SVEUILITE U RIJECI

TEHNIKI FAKULTET
Zavod za konstruiranje u strojarstvu
Katedra za inenjersku grafiku

UPUTE ZA OBLIKOVANJE
T E H N I K I H CR T E A
SADRAJ:

1. Formati tehnikih crtea (ISO 5457)......................................................................... 3

2. Primjer zaglavlja za sklopne ili montane (dispozicijske) crtee s

poetnim redom sastavnice (DIN 6771) ................................................................. 4

3. Primjer zaglavlja za tehnike crtee dijelova (DIN 6771).......................................... 4

4. Primjer sastavnice za sklopne ili montane (dispozicijske) crte

e
(DIN 6771) .............................................................................................................. 5

5. Previjanje razliitih formata na veliinu formata A4 za ulaganje u

mapu s mehanizmom .............................................................................................. 6

6. Previjanje razliitih formata na veliinu formata A4 za ulaganje u

mapu bez mehanizma ............................................................................................ 7

7. Tehniko pismo (ISO 3098-1)................................................................................... 8

8. Vrste crta i njihova primjena (ISO 128-24)................................................................ 9

9. irine i grupe crta (ISO 128-24).............................................................................. 10

10. Mjerilo (ISO 5455) ................................................................................................ 11

11. Nagib i su
enje (ISO 128)..................................................................................................11

12. Konus (ISO 3040)...............................................................................................................12

13. ISO sustav za granine izmjere nazivlje (ISO 286-1) ........................................ 13

14. ISO sustav dosjeda (ISO 286-1)........................................................................... 14

14.1. vrsti dosjed...................................................................................................... 14

14.2. Labavi dosjed .................................................................................................... 15

14.2. Prijelazni dosjed ................................................................................................ 16

15. Oznaavanje geometrijskih tolerancija (ISO 1101)............................................... 17

16. Sastav potpunog grafikog simbola za teksturu povrine

(ISO 1302).......................................................................................................... 17

17. Podloge za crtanje na vjebama, omoti za programe i ispit

Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

1. Formati tehni
kih crte
a (ISO 5457)

x A2

x/2
A1
y/2

x
Normalan
x/2
y/2 y/2 A4 polo aj zaglavlja
x/2 (donji desni kut
y/4
x/4 A4 A3 crte
a)

A4 A3 A2 A1 y/2
y
A0=x
y=0,841
1,189=1m2

Dimenzije Produ eni

Normalni format Dimenzije /mm/
/mm/ format
A0 841x1189 A3x3 420x891
A1 594x841 A3x4 420x1189
A2 420x594 A4x3 297x630
297x420 A4x4 297x841
A3
A4x5 297x1051
A4 210x297

Izuzetno
produ eni format Dimenzije /mm/
A0x2 1189x1682
A0x3 1189x2523
A1x3 841x1783
A1x4 841x2378
A2x3 594x1261
A2x4 594x1682
A2x5 594x2102
A3x5 420x1486
A3x6 420x1783 Okvir crte
a /mm/
Format Normalno Najmanje
A3x7 420x2080
A4x6 297x1261 A0 A1 20 10
A4x7 297x1471 A2 A3 A4 10 7
A4x8 297x1682
A4x9 297x1892

3
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

2. Primjer zaglavlja za sklopne ili monta

ne (dispozicijske) crte
e s po
etnim
redom sastavnice (DIN 6771)

3. Primjer zaglavlja za tehni

ke crte
e dijelova (DIN 6771)

4
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

4. Primjer sastavnice za sklopne ili monta

ne (dispozicijske) crte
e (DIN 6771)

Primjer zaglavlja za vje

be

5
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

5. Previjanje razli
itih formata na veli
inu formata A4 za ulaganje u mapu s
mehanizmom

6
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

6. Previjanje razli
itih formata na veli
inu formata A4 za ulaganje u mapu bez
mehanizma

7
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

7. Tehni
ko pismo (ISO 3098-1)

HRN ISO 3 75
h

d a e

b
Normni brojevi

c
Uspravno pismo se razlikuje od kosog samo po kutu nagiba (90)

Vrsta pisma irina d Izgled

Tip A h / 14 koso, uspravno
Tip B h / 10 koso, uspravno

Karakteristike pisma tip B Odnos Dimenzije [mm]

Visina velikih slova i brojeva (10 / 10) h 2,5 3,5 5 7 10 14 20
h
Visina malih slova (7 / 10) h - 2,5 3,5 5 7 10 14
c
Razmak slova i brojeva (2 / 10) h 0,5 0,7 1 1,4 2 2,8 4
a
Razmak redova (14 / 10) h 3,5 5 7 10 14 20 28
b
Razmak rijei 1,5 2,1 3 4,2 6 8,4 12
(6 / 10) h
e
irina crta (1 / 10) h 0,25 0,35 0,5 0,7 1 1,4 2
d

8
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

8. Vrste crta i njihova primjena (ISO 128-24)

Crta
Broj Primjena
Opis i prikaz
01.1 Puna uska .1 zaobljeni prijelazi kod prodora
.2 mjernice
.3 pomone mjerne crte
.4 pokazne crte
.5 rafura
.6 obris zaokrenutih presjeka
.7 kratke sredinjice, simetrale
.8 dno navoja
.9 ishodite i ogranienje mjernica
.10 dijagonale za oznaku ravne plohe
.11 zaobljeni prijelazi
.12 okvir detalja
.13 oznaka detalja koji se ponavljaju
.14 oznaka kod stoastih dijelova
.15 poloaj lamela
.16 zrake projiciranja
.17 crte mree
Puna uska prostoruna .18 preporueno ogranienje djelominog ili
prekinutog pogleda i presjeka kod crtanja rukom,
a
ako granica nije sredinjica, simetrala

Puna uska cik-cak .19 ogranienje djelominog ili prekinutog pogleda i

presjeka kod crtanja pomou raunala, ako
a
granica nije sredinjica, simetrala

01.2 Puna iroka .1 vidljivi bridovi

.2 vidljivi obrisi

.3 vrh navoja

.7 zavretak navoja

.5 krivulje u grafikom prikazu

.6 reetka nosaa

.7 crte podjele kalupa u pogledima

.8 oznaka ravnina i strelica presjeka

9
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

Crta
Broj Primjena
Opis i prikaz
02.1 Crtkana uska .1 nevidljivi bridovi
.2 nevidljivi obrisi
02.2 Crtkana iroka .1 oznaka dozvoljenog podruja povrinske obrade,
npr. toplinske
04.1 Crta-toka-crta, uska .1 sredinjice
.2 simetrale
.3 kinematska krunica kod elnika
.4 krunica koja nosi sredita provrta
.1 oznaka (ogranienih) potrebnih podruja
0.4.2 Crta-toka-crta,iroka
povrinske obrade npr. toplinske obrade
.2 poloaj ravnina presjeka
0.5.1 Crta-dvije toke-crta, uska .1 obris susjednih dijelova
.2 krajnji poloaj pokretnih dijelova
.3 teinice
.4 polazni obrisi koji prethode oblikovanju
.5 dijelovi smjeteni ispred ravnine presjeka
.6 obrisi alternativne izvedbe
.7 obrisi zavrenog dijela unutar sirovine
.8 uokvirenje odreenog polja/podruja
.9 projicirano podruje tolerancije
a
Preporu
a se upotreba samo jedne vrste crte na crteu.

9. irine i grupe crta (ISO 128-24)

-koriste se dvije irine crta ije se irine odnose 1:2

Grupa crte irine crta za crtu br.

01.2 - 02.2 - 04.2 01.1 02.1 04.1 0.5.1
0,25 0,25 0,13

0,35 0,35 0,18

0,5a 0,5 0,25

0,7a 0,7 0,35

1 1 0,5

1,4 1,4 0,7

2 2 1
a
Preporuene grupe crte

10
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

10. Mjerilo (ISO 5455)

Mjerilo se ozna
ava na crteu:

Mjerilo 1 : 2
M1:2
1:2

11. Nagib i su
enje (ISO 128)

Nagib - definira se nagib jedne plohe prema drugoj ili simetrali tijela, koja je vodoravna ili
vertikalna.

Nagib plohe se izra

ava kutom koji je odreen s:

1 : x = tan= (a-b) /1 Primjer obilje

avanja nagiba

Suenje - koristi se za tijela koja imaju oblik pravilne uspravne etverostrane krnje piramide.
Takva tijela se kotiraju po pravilu za kotiranje nagiba ili kao suenje,

Primjer obiljeavanja suenja

11
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

Nagib je tangens kuta plohe prema simetrali, a suenje je tangens kuta dvije
nasuprotne plohe, te vrijedi:

nagib : suenje = 1:2

Nagib i suenje se oznaavaju simbolom i omjerom na bridu.

12. Konus (ISO 3040)

Konus - koristi se za tijela koji imaju oblik krnjeg rotacijskog sto
ca. Kotira se kao su
enje s
omjerom:

1 : x = (D-d)/l

Na crteu treba navesti:

-simbol i omjer

-kut /2 koji je potreban za postavljanje stroja

-promjer izabranog presjeka (nacrtati ga ili u stocu ili izvan njega)

-izmjera koja odreuje poloaj presjeka, (duljina)

12
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

13. ISO sustav za grani

ne izmjere nazivlje (ISO 286-1)

+ tolerancijsko tolerancija
m polje izmjere

gornje
odstupanje
izmjere
odstupanje iz mjera

donje odstupanje
izmjere (EI,ei) (ES,es)
nul - crta
0
gornje odstupanje tolerancijsko donje
izmjere (ES,es) polje odstupanje
nazivna izmjera

izmjere (EI,ei)

- tolerancija
izmjere

Prikaz poloaja tolerancijskih polja

13
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

14. ISO sustav dosjeda (ISO 286-1)

glavina rukavac

Prikaz dosjeda dvaju strojnih elemenata

14.1. vrsti dosjed

rukavac
rukavac

nul-crta

provrt provrt

Shematski prikaz vrstog dosjeda

vrsti dosjed odreen pomou raunala

14
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

14.2. Labavi dosjed

provrt provrt
+
Odstupanja, m

nul-crta
0

- rukavac
rukavac

Shematski prikaz labavog dosjeda

Labavi dosjed odreen pomou raunala

15
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

14.3. Prijelazni dosjed

rukavac
provrt

nul-crta

rukavac
rukavac

Shematski prikaz prijelaznog dosjeda

Prijelazni dosjed odreen pomou raunala

16
Upute za oblikovanje tehni
ke dokumentacije Katedra za inenjersku grafiku

15. Ozna
avanje geometrijskih tolerancija (ISO 1101)

Pokazna crta Slovo referentnog elementa

0,02 A
Strelica
Vrijednost tolerancije (u mm, prethodi
Tolerirana znaajka
- podruje toler. kruno ili valjkasto)
Simbol tolerancije

A Slovo referentnog elementa

Referentni trokut
Referentni element

16. Sastav potpunog grafi

kog simbola za teksturu povr
ine (ISO 1302)

e d b

Poloaj a Pojedinani zahtjev teksture povrine

Poloaj a i b - Dva ili vie zahtjeva teksture povrine

Poloaj c Metoda proizvodnje

Poloaj d Prostiranje i orijentacija povrine

Poloaj e Dodatak za strojnu obradu (mm)

17