gre Dalm
Biim ve ierik zellii Toplam
Ciddi Magazinel
Neden-sonu Var Say 112 64 176
ilikisinin kurulmas Neden-sonu ilikisinin 63,6% 36,4% 100,0%
kurulmas
Biim ve ierik zellii 33,3% 30,5% 32,2%
Yok Say 224 146 370
Neden-sonu ilikisinin 60,5% 39,5% 100,0%
kurulmas
Biim ve ierik zellii 66,7% 69,5% 67,8%
Toplam Say 336 210 546
Neden-sonu ilikisinin 61,5% 38,5% 100,0%
kurulmas
Biim ve ierik zellii 100,0% 100,0% 100,0%

143
Ek 23:

ERK ZMLEMES YNERGES

1) Kanal Ad
Show TV
NTV
STV
TRT 1

2) Haberin Sresi
..

3) Haberin Konusu
Politika
D Politika
D Haber
Magazin
Medya
Eitim
Polis ve Adliye
Doal Afet ve Kazalar
Din
Terr
Yarg
Kent yaam
Tarm
Salk ve Sosyal Gvenlik
Ekonomi
Kltr ve Sanat

144
Bilim ve Teknoloji
Siyasal ve Toplumsal Gsteriler
Askeri
Yaam ykleri
evre
Spor
Ticaret

4) Haberin Ana Aktr

Siyaseti
Sanat
Brokrat
Sradan Kiiler
adam/kadn
Bilim insan ve Uzmanlar
Sporcu
Soyut gsterge (enf. oran,vs)
Manken
Eitimci
nl-Sosyete
Sivil Toplum Temsilcisi ve Sendikac
Gazeteci ve Yazar
Asker ve Polis
Ajan
cretli alanlar (Memur, emekli, ii, vs.)
Dier Canllar
Dini lider
Cansz varlklar
Tzel kii (kurum, lke, vs)
Terrist

145
5) Ana Aktrn Cinsiyeti
Kadn
Erkek
Grup (Kadn ve erkeklerden oluan)
Yok

6) Televizyon Haberlerinin Biim ve erik zellii

Ciddi Haber (Hard News)
Magazinel Haber (Soft News)

7) Televizyon Haberlerinin Sunum Biimi

Bilgilendirici
Elendirici
Kiiye Dayal
Dramatik
Sansasyonel

8) Arka Plan Bilgisi

Var
Yok

9) Neden-Sonu likisinin Kurulumu

Var
Yok

10) Televizyon Haberlerinde Cinsellik Kullanm

Var
Yok

11) Haber Sunumunda Kullanlan Teknikler

Aktrn Demelerini Aktarma
Geleneksel Habercilik

146
Gizli Kamera/Ses Kayd
lgililerle Rportaj
Konukla/Uzmanla zel Rportaj
Muhabirin Sunumu
Olay Yerinden Canl Aktarm

12) Metin Tekrar

Var
Yok

13) Grnt Tekrar

Var
Yok

14) atma/kilem Kurulumu

Var
Yok

15) Haberde Verilen Soruna zm nerisi Sunumu

Var
Yok

16)Haberin Olumlu/Olumsuz Sunumu

Olumlu
Olumsuz
Yok

147
 ZET

Bu tez almasnda televizyon haberlerinde magazinelleme olgusu

incelenmitir. Magazinellemenin rnekleri daha uzun bir gemie sahip olan yazl
basnda ok daha nceleri grlmeye balanmtr. Magazin olgusunun hayatlarmzda
ok uzun yllar nce var olduuna ve gndelik yaamda nl olmasak dahi magazini
yaadmza dair tartmalar da vardr.

Ancak bu tez almasnn aratrma evreni olan televizyon haberlerinde

magazinelleme Trkiyede zel kanallarn yayna balamalar, holding sahiplerinin
yaynclk iine girmeleriyle grlmeye baland. Kar amac gden zel yayn
kurulular rating oranlarn artrarak reklam pastasndan daha fazla pay almak adna
kamusal grevlerini ve haberin geleneksel ilevlerini geri plana attlar.

Haberlerde elendirme amac gdlmesinin yan sra magazinellemenin en

nemli unsurlarndan biri olan duygulara hitap etme amalanmaya baland. nsanlarn
acma, hznlenme gibi duygularn kkrtarak ilgi ekme ve heyecan uyandrma
yoluna gidilmektedir. Bu yntem izleyicinin ekranda kalmasn salayan en basit ve
masrafsz yol olarak grlmtr.

Bu tez almasnda magazinelleme olgusunun iki boyutu zerinde

durulmutur. Birincisi tm haberlerin iinde magazin haberleri saysnn artmas, dieri
de i-d politika, ekonomi gibi daha ciddi haber konularnn kiiselletirme,
dramatizasyon, elenceli taraflarn n plana karlmas gibi magazinel elerin
kullanlarak verilmesidir. Bu, demokratik yaamn vezgeilmez unsurlarndan biri olan
vatandan bilgi alma hrriyetinin rtk bir ekilde ihlal edilmesi anlamn tar.

148
Politikadan uzaklalmas ya da politik tartmalarn arkasnda yatan esas nedenlerin
grlememesi vatandan kendisiyle ilgili politika retimi srecine katlmasn engeller.

Tez almasnda drt kanaln bir haftalk haber bltenleri incelenmi ve

magazinel haberlerin yapsal zellikleri ile ilgili bulgular ortaya konmutur.

ARV Kayt Bilgileri :

Tezin Ad : Televizyon Haberlerinde Magazinelleme

Tezin Yazar : st Kurul Uzman Yardmcs Beng ERTAN

Tezin Danman : st Kurul Uzman Glmser BOSTAN

Tezin Konumu : Uzmanlk Tezi

Tezin Tarihi : 24.10.2011

Tezin Alan : Televizyon

Tezin Yeri : RTK- ANKARA

Anahtar Szckler : Haber, etik, magazinelleme

149
 ABSTRACT

This thesis involves a study on the issue of tabloidization of the television news.
Examples of tabloidization long before has started with the written press which has a
longer history than television. There are also arguments that, that the phenomenon of
tabloidization has been in our lives for many years and we are experiencing it in our
everyday life whether we are celebrities or not.

However, tabloidization of the television news, which is the subject of this

thesis, come into sight by the entrance of company owners into broadcasting business.
Focusing (only) on profits, the privately-owned broadcasting compenies didnt take
their public mission and the principal functions of news into consiredation, choosing to
get a greater share of the advertisement pie by increasing their rating.

As well as enhancing the entertainment motives in the news, the broadcasters

also started to target peoples emotions. Feelings like compassion and grief was tried to
be provoked to arouse excitement and interest. This method was considered to be the
simplest and inexpensive way keeps the viewer in front of the screen.

This study focuses on two dimensions of tabloidization. The first is the

increasing number of tabloid news within the whole content of news, and, the other is
the presentation of serious topics, such as, domestic-foreign policy, economics, etc. in a
way that tha amazing, dramatic and personalized issues are set forth. This means an
implicit violation of citizens rights to access to information, which in a democratic
society, is an indispensable right. Depolitisation or failure to see the main reasons
behind the political debate impedes the citizens participation in the process of rising
policies related to himself.

150
 In this thesis study, television news bulletins of four TV channels are examined
for one week, and, the findings related to structural features of tabloid news are
displayed.

Keywords: Tabloidization, news, ethic.

151
 ZGEM

1978 ylnda Trabzonda dodu. 1995te Ankara Ayranc Lisesinden, bir yllk
ngilizce hazrlk snf okuyarak 2000 ylnda da Ankara niversitesi letiim Fakltesi
Halkla likiler ve Tantm blmnden mezun oldu. Hazrlk snfnda ald ngilizce
eitimini ilerletmek amacyla Faklte yllarnda ODTde ve eitli zel kurumlarda
ngilizce kurslarna devam etti. 2000-2006 yllar arasnda Hazine Mstearlnda dari
ve Mali ler Dairesi Bakanl ile Basn ve Halkla likiler Mavirliinde alt. Bu
esnada 2 yl sreyle D Ticaret Mstearlna bal Yabanc Diller Okulunda Almanca
kursuna devam etti. 2004 ylnda Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Halkla
likiler ve Tantm Ana Bilim Dalndan letmelerin rgtsel Gven ve Sosyal
Sorumluluk Anlaylar zerine Btnleik Kurumsal letiim Ynl Bir Aratrma
balkl tez almasyla Yksek Lisans derecesi ald. 2006 ylnda Hazine
Mstearlna bal Merkezi Finans ve hale Biriminde (Central Finance and Contracts
Unit-CFCU) Hibe Yneticisi pozisyonunda greve balad. 2007 ylnda yaplan
yarma snav sonucunda Radyo ve Televizyon st Kuruluna st Kurul Uzman
Yardmcs olarak atand. Ankara niversitesine bal Avrupa Topluluklar Aratrma
ve Uygulama Merkezinde (ATAUM) Avrupa Birlii Uzmanlk Eitimi grerek sertifika
ald. 2007-2010 yllarnda talyan Kltr Merkezinde talyanca kursuna devam etti.
2008, 2009 ve 2010 yllarnda talyan Bykelilii Kltr Ataeliinin burslaryla
talyann eitli ehirlerinde dil kurslarna gitti. yi derecede ngilizce ve talyanca
bilmektedir.

152