EL-FIKHU'L-EKBER'IN CEVIRISI ab Imam A’zam Ebu Hanife (ra.) der ki: Tevhidin ash ve buna iman etmenin en saglik: yolu sdyle demektir: “Yiice Allah'a, meleklerine, kitaplarina, peygamberlerine, éldiikten sonra dirilmeye, kadere, hayrin ve serrin Yiice Allah'tan olduguna, hesap, mizan, cennet ve cehenneme inandim, bunlarin hepsi de haktir”!% Yiice Allah, say1 [bakurundan] degil, ortags olmamast yéniiyle bir/ekdir.!” (Bu gercegi ifade sadedinde Yiice Allah géyle buyurmustur:) [Deki, O Allah birdir. Yice Allah sameddir. O, dogmamis ve dogur- mamustir, O'nun higbir dengi yoktur.] (Ihlas, 1-4) Onun isimleri, zati ve fiilt sifatlanyla daima var olmus ve var olacaktur. (Yiice Allah‘in zati sifatlan sunlardir; bayat (diti olmak), kudret (herseye sii yetmek), iZim (herseyi hakdayla bilmek), sem: (hergeyi haklaylaigitmek), dasar (herseyi hakkryla girmek) ve indde (dilemek). 106 Bu sie, killer dinyamizda ‘amentiicsaslar? denilen Islam inang esaslannun veciz bir ifadesidis. 107 Glink bitin saya, say olmalan yéniinden aynicilar. Yani, 1 saysiyla 2 says srf says olma- lars yniyle esitiler Sayanin degeri ne kadar biyirse bayistin durum boyledir Fyte bu yitzden sayilarda oldugu gekliyle birdir demek, Yiice Allsh hakdanda séz konusu degildir.Zira Allah'tan baska bir eanni bulunmadigindan ona eyt/denk bir bagka varlk yokrur. Dolaysyla bunun bir ifa- desi olarak ‘Allah ‘bid?’ yerine ‘Allah tei’ nitelemesinde bulunmak, epsiz olmays vurgulamast ‘balamindan daha yerinde bir kullansmdie.52 DR. ALI PEKCAN z a ie Fiilt sfatlar ise, ¢ablie (yaratma), terzik (riaak verme), ingd (yaratma/olus- turma), dada’ (6rneksiz. yaratma) ve sun (san‘atla yaratma) vb. fli sifatlardr, Yiice Allah, sifatlars ve isimleri ile ezelden beri var olmus, var olmaya da devam edecektir. O‘nun isim ve sifatlarindan higbiri sonradan meydana .) gelmis degildir. O ilmiyle daima bilir, ilim O'nun ezeli stfatidir. O kudretiyle daima kadirdir, kudret O'nun ezeli sifatidir. Kelém ile konusur, kelam O‘nun ezeli sifatidir, Yaratmasi ile daima haliktwr, yaratmak O‘nun ezeli sifatidir. Fiili ile daima faildir, fill O'nun ezelf sifaticir, Fail Yiice Allah‘ti, fill ise O'nun ezeli sifatidir. Yapilan sey(ler), mahldktur. Yiice Allah‘tn filli ise mah- lak degildir. Yiice Allah‘in ezeldeki sifatlar: mahlak ve sonradan olma degil- dir. Yiice Allah'sn sifatlarinin yaratulmig ve sonradan oldugunu sdyleyen, bu hususta duraksayan ya da stiphe eden kimse Yiice Allah's inkar etmis olur. Kur'an-1 Kerim, mushaflarda yazih, kalplerde mahfuz, dil ile okunan ve _, Hz. Peygamber (s.a.v.)¢ indirilmis Yiice Allah’in kelamidir." Bizim Kur’an-1 Kerimi telaffuzumuz, yazmamuz ve okumamiz mahlaktur fakat (kelam sifati- min bir tezahiirii olan) Kur’an (ise) mahlak degildir. Yiice Allah’sn, Kur'anida, Musa ve diger peygamberlerden (a.s.), Firavun ve Iblis'ten naklen dile getirdigi haberlerin hepsi Yiice Allah’in kelamudir. Bii- ‘iin bunlar onlardan haber vermedir. Yiice Allah’in kelim mahlak degildir, fakat Musa'nin ve diger yaratlmislarin kelam: mahliktur. Kur’an ise Yice Allah'in kelém olup, kadim/ezelidir. Onlarin sizleri biyle degildis. Yiice Al- lah’mn “Yiice Allah Musa'ya gergekten bitap ett.” ayetinde belirttigi gibi Musa (as.), Yiice Allah’sn kelamint isitti. $iiphesiz. ki Ylice Allah, Musa (as.) ile konusmasindan nce de, kelim sifat ile muttasift. Yiice Allah varliklart ya- ratmadan dnce de yaratic:idi. [Yiice Allah syle buyurmugtur: “Onun benzeri bir sey yoktur. O igiten ve grendir,""] ‘Yiice Allah, Musalya hitap ettiginde, ezeldeki sifat olan kelamt ile konus- mustur. O’nun ezelden beri var olan sifatlarinin hepsi, mahlaklarin sifatlarin- 108 Bha.,ex-Zimer, 1:0 Kurltn ata ue hahim olan All’ barindan indridmigt? Ayrica bx. ,el-Caft 4,2 ; 109 Nisa, 164 110. e4-Sora, 11isLAM AKAID METINLERI 53 - dan baskadhr. O bilir, fakat bizim bilmemiz, gibi degil. O kadirdir, fakat bizim giciimiiziin yetmesi gibi degil. O gértir, fakat bizim gérmemiz gibi degil. O igitir, fakat bizim igitmemiz gibi degil. O konugur, fakat bizim konusmamiz gibi degil. Biz [afz, dil, dis gibi] uzuvlarla ve harflerle konuguruz. Oysaki Yiice Allah, uzuvsuz ve harfsiz konusur, Harfler mahliktur, fakat Yiice Al- Iab'in kelarmi mahlak degildir. Yiice Allah bir sey (varlik)dir™, fakat diger seyler gibi degildir.”? ‘Sey’ demek; varhginin cisim, cevher™, araz™, had", zit, eg ve misilden uzak ola~ sak sabit/var olmasi manasindadir. O’nun Kur'anda zikre yedl; (eli) ve nefsi; (za- et Allah’in Kur'anda (da) zikrettigi gibi ef yiiz ve nefis gibi (sifatlan), (onun) nasilligs bilinmeyen nitelikleridir. ‘O’nun yed’i (eli), Audrett ucya nimetidir denilemez, Boyle soylemek, (yed) sifatin: iptal etmek anlamina gelir ki, bu, Mu’tezile ve Kaderiye mezhebinin gérisiidtir. Onun gazabi ve rizasi, onun keyfiyeti bilinmeyen iki sifatidir. Yiice Allah, esyay: bir sey'den yaratmadi.!” Yiice Allah Teala, esyays (var- uklan) olugundan nce, ezelde biliyordu™ aati iklass) olugundan nce, ezelde biliyordu."™ Egyay: takdir edip olusturan our. Diinya ve abiretteki her yey, sadece Yiice Allah'in dilemesi, ilmi, kazast, kaderi ve Levh-i Mahfiztda!™ yazmastyla!” a) 111 el-Maide, 116 ve el-Enfam, 19. ayette Allah Teil kendisini bir gey (var) olarak nitelemigtir. 112 “Onun eis gibi ir ey yok, iitendirgorendic® (Shee, 11] 113 Cevber: bash bajins meveut olan zatyla kaim olan ey, [sonradan olupmus] varhik Bu tanim Allsh igi sz konusu degidir. 114. Renk, harcket, slein gibi vary bapka bir jeyinvarfpna muhtag olan jy, ir varhgan zatna ait safatlar gibi. 115. Had: bir geyin sum ve sonu demekcis, 116 Ornegin ble, el-Feti, 10. 17 Ble, er-Rahman, 26,27. 118 Bie, el-Exfam, 19; -Maide, 116. 119 Yani yokean yaraen, 120 Biz, e-Mialk, 14, i 121 Levh-i mahfur bakanda blz. l-Birde, 21~ ; 122 Yaee Allain emriyle mahlOkatin var edliinden Ibaren gelmiy-gegaip tim blgles yup fy dlden mahiyes biinmeyen kalem. Rivaete gir, yarvlan ilk vache kalerdie Bls, Ebu Devad bide b. Sarit (ea.)ren,s4 DR. ALi PEKCAN meydana gelir.* Ancak onun (Levh-i Mahfiizidaki) yazist, ha Gi, sadece vasfitbariyledic!™ »sadlece vasifitibariyledir.® Kaza, kader ve megict™, O’nun nasil oldugu bilinemeyen ezeli sifatla- nidur. Yiice Allah, ‘yoR olan: yoklugu halinde ‘yok’ olarak bildigi gibi onu var edip yaratugi zaman da onun nasil olacagim: bilir. Var olan, varhgi halinde ‘var’ olarak bildigi gibi onun yoklugunda nasi! olaca; bilir. Yiice Allah ayakta durant, ayakta iken ayakta olarak bildigi gibi oturdugu zaman da otu- rus halini bilir. Batiin bu durumlarda Yiice Allah’n ilminde bir degisme ol— madkfp gibi, (bu sirada) yeni bir bilgi de elde etmis ol lerdeki dexisme ve farkllasma, ancak yaratilanlar haklanda s6z konusu olur. Yiice Allah insanlan kiifiir ve imandan hali (néé7) olarak yaratmis, sonra onlara hitap ederek emretmis ve nehyetmistir. Kafir olan; kendi fiili, hakla inkar edip reddetmesi ve Ytice Allah’mn (kendisinden) yardimins kesmesiyle Wife diiger. iman eden de kendi fli, ikran, tasdiki, Yiice Allah'in tevfiki!”” ve M293 yardims ile iman etmistir, Yiice Allah Aden neslini, onun sulbiinden zerreler seklinde gikarmss, onlara akil vermis, sonra onlara hitap etmig, mans emredip, kifrti yasaklamis- tur Onlar da onun Rabb oldugunu ikrar etmislerdiz. Onlanin bu ikrarlan, iman etmeleri anlamuna gelir. iste onlar bu fitrat iizerine dogarlar. Bundan sonra kiifre sapan, bu fitrati degistirip bozmus, iman ve tasdik eden de fitra~ tunda sebat ve devam géstermig olur.” 123 Allain kale, yamete kadar olacaklan yax diye emi ferman buyurdugundan dala onun da rare yup her gop aya altina alarak yard, her trl tarruzdan korunakl leva, kar bili nin depolandiga kayst yer. 124 Yan, Yee Allah bu yz, bajtanbeleyc ve zorlayn olarak del lacalan Bil gin yzmy- ‘.Diinyada up bitener Allain yce ezine abt. Bu big insnlan bir ey yopmaya 20 Jama Bursdan da anlaplacay Gere insantamamen hr olup bitin yapretmelesinden serumiodur 125. Allain dilemes, 126 Buna Kelam ilminde ‘bzJén' denilmektedie. 127, Tevfk bial ters bir anlam tsi Buna gére, destekeleyip, bayanhlalmak demektie. 128 Buna Kur'ridan esinlenerek ee bezmi denilmigtis,Bkz,,e- anlatan bir gok sahih haber de gelmiptc. 129. He. Peygamber (+2) bu hunusta pyle byurut:"He dofan sacl, fire Gnere doar. Daha sont onu ebeveyn on, Yahud Hinistiyan ya da Mecus pat” [Buhart, 1/104], Hadise ‘a, *evfk, bir kimseyi hethangi bir konuda yardimiyla IWArif,172, Aynca bu olay detaylanylaISLAM ARAID METINERE Yiice Allah, allan hig birini iman veya Kiifie eorlamarng, onlar (ta baslangrsta) ‘mimin' veya “kif olarak yaratmanngtt, Fakat onan aadece (bu niteliklerden hali) sahislar olarak yaratmugtir, fae ve Ausiir kullarny illoridis, Yuice Allah, -i/minde ve syfatinda berdangi bir deRHIALR olmadsiain Kiifie wa pan, kif esnasinda df olarak bili. O kimse daha sone invan ever, imanu halinde miimin olarak bilit, ona Kallann hareket ve siikin gibi biitiin fillleri hakikaten kendi kespleri (da~ zanglars)dir. Onlarin yaraticasi ise Yiice Allah, Onlarin hepsi Yue Allah'in, dilemesi, ilmi, hikkmii ve kaderi ile olur, Taatlann hepsi, Yiice Allah’in emri, muhabbeti, rzasy imi, dilemesi, kizast ve takdiri ile vacip lahnmustr. Masiyetlerin hepsi de Yiice Allah'in emri, rizasi ve muhabbetiyle degil’™, ilmi, kazast, takdiri ve dilemesi ile meydana gelirler, Peygamberlerin hepsi de (sala ve seldm olsun) kiigiik ve biiyik giinah ile kfir ve girkin hallerden miinezzehtir. Fakat onlardan baz stirgme'" ve hata lann™ sadur oldugu da bir gersektir. ww) oi Hz. Muhammed (s.a.v.), Yiice Allah’in sevgilisi, kulu, resuli, nebisi, se- silmig/tertemiz kuludur.”? © asla puta tapmamis, gdz agip kapayacak bir an bile Yiice Allah’a ortak kosmamustir, O, asla ~AijpiA ya da bilyia- hig bir giinah islememistir. Peygamberlerden (a.s.) sonra insanlarin en faziletlisi, Ebd Bekr es-Sid- dik (r.a.), sonra Omer b. el-Hattab (r.a.), sonra Osman b. Affin (t.a.) daha sonra Ali b. Ebi Talip'tir.'™ Yiice Allah hepsinden razi olsun. Bu zatlar dog- ‘fatam’ olarak tefsir edildigi gibi, “dogupton abl: ve gerregi habude meyili,yani, Banif anlamina da fakandaki metne uygun olan bu ikinci anlamdbr 130 aap (bonguncubugu) sermes."(e-Bakars, 205), “.. kallann kifirolmalanna ran ol- maa!” Ziimer, 7), "Allah asla korihigi/hayisrali emretmen!” (eras, 28) 131 Buna zelle, denili. Adem (asin cennette iken yasak meyveden yemesi gibi 132. Hata ise, kasits iglenen fil, ya da kusur demektir. Musa (a.s.)in Firsvurfun kayminden bi aster olarak Skimiine sebebiyer vermesi gibi. if fi 133 Bla. Abi limrin, 164, e-Aheab 40. ayette yl buyrulr:"Mhemmed, inten Berbangi bir ade- min babar degildi. ; Allan resi ve peygambererinromumcvsudr’ 134 Halifelik saralamasinun bu qekilde oldugunda Ashib-1 Kiram itfik etmiglerir. Onlarn fest hususunda da tevatir bulunmaktadit.56 DR. ALi PEKCAN = ruluk iizere, dogruluktan ayrilmayan, ibadet eden kimselerdir. Hepsine sevgi ve saygi duyariz, Hz, Peygamber (s.a.v.)'in ashabinin hepsini sadece hayirla anariz,% Bir miisliiman, -/elal saymamast kaydryla- iglemesinden dolayt kifir saymayiz.#® Bu durumdaki bir kimseden biiyiik giinahlardan bitin man! ismini/vasfini kaldirmayrz, ona ‘gergek anlamda milmin’ deriz. [Buna gre] Bir miiminin 44fir olmamakla beraber giinahkar (fast) olmast miimkiindiir,_ Ancak, ‘giinablar, miimine (big) zarar vermez’ de demeyi himse Cehennem', girmez’ de demeyiz. ‘Diinyadan miimin olarak ayrilan kimse, fasth da olsa Cehennemide ebedi Aalacaktir”, demeyiz. Miircie’nin dedigi gibi, . Yine, ‘giinah isleyen 135. Bir ayette Allah ce. gdyle buyurur: “Allah onlardan razs olmustus!” [el-Miide, 119] , “Gergekten ‘Yaice Allah agacin altinda sana biat edelerden raz: olmmustur”[el-Feth, 18]; Allah'in gazabi konu- sunda ise gu ayetleri Grnck verilebilir: “Allah herkime lanet edip, gazap ederse...” [el-Mide, 60], “Allah onlara guzap edip, kendilerini lanetlemistir”[en-Nisi, 93) Ashabin faziletine dair pek gok ayet ve hadis vardur, Omnegin.el-Hasr suresi, 8-10. ayetlerde syle buyrulur: “Allah’n, (fethedilen) memleketlerin ahalisinden savapilmaksizin peygamberine kazandurdifs mal- Jar; Allah's, peygambere, onun yalanlanna, yetimlere, yoksullara ve yolda kalmaslaraaittr. O mal- Jas isinizden yalnuz-zenginler arasinda dolasan bir servet (ve gris) hiline gelmesin diye (Allah by- Je hikmetmiptir) Peygamber size ne verdiyse onu alin, neyi de size yasak etiyse ondan vangesin. Alla’ kargi gelmekten sakanun. Siphesiz, Allah'in azabi getindir. Bu mallar dzellikle, Allahtan bir Ktuf ve hopnutiuk ararken ve Allahin dinine ve peygamberine yardim ederken yurtlarindan ve mallanndan uzaklastinlan fakir muhacirlerindir. Ite onlar dogru kimselerin ta kendileridir. Onlardan (muhacirlerden) dnce o yurda (Medine'y) yerlesmi ve imant da géniilerine yerlesi~ mi olanar, hicret edenleriseverlr.Onlaraverilenlerden doy: iglernde bir rahatralik duymazlar Kendileri son derece ihtiyag iginde bulunsalar bile onlant kendilerine tercih ederler. Kim neféinin cimriliginden, hursindan korunursa, iste onlar kurtuluga erenlerin ta kendileridir. Onlardan son- +2 gelenler ise gayle desler: “Ey Rabbimia! Bizi ve bizden nce iman etmip olan kardesletimizi baila. Kalplesimizde, iman edenlere kar hibir kin tatturmal Ey Rabbimiz! Siphesiz sen sok csirgeyicisin, cok merhametlisin.” Bu konudaki hadislere gu drnegi vermek yeterliis.“Asbabinidan bigbirine soumeyin! fer sie, Ubut dag afsrlginca altins infak etseniz, [sevap bakimmindan] onlarin bir avug ya da onun yariss afurligt= na bile ulayamazsmmizt” (Buhari, hd. n0.3673; Mislim, hd. no, 2541; Ebu.Davud) hd. no. 4558; Tirmizi, hd, no, 3860:] 136. Tekéis, yani bir méslimanin herhangi bir giinaht nedeniyle kafilikle suglamale Eh temel esprisine aykardie, 137, Bubari ve Mislinfin rivayedlerine gére, Hz, Peygamber syle buyurur: Sunnet‘in .Sonra kalbinde zerre7 ISLAM AKAlD METINLERI faieteeeeeeeeeae - ———=">"_ \yiliklerimizz makbul, Rétiliklerimiz, de affedilmisti’, demeyiz. Fakat ‘kim bii- farina uygun, ifiat edici ayiplardan wzak amel isler ve onu kilftir ve dinden dénme gibi seylerle bosa s:karmazz ve diinyadan miimin olarak ayrilirsa siphesiz. Vice Allab onun amelini zayi etmez, bilakis kabul eder ve ondan dolayi sevap verir, deriz. tin ‘Yiice Allah’a ortak kosmak ve kiifiir diginda, biiyiik ve kiigiik giinah igle- yen, fakat tavbe etmeden miimin olarak dlen kimsenin durumu Yiice Allah’in dilemesine baghidir, Dilerse ona Cehennem'le azap eder, dilerse affeder ve hig Cchennem azabina ugratmaz, [Mestler iizetine mesh etmek", Ramazan geceleri teravih namazt kal- mak siinnettir."° ~iyi olsun kétit olsun- miimin bir kimsenin ardinda namaz Jalmak caizdir."*] Herhangi bir amele riya (gésterig) karsstifa 2aman, o amelin (aslint defil) cctini yok eder. Keza uciib (kendini begenmek) de béyledir. >Peygamberlerin mucizeleri ve velilerin kerametleri akon Aneak, hhaber- lerde belirtildigi tizere Iblis, Firavun ve Deccal gibi Yiice Allah’in diigmanlarina sit olan, onlarin simdiye kadar vukua gelmis ve gelecek (olaganiisti) hallerine mucize de, keramet de demeyiz, 4Bu, (sadece) onlarin ibtiyarlarins yerine getirme- dir, deriz, Zira Yiice Allah, diigmanlarinin ihtiyaglariny, onlart derges derece he- Bly shed ————— Aadar mans olan cebennemden gitar.” 138 EhL Sinnet'in digindakd Muctsil ve Haritee gore bik gina igleyen tvbe etmeden Sree, bedi cehennemde kale f 139 Bu sie, Silerin, pla ayak Gzerine mesh edilir grind ret isin séylenmiptc. Bu konudaki hase igin blr, Buhist, Pu 48: Sala, 25: Cibad, 90: Megént, 81: Mislim, Tabet, 72, 73,7: Salt, 108: Eby Davud, Tahdre, 12,57, 60,61: Tiemist, Tabaret 12: Nest, Tabére, 15, 16,23: bm Mace, Tabdret, 39, 84% Mined, cIV, 5.139. ‘MO. Buh, Salseit-Tendoib, 1; Mislim, Salat T-Misafirin, 174. UY Hi Peygamber (sav) bir hadist “fy olsun Ait ols ber mishimanenardinda namaz kiln” buyur- ‘mugtur Ble, Dérekutni, Ebu Davud. He : 142. Peygumberlrin gasterdigi olagan dst hallere mutize,velilerin gsterdklrine ie keramet deni. Muizeleringergeki ve sibutu konusunda pek gok ayet ve hadis bulunmaktadi Hakera,elle- ¥in Kerametlerinin gergek oluyu da Kitap ve Sinnet’le sbitti.~ 8 DR ALI PEKCA. Jake dogru cekmek ve sonunda cezdlandirmak seldinde da buna aldanarak isyan ve kiiflirde haddi assp, ileri gi hallerin meydana gelmesinin) hepsi de caiz ve miimidindii. Yiice Allah, yaratmadan once de yaraticy, rziklandirmadan Gnce de niatk verici di. Yiice Allah, ahirette gorlilecektic. Miiminler Vice Allah's, Cean aralarinda bir mesafe olmaksizin, tesbihsiz", keyByetsia"S ve niceliksiz ole- rak [bas] gézleriyle gérecellerdir.™ ikrar, kalp ile tasdiktir. Gakte ve yerde bulunanlarin imans, iman edilmesi gercken seyler yoniinden artmaz ve eksilmez, fakat yakin (Lesin inane) ve tasdik yoniinden artar ve eksilir. Milminler, iman ve tevhid hususunda birbirlerine esit iken, amel itibariy- le birbirlerinden farkdidirlar."” (islam, Yiice Allah’in emirlerine teslim olmak ve itaat etmek demekain Liigat itibariyle iman ve islim arasinda fark bulunmakla birlikee Istamsiz iman olmadsgi gibi imansiz da [slam olmaz. Bu iki sifat bir seyin igi ve dist sibidirler. Din ise; iman, iskim ve geriatlerin'™ hepsine birden verilen (genet bir) isimdir. 143 Bu tr olafan dit filer serdetmeye, Kelam ilminde “istidrdé denmektedic. Bu kavraman dayana- fb Kurinidaki pu ayers: “Ayeterimizi yalanlayenlar: biz, bilemeyechleri nobtalardan, dercederee (yavay-yovsy) bela dof siriblert”[el“Asif, 182) Hadisten dayanaiy ise gu rvayetis. Uke b Amir (.Yin aktardigna gore He. Peygamber(sa.n) yle buyurdular: “Alb Tealénn, iene evar eden hii, istediginimetleri verdigin girdigin zaman, bilki bu iatidrgtr. Yani, onu tedricen azaba ve helake ulagtinr. Efendimiz (+...) sonra da el-Envam, 45. ayeti okudulat” Bk, Ahmed b. Hanbel, l-Miisned, 37/264, hd. No.17774; Taberint,e!-Mitemii!-Kebir, X11/300, hd, no: 14327; Beyhali, e-Adth, 1; (Iman, 1V/128, hd. no.4540. 144 Herhangi bir vara benzetmesiin, 145 Nasiligbilinmelaizin, 446 Bhisi Stnnete gore, mifminterahirette Yuce Allah gOreceklerd. Buna dayanak yu mealdeki ‘syeti:*O gin bir takam yer ward i, sevildir/pardiidr Rablerine bakarlar"(Reyame, 22-23.) 147 mani sind ya inanaca yeyern neler oldu konusinda hetkes ayn olup herken ym ht suslara iman ederler. Ancakbu inanglarindaki kuvve,kalte thls, marifet bakimindan farlulrlar 148 Buifadeden ki far ey anlaphmoyur. 1-H, Peygamber (¢.a2)'n eiatl dahil rim Peygamberleria feritlridt.2-Islamiyetn dGnys hayaun dzenleyen hikisleridis, Her iki halde de ‘in digerle~ ine gre, en kaptamlt ve genel kavramdie.ISLAM AKAD METINLERL = Wa Yiice Allah's, kendisini kitabinda tavsif ettigi bitin sifatlaryla — olmais gerekeigd geklivle- tanve/biliriz, Higbir kimse Yiice Allah'a, O'nun ganina layrk gokille hakkiyla thadet etmeye kadir depildir, Fakat insan ona, ancak Vileo Alla‘ (Aitabinda, Rasuliiniin de siinnetinde) kendisine emret- Ligl goklde badlet ecler, Winn mil'minter; marifar, yakin, tevekkiil, mubabbet, riza, korku, imit (vb, kavramlarin dindeki yerine) ve buntarin tiimiine iman (edilmesi) husu- aunda birbirlerine milsavi iken, imanin, digindaki hususlarda birbirlerinden farklidirlar? Yilee Allah, kullarina kargi Witufkardiy, adildis, kulun hakettigi sevabr iitfiyta kat kat fizlasiyla verir, Kulunu, adaletinin icabr olarak igledigi gii- nahtan dolay: cezalancirir, Keza kendisinden bir lituf olarak onu bagislar dat (Qeygamberterin (salae ve seldn dizerlerine olsun) sefaati haktur.")Peygam- berimlain (sa,) gefaati de, giinahkir mii’minler ve onlardan biiytik giinah igle- Yip, cezayt haketmig olantar igin hak ve sabitein# Kiyamet giind amellerin mizanla tartlacagg hususu haku.’ Hz, Pey- ambert'in havent (Kevseri) haktur!* Kayamet giinii hasimlar arasinda hasenat dtd (Avsas) haktwyTaraflarin iyilikleri bulunmadigs takdirde (basimlarsnan inablarmm) kendilerine yiiklenmesi hak ve caizdir de." 14) Bu havramfari clindekt yeriotbilme, bunlar varia fnanma konusunda tin miminte eit ‘Aneak bualann muahiyet! ve yopants haline dniiymesinde her mien fark fre, 180 ha konulalaigil olarak pek gok ayet ve hadis bulunmakact, 181 Dicigngcdnest etn bask rsa yurdumana baprurmaya efit det Bu konuda rvayetedilen wiser ntevatir derecesine yaklagnngtr, 152 Ba hususu agiklayan hauls gyledir “(Kiya gin) seat, dmmetiden by gina ipeyenlen redir [bu Davudy 1/537) 183 Bu honuda sayslanayacak Radar ayet ve hadi varie, Ayetlere Genek olarak bk. cl-Fath Ni, 25; e-Secce, 175 el-AbkAG 14s 1-Vahu’ 244 en-Nebe' 26, 184 Kener sured) ayet 1, Ronukla 30 kis Sababten rvaet bulunmaktadie Dolan haberle~ ‘tin konusu miitevatirdis, Bu haberterttintit milfessie Lbn Kesty, e-Biddye ve'n-Nidaye nd eserinin tir, daha cetayh big gin oraya baka lk, 6-15; el-Ke, 48; 49; el-Cifls, 15; el-Bakara, 281. Bu de vituda get, sonal br araya get 1SS_Ormegin bx, el Takka, 15-18; Jou da gok saynda has yar, Bar aye aye toplayan nvstakl exe= 60 DR. ALI PEKCAN: — ~__[ Cennet ve Cehennem halen yaratulmis durumda olup, ebediyen de fini [- olmayacaklardir.*5Fiuriler de ebediyen dlmezler. vabi nin Arzlén dir, Hizlén’n manis: ise, Yice Allah’ Je Kalunu mauvaHak Talmayap, ondan yardimin: kesm ice Allah’in cezasi da, se- da ebedidir/siireklidir. Yiice Allah diledigini latfuyla hidayete ulastirsr."”” Diledigini de adaleti- bir geregi olarak sapikliga diigiri.* Yiice Allah’in sapikhiga diigiirmesi, sh'mn, kendisinin razi olacaga geyler-~ kesmesidir. Bu, Yice Allah’in adaleti geregidir. Keza, Yiice Allah’in, giinahkarlar: isyanlari sebebiyle ceza- landirmasi da adaleti icabidir. Seytan, milmin kuldan imanint basks ve zor kullanarak alr, dememiz dogra degildir.' Fakat Au! imant terkederse, Seytan da onun imanins altr, deriz. __J Kabirde Miinker ve Nekir’in sualleri haktur, Kabirde ruhun cesede iade { edilmesi haktur. Kafirlerin tamamu ile baat 4 (tin sikmasi ve azabi hakur [ve caizdir].19/— (giinahkar) mii’minler igin kab- 156 157 158 159 160 ‘Yiice Allah, cennet haklanda ‘O, cennet, miittakiler igin bazirlanmyytrr’ (Al-i Imran, 133], cehen- nem hakkinda ise, ‘O, cebennem, kafirlerigin bazsrlanmastr? buyarur. [Ali-imran, 131] Cennetin ebediligi haklanda ju ayetlere balilabilir: Fad, 108; el-lsr8, 86; Sad, 54; el-Hhcr, 48; er-Ratd, 35; Konu hakkinda hadisler sayslamayacak kadar goktur. Cehennemin ebedi 37; ea-Zuhrnuf, 75; en-Nebe', 30; el-Beyine, 8; el-Hcr, 48; el“Araf, 40; el-Patr, 36. Cehennemin, sonunda igindekilerle birlikte yok edilecegi yéniinde kimi Sahabilerin de iginde bulundugu bir takum alimden nakledilen haberlerin tamam: aslswzdir. Hatta cehennemin sonsuz oldugunda tim smiiminlerin icma’s vardic. Aksi gériiste olan bulunmamaktadu, Bu husustaki tartigmalara kan- lanlardan birisi de, hadissi Albant‘dir. O bile bu hususta, kendine son derece bag oldugu, her ‘zaman yiicelttigi bn Kayyim el-Cevziyye'ye, bu yondeki gérige meylinden dolayi sert gikar, eer ‘bu gekilde diisiniliise, Islam diipmanlarinn cline biiyik bir koz verilecegini, dinde biyik bir gedik aplacagim dolayisiyla bu hususta nasslarin dipina gikmamak gerektigini, nasslann ise hem cennetin hem de cehennemin ebedi oldugunu kesin bir gekilde apikdadyjum isabetle dile getiir. Biez., Albani‘nin, Tebavr’nin lon Ebi-'s2z serbi, Beyrut 1988, 3.428 vd. Ornek olarak pu ayet verilebilir: “Allah, esenlit yurduna gaggit ‘Diledigini srrat-s miistakim'e iletir” (Yonus, 25] Ble. el-Enfam,161. Zia bir ayette Yice Allah, Seytan'a hitaben syle buyurur:“...Semin benim dullarim iizerinde bir gitiin yoktur? (el-Hacr, 42] Kabir hayatt, azabi ve nimetlerini haklanda Kur'inda birgok igaret bulunmaktadir. Omegin, bkz. el-Gifir, 45-46; et-Tar, 45-47. ayetler. Bunun yans ara bu hususu ack ve net bir bigimde dile geti- zen birgok hadis-i gerif de bulunmaktadit. Bunlarin tevatir derecesine ulagtfa sdylenmigtir. Bke, ‘Buhari, Cendie, 68, 87: Mislim, Cennet,71, 72: Eba Davud, Cendiz, 74: Siinnet,24: Nest, Cendiz, 108, 109, 110: Masned, TI, 6.233.ISLAM AKAID METINLERI # eu -~ Alimlerin, Yiice Allah’in sifatlarin: Farsga (Arapga'dan baslea bir dille) soylemeleri caizdir. Fakat yed=el kelimesi, Yiice Allah’in sifatr olarak sga sdylenemez. Fakat Farsca olarak —fesbibsiz. ve Aeyfiyetsiz olarak- Rety-i Hidi-Yice Allab'in yizat demek caiadir, Yiice Allah'in (kula) yalanliga ve uzakhih, mesafenin uzunluk kula) ikramda bulunmast ya da (onu) zillerte birakm tli olan kul, Yiice Allah’a key- fiyetsiz olarak yakin, asi kul ise keyfiyetsiz olarak Yiice Allah’tan uzak olur. Yalunbik, uzakbk ve yiiziinii dénme/yénelme yalvaran kula racidir. Keza itaat edenin Cennet'te Allah’a komgu olmast, onun huzurunda durmast da bayle keyfiyetsiz seylerdir. eae Kur'an-1 Kerim, Yiice Allah’in Rasiiliine (s.a.v.) [peyder pey] indirilmis olup, mushaflarda yazihdir. Kur’én ayetlerinin hepsi Allah’in kelam: olmalart hasebiyle fazilet ve bityiklik bakimindan birbirine milsavidir, Fakat bazisin- da hem zikir (nazm), hem de mezkur (konu) fazileti bahis konusudur. Aye~ tel-Kiirst buna misaldir. Zira bu ayette zikredilen konu Yiice Allah’in yiice- ligi, azameti ve sifatlaridir. Dolayisiyla bu ayette hem zitir, hem de mezkur olarak iki fazilet bir araya gelmistir. Bazi ayetlerin sadece zikir fazileti vardir. Kafirlerin lassalannda oldugu gibi. Bu ayetlerde mezkur fazileti yoktur, giinkii zikredilenler kifirlerdir. KezaYiice Allah’sn isim ve sifatlannin hepsi de aza- met ve fazilette esit olup, aralannda farklihk yoku: ree earreeerata Hz. Peygamber'in anne ve babast Islam gelmeden Snce (yani cahiliye iize- re) dldiler."" Kasim’, Tahir'® 161 Bu hususu biraz agmak gerekiyor $6yleki, ukanda verilen anlar, bu ibarenin yaygin olarakcbilinen, nishasia gBredie. Son dénemin nde gelen hadiseilesindenallime Muhammed Zahid el-Kevsect (71952), baza el-Fikhu'l-ekber nishalaninds, “Hz, Peygamber'in ebeveyni fitrat Gzere vefut etmig- tie” denildigini kaydeder. Keveernin sti tii isha, Medine-i Restldeki Seybi-Litim Arif Hides Kaeipbanei, 226. ota srada kaye Alime Mure ex-Zebit de e-inscr adh exe- finde beyan ettigi Gzere, el-Fikhu'l-Ekber‘n birgok nishasinda, sii edilen ibare: [ ASN le ob L |) "Kafiir Gere élmedilert” seklinde gesmekte iken, bu ibaredeki [ 4 ] ma-i nifiye'yi zfid sanarak hazfetmig, o zaman ibarenin anlam: tamamen tersine ddnmistir. Béylece Zebidi, Kapa olan bu ‘konuyu ilmi bie gekilde izahin yaparak meseleyi vuruha kavupturmustur. Konu haklandaki taroy~ malar igin ble. Ramazan Altintas, Edu Hanifeinin Kelam Metodu ve e-Fibbs't-Ekber adls exerine yb- etilen bazs itirazlar,{slimi Aragtirmalar Dergisi, Ebu Hanife 2el says, Ankara 2002, ¢.185-205, 162 Ha Peygamberin ik gocugu olp, Efendimiz peygamber olmadan &nce dinyayagelmitc. Efendimis (2) ba gocugunun ismigle"Ebil-Kism yellinde rycen. 7 ay agama sonra vei tigi, 163. Bu cocugun, eygamberimiz (2:7) Meblede ten hig yaya vet eri rays ediimipi,~ a DR. ALI PEKCAN velbrahim' Hz. Peygamber (¢.a..) in ofullany Fituma’s, Rukayye" Zeynep"? ve Ummii Giilsiim' de lozlan idiler. insan tevhid ilminin ine siglikle karsilagesa, sorup 5g- renecei bir aim buluncaya kadar, derhal Yiice Allah katinda dogru ol ina any degildir, inanmasi gerekir, Boyle bir kimseyi arayip bulmakta gecikmesi Bu hususta tereddiit edilerek beklemek mazur gériilemez. Eger tereddiit ede- rek beklerse, kifir olur. (He, Peygamber'in) mirac hakkinda verdigi haberler haktr."® Bunu red- deden sapik bir bid’atgi olur. Deccal'in, Yetiic ve Me’c giinesin batidan dogmasi, Hz. isa’nin gékten inmesi ve sahih haberlerde be- lirtilen diger kayamet alametlerinin hepsi de haktur ve vuku bulacaktur."” Yiice Allah, diledigini dogru yola hidayet eder. in ortaya cikmast, 164 Peygamber Efendimiz (s.a.)'in Misr Mukavlas'nin kendisine hediye olarak génderdigi Kiptt cariye Masiyetden dogan gocugudur. O vefatettiginde Hz Peygamber aglams ve:"Kalp bizinlenin, 8 aplar, Rabbifmizi] kxzdiracakjyleridilimize almayez. Ey Tbrabim, ayrihgindan delay som derece iinliyial” geklinde duygu dolu ifadeler kullanmugtr. [Bkz., Buhisi, hd. no.1303; Miislim, hd. 100.2315; Ebu Davud, hd. no. 3126] 165 Fitumati'2-Zehri annemiz, He, Peygamber (6.a.r) 41 yapinda iken diinyaya gelmis, Hz Ali (ca.) ile ¢vlenmip, bu eviklerinden He, Hasan ile Hz, Hiseyin adh iki gocukdan olmustur. Peygamberimiz (6-a)in dara bekiya irihallerinden alt ay sonra vefut etmigtir. Rasdlullah (s.a.v.) onun hakland “Fatima benden bir pargadir. Ona bugiec eden bana bu elms demektr! buyurmustur. [Bke,Bubasi] 166 Hallamuzin Rukiye diye siyledigi ancak dogrusu adt Rukayye olan Peygamberimiz (s2.v)'n kz, Efendimiz (sav) 33 yaginda iken dogmugtur. Ha, Osman ile evlenmigti 167 Hz. Peygamber (6.2.2) 30 yagunda iken diinyaya gelmigtir. Hicretin 8, 168. Hz. Osman (¢.a.), Peygamber Efendimiain kaza Rukayye ile evl id ‘ett, Hz, Peygamber de Umma Kilsim'i Hz. Osman'la eviendi ‘ur sahibi’ manasina ‘zi'n-ndreyn lakabs verild, 469 Bu olay mitevatr hadistrle sabi olmustur. Bkz. Buhiti, Teubid, 37: Salt, 1s ac, 76: Mendkib, 29: Enbiya, Mili, fmdn, 74; Peal, 42: Salat, 1: Hace, 76: Endiy, 5, 170 Ornek olarak blz», Miisim, hd no: 2901; Ebu Davu, hd not Misned-i Ahmed, 1V/6 yilinda vefat etmistir. Bir sre sonra Rukayye veftt 1 yizden Hz, Osmania iki 4311; Tirmia, hd, no: 2183;