TAKSONOMIA BLOOMA

Ilona Grazda, Adrianna Karwowska, Barbara Ciborek

Wstp

Co oznacza termin Taksonomia Blooma?

TAKSONOMIA - nauka o zasadach i metodach klasyfikowania

BLOOM - Benjamin Bloom, amerykaski psycholog i pedagog

Kiedy powstaa?
Idea taksonomii powstaa w 1948 r. podczas konwentu psychologw w Bostonie,
gdzie sformuowano tez o koniecznoci poprawy komunikacji midzy autorami
testw i egzaminatorami. Zdecydowano, e mona to osign dziki stworzeniu
klasyfikacji celw edukacyjnych.

W jakim celu?
Pomc ma ona w prawidowym formuowaniu celw ksztacenia i dostosowania
metod nauczania.
Narzdzie to doskonale nadaje si do definiowania mierzalnych celw nauczania,
od szkoy podstawowej po uczelnie wysze i profesjonalne szkolenia. Cele
ksztacenia to nie spis tematw i zagadnie, ktre wchodz w skad szkolenia lub
przedmiotu. Cele ksztacenia nie powinny by list ycze, powinny by realne,
moliwe do osignicia przez uczcych si, jednoznacznie okrelone, przejrzyste,
zrozumiae i mierzalne. Cele operacyjne s wtedy mierzalne, gdy opisywane s
przez czasowniki typu: rozpoznaje, opisuje, sporzdza. W opisie celw
operacyjnych unikamy czasownikw takich jak: rozumie, umie, wie.

Trzy sfery
Taksonomia Blooma skada si z trzech sfer aktywnoci edukacyjnych:
- kognitywna (poznawcza)
- afektywna (emocjonalna)
- psychomotoryczna

Kada ze sfer dzieli si na kategorie poziomy zaawansowania od najprostszego

zachowania uczcego si do najbardziej zoonego. Aktywnoci zwizane z
rozwojem i uczeniem si na wyszych poziomach s moliwie po zdobyciu
odpowiedniej wiedzy i umiejtnoci na niszych poziomach. Im wysza kategoria w
danej sferze, tym trudniej osiga cele ksztacenia, bo efektywno uczenia si
zaley od wynikw z niszych poziomw.

Jeli ucze wie, jaki jest cel lekcji, staje si bardziej odpowiedzialny za swoje
uczenie si.
Podanie uczniom jasnego celu, sformuowanego jako efekt pracy na lekcji, zwykle
sprzyja jego osigniciu. W poradnikach metodycznych i programach nauczania
mamy podane cele, jednak ich jzyk nie zawsze bdzie dla ucznia zrozumiay. Poza
tym zwykle jest kilka celw lekcji i nauczyciel moe gowi si nad tym, ktry z nich
jest najwaniejszy, ktry poda uczniom. Warto wyobrazi sobie kocowy efekt,
dowd na to, e na lekcji nie stracilimy czasu.
Wymagania szczegowe dotyczce treci nauczania s wyranie okrelone w
podstawie programowej i na tyle jasne, e stanowi doskonay punkt wyjcia do
sformuowania celw poszczeglnych lekcji lub blokw zaj dotyczcych
konkretnego zakresu. Gwny cel to zwykle konkretna wiedza lub umiejtno, jak
ucze powinien w czasie lekcji naby. Okrelenie celu jest pierwszym dziaaniem
nauczyciela, ktry planuje efektywn lekcj, a wszystkie kolejne czynnoci musz
by bezporednio zwizane z celem.
W praktyce szkolnej najczciej podajemy uczniom temat lekcji, ktry nie zawsze
jest jednoznaczny i tosamy z celem, jaki chcemy osign. Ucze moe wic nie
zdawa sobie sprawy z tego, do jakiego punktu ma doj. Mona sobie wyobrazi
sytuacj, gdy idziemy z uczniami na spacer do lasu. Jeli nie okrelimy celu, do
jakiego mamy doj, to nasi podopieczni bd szli powoli, by moe rozbiegn si,
kto zostanie w tyle, a kto inny wybiegnie do przodu, a nauczyciel bdzie si
niepokoi, czy nic nikomu si nie stanie. Jeli jednak przedstawimy cel, do ktrego
podamy (np. polana w lesie), sposb dojcia (np. wzdu oznaczonego szlaku) to
uczniowie bd w sposb wiadomy zmierza do celu.
Dla nauczyciela okrelenie celu jest wane, poniewa pomoe mu w odpowiedni
sposb zaplanowa aktywnoci uczniw na zajciach. Okrelenie celw sprzyja
refleksyjnemu podejciu do proponowanych w podrcznikach i poradnikach dla
nauczycieli treci i metod pracy. Kada klasa jest innym zbiorem niepowtarzalnych
indywidualnoci o zrnicowanych potrzebach, tempie pracy, moliwociach.
wiadomy celw nauczyciel bdzie modyfikowa scenariusz lekcji i przygotuje si na
rne warianty. atwiej te pody za sugestiami uczniw i da im szans
realizowania na lekcji wasnych pomysw, nierzadko przyspieszajcych i
uatrakcyjniajcych uczenie si.
Osob uczc si i najbardziej odpowiedzialn za efekt kocowy jest kady ucze.
Dlatego te cel lekcji powinien by sformuowane w taki sposb, aby ucze
zrozumia, do czego powinien dy w czasie lekcji, jaki efekt kocowy ma by na tej
lekcji osignity. Przy okrelaniu celu lub celw naley zadba o to, by byy one
jasne i realne do osignicia w przewidzianym czasie, a jednoczenie ambitne,
stanowice wyzwanie dla uczniw.
W formuowaniu celw pomocne s kategorie taksonomii Benjamina S. Blooma:

Sfera kognitywna
Umiejtnoci poznawcze koncentruj si wok wiedzy, rozumienia i krytycznego
mylenia. Wiedza, na ktr skadaj si informacje wykorzystywane do wykonywania
okrelonych zada i penienia okrelonej funkcji na stanowisku pracy.
Sfera kognitywna dzieli si na 6 gwnych kategorii:
1. Wiedza kategoria podstawowa, skupiajca si na umiejtnoci
pamitania i przywoywania z pamici poj, faktw, terminologii, sposobw
postpowania, metod i modeli.
2. Rozumienie to umiejtno wytumaczenia i interpretacji znaczenia
poj, porwnywania i wnioskowania na bazie zapamitanych informacji.
3. Zastosowanie koncentruje si na uyciu informacji, ich
zastosowaniu do rozwizania znanych problemw, poprzez wybr
rozwizania z zamknitej listy.
4. Analiza wymaga umiejtnoci rozpoznania elementw skadowych, a
take powiza i relacji midzy elementami jakiej struktury, co prowadzi do
wnioskowania i rozwizywania problemw poprzez podanie wasnej
odpowiedzi.
5. Synteza to umiejtno dobrania i zestawienia elementw
skadowych w now struktur, pozwala na tworzenie nowej informacji, nowych
odpowiedzi i unikalnych rozwiza problemw.
6. Ewaluacja koncentruje si na ocenianiu i wartociowaniu informacji z
uwagi na jakie kryterium, czy cel, a take tworzenie wasnych kryteriw
oceny i argumentowaniu.

Sfera afektywna
Skupiona umiejtnociach w sferze uczuciowej, opisujcej w jaki sposb ludzie
reaguj emocjonalnie. Cele afektywne prowadz do wzrostu wiadomoci postaw
uczu i emocji.
Sfera emocjonalna dzieli si na 5 kategorii:
1. Otrzymywanie/postrzeganie etap ten, ma na celu zapoznania
uczcego si z materiaem i informacjami. Powinien trwa nie duej ni 10
minut, poniewa po upywie tego czasu suchacze trac zainteresowanie, ich
uwaga jest rozproszona
2. Odpowiadanie kategoria ta suy do opisywania postaw uczcych
si, ktrzy przejawiaj zainteresowanie, motywacj, ciekawo i satysfakcj z
uczenia si. Wprowadzenie interakcji z uczcym si, odpowiadanie na
pytania, dyskusj, czytanie samodzielne, a nawet ch przeczytania czego
wicej ni wskazane minimum, a do samodzielnego zainteresowania
tematem, ktre prowadzi do poszukiwania materiaw i zgbienia tematu.
3. Wartociowanie rozumienie wartoci, ktre uczcy si przypisuje
przyswajanym informacjom, omawianym zjawiskom, czy zachowaniom. Ta
kategoria czsto suy do opisywania postaw przejawiajcych si np. w
docenianiu czyjego wysiku, pozytywnym lub negatywnym
nastawieniu/podejciu do czego.
 4. Organizowanie porwnywanie, zestawianie, rozrnianie i
odnoszenie wartoci obiektw lub zjawisk i lokowanie ich we wasnych
schematach
5. Charakteryzowanie kategori t opisuje si postawy wynikajce z
wzorcw osobistych, spoecznych, czy emocjonalnych.zespolenie przekona,
idei i postaw, ktre powoduj, e uczcy si dziaa w sposb
charakterystyczny konsekwentnie wedug jakich wartoci, ktre wpyny
na jego zachowanie, ktre przyswoi w procesie uczenia si. Zachowanie i
postawa w konkretnej sytuacji staje si zatem stae, dajce si zaobserwowa
i przewidywalne, gdy wynika z danego systemu wartoci.

Sfera psychomotoryczna
Powicona zmianom i rozwojowi okrelonych zachowa oraz umiejtnoci
fizycznych, wymagajcych koordynacji umysu i czynnoci mini.
Wyrnia 7 kategorii:
1. Percepcja (postrzeganie) - zdolno wykorzystania bodcw
sensorycznych do prowadzenia aktywnoci ruchowej. Uczcy si przewiduje
za pomoc zmysw (np. wzroku, suchu) co nastpi i reaguje na to
odpowiednim ruchem.
2. Stan gotowoci do dziaania - stan umysowy, fizyczny i emocjonalny,
ktre okrelaj z gry reakcje uczcego si na rne sytuacje. Uczcy si jest
na przykad zmotywowany do nauki, rozpoznaje swoje i czyje atuty oraz
ograniczenia.
3. Reagowanie kierowane - wczesne etapy uczenia si zoonych
umiejtnoci, ktre obejmuj naladownictwo, prby i bdy. Efektywno
uzyskuje si poprzez praktyk.
4. Mechanizm - poredni etap uczenia si zoonych umiejtnoci, w
ktrym wyuczone reakcje staj si przyzwyczajeniem, a ruchy s
wykonywane sprawnie, z pewnoci siebie.
5. Kompleksowe lub jawne reagowanie - umiejtne wykonywanie
czynnoci wymagajcych skomplikowanych wzorw ruchu. Sprawno
przejawia si w szybkim, dokadnym i wysoce skoordynowanym odtwarzaniu,
wymagajcym minimum energii. Ta kategoria obejmuje wykonywanie ruchw
bez wahania, automatycznie.
6. Adaptacja (przystosowanie) - etap, w ktrym umiejtnoci s dobrze
rozwinite i uczcy si moe modyfikowa wzorce ruchu, dopasowujc je do
specjalnych wymaga.
7. Oryginalno (powstawanie) - poziom tworzenia nowych wzorcw
ruchowych w celu dopasowania ich do danej sytuacji lub konkretnego
problemu. Efekty ksztacenia podkrelaj kreatywno opart na wysoko
rozwinitych umiejtnociach.

Podsumowanie
Prawidowe uczenie si powinno polega na opanowywaniu kolejnych poziomw
taksonomii Blooma. Ze wzgldu na umiejtnoci studentw, ch uczenia si i
zainteresowanie przedmiotem nie kada osoba bdzie w stanie dotrze na szczyt
hierarchii celw ksztacenia. Z tego powodu dydaktycy powinni przy definiowaniu
celu gwnego i celw szczegowych zaj mie na uwadze, e czsto pracuj z
grup uczniw zrnicowan pod wzgldem wielu kryteriw. Niektre cele powinny
by zatem proste do zrealizowania, inne trudniejsze i przeznaczone dla
zdolniejszych podopiecznych.