T.C.

Radyo ve Televizyon st Kurulu

KARASAL SAYISAL YAYINCILIA GETE KULLANILACAK

VERC SSTEMLERNN TEKNK VE EKONOMK YNDEN
NCELENMES

UZMANLIK TEZ

aheste PEHLVANLI

ANKARA

ARALIK 2010
 T.C.
Radyo ve Televizyon st Kurulu

KARASAL SAYISAL YAYINCILIA GETE KULLANILACAK

VERC SSTEMLERNN TEKNK VE EKONOMK YNDEN
NCELENMES

UZMANLIK TEZ

aheste PEHLVANLI

DANIMAN

zin ve Tahsisler Dairesi Bakan Muhsin KILI

ANKARA

ARALIK 2010

2
Radyo ve Televizyon st Kurulu Bakanlna

Bu alma, Tez Deerlendirme Komisyonu tarafndan oy birlii / oy okluu

ile Uzmanlk Tezi olarak kabul edilmitir.

Ad Soyad mza

Bakan :

ye :

ye :

ye :

ye :

ye :

ye :

ONAY

//20..

st Kurul Bakan

3
 TEZ TESLM TUTANAI VE DORULUK BEYANI

Radyo ve Televizyon st Kurulunda grev yapan Uzman Yardmcs

olarak, Radyo ve Televizyon st Kurulu Uzman Yardmcl Giri ve
Yeterlilik Snavlar ile Uzmanla Atanma, Yetitirilme, Grev, Yetki ve
alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmeliin 19 uncu maddesinin 4 nc
fkrasna istinaden kartlan Radyo ve Televizyon st Kurulu Tez Hazrlama
Ynergesine uygun olarak hazrlam olduum uzmanlk tezi iliikte
sunulmutur.

Bu uzmanlk tezindeki btn bilgilerin akademik kurallara ve etik

davran ilkelerine uygun olarak toplayp sunduumu; bu kural ve ilkelerin
gerei olarak, almada bana ait olmayan tm veri, dnce ve sonular
andm ve kaynan gsterdiimi beyan ederim.

Bilgilerinizi ve gereini arz ederim.

/12/2010

aheste Pehlivanl

st Kurul Uzman Yardmcs

Uzmanlk Tezinin Ad:

Karasal sayasal yayncla geite kullanlacak verici sistemlerinin teknik ve

ekonomik ynden incelenmesi

EK: -Tez ( 6 adet)

Tezi Teslim Alan

Personel Dairesi Bakan

 NSZ

Radyo ve televizyon yaynclnda saysal teknolojinin kullanlmaya

balanmas ve daha sonra da yayna tahsis edilen frekanslarn lkeler
bazndaki paylam ve kullanm koullarnn Cenevre 2006 antlamas ile
somutlatrlmas, saysal yayna gei srecini hem hzlandrm hem de
salkl bir zemine oturtmutur.

Bu antlama ile birlikte, karasal vericilerden yaplan analog TV

yaynlar antlamaya taraf olan 100den fazla Avrupa, Asya ve Afrikadaki
lkelerde kademeli olarak sonlandrlacaktr. lk aamada Avrupa lkelerinde
2015 ylndan nce analogdan saysala dnm gerekleecektir.

Bu erevede lkemizde de ncelikle yaynclk sektrn ve

RTKn yapsn dzenleyen 3984 sayl yasann deitirilmesi, bununla
birlikte frekans planlarnn yaplmas sreci balatlmtr. Frekanslarn
yaynclara tahsisi ile birlikte belirli bir sre analog-saysal yayn gei
srecinin yaanmas ve 2014 ylnda analog yaynlara son verilerek tam
alarak karasal vericilerden saysal TV yayna geilmesi beklenmektedir.

Yaklak 2 yllk bir gei sreci iinde halen kullanlmakta olan 7000
dolayndaki analog TV vericilerin saysal yaynda da kullanlma imkanlarnn
deerlendirilmesi nemli bir konu olarak ortada durmaktadr. Bu gei
srecini yaayan Avrupa lkelerine bakldnda, belirli gcn zerindeki
vericilerde ya ve kalite ynnden artlar salayanlarn modifikasyon ile
saysal yaynda da kullanlmaya devam edildiini grlmektedir. Trkiyede
sz konusu durum ile ilgili kapsaml bir aratrmann yaplmam olduu
grlmektedir. Bu tez ile bu eksikliin giderilmi olaca dnlmektedir.

Bu almada, mevcut analog vericilerin saysala dntrlmesinin

teknik ynden mmkn olup olmad, mmkn ise hangi artlarda ve hangi

I
maliyette gerekletirilebilecei zerinde durulmutur. Bir analog vericinin
modifikasyonu zerinden hareketle tm vericilerin modifikasyonunun maliyeti
karlm ve nihayet sonu olarak bu tr modifikasyonlarn olumlu ve
olumsuz ynleri ortaya konularak genel deerlendirmeler yaplmtr.

II
 TEEKKR

Tez Deerlendirme Komisyonu Bakanlna gerekletirilen bu tez

almas ile Karasal Saysal Yayncla Geite Kullanlacak Verici
Sistemlerinin Teknik ve Ekonomik Ynden ncelenmesi hedeflenmektedir.

Bu almada yapt deerlendirmeler ve faydal neri ve

yorumlarndan dolay tez danmanm zin ve Tahsisler Dairesi Bakan
Sayn Muhsin KILIa,

Tezin eitli aamalarnda yardm grdm Teknik Hizmetler Dairesi

Bakan Sayn Ylmaz KESMECye,

Deneyimlerini benimle paylaan ve almama ynelik katk ve

deerlendirmelerinden tr, TRT eski Vericiler Dairesi Bakan Elektronik-
Haberleme Mhendisi Sayn Erkan CANa,

Her trl destek ve sabryla, srekli yanmda olan biricik ablama,

ok teekkr ederim.

III
 NDEKLER

ONAY SAYFASI

NSZ ............................................................................................................ I

TEEKKR ................................................................................................... III

NDEKLER ............................................................................................... IV

SMGELER VE KISALTMALAR ............................................................... IX

TABLOLAR LSTES ................................................................................. XIV

EKLLER LSTES..................................................................................... XV

GRAFKLER LSTES .............................................................................. XVII

GR .............................................................................................................. 1

BRNC BLM

1.1. TELEVZYON YAYINCILIININ KISA TARH ......................................... 6

1.2. TRKYEDE TELEVZYON YAYINCILIININ DURUMU ....................... 8

1.3. DNYADA VE AB LKELERNDE RADYO TELEVZYON

YAYINCILIINDAK GENEL DURUM VE ELMLER ................................... 9

1.4. TRKYEDE SAYISAL YAYINA GE SREC ................................ 12

1.5. VERCLERDEN TELEVZYON YAYINCILII ...................................... 13

KNC BLM

2.1. ANALOG TV YAYINCILII, ANALOG VERCLERN GENEL YAPISI VE

TEKNK ZELLKLER ......................................................................... 15

IV
2.1.1. Analog TV Yayncl .................................................................... 15

2.1.2. Analog Vericilerin Genel Yaps ve zellikleri ................................ 17

2.1.2.1. Verici Tanm ...................................................................... 17

2.1.2.1.1. Yaplar Asndan Vericiler .................................. 18

2.1.2.1.2. Ses Girii Asndan Vericiler ............................... 19

2.1.2.1.3. Yayn Gc Asndan Vericiler ........................... 20

2.1.2.1.4. Yayn Frekans Band Asndan Vericiler .............. 20

2.1.2.1.5. Verici Katlarn levleri .......................................... 20

2.1.2.1.5.1. Ses Modlatr .................................... 20

2.1.2.1.5.2. Grnt dzelticileri .............................. 21

2.1.2.1.5.3. Resim Modlatr ................................ 23

2.1.2.1.6. Ara Frekanstaki Dzeltme ve lemler .................. 24

2.1.2.1.7. Mikserler .............................................................. 25

2.1.2.1.8. RF Ykselteler ..................................................... 25

2.1.2.1.9. Kavaklar (Ses Resim Birletiricileri = Diplexer) 26

2.1.3. Alc-Verici Anten .......................................................................... 27

2.1.4. Filtreler........................................................................................... 28

2.1.5. Verici ve Aktarclarn k Gleri ............................................... 29

2.1.6. lkemizde Kullanlan Analog TV Vericilerinin Genel zellikleri ve

Yaplar .......................................................................................... 30

2.1.6.1. Vericilerin alma Esaslar .................................... 31

V
 2.1.6.2. lkemizde Kullanlan Vericilerin Genel Yaps ........ 32

NC BLM

3.1. SAYISAL TV YAYINCILII, SAYISAL VERCLERN GENEL YAPISI VE

ZELLKLER ........................................................................................ 34

3.1.1. Saysal Televizyon Yayncl ...................................................... 34

3.1.2. DVB-Tde Kullanlacak Frekanslar ................................................. 37

3.1.3. DVB-T Frekans Planlamas Kriterleri ............................................. 37

3.1.4. DVB-T Standard ........................................................................... 39

3.1.5. DVB-T2 (Karasal Saysal TV Yaynclnda kinci Jenerasyon-

ETSI EN 302 755) ......................................................................... 45

3.1.6. DVB-T Yayn, Sinyal letimi, Vericiler ............................................ 47

3.1.7. Saysal Karasal Yaynda Verici stasyonlar .................................. 50

3.1.8. Yayn Al Taraf ............................................................................ 51

3.1.9. MER (Modulation Error Ratio) ...................................................... 52

3.1.10. PA (Power Ampflifier) niteleri .................................................... 54

3.1.11. DVB-Tde Modlasyon ................................................................. 55

3.1.12. Saysal Modlasyon Yntemleri .................................................. 56

3.1.13. Tek Frekans A (SFN : Single Frequency Networks) ............... 64

3.1.14. DVB-T Aktarc ve Boluk Doldurucular (Gap-Filler) .................... 66

3.1.15. Saysal Yaynda Grnt Formatlar............................................ 67

3.1.16. Saysal TV aretlerinin oullanmas ....................................... 67

VI
 3.1.17. letim Protokolleri ......................................................................... 69

DRDNC BLM

4.1. ANALOG VERCLERN SAYISALA MODFKASYONU ....................... 75

4.2. ANALOG VE SAYISAL YAYINCILIKTAK FARKLILIKLAR .................... 77

4.3. ANALOG VERCNN MODFKASYON SREC .................................. 81

4.3.1. Hem Analog Hem de Saysal Yayna Uygun Exciter ................... 82

BENC BLM

5.1. ANALOG TV VERCSNN SAYISALA DNTRME MALYET ..... 84

5.2. MODFKASYONUN RETC FRMALARCA YA DA UZMANLARINCA

YAPILMASI ................................................................................................... 88

5.3. GARANT .............................................................................................. 88

5.4. MARKALAR BAZINDA DEERLENDRME YAPILMASI ...................... 89

5.5. TOPYEKN LKE EKONOMS BAKIMINDAN DEERLENDRME ... 89

5.5.1. 200W ve Aa Gteki Bir Analog Vericinin Modifikasyon

Maliyeti .................................................................................................... 93

SONU VE NERLER ................................................................................ 98

KAYNAKA ............................................................................................... 103

EKLER ....................................................................................................... 107

EK 1: FRMALARA SORULAR ......................................................... 107

EK 2: FRMALARA SORULAR (NGLZCE) ...................................... 111
EK 3: FRMALARDAN CEVAPLAR .................................................... 114
EK 4: YAYINCI KURULULARA SORULAR ...................................... 116

VII
 EK 5: YAYINCI KURULULARDAN CEVAPLAR ............................... 118

TRKE ZET .......................................................................................... 119

NGLZCE ZET........................................................................................ 120

ZGEM ................................................................................................. 121

VIII
 SMGELER VE KISALTMALAR

s mikrosaniye

Euro,Avrupa para birimi

AB Avrupa Birlii

ABD Amerika Birleik Devletleri

ADC/DAC Analogue to Digital Converter/Digital to Analogue Converter

AF Audio Frequency

AM Amplitude Modulation

API Application Programming Interface

ASI Asynchronous Serial Interface

ATSC Advanced Television Systems Committee

AVC Advanced Video Coding

BBC British Broadcasting Corparation

CAT Conditional Access Table

CATV Cable TV

CCIR Consultative Committee on International Radio

CEPT European Conference of Postal and Telecommunications

Administrations

COFDM Coded Orthogonal Frequency Division Multiplexing

DAB Digital Audio Broadcasting

dB Desibel

DE Devlet statistik Enstits

DPT Devlet Planlama Tekilat

DSL Digital Subscriber Line

DTV Direct to Video

IX
DVB Digital Video Broadcasting

DVB-C Digital Video Broadcasting-Cable

DVB-H Digital Video Broadcasting-Handheld

DVB-S Digital Video Broadcasting-Satellite

DVB-T Digital Video Broadcasting-Terrestrial

DVD Digital Versatile Disc

EBU European Broadcasting Union

ECM Entitlement Control Messages

EMM Entitlement Management Messages

ETSI European Telecommunications and Standards Institute

FFT Fast Fourier Transform

FM Frequency Modulation

GE06 Cenevre 2006 antlamas

GHz Gigahertz (109 Hertz)

GPS Global Positioning System

GSM Global System for Mobile

HD High Definition

HDTV High Definition TV

HP High Priority

HPA High Power Amplifier

HYK Haberleme Yksek Kurulu

IEC International Electrotechnical Commission

IF Intermediate Frequency

IMD Intermodulation Distortion

IP Internet Protocol

X
IRD Integrated Receiver Decoder

IRT Institut fr Rundfunktechnik

ISDB-T Integrated Services Digital Broadcasting-Terrestrial

ISO International Organization for Standardization

ITU International Telecommunication Union

ITU/R International Telecommunication Union

Radiocommunication Sector

Kbps Kilo bits per second

kHz Kilo Hertz (103 Hertz)

kW Kilo Watt (103 Watt)

LAN Local Area Network

LCD Liquide Crystal Display

LDMOS Laterally Diffused Metal Oxide Semiconductor

LP Low Priority

Mb/s Megabit (106 bit) / saniye

Mbps Mega bit per second (106 Bit)

MER Modulation Error Ratio

MFN Multi Frequency Network

MHz Mega Hertz (106 Hertz)

MOSFET Metal Oxide Semiconductor Field Effect Transistor

MPEG-2 Motion Picture Expert Group Version 2

ms milisaniye

MUSICAM Masking Pattern Adopted Universal Subband Integrated

Coding and Multiplexing

NTSC National Television Systems Committee

XI
OFDM Ortogonal Frequency Division Multiplexing

OSD On Screen Display

PA Power Amplifier

PAL Phase Alternate Line

PAR Pick to Average Ratio

PAT Program Association Table

PC Personal Computer

PCM Pulse Code Modulation

PCR Program Clock Reference

PES Packetized Elementary Stream

PID Packet Identification Data

PMT Program Map Table

QAM Quadrature Amplitude Modulation

QPSK Quadrature Phase Shift Keying

RF Radio Frequency

RMS Root Mean Square

RRC Regional Radiocommunications Conference

RTK Radyo ve Televizyon st Kurulu

S/N Signal to Noise Ratio

SAW Surface Acoustic Wave

SD Standard Definition

SDTV Standard Definition TV

SFN Single Frequency Network

STB Set-Top-Box

T-DAB Terrestrial Digital Audio Broadcasting

XII
TK Telekomnikasyon Kurumu

TPS Transmission Parameter Signalling

TRT Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu

TS Transport Stream

TSE Trk Standardlar Enstits

TBTAK Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu

TV Televizyon

UHF Ultra High Frequency

VF Video Frequency

VHF Very High Frequency

VSB Vestigal Side Band

W Watt

WLAN Wireless Local Area Network

XIII
 TABLOLAR LSTES

Tablo 1: Avrupa Yayn Blgesi Yaynclk Frekans Bandlar ......................... 16

Tablo 2: DVB-T parametreleri ....................................................................... 39
Tablo 3: Parametrelere Gre Veri Oranlar (Mb/s) ........................................ 42
Tablo 4: DVB-Tde 8 MHzlik bir bant iindeki modlasyon ve modlara gre
ak hzlar....................................................................................... 46
Tablo 5: DVB-T2 COFDM parametreleri ....................................................... 46
Tablo 6: DVB-T2de 8 MHzlik bir bant iindeki ak hzlar ........................... 47
Tablo 7: Modlarn teknik kriterleri ................................................................. 61
Tablo 8: Kanal bant geniliklerine gre modlar baznda parametreler ......... 63
Tablo 9 : 8k ve 2k modlarnda kanal bant geniliine gre vericiler
arasndaki en uzak mesafeler ...................................................... 65
Tablo 10: Saysal grnt formatlar ............................................................. 67
Tablo 11: Avrupadaki DVB-Tye dnm durumu ve sistem tercihleri ........ 75
Tablo 12: Analog vericilerde tepe g/ortalama (PAR: Pick to Average) g
oranlar .......................................................................................... 78
Tablo 13: DTV sisteminde PAR deerleri ..................................................... 78
Tablo 14: Glerine gre verici fiyatlar ......................................................... 86
Tablo 15: hale sonras, glerine gre tahmini verici fiyatlar...................... 87
Tablo 16: Analog vericilerin saysala dnmnn birim ve toplam bazdaki
maliyetleri ...................................................................................... 95

XIV
 EKLLER LSTES

ekil 1: Pasif aktarc (yanstc) sistemi ........................................................ 17

ekil 2: Ses ve resmin ayr ve ortak kuvvetlendirildii sistemlerin yaps ...... 18
ekil 3: Bileik video sinyali ve iaretle modle edilmi tayc. ................... 23
ekil 4: Artk Yan bant (Vestigal Sideband) Szgeci ve tayc seviyeleri. ... 24
ekil 5: Diplexerin prensip emas ................................................................ 26
ekil 6: RF sinyal yaps. ............................................................................... 30
ekil 7: Genel DVB-T emas ....................................................................... 40
ekil 8: DVB-T Transmisyon erevesi ......................................................... 41
ekil 9: TRT DVB-T deneme yayn genel emas ........................................ 43
ekil 10: stanbuldaki DVB-T vericisinin (TRT) sinyal seviyesi bakmdan
kapsama alan ................................................................................ 45
ekil 11: Genel bir DVB-T (T2) ebeke planlama yaps ............................... 48
ekil 12: Uydu zerinden vericilere program nakline ait ebeke planlamas. 49
ekil 13: Programlarn karasal sistemler zerinden verici istasyonlarna
iletilmesi ......................................................................................... 49
ekil 14: Programlarn geni bant altyap zerinden vericilere nakli
durumundaki ebeke yaps ........................................................... 50
ekil 15: Set st Kutu kullanlarak yaynlarn alnmas ............................... 51
ekil 16: Set st Kutu Cihaz (Set Top Box) blok emas ........................... 52
ekil 17: DVB-T sinyalinin ebekede monitr edilmesi ................................. 53
ekil 18: QAM Modlasyonun yapl .......................................................... 58
ekil 19: QAM Modlasyonun iaretinin zamanla deiimi ........................... 58
ekil 20: 16 ve 64 QAM Modlasyonun k vektrleri ................................ 58
ekil 21: PSK modlasyonda k vektrleri QPSK modleli iaretin
deiimi .......................................................................................... 59
ekil 22: COFDM Modlasyonunun blok emas .......................................... 62
ekil 23: COFDM Modlasyonunun zaman ve frekans uzaynda grn . 63

XV
ekil 24: Saysal TV iaretlerinin paketlenerek yaynlanmas ....................... 68
ekil 25: MPEG saysal TV yaynnda hiyerarik katmanlar ......................... 69
ekil 26: MPEG-2 yayn paketleri dizisi ve bir tama paketinin yaps ......... 71
ekil 27: Saysal TV sinyallerinin oullanarak program paketi haline
getirilmesi ...................................................................................... 72
ekil 28: oullanm saysal TV sinyallerinin ayrtrlmas ....................... 74
ekil 29: Resim/Sesin ayr anfi edildii bir vericinin temel blok emas ........ 80
ekil 30: Resim/Sesin ortak anfi edildii bir vericinin temel blok emas ...... 80
ekil 31: Ses/resmin ayr anfili vericinin modifikasyonu durumunda
deitirilecek birimler....................................................................... 81
ekil 32: Ses/resim ortak anfili vericinin modifikasyonu durumunda
deitirilecek birimler...................................................................... 82
ekil 33: Analog verici blok emas............................................................... 83
ekil 34: DVB-T(T2) verici blok emas ........................................................ 83

XVI
 GRAFKLER LSTES

Grafik 1: zel yaync kurulularn TV vericilerinin frekans kanallarna gre

dalm. ......................................................................................... 90
Grafik 2: zel yaync kurulu vericilerinin glerine gre tasnifi. ................. 90
Grafik 3: TRT vericilerinin frekans kanallarna gre dalm. ...................... 91
Grafik 4: TRT vericilerinin glerine gre tasnifi............................................ 92
Grafik 5: TRT ve zel yaync kurulularn vericilerinin glerine gre tasnifi93

XVII
 GR

lkemizde, zel kanallarn yayna balamasndan ok nce, 1968

ylnda TRT tarafndan karasal vericilerden ilk TV yayn gerekletirilmitir.
Bu yayn ncesinde stanbul Teknik niversitesi tarafndan deneme ve
aratrma niteliinde, havaya sinyaller yaylmsa da bu TV yayncl
anlamna gelmemekle beraber, ilk TV vericisinin lkemizde hayata
geirilmesi bakmndan nemlidir.

TRTnin 1968 ylnda balatt dzenli TV yaynlar, ilk nce Ankara

ve stanbul illeri iin ve haftann belli gnlerinde snrl saatlerde yaplm,
daha sonra da dier illere kurulan vericilerden Ankaradan gnderilen kaytl
materyallerin okutturulmas suretiyle posta yaynlar eklinde devam etmitir.
1970li yllarda TRTnin verici saylar hzla artm, 1980li yllarda tek TV
kanalndan ok kanall sistemlere ve renkli yayna geilmitir. 1990l yllar
ise, TRTnin kanal ve verici an geniletmesi yannda, zel yayn
kurulularnn da, yasal ve anayasal zemini olmamasna ramen, yaynlarna
balamasna tanklk etmitir. 1993 Ylnda Anayasann 133. maddesinde
yaplan dzenleme ve 1994 ylnda RTKn kurulmas ile bu boluk
doldurulmu, ancak aradan geen 15 yldan fazla bir zamana ramen zel
yayn kurulularnn lisanslandrlamamas nemli bir eksiklik olarak ortada
bulunmaktadr.

Vericiler; uydudan gerekletirilen yaynlarn izleyicilerin anak anten

sistemleri ile dorudan izleme imkannn yaygnlamaya balad 1990l
yllara gelinceye kadar, yayn izlemenin tek yolu olmutur.

Genel anlamda TV vericileri, sinyal alma ve glerine gre eitli

isimlerle adlandrlrlar. Sinyali anak anten sistemleri ile uydudan alarak
belirlenen bir kanaldan yaynlayan cihazlara verici, baka bir verici ya da
aktarcdan yayn alp farkl bir kanaldan yaynlayan cihazlara da aktarc
ad verilmektedir. Aktarclarn says olduka azalm olup, snrl sayda

1
TRTde kullanlmaktadr. Bu aktarclar da, uydu al sistemlerinin zellikle
youn kar ya alan blgelerde k aylarnda salkl altrlamamasndan
dolay, tercih edilmektedir.

Uydudan yayn izleme orannn hzla artmasndan dolay, karasal

vericilerden yayn alma oran gn getike azalmtr. zellikle krsal
kesimlerde karasal vericilerden yaynlanan kanal saysnn az olmas, hatta
baz yerlerde sadece TRTnin bir-iki kanal ile snrl olmasndan dolay,
yaynlar uydudan izlemek neredeyse yzde yzler seviyesine ulamtr.
Bunda ayrca uydudan yayn alan anak anten sistemlerinin fiyatlarnn ok
ucuzlamas, cihazlarn kolayca bulunabilir olmasnn da etkili olduu
kukusuzdur.

Dolaysyla karasal vericilerden, zellikle krsal kesimden balanarak,

yayn izleme orannn azalmas, bata TRT olmak zere, yaynclarn
vericilerini kapatmaya ve verici an kltmeye yneltmitir. Yksek
maliyetli ve zel TV kanallarna ait vericilerle farkl yerde ya da farkl ynde
bulunan yksek da tepelerindeki verici istasyonlarndaki TV vericilerinin de
hem izleyicilerin antenlerini daha ok kanal alabildikleri zel kanallarn
bulunduu yne evirmeleri hem de anak anten yaygnlndan dolay,
TRTce kapatlmaya balanmas ile birlikte de sadece kk gl vericilerde
deil, ayn zamanda yksek gl vericilerde de sayca nemli azalmalar sz
konusu olmaktadr.

Karasal yayn amacyla analog TV vericilerin saysnn azalmasnn bir

nedeni de Karasal Vericilerden Saysal Yayn srecidir. 2003 Ylnda TRT
tarafndan ilk defa lkemizde DVB-T deneme yaynlar yaplmaya balanm
ve halen de bu deneme yaynlar srdrlmektedir. 2005 ve 2006 Yllarnda
Haberleme Yksek Kurulu tarafndan saysal TV yayncl ile ilgili nemli
kararlar alnd, bu kapsamda TRT-zel yayn kurulular ibirlii ile deneme
yaynlarna hz verildiini gryoruz. Yine 2006 ylnda Avrupa Blgesel
Radyokomnikasyon Frekans Planlama toplants yaplm ve bu toplantlarn
sonucu olarak katlan tm lkeleri balayc nitelikte saysal yayna gei
sreci teknik ynden kriterlere balanm, ayrca analog yayndan saysal

2
yayna gei de bir takvime balanmtr. Bu antlamalara bakldnda;
karasal vericilerden radyo ve TV yaynlarna dair kullanlacak frekanslar ile
analog yayndan saysal yayna gei srecinin, tarihinin, komu lkelerle
koordinasyonun, ilgili tm teknik kriterlerin belirlendii grlmektedir.Sz
konusu antlamalar ksaca GE06(Cenevre 2006) antlamas olarak
adlandrlmaktadr. Elektronik Haberleme Kanunu ile lkemizde Frekans
Planlama grevinin yeniden RTKe verilmesi karasal vericilerden saysal
yaynda kullanlan modlasyon tekniklerinde daha ileri bir yapnn uygulama
imkannn (DVB-T2) ortaya kmas ve daha bir ok sebeple lkemizde halen
karasal ortamdan saysal yaynlara ksmen ya da btnyle geilmi deildir.

Saysal yaynlarn avantajlarna bakldnda, bu sisteme lkemiz

asndan olan ihtiya, Avrupa lkelerinden de nce gelmektedir. Yaync
saysnn ok fazla olmas, buna bal olarak verici saylarnn artmas ve
vericilerin tam bir planlamaya balanmadan geliigzel konulandrlmas,
glerinin de keza planlamalara uygun olmamas, beraberinde bir ok sorunu
da getirmitir. Bu dzensiz yap, yerleim birimlerine hakim tepelerin birer
direk tarlasna dnmesine yol am, ayn zamanda yerleim birimlerine
yakn olan bu emisyon noktalarnn da zaman zaman yaydklar radyasyon
nedeniyle insan saln tehdit eder seviyeye ulamtr. Yaync saysnn
ok olmas, frekans spektrumunun youn kullanlmasna, hatta yetmemesi
nedeniyle yaynlarn birbirlerini bozar hale gelmesine yol amtr. Topyekn
bakldnda, frekans kirliliinin yaanmas, verici ve yaync saylarndaki
anormal artlar nedeniyle, lkemizde bir an evvel saysal yayna geilerek
hem verici saysnn azaltlmas, hem de plana dayal salkl bir yayn
ortamna geilmesi elzemdir.

Bu kapsamda RTK tarafndan balatlan frekans planlama

almalarnn yaplmas, RTK yasasnn zellikle saysal yayn ve
dzenlemelerini kolaylatracak ekilde tadil edilmesi gndemde olup, bu
almalarn uyumlu bir ekilde yrtlmekte olduu grlmektedir.

3
 Gerek kamu gerekse de zel kesimde sahip olunan analog TV
vericilerinin ekonomik deer anlamnda saysal yaynda da kullanlma
imkanlarnn deerlendirilmesi, en azndan bu imkanlarn ciddiyetle aratrlp
incelenmesi ok nemlidir. Analog yayndan saysal yayna gei srecinin
zaman bakmndan ksa/orta/uzun ve lke apnda ayn anda ya da il-il,
blge-blge, kademeli olarak yaplp yaplmayaca da yine sahip olunan
analog vericilerin saysalda da deerlendirilmesi bakmndan nemlidir. Gei
sreci ne kadar ksa olursa, mevcut analog vericilerin ypranmalar o kadar
az olacak ve saysal da deerlendirilme imkanlar da o oranda artacaktr.

Bu tezde, en temel anlamda bir analog TV vericisinin DVB-T (T2)

standartlarnda olmak zere, saysala modifikasyonun; olabilirlii, maliyeti,
teknik kriterlere uyumluluu yannda bunlara bal dier ynlerden
deerlendirilmesinden balanarak en genel anlamda topyekn tm analog
vericilerin saysala modifikasyon imkanlar, maliyetleri ile bunun lke
ekonomisine katklar/etkileri deerlendirilmektedir.

Bu alma, lkemizin TV yaynclnda analog yayndan saysal

yayna geite ele alnmas gereken en nemli konulardan birisi ele alnarak
deerlendirilmitir. Saylar binlerce ve gleri 1 Watttan 20000 Watta kadar
deien, yalar da 1 ile 30 arasnda deien birlerce vericinin saysal
yaynda tekrar kullanlma imkannn incelenmesi, lkemiz yaynclna katk
salayacak en nemli konulardan birisidir. Bu amala, almada ncelikle
analog TV yayncl ve analog TV vericisi anlatlm sonra da DVB-T
sistemi ve bu yayn gerekletirecek olan DVB-T vericileri tarif edildikten
sonra, analog bir TV vericisinin saysala hangi aamalarda ve maliyetlerle
modifiye edilebilecei incelenmitir. Daha sonra da bir verici bakmndan
yaplan inceleme tm vericiler asndan topyekn bir incelemeye
dntrlmtr. En sonunda da, bu dnmle ilgili eitli sonular
karlmtr.

phesiz ki, bir vericinin saysala dntrlmesini, en iyi bir ekilde

bu vericinin reticisi, vericinin son durumunu tetkik ederek yapabilir. Ancak,
bu tez konusu ile ilgili incelemede, genel anlamda bir analog vericinin iyi

4
durumda olduu varsaylarak ve yerinde herhangi bir fiili incelemede
bulunmadan dnm almas anlatlmtr.

lkemizde halen yaynclkta kullanlan ok farkl marka ve modelde

vericiler mevcuttur. Saylar 20nin zerindeki markalara bakldnda,
bazlarnn reticilerinin artk bu ile itigal etmedii grlmektedir. Baz
vericilerin de firmalarn zel dizayn olduu, genel dizaynlardan farkl olduu,
bu zel yaplar nedeniyle vericinin dnm iin ncelikle vericinin iyi bir
analizinin yaplmas gerektigi grlmektedir. Bu nedenle, bu kadar ok farkl
markadaki vericinin kendi retimleri olmasa bile baka firmalarca topyekn
dnmlerinin yaplmas ya da yaptrlmas konusunda mevcut firmalarla bir
dizi grme yaplmas, rnek birer vericinin dnmnn
yaplmas/yaptrlmas ve sonra ortak testlerinin, kararllklarnn incelenmesi
yararl olacaktr.

Saysal yayn, bilindii gibi, hassas bir yapya sahiptir. Sinyalin gc

yannda kalitesinin de llebilir kriterler erevesinde belirli snrlar dahilinde
tutulmas durumunda ancak yayn izlenebilir. Analog yaynda sinyaldeki
bozulmalara ramen, kt de olsa, yayn bir ekilde izlenebilirken, saysal
yaynda istenen kriterleri salamayan sinyal, cihazlar tarafndan zlemez
ve dolaysyla da yayn izlenemez.

Bu nedenle, bir analog vericinin saysala dntrlmesinden sonra,

g ykseltelerinden balanarak, vericinin yayd sinyal zerinde olumsuz
etkisi olabilecek tm unsurlarn ciddi bir ekilde deerlendirilmesi ve uzun
sre kararllklarnn test edilmesi gerekir.

5
 BRNC BLM

1.1. TELEVZYON YAYINCILIININ KISA TARH

Televizyon yayncl; Alman mucit Paul Gottlieb Nipkow tarafndan

1884 ylnda, resimlerin teller zerinden nakli iin dner-disk teknii
gelitirmesiyle, teknik olarak balam oldu. Televizyon tekniinin ilk
yllarnda youn bir ilgiyle karlanan bu gelime, mekanik sistem olmas
nedeniyle, ilerleyen yllarda daha fazla gelime ans bulamad. Elektronik
televizyon teknii, Amerikal mhendis Philo T. Farnsworth tarafndan
gelitirilen grnt teknii ile 1927 ylnda balam oldu. 1928 ylnda Ernst
Alexanderson ve Joan Baird tarafndan nesnelerin grntlerinin elektriksel
olarak iletilebilecei gsterildi. 1930 ylnda Philo T. Farnnsworth ve Viladimir
K.Zworykin tarafndan izlenmesi daha kolay bir televizyonun gelitirilmesiyle
ilk televizyon kamerasnn yaplmasna yol aacak nitelikte bir yntem
bulundu.

1933 ylnda Edwin Armstrong tarafndan FM (Frequency Modulation-

Frekans Modlasyonu) teknii gelitirildi. 1939-1945 yllar arasnda
Amerikada ticari televizyon yaynclnn younluk kazanmaya balad
sralarda, II. Dnya sava nedeniyle televizyon konusundaki deneysel
almalarda hissedilir bir yavalama grld. Bu dnemde sava
haberlerinin radyodan dikkatle izlenmesi nedeniyle radyo yaynclnda hzl
bir gelime yaand1.

1935 ylnda ilk resmi ve dzenli televizyon yaynlarna Berlinde

balanm, ilk ticari televizyon programlarna ise, BBC tarafndan ngilterede
1936 ylnda balanmtr. Olimpiyat oyunlarnn ilk defa yaynlanmas da yine
1936 ylnda Almanyada gerekletirilmitir. 1938 ylnda Alman Werner

1
Communication Certification Laboratory (CCL), http://www.cclab.com/ (09.09.2010)

6
Flechsig tarafndan renkli televizyon tp gelitirildi. lk renkli televizyon
yayn 1941 ylnda Amerikada test edildikten sonra, dk kaliteli olarak
renkli televizyon yaynlar 1953 ylnda Amerikada balam oldu. 1960l
yllarda alc imalat iin yar iletken teknolojisi ile transistrlerin
kullanlmasyla radyo ve televizyonlarn boyutlar olduka klmeye
balamtr. 1980 ylnda; kablo ortamndan televizyon yaynlarna
balanarak, ev kullanmna uygun grnt kayt cihazlar gelitirildi. Ayn
yllarda iyice yaygnlamaya balayan kiisel bilgisayarlar insanlarn TV ve
radyodan daha fazla vakitlerini almaya balarken, Almanyada saysal
yaynclk zerine ilk almalar balatld.

1981 Ylna kadar Alman Institut fr Rundfunktechnik (IRT) in bir

aratrma projesi olan DAB, 1985 ylnda yaplan tantmlarla duyulmu ve bir
yl sonra da Avrupa Birliinin bir aratrma projesi (EUREKA-147 numaral
proje) halini almtr. lk DAB test yayn Almanya ve Fransada yapld. 1994
ylnda ITU tarafndan Eureka-147 standart olarak kabul edildi. Bu projenin ilk
rn COFDM modlasyon teknii, ilk olarak T-DAB olarak adlandrlan
karasal vericilerden saysal radyo yaynnda kullanlmaya baland. Daha
sonra da bu modlasyon tekniinin yine saysal karasal TV yaynclnda da
kullanlabilecei grldnden, DVB-T yaynnn da temelini oluturmutur2.

DVB-T, Avrupada bir ok lkede dzenli yaynlar olarak

srdrlmekte ve btn Avrupa lkelerinin nmzdeki birka yl iinde
tmyle analog TV yaynlarn sonlandrmas beklenmektedir. Karasal
vericilerden yaplan yaynlarn kulland frekans bandnn ok geni olmas
ve bu kapasitenin TV yayncl dnda mobil haberleme sistemleri iin de
en uygun frekans bandnda olmasndan dolay, uzun yllardr devam eden
basklar sonu vermi ve UHF bandnn bir ksm, yaklak 100 MHzlik
blm, yakn gelecekte kullanlmak zere mobil haberleme hizmetlerine
tahsis edilmitir. TV yaynclna tahsis edilen kapasitenin azalmasna
2
Harvard University, A Chronology of Communication Events
http://people.seas.harvard.edu/~jones/history/comm_chron2.html(10.07.2010).

7
ramen, ayn kapasiteden ok sayda TV kanal yayn imkan DVB-T ile
salanmken, bunu daha da artrma imkan getiren, daha ileri modlasyon
teknii olan DVB-T2 de standartlam ve yakn zamanda uygulama alan
bulmas beklenmektedir.

1.2. TRKYEDE TELEVZYON YAYINCILIININ DURUMU

1964 Ylnda kurulan Trkiye Radyo-Televizyon Kurumu, radyo

yaynlarn gerekletirmekte olan vericileri Basn-Yayn ve Turizm Genel
Mdrlnden devralm ve daha sonra da 1968 ylnda Ankarada 600W
gcnde bir verici ile lkemizde ilk TV yaynlarn balatmtr. Alman
Hkmetinin teknik destei ile zellikle stdyo donanmlar kurulmu ve
siyah/beyaz yayn yaplmaya balanmtr. Avrupadan epeyce bir zaman
sonra balayan bu yaynlar nceleri haftada 3 gn olarak, 1971 ylndan
itibaren ise 4 gn olarak gerekletirilmitir. Ankaradan yaplan yaynlar,
1972 ylndan itibaren linkler vastasyla 1971 ylna kadar eitim amal yayn
yapan Tnn 50W gcndeki vericisine tanarak, stanbul iline yayn
yaplmaya balanmtr. Yayn sresi 1974 ylndan itibaren haftada 7 gne
karlarak, verici ve aktarc saylar hzla artrlp kapsama alan
geniletilmi, 1982 ylnda renkli yayna balanmas karar alndktan sonra,
1984 ylndan itibaren tamamen renkli yayna geilmitir. Yaynlarn kapsama
alan 1987 yl sonunda lke nfusunun %91ine ulamtr.

1970li yllardan itibaren ivme kazanan yaynclk sektr, renkli TV

yaynclnn yaygnlamas ve radyoda da FM modlasyonlu vericilerin
kurulmasyla birlikte daha kaliteli, renkli, grsel ierii yksek yaynclk halini
almtr. 1990l yllara gelindiinde ise sektrdeki teknolojik gelimeler, takip
edilmesi g bir hal almtr. zellikle lkemizde, zel radyo ve TV yaync
saysndaki patlama, bugn iin yzlerle ifade edilen TV yaync saysn ve

8
binlerle ifade edilen radyo yaync saysn ortaya karmtr. Bylece 1990l
yllardan sonra radyo-TV yayncl nemli bir sektr halini almtr3.

Avrupada da, kamu yaynclar ve zel yaynclar yayn hayatlarn

birlikte srdrmektedir. Ancak, Avrupadaki yaynclar olduka snrl sayda
ve lisansl olarak yayn yaptklarndan, altyaplarn hazrladktan sonra zel
yayn yapmalarna izin verilmesinden dolay lkemizdeki fiili durum sorunlar
bu lkelerde yaanmamaktadr. lkemizde zel yaynlara; yasada yeri
olmamasna ramen, 1990 ylndan itibaren fiili bir durum olarak balandktan
ancak 4 yl sonra yasal dzenleme getirilmitir. 3984 sayl Radyo ve
Televizyonlarn Kurulu ve Yaynlar Hakkndaki Kanun ile kurulan RTK
tarafndan frekans ihaleleri ile yaynclara lisans verilmesi aradan geen
uzunca bir sreye ramen gerekletirilememitir.

1.3. DNYADA VE AB LKELERNDE RADYO TELEVZYON

YAYINCILIINDAK GENEL DURUM VE ELMLER

Radyo ve televizyon yaynlar, yayncln ilk yllarndan itibaren, kitle

iletiim aralar arasnda, kendine zg nitelikleri nedeniyle zel bir konuma
sahip olmutur. Ses ve grnt sinyallerinin tand frekans spektrumunun
snrl bir kaynak olmas ve zellikle televizyonun toplumu etkilemede dier
kitle iletiim aralarndan daha gl bir ara olmas, bu kaynak ve aralarn
kamu yarar iin kullanlmasn gerekli klmtr. Bu nedenle de bir kamu
hizmeti olarak kabul edilen yaynclk, tm Avrupa lkelerinde, tekel
konumunda olan ve genellikle kamu hukukuna, bazen de zel hukuk
kurallarna gre kurulmu irketler tarafndan balatlmtr. Devletin yayn
ayrcal tand bu irketlerin faaliyetleri eitli derecelerde zel yasalar ile
dzenlenmi olduundan, irketlerin kamusal veya zel nitelik tamalar pek
nemli olmamtr.

3
T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat, Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan-
Haberleme zel htisas Komisyonu Raporu, Ocak 2000,
http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/3165/oik581.pdf (15.08.2010).

9
 zellikle 1950 ylnda imzalanan Avrupa nsan Haklar Szlemesi ve
Szlemenin 10.maddesinde yer alan ifade zgrl, radyo ve televizyon
yaynlarnn oulcu bir yapya tanmasnda en nemli etken olmutur. Her
ne kadar, szleme, "bu madde hkmnn" radyo ve televizyon
yaynclnn, izin sistemine balanmasna engel olmad hkmne yer
vermi ise de ifade zgrlnn en etkin kullanm alan, radyo ve televizyon
yaynlar olmutur. fade zgrlnn salanmas, televizyonun kitle iletiim
arac olarak yaygnlamas ile buluunca, 1950li yllarn ortalarndan itibaren
baz Avrupa lkelerinde, birden fazla kamu ya da zel kurululara yayn izni
verilmeye balanmtr. Ancak, bu kurulularn tamam, kamusal kaynaklarla
finanse edilen ve devlet idaresinin yetki alan iindeki yayn kurulular
olmutur. eitlilik sadece ngilterede ITV4 irketinin kuruluunda
amalanmtr. Dier lkelerde bir ikinci yayn kuruluunun ortaya k,
Almanya rneinde olduu gibi, ya lkenin federal yapsndan, ya da Belika
rneinde olduu gibi etnik ve kltrel farkllktan kaynaklanmtr. Amerika
Birleik Devletlerinde ise, radyo ve televizyon yayncl, balangcndan
itibaren, Avrupadan farkl olarak, ticari bir faaliyet olarak grlmtr.
Amerikan radyo ve televizyon yaynclnn belkemiini yerel istasyonlar
oluturmaktadr. Ancak lke apndaki radyo televizyon ebekeleri, ticari
irketlerin elindedir. Bu irketler baz yerel istasyonlara sahiptiler ve ayn
zamanda dierleri ile de kendi programlarnn yaynlanmas iin
anlamlardr. 1999 yl itibariyle ABDdeki toplam 1558 televizyon
istasyonunun 1216 tanesi ticari televizyon irketlerine aittir5. Dolaysyla
Amerika Birleik Devletlerinde kamusal kaynaklarla finanse edilen yayn
kurulularnn sektrdeki faaliyeti sektrn kar amal yayn kurulularnca
ynlendirilmesini etkileyecek bir boyuta ulaamamtr.

4
ITV: 15 adet blgesel lisansa sahip olan ngilterenin en byk ticari televizyon adr.
5
Federal Commucation Commission (FCC), http://www.fcc.gov/ (09.09.2010).

10
 Radyo ve televizyon yayncl endstrisinde tm dnyada yaanan
deiim, ilk nce 1980li yllarn ortalarndan itibaren yeni yayn teknolojisi
olarak uydudan ve kablodan yaplabilen analog radyo ve televizyon yaynlar
ile grlmeye balanmtr. Radyo ve televizyon yaynclnda, zellikle uydu
yayncl gz nne alndnda, ulusal snrlar ortadan kalkm ve
medyann lke snrlarn taan sorunlar ortaya kmtr. Daha da nemlisi,
uydu ve kablo datm teknolojisindeki gelimeler ve yeni datm yntemleri
(ifreli yayn gibi) yayncln ekonomik temelini deitirmitir. Daha nce
tamamen kamusal mal olma zeliklerine sahip olan radyo ve televizyon
yaynlar artk piyasada alnp satlabilen bir zel mal a dnmtr.

Ancak devrimsel nitelikteki asl deiim, 1990 ylndan itibaren, radyo

ve televizyon yayn teknolojisinin, saysal teknoloji ve telekomnikasyon
teknolojisi ile yaknsamas sonucunda gereklemitir. Grsel-iitsel
ieriklerin retiminde 1990larn banda kullanlmaya balanan saysal
teknolojinin gnmz radyo ve televizyon yaynclndaki en nemli etkisi,
hi kukusuz, bu ieriklerin tand ve snrl kaynak olan frekans
kapasitesinin etkin kullanlarak artrlmasnda grlmtr.

Saysal uydu ve saysal kablo yaynlar, 1996 ylndan itibaren Avrupa

Birlii ye devletlerinin radyo ve televizyon yayncl piyasalarnda hzla
yaygnlam ve 1999 yl itibariyle, Avrupa lkelerindeki mevcut analog uydu
yaynlarnn tamam saysal sisteme dntrlmtr. Ayn yl, 15 Avrupa
lkesindeki yaklak 50 milyon kablo, saysal yayn yapabilecek duruma
getirilmitir. Karasal saysal yaynclk pazar, bu iki datm sistemine gre
daha yava bir gelime gstermektedir. ngilterede, 1998 ylnda balayan
karasal saysal yayn, Avrupada gerekletirilen ilk karasal saysal yayn
olmutur. zetlenecek olursa, radyo ve televizyon yayncl endstrisindeki
geliim, birbiri iine gemi ayr aamada gereklemektedir.

Analog teknoloji, saysal teknoloji ve nihayet bilgi teknolojileri veya

yazlm teknolojisi olarak adlandrlan bu ayr aama, gnmzde lkemiz
de dhil pek ok Avrupa lkesinde farkl seviyelerde, ayn anda

11
yaanmaktadr. ok kanall saysal radyo ve televizyon yaynlarnn yer ald
ikinci aama doal olarak analog yaynlarn yer ald birinci aamann yerini
alacak ve sonu olarak analog yaynlar sonlandrlacaktr.

Ancak ikinci aama ile nc aama ok daha farkl bir iliki

ierisinde devam edecektir. Bu iki aama arasndaki geiin ne zaman
balayp ne zaman sonulanacan doru olarak tahmin etmek ise mmkn
deildir.

1.4. TRKYEDE SAYISAL YAYINA GE SREC

lkemizde analog yaynclktan saysal yayna geile ilgili olarak idari,

mali, teknik hususlarn deerlendirildii bir almann yaplmas 1998 ylnda
Babakanlk talimatna balanmtr.

Bu talimata uygun olarak Radyo ve Televizyon st Kurulu Bakanl

koordinatrlnde ilgili kamu kurum ve kuruluundan temsilcilerin itiraki ile
oluturulan komisyonca yaplan almalar sonucu, ksaca Konsept
Dokman olarak adlandrlan rapor hazrlanmtr. Sz konusu rapor 2002
ylnda onay iin Haberleme Yksek Kuruluna (HYK) sunulmak zere
sekretaryas olan Haberleme Genel Mdrlne gnderilmi, ancak
HYKnun kaldrld 2008 ylna kadar onaylanmamtr. Bu rapor saysal
yayncl (Saysal radyo ve TV yayncl) teknik olarak tarif etmek dnda
lkemizin dnm iin yaayaca sreci (Eylem Plan), maliyeti ve sosyal
etkileri de iermektedir.

Rapordaki saysal yayna gei srecinden deneme yaynlar ve

dzenli yaynlara gei blm daha sonra 29 Mart ve 7 Ekim 2005 tarihli
Haberleme Yksek Kurulu toplantlarnda belirlenmi ve karar altna
alnmtr. Buna gre, 2006 ylnda Ankara, stanbul ve zmir illerinde deneme
yaynlar yapldktan sonra dzenli yaynlara, zel kanallarn da katlm ile
geilecek ve 2014 ylnda da lkemizde vericilerden analog TV yaynlarna
son verilecektir. Haberleme Yksek Kurulu Kararlarnda vericilerden saysal

12
radyo yaynna (T-DAB) ilikin bir husus bulunmamaktadr. Bu nedenle
lkemizde saysal radyo yaynlarna geile ilgili bir takvim ya da uygulama
plan da mevcut deildir.

1.5. VERCLERDEN TELEVZYON YAYINCILII

lkemizde ilk TV yayn 31 Ocak 1968 tarihinde TRT tarafndan

Ankarada balatlmtr. Yaynlar nce paket programlar eklinde, sonra da
Ankara-Merkezden radyolink sistemleri ile iletilmitir. Yayn band olarak da
yine Avrupa ile paralel olarak VHF (174-230 MHz aral) ve UHF (470-862
Mhz aral) bantlarnda VHF iin 7 Mhzlik kanallar, UHF band iin de 8er
Mhzlik kanallar kullanlmaktadr. Yaynlarn ilk yllarnda az sayda verici ile
ok geni alanlar kapsamak ve vericilerle aktarclara program iletmek
amacyla vericiler yksek da tepelerine kurulmutur. Bylece birbirlerine
dorudan sinyal ulatrabilen vericiler sayesinde ayrca iletim sistemleri
kurulmadan geni kitlelere ve alanlara yayn ulatrlabilmitir. Daha sonralar
iletim sistemi olarak radyolinklerin kurulmas ile farkl mekanlardan yayn
hazrlamak ve iletmek imkan domutur. lkemizin ok dank nfus
yapsna sahip olmas (38.000den fazla yerleim birimi) yannda her yl
milyonlarca nfusun hareket etmesi ve ok dalk yaps nedeniyle yaynclk
asndan zor bir yapya sahiptir. Btn bu durumlar karsnda yksek da
tepelerinden emsiye gibi yayn ulatrma gemite olduu gibi, gnmzde
de kullanm gerekli bir yntemdir.

1980li yllarn sonlarndan itibaren vericilere program iletimi uydular

(Intelsat) zerinden yaplmaya balanm, 1994 ve 1996 yllarnda yrngeye
yerletirilen Trksat uydularmz ile de bu imkan ok gelimi, ayrca
izleyicilere uydularmzdan dorudan program iletme imkan da domutur.

Uydularn oalmas ile birlikte kapasite kiralama maliyeti de azalm

ve snr tanmayan yapsnn ve kalitesinin getirdii stnlk sayesinde
uyduda yaynclk hzla gelimi ve zellikle de 1990l yllardan sonra
lkemizde de kanal says ok artmtr. Kablo TVden yaplan yaynlar hzla

13
artan uydu kanallar nedeniyle zellikle Avrupada vericilerden yayn izlemeyi
azaltmtr. yle ki, 2003 ylnda Almanya-Berlinde vericilerden analog
yaynlara son verildiinde, bu ortamdan yayn izleme oran yzde 5 idi.
Frekans kapasitesini farkl hizmetlere kaptrmamak ve maliyetleri drerek
cazibeyi artrmak iin karasal vericilerden saysal yayn yaplmas fikri 1990l
yllarda tartlmaya balanmtr. Avrupa Yayn Birlii (EBU), Avrupa Posta
ve Telekomnikasyon dareleri Birlii (CEPT) ve Uluslararas
Telekomnikasyon dareleri Birlii (ITU) bnyesinde yrtlen almalar
neticesinde saysal TV yayn standard (DVB) oluturulmu ve Avrupa iin bu
yaynlarn uydu (DVB-S), kablo (DVB-C) ve vericilerden (DVB-T) yaplan
blmleri iin tavsiye kararlar alnmtr6.

1997 ylnda ngilterenin Chester kentindeki toplantda, Avrupa yayn

alannda karasal vericilerden saysal TV yayn (DVB-T) iin VHF band (174-
230 MHz) ile UHF (470-862 MHz) bandlarnn tamamnn kullanlabilecei
kararlatrlmtr. 2004 ylnda ITU tarafndan, Avrupa ve Afrika Yayn
Alanlarnda tm VHF ve UHF bandlarnda Saysal Karasal TV ve Radyo
Frekans Planlarnn yaplaca Blgesel Radyokomnikasyon Konferans
(RRC-04/06) almalar balatlm ve 2006 ylnda da sonulandrlmtr.
Bu konferans sonunda Avrupa ve Afrikada karasal vericilerden saysal yayn
iin ihtiya duyulacak frekanslarn uluslararas anlamda paylam yaplm,
ayn zamanda bu sistem ve frekans paylam iin teknik parametreler ve
kurallar da imzalanan GE06(Cenevre 2006) adl antlama ile ortaya
konulmutur.

6
T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat, Dokuzuncu Kalknma Plan- Bilgi ve letiim
Teknolojileri zel htisas Komisyonu Yaynclk Alt Komisyonu Raporu, Haziran 2006,
http://ekutup.dpt.gov.tr/bilisim/oik696.pdf (10.07.2010).

14
 KNC BLM

2.1. ANALOG TV YAYINCILII, ANALOG VERCLERN GENEL

YAPISI VE TEKNK ZELLKLER

Bu blmde analog tv yayncl, analog vericilerin yaps ve zellikleri

anlatlmaktadr.

2.1.1. Analog TV Yayncl

Renkli TV yaynlar ou lkede yaygnlamken, lkemizde TV

yaynlarna siyah beyaz olarak 1968 ylnda balanmtr. Tek banttan (VHF
band) balayan TV yaynlar lke genelinde yaygnlarken, TV reticileri de
sadece VHF bandnda al yapmaya uygun TV alclar retmi ya da yurt
dndan buna uygun TV alclar ithal edilmitir. 1970lerin sonlarna doru
byk ehirlerde enterferansn nne geilmesi iin UHF bandl vericiler
kullanlmaya balandnda yerli retim TV alclarnn UHF tnerlerinin
olmamas nedeniyle TV alclarnn deitirilmesi veya TV alclarna bu
kartlarn taklmas ihtiyac domutur7. 1984lere kadar TV yaynlarnda renk
bilgisini keserek yayn yapan TRT, 1984 ylnda renkli yayncla
baladnda, lkemizde pek ok evde siyah beyaz TV alclarnn renkli TV
alclar ile deitirilmesi ihtiyac domutur.

1990l yllarda yasal boluklardan yararlanan zel radyo ve TVler

nceleri yaynlarn byk ehirlerde balatmlardr. Bu yaynlarn
uluslararas teknik standartlarda yaplmas gerekirken, zel yaynclar kendi
imkanlar dorultusunda istedikleri frekanslarda ve glerde yaynlara
balamlardr. Rastgele frekanslarda ve deiik glerde balayan bu

7
T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat, Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan-
Haberleme zel htisas Komisyonu Raporu, Ocak 2000,
http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/3165/oik581.pdf (15.08.2010).

15
yaynlar dzgn bir ekilde izleyebilmek isteyen izleyiciler, yeni anten
sistemleri, band geiren filtreler ve anten ykselteleri kullanmak zorunda
kalmlardr. Bu ihtiyalarn giderilmesi iin denetimsiz ve standart d
retimler nedeniyle hem istenen netice ou zaman alnamam hem de
byk bir kaynak israfna ve zellikle dzensiz yerletirilen alc ve verici
antenlerinden dolay grnt kirliliine neden olunmutur. Avrupa Yayn
Blgesi Yaynclk Frekans Bandlar Tablo 1de gsterilmitir.

Tablo 1: Avrupa Yayn Blgesi Yaynclk Frekans Bandlar

Frekans Band Frekans (MHz) Uygulama
Band I (VHF) 47-68 Analog TV, (Kablo TV)
Band II (VHF) 87-108 FM Radyo
Band III (VHF) 174-230 Analog TV, Saysal TV
Band V, IV (UHF) 470-862 Analog TV, Saysal TV
L-Band 1452-1492 T-DAB

VHF (Band I, Band III) ile UHF (Band IV,V) bandlarnda analog PAL 8 B/G
modlasyonlu karasal televizyon yaynlarnda; bir program kanal VHFde
7MHz ve UHFde 8MHz band genilii igal etmektedir. VHF Bandnda 8
kanal (kanal 5-12) UHF Bandnda ise 49 (kanal 21-69) kanal bulunmaktadr.
Ancak, ITU (International Telecommunication Union) standart ve kriterlerine
uygun olarak analog TV yayn iin yaplan frekans planlamalarnda, lkemiz
iin karasal vericilerden en fazla 8 ulusal yayn yaplabilecei, blgesel ve
yerel yaynlar ile birlikte yerleim yerleri arasnda en fazla yayn alabilecek
yerde bu rakamn 25 ve en az yayn alabilecek yerde ise 4 program kanal
olabilecei grlmtr. Bunun nedeni, vericilerin birbirlerini enterfere
etmemeleri iin belirli aralklarla kanallarn kullanlabilmesi ve en nemlisi de
yerleim birimlerinin corafik yaplarndan dolay bir blge iin kurulan

8
PAL: Phase Alternation by Line, 1963 ylnda Almanyada Dr. Waiter BRUCH tarafndan
gelitirilen Televizyon grnt sistemi standard olup; B, D, G, H, I, M, ve N tipleri
mevcuttur.

16
vericiler kadar evrelerine kurulan vericilerin de birbirlerini enterfere
etmeyecek ekilde planlama yaplmas zorunluluudur.

2.1.2. Analog Vericilerin Genel Yaps ve zellikleri

Analog vericilerin genel yaps, zellikleri ve analog verici katlar bu

blmde anlatlmtr.

2.1.2.1. Verici Tanm

TV yaynlarnn yeterince kuvvetli ve glgesiz alnamad yerlerde

belli bir vericiden alnan iaretleri kuvvetlendirerek tekrar yaynlayan cihazlara
aktarc, uydudan ald iaretleri yaynlayan cihazlar da verici olarak
adlandrlr.

En basit aktarc bir alc anten ile verici antenin art arda balanmas
ile elde edilir ki al ile veri kanalnda bir deiiklik olmamas sebebiyle bu
pasif aktarc veya yanstc olarak adlandrlr. Burada sadece
elektromanyetik dalgann ynn deitirmek sz konusudur. Bu tr pasif
yanstclarn verimi ok dk olduundan ancak kuvvetli sinyallerin
alnabildii noktada, ynlendirilmi bir anten ile sadece belirli bir blgeye
(mahalle) yayn iletmek amacyla kullanlr.

ekil 1: Pasif aktarc (yanstc) sistemi

17
 ekil 1de en genel anlamda belirli bir blge ya da mahale yayn
yapmak zere konulandrlan aktarc istasyonu gsterilmektedir.

2.1.2.1.1. Yaplar Asndan Vericiler

Televizyon vericileri; ses ve resim sinyallerinin ayrk (split-sound : ses

ve resmin farkl kollardan kuvvetlendirildii sistem) ya da ortak (intercarrier :
ses ve resim sinyallerinin ortak kuvvetlendirildii sistem) ilem grmesi
bakmndan ikiye ayrlr.

Verici ve aktarcnn temel blok emas ekil 2de verilmitir. Vericiler

ile aktarclarn emalar farkl olmakla beraber aktarclar ortak taycl
sisteme benzerler. Bu benzerlik k katlarndadr.

ekil 2: Ses ve resmin ayr ve ortak kuvvetlendirildii sistemlerin yaps

18
 ekil 2ada ayrk ses tipi bir verici gsterilmitir. Dikkat edilirse bu
sistem iki ayr verici gibidir. Vericilerden st koldaki resim sinyaline, alt
koldaki ise ses sinyaline aittir. Burada tek ses girili bir sistem dikkate alnm
olup, ift ses girili sistemlerde dual sound modlatr bulunmaktadr.

Ses vericisinin katlar unlardr; ses modlatr, ses mikseri ve radyo

frekans ykseltecidir. Resim vericisinin katlar da buna benzer, ancak
fazladan iki adet dzeltici mevcuttur. Ayrca resim vericisinde ykselte
says da daha fazla olabilir. Bunlar; grnt dzelteci (Video corrector),
grnt modlatr, ara frekans dzelteci, grnt mikseri ve radyo frekans
ykselteleridir.

Her iki vericinin k bir kavak nitesine gelir, burada birletirilen

sinyallerin k antene balanr. Genellikle bu tr vericilerde kavak
nitesinde bir arza olmas halinde yayn kesintisine meydan vermemek iin
ortak taycl sisteme dntrebilme imkan mevcuttur. Ancak bu durumda
intermodlasyon9 rnlerinin etkisini azaltmak amacyla yksek gl
sistemlerde g yarya drlmelidir.

ekil 2bde ortak taycl bir verici gsterilmitir. Bu vericinin ayrk ses
vericisinden fark alt koldaki ses vericisidir. Burada ses modlatr knda
sinyal resme ait st koldaki sinyal ile birlemektedir. Bu sebepten bu
vericilerin ses modlatrnden sonraki ses mikseri ve radyo frekans
ykselteleri kullanlmaz. Bu tr vericilerde kavak da yoktur, ancak 4 kutuplu
filtre (notch) kullanlr.

2.1.2.1.2. Ses Girii Asndan Vericiler

Eski tip vericilerin tamam tek ses girilidir. Buna karlk 1980den
sonra imal edilen vericilerde genellikle ift ses (Dual) girii vardr. ift ses,
aktarclarda nemli deildir.

9
ntermodlasyon, sinyallerin birbirine karmas ve parazite yol amas olaydr.

19
 2.1.2.1.3. Yayn Gc Asndan Vericiler

Verici gc, senkron anndaki grnt tayc gc olarak tarif edilir.

Ses gc genellikle resmin 1/10u oranndadr.

2.1.2.1.4. Yayn Frekans Band Asndan Vericiler

Vericilerin eitli teknik zellikleri uluslararas kurulularca tespit

edilmitir. Buna gre lkemizde kullanlan yayn standard PAL B ve G
standartlardr. B standard VHF band, 30MHz-300MHz aralna ilikin, G
standard ise UHF band 300MHz-3GHz arasna ilikindir10.

2.1.2.1.5. Verici Katlarn levleri

Verici katlar ve ilevleri aadaki blmlerde anlatlmaktadr.

2.1.2.1.5.1. Ses Modlatr

TV ve FM vericilerde ses modlatrlerinin giriine uygulanan AF

(Audio frequency) sinyal nce bir tampon ykselte ve n vurgu devresine
uygulanr. Ykseltecin grevi seviye ayardr. n vurgu devresi ise AF
bandnn st ksmnda oluan grlty azaltmak maksadyla kullanlr. 3180
Hzin stndeki frekanslar 6dB/decade bir eimle arttrr. Yani frekans her iki
katna ktnda iaretin gerilimi 2 misli arttrlr. n vurgu (Preemphasis)
devresi TV ses ve FM vericilerinde kullanlr. Alcdaki dengeleme
(deemphasis) devresi de bu ilemin tersini yaparak iareti tekrar eski haline
getirir . Bylece tiz seslerdeki hrt giderilir.

Modlatr FM teknii ile alr. Yani modlatr knda sabit genlikli

bir sins sinyali vardr. Modlatre hibir ses girii yokken modlatr
kndaki sins sinyalinin frekansna merkez frekans (Centre Frequency)
denir. Merkez frekans 1. ses modlatrnde 33.4 MHz, 2. ses modlatrnde
10
H.V. Simms, Principles of PAL Colour Television, Newnes Technical Books, London
1983,s.13.

20
ise 33.1578125 MHzdir. AF sinyali L-C devresinden oluan osilatrdeki
varaktr diyodun katoduna uygulanarak diyodun kapasitif deerinin
deimesi salanr. Bylece L-C devresinin salnm (osilasyon) frekans da
deiir. AF sinyali ne kadar yksek seviyeli ise frekansn deiimi de o kadar
fazla olur. Mesela maksimum dzeyde (genellikle 0 dBmlik) bir AF sinyali
frekansn 33.35 ile 33.45 MHz.arasnda deiiklie uramas sonucunu
dourur.

FM modlatr frekans deiiklii esasna gre alt iin bu

osilatrlerde frekans sabit tutacak kristal kullanlamaz. Bu eksiklik uzun
zaman ierisinde merkez frekansnn kendi kendine deimesine yol aabilir.
Bu tehlikeye kar faz kontrol devreleri kullanlr. Faz kontrol iin kristalli bir
yardmc osilatrden faydalanlr. Gerek yardmc osilatr, gerekse FM
modlatr klarndaki sinyallerin farklar blnr. Bu iki sinyal bir fark
devresine uygulanr. ki sinyalin frekanslar arasnda uzun sre devam eden
bu farkllk bu devrenin knda bir DC gerilim olumasna yol aar, DC
gerilim FM modlatr varaktrne uygulanarak merkez frekansnn
dzelmesi salanr.

2.1.2.1.5.2. Grnt dzelticileri

VF sinyali vericide ncelikle baz dzeltme devrelerinden geer.

Dzeltici veya n dzeltici (precorrector) denen bu devrelerin grevleri
yledir.

Tampon Ykselte: VF sinyal seviye ayar iin kullanlr.

Beyaz snrlayc: Aydnlk sinyal seviyesinin herhangi bir sebeple artp

1000nVu gemesi halinde geen ksm kesmek amacyla kullanlr. Ancak bu
devreye paralel 4.43 MHzlik bir bant geiren filtre vardr. Bu sebeple renk
sinyali bu snrlamadan etkilenmez.

21
 Kenetleyici: VF sinyalinin 50Hzlik ebeke sinyali ve siyah beyaz ierik
deiimi ile video iaretinin siyah seviyesinin deierek TV ekrannda dey
ynde hareket eden glgelere yol amamas VF sinyalinin art kenetleme
eii denilen sre ierisinde bu noktann belirli bir gerilime kenetlenerek sabit
tutulmasdr. Bunun iin kenetleme devresi kullanlr.Diyotlu ve transistrl iki
kenetleme devresi, girie uygulanan iaretin en alt noktasn P
potansiyometresinin kndaki doru gerilime kenetler. Bu seviye
ayarlanarak resmin en beyaz yerinde modlasyon derinlii %90 olacak
ekilde video iaretinin genlii ve siyah seviye ayarlanr.

Senkron ayar: VF sinyali profesyonel alc klarndan alnd

zaman senkron boyunun genellikle 300 mVtan dk olduu grlr. Bu
durum pratikte ekranda resmin akmasna sebep olur. Bunun iin baz
devrelerde senkron boyunu gerekli seviyeye ayarlayabilmek iin bir dzenek
vardr.

Dorusallk: VF sinyalinin deiik seviyelerde deiik kazan ile

ykseltilmesi olayna dorusallk bozukluu denir. Bozukluk grntnn
siliklemesine yol aabilir. Bozukluu gidermek iin dorusallk devrelerinden
faydalanlr. Baz vericilerde bu ilem daha sonraki katlarda yaplr.

Grup gecikme dzelticisi: Vericinin ykselte ve kavaklar ile alcnn

ses kapan denilen filtre devresi deiik frekanslardaki sinyallerde farkl faz
gecikmelerine sebep olurlar. Bu durum TV ekranndaki ekillerin sa
tarafnda glgeler olumasna yol aar. Sorun grup gecikme devresi denilen
devreler ile dzeltilir.

22
 2.1.2.1.5.3. Resim Modlatr

Bu niteye uygulanan 1 Vp-p VF sinyali, 38.9 MHz frekansl taycy

genlik modlasyonu ile modle eder. Tayc baz vericilerde modlatr
katnda baz vericilerde ayr katta kristalli bir devrede retilir.

Modlatr devrelerinden istenilen en nemli zellik dorusal olmas,

yani elde edilen iaretin zarfnn video iareti ile ayn olmas ve 5,5 MHz band
geniliine sahip olmasdr. lkemizde kullanlan B ve G sistemlerinde resim
modlatr negatif modlasyon yapar. Yani modlatre uygulanan VF sinyali
negatiftir. Bu yzden osilaskopta11 incelenirse VF sinyalinin genlii artarken
taycnn genlii azalr. arpma prensibi ile alan genlik modlatrleri
tayc bastrlm ift yan bantl bir iaret retir. Normal bir genlik
modlasyonu elde etmek iin bu tr modlasyondan sonra taycnn istenen
miktarda tekrar eklenmesi gerekir. Modlasyon derinlii video iaretinin
beyaz seviyesi ayarlanarak %10a ayarlanr. Tayc sinyalin bilgi iareti ile
modlasyonu ekil 3te gsterilmitir.

ekil 3: Bileik video sinyali ve iaretle modle edilmi tayc.

Grnt modlasyonu iin eitli devreler kullanlabilse de en yaygn

devre tr dengeli modlatr denilen devredir. Bir VF sinyalinin band, IFde

11
Osilaskop : Dalga eklini gsteren l aletidir.

23
Artk Yan Bant szgecinin frekans erisi ve sonu olarak RFdeki frekans
bantlar ekil 4te verilmitir.

ekil 4: Artk Yan bant (Vestigal Sideband) Szgeci ve tayc seviyeleri

.

2.1.2.1.6. Ara Frekanstaki Dzeltme ve lemler

Vericilerin ara frekansta (38.9MHz) baz dzeltme devreleri vardr.

Bunlar zetle yle sralanabilir:

Artk Yan Bant Filtresi (VSBF): 5 MHzlik VF sinyali 5i altta, 5i stte

olmak zere 10MHzlik IF band oluturur. Bu kadar geni band iletmek
sorun olduu gibi, esasen frekans band kstl olduundan teknik olarak da
imkanszdr. Daraltma stteki bandn bir ksmn szen zel bir filtre ile
gerekletirilir. Bu filtrenin ayar ok hassas olduundan sadece kalibrasyon
laboratuarnda ayarlanabilir.

Grup gecikme dzelteci: VF ndzelticide kullanlan dzelte gibidir.

Amac VSBFnin yol at grup gecikme bozukluunu gidermektir.

Kenetleme :Taycnn 50 Hzlik ebeke frekansndan etkilenmesi

k ykseltelerinin ar yklenmesine sebep olabilir. Bunu nlemek iin
yaplr.

24
 Diferansiyel Kazan ve Diferansiyel faz: Renk sinyalinin faz renk
trn, genlii ise rengin canlln (saturation) gsterir. Bu sebeple aydnlk
dzeyinin renk kazan fazn etkilememesi gerekir. Diferansiyel kazan ve faz
devreleri bunu nler.

Ses birletirme : Ortak tayc sistemlerde 33.4 MHzlik modleli ses

taycs, 38.9 MHzlik modleli grnt taycs ile birletirilir. Ayrk ses tipi
vericilerde bu sz konusu deildir12.

2.1.2.1.7. Mikserler

Ara frekans (IF) sinyalinin yayn frekans (RF) sinyali haline getirildii
kat 2. mixer ya da frekans evirici (frequency converter) denir. Bu kata iki
sinyal girer. Bunlar ara frekans (IF) sinyali ve yardmc alt taycdr
(subcarrier). Alt tayc genellikle harici bir osilatrn kdr. Bu osilatr
kristalli , frnl veya sentezrl olabilir.

Mikser genellikle basit bir transistr devresinden ibarettir. Bu devreye

giren iki sinyalin frekanslar kta kartrlm olarak kar. Yani kta fark
ve toplam sinyalleri vardr.

Mikser devresini takip eden bir bant geiren filtre, (BPF : Band Pass
Filter) vardr. Bu filtre sayesinde RF toplam sinyali szlr ve kta sadece
RF fark sinyali kalr.

2.1.2.1.8. RF Ykselteler

Mikser kndaki RF sinyalin gc dktr. Yayn yaplacak yere

gre istenilen miktarda g elde etmek iin bir veya birden fazla ykselte

12
Nedim ARDOA, TRT Genel Mdrl Vericiler Dairesi Bakanl Eitim
Notlar,Trkiye Radyo Televizyon Kurumu,Ankara,2005,s.2-6.

25
kullanlr. ok yksek gl (5/10/20 kW) RF sinyaller elde etmek iin
genellikle tetrot tpl ykselteler kullanlmakla beraber son yllarda paralel
transistrl ykseltelerle de bu gler elde edilebilmektedir.

Ykseltelerde ister transistrl ister tpl olsun istenilen verimi

alabilmek iin kendinden nceki veya sonraki katla giri ve k empedans
uyumu (matching) salanmaldr. Bunun iin transistrl ykseltelerde bu
ilem ayarl kapasitrler ile, tpl ykseltelerde ise cavity (Kavite) zerinde
kapasitif ve endktif etki yapan ayar ubuklar ile yaplr. Kt ayar halinde
k ykseltecinden src ykselticiye geri dnen RF sinyal (yansma)
src ykseltecinin arzalanmasna sebep olacandan bunu nlemek iin
zellikle yksek glerde iki ykselte arasnda sirklatr denen devre
elemanlar kullanlr.

2.1.2.1.9. Kavaklar (Ses Resim Birletiricileri = Diplexer)

Ayrk ses tip vericilerin kndaki resim ve ses RF sinyalleri diplexer

denilen devrelerde birletirilerek antene verilirler. Bu devrelerin boyutlar RF
sinyallerin gcne gre deiir. Bu sistemlerde araya girme kayb dk, ses
ile resim arasndaki izolasyonun yksek olmas gerekir. Diplexerlar ayrk ses
tip vericilere zg olup ortak taycl vericiler ve aktarclarda kullanlmazlar.

Bir diplexerin prensip emas ekil 5te verilmi olup alma prensibi
yledir.

ekil 5: Diplexerin prensip emas

26
 Diplexer Vi giriinden 5MHz band geniliindeki resim RF sinyali
uygulanr. SC1 ve SC2 (subcarrier) kapan filtreleri fv - 4.43MHz frekansna
ayarlanmtr. Dolays ile resim sinyali yolundan gelebilecek fv 4.43MHzlik
sinyalleri bastrr.

i. 3db kuplrn 1 nolu ucundan giren resim RF sinyali kuplrn

yaps itibari ile 2 ve 3 nolu ularndan genlii yarya dm, fakat her iki
sinyal arasnda 90 faz fark olumu ekilde kar.

ii. 3db kuplrn 1 nolu giriine uygulanan ses RF sinyali de resimde

olduu gibi 2 ve 3 nolu ularndan yar genlik, 90 faz farkl olarak kar.
Ancak AC1 ve AC2 ses kapan filtreleri geilerine izin vermedii (600KHze
ayarl)iin ayn yoldan geri dnerler. Ancak dnlerinde hem resim hem de
ses RF sinyalleri bu defa ters ynde faz kaymasna urarlar dolays ile iki
koldaki sinyalin faz fark sfrlanr ve iki sinyal birlemi olarak 4 nolu utan
karlar. Bu yol zerinde harmonikleri szmek zere bir filtre bulunur. Filtre
kndaki ses resim birlemi RF sinyali antene verilir13.

2.1.3. Alc-Verici Anten

Al anteni aktarcnn alabilmesi iin uydudan yeterli seviyede

sinyal almak amacyla kullanlrlar. Bu amala bu antenler yksek kazan
salamak ve deiik ynlerden gelen istenmeyen iaretleri almamas iin
yatay eksende dar a kapsamal yaplrlar. Ayrca al istikametinin belirli bir
asnda al sinyalini enterfere eden bir yayn geliyorsa bunun etkisini en aza
indirmek amacyla al anteni mmkn mertebe bina veya kulenin, enterfere
eden istasyonu grmeyen tarafna montaj edilmelidir.

13
Adele Emm, Researching for television and radio, Routledge,London 2002,s.24.

27
 Verici antenleri ise TV yaynnn her ynden alnabilmesi amacyla
yatay eksende geni patternli(kapsamal) yaplrlar. Yatay eksende
ynlendirmesiz bir anten kazansz bir anten demektir. Halbuki istenen ynde
yayn yapmak, istenmeyen ynde yapmamak iin antenlerin kazanl yani
ynlendirilmi olmas gerekir. Bunun iin antenin dey eksende hzme
genilii daraltlarak kazan artrlr, elektro manyetik dalgann havaya
gitmesi nlenerek yayn hedefine gitmesi salanr.

Antenlerin yatay yndeki elektromanyetik dalga younluunu gsteren

paterne Horizantal patern, dey (dikey) yndeki paterne de Vertikal patern
denir.

Kapsanacak alann genilik, uzaklk durumuna gre verici anten dizisi

oluturulur. Yaynn istenilen yne yaplabilmesi iin antenlerde mekanik
veya elektriki eim (tilt) verilir. Elektriki eim anten dizisindeki panellerin
fazlar veya bran feeder boylarnn deitirilmesi ile, mekanik tilt de antenin
yayn alanna doru dey ynde kk alarla eilmesi veya birbirlerine
olan mesafelerinin ayarlanmas ile yaplr14.

2.1.4. Filtreler

Cihaz giriinde kanal d, istenmeyen sinyallerin szlerek temiz bir

sinyal elde etmek amacyla, kta da ses ve resim tayclarnn aktif
devrelerden geerken birbirleri ile ksmen karmas sonucu yaynlanmas
gereken sinyaller haricinde kanal d sinyallerin (harmonik ve
intermodlasyon rnleri) yaynlanarak baka sistemleri etkilemesini nlemek
amacyla band geiren filtreler, belirli frekanslarda istenmeyen rnleri
bastrmak amacyla Notch filtreler, ara frekans (IF) katnda keskin bir gei
salamak amacyla SAW (Surface Acoustic Wave) filtreler kullanlr.

14
Avni Morgl, Ortak Anten, Uydu ve Kablo TV Sistemleri, Yenikarar
Matbaas,stanbul,1993.

28
 Filtreler pasif elemanlardan olutuundan kazanc yoktur ancak
filtrenin kalitesine gre bir miktar kayb vardr. Buna araya girme kayb
(Trought Loss veya Insertion loss) denir. Bu deer filtrenin teknik
zelliklerinde belirtilir ayarlarda belirtilen deere ulatrlmaya allr.
Genellikle bu araya girme kaybnn (Insertion Loss<1 dB) mmkn mertebe
sfra yakn olmas gerekir.

RF katlarnn karakteristik empedans 50 ohm olduundan filtrenin

bal olduu dier katlar ile maksimum g transferi yapabilmesi iin filtrenin
empedansnn bu katlarla uyumlu (50 ohm) olmas gerekir.

2.1.5. Verici ve Aktarclarn k Gleri

Genellikle verici ve aktarclarn klarnda basit bir devre ile

gerekletirilen tepe gc (peak power) len ibreli l aletleri yerletirilir.
Bu l aletleri ses ve resim RF gcn okumak iin ayrdrlar.

Resim RF gcn len alet gerekte ortalama gc deil senkron

annda yaynlanan gc ler. Esasen cihazlarn etiket gc olarak da tepe
g telaffuz edilir. Vericinin her satr iin 4.7 s sre ile %100 g
yaynlad, buna karlk 59.3 s sre ile yaynlanan gcn daha dk
olduu grlr. Bu sebeple grntye ait RF gcn ortalama deerini bulmak
iin termik g l aleti kullanmak veya tepe g l aletinde okunan gc
belli rakamlarla arpmak gerekir. Ses sinyali FM modleli olduundan tepe
g l aletindeki ortalama gce eittir. ekil 6da RF Sinyal yaps
gsterilmektedir.

Genel olarak bir TV program srasnda yaynlanan ortalama RF tepe

g, l aletinde okunan gcn %30-%35i dolayndadr. Yaynlanan
grnt karanlk ise bu oran artar, aydnlk ise der.

29
 Vericilerin performans lleri srasnda siyah bir resim yaynlanr.
kta modlasyon derinlii llr ve bu rakam kullanlarak ortalama gcn
tepe gcn yzde ka olduu anlalr.

Yaynlanan sinyalin frekans band: Anten sistemine uygulanan sinyal

hem grnt hem de sese ait RF bandna sahiptir. Grnt taycsna fT
denirse bantda; (fT - 1.25) MHz frekansndan balar (fT + 5.75) MHz
frekansna kadar devam eder. Toplam bant genilii 7 MHzdir.

7 MHzlik bandn 1.25 MHzlik alt yan band ile 5 MHzlik st yan band
grntye ilikindir. st yan bantta ses ve grnt sinyalleri arasndaki dar
bir koruma blgesinden sonra ses band balar. Bu bandn merkezi st yan
bantta 5.5 MHz frekansndadr. Bu merkez evresinde iki yne doru en fazla
0.25 MHzlik blmler ses bandn oluturur15.

ekil 6: RF sinyal yaps.

2.1.6. lkemizde Kullanlan Analog TV Vericilerinin Genel

zellikleri ve Yaplar

Sistem Standartlar: lkemize kullanlan btn analog tv vericileri

16
CCIR n 625 satr, B ve G sistemi ile negatif modlasyon esasna gre

15
Aselsan, Alc-verici prensipleri, Aselsan Yaynlar,Ankara,1985,s.43-54.
16
CCIR : Consultive Committee on nternational Radio,Uluslararas Radyo Danma
Komitesi 1992 ylnda ITU/R haline gelmitir.

30
yayn yapmaktadr. Tm cihazlar 624-2 nolu ITU/R17 tavsiyeleri ve B/G PAL
standardna gre imal edilir.

Vericiler Mono-Stereo ve ift ses (dual sound) yayn yapma

kapasitesinde tehiz edilir. Ancak, lkemizde tv yaynclnda stereo ve ift
ses yayn yaplmadndan, TRT dndaki yaynclar bu zellikleri tercih
etmemektedir. ift ses ve stereo yayn zellikleri 957 nolu ITU/R raporundaki
uluslararas adaptasyonlu teleteks sistemi karakteristiklerine de uygundur.

Vericiler; ses vericisinin k gc resim vericisinin 1/10u (mono

alma modunda). 1/13,1/20 (ift ses modunda) orannda imal edilir.

Vericiler ara frekans IF esasna gre alr, ara frekanslar (IF) resim
taycs iin 38,9 MHz, birinci ses tayc iin 33,4 MHz ve ikinci ses
tayc iin 33.1578125 MHztir.

2.1.6.1. alma Esaslar

lkemizde TV yaynlar VHF ve UHF bantlarndan

gerekletirilmektedir. Bu bantlardan VHFde 5-12. kanallar UHF bandndan
ise 21-69. kanallardan yayn yaplmaktadr. Dolaysyla, lkemize alnacak
vericiler bu bantlarn belirtilen kanallarnda alabilecek ekilde olmaldr.
Vericiler, arza durumlarnda gvenli ve kesintisiz yayn yapabilmek
bakmndan, talebe gre ift srcl ya da tek srcl olarak imal edilir.

Vericilerin yayna giri klar genellikle personelsiz olarak, otomatik

gerekleir. Profesyonel alc veya TVRO (Television Receive Only) ile
uydudan alnacak temel band video iareti vastasyla otomatik olarak
vericiler ON/OFF olur. Video iaretli girii kesildiinde verici ayarlanm belirli
bir sre iin k gcn drerek (-3 dB) almaya devam eder, ancak
kesintinin sreyi amas durumunda sistem otomatik olarak OFF olur. Sinyal

17
ITU/R : Uluslararas Telekomnikasyon Birlii nin Radyokomnikasyon yaynclndan
sorumlu olan birimidir.

31
geldikten sonra vericiler yine belirli bir sre iinde (genellikle 30 sn iinde)
yeniden tam gte yayna geer.

2.1.6.2. lkemizde Kullanlan Vericilerin Genel Yaps

lkemize ilk TV vericileri TRT tarafndan getirilmitir. Dnemin

teknolojisi gerei bu vericilerde sinyal ykselteci (anfi) grevini elektron tpler
grmtr. Ancak 1990l yllardan itibaren aamal olarak bu tpl vericiler
yerine yar-iletken (Solid State) kuvvetlendiricili vericiler satn alnmaktadr.
zel kanallarn da neredeyse tm TV vericileri yar iletken esasna gre
yaplandrlmtr.

Verici ve vericiyi oluturan tm birim ve alt birimler 5 C ile + 45 C

scaklkta, %95 nem ve 2000 m ykseklikteki ortam artlarnda yeterli
emniyet paynda alacak ekilde tasarlanrlar.

Bugn itibariyle tm TV vericilerinde sentezrl osilatrler

kullanlmaktadr, bylelikle verici frekansnn deitirilmesi durumunda
herhangi bir devre elemannn deitirilmesine ihtiya kalmadan, frekans
deiiklii kolayca yaplabilmektedir.

Vericilerin genel tasarm, yine son yllarda, modler yapda

gerekletirilmekte ve tm modller plug-in yapdadr. Vericiler basnl hava
ve/veya su ile soutulmaktadr. Su ile soutulanlar, daha pahal olmakla
beraber, daha sessiz almalar, ya da kararl almalarndan dolay tercih
edilirler. Ancak bu tr soutma sistemleri ayrm genellikle glere gre
yaplr ve 5 kW ve zeri vericiler iin su ile soutma, daha aas iin de
hava ile soutma tercih edilmektedir.

32
 Vericilerde emisyon tipi, resim vericisi iin C3F (negative
modlasyon); ses vericisi iin F3, 50 kHz +/- deviasyon, 50 mikrosaniye18
preemphasisdir.

Vericilerde artk yan bant ve TV alclarndaki hatalardan kaynaklanan

dorusal bozulmalar telafi etmek zere (Kyoto 1978; CCIRn 266 nolu
tavsiyesine uygun) faz n dzeltme (precorrection) devresi bulunur.

Vericiler iin RF k sinyali zelliklerinin snr deerleri CCIRnin 624-

2 nolu tavsiyesindeki B-G sistemindeki modlasyon yzdelerine uygundur.

Senkron seviyesi %l00

Karartma seviyesi.. %75 2,5

Tepe beyaz seviyesi.. %l0 12,5

Siyah seviye ile karartma seviyesi arasndaki fark %0-2

Bu snr deerler herhangi bir parlaklk seviyesi iin de geerlidir19.

18 6
Mikrosaniye: 10 saniye
19
Adnan ELK, TRT Genel Mdrl Vericiler Dairesi Bakanl Eitim Notlar,Trkiye
Radyo Televizyon Kurumu,Ankara,2005,s.21.

33
 NC BLM

3.1. SAYISAL TV YAYINCILII, SAYISAL VERCLERN GENEL

YAPISI VE ZELLKLER

Bu blmde saysal tv yayncl ile saysal vericilerin zellikleri

anlatlmtr.

3.1.1. Saysal Televizyon Yayncl

Saysal Televizyon Yayncl 4 ana balk altnda toplanmaktadr:

Uydudan

Kablodan

Vericilerden

Mobil ortamlardan gerekletirilen yaynlardr.

Bu ortamlardan uydudan ve kablodan gerekletirilen yaynlarda aa

yukar dnyada tek sistem kullanlmaktadr.

Bunlar da; DVB-S (Uydu) ve DVB-C (Kablo)dir.

Karasal (Vericilerden) Saysal Televizyon Yaynclnda ise 4 farkl

sistem bulunmaktadr:

DVB-T: Avrupada gelitirilen ve tm Avrupa lkeleri ile Avustralya,

Singapur, Hindistan gibi dier lkelerin kabul ettii sistemdir.

ATSC (Advanced Television System Committee) : ABD tarafndan

gelitirilen ve ABD, Kanada, Arjantin, Tayvan, Gney Kore gibi dier
lkelerde kabul edilen sistemdir.

34
 ISDB-T (Integrated Services Digital Broadcasting) : Japonya
tarafndan gelitirilmi olan bir sistemdir.

DVB-H (DVB-Handheld : Cep telefonlarna veya cep TV-avuii-

alclarna ynelik TV yayn): Bu konuda halen testler yaplmaktadr. Buna
karn zellikle Japonya ve Almanyada uygulamalara balanmtr.

Saysal Yaynclk konusunda lkemiz Avrupann kabul ettii DVB

(Digital Video Broadcasting) sistemini tercih etmitir.

DVB-S: TRTnin Trkiye, Avrupa, Amerika, Avustralyaya ynelik uydu

yaynlar DVB-S formatnda 1999 ylndan bu yana gerekletirilmektedir.
zellikle Avrupa ve Amerikada 1990l yllarn ortalarndan itibaren bu yayn
formatnda uydudan yaynlar yaplmaya balanmtr.

lkemizdeki dier tm zel kanallar da uydudan bu formatta yayn

yapmaktadr.

DVB-C: Avrupada ve lkemizde TV yaynlar kablo-TV ebekesi

zerinden saysal olarak bu formatta yaynlanmaktadr.

DVB-T: lkemizde de, Avrupada olduu gibi, karasal vericilerden

saysal yayn sistemi olarak DVB-T tercih edilmi ve denemelere bu sistem
ile balanmtr.

DVB-T2: Karasal vericilerden saysal TV yayn sistemi olup, DVB-Tye

gre daha ileri modlasyon ve daha geni kapasite salayan sistemdir20.

Karasal Vericilerden Saysal (DVB-T) TV Yayncl ile,

Daha kaliteli ses ve grnt,

20
Digital Video Broadcasting (DVB), http://www.dvb.org/technology/dvbt2/(07.09.2010).

35
 Dier enterferans kaynaklarndan daha az etkilenme nedeniyle
daha kaliteli yayn al,

SFN (Tek Frekans A) yayn sistemi sayesinde; birden ok verici

ayn kanaldan yayn yapabileceinden, frekans spektrumundan byk
tasarruf, sinyallerin birbirlerini glendirmesi sayesinde ebekeye olumlu
katk,

Bir UHF ya da VHF kanalndan analog yaynda 1 TV program

kanal yaynlanabilirken, DVB-Tde bu say resmin MPEG-2 kodlu olmas
durumunda 4-5 program kanalna kadar, MPEG-4 kodlu olmas durumunda
10 TV kanalna kadar kabilmekte,

Bir vericiden birden ok TV kanalnn ayn anda yaynlanmas

sayesinde, analog sistemlere gre ok daha az sayda verici
kullanlacandan, frekans spektrumundaki tasarruf kadar verici saysnda da
ok ciddi tasarruflar olacaktr. Bu da nemli miktarda verici ve aksesuarlar ile
enerji tasarrufu salamaktadr21.

DVB-T2 sistemi kullanlmas durumunda ise,

DVB-Tye gre ayn kapasiteden iletilen bilgi miktar %30 daha fazla
olmakta,

Ayn kanal iinde programla birlikte eitli veriler de iletilebilmekte,

Elektronik Program Rehberi (EPG) yaynlanabilmekte ve etkileimli

TV uygulamalar yaplabilmektedir22.

21
Erkan Can, Saysal televizyon Yayncl, Elektrik Mhendisleri Odas, s.2-3
http://www.emo.org.tr/ekler/347c51419ffb23c_ek.pdf?dergi=2 (15.09.2010).
22
Richard Brice, Newnes guide to digital TV, Newnes Publications, Burlington 2003,s.55.

36
 3.1.2. DVB-Tde Kullanlacak Frekanslar:

1997 ylnda ngilterenin Chester kentinde yaplan toplantda, Avrupa

Yayn Alannda DVB-T iin VHF band (174-230 MHz) ile UHF (470-862
MHz) bandlarnn tamamnn kullanlabilecei kararlatrlmtr.

2004 ylnda balayan ve 2006 ylnn 14 Mays-17 Haziran tarihleri

arasnda yaplan nihai konferans olan RRC-06 (Regional
Radiocommunication Conference) konferans ve sonucunda imzalanan
GE06 antlamas ile bu almalar sonulandrlmtr. Buna gre Avrupa ,
Afrika ve baz Asya lkelerinin katlm ile yaplan konferans sonunda her
lkenin DVB-T ve T-DAB yaynnda kullanaca frekanslar ile analogdan
saysal yayna gei sreci ve koullar belirlenip antlamalar yaplmtr.

Dolaysyla lkemizde DVB-T yaynnda VHF bandnn 5-11 ya da 5-

10. kanallar ile (T-DAB yaynlarna ayrlacak kapasiteye bal olarak), UHF
bandnn 21-60. kanallar kullanlacaktr.

3.1.3. DVB-T Frekans Planlamas Kriterleri

DVB-T sistemi, karasal yaynclara eitli eme imkanlar ile servis

sunabilecek imkan tanr. Bu imkanlar, sabit at anteninden tanabilir
antene, hareketli sinyal alna kadar eitlilik sunar. Saysal cihaz reticileri
ok eitlilik gsteren bu imkanlar ierecek ekilde cihaz imal ederken
teknolojinin imkan tand oranda, retimlerinde paket olarak tmleik
devrelerle bu zellikleri ierecek retim tarzn benimserler. DVB-T sistemleri
iin halihazrda retilen mikro devre elemanlar, COFDM zellikleri nedeniyle,
hiyerarik modlasyona imkan verecek ekilde retilmektedir. Hiyerarik
modlasyonda, ok sayda programlarn oluturduu iki ayr veri dizisi bir
DVB-T dizisi olarak modle edilir. Bu dizilerden biri yksek ncelikli (HP-
High Priority), dieri ise dk ncelikli (LP-Low Priority) dizi olarak
isimlendirilir. yi zellikte al durumundaki alclar tarafndan her iki ncelikli

37
(HP, LP) veri dizisi de alnrken, daha zayf al artlarndaki alclar
tarafndan sadece yksek ncelikli (HP) veri dizisi alnr. Yaynclar,
birbirinden tamamen farkl iki servis yaps ieren, iki farkl tipte DVB-T
alcsn hedefler. Bu servislerden LP dizi iereni, HPye oranla daha yksek
bit oran sunarken, sinyali eitli nedenlerle daha yksek bozulma duyarll
gsterir. rnein bir yaync, izleyicilerinin sinyal al artlarn
deerlendirerek, HDTV yaynlarn LP dizisi olarak iletmeyi seebilir. Bylece
yaynclar, hiyerarik modlasyonla SD ve HD yaynlarn ayn anda sunma
imkan elde ederler23 .

DVB-T sistemi, yaynclara COFDM tekniine uygulanabilecek ok

sayda iletim kombinasyonu ve kolaylk sunmaktadr. Hiyerarik modlasyon
yaps ile ayn RF kanalndan yeterli koruma oranlar ile iki ayr veri dizisini
iletme imkannn yannda, Tek Frekans A (SFN-Single Frequency
Network) planlamas ile ayn RF blounu kullanan vericilerle yerel veya lke
boyutunda yayn kapsamas mmkndr. rnein, SFN uygulamas ile, lke
kapsamas halinde bir ehirden dierine seyahat annda frekans deiiklii
olmakszn ayn yayn izlemek mmkn olacaktr. SFN planlamasnda; ayn
veya farkl programlarn yayn iin birbirinden bamsz vericilerle, birden
fazla frekans kullanlarak yaplan ok Frekans A (MFN-Multi Frequency
Network) uygulamasnn aksine, tek bir frekansta daha dk glerde yayn
yapan vericilerle bir a oluturularak, frekans spektrumunun daha verimli
kullanlmas salanr.

DVB-T sistemi iin frekans planlamasnda, lkelerin corafi yaplarna

gre SFN ve MFN yaplar ayr olarak veya birlikte kullanlabilmektedir: Geni
Alan MFN (Byk yerleim veya lke kapsamas, aralarndaki mesafe byk
olan ok sayda verici), Blgesel SFN (Blgesel kapsama, aralarndaki
mesafe byk olan birka verici), Geni Alan MFN-SFN (Yksek gl MFN
ana vericiler ve kapsamann yaplamad yerlerde tekrarlayc -Repeater)

23
Gerard Faria, COFDM: An Opportunity To Operate Differently Broadcast Networks,
Director of Research ITIS, France 1999, s.14.

38
veya SFN boluk doldurucu (Gap-Fillers) kullanm birlikte ya da ayr ayr
yaplabilmektedir.

DVB-T sisteminde frekans planlamasn etkileyen dier parametreler;

tayc modu, yararl sembol sresi, gvenlik aral, kodlama oran ve
kullanlan modlasyon tipi Tablo 2de verilmektedir. Bu parametrelerin nasl
deerlendirilmesi gerektii hususu ileride ilgili blmlerde aklanmaktadr24.

Tablo 2: DVB-T parametreleri

PARAMETRELER
Tayc Modu 2-k (1705 tayc) 8-k (6817 tayc)
Yararl Sembol Sresi 224 s 886 s
Gvenlik Aral 1/4 ,1/8,1/16,1/32
Kodlama Oran 1/2 ,2/3,3/4,5/6,7/8
Modlasyon Tipi QPSK,16-QAM,64-QAM

3.1.4. DVB-T Standard

DVB-T sistemi , ETSI25 ETS 300 744 standard ile tanmlanan grnt
ve ses teknik zelliklerini MPEG sktrma standard temelinde salar.
zellikle ses ksmnn kodlama sistemi; halen saysal ses yaynclnda
(DAB-Digital Audio Broadcasting) standart olarak kullanlmakta olan MPEG-1
Layer II (MUSICAM-Masking Pattern Adopted Universal Subband Integrated
Coding and Multiplexing) standardn ierir26. DVB-T sisteminin transmisyon
erevesi, dk bit hzlarnda modle edilmi binlerce alt tayc zerinden,
30 MBite kadar hzlarda transmisyon hzn gerekletirecek ekilde
tasarlanmtr. Her bir alt tayc, bilginin sadece kk bir parasn tar.
Karasal yayn artlarnda ok yollu propagasyon (Multipath Propagation),

24
Edward Safford, A Guide to radio & TV broadcast engineering practice, USA : Tab,New
York 1971,s.67.
25
ETSI:European Telecommunications and Standards Institute(Avrupa Telekomunikasyon
Standartlar Enstits). ETSI 5 ktada 62 lkeden 700'den fazla yeye sahiptir. Avrupa
Birlii tarafndan resmi olarak Avrupa standartlar organizasyonu olarak tannmaktadr.
26
ITU-R BS. 1114-1, ITU-R, System for Terrestrial Digital Sound Broadcasting to
Vehicular, Portable and Fixed Receivers in the Frequency Range 30-3000 MHz,
Cenevre, 1995, http://electronics.ihs.com/collections/video/cm183.htm(10.06.2010).

39
kanal grlts, enterferans gibi nedenlerle bu alt tayclardan her hangi
birisinin bozulmas halinde, tanan bilginin sadece kk bir ksm
kaybolmu olur. ekil 7de DVB-T emas gsterilmitir.

OFDM27 modlasyon tipinin kodlanm tipi olan COFDM

kullanlmasyla; tanacak bilgi iletimden nce kodlanarak, kalan bilgideki
koruma kodlarndan yararlanmak suretiyle, kaybolan bilginin demodlatrde
yeniden elde edilmesine imkan tannr.

ekil 7: Genel DVB-T emas

Transmisyon (iletim) esnasnda kt propagasyon artlar nedeni ile

bilgi kayb olmas durumunda bilginin tamamn kaybetmemek iin tek tayc
yaps yerine ok tayc teknii kullanlmas ematik olarak ekil 8de
gsterilmitir.

27
OFDM : Amerikan sistemi ATSC iin 8-VSB (Vestigal Side Band) modlasyonu ve
Japon sistemi ISDB-T iin OFDM modlasyonu kullanlmaktadr.

40
 ekil 8: DVB-T Transmisyon erevesi

Tayclar aras enterferanstan kanmak iin; alt tayclar aras

sre, sembol sresinin tersi ile orantl olacak ekilde ayarlanmak zere, alt
tayclar dikey olarak konumlanmtr. Tanan semboller aras
enterferanstan kanmak iin, COFDM sembolleri arasna koruma aralklar
yerletirilmi ve bylece sembollerin faydal peryodu artrlmtr.

COFDM transmisyon erevesi dzenlemesi, alcda kanal

rnekleyen hzl Fourier Transform (FFT-Fast Fourier Transform) erevesi
olumasna izin verir. Alcda oluan FFT erevesinin sresi, faydal peryod
sresi ile ayndr. Bylece, koruma aral sresinde doal olarak anten
tarafndan esas sinyal ile beraber alnan ve faz gecikmeleri ile oluan bozuk
sinyallerin karm arasndan ana sinyalin seilmesi salanr. Sistemde dikey
konumlanmann yannda ok taycnn ve koruma aralklarnn kullanlmas,
durgun ve hareketli durumlar iin sinyal ekolarna kar etkili olup, zellikle
hareketli allarda sz konusu olan Doppler28 etkileri iin nemlidir.

ounlukla 2K ve 8K olarak adlandrlan ve srasyla 1705, 6817 aktif

tayc ieren, her biri QPSK veya QAM (16/64) modleli sinyal iaretinin

28
Avusturyal matematiki Christian Andreas Doppler, Doppler etkisi denen ve zellikle
yansmalarla ok yollu yaylm ile grlen frekans etkilerini aklamasyla mehurdur.

41
zlmesi iin iki modda da FFT (Fast Fourier Transform) algoritmalar
altrlr.

DVB-T sisteminin bant genilii (kanal), analog karasal yaynlardaki

bant genilikleri (6,7,8 MHz) ile ayndr.

Modlator giriinde tanacak veri katar bit oran; 6, 7, 8 MHz bant

geniliinden hangisinin seildiine, seilen modlasyon yapsna (QPSK
veya 16/64 QAM), 1/2den 7/8e kadar oranlarda deien hata dzeltme
kodlamas (Error Correction Code) seimine ve 1/4den 1/32ye kadar
deien oranlarda koruma aral seimine baldr (Tablo 3). Bu
parametrelerin seimine bal olarak bit oran, MPEG-2 kodlama iin 4Mb/s
ile yaklak 32Mb/s deerleri arasnda deimektedir. Tablo 3te, kod oran;
gnderilen veri paketi iinde hata kontrol sembollerinin bilgi ieren yararl
sembollere orann ve Koruma Oran; iki veri sembol paketi arasnda kalan
koruma sresini ifade etmektedir. Sistem tasarlanrken, bu iletim modlarnn
seimi byk nem arz etmektedir29.

Tablo 3: Parametrelere Gre Veri Oranlar (Mb/s)

Her bir alt Koruma oran
Modlasyon Kod
taycdaki
tipi oran 1/4 1/8 1/16 1/32
Bit says
2 1/2 4.98 5.53 5.85 6.03
2 2/3 6.64 7.37 7.81 8.04
QPSK 2 3/4 7.46 8.29 8.78 9.05
2 5/6 8.29 9.22 9.76 10.05
2 7/8 8.71 9.68 10.25 10.56
4 1/2 9.95 11.06 11.71 12.06
4 2/3 13.27 14.75 15.61 16.09
16-QAM 4 3/4 14.93 16.59 17.56 18.1
4 5/6 16.59 18.43 19.52 20.11
4 7/8 17.42 19.35 20.47 21.11
6 1/2 14.93 16.59 17.56 18.1
6 2/3 19.91 22.12 23.42 24.13
64-QAM 6 3/4 22.39 24.88 26.35 37.14
6 5/6 24.88 27.65 29.27 30.16
6 7/8 26.13 29.03 30.74 31.67

29
Sean Gilbert, World Radio TV Handbook: WRTH, Oxford : WRTH Pub. Ltd.,Oxford
2007,s.43-50.

42
 TRT tarafndan 2005 ylndan bu yana yaplmakta olan DVB-T deneme
yaynlarndaki genel yap aada verilmektedir. Bu kapsamda Ankara,
stanbul ve zmirdeki DVB-T vericilerinden zaman zaman deneme yaynlar
yaplmaktadr.

ekil 9: TRT DVB-T deneme yayn genel emas

Genel olarak ekil 9u aklamak gerekirse TV stdyolarndan gelen

modle edilmemi temel band (baseband) sinyaller multipleks ileticilerde
toplanarak tek sinyal TS (transport stream) haline getirilirler, SFN
ebekesinde alabilmesi iin GPS30den gemesi gerekmektedir. Temel
band sinyal modlatrde QPSK ile modle edildikten sonra uyduya TSnin
kabilmesi iin up-converter yardmyla HPA (High Power Amplifier)da TS
frekans 14 Ghzler civarna ve gc de 100Wlar seviyesine ykseltilir.
Uyduya ktktan sonra 14 Ghz31ler civarnda olan frekans downlink ile 1
Ghze indirilir ve modlatrde QPSK modlasyonuna urayarak RF sinyali,

30
GPS (Global Positioning System; Kresel Konumlama Sistemi), dzenli olarak
kodlanm bilgi yollayan bir uydu adr ve uydularla arasndaki mesafeyi lerek Dnya
zerindeki kesin yeri tespit etmeyi mmkn klar.
31 9
Ghz : 10 hertz

43
vericilerde kullanlacak olan ara sinyal IFye dntrlr. IRDye giren TS
sinyali ASI sinyaline dnm olur ve sz konusu sinyal modle edilmemi
temel band 1Ghz dolaylarnda frekansa sahip bir sinyaldir. COFDM
modlatrnde iinde mevcut yazlmlar ile seilen DVB-T parametreleriyle
modle edilen sinyal, verici antene uygun band aralnda ve gcnde
gnderilir32.

TRT Sitesinde mevcut 1 adet up-link ile Trksat uydularna TRT

kanallar klmakta ve dorudan saysal olarak vericiye girilmektedir.

Vericiler de; 8k, QPSK, 1/8 (guard interval), 3/4 FEC deerlerinde
yayn yapmaktadr.

Vericiler; stanbulda her biri 1,2er kW olmak zere 2 verici ile

Ankarada 1,5 kW ve 500 W vericilerle deneme yayn yaplmaktadr.

Vericilerin yayn kanallar: Ankara UHF band 31. kanal, stanbul ise
yine UHF band 23. kanaldr. ekil 10da stanbuldaki DVB vericisinin
kapsama alan gsterilmektedir.

32
Wolfgang Hoeg, Thomas Lauterbach, Digital audio broadcasting : principles and
applications of digital radio, West Sussex : John Witey & Sons,Berlin 2003,s.13.

44
 ekil 10: stanbuldaki DVB-T vericisinin (TRT) sinyal seviyesi bakmdan kapsama alan

3.1.5. DVB-T2 (Karasal Saysal TV Yaynclnda kinci

Jenerasyon-ETSI EN 302 755)

DVB-Tden DVB-T2ye gei ile birlikte;

Daha yksek veri iletim kapasitesi, daha iyi FEC deeri (DVB-S2
ayarnda),

Daha iyi mobil al imkan,

COFDM Modlasyon tekniinde, DVB-Tde tanml modlara ilave

yeni modlar (1K, 2K, 4K, 8K, 16K and 32K modu),

leri seviye modlasyonlar (QPSK, 16QAM, 64QAM, 256QAM),

Farkl bant geniliklerinde alma imkanlar salanmtr (Bant

genilii: 10, 8, 7, 6, 5, 1.7 MHz).

45
 DVB-Tde 8 MHzlik bir bant iindeki modlasyon ve modlara gre
ak hzlar Tablo 4te gsterilmektedir.

Tablo 4: DVB-Tde 8 MHzlik bir bant iindeki modlasyon ve modlara gre ak hzlar
Gvenlik Gvenlik Gvenlik Gvenlik
Modlasyon Kodlama aral 1/4 aral 1/8 aral 1/16 aral 1/32
Tipi oran
Mbit/s Mbit/s Mbit/s Mbit/s
QPSK 1/2 4.97 5.52 5.85 6.03
2/3 6.63 7.37 7.80 8.04
3/4 7.46 8.29 8.78 9.04
5/6 8.29 9.21 9.75 10.05
7/8 8.70 9.67 10.24 10.55
16QAM 1/2 9.95 11.05 11.70 12.06
2/3 13.27 14.74 15.61 16.08
3/4 14.92 16.58 17.56 18.09
5/6 16.58 18.43 19.51 20.10
7/8 17.41 19.35 20.49 21.11
64 QAM 1/2 14.92 16.58 17.56 18.09
2/3 19.90 22.11 23.41 24.12
3/4 22.39 24.88 26.34 27.14
5/6 24.88 27.64 29.27 30.16
7/8 26.12 29.02 30.73 31.66

DVB-T2 iin COFDM parametreleri Tablo 5te gsterilmektedir.

Tablo 5: DVB-T2 COFDM parametreleri

Tayc Modu Sembol sresi [ms] Tayc aral[kHz]

32K 3.58 0.27

16K 1.79 0.55
8K 0.89 1.11
4K 0.44 2.23
2K 0.22 4.46
1K 0.11 8.92

46
 DVB-T2 iin 8 MHzlik bir bant iindeki ak hzlar Tablo 6da
gsterilmektedir.

Tablo 6: DVB-T2de 8 MHzlik bir bant iindeki ak hzlar

Modulasyon tipi Kodlama oran Ak Hz[Mbit/s] Ak Hz[Mbit/s]
QPSK 1/2 7.56 5.35
3/5 9.07 6.42
2/3 10.08 7.14
3/4 11.34 8.03
4/5 12.10 8.56
5/6 12.60 8.92
16QAM 1/2 15.12 10.70
3/5 18.14 12.84
2/3 20.16 14.27
3/4 22.68 16.05
4/5 24.19 17.12
5/6 25.20 17.84
64QAM 1/2 22.68 16.05
3/5 27.22 19.27
2/3 30.24 21.41
3/4 34.02 24.08
4/5 36.29 25.69
5/6 37.80 26.54
256QAM 1/2 30.24 21.41
3/5 36.29 25.69
2/3 40.32 28.54
3/4 45.36 32.11
4/5 48.38 34.25
5/6 50.40 35.68

3.1.6. DVB-T Yayn, Sinyal letimi, Vericiler

DVB-T sisteminde kullanlan COFDM modlasyon tekniinin bir

stnl olarak, belirli bir blgeye yayn ulatrmak amacyla, uygun
planlamalar dahilinde, birden ok verici ayn frekansta altrlabilir. Buna
SFN (Single Frequency Network) alma modu denilir ve bu durum frekans
spektrumunda byk tasarruflar salar. Bu durumda, ayn program
yaynlayacak olan bu SFN ebekesine dahil vericilerin ok iyi senkronize
edilmesi gerekir. Bunun iin de GPS uydular zerinden salanan sinyalleri
senkronizasyon amacyla kullanan uygun donanmlarn da vericilere ilave
edilmesi gerekir. Vericilerden yayn baznda konu deerlendirildiinde,
stdyoda programlarn MPEG-2 kodlanmas, bu programlarn multiplekser

47
cihaznda birletirilerek, tanml tek bir dizge (sinyal) oluturmas (Transport
Stream :TS) gerekir.

TS, ASI (Asynchronous Serial Interface) formatnda tm vericilere

uygun iletim ebekesi zerinden iletilir. Bu iletim arlkl olarak uydu
zerinden yaplmakla birlikte, radyolinkler, fiber optik kablolar ya da benzer
ortamlardan da yaplabilir. Hem karasal hem de uydu zerinden iletimlerde
ASI-TS sinyali QPSK modlator vastasyla modle edilerek bir IF taycya
bindirilir. Sonra da bu IF sinyali (genellikle 70 MHz olur)bir up-converter
zerinden geirilerek uyduya klr ya da karasal linkler zerinden iletilir. Bu
yolla, tek bir noktadan uyduya klarak tm verici ya da aktarc
istasyonlarna sinyaller dorudan ve aracsz olarak iletilmi olur. Genel bir
DVB-T(T2) ebeke planlama yaps ekil 11de gsterilmitir.

ekil 11: Genel bir DVB-T (T2) ebeke planlama yaps

Stdyo kndan itibaren programlarn (TSnin) vericilere uydu

zerinden iletilmesi durumunda en genel ebeke yaps aada yer alan
ekil 12deki gibidir. Trkiyede kullanlan iletim sistemi genelde bu yapdadr.

48
 ekil 12: Uydu zerinden vericilere program nakline ait ebeke planlamas

Programlarn iletimi (TSnin transmisyonu), uydu yerine yersel

sistemler olan radyolink ya da fiber optik kablolar yoluyla yaplmas
durumunda da ekil 13te belirtilen yap kullanlacaktr. Almanyada kurulan
sistem genelde bu ekildedir.

ekil 13: Programlarn karasal sistemler zerinden verici istasyonlarna iletilmesi

Son olarak da iletimin, geni bantl sistemler zerinden yaplmas

durumunda genel iletim emas ekil 14te verildii gibi olacaktr. ngilterede
kurulan sistem genelde bu ekildedir.

49
 ekil 14: Programlarn geni bant altyap zerinden vericilere nakli durumundaki ebeke
yaps

3.1.7. Saysal Karasal Yaynda Verici stasyonlar

RF sinyali uydudan ya da karasal link zerinden parabolik ya da uydu

alc antenleri ile alnarak , tekrar IF frekans seviyesine indirilir ve saysal
IRD (Integrated Receiver Decoder) vastasyla tekrar stdyo kndaki
video-audio baseband sinyali elde edilir. Bu yolla, verici istasyonlarnda hem
analog vericiler iin sinyal elde edildii gibi, DVB-T vericileri iin de ASI
sinyali elde edilmi olunur.

DVB-T Vericisi, ASI TS sinyalini bir IF frekans zerine, (36.15MHz)

COFDM tekniini kullanarak modle eder, sonra da sinyal UHF ya da VHF
kanalndaki uygun kanala frekans ayarlanr (up-convert edilir) ve son olarak
da uygun bir gce kadar g ykseltimi yaplr.

G ykselte k da bir bant geiren filtreden geirilerek sinyal

ekillendirilir ve bylece RF bandndaki bitiik dier kanallar bozmayacak
hale getirilir. Sonra da bu k anten sistemine verilir.

50
 Verici istasyonunda, yaynn salkl yaplmasn salamak zere
elektrik, g ykselte katlar gibi nitelerde yedeklemeye gidilmesinde fayda
vardr.

3.1.8. Yayn Al Taraf

DVB-T sinyali, standart UHF ya da VHF at antenleri ile alnarak,

DVB-T set-st-kutuya iletilir, bu kutudaki demodlatr kanalyla COFDM
modleli sinyal zlr ve son olarak da MPEG-2 kodlu sinyalin kodu
zlerek audio-video sinyalleri elde edilir. Bu ses ve resim bilgileri standart
TV alcsna audio-video arayz birimleri olan SCART ya da koaksiyel
kablolarla aktarlr.

DVB-T alclar orijinal olarak saysal yaynlar almak iin imal edilen
alclardr. Halen analog yaynlar iin kullanlmakta olan milyonlarca TV
alcsn ksa bir sre iinde deitirmek mmkn olmadndan, ilk aamada
bu cihazlar deitirmek yerine mevcut analog alclarla saysal yaynlar
almak iin Set st Cihaz (STB-Set Top Box) ad verilen niteler
gelitirilmitir. ekil 15te grld gibi bu niteler saysal yayn iaretlerini
alarak analog iaretlere evirir ve analog TV alcsna uygun hale getirir.

ekil 15: Set st Kutu kullanlarak yaynlarn alnmas

51
 Set st cihaza antenden gelen modleli sinyal, nce
Tner/Demodlatr blmnden geirilerek MPEG-2 veri dizisi elde edilir.
Bu noktada, istenirse ifre zme devresi kullanlarak ifreli yaynlarn
izlenmesi salanr. Elde edilen dizi MPEG kod zcye uygulanarak saysal
ses ve grnt iaretinin kodlanmadan nceki hali elde edilir. Saysal ses, bir
saysal-analog dntrc (Audio DAC) yardm ile iki veya be kanall
analog ses haline dntrlr.

Saysal grnt iaretinin zerine men yazlar (OSD-On Screen

Display) ve dier istenen ek grntler eklenerek bir video kodlaycdan
geirilir ve PAL veya NTSC33 standardnda birleik grnt iareti elde edilir.
kan iaret saysal-analog dntrcden (Video DAC) geirilerek analog
grnt iareti elde edilir34. ekil 16da grld gibi saysal modleli olarak
alnan sinyal, set st cihaz vastasyla, analog vericide ilenebilecek olan
analog ses ve grnt sinyali haline evrilmi olur. Btn bu ilemler
dngs gelimi bir mikro ilemci tarafndan denetlenir.

ekil 16: Set st Kutu Cihaz (Set Top Box) blok emas

3.1.9. MER (Modulation Error Ratio)

DVB-T vericilerinden yaplan yaynlarn kalitesini rakamsal olarak

gsteren en nemli parametre MER deeridir. Bir yerde bu MER deeri,

33
NTSC : National Television System Comitee, dnyada yaygn olarak kullanlan bir renk
kodlama sistemidir. 525 yatay izgi, 30 fps resim hz ile yayn yapmaktadr
34
Avni Morgl, Dijital Televizyon Yaynlarnn (DVB) Bugnk Durumu, Boazii
niversitesi Elektrik/Elektronik Blm, 2004, s. 14 http://www.satturkey.com
(15.08.2010).

52
sinyalin kalitesinin zetidir. MER deeri, DVB-T yayn iin kullanlan COFDM
modlatrnden seilen QPSK, 16QAM ya da 64QAM takm yldz
(constellation) durumunu gsterir. MER deeri, DVB-T vericisinden
yaynlanan sinyalin, alc tarafa distorsiyon ya da intermodlasyonlardan
dolay ne kadar bozulmu olarak iletildiini gsterir. Amplifier (PA: Power
Amplifier) COFDM sinyali zerinde distorsiyon oluturur ki ne kadar ok PA
varsa, o kadar ok distorsiyondan sz edebiliriz; bu da sinyalin daha ok
ideal durumundan uzaklamasn salar. Bu durumda da MER deeri der.
Buradan da unu syleyebiliriz, MER ne kadar yksek ise, o kadar kaliteli
DVB-T sinyali var demektir. Yaynn alclara salkl ulamas, ancak sinyalin
her aamada monitr edilmesi, varsa sorunlarn bu yolla tespiti gerekir. DVB-
T ebekesinin eitli aamalarndaki sinyal monitr yaps rnek olmas
bakmndan ekil 17de verilmektedir.

ekil 17: DVB-T sinyalinin ebekede monitr edilmesi

53
 Yksek MER35 deeri, verici asndan daha geni kapsama alan
demektir ki iki DVB-T Vericisini ayn k gcnde ancak farkl MER
deerlerinde olduunu varsayarsak, her iki vericinin kapsama alanlarndaki
performans-kalitesi farkl olacaktr.

3.1.10. PA (Power Ampflifier) niteleri,

DVB-T sinyali, ok dinamik bir arala sahiptir, bu nedenle, yksek

kaliteli COFDM sinyali elde edebilmek iin kararl ve dorusal (lineer) alan
g ykseltelerinin(PA) kullanlmas gerekir. Bu kararl g ykselteleri de
ancak saysal ndzeltelerle (pre-correction) salanabilir ki, bu da yksek
MER deeri demektir.

Bilindii zere, LDMOS amplifikatrler, bipolar ya da mosfet

amplifikatrlere gre daha kararl ve dzgn performansa sahip olduundan,
DVB-T verici performans da buna bal olarak artacaktr. Anfikatrler
asndan bir dier nemli konu da back-off deeridir.

Bunu bir rnekle aklamak daha yararl olacaktr. rnein 1kW tepe
(peak) gc olan analog LDMOS TV vericisini DVB-Tye evirmek istersek;
ncelikle analog PAL exciter nitesinin DVB-T exciter ile deitirilmesi
gerekir. Gerekli tm ayarlamalar yapldktan ve en yksek DVB-T k
gcne ayarlandktan sonra okuduumuz deer 250W RMS (Root Mean
Square, toplam ortalama -average- g) olacaktr.

Bu back-off deeri, DVB-T verici gcnn analog vericinin gcne

(peak power) orandr ve bu deer drtte bir ya da 6dB aasdr. PA 36larn
kalitesi de yine back-off deerleri ile llr: en iyi PA, en dk back-off
deerine sahip anfidir. LDMOS teknolojisi ile retilmi PAlar 6dBlik back-off

35
MER ; Mer deeri vericide modifikasyon yapldktan sonra modifikasyonun doru yaplp
yaplmadnn kontrol iin llmesi gereken en nemli parametrelerden biridir.
36
PA(Power Ampflifier): G Ykselteleri,Modifikasyon ncesi analog vericinin
modifikasyona uygun olup olmadn belirlemede kontrol edilmesi gereken en nemli
unsurlardan biridir.

54
deerini salarken, Mosfet ve Bipolar PAlarn ayn deeri 7 ile 9 dB
arasndadr.

3.1.11. DVB-Tde Modlasyon

DVB-T modlatrn, yayncya tahsis edilen ve en uygun olan

parametrelere ayarlanmas gerekir. ncelikle hangi bantta allaca (VHF,
UHF) ve hangi bant geniliinde allaca (6-7-8 MHz), alma modunun
(2k,8k; DVB-T iin), takm yldz (constellation) yapsnn (QPSK, 16QAM,
64QAM), FEC orannn (1/2, 2/3, 3/4, 5/6, 7/8) ve son olarak da koruma
aralnn (Guard Interval: 1/32, 1/16, 1/8, 1/4) belirlenmesi gerekir. Birka
rnek vermek gerekirse; Bir UHF DVB-T vericisinin 8 MHzlik bant genilii,
8k alma modu, QPSK takm yldz, 2/3 FEC deeri ve 1/4 koruma aral
ile birlikte ETSI EN 300 744 numaral tavsiyelerine gre maksimum
6.64Mbit/slik veri akn elde edeceimizi gsterir. Bu kapasiteden de ancak
bir adet ya da dk kaliteli 2 adet SD formatnda TV program yaynlanabilir.
Buna karlk, yine ayn tavsiyede grrz ki, bu konfigrasyona karlk
gelen sabit allar iin gerekli minimum S/N37 oran 5.7dBdir ve bu da
sinyalin alc tarafta grltlere kar ok stn olduunu, kaliteli bir resim
alabileceimizi gsterir.

Baka bir UHF DVB-T vericisinin de yine ayn bant genilii iin ve
alma modu iin, fakat takm yldz olarak olarak 64QAMn ve 5/6 ileri hata
dzeltme oran (FEC : Forward Error Correction) rate ve 1/32 koruma
aralnn seilmesi durumunda maksimum 30.16Mbit/slik veri ak hzna
eriildiini grrz. Bu kapasiteden de 5-8 adet kaliteli MPEG-2 kodlanm
TV program iletmek mmkndr.

Bu modda alrken, maksimum ak hzna ulalmasna ramen, al

tarafnda gerekli minimum S/N oran 20dBdir. Bu da gstermektedir ki,

37
S/N : letilmek istenen bilgi sinyali ile bu sinyalin zerindeki grlt bileenleri arasndaki
orana sinyal grlt oran (S/N) denilir. Yaynclkta en nemli sorunlardan biri grlt
(parazit) dr. Yaync grlty mmkn olduu kadar dk tutmak zorundadr.

55
yksek ak hznda alc tarafta kaliteli bir resim elde edebilmek iin daha
yksek sinyal seviyesi oluturmamz gerekir.

Bu iki rnekteki verici gleri eit ise, bu durumda ilk rnekteki verici
ikincisine gre daha yksek kapsama alanna sahip olacaktr38.

3.1.12. Saysal Modlasyon Yntemleri

Btn standartlarda grnt sktrma yntemi olarak MPEG-2/4

kullanlmaktadr. Avrupadaki saysal TV yaynlarnda DVB standardnn
(ISO/IEC1318, ITU-R601) deiik modlasyon biimi kullanlmaktadr.

COFDM (Coded Orthogonal Frequency Division Modulation),

QPSK (Quadrature Phase Shift Keying),

QAM (Quadrature Amplitude Modulation).

A.B.D.de yerel yaynlar iin COFDM yerine tek yan band ksmen
bastrlm bir genlik modlasyonunun (bugn analog yaynlar iin kullanlan
modlasyon) saysala uyarlanm ekli olan 8-seviyeli VSB (Vestigal Side
Band) modlasyon tercih edilmitir. Amerikan standardnda VSB
modlasyonu trellis kodlamas ve Reed-Solomon tipi hata kodlamas ile
birlikte kullanlmaktadr39.

Saysal modlasyonda temel olarak analog modlasyon tekniinden

bilinen, genlik faz veya frekans modlasyon teknikleri kullanlr. Modlasyonu
saysal yapan zellik; modle eden sinyalin saysal olmas, yani sadece
nceden belirlenmi snrl sayda deerler alabilmesidir. rnek olarak eer
ikili (binary) bir saysal modlasyon sz konusu ise gri sinyali sadece 0/1 gibi
iki farkl deer alabilir. Modlasyon sonunda da sadece iki farkl tayc

38
Herv Benoit ,Digital Television MPEG-1, MPEG-2 and principles of the DVB system,
John Wiley & Sons Inc (Arnold), New York 1997,s.43.
39
Martyn J. Riley, Digital Video Communications, Artech House, Boston 1997,s.65.

56
sinyali kar. letiim sistemlerinde zellikle de saysal TV sistemlerinde
frekans bant geniliinin mmkn olduunca az yaplabilmesi iin ikili
sistemler yerine oklu saysal modlasyon teknikleri tercih edilir. rnek
olarak 4-seviyeli genlik modlasyonunda 0-1-2-3 volt genlik seviyeleri
kullanlabilir. Frekans bant geniliini daha da azaltmak iin ayn frekansta
birbirine dik iki tayc (sins ve kosins) kullanlrsa bu tr modlasyona da
Dikgen Modlasyon (Quadrature Modulation) ad verilir. Saysal giri
sinyalleri 0 ve 1 seviyesine kar den kare dalgalar biimindedir. Byle
bir kare dalgann frekans bant genilii teorik olarak sonsuzdur ve
iletilebilmesi iin sonsuz bant geniliine gerek vardr. Bu ise pratik olarak
imkanszdr. Dolays ile saysal sinyalleri sonlu bant genilii olan iletim
kanallarndan geirebilmemiz iin bunlarn frekans snrlayc szgelerden
geirilmesi gerekir. Bu szgelerin bant geniliinin uygun seilmesi ok
nemlidir. Semboller aras karmay nlemek iin zaman uzayndaki sinyalin
sfrdan getii anlar iaret periyodunun tam kat olmaldr. Bylece semboller
aras karma nlenmi olur.

QAM (Quadrature Amplitude Modulation) modlasyonunda iki gri

sinyali vardr. Bu sinyaller birbirine dik yani aralarnda 90 derece faz fark
bulunan iki taycy kipler.

Eer tayclardan biri sinw0t eklinde ise dieri cosw0t eklinde

olacandan k iareti :

S(t) = acosw0t+bsinw0t eklinde ifade edilebilir.

Burada a ve b katsaylar saysal giri sinyalleri olan 1 ve 0 lardan

oluur. Bunu gerekletirmek iin iki arpma devresi ve bir faz kaydrcdan
oluan ekil 18teki devre kullanlabilir. Karmalar nlemek iin giri
sinyalleri bir alak geiren szgeten (tercihen Nyquist szgeci) geirilmelidir.
16 QAM kodlamada 16 deiik kelime sz konusu olduuna gre her kelime
4-bit uzunlukta ve a, b katsaylar da ikier bit uzunlukta olmaldr.

57
 ekil 18: QAM Modlasyonun yapl

Alc tarafta sinyalin en az hata ile zlebilmesi iin elde edilecek 16

deiik vektrn birbirine eit uzaklkta olmas gerekir. Bu uzakla 2 birim
dersek, a, b katsaylarnn -3;-1;+1 ve +3 olarak seilmesi gerekir. a ve bnin
her biri drt ayr deer alabildiine gre 4x4=16 deiik vektr tanmlanabilir.
QAM Modlasyonunun zamanla deiimi ekil 19da verilmitir.

ekil 19: QAM Modlasyonun iaretinin zamanla deiimi

Benzer ekilde 64-QAM kodlamada a, b katsaylarnn her biri 8 farkl

deer alabilir (3-bit) ve vektrlerin yerleimi ekil 20deki gibi olur.

ekil 20: 16 ve 64 QAM Modlasyonun k vektrleri

58
 QPSK (Quadrature Phase Shift Keying) : Faz bilgisinin gelen saysal
bilgiye gre deitirilmesi esasna dayanr. Faz deiiklii bir deerden dier
deere ani olarak deitirildiinden bu tr modlasyonlara genellikle Faz
Kaydrma Anahtarlamas (Phase Shift Keying, PSK) ad verilir. PSK bir
sinyal eklinde gsterilebilir. M says fazn ka deiik deer alabileceini
gstermek zere saysal faz modlasyonu M-PSK eklinde ifade edilir. En
basit faz kaydrmal modlasyon M=2 iin elde edilen ikili PSK modlasyon
olup Binary PSK olarak adlandrlr. En ok kullanlan ise M=4 iin elde
edilen QPSK modlasyonudur. Bu modlasyonda faz deiimleri 90
derecelik atlamalarla ekil 21deki gibi olur.

ekil 21: PSK modlasyonda k vektrleri QPSK modleli iaretin deiimi

QPSK modlasyonda kod zme srasnda oluacak hatalar ve

frekans band geniliini en aza indirmek iin GRAY kodlamas kullanlr.
GRAY kodlamasnda her seferinde en ok bir bit deiimine izin verilir. Yani
00dan 11e atlanmaz. rnek olarak 2-bitlik GRAY kodlamas 00,01,11,10
eklinde 4 kelimeden oluur.

59
 COFDM (Coded Orthogonal Frequency Division Modulation): Avrupa
lkeleri karasal saysal TV yaynlar (DVB-T) iin VSB sistemine gre daha
karmak olan fakat zellikle yansmal olarak yaylan sinyallerde daha
hatasz alan COFDM modlasyon sistemini kabul etmilerdir. Bu tr
yaynlar ilk olarak 1999 ylnda ngilterede balamtr.

rtmeye izin verdiinden frekans spektrumunu daha etkin olarak

kullanr,

Frekans blgesini dar bantl ve dzgn pek ok alt kanallara

bldnden frekansa bal zayflamaya (frequency selective fading) tek
taycl sistemlere oranla ok daha fazla dayankldr,

ereveler arasna fazladan bitler konularak semboller aras (ISI) ve

ereveler aras (IFI) karma nlenebilir,

Hzl Fourier Dnm (FFT) teknikleri sayesinde modlasyon ve kip

zme ilemleri kolaylkla uygulanabilir,

Kanal frekans dzeltmesi (Equalization) adaptif teknikler

kullanlmasna gerek kalmadan kolaylkla yaplabilir,

rnekleme zaman kaymalarna kar daha az duyarldr,

Yan kanal karmalar ve parazitik grltlerden daha az etkilenir.

Bunlara karlk OFDM modlasyonunun kt yanlar da vardr.

Bunlar:

OFDM iaretinin genlik deiimi grlt sinyali gibi ani ykselmeler ve

dmeler gsterir. Yani iaretin tepe deeri ile ortalama deeri arasnda 6/1
hatta bazen 8/1 gibi byk oranda farklar vardr. Bu da kullanlacak RF g

60
kuvvetlendiricilerinin byk dinamik seviyeye sahip olmalarn ve dk
verimli olmalarn gerekli klar,

Tayc frekans kaymalarna ok duyarldr.

DVB-T yaynlarnda kullanlan OFDM kodlamasnda 2048 (2k) ve 8192

(8k) tayc olmak zere iki farkl yayn modu kullanlr.

2k Modunda tayc says az olmakla beraber ereve hz daha

fazladr. Sonu olarak her iki moddaki veri hz yaklak olarak ayndr. 2k
Modunda tayclar arasnda yaklak 4kHz aralk vardr ve sembol uzunluu
250usdir. Buna karlk 8k modunda tayclar arasnda yaklak 1kHz
aralk vardr ve sembol uzunluu 1msdir. 8k Modu frekans kaymalarna
kar ok duyarldr. Buna karlk 2k modu frekans kaymalarna dayankl
olmakla beraber uzun gecikmelerden daha ok etkilenir. Bu yzden 8k modu
sabit sistemler iin, 2k modu ise doppler etkisine dayankl olduundan
hareketli sistemler iin daha uygundur.

Bu tayclarn hepsi veri iletiminde kullanlmaz. Bunlardan bir ksm

sinyal gcn ve iletim ortamnn zelliklerini belirlemek iin
(TPS:Transmission Parameter Signalling) ve kanaldaki yansmalarn yok
edilmesi iin kullanlr. Bir ksm hi kullanlmaz. Bir ksm da pilot olarak
kullanlr.Modlarn Teknik Kriterleri Tablo 7de zetlenmitir.

Tablo 7: Modlarn teknik kriterleri

2k Modu 8k Modu
Toplam tayc says
2048 8192
Sembol Uzunluu 250 s 1 ms
Tayc Aral 4 kHz 1 kHz
Kullanlan tayc says 1705 6817
Datlm pilot tayc 142/131 568/524
Srekli pilot tayc 45 177
TPS tayc 17 68
Sinyal tayan tayc 1512 6048

61
 Gnderilecek sinyalin nemine gre tayclar 4QAM(QPSK), 16QAM
veya 64QAM olarak kiplenir. MPEG kodlama parametreleri, yayn balklar
gibi nemli parametreler QPSK olarak kiplenir. Buna karlk bozulmas
halinde hayati bir kayp olmayan grnt bilgileri ise grltye kar daha
dayanksz olan fakat daha ok veri tama kapasitesi bulunan 64QAM
yntemiyle kiplenir.

MPEG Transport dizisi OFDM kipleyiciye verilmeden nce bit dizileri

zerinde Enerji Datc blok yardm ile deiiklikler yaplarak elde edilecek
sinyalin her frekanstaki enerjilerinin mmkn olduu kadar eit yaplmasna
allr. Daha sonra d ve i hata kodlayc ve harmanlayc devreler yardm
ile saysal iaretler iletim hatalarna kar korunur. ekil 22de COFDM
Modlasyonu anlatlmaktadr.

ekil 22: COFDM Modlasyonunun blok emas

Uydu yaynlarnda olduu gibi d kodlaycda Reed-Solomon

kodlamas i kodlaycda ise Evriimli kodlama (Convolutional coding)
kullanlr. Evriimli kodlamada R=1/2 ile 7/8 aras kod oranlarndan herhangi
biri seilebilir. En sonunda veri bitleri ereveler halinde OFDM kipleyiciye
uygulanr.Kipleyici knda ereveler arasna ereve uzunluunun 1/4 ila
1/32si kadar koruma (guard) aralklar braklr ve bu aralklar erevenin son
ksmndaki sinyalin ayns ile doldurulur. Bylece alcda bu sinyalin kendisi
ile evriimi (otocorrelation) kullanlarak sembol e zamanlamas kolayca

62
yaplr. COFDM Modlasyonunun zaman ve frekans uzaynda grn ekil
23te gsterilmektedir.

ekil 23: COFDM Modlasyonunun zaman ve frekans uzaynda grn

Karasal OFDM TV sinyali 6-7-8 Mhz band geniliklerinde

yaynlanabilir. Kullanlacak band geniliine gre sembol sreleri, tayc
frekans aralklar ve IFFT rnekleme frekanslar ayarlanr. Kanal bant
geniliklerine gre modlar baznda parametreler Tablo 8de gsterilmektedir.

Tablo 8: Kanal bant geniliklerine gre modlar baznda parametreler

Kanal Bandgenilii (MHz) 8 7 6
Sinyal Band genilii(Mhz) 7,61 6,66 5,70
rnekleme Frekans(Mhz) 9,14 8,0 6,65
Sembol Sresi(s) 224 256 298,7
Tayc Aral(kHz) 4,46 3,90 3,34
a)2k modunda kanal bant geniliine gre ayarlanan parametreler

Kanal Bandgenilii (MHz) 8 7 6

Sinyal Band genilii(Mhz) 7,60 6,65 5,70
rnekleme Frekans(Mhz) 9,14 8,0 6,85
Sembol Sresi(s) 896 1024 1194,7

Tayc Aral(kHz) 1,11 0,97 0,83

b)8k modunda kanal bant geniliine gre ayarlanan parametreler

63
 3.1.13. Tek Frekans A (SFN : Single Frequency Networks)

Tek frekans alar, frekans spektrumundan tasarruf salamak

amacyla yaplacak frekans planlamalarndaki en iyi yntemdir. SFN
ebekesi, genellikle, kk ya da orta byklkte olmal ve bir ehri ya da
belirli bir blgenin kapsamas hedeflenmelidir.

Bu yolla, bir ok SFNden oluan ulusal apta MFN (Multi-Frequency

Network) ebekeleri kurularak, lke tamamen kapsanabilir. SFNnin temeli,
tamamen ayn programlar yaynlamak zere, tam senkronlanm halde
doru planlanm bir ebeke iindeki 2 ya da daha fazla vericinin ayn
frekansta almas anlamna gelir. Buradaki en nemli hususlardan birisi,
stdyodan vericilere iletilen sinyalin (TS), vericilerden yaynlanan sinyalin ve
frekansn dier SFN ekesine dahil vericilerle tam senkron olmasdr. Bu da
Kresel Konumlandrma Sistemi (GPS : Global Positioning System) sinyali
vastasyla salanabilir.

Stdyoda senkronizasyon, sinyalin iletim ortamna verilmeden nce

(uydu, kablo, link gibi) multipleksrdan sonra GPS alc ile senkronlanm
SFN uyarlayc (adapter) yoluyla yaplr. Tabii ki, vericilerin birbirlerine olan
uzaklklarnn da belirlenen koruma aral snrlar iinde olmas gerektii
unutulmamaldr.

Analog TV yaynlarnda bir verici belli bir kanalda, rnek olarak UHF
60. kanalda, yayn yapyorsa bu vericinin kapsama alan iinde ayn kanalda
ve komu 59. ve 61. kanallarda ve bu kanaldan 39 MHz tedeki 66 -67.
kanallarda baka bir verici yayn yapamaz. Aksi takdirde bu vericiler birbirinin
iaretini kartrp bozar. Bu yzden zellikle stanbul, Ankara gibi byk
ehirlerde ayn yaynlar baka blgelerde farkl kanallardan yayn yaparlar.
Bu da bir blgede yayn yapabilecek program saysn byk lde snrlar.

Saysal karasal yayn sisteminde ayn blgedeki vericiler ayn

frekanstan e zamanl yayn yapabilirler. Bu sisteme tek frekansl yayn

64
sistemi, SFN (single frequency network) ad verilir. Bu sistemde deiik
vericilerden gelen sinyaller alc tarafndan tpk yansm iaretler gibi
alglanr. Yansm sinyaller yansma sresi belli bir deerden az olduu
zaman OFDM kiplemede bir sorun yaratmaz ve temiz bir grnt elde
edilebilir.

Yansmalarn ve ayn frekanstaki dier vericilerden gelen sinyallerin

bozucu etki yapmamas iin en uzun gecikme sresinin OFDM paketleri
arasndaki koruma aral (guard) sresinden ksa olmas gereklidir. Bu da
ayn frekanstaki vericiler arasndaki en uzak mesafeyi snrlar. Elektro-
manyetik dalgalar k hznda yayldna gre bu mesafe kolayca
hesaplanabilir. Tablo 9da eitli yayn modlar iin bu mesafeler verilmitir.

Tablo 9 : 8k ve 2k modlarnda kanal bant geniliine gre vericiler arasndaki en uzak

mesafeler
Mod 8/7 Mhz kanal
Koruma Aral Sembol sresi Koruma Aral Verici Uzakl
oran s s Km
2k 1/4 224/256 56/64 16,8/19,2
2k 1/32 224/256 7/8 2,1/2,4
8k 1/4 896/1024 224/256 67,1/76,7

8k 1/32 896/1024 28/32 8,4/9,6

Grld gibi 8k modunda 2k moduna gre daha geni bir kapsama

alan elde edilmektedir. Ayrca kanal band genilii azaldka da mesafe
artmaktadr. Bu tr yaynn en zor taraf vericiler arasnda e zamanll
salamaktr. Bunun iin GPS uydularndan yararlanlr. Bu uydulardan bir
saniye aralkl e zamanlama sinyalleri yaynlanr. Profesyonel GPS alclar
bu sinyalleri kullanarak 10MHzlik bir referans frekans retir. Vericiler bu
referans frekans kullanarak birbirine kenetli, faz ve frekans ayn olan,

65
tayc frekanslar retirler. Ayrca 1 saniyelik referanslar kullanlarak mega
paketlerin ayn anda yaynlanmas salanr40.

3.1.14. DVB-T Aktarc ve Boluk Doldurucular (Gap-Filler)

DVB-T ebekesini planladktan, hatta kurduktan sonra yaplacak

alma, ebeke iinde yeterli sinyal seviyesine ulalamayan yerlerin tespit
edilmesidir. zellikle corafi yapdan kaynaklanan sorunlar nedeniyle ya da
baz vericilerin glgesinde kalmasndan (shadow zones) dolay yayn
alamayan noktalarn tespit edilmesi gerekir.

Bu blge ya da alanlara yayn ulatrmak zere ya ald sinyali

kuvvetlendirip farkl frekans zerinden, yayn ald vericiye gre daha dk
gteki aktarclarla ya da bir vericiden ya da aktarcdan sinyali alp
frekansnda deiiklik yapmadan ebekenin en dk gl vericileri olarak
tanmlanan boluk doldurucular ile ebekenin tamamlanmas gerekir.

ebeke eer SFN ise, doal olarak kapsanamayan alanlarn boluk

doldurucular ile doldurulmas gerekir. Ancak bir MFN yapda, farkl bir
kanaldan yayn yapacak ekilde bir verici ya da aktarc ile boluklar
doldurulur.

Bu cihazlarla yayn yaparken dikkat edilecek en nemli husus, al

kolu ve veri kolundaki frekanslarn ayn olmasndan dolay, dikkatli planlama
ve montaj yaplamaz ise, cihaza zarar veren bir geri besleme (feed-back)
szkonusu olabilir.

Eer boluk doldurucular bir SFN ebekesi iinde bir yere kurulacak
ise de, biraz nce szn ettiimiz hassasiyet daha da artacaktr. nk, bu
cihazn anteninden yaynlanan sinyalin geri besleme yoluyla al kolundan
cihaza zarar verme tehlikesi yannda, SFN ebekesindeki tm vericilerle ayn

40
Murat Tekalp, Digital Video Processing, Prentice Hall, New York 1995,s.56.

66
frekansta alacandan, dier vericilerden ald sinyal dorudan gelen
deil, yansyarak gelen sinyal olabilir. Byle bir durumda boluk
doldurucularn saysal ilemci (processor) katnda Dijital Eko Giderici (Digital
Echo Canceller) adl bir cihaz kullanmak gerekir41.

3.1.15. Saysal Yaynda Grnt Formatlar

Saysal TV yayn iin grnt sktrma yntemi olarak her ne kadar

MPEG-2 standard kabul edilmise de elde edilmek istenen resim kalitesi ve
kullanlacak lkelere gre deiik resim formatlar sz konusudur. Bu
standartlar resim kalitesine gre Yksek znrl (HDTV) ve Standart
znrl (SDTV) olmak zere ve lkelere gre de 50 ve 60 Hz olmak
zere drt ayr kategoride deerlendirilebilir.Tablo 10da saysal grnt
formatlar gsterilmitir.

Tablo10: Saysal grnt formatlar

50 Hz 60 Hz

HDTV SDTV HDTV SDTV

19201080 720576 19201080 704480
BenekSatr
1280720 544,480,352576 1280720 640480
En:Boy 16:9 16:9,4:3 16:9 16:9,4:3
Srekli(P) Srekli(P) Srekli(P) Srekli(P)
Tarama
Gemeli(I) Gemeli(I) Gemeli(I) Gemeli(I)
50I,25P 50I,50P,25P 60I,30P,24P 60I,60P,30P,24P
ereve/s
50P,25P 50I,25P 60P,30P,24P 60I,60P,30P,24P

3.1.16. Saysal Tv aretlerinin oullanmas

Saysal TV iaretlerinin yaynlanmas iin saysal ses ve grntye ait

verilerin nce paketler haline getirilmesi, sonra bu paketlerin harmanlanarak
birletirilmesi (zaman oullamas) ve tek bir bit-dizisi haline getirilmesi
gerekir. Bu dizi kullanlacak yayn standardna uygun bir ekilde kiplenerek

41
Avni Morgl ,Dijital Televizyon, Anten Dnyas yaynlar, stanbul, 2002,s.24.

67
yayna verilir. Saysal TV iaretlerinin paketlenerek yaynlanmas ekil 24te
gsterilmitir.

MPEG grnt ve ses kodlaycsndan ayr ayr gelen paketler ard

ardna eklenerek tama (transport) katman oluturulur. Ses ve grnt
paketlerinin saylar ve uzunluklar eit deildir. Hangi paketin hangi bilgiyi
tad bandaki Paket Bal ksmna baklarak anlalr.

ekil 24: Saysal TV iaretlerinin paketlenerek yaynlanmas

ou zaman saysal TV yayn yapan kurulular birden fazla TV

yaynn ayn yayn paketi iinde gnderirler. Bu durumda sadece bir takm
ses ve grnt iaretlerin deil, birden fazla stdyodan gelen iaretlerin
birletirilmesi gerekir42.

42
Bernard Grob ,Basic Television and Video Systems, Mc. Graw-Hill, New York 1986,s.19.

68
 3.1.17. letim Protokolleri

Saysal TV yayn iaretleri hiyerarik bir yap iinde ele alnrsa, bu

iaretler drt farkl katman halinde dnlebilir. Bu blmde saysal verilerin
yayna hazrland tama ve iaretlerin verici taraftan alc tarafa
gnderildii iletim katmanlarnda yaplan ilemler incelenecektir.ekil 25te
MPEG saysal TV yaynnda hiyerarik katmanlar gsterilmitir.

ekil 25: MPEG saysal TV yaynnda hiyerarik katmanlar

Tama paketlerinde ses ve grnt bilgileri dnda dier yardmc

bilgileri (Program bilgileri, alt yazlar v.s.) de iletmek gerekir. Ayrca bu
saysal bilgileri iletim srasnda meydana gelebilecek bozulmalardan korumak
iin Hata Bulma ve Dzeltme Kodlamas gerekir. Hata dzeltmesi, her
paket iin belli sayda bit eklenerek salanr. Eklenen bit says ne kadar ok
olursa o orandaki bozulmu veri bitleri dzeltilebilir. Bazen ani bozulmalar
veya karmalar yznden ayn paketin iindeki ok sayda bit bozulabilir
(hata patlamas: error burst). Byle bir durumda hata bitlerini kullanarak
dzeltme yapma imkan ortadan kalkar. Bu durumu nlemek iin ard arda
gelen paketlerin bitleri belli kurallara gre harmanlanarak yeni bir byk

69
paket oluturulur. Bu harmanlanm paketlerde bir hata patlamas olursa bu
sadece bir paketteki bitleri bozmaz. Ard arda gelen paketlerin her birinden az
sayda bit bozulmu olur ve bunlar da dzeltilebilir.

MPEG kodlaycdan gelen Temel Dizi (Elementary Stream, ES) nce

paketler haline dntrlr. Bu paketlere Paketlenmi Temel Dizi
(Packetized Elementary Stream, PES) ad verilir. Her MPEG paketi bir Paket
Bal (Packet Header) ile veri bitlerinden meydana gelir.

Temel dizi paketlerinin (PES) uzunluu deiken olabilir. Bu paketler

184 byte43lk sabit uzunluklu tama paketlerine dntrlrken bir
ayarlama yaplmas gerekir. Eer PES paketinin uzunluu 184 byte veya
daha kkse bir PES paketi bir tama paketine dntrlr. Eer 184
bytedan bykse 184 bytelk ksmlara ayrlarak birden fazla tama paketi
halinde iletim ortamna verilir. Burada ISO/IEC 13818-1 standardnn getirdii
baz snrlamalar vardr; Her tama(transport) paketi sadece bir PES
paketinin verilerini tayabilir ve her PES paketi daima tama paketinin yk
ksmnn banda balamak ve sonunda bitmek zorundadr. ekil 24te rnek
bir paketleme grlmektedir. 184 bytedan daha ksa kalan paketler
"ayarlama bitleri" ile doldurulur. Bu ayarlama bitleri ayn zamanda e
zamanlama saat bilgisini de tarlar.

Her MPEG-2 transport paketi balk (header) ve yk (payload) olmak

zere iki ana ksmdan meydana gelir. 4-bytelk Tama Paket Bal
(Transport Packet Header) ksmnda paket e zamanlamas (packet sync.),
tanan bilginin cinsi veya Paket Tantma Bilgisi (Packet Identification Data,
PID), paketin karmas veya kaybolmasn nleyen bilgiler ve ifreleme
bilgileri bulunur. Deiken uzunluktaki Video Uyarlama Balnda (Video
Adaptation Header) zaman ayarlamas, medya e zamanlamas ve dier
balang ve iaret bilgileri (flag) bulunur. Bundan sonra, paketi 188 bytea

43
Byte : elektronik ve bilgisayar bilimlerinde genellikle 8 bitlik dizilim boyunca 1 veya 0
deerlerini bnyesine alan ve kaydedilen bilgilerin trnden bamsz bir bellek lm
birimi. 8 bit= 1 bayt.

70
tamamlamak zere hibir bilgi tamayan uzunluk uyarlama bitleri ve arkadan
sktrlm grnt veya ses bilgisini tayan bitler gelir.

Her PID numaras ilgili paketin tad bilginin cinsini kanc paket
olduunu gsterir. 8-bitlik PID numarasnn ilk drt biti bilginin cinsini belirler.
PID=0000 paketin Program Eleme Tablosu (PMT), PID = 0001 grnt, PID
= 0100 ses ve PID =1010 data bilgisi olduunu gsterir. En bata gnderilen
Program liki Tablosu (PAT) ise 0 numaral paketin ne tadn, her
programn program numarasn ve bu programn eleme tablosunun (PMT)
hangi pakette olduunu gsterir. Program Eleme Tablosunda (PMT) ise bir
program oluturan paketlerin PID numaralarnn ne olduu bilgisi yer
almaktadr. MPEG-2 yayn paketleri dizisi ve bir tama paketinin yaps ekil
26da gsterilmektedir.

ekil 26: MPEG-2 yayn paketleri dizisi ve bir tama paketinin yaps

Yeni sistemler eklendike PID numaralarnn ilk drt bitlik ksm

deitirilecek, bylece yeni sistemlerin eskilerle uyumluluu salanacaktr.
Mevcut kod zcler bu yeni numaralar ileme sokmayarak karkl
nlemi olacaktr. Yeni kod zcler ise yeni ve eski numaralar ileme
sokacaktr. rnek olarak ilerde 3-boyutlu TV yayn balarsa grnty
boyutlu hale getirmek iin eklenen paketlerin bana yukarda belirtilen drt
numaradan farkl bir numara konulacak, bylece standart zcler bu

71
paketleri atlayarak grntnn sadece 2-boyutlu ksm ile ilgili yerlerini
alabileceklerdir. Saysal TV sinyallerinin oullanarak program paketi haline
getirilmesi ekil 27de gsterilmektedir.

Ses sinyalleri grntden daha nceliklidir. nk grntdeki ksa

sreksizlikler insan fazla rahatsz etmez. Buna karlk sesteki en kk
kesilme veya bozulma ok rahatsz edici bir etki yapar. Bir tama paketi
sadece bir cins (ses, grnt veya data) bilgiyi tar ve bunlar ard arda
dizilerek Program Paket Dizisi elde edilir44.

ekil 27: Saysal TV sinyallerinin oullanarak program paketi haline getirilmesi

MPEG-2 Tablolar unlardr:

a) Program liki Tablosu (Program Association Table veya Program

Allocation Table PAT) :

PID=0 numaral paket olarak gnderilmesi zorunlu olan bu paket

arkadan gelen paketlerin hangi bilgiyi tad ve hangi numaral paketin
hangi programa ait olduunu gsteren bilgileri tar. Dizideki dier btn
bilgiler ifrelenmi olsa da program iliki tablosu mutlaka ak yani ifresiz
olarak gnderilmelidir.

44
Walter Fisher ,Digital Television, Rohde&Schwarz, Springer, Berlin 2004,s.24.

72
 b) Program Eleme Tablosu (Program Map Table, PMT): Dizideki her
program iin bir tane PMT tablosu bulunur. Bir program oluturan ses ve
grnt paketlerinin hangi PID numaralar ile iletildiini gsterir. Paket
numaralar ifresiz olmaldr. Buna karlk bu pakette baka zel bilgiler de
gnderilebilir ve bunlar ifrelenebilir. Bunlara rnek olarak kstl kullanm
ifresini zmek iin gerekli iki bilgiden biri olan Lisans Kontrol Bilgileri
(Entitlement Control Messages: ECM) ve Lisans Denetim Bilgileri
(Entitlement Management Messages: EMM) gsterilebilir.

c) artl Kullanm Tablosu (Conditional Access Table, CAT): Eer

iletilen dizide bir tane bile ifreli veya artl kullanml program varsa bu tablo
da gnderilmelidir. PID=1 numaral paket olarak gnderilir ve artl kullanm
sistemlerine ait Lisans Denetim Bilgileri (Entitlement Management Messages:
EMM) bilgisini tayan paketlerin numaralar bu tabloda yer alr.

d) zel Tablolar: Bu tablolarda yaynlarla ilgili zel bilgiler ve bunlarn

hangi numaral paketlerde bulunduu bilgileri yer alr. Uzunluu 4096 byte
kadar olabilir.

Bu tablolara ek olarak DVB Servis Bilgileri (DVB Sevice Information,

DVB- SI) tablolar da iletilebilir. Bu ek tablolar sayesinde hzl bir ekilde
kanal deitirme ve yaynlarla ilgili bilgi alma imkanlar elde edilir.

Alc tarafta alnan oullanm transport dizinin (Transport Stream)

ayrtrlmas iin ters ilemler yaplr. Yeni bir kanal seilip e zamanlama
salandktan sonra MPEG tama dizisi gelmeye balar. zme ilemine
balamak iin PID=0 numaral paketin gelmesi beklenir. Bu paket geldiinde
zmlenerek istenen programn Program Yerleim Paketinin (PMT) PID
numaras kartlr ve bu paketin gelmesi beklenir. Bu paket alndnda artk
zlecek paketler belli olmutur45.

45
Avni Morgl, Televizyon Teknii, Boazii niversitesi Yaynlar, stanbul, 1997,s.34.

73
 ekil 28: oullanm saysal TV sinyallerinin ayrtrlmas

Kullanc hangi program izleyeceini belirleyince ilgili paketin PID

numaras yardm ile PMT tablosu elde edilir. PMT tablosunda Program Saat
Referans (Program Clock Reference, PCR) bilgisinin bulunduu paketin PID
numaras bulunarak PCR kartlr ve sistem saatine (STS) ayarlanr. Eer
birden fazla ses veya grnt seenei varsa bu izleyiciye iletilir.
oullanm saysal TV sinyallerinin ayrtrlmas ekil 28de
gsterilmektedir.

zleyici seimini yaptktan sonra ilgili paketlerin numaralar belirlenir ve

paketler geldike ayklanarak hafzaya atlr ve bunlar uygun biimde
sralanarak grnt, ses ve data ile ilgili bamsz bit dizileri elde edilmi olur.
Bu diziler ilgili kod zc bloklara iletilir, MPEG-2 kod zlerek ses ve
grnt elde edilir.

Kanal deitiinde dizilerin ayrlmas ve kod zme ilemi yaklak bir

saniye kadar zaman alr46.

46
Thomas Sikora , MPEG Digital Video Coding Standards, IEEE Signal Processing
Magazine, Washington 1997, s.82.

74
 DRDNC BLM

4.1. ANALOG VERCLERN SAYISALA MODFKASYONU

Karasal saysal TV yaynclnn, dnya apnda kabul grmesinden

sonra, yaynclar buna uygun yatrm ve planlama almalar yapmaktadr.
Analog yaynlar devam ederken, bu arada da yaynclar saysal yayna uygun
altyaplar hazrlayacak, izleyiciler de bu yeni sisteme uygun al sistemlerini
temin edeceklerdir.

Avrupa geneline bakldnda, analog TV yaynlarn sonlandrlma,

saysal yayna balama ve analog yaynlarn sonlandrlarak sadece saysal
yayn dzenine geme tarihleri Tablo 11de verilmektedir.

Tablo 11: Avrupadaki DVB-Tye dnm durumu ve sistem tercihleri

DVB-T Balang Sktrma Format Analog Yayn
lke Tarihi Sonlandrma Tarihi
ngiltere 1998 MPEG-2 2012
sve 1999 MPEG-2 / MPEG-4 AVC Tamamland (2007)

spanya 2000/2005 MPEG-2 2010

Finlandiya 2001 MPEG-2 Tamamland (2007)

svire 2001 MPEG-2 Tamamland (2008)

Almanya 2002 MPEG-2 Tamamland (2008)

Belika 2002 MPEG-2 Tamamland (2008)

Hollanda 2003 MPEG-2 Tamamland (2006)

talya 2004 MPEG-2 2012

Fransa 2005 MPEG-2 / MPEG-4 AVC 2011

ek Cumhuriyeti 2005 MPEG-2 2011

Danimarka 2006 MPEG-2 / MPEG-4 AVC 2009

Estonya 2006 MPEG-4 AVC 2010

Avusturya 2006 MPEG-2 2010

Slovenya 2006 MPEG-4 AVC 2011

75
Tablo 11 in devam
DVB-T Balang Sktrma Format Analog Yayn
lke Tarihi Sonlandrma Tarihi
Norve 2007 MPEG-4 AVC 2009

Litvanya 2008 MPEG-4 AVC 2012

Macaristan 2008 MPEG-4 AVC 2011

Portekiz 2009 MPEG-4 AVC 2012

Hrvatistan 2009 MPEG-4 AVC 2011

Letonya 2009 MPEG-4 AVC 2011

Polonya 2009 MPEG-4 AVC 2013

Yunanistan 2009 MPEG-4 AVC 2012

Slovakya Belirlenmedi TBC 2012

Rusya Belirlenmedi MPEG-4 AVC 2015

Kaynak : European Broadcasting Union (EBU), http://www.ebu.ch/(07.08.2010)

Tablo 11den de grlecei zere, 2012 yl sonuna kadar Avrupada

ou lke dnm tamamlam olacaktr. Geriye kalanlar ise GE06
antlamasna gre 17 Haziran 2015 tarihine kadar bu dnm bir ekilde
tamamlamak durumundadr.

Bu durumda, yaynclar karasal yayn iin kullandklar analog TV

vericilerini, yalarna ve ilerlik durumlarna gre gzden geirerek, saysal
yayna tam olarak geiin salanmasndan sonra da kullanma imkanlarn
deerlendirmektedir.

Saysal yayna dnm tarihine kadar da analog yaynlarn

srdrlmesi iin seenekten sz edilebilir;

1. Mevcut analog vericilerle bir ekilde yaynnn srdrlmesi,

2. Yeni bir verici ile deitirmek,

3. Yeni bir verici alp, bunun hem analog hem de saysal yayn
yapabilecek (ya da dntrlebilecek) kabiliyette olmas.

76
 Birinci seenek, yayncdan yayncya, lkeden lkeye farkllk
gsterebilir. Mevcut vericilerin ya, kalite durumu, yedek malzeme durumu,
retici desteinin devam edip etmedii, tecrbeli personel durumu vb. birok
faktr deerlendirildiinde ancak bu ynde karar verilebilecek bir konudur.

kinci seenek analog yaynlarn salkl devam iin uygun yntem

olmakla beraber, ekonomik mr iinde saysal yayna dntrlme
imkanlar, maliyeti, salkl sonu alnp alnamayaca, retici garantileri ve
destekleri ile garanti artlarnn da yine birlikte deerlendirilmesi gereken bir
durumdur.

nc yntemin en uygun olduu dnlebilir. Satn alnacak yeni

vericinin analog formatta yayn yaparken, ayn zamanda az bir masrafla ve
teknik olarak sknt yaanmadan bu vericiden saysal yayn yapabilme
imkannn olmas durumudur.

4.2. ANALOG VE SAYISAL YAYINCILIKTAK FARKLILIKLAR

Analog ve saysal modlasyon karakteristikleri birbirlerinden farkldr.

Ancak, her ikisi de genlik modlasyonlu RFi birbirlerinden byk farkllklarla
kullanrlar. Analog yayn sisteminde, resim sinyali genlik modlasyonlu, ses
sinyali de FM modlasyonlu sinyal kullanr. Analog yayn sisteminde,
ortalama RF g seviyesi, resim seviyesi ile nemli lde deiir. ou
CCIR standartlarna gre ou vericilerin grnt blm negatif genlik
modlasyonludur ve vericiler de resim tepe g deerlerine gre
snflandrlr.

77
 47
Tablo 12: Analog vericilerde tepe g/ortalama (PAR : Pick to Average) g oranlar

CCIR Sistem NTSC-M PAL-G PAL-I

Siyah Seviye (dB) 2.23 2.24 2.14
Gri Seviye (dB) 5.14 5.06 4.54
Beyaz Seviye (dB) 7.55 7.34 6.79
Toplamda G Deiimi (dB) 5.32 5.14 4.65

Tablo 12den grlecei gibi, dB cinsinden, tepe gcn ortalama gce

oran btn sistemlerde nemli oranda deimektedir. Bu geni marj, verici
dizaynlarnda nemli tedbirler alnmasn gerektirmektedir. Bunlar arasnda
g kaynaklar, anfiler, soutma sistemleri gibi maliyete dorudan nemli
etkileri olan birimler de vardr.

Buna karlk mevcut tm saysal yayn formatlar COFDM ve 8-

VSBdir, sabit ortalama RF gce sahiptir ve programn ierii ile g
deimez. Vericiler de, ortalama glerine gre snflandrlr.

DVB-T sinyali, istatistiki olarak iki boyutlu Gaussian ilemi ad verilen

bir yntemle modellenebilir. DVB-T iin, PAR (Peak to Average Ratio) deeri,
filtrelemeden bamsz olarak sabittir.

Tablo 13: DTV sisteminde PAR deerleri

DTV Sistemi DVB-T ATSC

2 2
PAR (Zamann 99.99%) 9.5dB 7.0 dB

Pratikte elde edilen sonulardan hareketle, belirli bir periyodda (Tablo

13te zamann %99u olarak belirtilen, lm yaplan srenin yaklak
tamamnda elde edilen lm sonucudur) elde edilen sonular Tablo 13te
verilmektedir. Burada nemli olan husus, PAR deeri ne kadar yksek ise,

47
PAR : Pick to average,modifikasyonun doru yaplp yaplmadnn kontrol iin kontrol
edilmesi gereken en nemli parametrelerden biridir.

78
vericinin RF katnda sinyal kararlln salamak iin o kadar hassas cihazlar
ve ayarlamalar gerektiidir. stenilen kararllkta RF sinyali elde edebilmek
iin PAR deerine bal olarak RF birimlerinde kullanlan zellikle g
ykseltelerin dorusall ve ndzelteler burada nemlidir. Pratikte,
analog ve saysal sinyallerin ndzeltme (precorrections) ilemleri ayndr;
her ikisinde de faz ve genlik dzeltmeleri btn bant boyunca ve
modlasyona gre yaplr (ayarlamalarda aralarnda ok az farkllklar vardr).
Bu ndzeltmeler, saysal sistemlerde (esasen son yllarda retilen analog
vericilerde de), eskiden olduu gibi manuel ayarlamalarla deil, bilgisayar
tabanl ilemcilerde depolanan verilerle, istenilen filtre ve dorusalla bal
olarak, kolayca ayarlanabilmektedir.

Ses ve resmin ayr kollardan ilem grd, ykseltildii ve sonuta

birletirici nitede (diplekser) bir araya getirildikten sonra yaynland
sistemler, gerek iletme bakm gerekse de kararllk bakmndan daha iyi
sistemlerdir. Resim ve ses iin ayr ayr optimizasyonun salanmas ile
birlikte sonuta en iyi g verimi elde edilir.

Ayrca, ses ve resmin birlikte ilem grd sistemler vardr

(intercarrier sistem). Genellikle yksek gl vericilerde ses-resim ayr ayr
ykseltilir, dk gllerde ise ortak anfi sistemi (intercarrier ya da common
anfi) kullanlr. Ortak anfi sistemi, phesiz maliyetleri de drmektedir.
Bugn iin hemen hemen tm reticilerin ortak anfi sistemine dayanan verici
rettii grlmektedir. Bunda, yukarda da sz edildii zere, yeni
ndzeltme sistemlerinin resim/ses modlasyon etkileimleri ve dier
intermodlasyonlarn nlenmesindeki stn baarlarnn etkili olduu
phesizdir.

79
 ekil 29: Resim/Sesin ayr anfi edildii bir vericinin temel blok emas

ekil 29da verilen yapda ses ve resim sinyalleri ayr kollardan

kuvvetlendirilip, nihayetinde dipleksrda birlemektedir. Aada ekil 30da
de ortak anfili sistemin temel blok emas verilmektedir.

ekil 30: Resim/Sesin ortak anfi edildii bir vericinin temel blok emas

Dikkat edilecek olursa, ekil 30ta farkl olarak, dipleksr yerini filtre
almtr. IMD filtre (Intermodulation Distortion) , anfiler tarafndan retilen ve
istenmeyen 3. harmoniklerin bastrlmasnda kullanlr. Bu aamada istenirse
de ayrca ndzelte devreleri de kullanlabilir.

80
 4.3. ANALOG VERCNN MODFKASYON SREC

Ortak anfili vericilerin, saysala daha kolay modifiye edilebildii

grlmektedir. Her ne kadar ortak anfili sistem ile ayrk anfili sistemlerin
karlatrlmasnda g harcama ynyle ortak anfili sistemleri bir miktar
dezavantajl olsa da konu modifikasyon olunca, ortaya ciddi maliyet
avantajlar kmaktadr.

ekil 31: Ses/resmin ayr anfili vericinin modifikasyonu durumunda deitirilecek birimler

ekil 31de, ses ve resim sinyallerinin ayr kollardan ykseltildii

analog TV vericisinin, saysala modifikasyonu durumunda deitirilmesi
gereken birimler kesikli izgi ile belirtilmitir. Modifikasyon durumunda
exciter/modlatr ile RF sisteminde deiiklikler yaplmas gerekmektedir.
Ses ile ilgili blmn iptal edilmesi, bu blmdeki anfilerin kullanlma imkan
varsa da dier blmlerde kullanlmas deerlendirilebilir. Notch dipleksr
devre d braklp, yerine uygun bir maskeleme filtresi ilavesi gerekecektir.
Bunun dnda g lerler, pik dedektrleri vb. baz birimlerin de
yenilenmesi ya da ayarlanmas gerekebilir.

Ortak anfili analog vericinin saysala modifikasyonunu gsteren yap

da ekil 32de verilmektedir.

81
 ekil 32: Ses/resim ortak anfili vericinin modifikasyonu durumunda deitirilecek birimler

Bu durumdaki modifikasyon daha kolay ve aktr. Exciter/modlatr

ile muhtemelen RF dedektrleri ve l sistemleri de deitirilmeli ya da
modifiye edilmeli, bunun dndaki sistemlerde kayda deer bir deiiklik
yaplmas gerekmemektedir. RF yolu aynen kullanlabilir; ancak k filtresi
maskeleme filtresi ile deitirilmesi gerekebilir.

Sonu itibariyle, ortak anfili analog vericilerin saysala modifikasyonu

daha kolay ve az maliyetlidir ve ayn zamanda bir gn tekrar analoa
dntrlmesi sz konusu olursa da bu daha kolayca yaplabilir 48.

4.3.1. Hem Analog Hem de Saysal Yayna Uygun Exciter

Son yllarda yaygn olarak analog vericiler az bir modifikasyonla

(genellikle bir yazlmla ya da ok dk maliyetli dnm ile) saysal yayn
yapabilecek ekilde retilmektedir. Exciterlar, yazlmla ya da ilerinde
modlatrlerin deitirilmesi ile DVB-T (en genel anlamda DTV) yayn
yapabilecek hale getirilebilmektedir. Aada ekil 33te analog verici, ancak
modlatr sinyal zerinde saysal ilem yapabilecek ekilde (basebandda;
resim ve ses sinyalini I/Q seri 364 MBit/slik ileyen modlatr ile) bir dizayn,
ekil 34te de bu modlatr yerine COFDM modlatr ilavesiyle ayn
vericinin saysala dnm gsterilmektedir.

48
Sean Gilbert, World Radio TV Handbook: WRTH, Oxford : WRTH Pub. Ltd.,Oxford
2008,s.56.

82
 ekil 33: Analog verici blok emas

ekil 34: DVB-T(T2) verici blok emas

83
 BENC BLM

5.1. ANALOG TV VERCSNN SAYISALA DNTRME

MALYET

Bir analog vericinin ncelikle ykselte katlarnn saysal yaynda

aranan kriterleri salayp salamadna baklmas gerekir. stenilen
dorusallkta (linearite) ve kararllkta almas, istenmeyen intermodlasyon
rnleri bakmndan snrlar iinde almas kouluyla;

Analog vericilerin DVB-T2ye dnebilmesi iin;

a. Video ve audio modlatrlerin yerine COFDM modlatr (7500 -

9000 aras) taklmas gerekir (analog vericinin up-converter ksm
kullanlabilir, bunun iin COFDM modlatrn IF knn kullanlmas
yeterlidir. Analog vericinin k ynl kuplr saysala da uygun olmaldr),

b. Saysal k filtresi (band geiren filtre) ilave edilmesi gerekir

(Bunun fiyat gce gre deimektedir. 1500 - 5000),

c. Uydudan saysal TV yaynlarn (TS) alp, vericiye yine saysal

olarak giri yapabilmek iin analog uydu alclarn yerine IRD (Integrated
Receiver Decoder) uydu alc olarak adlandrlan cihazn uydu al koluna
eklenmesi gerekir.( ASI kl bu cihazn fiyat 1000 3000 ),

d. Vericilerin SFN modda almas durumunda GPS sisteminin de

temin edilip, knn modlatre girilmesi gerekir.(GPS Clock source
1000),

84
 e. DVB-T2 modlatr knn analog verici zerindeki nihai k
anfilerini srmek iin yeterli deil ise araya ykselteci anfilerin ilavesi gerekir.
(1000 ).

Burada, analog vericinin saysala dntrlmesi ile birlikte birok

kontrol bilgilerinin de salanmas gerekir ki, vericiden vericiye zellikle
dizayna bal bu kontrol bilgilerinin saland, uyumun gerekletii
varsaylm olup, fiyatlandrma yaplmamtr.

Buna gre, 200W ve alt gte olan bir analog TV vericisinin DVB-
T2ye uyumlu saysal vericiye dntrlmesi iin; 10000 ile 15000 aras
harcama yapmak gerekir, SFN ebekesine dahil bir verici ise de bu fiyatlara
1000luk GPS cihaz fiyatn da ilave etmek gerekir.

1 kW ve fazla gte olan vericilerin dntrlme maliyeti ise, 200W

ve aas gte olan vericilerden farkl olarak k filtresi kullanlmas
gerekmesi nedeniyle dnm maliyeti artmaktadr. Bu durumda yukarda
dk gl vericiler iin verilen maliyetlere vericinin gcne gre (1 kW, 2
kW, 5 kW, 10 kW gibi) uygun bant geiren filtre maliyeti olarak ortalama
4000 daha ilave yapmak gerekecektir.

zetlemek gerekirse; 200W ve daha aa gte olan vericilerin

analogdan saysal yayna uygun olarak SFN ebekesinde alacak ekilde
modifikasyonu 10000 ile 15000 arasnda, orta gte vericiler iin ise
12500 ile 17000 arasnda bir meblaa malolabilecei grlmektedir.

Vericilerin yapsna gre deimekle birlikte, sinyal giri nitesi

(program input equipment) de gerekebilir. Bunun fiyatlanmas ayr bir nite
olarak mmkn olmayp, modifikasyonu yapacak firmann verici yapsna
gre tasarlamas ya da temin etmesi gerekir.

Yukardaki hesaplamalar analog yaynda tek bir TV kanalnn yaynn

gerekletiren verici iindir. Saysal yayna geildiinde, dnmle beraber

85
bu vericiden programn kalitesine bal olarak 10 hatta 12 TV kanal bir arada
yaynlanacaktr. Bu nedenle, vericide bir arza olmas durumunda analog
yaynda tek bir kanal kesilirken, saysal yaynda bu saysal vericiden yaplan
tm programlar kesileceinden, bu vericinin mutlaka tam ya da ksmi
blmlerinin yedeklenmesi gerekir. Tam yedekli, yani e zelliklere sahip bir
verici ile yedeklenmesi ideal zm olmakla beraber, tercih edilen genellikle
vericinin ift srcl (double-drive) ve hatta g katlarnn da n+1 denilen
tam yedekli olmasdr. Ykselte katlarnn da tam yedekli (reductant)
olmasnda yarar vardr.

DVB-T2 vericilerle, analogdan saysala dntrlm vericilerin

fiyatlarn kyaslamak bakmndan, baz firmalardan temin edilen DVB-T verici
fiyatlar aadaki Tablo 14te gsterildii gibidir:

Tablo 14: Glerine gre verici fiyatlar

G FYAT
200 Wlk verici 30.000- 60.000
600 Wlk verici 40.000- 70.000
1kWlk verici 60.000-100.000
1,5kWlk verici 80.000- 130.000
2,5kWlk verici 110.000- 170.000
49 50
Kaynak : Elettronika (talya), Rohde Und Schwarz (Almanya) firmalarnn verici fiyatlarnn
ortalamasn gstermektedir.

Burada verilen fiyatlar firmalarca belirlenen liste fiyat olup, ihale

ortamnda %25-%30 aras indirimlerin sz konusu olmas beklenebilir. Bu
durumda, ayn grup verici fiyatlar da aadaki Tablo 15teki gibi olacaktr:

49
Elettronika: 1988 ylnda talyada kurulmu olan, 40 lkede distribtr ve ortaklklar
bulunan radyo televizyon yayncl alannda hizmet veren irketlerden biridir.
50
Rohde Und Schwarz:75 yldr radyo televizyon yayncl alannda hizmet veren 70den
fazla lkede bayilikleri ve ofisleri bulunan bir Alman firmasdr.

86
Tablo 15: hale sonras, glerine gre tahmini verici fiyatlar

G FYAT

200 Wlk verici 20.000- 40.000

600 Wlk verici 28.000- 50.000

1kWlk verici 40.000-70.000

1,5kWlk verici 55.000- 90.000

2,5kWlk verici 80.000- 120.000

Ayn ya da benzer gteki DVB-T2 vericisi ile analogdan saysala

dntrlm verici iin yaplacak harcamalar sonras maliyetleri
karlatrmak gerekirse;

200 Wlk bir DVB-T2 vericisi ihale sonras 20.000- 40.000 aras,

ayn gteki bir analog vericinin DVB-T2ye dntrme maliyeti ise

7.500- 12.500 arasnda deimektedir.

Bu durumda analog bir TV vericisini DVB-T2ye dntrmek iin

yaplan harcamann yeni bir DVB-T2 verici satn almaya oran ise;

10.000/40.000 = %25 ile 15.000/20.000= %75 aralnda

deimektedir.

Bu hesaplama orta-yksek gl vericiler iin yaplacak olursa;

1 kWlk bir DVB-T2 vericisi ihale sonras 40.000- 70.000 aras,

ayn gteki bir analog vericinin DVB-T2ye dntrme maliyeti ise

12.500- 17.500 aras deimektedir.

87
 Bu durumda analog bir TV vericisini DVB-T2ye dntrmek iin
yaplan harcamann yeni bir DVB-T2 verici satn almaya oran ise;

12.500/70.000 = %17,85 ile 17.500/40.000= %43,75 aralnda

deimektedir.

5.2. MODFKASYONUN RETC FRMALARCA YA DA

UZMANLARINCA YAPILMASI

Modifikasyon, nihayetinde eski bir vericinin yeni paralarla tadil

edilmesidir. Analog vericinin bir ksm niteleri yeni birimlerle, nitelerle
yenilenmektedir. Ancak dier niteleri ise eskiden olduu gibi kullanlmaya
devam edecektir. Bu durumda, yenilenen paralarla eskilerin uyumlu
almas, bu uyumluluun bu vericinin ekonomik ya da teknolojik mr
boyunca srmesi nemlidir. zellikle vericilerin salkl almas iin yeni
birimler ile eski birimler arasndaki iletiimin salkl olmas, vericinin salkl
almas iin ar snma, ar yansma vb. vericiyi korumaya ynelik
kontrol bilgilerinin yeni birimlere doru aktarlmas nemlidir. Bu nedenle
modifikasyon yaplrken, vericilerin yapsnn iyi bilinmesi, ya da iyi bilen,
hatta reten firmalarca yaplmas yerinde olacaktr.

5.3. GARANT

Vericilerin modifikasyonu ile birlikte, garanti konusunun da beraber

deerlendirilmesi gerekir. Modifikasyonu yapan firma, zaten garantisi bitmi
olan analog vericinin sadece yeni eklenen paralarn deil, vericinin
btnne garanti vermesi ynnde antlama yapmak gerekir. Dolaysyla,
yaplacak modifikasyon ihalelerinde, vericinin modifikasyon sonras
tamamnn garanti kapsamnda olacan zellikle belirtmek gerekir. Aksi
durumda, hangi arzann kimden kaynakland, dolaysyla da sorumluluklar
ynyle ortaya kacak sorun iin iinden klmaz hal alabilir.

88
 5.4. MARKALAR BAZINDA DEERLENDRME YAPILMASI

lkemizdeki analog TV vericilerine bakldnda, 20nin zerinde farkl

markann olduu grlmektedir. Firmalarca, modifikasyon szkonusu
olduunda, retici ya da satn aldklar firmalarla temasa geerek, zaten
retimin tm aamalarn bilen ve know-how51larna sahip firmalarca
modifikasyonun en hzl ve salkl yaplabilecei, en iyi verimin alnabilecei
gereinden hareketle, bu yola gidilmesi en uygunu olacaktr. Bu durum,
garanti ve modifikasyon sonras sorunlarn en aza indirilmesi ve zmnde
kolaylk salayacaktr.

5.5. TOPYEKN LKE EKONOMS BAKIMINDAN

DEERLENDRME

lkemizde saysal yayna geilmesi sonrasnda ihtiya duyulacak

DVB-T(ya da DVB-T2) verici says tam olarak ancak frekans planlarnn
yaplmas ve sonrasndaki ihaleler sonunda belli olacaktr. Karasal yaynclk,
lkemizde uzunca yllardr yayn alma ortam olarak ilk srada iken, son
yllarda uydu yaynclnn yaygnlamas sonrasnda ikinci sraya
dmtr. Bu artlarda bugn karasal vericilerden yayn iin frekans ihalesi
yaplsa, ka yayncnn lisans iin mracaat edeceini kestirmek zordur.

zel kanallarn ve TRTnin analog TV vericilerinin glerine gre

kategorize edilmi tablo ile kanallarna gre (UHF-VHF bantlarnda)
durumunu gsteren tablo aada verilmektedir. Bu tablolar zerinde
yorumlar yaparak, bir takm karmlara ulamak mmkndr.

51
Know-how : Teknik Bilgi. Bir iin bandan sonuna kadar yapln gsteren bilgiye
teknik bilgi denir

89
 YAYIN KANALLARINA GRE VERC SAYILARI (ZEL KANALLAR)
TOPLAM 4345 ADET VERC

160

140

120
VERC SAYILARI

100

80

60

40

20

0
11
21
23
25
27
29
31
33
35
37
39
41
43
45
47
49
51
53
55
57
59
61
63
65
67
69
5
7
9

KANAL NUMARASI (VHF-UHF)

52
Grafik 1: zel yaync kurulularn TV vericilerinin frekans kanallarna gre dalm

Grafik 1den grlecei zere, vericiler arlkl olarak UHF band 22.
kanal ile 65. kanal arasndadr. Bu durumda vericilerin tamamna yakn UHF
bandnda olduunu sylemek olasdr.

GLERNE GRE VERC SAYILARI (ZEL KANALLAR)

4000

3500

3000

2500
ADET

2000

1500

1000

500

0
0-200 200-1000 1000-20000
Seri 1 3773 452 120
G ARALII (W)

Grafik 2: zel yaync kurulu vericilerinin glerine gre tasnifi

52
Veriler RTK(Radyo ve Televizyon st Kurulu) zin Tahsisler Dairesinden alnmtr.

90
 Grafik 2den de zel kanal vericilerinin ok nemli bir ksmnn verici
k glerinin 200 W ve altnda olduu grlmektedir.

Ayn incelemenin TRT vericileri iin yaplacak olursa, aadaki

grafie ulalmaktadr.

YAYIN KANALLARINA GRE VERC SAYILARI (TRT)

TOPLAM 3426 ADET VERC

200

180

160

140
VERC SAYILARI

120

100

80

60

40

20

0
11

21

23

25

27

29

31

33

35

37

39

41

43

45

47

49

51

53

55

57

59

61
5

KANAL NUMARASI (VHF-UHF)

Grafik 3: TRT vericilerinin frekans kanallarna gre dalm

Grafik 3ten, TRTnin VHF bandn daha youn kulland, 800 dolaynda
vericinin VHF bandnda alt grlmektedir53.

53
Veriler, Trkiye Radyo - Televizyon Kurumu Verici letmeleri Dairesinden alnmtr.

91
 GLERNE GRE VERC SAYILARI (TRT)

3500

3000

2500

2000
ADET

1500

1000

500

0
0-200 200-1000 1000-20000
Seri 1 2970 278 178
G ARALII (W)

Grafik 4: TRT vericilerinin glerine gre tasnifi

Grafik 4ten, zel kanal vericilerinde olduu gibi, TRT vericilerinin de

arlkl olarak verici k gleri bakmndan arln 200W ve altnda
olduu grlmektedir.

VHF band ile UHF bandnda alan analog vericilerin saysala

modifikasyonunda maliyet farknn olumas szkonusu olmadndan, bu
konu zerinde durulmayacaktr. Ancak gler bakmndan TRT ve zel kanal
vericilerinin birlikte deerlendirildii kmlatif bir tablonun yararl olaca
ngrlmektedir. Bu durumda aada gsterilen grafie ulalmaktadr.

92
 GLERNE GRE VERC SAYILARI (TRT+ZEL KANALLAR)

8000

7000

6000

5000
ADET

4000

3000

2000

1000

0
0-200 200-1000 1000-20000
Seri 1 6743 730 298
G ARALII (W)

Grafik 5: TRT ve zel yaync kurulularn vericilerinin glerine gre tasnifi

Grafik 5ten, Trkiyedeki analog TV vericilerinin yaklak 87sinin

(6743 adet) 0-200 aralnda olduu (200W dahil), geriye kalan %13nn de
(1026 adet) 200W stnde (20 kWa kadar) olduu grlmektedir.

Tm bu vericilerin saysala modifikasyonlarnn yaplabilecei

varsaylarak; lke baznda tm vericilerin saysala dntrlmesi
durumunda toplam bir maliyet karmak gerekirse, aadaki bilgilere
ulalabilir.

5.5.1. 200W ve Aa Gteki Bir Analog Vericinin

Modifikasyon Maliyeti

1 kW'lk bir analog vericinin modifikasyon maliyeti :12.500- 17.500

200W'lk yeni bir DVB-T2 verici maliyeti :20.000- 40.000

1kW'lk yeni bir DVB-T2 verici maliyeti :40.000- 70.000

93
Modifikasyon maliyeti/yeni bir DVB-T2 verici maliyeti

oran (0-200W aras iin yzde olarak) :%25 - %75

Modifikasyon maliyeti/yeni bir DVB-T2 verici maliyeti

oran (1 kW iin yzde olarak) :%17,85 - %43,75

lkemizde mevcut 200W ve aa gteki analog TV verici says : 6743

lkemizde mevcut 200Wtan yukar gteki analog TV verici says :1026

200W ve daha dk gteki tm analog TV vericilerin toplam

modifikasyon maliyeti :67.430.000 - 101.145.000

200W ve daha yukar gteki tm analog TV vericilerin toplam

modifikasyon maliyeti :12.825.000 - 17.955.000

GENEL TOPLAM :80.255.000 - 119.100.000

94
Tablo 16: Analog vericilerin saysala dnmnn birim ve toplam bazdaki maliyetleri :

200W ve yukar gler iin bir analog vericinin modifikasyon

maliyeti 10.000- 15.000
1 kW'lk bir analog vericinin modifikasyon maliyeti 12.500- 17.500
200W'lk yeni bir DVB-T2 verici maliyeti 20.000- 40.000
1kW'lk yeni bir DVB-T2 verici maliyeti 40.000- 70.000
Modifikasyon maliyeti/yeni bir DVB-T2 verici maliyeti oran (0-
200W aral iin ve yzdesel olarak) %25 - %75
Modifikasyon maliyeti/yeni bir DVB-T2 verici maliyeti (1 kW
iin ve yzdesel olarak) %17,85 - %43,75
lkemizde mevcut 200W ve daha dk gteki analog TV
verici says 6743
lkemizde mevcut 200Wtan yukar gteki analog TV verici
says 1026
200W ve daha dk tm analog TV vericilerin toplam
modifikasyon maliyeti 67.430.000 - 101.145.000
200Wtan yukar gteki tm analog TV vericilerin toplam
modifikasyon maliyeti 12.825.000 - 17.955.000
GENEL TOPLAM 80.255.000 - 119.100.000

Tablo 16daki zet bilgilerden de grlecei zere; lkemizdeki tm

analog vericilerin saysala dnm maliyeti ortalama 95 Milyon
dolayndadr. Bu byklkteki bir dnmn rekabeti bir ortamdaki
ihalelerle ok daha aa rakamlara ineceini tahmin etmek zor deildir.

Ekonomik ve teknolojik mrn yitirmi vericilerin ayklanmasndan

sonra ve hem yaynclarn hem de reticilerin yapacaklar incelemeler sonucu
saysala modifikasyonu mmkn olan ve olmayan vericiler seildikten sonra
geriye kalanlar zerinde durulmas gerekir. Bu tetkikler sonucu, modifiye
edilebilecek verici saysnn nemli miktarda dmesi beklenebilir.

Bu aamadan sonra, karar yaynclara kalmaktadr. Bir yaync

vericisini modifiye ettirmek iin yapaca almalardan sonra modifikasyonu
yapacak firma ile uzlaacaklar artlar uygun ise bunu tercih edecektir.

95
 Unutulmamaldr ki, en gereki zm yeni saysal bir verici ile yayn
yaplmasdr ki, bu durumda hem btnyle yeni bir verici olmas hem de
reticinin verecei garantiden dolay uzun yllar salkl yayn yaplabilecektir.

Mevcut 7000den fazla analog verici park dnldnde, saysal

yayna geite bunlarn nasl deerlendirilebileceinin de sadece yaynclar
deil, lkemizi ve bu erevede ilgili dzenleyici kurumlar ilgilendiren bir
konu olduu grlmektedir.

Bu bakmdan, RTK koordinatrlnde bir alma grubunun

kurulmas; bu gruba yaynclar yannda Sanayi ve Ticaret Bakanl, Bilgi
Teknolojileri ve letiim Kurumunun da dahil edilmesinde yarar vardr. Bu
kapsamda her markadan bir ya da iki vericinin retici firmalarna
modifikasyon amacyla verilip, sonularnn grlmesi, test edilmesi yararl
olacaktr. Alnacak sonulara gre ve marka, vericinin ya baznda
deerlendirmeler yaplarak modifikasyon konusunda ilerlemek
gerekmektedir. Yine bu kapsamda modifikasyon iin retici firmalar ve tm
yaynclar temsilen bir kurulu ile temas edilerek modifikasyonun fiilen
lkemizde yaplmasnn getirecei igcnn lke kaynaklarndan
kullanlmas, varsa da ilave birim-nite-paralarn da yerli sanayiden
karlanma durumlarnn grlmesi yararl olacaktr.

Buraya kadarki tm hesaplamalar analog bir vericinin DVB-T2ye

dnmne aittir. DVB-T2 teknolojik olarak HD yaynlara DVB-Tye gre
daha uyumlu olduu iin ve daha fazla veri iletimi salad iin lkemizde
DVB-T2ye geiin daha uygun olaca dnlmektedir.

DVB-T2, phesiz yayn bant geniliinde DVB-Tye gre %30-40lar

seviyesinde daha fazla kapasite yaratmakla birlikte, pratikteki stnlklerinin
yeterli test edilmesi ve zellikle modlatr fiyatlarnn daha aalara inmesi
gerekir. Almanya gibi lkelere bakldnda nce DVB-Tye geilmitir.Yalnz
Almanya DVB-T teknolojisini DVB-T2ye dntrmek iin alt yapsn tekrar
oluturmaya almaktadr.Bu durum da ciddi mali yatrm

96
gerektirmektedir.Avrupa lkelerinin birounun mevcut DVB-T teknolojilerini
DVB-T2ye dntrme almalar yapt bilinmektedir.Bu nedenle lkemiz
iin de DVB-T yerine DVB-T2 teknolojisine direk gemesinin daha uygun
olaca dnlmektedir.

97
 SONU VE NERLER

Avrupada televizyon yaynclnda analogdan saysala geiin

nmzdeki bir ya da iki ylda tamamlanmas beklenmektedir. Bu sre
lkemizde de yaanacaktr, ancak baz n almalarn yaplmas
gerekmektedir. Bunlardan birincisi saysal yayn ve frekans tahsisini saysal
yayna gre dzenleyen 3984 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve
Yaynlar Hakkndaki Kanunundaki tadilatlarn bir an evvel tamamlanmas,
ikincisi frekans planlarnn yaplmas ve nihayet ncs de lisanslarn
verilmesidir. Bu srelerin tamamlanmas ile birlikte, analog TV yaynlarn da
sonlandrlaca tarih belli olacaktr.

Bu dnm ile birlikte binlerce analog TV verici de, bu dnm

yaayan dier lkelerde olduu gibi, ya atl durumda braklacak ya da ksmi
de olsa, modifikasyonla saysal yaynda tekrar kullanlacaktr.

Bu dnm yaayan ve verici saylar bakmndan lkemiz ile

benzerlik gsteren Almanyaya bakldnda, Almanyann zellikle gc 5 kW
zerindeki vericilerden iyi durumda olanlar (ya 10dan kk)
modifikasyonla saysala dntrerek kulland grlmektedir. Yine
Almanya son 5 yldr kurduu yksek gl analog vericileri sadece yazlm
deiiklii ile saysal yayn yapabilecek kabiliyette tesis ettii iin, bu
vericilerde modifikasyon maliyetsizce gerekletirilmitir.

lkemizde, bir dezavantaj olarak deerlendirilebilecek konulardan

birisi, verici markalarnn saylarnn fazlal olup, bu markalarn sahibi olan
baz reticiler oktan bu ii brakmtr. Dolaysyla, modifikasyon szkonusu
olduunda, bu vericiler baka reticiler tarafndan ele alnmak durumundadr.

98
 Bir dier husus da, yaynda olan vericilerimizin tam ve salkl
envanterlerinin karlmasdr. Bu envanter bilgisi; vericilerin reticileri,
marka-model, tip, g, fiili durumu, kullanlan ykselte tipleri, yaps,
kullanlan transistrlerin tipi, kontrol yaplar gibi onlarca hatta yzlerce bilgiyi
kapsamaktadr. Ayrca bu almann uzmanlarnca yaplmas gerektii
aktr. Yine ayn ekipe bu vericilerin saysala modifikasyonlarnn yaplp
yaplamayacann da deerlendirilmesi gerekmektedir. Dnme uygun
grlenlerden numuneler alnarak bu ile ilgilenen firmalara vericilerin
saysala modifikasyonlarnn yaptrlmas ve sonularnn da yine bu
firmalarla birlikte deerlendirildikten sonra, dnmn teknik bazda
sonularnn grlmesi gerekmektedir. Bu sonulardan tatmin edici
bulunanlar iin firmalardan teklif alnarak sre ve maliyet ynnden genel bir
deerlendirme yaplmas yararl olacaktr.

Bu genel deerlendirme, ayn zamanda bu iin mali anlamda

bykln de ortaya koyacaktr. Bu byklk lkemiz yatrmclar iin de
deerlendirilecek bir konu olabilir ve yerli firmalardan bu ie girmek
isteyenlere de bir imkan yaratlm olur. Bu kapsamda modifikasyonun baz
unsurlarnn da yine yerli retimi imkanlar da salanm olur. Ancak bunun
iin firmalara zaman tannmasn teminen bir an evvel harekete geilmesi
gerekir ki dnm tarihinde firmalar hazrlklarn bitirmi olsunlar.

Daha ileri ve hzl modlasyon sistemi olan DVB-T2nin maliyeti ile

halen yaygn olarak kullanlmakta olan DVB-Tnin maliyetinin bugn iin ve
ilerisi iin ayr ayr mali analizlerinin yaplmas gerekir. Bugn iin bir adet
DVB-T modlatr fiyat ile DVB-T2 modlatr arasnda mali ynden farklar
bulunmaktadr.

Almanya ve ngiltere bata olmak zere dnm tamamlam ya da

tamamlamak zere olan lkelerin DVB-T sisteminde yayn yapt
bilinmektedir. Bu dnme baladklar tarihten bu yana saladklar
tasarruflar ile bu dnm yapmadan DVB-Tyi beklemeleri durumundaki
yapm olabilecekleri analog yayn harcamalarnn saysal yaynn tm

99
zincirleri baznda deerlendirildiinde, bu lkelerin ok ciddi tasarruf
saladklar grlecektir. rnek olarak Almanya yllk olarak yaklak 450
Milyon Avro54 tutarndaki bir harcamay Analog TV yaynclnda verici
hizmetleri iin yaparken, saysal yayna geildiinde bu harcamann te
birler seviyesine dtn hesaplamtr. Bu lkelerdeki dnmn
gerekletirildii tarihten bu yana elde ettikleri tasarruflar toplandnda
bulunacak tutar ile bu vericilerde ve alc sistemlerinde DVB-T(T2) iin
yaplacak dnm maliyetlerinin mukayese edilmesinde fayda vardr. Bu tr
hesaplamalar, hangi sistemin hangi zamanlamayla kullanlmas gerektiini
gsterecektir.

Cenevre 2006 anlamas ile DVB-T(T2)ye son gei tarihleri

belirlenmi, ayrca Avrupa Birlii de baz tavsiye kararlar ile bu sreci
ksaltma ynnde tavsiye kararlar almtr. Ancak her halkarda dnmn
bu antlamada belirtildii zere 2015 yl Haziran ayna kadar tamamlanmas
ya da snrlarmz dna taacak ekilde bu tarihten sonra analog sinyal
yaynlanmamas gerekmektedir.

Bu nedenle, lkemiz adna, bata yasal dzenleme olmak zere, her

trl en alt seviyeden st seviyeye kadar almalarn yaplmas, tartma
platformlarnn yaratlmas, konunun yaynclk gndeminde tutulmas, bir ok
ynden benzerlik gsteren ve dnm tamamlam batl lkelerin
yakndan incelenmesi, tecrbelerinden yararlanlmas yerinde olacaktr.

lkemiz sanayisinin, yatrmcsnn, bilim evrelerinin de konuya dahil

olmalarnn salanmas yannda, nc olmalarn salamak iin de
dzenleyicilerin yapmalar gereken almalar hzla tamamlamalar ok
nemlidir.

lkemize son yllarda ithal edilen zellikle orta ve yksek gl baz

analog vericilerin yazlmla saysala da dntrlebilecei, yaynclardan
elde edilen bilgilerden grlmektedir. Ancak, bu tr vericilerin says olduka
54
Avro : Euro ,Avrupa Para Birimi

100
azdr. Ancak toplam bazda lkemizdeki analog vericilerin saylar dikkate
alndnda ve saysal yayna gei sreci de gz nnde
bulundurulduunda, ncelikle bu verilerin sahipleri olan yaynclarn iinde
yer alaca bir alma platformunun bilgi paylam ve ortak hareket tarz
bakmndan byk nemi vardr. Batl devletlere bakldnda, tmnde bu
tr platformlarn kurulduu grlmektedir.

Bir analog vericinin saysala modifikasyonundaki en nemli birim

modlatrdr. Modlatr fiyatlarna bakldnda DVB-T iin 4.000-6.000
aralnda olduu, DVB-T2 iin ise bu meblan 7500-9000 bir tutarn ortaya
kt grlmektedir. Modlatrn verici bedeline oran dnldnde, bu
denli maliyetli bir nitenin yerli retiminin salanmas, lisansl da olsa bu
imkann yaratlmas nemli miktarda dvizin yurt dna kn nleyecektir.

200Wa kadar gce sahip bir analog vericinin DVB-T2ye modifikasyon

maliyetinin ayn gteki yeni bir DVB-T2 verici maliyetine oransal anlamda
bakldnda, yeni verici maliyetinin yzde 70lerne varan bir harcamayla
modifikasyonun yaplabilecei hesaplanmtr. Bu oran olduka yksek olup,
byle bir durumda yeni bir DVB-T2 vericisi satn almak en doru yol olacaktr.
Modifiye edilecek vericinin gc ykseldike, modifikasyonun harcamasnn
yeni bir DVB-T2 verici maliyetine orannn nemi miktarda dt
grlmektedir. Buradan da yle bir karma gidilebilir. Modifiye edilecek
vericinin gc ne kadar yksek ise, modifikasyon yaplarak bu vericiyi DVB-
T2ye dntrmek o oranda mantkl ve yerinde olacaktr. Nitekim, Avrupal
yaynclar da ounlukla yksek gl vericileri, zellikle de 5 kW ve zeri
vericileri modifiye etme yoluna gitmitir. Firmalarla bu anlamda yaplacak
ibirlii ve sonrasnda alnacak tekliflerden en uygun g ve maliyet tespiti
yaplacaktr.

Sadece vericiler iin deil, genel anlamda modifikasyon ya da tadilat

harcamalarnn yenisini yapmak ya da satn almak iin yaplacak
harcamalara orannn yzdesel olarak %25-30lar gememesi gerektii kabl
gren bir husustur. Bu nedenle, yaplacak almalarla en doru sonu elde

101
edilebilecek olmasna ramen, bu almada gc 1 kW ve yukars olan
analog vericiler iin ancak DVB-T(T2)ye modifikasyonun
deerlendirilebilecei kanaati ortaya kmaktadr.

Bu tezin, bu kapsamda, dzenleyici kurum olarak st Kurulumuza

olduu kadar, yukarda belirttiim dier aktrlere de katks olacaktr.

102
 KAYNAKA

KTAPLAR

Benoit, Herv (1997), Digital Television MPEG-1, MPEG-2 and principles of

the DVB system, John Wiley & Sons Inc (Arnold), New York.

Bricei, Richard (2003), Newnes guide to digital TV, Newnes Publications,

Burlington.

Emm, Adele (2002), Researching for television and radio, Routledge,London.

Faria, Gerard (1999), COFDM: An Opportunity To Operate Differently

Broadcast Networks, Director of Research ITIS, France.

Fisher, Walter (2004), Digital Television, Rohde&Schwarz, Springer, Berlin.

Gilbert, Sean (2007), World Radio TV Handbook: WRTH, Oxford: WRTH

Pub. Ltd., Oxford.

Gilbert, Sean (2008), World Radio TV Handbook: WRTH, Oxford: WRTH

Pub. Ltd., Oxford.

Grop, Bernard (1986), Basic Television and Video Systems, Mc. Graw-Hill,
New York.

Hoeg, Wolfgang (2003), Thomas Lauterbach, Digital audio broadcasting :

principles and applications of digital radio, West Sussex : John Witey & Sons,
Berlin.

103
J. Riley, Martyn (1997), Digital Video Communications, Artech House,
Boston.
Morgl, Avni (1993), Ortak Anten, Uydu ve Kablo TV Sistemleri, Yenikarar
Matbaas, stanbul.

Morgl, Avni (1997), Televizyon Teknii, Boazii niversitesi Yaynlar,

stanbul.

Morgl, Avni (2002), Dijital Televizyon, Anten Dnyas yaynlar, stanbul.

Safford, Edward (1971), A Guide to radio & TV broadcast engineering

practice, USA : Tab,New York.

Sikora, Thomas (1997), MPEG Digital Video Coding Standards, IEEE Signal
Processing Magazine, Washington.

Tekalp, Murat (1995), Digital Video Processing, Prentice Hall, New York.

MAKALELER

Can, Erkan (2006), Saysal televizyon Yayncl, Elektrik Mhendisleri

Odas, s.2-3 http://www.emo.org.tr/ekler/347c51419ffb23c_ek.pdf?dergi=2
(15.09.2010).

Morgl, Avni (2004), Dijital Televizyon Yaynlarnn (DVB) Bugnk

Durumu, Boazii niversitesi Elektrik/Elektronik Blm, s.14
http://www.satturkey.com (15.08.2010).

ANONM ESER

104
Aselsan(1985), Alc-verici prensipleri, Aselsan Yaynlar, Ankara.

YAYINLANMAMI DERS NOTLARI

Ardoa, Nedim (2005), TRT Genel Mdrl Vericiler Dairesi Bakanl

Eitim Notlar, Trkiye Radyo Televizyon Kurumu, Ankara.

elik, Adnan (2005), TRT Genel Mdrl Vericiler Dairesi Bakanl

Eitim Notlar, Trkiye Radyo Televizyon Kurumu, Ankara.

NTERNET KAYNAKLARI

Communication Certification Laboratory (CCL), http://www.cclab.com/

(09.09.2010).

Digital Video Broadcasting (DVB),http://www.dvb.org/technology/dvbt2/

(07.09.2010).

European Broadcasting Union (EBU), http://www.ebu.ch/(07.08.2010).

Federal Communication Commission (FCC), http://www.fcc.gov/

(09.09.2010).

Harvard University, A Chronology of Communication Events,

http://people.seas.harvard.edu/~jones/history/comm_chron2.html
(10.07.2010).

ITU-R BS. 1114-1, ITU-R, System for Terrestrial Digital Sound Broadcasting
to Vehicular, Portable and Fixed Receivers in the Frequency Range 30-3000
MHz (1995), Cenevre , http://electronics.ihs.com/collections/video/cm183.htm
(10.06.2010).

105
T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat (Haziran 2006), Dokuzuncu
Kalknma Plan - Bilgi ve letiim Teknolojileri zel htisas Komisyonu
Yaynclk Alt Komisyonu Raporu, http://ekutup.dpt.gov.tr/bilisim/oik696.pdf
(10.07.2010).

T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat (Ocak 2000), Sekizinci Be Yllk

Kalknma Plan - Haberleme zel htisas Komisyonu Raporu,
http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/3165/oik581.pdf (12.08.2010).

T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat (Ocak 2000), Sekizinci Be Yllk

Kalknma Plan - Haberleme zel htisas Komisyonu Raporu,
http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/3165/oik581.pdf (19.08.2010).

106
 EKLER

EK 1: FRMALARA SORULAR

EK 2: FRMALARA SORULAR (NGLZCE)

EK 3: FRMALARDAN CEVAPLAR

EK 4: YAYINCI KURULULARA SORULAR

EK 5: YAYINCI KURULULARDAN CEVAPLAR

EK 1: FRMALARA SORULAR

Sayn : Firma Yetkilileri,

Halen Radyo ve Televizyon st Kurulu (RTK)nda Uzman Yardmcs

olarak almaktaym. Elektronik Mhendisiyim. Uzman olabilmek iin
hazrlamam gereken TEZ konum Karasal saysal yayncla geite
kullanlacak verici sistemlerin teknik ve ekonomik ynden incelenmesi dir.

Bu konuyu Uzmanlk Tezi olduu kadar, hem kiisel geliimime hem

de lkemizde Analog TV yaynclndan Saysal TV yayncla geite
yardmc bir dokman, Kurumuma ve meslektalarma bir referans kaynak
dokman olarak katk salamas amacyla kapsaml ve gncel bilgi ve
belgelerle destekleyerek hazrlamak arzusundaym.

Bilindii zere, lkemizde Saysal TV Yayncla geile ilgili

almalar yrtlmekte, TRT tarafndan deneme yaynlar yaplmaktadr. st
Kurulumuzca da 3984 sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve Yaynlar

107
Hakkndaki Kanun gereince; frekans planlamalar, izin ve tahsisi ile takip
ilemleri yaplmakta ve yaplacaktr.

Tezime konu analog TV vericilerinin saysala modifikasyonu ile ilgili

olarak gerek literatrel gerekse de maliyet ynnden halihazrda yaplan bir
alma olmadn grdm. Bu nedenle, bu almam geni kapsaml tutup,
analog TV verici yaps ve alma prensibi, DVB-T vericilerin yaplar ve
alma prensipleri, kodlama ve modlasyon teknikleri, verici bedelleri (firma
ismi belirtmeden), dnme ait modlatr, filtre vb. birimlerin maliyetleri ile
garanti ve dier koullar firmalar baznda sorgulayarak genel bir analiz
yapmak istiyorum.

lkemizdeki mevcut verici marka modelleri ile saylar ve yalar

dikkate alndnda saysal TV yaynclna geite bu vericilerin dnm
maliyetlerinin uygun olmas ve beklenen kalitenin elde edilmesi durumunda
deerlendirilmesi gerektii aktr.

Btn bu nedenlerle; hazrlamakta olduun tezime katk anlamnda

ekteki sorulara (tmne ya da irketinizce uygun grlenlerin)
cevaplandrlarak tarafma ulatrlmas hususundaki katklarnz arz ve rica
ederim.

Sayglarmla

aheste PEHLVANLI
RTK Uzman Yardmcs

(Aadaki sorular, cevaplar ve firma isimleri tamamyla gizli

tutulacak; hibir yazl dokmanda ve haberleme ortamnda firma ad
belirtilmeyecektir. Bilgiler sadece TEZMDE kullanlacaktr.)

1. 1Wtan balayarak en yksek gce kadar rn gamndaki DVB-T

verici fiyatlarnz,

108
 2. Birinci soruya cevabnzn, varsa retiminiz, DVB-T2 verici fiyatlar
olarak verilmesi,

3. DVB-T yerine DVB-T2 olmas durumunda DVB-T vericisi zerinde

hangi nitenin/nitelerin deitirildii (DVB-T modlatr yerine DVB-T2
modlatr gibi),

4. Analog vericilerinizin DVB-Tye ve DVB-T2 dntrlmesi

durumunda hangi birimlerin deimesi gerektii, bu birimlerin fiyatlar,

5. rn gamnzdaki analog vericilerin tamam DVB-T ya da DVB-

T2ye teknik olarak dntrlebilir mi? Dntrlmez ise de nedenleri?

6. Halen analog TV verici retiminizin olup olmad?

7. Avrupa lkelerinden (Trkiye hari) analog TV verici alm yapan

lke var m?

8. Satm olduunuz analog bir vericinin DVB-Tye modifijasyonunun

firmanzca yaplmas drumunda garantinin sadece modifikasyonu yaplan
kusumlar iin mi yoksa tm verici iin mi geerli olaca ya da garanti
artlarnn b durumda ayrca deerlendirme ve fiyatlandrma konusu mu
olaca?

9. Analog bir TV vericisinin DVB-Tye modifikasyonunda analog

verici yann, kullanlma sresinin modifikasyona etkisi, maliyete etkisinin
neler olaca?

10. Genel anlamda analog bir TV vericisinin DVB-Tye

modifikasyonunun vericinin bedelinin yzde ka maliyetine gerekleecei?
Ayn zelliklerdeki yeni bir DVB-T verici fiyat ile dnm maliyetinin
yzdesel olarak kyaslanmas?

109
 irketinizin genel anlamda yukardaki sorular erevesinde vericilerin
modifikasyon yaplarak kullanlmas ya da yeni bir saysal verici alm
konusundaki tavsiyesi, gr ve nerileri ile modifikasyonda yaanabilecek
teknik kalite, iletme ve bakm-onarm ve garanti sorunlar konusundaki
grlerinizin paylalmas, bu almann baars asndan son derece
nemlidir.

irketiniz, verici retici deil ise temsilciliini ya da distribtrln

yaptnz retici firmadan bu bilgilerin tamamn ya da irketinizce takdir
edilenlerin cevaplarnn en ksa srede tarafma ulatrlmas konusundaki
deerli katklarnza imdiden teekkr ederim.

110
 EK 2 : FRMALARA SORULAR (NGLZCE)

Dear Sir,

I am Electronic Engineer and working for Radio and Television

Supreme Council (RTUK) as an Assistant Expert. In order to be an expert, I
have to prepare a Thesis. The thesis subject is "the modification of an
analog TV transmitter to digital and the technical and economical effects and
results ".

I prefer to prepare this Thesis as an reference book for my collegues,

my company and also the bradcasters and regulators in Turkey. In this case,
I am trying to take the information directly from manufacturers.

In that case, your support is essential.

I request from your company to answer all or some of attached

questions and especially the comment on the modification cost, process,
guaranty conditions, and other issues that wanted to be discussed by your
company.

I will keep all the information supplied by your company, confidentally.

Thank you in advance and I am expecting to get an answer soon,

Best regards,
aheste PEHLVANLI
Ass. Expert
Radio and Television Supreme Council
TURKEY
For contact:
e-mail:sahestepehlivanli@rtuk.org.tr
Mobile: (+90312)2975334

111
 QUESTIONS

1.If you are a transmitter manufacturer, the prices of DVB-T

transmitters, (covering whole powers)?

2.If it is available, the prices of DVB-T2 transmitters,

3.In the process of modification of a DVB-T transmitter to DVB-T2, is

there any change on transmitter except for replacing DVB-T modulator with
T2,

4.The possibility of modification of your analog TV transmitters to

DVB-T (as well T2)? If yes, could you tell the details, such as which parts to
be changed, prices, process, duration, etc.

5.Do you still have production of analog transmitter ?

6. Do you think that any country or broadcaster in Europe still buying

Analog transmitter (except for Turkey)?

7. If you make a modification an analog Tv transmitter to DVB-T, could

you tell me the guaranty conditions (applying to only changed parts, to all or
subject to negotiation)?

8. Have you complated any modification of an analog TV transmitter to

digital? Do you have any commend on the age of analog transmitters effects
to success of modification?

9.In general, could you give the ratio of modification cost to the
modified transmitters price as percentage? Same ratio with modification cost
of an analog TV transmitter to a new DVB-T transmitter, for example 200W
and 1 kW?

112
 Except for above mentioned issues, advices regarding the
modification of an analog TV transmitter to digital or buying a new DVB-T
transmitter, will be much appreciated.

I believe that the modification of a analog transmitter to digital is not

only discussed in Turkey, also discussed whole over European countries and
your company have much experiences. Sharing these experiences will help
me and also the process of Turkeys decision.

(The questions, answers, and company names will be kept completely

confidential, and I never share the written documentation to anyone and your
company name too. Information will be used only for my thesis.)

113
 EK 3 : FRMALARDAN CEVAPLAR (TRKYENN VERC RETM
YAPAN YERL FRMALARINDAN BR CEVAPLAMITIR)

Sayn aheste Pehlivanl,

Sorularnza cevaplarmz aadaki gibidir.

1)DVB-T artk kullanlmayacaktr. Bu sebeple DVB-

T2 verici reteceiz.

2)DVB-T2 vericiler iin Ar-Ge almalarmz devam etmektedir. u

anda fiyat vermemiz mmkn deildir.

3)DVB-T yerine DVB-T2 olmas durumunda modlatr deierek

verici DVB-T2 haline gelir.

4)Analog vericilerimizin DVB-T2 dntrlmesi durumunda

modlatrn deimesi arttr. k filtresinin deimesi gerekebilir.
Fiyatlandrma u anda mmkn deil.

5)rn gammzdaki analog vericilerin tamam DVB-T2 vericiye

dntrlebilir.

6)Analog verici retimimiz halen vardr.

7)Bilgimiz yok.

8)Her bir vericiyi ayr ayr deerlendirmek gerekecektir.

9)DVB-T2 ye modifikasyonda verici yann maliyete etkisi elbette

vardr.

114
 Fakat daha nemli olan vericinin yapsdr. Vericinin RF kuvvetlendirici
katlarnn DVB-T2 yayna uygun (LDMOS) olmas maliyette ok
daha nemlidir. Ayrca dk gl analog vericilerin DVB-T2ye
dntrlmesi maliyet ve garanti artlar asndan uygun olmayacaktr.

10)Bu soruya genel oransal maliyet asndan cevap vermek mmkn

deildir. Dk gl analog verici dnm maliyeti %90 lar seviyesinde
olabilir. Yksek gl analog vericilerde oransal maliyet %10 lar seviyesine
inebilir.

Analog vericileri yaplar,gleri,kullanm sreleri ve kullanm artlar

gibi eitli krterleri gz nnde bulundurarak ayr ayr deerlendirmek
gerekecektir. Elbette kullanlabilecek vericilerden faydalanlmas esas
olmaldr.

BZM STNDE NEMLE DURDUUMUZ KONU TRKYE'NN

ACELE EDEREK ESKM DVB-T'YE GEMEMESDR.

DENEME YAYINLARI BALAYAN DVB-T2 KONUSUNDAK

GELMELER TAKP EDEREK VE SABIRLI OLARAK DVB-T2
SONULARINI GRMEMZ LAZIMDIR. YOKSA LKEMZ SYAH-BEYAZ
TELEVZYONDA VE ARA TELEFONLARINDA OLDUU GB
AVRUPANIN DEPODA KALMI RNLERNE PAZAR OLUR.

Sayglarmla
yi almalar
Firma Genel Mdr

115
 EK 4 : YAYINCI KURULULARA SORULAR

Sayn Yaync Kurulu Yetkilileri;

Televizyon yaynclnda saysal yayna gei srecinde, analog vericilerin

ya ve g aralna gre belirli koullar salamas durumunda yeni bir
saysal verici almak yerine daha az maliyetle mevcut analog vericilerin
saysal vericilere modifikasyonlarnn teknik olarak yaplp yaplamayaca,
yaynclarmzn tercihlerinin ne ynde olaca ve btn bu bilgilerden
hareketle lkemizdeki verici stoklar bakmndan genel deerlendirme yapan
bir Tez hazrlyorum.

Bu kapsamda, kanalnzda bulunan son 10 ylda alm olduunuz analog TV

vericilerin saylar ile ilgili aadaki tabloyu doldurabilirseniz tez almam
iin daha detayl ve faydal bir aratrma olmasna imkan salayacaktr.
Ayrca, sadece yazlmla analogdan saysal TV vericisine modifikasyonu
yaplabilen vericileriniz mevcut ise de bunu da belirtmeniz yararl olacaktr.

Vereceiniz bilgiler iin imdiden teekkr eder, salayacanz tm bilgilerin

sadece Tez almamda kullanlacan, irket isminin de hibir suretle
belirtilmeyeceini bildirmek isterim.

aheste Pehlivanl
RTK Uzman Yardmcs
Elektrik-Elektronik Mhendisi
Adres : Bilkent Plaza B2 Blok
Bilkent/Ankara
Tel : (0312) 2975334
Faks:(0312) 2661950
Mail : sahestepehlivanli@rtuk.org.tr

116
Doldurulmas istenen tablo

Verici ya Verici gc 1000 watt ve

(0-200 watt) 200-1000 watt st
0-2 ya
2-5 ya
5-7 ya
7-10 ya

117
 EK 5 : YAYINCI KURULULARDAN CEVAPLAR (TRKYENN EN
BYK ULUSAL YAYINCI KURULULARINDAN BR CEVAPLAMITIR.)

aheste hanm, merhaba.

stemi olduunuz bilgiler izelgeye ilenmitir.

Umarm faydal bir bilgi olur.

yi almalar

Verici Sistemleri Mdr

Verici ya Verici gc 1000 watt ve st

(0-200 watt) 200-1000 watt
0-2 ya 2 2
2-5 ya
5-7 ya
7-10 ya 2 5

118
 ZET

Yaynclk sektrnde, saysal teknolojilerin gelimesiyle, analogdan

saysala doru hzl bir deiim sreci yaanmaktadr. Dnyada analog
yaynclk uygulamalar yok denecek kadar azalmtr. Trkiye yaync kurulu
says bakmndan Amerikadan sonra dnyadaki en fazla paya sahiptir. Bu
durum lkemiz koullarnda frekans spektrumunun daha verimli kullanlmas
ve yaynclarn daha salkl, enterferanssz yayn yapma zorunluluunu
dourmaktadr. Bu da ancak saysal televizyon yayn teknolojisi ile kalc ve
salkl bir ekilde giderilebilecektir.

Bu almada karasal yaynclk asndan analog verici teknolojisi ile

saysal verici teknolojisi detayl bir ekilde incelenmi, verici sistemlerinde
bulunan farkllklar ortaya konulmutur. Ayrca, Trkiyede DVB-Tye gei
srecinde saylar 7000i bulan analog verici park iin sfrdan saysal verici
almak yerine dnyada olumlu sonularn grdmz modifikasyon sreci
ile analog vericilerin belirli ya ve g aralna gre saysal vericiye
dntrlebilme imkan aratrlmtr. 2014 ylna sonuna kadar geilmesi
dnlen DVB-T yaynclk iin lkemizde bulunan verici sistemler, teknik ve
ekonomik ynden incelenmi ve izlenilmesi gereken yol konusunda faydal
sonular karlmtr.

Anahtar Kelimeler : DVB-T, Verici Modifikasyonu,Saysal Yaynclk.

119
 ABSTRACT

There is a process of rapid change in broadcasting sector thanks to

the development of digital technologies. Analogue broadcasting applications
have decreased so much that nearly disappeared in the world.

There are so many broadcasting organizations in Turkey that the

number of them is the second highest after USA. For this reason, our country
requires the usage of frequency spectrum more efficiently. Thus, more
qualified, interference-free broadcasting can be achieved permanently by
using digital television broadcasting technology.

In this thesis, I have investigated the terrestrial analog and digital

transmitter technology in detail and I have introduced the differences
between them.

It is well known that in our country there are about 7000 analog
transmitters on air right now. I examined the transmitters , which are
appropriate in terms of age and power, modification to DVB-T in terms of
cost and technical aspects as well as the successful examples of it especially
in Europe.

To sum up, the transition to DVB-T should be completed by the end of

2014 in our country. Thus, I have examined the modification process of
analog transmitters to digital and beneficial results have been concluded.

Key Words : DVB-T, The modification of Transmitters, Digital Broadcasting.

120
 ZGEM

1981 ylnda Krkkalede dodu. lkrenimini Atatrk lkretim

Okulunda tamamlad. Ortarenimini Krkkale Anadolu Lisesinde
tamamlayarak dnem ncs olarak 1996 ylnda mezun oldu. Lise
renimini Krkkale Fen Lisesinde tamamlayarak 1999 ylnda dnem
ikincisi olarak mezun oldu. Gazi niversitesi Elektrik-Elektronik
Mhendisliini 2003 ylnda bitirdi. ok iyi derecede ngilizce , orta derecede
Almanca bilmektedir.

alma hayatna 2004 ylnda Armada Limited irketi Ar-Ge

blmnde Proje Mhendisi olarak balad. 2005 ylnda Milli Savunma
Bakanl Muhabere Elektronik Bilgi Sistemleri blmnde Elektrik-Elektronik
Mhendisi olarak 2 yl grev yapt. 2007 Ylnda Radyo ve Televizyon st
Kurulu Teknik Hizmetler Dairesinde Uzman Yardmcs olarak greve
balad. Halen ayn grevine devam etmektedir.

121