Tng v hu

Mt tc phm c tnh cht ngh thut

c Tng v hu[1] va hp dn, va kh chu, i khi cm ng.
c li Tng v hu, vn hp dn, cng kh chu.

Suy ngh v ct truyn : khng c g hp dn. Thc ra khng c ct truyn.

Cng khng c nhn vt c sc. Ch k mt s s vic nh nhoi, trong mt

gia nh bnh thng, mt tnh nh ca mt nc ngho. V cng khng c

g ng kh chu.

Th tm hiu ca tc gi, lp trng chnh tr, quan im v con ngi,

cuc sng. y , mt cu, mt , c th a, c th khng a. Tm li,

chng c g ny la, c o...

c Tng v hu ln th ba. Vn kh chu. Vn c phi c mt hi ti

cng. Ri c bn khon, khng sao ng c. thy gi tr ca truyn

ngn ny li hnh vn. Vit lm sao khin ngi c va b li cun, va

y ny, kh chu, khng sao qun c mnh trong cu chuyn, dng vn,

l c im trong li hnh vn ca Tng v hu.

iu ni bt l ngn ng ngn ngi, n s, c khi th l. Vn khng tha

mt ch, ch nu s vt, s kin.

i vi nhng ngi, qu nhiu nm, ngn ngm loi vn dy i phi

tri, p xu, ch ln li gia hai dng ch on m ngm ca bi

bo, bi din vn... li vit "hin thc" ny t n l mi. Nhng u phi

ch cn vit ngn gn, n s v hin thc l xc ng c lng ngi.

Khng thiu g sch vit nh vy ch lm ngi c ngp di, ngp ngn.

Vn Tng v hu khng ch hay hnh thc (k thut dng ch, t cu,

dn truyn). Hay ni dung. Nhng khng phi ni dung ct truyn, ni

dung t tng... Hay ni dung hnh vn. Tc l bn thn li vit trc tip

xc ng lng ngi c. V li vit y ni ln s tht... mt na s tht : s

thc ca s vt, s kin. Ni mt na s tht cng c ngha bp cht mt

na. Na b bp cht l s tht ca con ngi. V vy li hnh vn ny tuy

"hin thc" m hon ton gi di : thiu hn s tht ca th gii ngi. S

thiu ht lm ngi c khng th no khng bn khon.

Ngn ng l ngi. Ngn ng th hin con ngi trong quan h vi ngi

khc, ngi xa, ngi i nay v ngi mai sau. Con ngi dng ngn ng

t cho nhau th gii ny, hiu nhau[2].

T v hiu c hai mt, khoa hc (t chnh xc s vt, s kin), v gi tr (thi

ca mnh trc s vt, s kin). Khi ch cn ni cho nhau kin thc v th

gii t nhin, con ngi dng ngn ng khoa hc, k thut. Vi loi ngn

ng ny ch c ng hay sai, khng c hiu nhm, khng c thng cm. Khi

con ngi mun ni vi nhau v thn phn ngi h dng ngn ng hng

ngy, ngn ng chnh tr, vn v nhng hnh thc ngh thut khc. Trong

loi ngn ng ny, t v nh gi gn lin vi nhau. Nh vn t cy t cnh,

ni tri k t, u l t thi vi i. V vy, vn tnh cm, vn o c,

vn chnh tr thng lm pht tnh t (v t khi thnh vn).

Ngn ng th hin ngi c hai phng din, x hi v c nhn. V ngn

ng, mt mt l sn phm ca x hi v lch s, mt khc l phng tin y

nht tng c nhn ni ln tm t ca mnh.

Hiu ngn ng nh vy, ta thy ngay nt c o ca li hnh vn trong

Tng v hu : c gii hn ngn ng mc m t s vt, s kin, mc

ngn ng k thut n thun, dng ting ni bt ming con ngi.

Li hnh vn ny to mt th gii ngn ngang s vt, s kin [3], mt th gii

tan r thnh mun mnh, mt th gii ch c nhng hin ti vn vt l lng

bn nhau. V l mt th gii mt nhn tnh : ch c con ngi mi

thng nht c v tr xuyn qua hoi bo ca mnh. Hoi bo to mt

tng lai cho mi s vt, mi s kin, trong tm sng ca mt con ngi.

Khong cch gia tng lai v hin thc ng thi gi l gi tr. Gi tr

khin nhng ch yu, ght, p, xu, cuc i... c ngha.

Trong Tng v hu, tc gi t ngi nh t s vt, t hnh ng, tm t, li

ni ca ngi nh k khai s kin t nhin. Khng ai sng vi ai. Mi ngi

tn ti bn cnh ngi khc, nh cy mc bn tng. C gp nhau chng,

cng tnh c, v t.

t kt qu y, tc gi dng nhiu th php.

Mt th php l : khng mt nhn vt no c c mt nt mt, mi ngi

thu gn vo chc nng tn ti ca mt ng vt.

Cha ti tn Thun, con trng h Nguyn [...] Ti ba mi by tui, l k

s, lm vic Vin vt l. Thy, v ti, l bc s, lm vic bnh vin sn.

Chng ti c hai con gi, a mi bn, a mi hai. M ti ln ln, sut

ngy ch ngi mt ch.

Nhng nhn vt khc u c gii thiu nh vy.

Th php khc: trong truyn c nhiu li pht biu, nhng hu nh khng c

i thoi. Ch c nhng li tuyn b song song, n c. Th d on vn

sau, lc ngi em sp mt ch :

ng ni : "B y c xoay ngang xoay dc trn ging th ny l gay go

y." Li hi : "Ch i, ch nhn ra em khng ?". M ti bo : "C.". Li hi :

"Th em l ai ?". M ti bo : "L ngi." ng Bng khc a ln : "Th l

ch thng em nht. C lng c h gi em l ch. V em gi em l

u. Thng Tun gi em l khn nn. Ch c ch gi em l ngi[4]."

Khng c c thoi no c n hn "i thoi" ny. Hn na, ch ngi i

chi vi ch tht hay, ch c lm ngi, d khng mt mi, khng tn

h, cng mn nguyn ri !

K thut trnh by cng c vn dng bp nght i thoi. Khng tch

ri nhng on i thoi, khng xung hng, ko gch lm ni bt s

hin din ca cc i tng, m vit li ni ln ln vi li k :

ng th mc qut : "S chng ng n cp g ?" ng Bng hi : "Vn my

phn ?" Ti bo : "Bn phn." ng Bng bo : "Mt m b xa-lng. Ai li i

ng quan ti bng g di bao gi ? Bao gi bc m, cho ch b vn[5]"

c mt trang i thoi kiu ny kh m gi c bnh tnh. Phi bun nn.

Cn g i thoi ? Cn u ting ni nhp cu gia ngi vi ngi ? Ch

cn nhng ng loa pht lon x nhng m vang lc loi[6].

Nhng c l th php trit nht trong li hnh vn Tng v hu l : k

khai dn dp nhng s kin, lin min t u n cui truyn, khng cho k

c kp th, c thi gi v khong cch thu dt mt mi lin h tng hp

no, d ng, d sai. Nhp vn Tng v hu l nhp th dc. Cu vn ngn

ngn, chi cht, dn dp nh ln bn cnh nhau, khng c nhp cu ni li, c

v ln v t, to nn mt m ch lon, khng xy hnh dng ngha g c.

Vn Tng v hu nh cn gi lc, c xen ting hoang lon ca nhng con

ngi khng c mt mi.

Ngi vi nhau vy. Tng ngi vi mnh cng chng hn. Tnh cm,

suy ngh, hnh ng, c bc pht nh nhng s kin ca th gii t nhin,

nh cy nh c, tn mt, vn l, khng u khng ui, chng khc g : con

cc trong hang, con cc nhy ra, con cc ngi ... V mt ny, "nhn vt"

ng Bng in hnh nht : khc, ci, chi, mng, n, ni... chng khc g

con nt i, a.
Tm li, th gii Tng v hu l mt th gii trong con ngi khng c

hoi bo, x hi khng c tng lai. V th Tng v hu l mt truyn

khng cn ct, khng c ct truyn. Tnh cht ngh thut ca Tng v hu

ch khi c th gii , cm gic , qua li hnh vn. Chng gii thch

di dng, chng dng nhng tnh t dao ba, ch vit nhng li ai ai cng

hiu c, m to nn c mt bu khng kh in u, c mt th gii trong

khng ai c th hiu ai.

Th gii in u y khng phi, khng th l th gii thc. L th gii ca

ngh thut. Cho rng vn Tng v hu l vn "hin thc" th tht ti nghip

cho vn[8].

Ngh thut l gi di. Gi di trong li hnh vn ny ch ly mt ng knh

my nh thay mt mt con ngi, chp lon x cuc sng, rp hnh thnh

"truyn", truyn v mt th gii ngi trong con ngi tan r. V ng

knh my nh khc mt con ngi mt im : n ch c nhng hin ti

ring l, n khng c k nim, khng c tng lai, khng c si dy ni lin

hnh ng hm nay vi tnh cm ngy xa, vi nim mong c ngy mai,

gn qung i ny vi qung i trc qua tia hy vng v qung i sau,

to dng mt vc ngi. Th gii Tng v hu l mt th gii trong mt

i ngi c th thu gn vo mt bn k khai l lch hon ton khch quan[9].

y l tt nh ca li hnh vn ny. i thm bc na, ch cn... im lng.

V li hnh vn ny cng c gii hn ca n. Mun "c" cy mc cnh

tng phi c mt con mt ngi sp xp khng gian theo mt trt t hay

mt s hn lon... rt ngi[10]. Tnh cm, suy ngh, hnh ng ca nhn vt,

d ri rc ti u, cng phi c trc c sau v ngi vit phi vit... tun t,

v cui cng, cng phi gn vi mt con ngi, mt ci tn[11].

Chnh v th trong vn hc ty u tng c phi ch trng vt gii hn

bng cch... ph ngn ng, vit lon theo dng... m !

Ti thch Tng v hu v n bit a ta ti nh , v cng bit ngng

. Mun thng thc Tng v hu chng cn ch tc lm t, chng cn

suy tng cu, ngm tng ch. C nghe theo ngi k, t nhin s ti b s

im lng. Trong s im lng , chng cn ct truyn, nhn vt, vn chng.

Ch cn mt con ngi va thong nghe thy mt ging ngi. Ngi y l

ai ? c lm g ? sng lm g ? C l Tng v hu li cun v kh chu

ch ny.

Trong x hi Vit Nam ngy nay, truyn ngn Tng v hu gy xn xao,

ngi a ngi ght kch lit, d hiu. Dng ting ni bt ming con

ngi, hnh vn hnh h vn chong, dng ngn ng tra tn ngn ng

nh vy, ng nhin l cht vn ci x hi sn sinh ngn ng , tra hi

con ngi dng hay chp nhn n, i hi ni tht, vit tht, lm tht[12].

Nhng ti sao Tng v hu li c th xc ng c lng mt ngi ang

sng v c l s cht Php ? V sau ny cn sc xc ng lng ngi

chng ? Ti ngh c. V ch cht, cn truyn. Ngi cng nh ngn ng l

sn phm ca x hi, ca lch s. Ngn ng s tn ti v thay i vi x hi.

Lm ngi, ai cng phi cht, nh mt ng vn lun lun phi chm dt, d

phi chm dt ngang dng. Ci cht y c kt gi tr ca mt cuc i.

Khng ai ni ht c gi tr y. V ai cng phi cht mt mnh, tr li i

s im lng. Ni c n thm lng tot ra t ging vn y cn l thn phn

lu di ca con ngi, nu khng phi l mi mi. Gi tr y, c n y lng

ng trong s im lng hnh thnh khi dng vn chm dt. c n , c th

qun tt c[13], nhng khng sao qun c s im lng ny. D nhin, s im

lng ca tc gi khc s im lng ca tng cuc i. Nhng n cng l s im

lng ca tng thn phn, ngm ngm trong nm, thng, cho ti ngy mi i

ngi c th ng xung trong s toi nguyn ? c th th vn chng,

ngh thut thnh tha.

Tng v hu qu l mt tc phm c tnh cht ngh thut.