You are on page 1of 17
yee v OS NUMEROS RACIONAIS 1. Introdugao Semper dn dn nc prewrs encaeeo amiga festa dou 10026, arent pnp Shae ary EEL tier gm nec ope ess aoe a Cand, pont dt de xr, xe nie Eo 2, Sa eae eto onus ares hese 'AE ca npn So np Re eae Frc onqulsconstpecgi ciara op we aa sa pr Enbors of egies nie adeumem sempre o meu procedmeno, odete monrar qo ods ao enre Oe | € era le faerie Imprevensa una garni eben para an pg “Al, oo dager unin, sn de oar eonfnao 3 Po a tio, een pov ro elon. Baia ie pe Fics cuca {te fs, excite no clo XIE. ep. H, i 1), no a at a como ‘orn bee de converab dat apes comne para iris. iu, embo- ‘ten de aides dem chr fe dlr Or emerasdarion © ‘Sota decimal pocona, Bhoracl nf cg» perce rane va (gem dete seman apbcablidae para exprimir lagen, Por exter Lnoas Me cme era ur, 209 ac tee Cit, soca pena, ene ton os ™ I parse aero« otro para scart, conseguzam etender open alhonal fran no ata sate de Bae 60 Por exp, 0 maeal 9 como vison no apo, peri erecta oitczo 1+ 1-60=61, ‘Embe pdera ser uma representa de [Nave ows da ome dnl para reeesenar Gages, come om 40,25, semen comerarin «ving apa publics, era 1585, de we pequen texto de Simon tevin (148-1620) intl Dr nd (0 ino) [Embor sem ales a frm decal nao covthalie uta novidade pa semen, ee aban de Stevie seangou grate poplaridade cse= fine intone, queers osnar "como etuar com fariidade mune its, {dor or cnon neous ente ot bomen, pr mei de nto se fst (Fer A nota inicamente wade por Sein seabo endo melhor com Sempre da virgla ou do oot come separ ec, eonforme ages (ao de John Naple (1550-1817), ose 617 2. A divisdo em Z ‘Scjam a, bEZ,b 0. Sead muiliplodeb, eno exteum ico €Z demancin que = be. Eee clement e€chamado gucinie dea por econ rawr ined yr: em Bovcnab ‘Acperatio que sadn pr (4b), ns condcev expats acine= a: DER (Bete Z Poca a vio cm Z 8 etd dena on {oD EZxZ:b Heda Mas cat ques coriquces ao homers h mise, come a cada oie aiteror de evi 19 por 8, emboraenvlveno 3 ners ine {on no adrtem una rip no Sno de Z. E coerente inca ee 1 per brat on aces # (4, bEZ, 6 #0 ava ie equate dara aes i bss de abe Tn npn coe ho oo de N pu poset de um ‘nue demenarmet open a srs neers is ‘comune roaane an oprens as nove. Shine, comin pr de mtv con, one de nd, dal ure eas ues pone etn poe ene om 2b cy ghar cai ie oc Spams ore aoe re ean donna sai (mplayer Goat p, se ti pce men pn get eZ demi el tna pra neg cantina faa oe 3. Numeros racionais construgao, operagao & relagao de ordem Sei" (on Xn 40} ecoteremen wh ZZ" za} s ello efit por ce Hien aylmez, ) (pa) 9, #vorente n,m ” Para ~ vale at us propeedades que carceriam uma rag de quali, ose 4 (2, »)~ (mm, pare tod fm, 2) 2% 2° (fer) (om 2) (9,9) = (g)” (ey9) Gmeerica) 8 (Veg) EE.8) (om 8) Y 0 (anna) ‘Veriquemon if que i decorrem dretament a digo de Por iptia!nq~ ape peo Malipicade a wimeisa des ipods bor ve segunda pon ela ngs = pee np =e Dal =e © Doranto, cance qy © que € pole) po ©2", oben ma = Donde 2,0) © Loge rlgf0"© determion sobre 2" uma paisa e anes de ‘epuvallncin Para cad pr (mn) 2» Z", dane de eqlralca gual case dlomento perience srt indicada por ©, Ou ju B= EZ Hz lix, ¥) © (oe, wl} = (Os 9) EZ LA ax = my} Per exemple: (EZ eZ [Remy = (CD: CL, 2 2, ER, 1 z Dev trode rei, & clr ge (ys), pa td (m2) E242", Am dw, como be emeros * remitde a eri ds relates de equator, emo, Per exemple: (© conjntequacene de Z 2" pore Sj o conju de ts at lanes de evant dterminc por\ sbreZ 2", ser Sesignado por Loge ‘8 € 22), Eencad uma delat m 0 mimowdh¢ no devin, Dos lesen fora, bE mpc admivem repreetagsa de devoinaderesiguas, De is ma) = m(a) «x00 = C0) ‘Oseleroento de oo chumudot nna rans dee que fina scici muiipiago erence de rd, cnforme 0 feroe 8 Re 3.1 Adigao em Q Mostemps que soma a+b independ dos pares ordeauos exclider pars define seb, De fo, sen= B= ebat Malipliando a primera dees iuslades por ¢ «sound po ne sand remro a emir areas bid (os yn = ns’ 8) oe purine Porat correspondence Gb + abb, ‘conform a defnig 1, Cura apap, portant, rate de ina opera \sbre Qt qual chair adie so @ ara x ng em vam as seule propiedad: Qt) tema tb +0) ¥a.b.cED (anecatvg) "+3, ¥ab, €@ (coma) ‘4 Bate eemenw ner: € cate de ian ae indeanes por Owens De fo eek miyo-8 panto 9 4, Toto w EQ sdmite set avo (opts) em se a=, entio + oomo <0 €Qle¥0), ses DEFINIGAO 2 $0 4, ¥ €, denminnse dina eae 4b, © indice por ~b,o squint een de®: abasic) Como (-b) €, pra td b E,entio Gb mane ume operaio sabre @, qual chaanossbeai e @. “Talcomo oeer mca. I, 3.1, valet ra eines propie- de, envolvendo ida de ops ede abraio (et bean ton btbee tabetha apa itboate s bee Pica demansrlas, o procedimento pe sero meme urdo pate Z 3.2 Multiplicagao em Q DEFINIGAO 3 Chmamn pris de a= ZEW yor weap Meg gua, pode-ne moss (coma i to para soma em 3.1, depend dat parulres erence toads pare 3b ‘Amalia em Q € x operacio defini por (ab) = ab para qurinaers, BQ, alent eines propiedad: sy abs) = (ables Va CEQ (aca) im, a= bi, Yb, €® (corti) tos iste ements notre: ase £.3- ‘ue ineamos smplesment por I, De to porta EQ 2 Toon € 1 #0, adie sini ship Givens io # 00aas 2 €@ eperane Indicand por a coeo€ pase, oinves dea eto Baton ee ale ‘Outro fats important no que se refer sce invertor € que se eb so le sents nip nolo ee nt ftvamente 9 = Ga (oe 7 €oitven de ab 4A muliicario € dnb em elas aio 2 +e) mab tae, ¥5, BER, Nota (astre 2 noo de cape): Suporhamot que sbee vn convo 43 exam defndas una “aig” e uma “mite”, x princra (Gens) smocando a ada par desert 8, b€ K un ico cement, ‘nbn de K, ques indica por a+ (repectvaiate als ou ab) cha soma de acm b(epetivimene, pro de port), de mods gue LurhtenatOroeae {Ee an propiedad soca) Wat berba seah a para quaioquer a, EK (lem as poprinades cnstatn). uimem cementosu, © €K de mado qea + w= (va Weare: (or € Ky ov oe, cate slerenio heton para amas operas Para facia» sagho€ comm lazer = 0 ee = tv Pare toa € Kexine a” €K, de modo gues a" = (doa € K xt fate seco abi?) para todo 8 €K" = K = (O}enite a” €K, fare oa se veiicn aa? =I (a €or lipbativo de 3), A tous pace dc € 4? = nes vy para qualquer, eK (be), paraqusaquera,b,c@K x abt onabtae (4 oukipticgto & dara em rela & adi). ees condgbes die que abe K ent defini uma ae dope x, simpletest, Que K& in corpo, Euan designarbes eo rca da ge tha, Nowe qu ou cope € urn ael cmt (er exeein 36D) Yoo, & um explo de corpo, Outre exept vito nest texto 60 bo conan 2 pars prion, com a ain ea lla md {spindieIllcap. TH) No capo Vestudarmone corpo dos mimes ‘Convém anda destaar on segues remiados para « muipicgio ne: sagen eres) Td ea propiedades podem se provaa come a respective de Z (cap, 32), sabeO © a=00ub=0 Prova: Siponlo a0, eno de eh =D decre 2 (0b)=2°'-0=0, Comoe feb) =(eaybn Tb bento =O + (dbeaeneo) = b=! Prova: ah = ac o7 ab + [-(2e}]=0 = Sib taco 0 = a= 0 2" boend = bee a yerdade as dum proprictade el do anslnento do prod toc tian caneamea da lpia) ao lgamenteequalete ere 16 A demonnao qu sctbamot defer ota que » ina et ad € onseqiéncada primeira, Quarto breiprocs, pondos # cal = 0, como Oma" O,entio b= a Oe, pa hipster, b= + Pantdoa EQ ab — x (> De hlpese segue que a! Logo x= 2" = Como x= 0, entio aema(ety= eye oiyee tenes Dba t-beb DEFINIGAO 4 Fenner den @ ogee de QQ" cv etna por oy ae (samen ab cha cid npr en pra Poccumgejras Fe 3.3 Somas e produtos de mais de dois elementos em Q ‘A manera de entender o const derma de produto port = ne ros racials (n> 2) segue oprocediment de sempre em see dogs Seayeaye ens ds € Qin > 2), por recombnca delete Bibb e tat ARO ER Otte com on inbred smatcio eprodutio: Ba-(F len del ‘Se eres, pars ens toenase ma il exper (¢ até prove) agama propeedsexvarent 1 micron ati (0 > 1) Deveson» generac de prose “anria da mulipeagio em Plague aie (ej dewonstaeto € endo fugue feta o cap, 3, para NY 908, By by osBe EQUD > De Erbe trent poten eerie prope ra eis tere (i-)-ae citer em rtd denn nord den Sere (8) secur sti ia scrap ye treet seat ae ate eg aa ()efitodeore oa smpee que m 3 Sem €0,ento eee sei mp ge, gio m > endow =a 8 ae Mosemon que a quem, mez, Prinecizo neem qu eno quand 06, porn "para oo wE Q* = @ {0} gus Defio, =p sere ler ey Wlegetpe Supontamos um dos expoenie postive (gamor 9 > 0) poems porindusio bree, Sapontateorr 2 03 (geet neat cae ae es Por tio, se m,n <0, entom + 0 € 06, poramo = IH GIP aa egutremor sind que, por die, pra todo m € IN ono Propomos cow eer demonstra din spss propria evan, n 2, MeeQr evn ez, 3.4 Relagéo de ordem em Q Sjaae €@, com 189 i m(=) = a(-m), nti vempre podenoe conser, para tod x € Q, Sin sepresetago em que © denowinado ep aie ur ae (eZ). or exemple: tt 7 5 DEFINIGAO 5 seins 1 semen de Qe tomeros, para cad ‘um dee, uma epreseniago a= 2 e b= em que @denorinadorsja etamene ponvo, Nevit condi, disse que a mar quo ial, ‘Gerevese 8€ b, seme ne (bvianente et Cina rela € considerate m2), Bquislenerente pss ice que b mar uo iu ee aeiat Ue Com es merase se a) ‘Por exemple: porque —B-<5 ¥ sy4 So $ porque 2s > 24 Pocewe moras que #definigo 5 abo depende dos pres ordenadon vennnimene exci paca expemar ae. Um semento a =" G onde n> 0, ds psn se 2 0. Lee rand qu = 9 en: spo Bot aoe Quando > 0,0 que sia (upenda como sempre a> O)am > 0, sedie ‘ion puis Se a O(> m & Ose > 0) deve que ad mate se E, ent exite REQ n> 0, demancie quea bh. De ao, sponhemor a= Ee eno £> (em 2), portant, exten € Zn >0, de modo quer= 1m ne keto poan>o Mestarena epi qe, conte denn ma reac de rien tna compat com wea pag fia cm 5.13.2, Para ano adem que tno Senrinadees sue intervie rem ncs enone das propridaden gam intern exttamente posts 0, BB Geese) viene, pot mn ea segura por n> 0: sg 6 rg e298 < ap Dal, wand ransvidade de € om Z, mq < 660 2, ume vee que #> 0, plese conc ue mac po Lee ase pare Evident, pose Z: mi € no ms Nota: 8s propredaes 0, Oggacaten que 6, confor defnigi 5, € ‘rn ela de nde total abe mete Mey OR Sat tase am a acto de @), efit, come por hip ma ne, eno mas? ng eda snag + pa < ng + pag +B pars odo 2 compat z, £ Q(x compas onsie (om + pope < tra +) Donde =p mtm mee aa — Se BBE Bic cconpubelomam spac de®) Portipe: me < are p 20 (and n,8,9> 0) Amin pg > De por nfo < (60) npyon (earn) deg > 06m > 0. Loge: ce 7 gt Smee Nota: SejaK un corpoe soponhatos que sobre K ea defi una relia tal que 12 8 (eexvay Hac Deb ea = a= b (ising Gensidacbebce > nc (taniva;ivac barbs pwaqoais Grebe Kivacb > ates 0 +e purstodoce K(w éeampatel Soca ado de Q); wha gb e Occ me < be (< compat! com a Tauliplcgie de Q), Nextar candies irae que Kum co wd Portatto @ € um exemplo(eidenterente mult important de orp ordenado. Pore o exempo mals importante €0 dow ers reais — = er Feliz no eapitalo V. Sok eum comp ordenado ese 2,9 K, exrevese a b pars indice ‘queag bea pb (Ene conc énerentecom auc "2 Emeaor que y™ ‘Sots deco) Para ago < sum corpo ordnadoK, vale ale de ‘rus "Para quaiguers, © Kaa youxe Youy-¢ X,exsivanen- Gor De tt a propemiade iv imple que = ¢-< sebre@, independem oa de my, re Pela qual pm se detonate (elcome as correspondence Z Se, a, bred, mb, indcam elementos genéseos de Q, eno each ocbna am be wach = O¢b—a oe be siebeced mategbed fe ee 808, 6b = 12, nym parmalguae, 6 re Back + Riu deine: §a>Deb>0 + ab >O; HAC DELCO = a>9 WincOeb>0 = abo 2 28b 02> Ouempre qe at secbees0 = arcbe acbeecd = acobe seghece> Oe acd 1 0 ma '>He@Qco = <9) HO 0. Dest elaco eda hips oreica-wyt (Ov eu: 0 < 2°. le come exec a demonstrat da segunda pate Come a°'> 0, em vitude de 4, eno maliplzando on tenor de Oca <1 Gp) por" ow que implica 0-< 1 Oe > Oem virde a prea pare, ent ab > 0 Multipicando o termes de 0 < a b, entio existe CEQ pamoqulvden cecd, 3: Ahiptiewe a, bE, a 0, eno cite n € IV de manera que nb > 196 Demonstragho: Posemos sopor Zebet nde s> 0.01 >0 (pio fate deb > 0). Como jsmor wo capt 1, 6.2, ‘nice € IN" de ma que tt > 7, Daf eegue que ne > Lage mye Ov ager ab >a . Nota: Us corpo erdenado K se cis asinine w, para qusiguer ADE K, DS 0, ccne mE IN" demancia ue Be btb+ tb rales aceb) cde onimero de pares iguana evidentemente 0, Asti, x propone (Go Sos amegura que ocrpsordenado @ dow ner rcnas arque EXERCICIOS Nox serie dx capo saarenor at expose “niece rco- sine agen ordinate 0 mening signee, 365, Mose que 115, er » be » Be Resolugho de 9) tosis _15-uo04y _ 35 Aas dts -# 3" Sees 7 Be) 36s, Ache wma aco ning 10% oj sa ameter cm o denn 1367, Ache wna ses deominadoe «we numeraor ale 194 cioorinn igus 2%; deme ues deen 368. che dus fade odinsiat de denminndores 57 cua sma ig = 1369, Ache duns fate odidras de denominadores 9 1 ej lerenga wigs Reslagit: Sens J ragien procures, ato: doe Seas [Dat 11x = y = 6 Uma soc prticlar dens equaio dofasina (C5, 28) Logo, um septa ao pebleme € das pen faces ote SE. ome (6-3 aft 119, Cz Ea ae seal de equa dof ob, endo td par de tages se a2 pT wen) consti un oligo do exer, 7% Rem ng nnn vont se nee igo a geo eeae a a0 an, a. m6. Soja 3 una to odinin ida Se #2, prove gue amber 6 rede Determine 1 de mansra que a seine ager ordnitrept 10 a 25 Dis) para quaaqur u,v €Z, ambos nfo alos sein Le gti, Mowe gut 6 iavedutvel s, € ment ee (9) Resolugéo: ‘= Vamon super mc (1 9)> 1 ea pum divs primo comm a ‘a.m Mas endo p(n) pm +r) 0 que contearia a hips Seam nfo fone ied, eno se © (m+ ms seria divi ‘ves por ur convenient pine p, De pln, reuta que pls ou pla 199 ‘Adana gue pls como pl +s), eto ptm; come pe pois rade (ot) = len pn, Aboud, i436 pr Npe, mde) ‘Nene pi bra iuaiente au ava S77 Siam inti oon Mone gue wtp tn epee um ndmer incr, mente, = 28 2253 ao gadem pe seatar nines inten prs 0 mesmn valor de» EZ, 570, Mouce que a rages ontindriae 7 * 4379, Determine dis tert, poo ete i in: Bee us ee" Sugestio: Exerc $1 1380, Seem um inci, Moe que acho 21 itu, 10° ent se, pa. norm, Sugestio: Set 1a ren + =, moure que 281, ermine tat sensi Fe 02, jam Le © rages ovina a quem ~ ms = 2) Mone que amas afeagie sh trea es by Sek EZeks +n £0, one que MEM ebm rete 185, Sein n> 1 um into, Prove gue, onde r= ISn!+ an+6 © fe aba! + Zin +15, € edhe Resolugdo: Notencs que = 30s! + 21m + 18 = Bsn" + Ba +8) Sine ihe Zee (nt Dy ou mia, 1 Bow S04; ademas, Teibale Gat @= (in 1)Ge+ 1) % Asie, wedlredl Silo 2), ou jadi +1; mas eno as, ato que =~ Gn 1) (Gn) alana rer que d)5n; dose dl, poe on +) Sa 1 nim d= etemee(e.2)= 1 200 1384, Prove por indus que wsetete + gtrero Rel 1): S041 omar nti pin le < week Sprtvocr impart 1€ um inti, rove que: eee we tHE et bot nimeroe rains, Deo cportode a aes <0, O valor awh des indiado por In, Asi: In| ase 2 0elal =a. seaco ‘Obviamente, nto, a} > 0 para too a € Poe exempler PROPOSIGAO 4 Pen qusinse 6 EQ vale psn ager Hh] cash) [n+] < lal +161 Bi [al ~Ib] « lab) < a+b) iy [abl = [allo] 1 Seb #0, ento Ji!) = fof-"e Jab“ = [allo | Demonstrapio: As propiedaes ew iy pre ser proves da mesma mancra gor sua simiare em (exp ll, 3}, Quart #, observe. mor que bor to fob) = foie) = =a onde decrre que [| nvr de [be parans [8] = fo |". Poe ‘sine [ab = fall = taller . 5. A fungdo maior intelro (sobre Q) DEFINICAO 7 Sejx sum nvimero eacionsl. Denotsios por [8] © asir ito que io ukrapsn 2. Ou ae (a) = maxim Zim <2) ‘A fungi de Q eZ deni por x [x chara fone mai ini (o- wiesff]=s PROPOSICAO 5 Se x¢b sio rvimeros racionais quainquer, entio: cideretnsowece tie CEES rae ene tiStal-tasmamnneen wlivmenedeid sels! — aera tt a 1 Suponharnoe [8 <[s], para um certo par, € @, « 0 Dende e]+ 101 < + Bl + fa, tb) = e+ 8) ‘As conan (*) (*)gerantem a vdade de PROPOSIGAO 6 Scjum me n inteiros, n > 0. Seq é 0 quaciente da «veo eucana dem porn, ecto = [3] Demonstragia: Varn spr m= ng +1 (0 ¥ <2). Ents Bxemplo 3: Movvemos gue 0 exports com que un aer pim p> spurte come fer de pra dey lal tel+ dos fara de nl) «portant ne poe dar que o expocne de em al zero ‘Como, nee ca, n< p'(r >) ento amb, Bis B= Sep < n,comeo quaciente da dvisdo dem por pé & (eropeicio 8), na» 6 nn mast te ep Bes [Bo een ene vito ue [5] p€ kino mio de p ue nb supers. Asin, cr [2] te fn maroc mg me ‘ewes [5] fore aqucles que so aniltiplos de p*totalizamm iF assim per dante Loge, exponen 6 tram, nda no bebo Por exemple, oexpocne de 3 er 206 6. Numeros racionais decimais DEFINIGAO 8 todo eimero racona qu per seo ab a PROPOSIGAO 7 Um eemenio »€ Q & ux nieero ronal dei male, esemente reenter r Ee o,f EIN, de muncna que Demonstragie: ‘= Vawwor supor a cnforme o enuniad, Eto amine por exemple ape: . ea Fe ree porn um aimero rcona deci Sea éracional decimal, end exten ¢ € Zen € IN’ de modo que 7 F qu encerra.a demonstra, . 6.1 A representacao decimal Comideremon ul de rao para a consderasen que frees ent item, 0 requste ame raconal desi rams Mais um deat: + inteizo (ts nero € wm ain! desina), catia repreenario decimal de 60 propre a De ato, nate av podemos foots Oeenioa =a nan Ape da grande vantage pita da rpreentaco decinalwbre ‘racondrn, nn ado i um proce hinorcamente emorado. Um dot ‘atu adequadareate 201 nimeresreconais to decimas. Ete aon ‘etd fxs no cpio ¥ (0) _Ezemplo 4: O ppc descpentade pln nner rcionas dein ‘em nomo stems de numeraio €ecupad, mum esera porns! qualquer ‘debue b>, pe racer a= ferro (Comideremos por ceemplo bw 2. Sex representa inka dem é ne ibe beatae FoR thy met be RH eB Te eB hk de, soviet, 0-6 8b, <2. A mbt indi dea (am Por exemple, sen = 27, etdon = (11011), Se comldearaes tio r= Se poranio sy = 1. Donde = (o, 010), onde m= (=. EXERCICIOS 95, Deni » 2] om 4 ]onsem e200 <0) » [3%] 9 ™2h neo 396, Monte que [a] + [=4] = Oo —1, conforma sj intro oy ao Sugesti: Sex 4397, See bo nimerosracionsispstivos, moar que [afb] < [ab] eto 06 ac Le fy-1e 398, Mose qu: pare oa inion >. Rerolupdo: Soja =| J=[E]- eato aan [2] +i, onde Oban (pr 0) aoe me dip ue, vid po si 35.6. tomece quocientes inte. $e Etomece Revolugio dea) Seam fz €onimere proarad,extio 5 . =e wT 1m © menor valor eine ents para que io aconesa € 405. Rsrevs em order rescnt suites meron dca 406, Seam Os ay. stag AE =O, Bity nn Asby 245132 c= 0.265282 be ovsers d= 024512, », nitro raion decimals Be 4-.> bays move que #5 2) Maease 2241 ete para tdon 240,091 2) Deermioen fi dq om ask repent nner deci Resolugé de by Deverwon impr gue n(n + 1) = 2°- 3 (0, 829), ‘Como me (0, +I), emo Bd dass pembindes (n= 6 nts S)ouloesen4 i=), Examinemos « princi. De Pavel wpe que Pee 1a G NOs 4 54D) Fg eg St Dy Bela que a=? ¢ Pat fanecem un Solis pan o problema: neste caso = 4 Vase supr gue pene Ihoer ama slain para 2> 2. Entlo 3°" 14 54} See ogee brea Daser par dat eer eer array HOF IESU ADE APOE, ‘como 3 divide ee soma, tera tmblen que die 2,0 que nko € pret Doode n= 4 Ex dak etch, 408, Dea representa ink ea representa dra (bt 6) da ao 410, Se (840), 6» eopreenasso na be 8 de um certo mero acon, exerie sua represeatago decal esas rprsentao bine ‘Qual doe sequins mimes racorais€0 maior? antsde Sr Sed TORT Ache x, EI de marci que $.—-E.= 03 ewe x+y a8 maior pone. para que x+ yw a menor posi, como deve fern y EDN? as

You might also like