UNIVERZITET U ZENICI

Politehniki fakultet u Zenici

Prostorno planiranje i Zatita okolia

Sakib Biti

METODOLOGIJA IZRADE I STRUKTURE PROSTORNOG

PLANA
Seminarski rad

Mentor:
Doc. dr. Nusret Imamovi

Zenica, 2017.
SADRAJ

SADRAJ...................................................................................................................................1

1. UVOD.................................................................................................................................3

2. METODOLOGIJA IZRADE DOKUMENATA PROSTORNOG PLANA.......................4

3. POSTUPAK DONOENJA PROSTORNOG PLANA......................................................6

4. STRUKTURA PROSTORNOG PLANA OPINE KAKANJ...........................................8

4.1. Opi i posebni ciljevi prostornog razvoja....................................................................8

4.1.1. Opi ciljevi............................................................................................................8

4.1.2. Posebni ciljevi.......................................................................................................9

4.2. Projekcija prostornog razvoja do 2030. god...............................................................11

4.2.1. Stanovnitvo........................................................................................................11

4.2.1.1. Migracioni saldo..........................................................................................12

4.2.1.2. Stanovnitvo Opine Kakanj prema Dejtonskom razgranienju 1991-2005.

god. 12

4.2.1.3. Broj stanovnika 1991-2005. god.................................................................13

4.2.2. Projekcija broja stanovnika prema varijanti A................................................13

4.2.3. Projekcija broja stanovnika prema varijanti B................................................14

4.2.4. Sistem naselja......................................................................................................15

4.2.4.1. Polazne osnove............................................................................................15

4.2.4.2. Razvoj naselja..............................................................................................15

4.2.4.3. Sistem centra................................................................................................16

4.2.5. Poljoprivredno zemljite.....................................................................................16

4.2.6. Saobraaj i sistem veza.......................................................................................18

4.2.6.1. Razvoj transporta.........................................................................................18

4.2.6.2. Prognoza rasta transporta.............................................................................18

4.2.6.3. Motorizacija.................................................................................................18
 4.2.6.4. Putna mrea.................................................................................................19

4.3. Projekcija razvoja prostornih sistema........................................................................20

4.3.1. Osnova prostornog razvoja sistema naselja........................................................20

4.3.2. Osnova prostornog razvoja privredne i javne infrastrukture..............................21

4.3.3. Osnova prostornog razvoja okoline....................................................................21

5. ZAKLJUAK...................................................................................................................23

6. LITERATURA..................................................................................................................24
1. UVOD

Opinsko vijee na 19. sjednici odranoj dana 30.04.2014. godine, u postupku izrade izmjene
i dopune Prostornog plana opine Kakanj 2010-2030 (Slubene novine Opine Kakanj,
broj: 6/10, 3/12 i 14/13), a na osnovu lana 42. stav (6) i (7), lana 50. stav (2), (3) i (4)
Zakona o prostornom ureenju i graenju (Slubene novine Zeniko-dobojskog kantona,
broj: 01/14) i lana 24. Statuta Opine Kakanj (Slubene novine Opine Kakanj, broj:
4/08), donijelo je odluku o usvajanju izmjene i dopune Prostornog plana opine Kakanj 2010-
2030.1 Ovom odlukom usvajena je izmjena i dopuna Prostornog plana opine Kakanj 2010-
2030, na nain to se u tekstualnom i grafikom dijelu Prostornog plana opine Kakanj 2010-
2030 proiruje urbano podruje za 4,59 ha. Navedeno urbano podruje u grafikom dijelu
plana ima namjenu privredna zona u sklopu urbanog podruja.

Planska dokumentacija, tekstualni (tekstualno obrazloenje izmjene i dopune) i grafiki dio

(urbanizam prezentiran na odgovarajuem broju tematskih karata i to: izvod iz Prostornog
plana opine Kakanj, postojee i posjedovno stanje, plan namjene koritenja prostora)
izmjene i dopune Prostornog plana opine Kakanj 2010-2030 uvaju se u Slubi za privredu,
urbanizam i zatitu okoline. Provoenje izmjene i dopune Prostornog plana opine Kakanj
2010-2030 vrila je Sluba za privredu, urbanizam i zatitu okoline a nadzor nad provoenjem
vrio je nadleni urbanistiko graevinski inspektor. Uslovi za izgradnju i ureenje prostora
primjenjivat e se u skladu sa propisanim uslovima u Odluci o provoenju Prostornog plana
opine Kakanj za period od 2010-2030, te grafikim i tekstualnim dijelom izmjene i dopune
koji je sastavni dio ove Odluke.

1
Slubene novine opine Kakanj, broj: 6/2014, akt: 109-121 (08.05.2014), str. 19
2. METODOLOGIJA IZRADE DOKUMENATA PROSTORNOG PLANA

Uredbom o jedinstvenoj metodologiji za izradu dokumenata prostornog ureenja utvruje se

postupak pripreme, izrade i sadraj dokumenata prostornog ureenja na svim nivoima
prostornog planiranja u Federaciji Bosne i Hercegovine. Dokumenti prostornog ureenja
sadre tekstualni i grafiki dio. Tekstualni dio sadri obrazloenje za izradu dokumenata,
ciljeve prostornog razvoja, planirano prostorno ureenje, te odredbe za provoenje dokumenta
prostornog ureenja. Grafiki dio sadri kartografske prikaze i grafike priloge na kojima se
prikazuje stanje i planirani zahvati u prostoru. Nosioc pripreme dokumenta prostornog
ureenja imenuje se odlukom o pristupanju izradi ili izmjeni dokumenta prostornog ureenja,
a izbor nosioca izrade dokumenta prostornog ureenja vri se u skladu sa odredbama lana
26. Zakona o prostornom ureenju. Prije donoenja Odluke o pristupanju izradi dokumenata
prostornog ureenja nosilac pripreme radi Program i plan aktivnosti za pripremu i izradu
dokumenta prostornog ureenja.2

Program i plan aktivnosti za pripremu i izradu dokumenta prostornog ureenja sadri: razloge
za pristupanje izradi dokumenta prostornog ureenja, precizno se definira ta se radi, odnosno
koji dokument prostornog ureenja, uesnici u pripremi i izradi dokumenata prostornog
ureenja, obim i vrsta strunih podloga (ovisno o vrsti dokumenta prostornog ureenja)
potrebnih za pripremu i izradu dokumenta prostornog ureenja, postupak i dinamika izrade
dokumenata prostornog ureenja, sa preciziranim obavezama i rokovima sudionika pripreme i
izrade dokumenta prostornog ureenja, kao i potrebna sredstva i izvori sredstava za izradu
dokumenata prostornog ureenja. U svim fazama pripreme i izrade dokumenata prostornog
ureenja, na svim nivoima prostornog planiranja u Federaciji obavezno je obezbjediti
sudjelovanje javnosti. Nosioc pripreme (i / ili Savjet plana) obavezni su izraditi Program
ukljuivanja javnosti u proces pripreme i izrade za sve dokumente prostornog ureenja.
Program ukljuivanja javnosti, sastavni je dio Programa i plana aktivnosti za pripremu i
izradu dokumenta prostornog ureenja. Programom ukljuivanja javnosti precizno se
definiraju naini ukljuivanja javnosti (organiziranje tribina, okruglih stolova, javnih rasprava
i drugih oblika ukljuivanja javnosti) u svim fazama pripreme i izrade dokumenta prostornog
ureenja.

Nosioc pripreme sklapa ugovor sa nosiocem izrade, kojim se definiu obaveze ugovornih
strana. Nosioc pripreme moe povjeriti nosiocu izrade i dio aktivnosti na pripremi dokumenta
prostornog ureenja, to se definie navedenim ugovorom. Nosioc pripreme duan je nosiocu
2
http://www.fbihvlada.gov.ba/bosanski/zakoni/2004/uredbe/26bos.htm, zadnja posjeta 14.04.2017
izrade, u toku izrade dokumenta prostornog ureenja, staviti na raspolaganje svu raspoloivu
dokumentaciju u skladu sa lanom 25. stav 1. Zakona o prostornom ureenju . Nosioc izrade
plana duan je prednacrt, nacrt i prijedlog dokumenta prostornog ureenja, izraditi u skladu sa
Zakonom i u svemu prema odredbama ove uredbe i dostavlja nosiocu pripreme, prednacrt
dokumenta prostornog ureenja prema jedinstvenom konceptu , odnosno u analognoj formi :
tekstualni dio u 3 (tri) primjerka i grafiki dio 3 (tri) primjerka, kao i u digitalnoj formi
cjelokupni sadraj plana (tekstualni i grafiki dio) nanjamnje 1 (jedan) primjerak (na
raunarskom mediju), kako je definisano odredbama l. 74.do 79. ove uredbe. Nosioc izrade
moe dostaviti nosiocu pripreme vei broj primjeraka, ako je to utveno ugovorom o izradi
dokumenta prostornog ureenja. Nosioc izrade obavezan je pripremiti skraenu verziju
tekstualnog i grafikog dijela dokumenta prostornog ureenja u odgovarajuoj razmjeri, za
potrebe ukljuivanja javnosti u postupak izrade plana, prema Programu o ukljuivanju
javnosti. Skraena verzija mora biti prezentirana na nain da bude razumljiva svim
korisnicima prostora. Nosioc pripreme zauzima stav u pogledu dostavljenih primjedbi i
sugestija, sa obrazloenjem i razlozima zbog kojih pojedine primjedbe i sugestije nisu
prihvaene i dostavlja ga nosiocu izrade plana. Nosioc izrade plana duan je i u testualnom i
grafikom dijelu prijedloga dokumenta prostornog ureenja izvriti izmjene u skladu sa
prihvaenim primjedbama na nacrt dokumenta prostornog ureenja.3

3
http://www.fbihvlada.gov.ba/bosanski/zakoni/2004/uredbe/26bos.htm, zadnja posjeta 14.04.2017
3. POSTUPAK DONOENJA PROSTORNOG PLANA

Prostorni plan opine preuzima, prilagoava, razrauje i dopunjava planska opredjeljenja iz

Prostornog plana Kantona koja se odnose na prostor te opine. Prostorni plan opine utvruje
osnovna naela planskog ureenja prostora, ciljeve prostornog razvoja, te zatitu, koritenje i
namjenu prostora. Ono to je za nas najbitnije, a to je postupak donoenja samog prostornog
plana, je da se on vri prema odreenom redoslijedu koji se uvijek mora sprovesti kako bi
Prostorni plan bio legitimno i u skladu sa Zakonom proveden. Postupak izrade Plana odvija se
slijedeim redoslijedom:

1. Priprema Odluke o izradi pored ostalog obuhvaa pripremu i izradu

kartografskih podloga i program izrade Plana. Program izrade Plana (zadatak) je temeljna
podloga za izradu Odluke o izradi i izradu Plana.

2. Odluka o izradi. Odluku donosi predstavniko tijelo opine/grada (vijee) i

objavljuje se u Slubenim novinama (Slubene novine Opine Kakanj). Odluka se dostavlja
urbanistikoj inspekciji.

3. Obavjetavanje javnosti. Nositelj izrade obavezan je obavijestiti javnost o

izradi Plana u dnevnim novinama, na web stranici Zavoda i na lokalno uobiajeni nain.
Pored toga duan je dostaviti pisanu obavijest Zavodu i susjednim opinama i gradovima
(lana 6. stav 2. ta. a. do f. Zakona o prostornom ureenju).

4. Zahtjevi za izradu. Nositelj izrade (opina/grad) upuuje zahtjeve tijelima i

osobama odreenim posebnim propisima, uz dostavu Odluke o izradi Plana (lan 25. stav 1.
Zakona o prostornom ureenju ).

5. Izbor izraivaa. Nositelj izrade Plana vri odabir izraivaa putem javne
nabave ili neposredno. Vri se u skladu sa odredbama lana 26. Zakona o prostornom
ureenju. Nosilac izrade Prostornog i Urbanistikog plana opine Kakanj je Kantonalni zavod
za urbanizam Zenica (usaglaeno sa Prostornim planom Kantona).

6. Nacrt prijedloga Plana. Izraiva izrauje Nacrt prijedloga Plana za javnu

raspravu. Po njegovom dovrenju naelnik/gradonaelnik utvruje Prijedlog Plana i upuuje
ga na javnu raspravu. Prijedlog prostornog plana koji se utvruje za javnu raspravu sadri
tekstualni i grafiki dio plana, odnosno u analognoj formi : tekstualni dio u 3 (tri) primjerka i
grafiki dio 3 (tri) primjerka, kao i u digitalnoj formi cjelokupni sadraj plana (tekstualni i
grafiki dio) nanjamnje 1 (jedan) primjerak (na raunarskom mediju), te njegovo obrazloenje
i saetak za javnost (kako je definisano odredbama l. 74.do 79. uredbe o jedinstvenoj
metodologiji za izradu dokumenata prostornog ureenja).

7. Javna rasprava. Pripremu i odravanje javne rasprave vri nositelj izrade

plana. Izraiva sudjeluje u javnom izlaganju. Po zakljuenju javne rasprave izrauje se
izvjee po kojem se vri izrada Nacrta konanog prijedloga Plana. Temeljem Nacrt konanog
prijedloga Plana naelnik/gradonaelnik utvruje Konani prijedlog Plana.

8. Konani prijedloga Plana. Konani prijedloga Plana, upuuje se na

miljenje u JU Zavod za prostorno ureenje Zeniko-Dobojskog kantona. Saglasnost
na Plan daje Ministarstvo zatite okolia, prostornog ureenja, temeljem zahtjeva nositelja
izrade, koji prilae Plan sa prilozima odreenim Zakonom.

9. Obavijest sudionicima javne rasprave. Prije upuivanja Plana

predstavnikom tijelu na donoenja, nositelj izrade Plana obvezan je dostaviti sudionicima
javne rasprave pisanu obavijest o tome s obrazloenjem razloga neprihvaanja ili djelominog
prihvaanja njihovih primjedbi i prijedloga. Javna rasprava za usvajanje Plana se odrala u
Junu 2010 godine, te je ista obznanjena u Slubenim novinama Opine Kakanj, broj 6/10.

10. Donoenje Plana. Plan donosi predstavniko tijelo opine/grada (vijee). Po

donoenju vri se objava Odluke o donoenju Plana u slubenom glasilu Primorsko- goranske
upanije ili opine/grada. Usvajanje plana je sadrano u Slubenim novinama Opine Kakanj,
broj 6/10, koje se mogu nai u opinskom arhivu.

11. Usvojen Plan dostavlja se u formi elaborata u analognom i elektronikom

formatu u roku od 15 dana:

Ministarstvu zatite okolia, prostornog ureenja i graditeljstva,

Primorsko-goranska upanija, Upravni odjel za prostorno ureenje, graditeljstvo i

zatitu okolia i

JU Zavod za prostorno ureenje Primorsko-goranske upanije.

Digitalni podaci (grafika u vektorskom formatu) moraju biti izraeni na nain da se

jednostavno i kvalitetno mogu uklopiti u geografski informacijski sistem prostornog ureenja
koji je uspostavljen u JU Kantonalni zavod za urbanizam, Zenica.
4. STRUKTURA PROSTORNOG PLANA OPINE KAKANJ

4.1. Opi i posebni ciljevi prostornog razvoja

Osnovni postulat prostorne strategije, odnosno planiranja razvoja prostora, kao ogranienog
resursa kojim treba upravljati paljivo i racionalno, je prostorni razvoj kojim e se omoguiti
odrivosti i usklaenosti, putem jaanja ekonomske i socijalne kohezije. Na taj nain
odrivom prostornom razvoju se pristupa integralno.

Temeljni ciljevi vezani za globalno ureenje oblasti integralnog upravljanja prostorom

predstavljaju jedinstven i meusobno uvjetovan sistem uzrono posljedinih aktivnosti, a to
znai ponovno uspostavljanje sistema upravljanja prostorom preko instrumenata koji su dati u
sklopu procesa prostornog ureenja. One se moraju planski i skladno provoditi, kako bi se u
datim okolnostima prostor, naslijeene i izgraene vrijednosti optimalno koristile, anulirali
eventualni konflikti i afirmirao odriv razvoj na cjelokupnom teritoriju Zeniko dobojskog
kantona, odnosno opine Kakanj. Radi uspjenog savladavanja uoenih problema u oblasti
prostornog razvoja, neophodno je stvoriti uslove za provedbu opih i posebnih ciljeva.

4.1.1. Opi ciljevi

Humani razvoj. Humani razvoj se zasniva na konceptu ciljeva, gdje se u prvi plan
stavlja ovjek sa svojm sposobnostima, poveanje ivotnog standarda, odravanje
ravnotee u prirodnoj sredini, kao i procesu modernizacije institucija, te drutveno
politikih odnosa.

Potivanje ljudskih prava. Potivanje ljudskih prava se ostvaruje u organiziranom

prostoru putem procesa demokratije.

Ouvanje i zatita ovjekove sredine, prirodnog i graditeljskog naslijea, te drugih

specifinih raznolikosti prostora uz poveanje njegove vrijednosti i odgovorno
upravljanje prirodnim resursima.

Obnova, zatita i unapreenje prirodnih i stvorenih vrijednosti (infrastruktura,

naseobinski sistemi, privredni i svi drugi potencijali...), te konsolidovanje stanja na
demografski ugroenim podrujima.

Stvaranje uslova za skladan, ekonomski, socijalni i prostorno uravnoteen i odriv

razvoj cjelokupnog urbanog i ruralnog podruja teritorija Zeniko dobojskog
kantona, odnosno opine Kakanj.
 Ureenje i koritenje prostora na nain potpunog ukljuivanja i integracione
regionalne, dravne i ire procese.

Ukljuivanje stanovnitva u proces planiranja iniciranjem inventivnosti pojedinaca,

participacijom i odluivanjem tokom procesa planiranja i provoenja planova razvoja,
te obavezu ukljuivanja nevladinih organizacija i strunjaka, koji ive i rade u
okruenju, kako bi dali doprinos razvoju.

4.1.2. Posebni ciljevi

Stanovnitvo

Zadravanje stanovnitva u podrujima koja su danas emigraciona, a imaju

prirodne uslove za razvoj i ivot ljudi

Naselja

Planiranje policentrinog sistema naselja kako bi se uspostavio uravnoteeni

razvoj svih naselja na podruju opine Kakanj,

formiranje centara koji su hijerarhijski struktuirani na vie nivoa (opinski

centar, centri I, II, ... nivoa) koji su komplementarni u smislu razvoja funkcija
svih nivoa prema komparativnim prednostima pojedinih podruja

Poljoprivredno zemljite

Izvriti zatitu poljoprivrednog zemljita, putem institucionalnog jaanja u

sferi upravljanja, zatite i koritenja zemljinih resursa, te smanjenje oteenja
zemljita

umsko zemljite

U cilju uspjenijeg, kvalitetnijeg i efikasnijeg rada na saniranju i unapreenju

sadanjeg stanja uma, potrebno je ostvariti sljedee ciljeve: odrivo
gazdovanje umama i ouvanje bioloke raznolikosti, revitalizirati naruene
dijelove umskih ekosistema, izdvojiti nove i proiriti postojee prirodne
rezervate i zatiena podruja sa posebnom namjenom, omoguiti razvoj
institucionalnih i ekonomskih okvira u umarstvu

Zatita prirodnog i kulturno-historijskog naslijea

 U podruju biodiverziteta i geoloke raznolikosti potrebno je izvriti zatitu i
uravnoteeno upravljanje biolokom, geolokom i pejzanom raznolikou,
izvriti ekoloku kategorizaciju ekosistema na teritoriju Zeniko dobojskog
kantona, odnosno podruja opine Kakanj kao preduslov odrive zatite i
upravljanja biodiverzitetom, unaprijediti zakonsku osnovu u zatiti i odrivom
upravljanju biodiverzitetom i geolokom raznolikou, staviti biodiverzitet i
geoloku raznolikost u funkciju razvoja opine, izvriti procjenu stvarne
ugroenosti biodiverziteta i geoloke raznolikosti,

u oblasti prirodnog naslijea izvriti zatitu prirodne batine u skladu sa IUCN

standardima izvriti procjenu stvarnog stanja prirodnog naslijea na podruju
opine Kakanj, raditi na razvoju programa za edukaciju i ekoloko vaspitanje,
uvesti monitoring sistem i omoguiti pristup javnosti informacijama o stanju
prirodnog naslijea, ukljuivati se u meunarodne projekte i fondove,

u oblasti kulturno historijskog naslijea preko zakonskih i institucionalnih

okvira omoguiti odrivo upravljanje i zatitu, zatiti najugroenije
(ambijentalne) cjeline kao i pojedinane spomenike, uraditi program i projekte
za obnovu najvrijednijih spomenika, vriti permanentno educiranje i
obrazovanje kadrova, kao i institucionalno povezivanje

Mineralne sirovine

eksploatacija i koritenje ruda e se nastaviti i u narednom periodu

Vodoprivreda

ulaganje sredstava kako bi se ispunile direktive EU koje se odnose na vode,

kao i odvodnju i proiavanje otpadnih voda

obezbjeenje dovoljnih koliina kvalitetne vode za vodosnabdijevanje i ostale

namjene, zatita vodnih resursa i ouvanje kvaliteta povrinskih i podzemnih
voda, zatita od tetnog djelovanja voda Elektroenergetika

utvrditi potrebe u elektroprivredi i omoguiti dalji razvoj (termoelektrana u

atiima)

Saobraaj

Integracija opine u jedinstven sistem unutar Kantona.

 Integracija podruja u jedinstven sistem unutar Opine, tj. koncipirati
jedinstven sistem gradske i tranzitne cestovne mree.

Potenciranje razvoja saobraajne infrastrukture u skladu sa potrebama

stanovnika.

Saobraajni impakti na okolinu moraju biti reduciran. izgradnjom novih.

Neophodno uspostaviti adekvatan nivo usluga JGP-a.

Poboljati nivo usluga za mirujui saobraaj.

Zatita okolia

sa aspekta zatite okolia sauvati i unaprijediti kvalitet vode, zraka i tla,

odrati postojeu bioloku raznolikost, odrati i poboljati sveukupan kvalitet
ivota stanovnika opine Kakanj, izbjei svaku trajnu tetu okoline

Drutvena infrastruktura

u oblasti drutvene infrastrukture neophodno je intenzivnije razvijati oblike

socijalne politike, omoguiti kvalitetnu zdravstvenu zatitu (izgradnja novih i
rekonstrukcija postojeih objekata iz oblasti zdravstva), planirati nove objekte
predkolskih ustanova, pravilnom prostornom organizacijom objekata za
osnovno obrazovanje omoguiti dostupnost svim korisnicima, razvoj srednjeg
obrazovanja uskladiti sa potrebama trita i obezbijediti uslove za potpuni
obuhvat prispjele generacije za sticanje znanja u srednjem obrazovanju, u
oblasti kulture, afirmirati identitet i vrednovati tradiciju, kao jedan od
generirajuih faktora razvoja, kroz organiziranje razliitih manifestacija. Za
razvoj sporta i rekreacije neophodno je zatititi planirana podruja

posebnu panju posvetiti razvoju turizma, gdje na podruju opine Kakanj

postoje mogunosti za razvoj banjskog, seoskog i tranzitnog turizma.

4.2. Projekcija prostornog razvoja do 2030. god.

4.2.1. Stanovnitvo

U toku izrade Prostornog plana opine Kakanj koriteni su rezultati Studije demografsko
razvoja koju je za potrebe izrade Prostornog Zeniko dobojskog kantona uradio prof. Dr.
Ilijas Bonjovi.
Takoe su koriteni rezultati do kojih je doao Operativni tim za izradu Strategije razvoja
opine Kakanj 2007-2017.god. Uslovi i okolnosti u kojima se vri istraivanje predstavljaju
ozbiljna ogranienja. Prije svega, u Bosni i Hercegovini nije bilo popisa stanovnitva od
1991.godine, zbog ega nedostaju mnogi relevantni podaci koji su potrebni za jednu ovakvu
dugoronu projekciju , naroito oni koji se odnose na bioloke strukture stanovnitva.
Umjesto stvarnih podataka o ovim strukturama, danas postoje samo njihove aproksimacije,
to iz razumljivih razloga nema istu vjerodostojnost kao izvori koje nudi popis stanovnitva.

Rezultati Studije nude dvije varijante broja stanovnika do 2025.godine :

U varijanti A je pretpostavljeno da e se demografski dinamizam odvijati spontano,

kao do sada, tj. bez uticaja neke razvojne i populacione politike.

U varijanti B uz uee aktivne razvojne politike razvijat e se i populaciona politika

uz poboljanja ope klime kao neophodnog uslova za dinaminiji ekonomski i
demografski razvoj Kantona.

4.2.1.1. Migracioni saldo

Kao i prirodno kretanje i migracije imaju vanu ulogu u dinamici rasta stanovnitva. U vezi s
tim od znaaja je odnos izmeu useljavanja i iseljavanja. Ako je broj useljenih vei od broja
iseljenih, to e pozitivno uticati na porast stanovnitva i obrnuto. Ne postoje izravni podaci o
ovim kretanjima, ali do njih se moe doi na posredan i prilino pouzdan nain: uporeenjem
prirodnog prirataja i ukupnog porasta stanovnitva u odreenom razdoblju. Ukoliko je
prirodni prirataj vei od poveanja broja stanovnika, pojavljuje se negativan migracioni
saldo, to znai da postoji viak iseljenih nad useljenim.

Tablica 1. Migracioni saldo 1988-2005.godina

Ukupan porast
Opina Prirodni prirataj Migracioni saldo
stanovnitva
Kakanj 1297 445 -852
Izvori:
Ukupan prirodni prirataj je utvren na bazi podataka iz Statistikog godinjaka Federalnog zavoda za statistiku
2006.god.
Porast stanovnika izraunat je kao razlika broja stanovnika 2005. I 1988.god.

4.2.1.2. Stanovnitvo Opine Kakanj prema Dejtonskom razgranienju

1991-2005. god.

Razgranienje izmeu Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske, izvreno

Dejtonskim sporazumom, uticalo je na promjenu broja stanovnika nekih opina. Oina
Kakanj zajedno sa ostalih 6 opina (Kakanj, Breza, Vare, Visoko, Zavidovii, Zenica i
epe) zadrava isti broj stanovnika koji su imali i prije razgranienja.

Tablica 2. Stanovnitvo Opine Kakanj prema Dejtonskom razgranienju 1991-2005. god.

Prije Dejtonskog Poslije Dejtonskog

Opina 3:04
razgranienja razgranienja
1 2 3 4
Kakanj 55950 55950 100
Izvori:
Za stanovnitvo poslije Dejtonskog sporazuma razgranienja Federalno ministarstvo prostornog ureenja i okolia

4.2.1.3. Broj stanovnika 1991-2005. god.

Period ratnog razaranja doveo je do poremeaja u reprodukciji i svim ostalim aspektima

demografskog kretanja. Veliki broj stanovnitva je napustilo svoja prebivalita, dio
stanovnitva se nastanio na podruju ZE-DO kantona u svojstvu raseljenih lica, jedan dio
stanovnitva je smrtno stradao ili se vode kao nestali, a dio stanovnitva je trajno napustilo
podruje Bosne i Hercegovine.

Tablica 3. Broj stanovnika 1991-2005.god.

1991- 1998- 1991- 1998-

Opina 1991 1998 2000 2002 2005
2002 2002 2005 2005
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Kakanj 55950 42800 43683 43991 43245
Stopa
-3,8 1 0,3 -0,6 -2,2 0,7 -1,8 0,1
rasta
Izvori:
Za 1991. god. tabela podaci prethodne tabele
Za 1998-2005. god. Federalni zavod za statistiku Bosne i Hercegovine

4.2.2. Projekcija broja stanovnika prema varijanti A

U ovoj varijanti projekcije polazi se od pretpostavki koje slijede:

Bez posebne razvojne politike nee biti niti populacione politike.

Demografska tranzicija e se odvijati spontano, stvarajui i dalje sline efekte kao u

proteklom razdoblju.

Kretanje stanovnitva u svim njegovim relevantnim aspektima odvijae se opadajuim

trendovima.
 Stopa povratka raseljenih osoba i izbjeglica nee se poveati.

Broj stanovnika Kantona poee se smanjivati od 2011. godine. Od 2002. do 2015.

godine na ovom podruju bie manje itelja za blizu 2% (godinji prosjek smanjenja
0,1%). U razdoblju od 2015. do 2029. godine stanovnitvo e se smanjiti za 5%
(godinje 0,5%)

Tablica 4. Projekcija stanovnika prema varijanti A

2002. 2015. 2029.

Opina
Broj Broj Stopa rasta Broj Stopa rasta
Kakanj 43991 42600 -0,2 40820 -0,4

4.2.3. Projekcija broja stanovnika prema varijanti B

Osnovne pretpostavke za projekciju stanovnitva opine Kakanj prema varijanti B:

Postojanje aktivnije razvojne politike kako bi se gradovima na podruju Kantona i

opinama podigla sposobnost za stvaranje novih radnih mjesta i privlaenje
stanovnitva iz drugih krajeva.

Preduzimanje odreenih mjera populacione politike usmjerenih na zaustavljanju pada,

a zatim i izvjesnog poveanja nataliteta.

Doi e do oivljavanja povratka raseljenih i izbjeglih iz skupine mlaeg narataja

Efekti demografske tranzicije iz ratnog razdoblja bie ublaeni.

Ostvarivanjem prednjih pretpostavki nastae povoljniji uslovi za budui razvoj

stanovnitva na prostoru Kantona u cjelini i opina pojedinano. Moe se oekivati da
e se broj stanovnika u Kaknju od 2002. do 2015. godine poveati godinji porast
0,2%), a od 2015. do 2029. godine (godinja stopa rasta iznosi 0,4%).
Tablica 5. Projekcija stanovnika prema varijanti B

2002. 2015. 2029.

Opina
Broj Broj Stopa rasta Broj Stopa rasta
Kakanj 43991 45325 0,2 47158 0,4

4.2.4. Sistem naselja

4.2.4.1. Polazne osnove

Koncept sistema naselja je planiran na osnovu istraivanja u okviru:

 usaglaavanja sa osnovnim postavkama Prostornog plana ZE-DO kantona (2009.-
2029.),

naslijeenih istorijskih karakteristika koji su temelj savremene strukture sistema

naselja na prostoru opine Kakanj formirani su u periodu vladavine austro ugarske
monarhije,

ocjeni dosadanjeg razvoja sistema naselja,

ocjeni demografskog i drutveno-ekonomskog razvoja,

geografsko-ekonomsko-regionalnom poloaju,

projekcije privrednog razvoja,

potivanje odreenih specifinosti opine, kao ograniavajui faktor razvoja

razvoja termoelektrane, eljeznice i saobraajnica dolinom rijeke Bosne,

eksploatacija umskog resursa i dr., uslovili su i razmjetaj funkcija unutar mree

naselja.

U smislu kontinuiranog postojanja mnogi elementi sistema naselja na ovom prostoru, mogu se
smatrati pojavama koje su, uglavnom, nepromjenjljive, ili bolje reeno sporo promjenjljive.

Nagli industrijski razvoj uzrokovao je masovan pokret stanovnitva iz ruralnih podruja.

Prema popisu stanovnitva iz 1991.godine u urbanim (gradskim) podrujima Bosne i
Hercegovine bilo je 39,5% stanovnitva, dok dananje procjene ukazuju da se taj procenat
poveao na oko 50 %.

4.2.4.2. Razvoj naselja

Osnovna krakteristika razvoja sistema naselja na podruju opine Kakanj je zadravanje

naslijeene prostorne disperzije, relativno brojnih manjih naselja uz odgovarajuu
koncentraciju stanovnitva u opinskom centru.

U toku 2005.godine u Kaknju je povean broj stanovnika, odnosno tu je ivjelo 44215

stanovnika (povratak raseljenih lica). Meutim, visoka stopa mortaliteta i ne ba visoka stopa
nataliteta, doveli su do neznatnog prirodnog prirataja, tako da prema procjenama Federalnog
zavoda za statistiku u 2006.godini na podruju opine Kakanj ivi 44327 stanovnika u 12316
domainstava.
Uee opinskog centra u cjelokupnom broju stanovnika u toku 1991.god. iznosi 21,46 % ,
odnosno broj stanovnika u centru iznosio je 12008.

4.2.4.3. Sistem centra

Perspektiva prostornog razvoja Zeniko-dobojskog kantona usmjerena je na policentrini

urbani razvoj, odnosno na razvoj pojedinih regiona hijerarhijski ujednaene urbane strukture
na cijeloj teritoriji.

Analizom i valorizacijom postojee mree naselja na podruju opine Kakanj opredijeljena je

koncepcija budueg razvoja, na nain razvijanja i unaprjeivanja ve oformljene policentrine
strukture.

Realizacijom policentrinog razvoja naselja treba da se obezbijedi uravnoteenost

cjelokupnog podruja opina Kakanj. U okviru sistema naselja definirana su centralna naselja,
meu kojima se uspostavljaju osnovni odnosi meuovisnosti na realaciji centar gravitirajua
naselja. Uoljivo je da se u sistemu naselja, uspostavljaju funkcionalni hijerarhijski odnosi
izmeu samih centralnih naelja, te su utvreni nivoi centraliteta:

1. Kakanj

2. Kraljeva Sutjeska i Biljeevo

3. Zgoa, Bukovlje, Haljinii

4. Brnjic, Vukanovii, Bijele Vode, Donji Kakanj, atii (Donja Papratnica)

4.2.5. Poljoprivredno zemljite

Pregled poljoprivrednih povrina po katastarskim kulturama i Klasama :

Ukupna povrina poljoprivrednog zemljita iznosi 12.898,02 ha

Obradivih zemljita: 11.307,43 ha

Neobradivih zemljita: 1.577,59 ha

Kategorizacija poljoprivrednog zemljita:

o oranice 3.913,75 ha

o vonjaci 1.287,25 ha

o livade 6.106,43 ha

o panjaci 1.577,59 ha
 Upotreba zemljita po katastarskim klasama:

o Oranice:

2 klase 57 ha

3 klase 193 ha

4 klase 638 ha

5 klase 1.003 ha

6 klase 1.079 ha

7 klase 705 ha

8 klase 230 ha

o Vonjaci:

1 klase 18 ha

2 klase 132 ha

3 klase 350 ha

4 klase 346 ha

5 klase 291 ha

6 klase 151 ha

o Livade:

1 klase 9 ha

2 klase 80 ha

3 klase 499 ha

4 klase 1.721 ha

5 klase 2.339 ha

6 klase 1.459 ha

o Panjaci:

1 klase 17 ha
 2 klase 66 ha

3 klase 568 ha

4 klase 850 ha

5 klase 76 ha

Iz navedenih podataka vidimo da su livade najzastupljenije i to 4, 5, 6 klase. Ukupna povrine

pod ovim klasama je 5.519 ha to je daleko vee u odnosu na 1, 2 i 3 klasu koje su zastupljene
na svega 588 ha.

4.2.6. Saobraaj i sistem veza

4.2.6.1. Razvoj transporta

Transportna infrastruktura je osnovni preduslov za realizaciju planirane prostorne

organizacije, odnosno za povezivanje naselja i aktivnosti u jednu cjelinu (sistem).

Kod transportne infrastrukture postoje dva osnovna nivoa koja su znaajna, a to su:

saobraajnice koje povezuju Opinu sa irim podrujem (magistralni, regionalni

putevi i eljeznica, vodeni i vazduni saobraaj) i

saobraajnice koje povezuju opinski centar sa ostalim centrima, odnosno

naseljima unutar Opine (lokalni putevi).

4.2.6.2. Prognoza rasta transporta

Prognoza transporta bazira se na:

dosadanjem razvoju transporta

razvoju ekonomije

razvoju transporta u Evropi

4.2.6.3. Motorizacija

Motorizacija u opini Kakanj razvijala se bre nego ekonomija. Motorizacija u 2000.godini u

opini Kakanj ve je znatno premaila nivo motorizacije iz 1991.godine, to je u velikom
kontrastu sa opim ekonomskim razvojem. U tabeli dat je broj motornih vozila na nivou
opina za 2004, 2005, 2006 i 2007.godinu, na osnovu podataka MUP-a, s tim da su iskljuena
prikljuna vozila, motocikli i ostalo (nedostatak podataka).
 Tablica 6. Broj motornih vozila na nivou Opine za period 2004-2007. god.

Stepen
Putnika vozila Teretna vozila Autobusi Ukupno
Opina motorizacija
2004 2005 2006 2004 2005 2006 2004 2005 2006 2004 2005 2006 2007 2007
Kakanj 5324 5430 6209 546 547 549 54 58 33 5924 5945 6791 7080 156,6

Tablica 7. Projektovani broj motornih vozila do 2030. god.

2007 2010 2015 2029

Broj Broj Broj Broj
Opina Stepen Stepen Stepen Stepen
motornih motornih motornih motornih
motorizacije motorizacije motorizacije motorizacije
vozila vozila vozila vozila
Kakanj 7080 156,6 9380 200,0 13000 266,0 17300 350,0

4.2.6.4. Putna mrea

Za integraciju prostora na nivou opine, kao i sa irim okruenjem u planskom periodu se

predvia:

Izgradnja preostale dionice autoputa ( u koridoru Vc ) u duini od 11,860 km.

Izgradnja industrijske petlje na autoputu u zoni atia (objekat Kameni Dvorac),

ime e se znaajno rijeiti izraeni problemi u odvijanju industrijskog saobraaja, a
samim tim i odvijanja cjelokupnog gradskog saobraaja. Za industrijsku petlju
neophodno je u narednom periodu pokrenuti aktivnosti na izradi potrebne projektne
dokumentacije.

Modernizacija i izmjetanje postojeeg regionalnog putnog pravca R 445 (Visoko

Kakanj Zenica), te izgradnja neizgraene dionice Tiii Lava. U sklopu izgradnje
trase autoputa Vc na dionici kroz opinu Kakanj planirano je izmjetanje dijela
regionalnog putnog pravca R 445 na potezu Kakanj atii, u duini od cca 1.960,00
m', kao i izgradnja nove dionice Tiii Lava u duini od cca 12.900 m.

Izgradnja regionalnog puta Zenica Arnauti Kakanj u duini od 6.900,00 m', Trasa
planiranog regionalnog puta od Donjeg Kaknja ide trasom lokalnog puta Donji Kakanj
Ribnica Konilo u duini od 4.700,0 m, gdje se ista odvaja i nastavlja sve do sela
Draii tj. granice opine Kakanj.
 Izmjetanje tj. izgradnja nove dionice regionalnog puta Ponijeri- Kamenica R 466 u
duini od 1.550,00 m'

Modernizacija cijele postojee mree regionalnih puteva koji se u narednom periodu

zadravaju (R-445; R 444a i R-466)

Rekonstrukcija i modernizacija postojee lokalne i nekategorisane putne mree, a sve

u skladu sa Strategijom razvoja opine Kakanj 2007 2017.godine.

4.3. Projekcija razvoja prostornih sistema

Projekcijom prostornog razvoja opine Kakanj su tekstualno i grafiki razraeni osnovni

pravci razvoja po svim oblastima, tj. nain koritenja i zatite prostora u planskom periodu
2010 2030.godina. Na ovaj nain su utvrene smjernice projekcije razvoja prostornih
sistema kojim se odreuju pravci prostornog razvoja ueg podruja.

S obzirom na dominantnost i znaaj pojedinih djelatnosti, projekcija razvoja prostornih

sistema obuhvata:

osnovu prostornog razvoja sistema naselja,

osnovu prostornog razvoja privredne i javne infrastrukture,

osnovu prostornog razvoja okoline.

4.3.1. Osnova prostornog razvoja sistema naselja

Sastoji se od sljedeih segmenata:

Koncepcijski razvoj naselja - Prostorni razvoj opine Kakanj u skladu je sa

prostornom organizacijom Zenikodobojskogkantona , koji je baziran na regionalnom
konceptu i policentrinom razmjetaju naseobinskih sistema.

Upotreba urbanih podruija sa smjernicama razvoja - Urbana podruja definiraju se u

cilju usmjeravanja izgradnje i razvoja naseljenih mjesta, zatite poljoprivrednog
zemljita, ekonominije upotrebe zemljita za graenje, u cilju zatite prostora od
neracionalnog i stihijskog graenja.

Smjernice za razvoj i oblikovanje naselja - U cilju implementacije planiranog

policentrinog razvoja sistema naselja, potrebno je utvrditi i osnovne smjernice za
razvoj kako bi se u daljnoj izradi planskih dokumenata mogla izvriti njihova razrada.
 Smjernice za opremanje graevinskog zemljita - Da bi se obezbijedilo provoenje
policentrinog sistema razvoja naselja, potrebno je posvetiti panju opremanju urbanih
podruja i graevinskih zemljita saobraajnom, komunalnom i energetskom
infrastrukturom, ime e se ujednaiti uslovi stanovanja, rada i drugih funkcija u
prostoru na podruju cijelog Kantona.

Smjernice za razvoj naselja na eksploatacionim poljima i sanaciju degradiranih

podruja.

4.3.2. Osnova prostornog razvoja privredne i javne infrastrukture

Sastoji se od sljedeih smijernica:

Smjernice za razvoj saobraajne infrastrukture

Smjernice za razvoj sistema veze

Smjernice za razvoj energetske infrastrukture

Smjernice za razvoj sistema vodosnadbijevanja

Smjernice za razvoj sistema kanalizacije i tretmana otpadnih voda

Smjernice za upravljanje otpadom

4.3.3. Osnova prostornog razvoja okoline

Radi poboljanja naslijeenog stanja u planskom periodu, uz paralelnu urbanizaciju utvrenih

urbanih podruja, neophodno je slijedee:

izvriti zatitu poljoprivrednog zemljita, putem institucionalnog jaanja u sferi

upravljanja, zatite i koritenja zemljinih resursa, te smanjenje oteenja zemljita,

revitalizirati naruene dijelove umskih ekosistema, izdvojiti nove i proiriti postojee

prirodne rezervate i zatiena podruja sa posebnom namjenom, omoguiti razvoj
institucionalnih i ekonomskih okvira u umarstvu,

u funkciji razvoja opine, izvriti procjenu stvarne ugroenosti biodiverziteta i

geoloke raznolikosti,

u oblasti prirodnog naslijea izvriti zatitu prirodne batine u skladu sa IUCN

standardima izvriti procjenu stvarnog stanja prirodnog naslijea na podruju opine
Kakanj, raditi na razvoju programa za edukaciju i ekoloko vaspitanje, uvesti
 monitoring sistem i omoguiti pristup javnosti informacijama o stanju prirodnog
naslijea, ukljuivati se u meunarodne projekte i fondove,

u oblasti kulturno historijskog naslijea preko zakonskih i institucionalnih okvira

omoguiti odrivo upravljanje i zatitu, zatiti najugroenije (ambijentalne) cjeline kao
i pojedinane spomenike, uraditi program i projekte za obnovu najvrijednijih
spomenika, vriti permanentno educiranje i obrazovanje kadrova, kao i institucionalno
povezivanje,

eksploatacija i koritenje ruda e se nastaviti i u narednom periodu do ekonomske

opravdanosti na nain rekonstrukcije rudarskih pogona, njihovo prestruktuiranje i
pripremu za proces privatizacije, unaprjeenje pogona i opremeprimjenom savremenih
metoda, a u postupku eksploatacije posebnu panju posvetiti zatiti okolia,

ulaganje sredstava kako bi se ispunile direktive EU koje se odnose na vode, kao i

odvodnju i proiavanje otpadnih voda

i sl. (detaljno u Prostornom planu Opine Kakanj)

5. ZAKLJUAK

Metodologija izrade Prostornog plana Opine Kakanja se zapravo odreuje prema

metodologiji koja je usvojena na nivou Federacije Bosne i Hercegovine, u sklopu
Ministarstva za prostorno ureenje i okoli. Sama metodologija koja se primjenjuje za svaki
grad u Bosni i Hercegovini je ista, meutim, struktura prostornog plana se mijenja ovisno o
indikatorima koji mogu da variraju ovisno o prioriteta opine/grada. Ono to je intresantno,
jeste to je za Opinu Kakanj uzeto petnaest indikatora, meu kojima su svakako najvaniji:
saobraaj, stanovnitvo, energetska infrastruktura i turizam. Dakle iz prethodne reenice se
moe zakljuiti da je Prostorni plan Opine Kakanj baziran na unapreenju saobraajne
infrastrukture kako bi se ispotovale europske norme, no takoer se radilo na unapreenju
energetske infrastrukture budui da je Kakanj industrijska opina. Turizam je takoer vrlo
bitan indikator razvoja zato to Opina Kakanj vai za centar srednjovijekovne Bosne.
Nedostatci ovog Prostornog plana Opine Kakanj je ekoloko unapreivanje uzimajui u
obzir velike emisije gasova od strane preduzea Termoelektrana Kakanj i TC Kakanj.
Rjeenje ovakvog problema je poseban elaborat koji e obuhvatiti sve ekoloke aspekte
(parametre kvalitete zraka) i na osnovu njih donijeti rjeenja (u skladu sa ekonomskim
mogunostima) koja e omoguiti adekvatno poboljanje kvalitete zraka.

Vodei se parametrima iz indikatora saobraaj evidentno je da e se broj vozila poveati do

2030. godine, samim tim to e dovesti do porasta koliine CO2 u zraku, a najbolje rjeenje je
poveavanje zelenih povrina (poumljavanje) koje ujedno mogu da se iskoriste i u okviru
turistikih ponuda, kako bi se stvorila osnova da glavni prihodi grada Kakanja potiu upravo
iz ovih oblasti a ne iz industrijskih, stvarajui Opinu Kakanj mnogo pogodnijom za ivot i
neovisnom o zalihama mineralnih sirovina. Takoer, postojei graevinski objekti koji su
koriteni za eksploataciju uglja, trebali bi biti rekonstruisani kako bi se od istih mogao
napraviti muzej, na uzoru grada Bochum.
6. LITERATURA

[1] Federalno ministarstvo prostornog ureenja i okolia (2004): Uredba o jedinstvenoj

metodologiji za izradu dokumenata prostornog ureenja:
http://www.fbihvlada.gov.ba/bosanski/zakoni/2004/uredbe/26bos.htm (april, 2017)

[2] Prostorni plan Opine Kakanj (Slubene novine Opine Kakanj, broj:6/2010)

[3] Odluka usvajanja i izmjene Prostornog plana Opine Kakanj (Slubene novine
Opine Kakanj, broj: 6/2014)

[4] Zakon o prostornom ureenju i graenju (Slubene novine Zeniko-Dobojskog

kantona, broj: 1/2009)

[5] JU Zavod za prostorno ureenje Primorsko-goranske upanije: Uputa za izradu

prostornog plana ureenja opine/grada (mart, 2015)