GIA CNG POLYMER

Chng I GII THIU CHUNG

I. nh ngha v mc ch ca k thut gia cng polymer
Cng nghip hin i ca cc cht cao phn t bt u vi s khm ph ra k thut bin tnh hoa
hoc cc polymer thin nhin, trong cc khm ph quan trong n l vic l hoa cao su v acetat hoa
cellulose.
Trong nhng nm gn polymer (P) tng hp chim vai tro chu ao trong cng nghip. Vi
vic sn xut c nhiu loai polymer co tnh cht hoa hoc, hoa l thay ?i, co nhiu ng dung trong
thc t, tng hp polymer tr thnh hoat ng bc nht cua cng nghip hoa hoc.
Cung vi s pht trin polymer tng hp v nhn tao ro rng l phn phi pht trin song song
mt ngnh bin ?i cc vt liu polymer thnh cc sn phm s dung vo cc vic cn thit. Cho nn
trong lnh vc polymer cn phi pht trin ng thi c hai mt l tm ra cc vt liu polymer mi v
ci tin hoc a ra cc phng php gia cng thch hp vi loai vt liu v yu cu s dung. Kha
canh th 2 ny chnh l cc vn m mn ky thut gia cng polymer phi giai quyt, y cung l mt
lnh vc quan trong cua cng nghip polymer. Trong nhng nm gn y, s lng loai polymer mi
tm ra t hn so vi nhng nm u tin cua s pht trin cua ngnh. V vy, cc nh khoa hoc c
gng tm ra cc bin php s dung hiu qu cc loai polymer hin ang co.
S b, ta co th7 nh ngha ky thut gia cng polymer nh sau: Ky thut gia cng polymer l mt
ngnh cua ky thut hoc, nghin cu cc qu trnh v thit b dung 7 tng tnh cht cua vt liu polymer
v 7 gia cng chung thnh nhng sn phm s dung theo yu cu oi hoi. Trong qu trnh gia cng,
trong nguyn liu co th7 xay ra cc phn ng hoa hoc, cc bin dang v cui cung l s thay ?i bt
thun nghch cc tnh cht vt ly cua vt liu. Song co mt i ?m cn lu y l nhng phn ng xay ra
trong qu trnh tng hp polymer khng lp lai trong qu trnh gia cng chung. (tt nhin co mt s
trng hp ngoai l)
Vic nghin cu cc qu trnh gia cng nhm muc ch tm ra phng php v thit b thch hp
7
gia cng loai vt liu polymer thnh cc sn phm mong mun. Phng php gia cng co nh
hng rt ln n cht lng sn phm v n lng no, phng php gia cng b chi phi bi tnh
cht cua vt liu polymer cung nh yu cu v hnh dng, tnh cht cua sn phm cui cung.
Vic chon la mt phng php gia cng thch hp noi chung l rt phc tap, phi chu y n
nhiu kha canh nh tnh cht cua vt liu ban u, yu cu v cht lng sn phm, yu cu v li ch
kinh t... Noi chung phi m bo thu c sn phm co tnh nng tt v co li ch v kinh t.
i vi nha nhit rn, phng php gia cng thch hp v co li hn c l phng php ep
nong, v qu trnh ep nhanh v co th 7 t nng sut cao, iu kin nhit khng cao thch hp cho
vic ong rn vt liu, khi ep xong khng cn phi lam ngui vt liu trong khun.
Tri li i vi nhit nha deo th phng php ep nong noi chung la khng thch hp v sau khi
thnh hnh phi lm ngui vt liu trong khun, nn qu trnh ny khng th 7 tin hanh nhnh v nh th
se to r nhng ng sut ni lm gim cht lng sn ph ?m. 7 gi cng nha nhit deo ngi t
thng dung cc phng php nh un, uc di p sut... Tuy nhin cung phi tuy theo tnh cht vt
liu m p dung phng php gi cng. V du PE v PS th phng php uc di p sut l thch hp,

Trang 1
con i vi PVC, do nhit chy nht cua nha gn vi nhit phn huy nn loai nha ny thng
c gi cng bng phng php un.
i vi cc loai nha epoxy, ngi t thng gi cng bng phng php ? khun (hay uc
khng p sut). i vi cc loai celluloid, phng php gi cng thng dung l tao hnh nhit trang
thi mm cao.
Kch tht, hnh dng v s n nh kch tht, hnh dng sn ph ?m trong qu trnh s dung
cung l nhng yu cu quan trong v chu nh hng cua phng php gi cng. Mt khc, tc dung
cua nhit co nh hng rt ln n tnh cht cua sn phm, co loai nha di tc dung cua nhit tnh
cht khng ?i, nhng cung co loai nha khng bn nhit. Do o, vic chon phng php gi cng cn
phi m bo ch nhit thch hp 7 tnh cht sn ph?m thu c tt nht.
II. Phn loi cc phhg php gia cng
Phng php gi cng gn lin vi thit b dung 7 thc hin qu trnh gi cng v co lin quan
n s bin ?i trang thi cua vt liu trong thit b. V vy cho n nay cha co cch phn loai no co
th7 nu ln y u cc yu t trn c.
Trong cng nghip 7 d nm bt cc qu trnh gi cng, ngi t tam thi xp cc qu trnh gi
cng tng nhom theo nhim vu cua qu trnh hoc trang thi vt ly cua nguyn liu trong qu trnh gi
cng.
Cc qu trnh gi cng thng c xp thnh 3 nhom nhim vu chnh l:
1. Nhom cc phng php tao hnh: co nhim vu tao cho vt liu co hnh dang sn ph ?m s dung
thuc nhom ny gm cc phong php gi cng nh ep, ep uc, uc di p sut, un, tao hnh
nhit, ct got...
2. Nhom cc phng php lp ghep: co nhim vu tao lin kt gia cc chi tit cua sn phm vi nhau.
Trong nhom ny co th7 k7 n phng php gi cng nh: hn v phu b mt (bao gm dn hoc
phun).
3. Nhom cc phng php bin tnh: co nhim vu thay ?i cu truc cu truc polymer bng phng
php vt ly hoc bng phn ng ho hoc nh cc phng php trn, hoat ho mt, bin tnh
polymer...
Trong qu trnh gi cng, di tc dung cua nhit v p sut, trang thi vt liu b bin ?i. Tuy
theo, trangt thi vt liu v iu kin gi cng, cc qu trnh gi cng polymer cung c chia thnh 6
nhom chnh:
- Nhom 1:
Gm cc phng php gia cng iu kin nhit , p sut cao, vt liu trng thi chay nht
trong qu trnh gi cng. Thuc nhom ny gm cc qu trnh chu yu nh sau:
+ p
+ c di p sut +
un
Trong o qu trnh uc di p sut c tin hanh p sut cao hn c (p sut ln n 100 MPa), con
qu trnh ep v un co th? tin hanh p sut thp hn.
- Nhom 2:

Trang 2
 Gm cc phng php gi cng iu kin nhit v p sut, vt liu trang thi mm cao, ph ?
bin nht l cc phng php gi cng vt liu dang tm. Phng php tao hnh nhit tuy theo b day
tm vt liu m p sut s dung be hn 10 V 100 ln so vi cc phng php nhom 1, nhit gi
cng cung thp hn.
- Nhom 3:
Gm cc phng php gi cng iu kin nhit , p sut gn nh bnh thng, vt liu gi cng
cung gi nguyn cc cu trnh ban u nh qu trnh gi cng c kh.
- Nhom 4:
Thuc nhom ny gm cc phng php gi cng sau:
+ uc khng p sut +
uc li tm
trong o vt liu gi cng trang thi long hoc mm cao nhit thng hoc nhit khng cao
lm (trng hp co t nong s b).
- Nhom 5:
y l nhom cc qu trnh gi cng bng cch nu chy v ? khun, thng c s dung ? gi
cng sn phm co kch tht ln v P l loai polymer thng c gi cng bng phng php ny.
- Nhom 6:
Bao gm phng php hn v dn polymer, nhm muc ch lin kt cc chi tit sn phm. Trong
qu trnh hn, lin kt ti b mt tip xuc c tao bi qu trnh khuch tn cua cc mach phn t ti b
mt tip xuc nh vao s ho tan trong dung mi nhit thng.
Nh noi trn, qu trnh gi cng gn lin vi thit b, cho nn ngi t con phn loai theo cch
ch tao sn phm nh gi cng bng phng php ep, uc, un, tao hnh nhit ...
Chng II CU TRC VA TNH CHAT CUA POLYMER

I. Tnh cht lu hoa bin (c hoc) cua polymer

Lu bin la ngnh khoa hoc khao st s bin dng v s chay cua vt th.
Theo nh ngha, s bin dang la s thay i hnh dang, kch tht cua vt th ? khi chiu tac dung cua
ngoai lc, con s chay la trang thai bin dang lin tc, bt thun nghch, khng gii han cua lu cht khi
chu tac dung cua ng sut.
Tnh cht lu bin cua vt th? polymer chu anh hng cua c trng cu truc cua no, o la:
- Hnh dang bt i xng (chiu dai rt ln so vi chiu ngang) va tnh cht mm deo cua mach
phn t polymer.
- Lc tac dung tng h? gia cac phn t ln. i vi mt s polymer co cu tao mang li, s
hin din cua cac ni ngang khng nhiu lm va ngn hn so vi mach phn t se han ch s dch
chuyn tng i gia cac mach phn t vi nhau.
1. ng cong chay
ng cong chay cua polymer nong va dung dch polymer dang y u nh hnh
2.1.
Cac ng gach t bi?u din 1 gia tr cua nht.
ng cong chay c chia lam 3 oan ng vi 3 vung:

Trang 3
- Vung t trt thp (vung 1):
ng cong chay th hin tnh cht newton, ng vi biu din logu theo lg oan ng thng.
Vung nay con c goi la vung chay Newton vi nht cao nht.

- Vung vn tc trt cao (vung 3):

ng biu din log V theo lg vn l ng thng va c gi la vung chay Newton co nht
thp nht.
- Vung co trt trung gin (vung 2):
y s chy co s si lch so vi nh lut Newton v c goi l vung chy phi Newton. vung
ny nht biu kin gim khi vn tc trt gi tng. Nhnh ny c goi l nhnh cu truc.
2. nht
nht l mt thng s qun trong trong qu trnh gi cng polymer, no th? hin kh nng
chng li s chy cu lu cht. V bn cht, nht th ? hin hiu qu cu vic truyn ng lng gi
cc lp trong qu trnh chy cu lu cht.
nht phu thuc chu yu vo cc yu t su:

Hnh 2.2:Cac yu t anh hng n nht

phn trc, t xet s nh hng cu tc trt v ng sut trt ln nht cu h thng
polymer. Trong phn ny, chung t xet n 2 yu t khc, o l p sut v nhit , hi thng s qun

Trang 4
trong cu qu trnh gi cng, chung nh hng n nht i khi rt mnh me v n nhng bt
ng nu chung t khng lu tm n no.
- S phu thuc vo p sut cu nht:
Anh hng cu p sut ln nht cu polymer l mt vn rt qun trong trn ly thuyt cung
nh trn thc t.
Trong thc t, khi gi cng, h polymer chu p sut ln n vi trm (nh trng hp trn), co khi
ln n vi ngn (nh uc p sut) tm, cho nn nh hng cu p sut n nht cu h polymer co
th? dn n cc si lch cc thng s ky thut cu qu trnh nu t s dung s liu nht p sut
thng ? tnh.
Kt qu nghin cu s phu thuc cu nht vo p sut cu polymer cho thy p sut khng co
lm, kt qu tng t nh hp cht thp phn t:
hp =no p (2 -1)
e

np,n0 : nht p sut p v p sut thng.

: h s p sut cu nht, s thy ?i p sut con nh hng n nhit ho thuy tinh cu h
polymer. Khi tng p sut, noi chung Tg tng, do o iu kin nhit xc nh, c trng nhdt ca h
thay i theo P va co th xay ra cc qu trnh nh hoa thu tinh, kt tinh, lam thay i tnh cht vt ly
ca h.
- S ph thc ca nht vao nhit :
N khng co bin ?i hoa hoc xay ra th khi nhit tng, nht ca h thng se giam
3. S bt n nh ca dong chy
i vi nhi polymer gia tr ng st trt khoang 2.10 5 Pa. thng xt hin hin tng bt
n nh ca dong chay ca polymer nong chay va dng dch polymer, biu hin vic xt hin nhng
vt sn trn b mt san phm va nhi hn na la s bin dang hoan toan dong nha (dong nha b xon
qn qeo) (melt fractre) khi khao sat bng nht k mao qan ap st khng i. i nay, co ngha la
hin tng chay Newton vng vn tc trt cao him khi thc hin c trn toan khi polymer.
Hin tng rn trn b mt ca dong nha c giai thch la do s bt n nh ca dong chay
sat b mt thanh mao qan, ngyn nhn la do co s trt ca lp l cht tip xc vi thanh mao qan.
Hin tng dong nha b xon la do s bt n nh ca dong nha vao mao qan va c
keo dai n ra khi tng vn tc chay ca l cht. Do o, hin tng nay co th 7 c khc phc
bng cach tng chi dai mao qan.
4. S ph thc ca tnh cht l bin ca Polymer vo vn tc bin dang v nhit
Noi chng khi tng vn tc bin dang th vt li tr nn cng hn, ng st keo t tng, bin
dang d khi t giam, con khi tng nhit th vt li tr nn deo hn, bin dang khi t tng trong
khi o ng st keo t giam.
II. Y t c trc anh hhg n tnh cht ca polymer
C trc ca polymer se qyt nh tnh cht ca chng. S thay ?i c trc se lam thay ?i
tnh cht ca polymer. Do o, vic hi7 bit mi qan h gia c trc va tnh cht la i cn thit.
Ty nhin, ni dng nay c trnh bay mn hoc ly hoa polymer. y ch cn cp mt s y t
qan trong va tng tac ca chng, 7 ta co mt cai nhn tng th7 cho vn .
Trong cac y t c trc qyt nh tnh cht ca polymer co th7 k7 n:
1, Khi lng phn t trng bnh va a phn tan

Trang 5
 2, kt tinh ca polymer
Polymer trn qan i?m nhit ng hoc la mt h thng khng ng nht, trng hp ca cac
phn t trong h thng polymer khac nha, cho nn cac phng phap xac nh khi lng phn t ca
polymer ch cho bit gia tr trng bnh ca chng. Ngoai ra cac phng phap xac nh khac con cho bit
a phn tan ca polymer.
V mt c trc, polymer c chia thnh 2 loai: polymer tinh th7 va v nh hnh (polymer thy
tinh).
c tnh quan trng cua polymer v nh hnh trng thai thuy tinh l h s gian n th tch be so
vi trang thai mm cao.
i vi polymer kt tinh th thng cac polymer khng kt tinh hoan toan trn toan khi ma co
xen ln nhng vung v nh hnh. Cho nn v phng din nay chung cung la mt h khng ng nht
trn quan i?m nhit ng hoc.
Ty l gia vung kt tinh so vi toan khi polymer trong polymer rn goi la kt tinh. Cac yu t
thun li cho vic kt tinh cua polymer la polymer co s cn xng phn t, mach thng, t phn nhnh,
nu co nhom th th nhom th phai khng cng knh.
Qua s khao sat anh hng cua cac yu t cu truc n tnh cht cua polymer co th7 nhn xet nh
sau:
1, MP tng th tnh cht c ly tng, nht cua polymer nong chay cung nh dung dch polymer
va khi lng ring polymer cung tng t. Trai lai mt s tnh cht cua truyn sang, hoa tan
giam.
2, Polymer kt tinh co tnh cht c ly cao hn polymer v nh hnh. Khi kt tinh tng th
hoa tan trong dung mi, tng hp vi cht hoa deo giam. Qua trnh nh hng (keo cng) se h ? tr
cho vic kt tinh lam tng tnh cht cua vt liu theo hng keo va tnh cht ng hng cua vt liu
cung se tng ln trong qua trnh nh hng.
Ngoai cac yu t trn, con co mt s yu t khac cung anh hng n tnh cht cua polymer nh:
- S hin din cua tnh cht tao lin kt ngang, tnh n tng cng (co tac dung nh nhng ni
ngang vt ly gia cac mach phn t polymer) trong polymer v nh hnh se lam tng tnh cht c ly
cua chung. Tuy nhin i vi polymer kt tinh nu cac hiu ng nay qua ln se can tr s kt tinh va
lam giam tnh cht c ly.
- S hin din gia cac nhom phn cc trong mach phn t lam tng nng lng lin kt gia cac
mach phn t, tnh cht c ly tng ln, hoa tan trong cac dung mi phn cc giam.
Tom lai, cu truc cua polymer co anh hng n tnh cht cua chung. Do o, no se la mt yu t
quan trong gii han pham vi s dung cua polymer cung nh phng phap gia cng chung.
III. Nhng tnh cht k thut chu yu cua vt liu polymer
Trong qua trnh gia cng polymer, mt s tnh cht ky thut cua nguyn liu co y ngha quan
trong, chung khng nhng quyt nh vic la chon cac thng s ky thut cua qua trnh san xut ma con
quyt nh vic la chon phng phap gia cng va tnh toan thit b. V vy, tuy cac nguyn liu a
vao nha may gia cng thng co kem theo bang cac thng s ky thut cua nguyn liu do cac nha san
xut cung cp nhng vic xac nh cac tnh cht ky thut 7 kim tra s liu la mt vic cn thit trc

Trang 6
khi a nguyn liu i gia cng, va cng vic nay i khi khng th 7 bo qua c nht la i vi qua
trnh gia cng trong o oi hoi vic phi liu thch hp.

Trang 7
1. Khi ihg ring gp
i lng ny con gi la trng lng y, ch co y ngha vi vt liu ri, y cung la dng
thng gp cua cc nguyn liu polymer. Theo nh ngha khi lng ring gp bng ty s gia khi
lng cua vt liu va th7 tch gp ma khi vt liu chim ch.

V m
p g=z kg/ 3 (2 - 5)

Khi lng ring gp khac vi khi lng ring tht cua vt liu, th du khi lng ring gp cua
cat kh la 1200 kg/cm3 trong khi o khi lng ring tht la 1500 kg/cm3. pg phu thuc vao hnh dang,
kch tht, mc sp xp cht che cua vt liu. y la mt s
liu khng th7 thiu khi tnh toan th7 tch phn cha nguyn liu cua thit b nh th 7 tch bung nap
nguyn liu cua may uc ap sut, xilo,...
2. H s nen ep
H s nen ep K th7 hin s bin i th7 tch cua khi lng vt liu khi a vao qua trnh gia
cng. Theo nh ngha K bng ty s gia th 7 tch cua mt lng nht nh nguyn liu dang cha tao
hnh va th7 tch cua no dang tao hnh:

K = -^ (2 - 6)
pb
p : khi lng ring cua san ph?m p b: khi
lng ring gp cua nguyn liu
H s nen ep K phu thuc rt nhiu vao ap sut ep v s gia tng ap sut lam cho vt liu b nen
cht hn, hu qua la khi lng ring cua san phm tng ln. Ngoai ap sut, nen ep con phu thuc
vao trang thai cua vt liu va s liu nay rt cn thit khi tnh toan thit k cac may un
3. Thnh phn c ht - kch tht ht
i vi cac vt liu dang hat th s khac nhau v kch tht hat, ng knh hat la yu t quan
trong khi gia cng vt liu. c trng nay c bit qua thanh phn c hat hay con goi la phn b c hat
va thng c xac nh bng phng phap ry.
Nguyn liu co kch thct hat ng u se thun li khi gia cng nh trn ln vi cac cht u
hn, s gia nhit d dng nht hn...
4. Hm lng m v cc cht d by hi
Khi hi m va cac cht d bay hi hin din trong nguyn liu ln hn mt gii han nao o no se
co anh hng xu n cht lng san ph ?m nh san phm cong vnh, b mt sn sui, co long lanh anh
bac trn b mt... ng thi no cung anh hng n qua trnh gia cng nh keo dai thi gian duy tr ap
sut trong khi ep, c bit la khi ep khng nng chay
e
p.

Trang 8
 Ham lng ?m va cac cht d bay hi uc xac nh bng chnh lch khi lng cua mu
trc va sau khi sy iu kin nhit va thi gian xac nh. Thng thng trong nha may gia cng
vt liu polymer, 7 vt liu at yu cu v ham lng m va cht d bayhi, cc vt liu thng c
sy trc khi gia cng, iu kin nhit va thi gian c ghi trong cc ti liu hng dn ky thut
cua cc nh sn xut nguyn liu cung cp.
5. linh ng
linh ng l mt i lng c trng cho kh nng chy cua vt liu di tc dung cua p sut
v nhit . NO co mt y ngha quan trong i vi kh nng gi cng vt liu.
linh ng cao th vt liu chy vo khun nhanh, p sut oi hoi khng cao, khun lu mon,
kch thuc, hnh dang sn phm chnh xc, cht lng sn ph ?m ng u. Nhng vt liu co linh
ng qu cao se cho sn phm co nhiu b via do vt liu thot ra mt gip khun hoc cc khe gia
loi tao hnh v khun.
linh ng cua vt liu phu thuc vo:
+ Bn cht, hnh dang, kch tht cua phu gi + Bn cht
cua nha + Ty l gi nha v phu gi + Nhit gi cng
+ Hm lng cht bc hi, cht ho deo, cht bi trn +
Vn tc chuyn trang thi + B mt khun ep
Mt cch tng qut linh ng cua polymer gim khi tng hm lng cht n, nht l cc cht
n dang si di, dang ht ln. 7 tng linh ng cua vt liu ngi t thng thm vo polymer
nhng cht ho deo, cht bi trn.
Bit c n linh ng cua nguyn liu cho phep chung t chon ung ch gi cng (p sut,
nhit ...). khi gi cng cc sn phm co hnh dang phc tap, cc cht ct gi c, chung t nn chon
nguyn liu co linh ng cao.
Sau y l mt s phng php xc nh linh ng cua vt liu polymer:
- Phng php Rasig
Phng php ny thng dung i vi nha nhit rn.
Ranh tao hnh cua khun Rasig co dang elip (tit din), u trn cung 4x6 mm, u di 1x4 mm v
chiu cao 250 mm.
7 xc nh d linh ng thng vt liu c ep thnh min nhit thng vi p sut 500
kg/cm2, ly 7,5 g vt liu sau khi ep cho vo khun, t nong n nhit 150 + 1600C, ep trong 3
phut di p sut 300 kg/cm2.
Chiu cao cua thanh sn ph?m trong khun th7 hin linh ng cua vt liu. Chiu cao cn
ln, linh ng cng cao.
- Phng php dung nht 7 mao qun p sut khng ?i:
i vi cc loai nha nhit deo ngi t thng dung i lng goi l ch s nong chy (pj) o l
s gam nha deo un c trong 10 phut iu kin chun nh bng nht k mao qun p sut khng
?i.
Ti trong thng s dung chu yu cho cc loai nha chu yu l:
G: Tai trng ca Piston

Trang 9
i vi cac loai nha khng n nh nhit, nhit cao ngi ta s dng cac gia tr tai trng sa y:
G1 = 5000 - G 10 (g)
G2 = 10000 - G 15 (g)
G3 = 21600 - G 20 (g)
i kin nhit va tai trng cho cac loi nha khc nha thng cho bi cac tai
li ky tht lin qan hay theo cac ti chn t chon:

iu kin Nhit Tai trng (g) Ap sut (kg/cm2)

A 125 325 0,457
B 125 2160 3,041
C 150 2160 3,041

D 190 325 0,457

E 190 2160 3,041
F 190 21600 30,41
G 200 5000 7,031
H 230 1200 1,687

I 230 3600 3,343

J 265 12500 17,50
K 275 325 0,457
L 230 2160 3,041
Bang 2-1: Cac ch o ch s nong chay
Li nha iu kin (the k hiu bang 2-5)
Acetal C
Acrylic H, I
Acrylonitril - Btadien - Styren G
Celllose ester D, E, F
Nylon K
Polyetylen A, B, D, E, F
Polypropylen L

Polystylen G, H, I
Bang 2-2: Ch o ch s chay ca mt s nha
ASTM Standard, Plastic - General Menthods of testing, Part 17, 1964 ? giam sai s trong vic
xac nh linh ng, ngi ta thng dng cac mao qan dai (L/D = 15 -r- 30).
- Phng php dng deo k:
oi vi cao S v hn hp cao s, ngi t thng dng khi nim deo. Theo nh ngha, deo
c vt li biu din kh nng bin dng c vt th ? di tc dng c ngoi lc v dy tr bin dng
ny khi gii phong lc.

Trang
10
 deo c co S v hn hp co S thng c xc nh theo 2 loi ch s:
1, Ch s deo: Biu din kh nng bin dng c vt li di tc dng c ngoi lc.
2, Ch s hi phc: Biu din kh nng dy tr bin dng khi bo ti trong.
Vic xc nh deo c hn hp co s v mt ngyn tc ch co tnh cht qy c, v gi tr
c no ph thc vo phng php chn c chon ? o. Cc phng php thng s dng i vi
co s l:
1, Kho st s thy ?i chi co c m di tc dng c ti trong gi 2 b mt song song,
th d nh trng hp deo k Wllce.
2, Kho st bin dng trt c vt li gi b mt chy ?n ng v b mt ng yn, th d
dng nht k Mooney.
Ngoi r, deo c co s cng co th o bng nht k mo qn p st khng ?i. Trong
phng php o deo bng deo k Wllce, ngi t o b dy c m s khi ch tc dng c lc
nen 10 kg nhit 1000C trong 15 giy, b dy m trc khi nen l 1mm. Ch s Wllce l b dy
m s khi nen tnh theo 1/100 mm. Do o, m co s cng deo th ch s Wllce cng be.
6. Vn tc ng rn, th gian ng rn
Thi gin ong rn c nh nhit rn hy thi gin l ho c co s l thi gin cn thit ?
vt li di tc dng c nhit v p st chy ?n bin thnh trng thi co tnh cht s dng tt nht.
Vn tc ong rn biu th tc chyn trng thi c vt li, ch ph thc vo bn cht c vt li.
Ty nhin, thi gin ong rn con ph thc vo b dy c sn ph ?m gi cng do trong q trnh ong
rn cn co s dn nhit m cc vt li ny dn nhit kem cho nn sn ph ?m cng dy th thi gin
ong rn cng di.
Thi gin ong rn c nh nhit rn c o bng nht k cnvec, con thi gin l ho co
s thng c o bng l ho k v t dng hn vi nht k Mooney.
Nht k cnvec v nht k Mooney thc loi nht k Roto, trong o Roto qy tng i so
vi khn vn tc khng ?i. Trong khi vt li trong khn m, cho Roto chyn ng, do nh
hng c nht vt li Roto se ch tc dng c mt ng st trt. ng st trt ny c ghi
nhn trn thit b ghi.
Trong q trnh ong rn vt li, do s hnh thnh mng li khng gin, nht c vt li se
tng do o ng st trt ghi nhn c se tng theo q trnh ong rn. Ty nhin, i vi mt s vt
li bn cnh q trnh ong rn con co q trnh phn hy nhit lm gim nht c vt li. Do o,
gin T -1 (ng st trt - thi gin) l mt ng cong co cc i (trong trng hp co phn hy
nhit) hoc l ng cong co tim cn
ngang (trng hp khng co s phn huy nhit). Thi gian ong rn se l thi gian m gia tr T at cc
ai hoc bt u nm ngang.

Trang
11
 Hnh 2.3: ng cong lu hoa
Ngoai ra, thi gian ong rn, t gian chung ta con co th 7 xac nh c thi gian hot hoa thh
o la thi gian ma vt liu cha xay ra qua trnh ong rn ang k 7 va vn tc ong rn bng dc cua
oan thng trn gian : tga .
Vic xac nh thi gian lu hoa bng lu hoa k va lu bin k i vi hn hp cao su cho kt
qua chnh xac hn dung nht k Mooney. i vi 2 loai thit b nay, thi gian lu hoa c xac nh
bng cach theo doi tnh nng cua vt liu khi chu tac dung cua ng sut (hoc biu din) thun nghch
chu ky xac nh.
Ngoai vic xac nh thi gian ong rn bng cac thit b trn, thi gian ong rn con co th 7 xac
nh bng phng phap ep tng bc. Theo phng phap nay, mu vt liu c tin hanh iu kin
nhit va ap sut xac nh, nhng thi gian khac nhau, sau o tin hanh o tnh nng s dung cua
cac mu nay va thi gian ong rn se la thi gian ep cua mu co tnh nng s dung cao nht.
7. co the tch
co th7 tch bi?u din s giam th7 tch san phm so vi kch thc c ban cua vung tao hnh
cua khun sau khi at ti nhit bnh thng.
co th7 tch co 2 anh hng ngc nhau: lam d dang ly san phm ra khoi khun va gy ra s
thiu kch thc cua san phm. Ngoai ra, khi nhit co rut qua ln con gy nhiu khuyt tt khc nh
cong vnh, ran nt.
Hin tng th7 tch b giam i khi a v nhit ban u do 2 nguyn nhn chu yu:
+ S gian n nhit cua san phm:
+ i vi cac nha nhit rn, trong qua trnh nh hnh trong khun, xay ra phan ng ong rn tao
mang khng gian va thng qua trnh nay xay ra kem theo s co rut th7 tch (th7 tch chim ch? cua
polymer be hn cua monomer hoc prepolymer).
co th tch c tnh bi cng thc:
% = 100.(V h - V )/ VKh
K Sp

VKh, VSp: th tch ca khun va ca san phm nhit phong.

co th tch ph thuc vao nhi yu t, trong o co th k n:

Trang
12
 + Ban cht ca polymer: mi loai polymer co gii han co th tch khac nhau. i vi loai nha
nhit rn, co th tch con ph thc vao mc trng hp hoc trng ngng ca cac Prepolymer.
+ S hin din ca cac cht n thng lam giam co th7 tch
+ i kin gia cng (nh^t , thi gian lam ngi) co anh hng n co th tch ca san
phm.
+ Ban cht vt li lam khn.
Ngoai ra, con phai k7 n s co th7 tch do s mt m va cht d bay hi trong qa trnh gia
cng, loai phng phap gia cng. Thc t cho thy ap st gia cng va thi gian l lai trong khn
ca cac nha nhit rn khng anh hng n co th 7 tch va hnh dang ca san phm, ch ch anh
hng ca s bin dang gy ra do s co th tch xay ra trong san phm.
Vt liu (1) co (%) Vt liu (1)

co (%)

Nha nh^t deo Nha nhit rn

PMMA 2^8 Amino plast

Celllose acetat (CA) - Melamin formandehit

- Celllose 3 ^ 10 + n a - xenllo 4^8
- Celllose acetobtirat (CAB) 2^9 + n aming 3^6
- Celllose propionat (CP) 1^9 - Melamin - phenol - formaldehid 4 ^ 10
Polyamid - Ureformandehit n a - xenllo 6 ^ 14
- Loai 6 10 ^ 15 Diallyl phtalat (DAP)
- Loai 6 - 6 - n thy tinh 1^5
<N
o
I-
ro
o

- Loai 6 - 10 10 - khoang 5^7

- Loai 11 7 ^ 25 - n si tng hp 4^9
- Loai 11 n si thy tinh 3 EPOXY

- Loai 12 Vt liu (1) co12(%) - Khng n Vt liu (1)

1co^ (%)
4
Polycarbonat 5^7 - n silic 0,5 2
- Polyoximetylen
PVC (PCM) 20 - 25 - n celllo,
thy tinhbt 61-r-
^ 59
Polyolefin - n vai, nghin bt 6 -r- 9
- Khng hoa deo 1^4 Phenolplast
Hoa deo 50% DOP
- PELD 20 - 50 - n khoang,
Phenol - Cao bt
s 64 -r-
^ 810
o
I-
I/O
o

PVC clo hoa

- PEHD 203 ^ 750 - n khoang,
Polyestes nvay
si thy tinh tng 3^6
- PP
Polyformandehit (poly acetal) 10 25 - n bt g
cng 6^9
Styren va copolymer - Tm, dang tm 0 -r- 2
1 -6 - Tm, dang hat 3 -r- 6
- PS thng -
- PS ? 2 -8 Silicon n si thy tinh 0 -r- 6
- Styren - acrylonitril (SAN) 2 5
- ABS 3 8
- Styren - acrylonitril 2 5
- Metacrylat - btadien - styren 2 8
Trang
(MBS)
13
Bang 2.3: co th tch ca mt s loi vt liu
8. Nhit gia cng
Nhit gia cng trc tin ph thuc vo ban cht ca polymer, cac tnh cht gia cng ca
polymer, hnh dang, kch thc ca san phm. Nhit gia cng con ph thuc vao phng phap c
chon ? gia cng va loai thit b dung ? gia cng polymer.
Vic chon ng nhit gia cng khng nhng tao iu kin th c san phm cht lng tt
ma con co th7 lam tng nng st thit b. Trai lai, khi chon nhit gia cng khng thch hp se dn
n nhng khyt tt trn san phm nh thi kch thc, tnh cht c ly giam va trong nhi trng
hp khng th7 tin hanh gia cng c.
Nhit gia cng ca cac ngyn li khac nha thng c xac nh bng thc nghim va
c cho bi cac tai li ky tht ca cac nha ch tao ngyn li. Ty nhin 7 co c s cho vic la
chon nhit gia cng ca ngyn li polymer, chng ta cn l y i vi nhng i?m sa:
1, i vi cac loai nha nhit rn va cao s, nhit gia cng c la chon trn vn tc ong
rn (l hoa) ph hp vi i kin thit b va c tnh ca san phm.
2, i vi cac loai nha nhit deo, chng ta cn ch y n cac thng s nhit nh nhit chay
nht (Tf), nhit hoa thy tinh (Tg) (i vi polymer v nh hnh), nhit nong chay (Tm) (i vi
polymer kt tinh) va nhit phn hy (Tph). Nhit gia cng cac vt li polymer trang thai chay
nht phai be hn Tph va ln hn Tf (hoc nhit n nong chay). i vi cac phng phap gia cng vt
li trang thi mm cao nhit gia cng nm gia T g va Tf. Tg con la mt thng s qan trong xac
nh nhit ly san phm khoi khn. 7 san phm khng b bin dang khi ly khoi khn th nhit
ly san phm khoi khn phai be hn Tg t 200C + 300C.
Cc thng so Tg, Tf, Tm, Tph ph thuc ch yu vo ban cht ca polymer, mt s ph gia co nh
hng t nhi n tnh cht ny nh cht n nh nhit, cc polymer ho deo... v l nhng thng s
quan trong ca polymer.
Cac qu trnh nghin, trn, to hat la nhng qua trnh chun b rt cn thit trc khi gia cng
polymer thanh san phm s dung.
I. Nghin
1. nh ngha v mc ch
Nghin la qua trnh lam giam kch thc cua cac phn t vt liu cng. Muc ch cua qua trnh
nghin:
- Tng cng kha nng trn ln gia cac cu t trong qua trnh trn (do tao kch thc nho hn dn
n kha nng phn tan ln).
- Giup cho qua trnh sy va nong chay nhanh hn.
- Lam nho ph liu cho nguyn cng tao hat.
Nu kch thc cua hat qua nho th d b dnh von. Do vy phai iu chnh kch thc cua hat cho
hp ly vi tng loai polymer (dung ry).
2. Thit b nghin
co nhiu loai thit b nghin va tuy thuc vao loai vt liu ma s dung cac loai thit b khac nhau
? nghin. Cac may nghin thng c dung nht la: may p v hnh tru tron, may nghin bua, may
xay dao, may nghin dinh, may nghin truc can
Da vao kch thc hat, trang thai vt liu, s phn loai kch thc ? chon cach va thit b
nghin phu hp.

Trang
14
 Cac may k? trn s dung cac tai trong khac nhau ? nghin vt liu nh may nghin tru tron
dung tai trong nen, may nghin dao dung tai trong ct, may nghin dinh dung lc va p va s cha xat.
Trong cac loai trn, may nghin dao co y ngha hn ca v no thch hp ? nghin nhng polymer
co ng dung rng rai nht va dung ? lam nho ph liu cho nguyn cng tao hat.
Tc cua may nghin dao t 12 + 14 m/s, khoang cach gia cac li dao c nh va li dao di
ng t 0,25 + 0,5 mm. Nng sut nghin phu thuc vao kch thc vt liu cn at c, no nm trong
khoang 10 kg/h + 2500 kg/h.
II. Trn
1. nh ngha v mc ch
Trn la qua trnh tao ra s dch chuyn tng i gia cac vt liu cn pha trn vi nhau cho n
khi s phn b gia chung c u khp.
- Muc ch:
+ Trn u va phn b cac loai vt liu khac nhau trong hn hp (polymer, phu gia, n, mau...).
+ Trong khi gia cng qua trnh trn con h7 tr cho vic truyn nhit giup cho khi vt liu co nhit
ng u.

Trang
15
 + Ngoi ra nu hn hp dang Past th qu trnh trn cn lam nhuyn v deo vt liu, to iu kin
thun li cho qua trnh gia cng nh can.
2. c im ca qu trnh trn
Trong qua trnh trn se xut hin cac ng sut ln sinh ra do cac b phn cua thit b chuyn
ng tng i gy ra. iu nay dn n mt s h qua sau:
+ S gia tng nhit cua khi vt liu do ni nhit sinh ra do ma sat, cung vi s gia nhit bn
ngoai, vt liu t dang ri (thng gp i vi cac loai nha nhit deo va nhit rn), deo thp
(trng hp cao su va nha) chuyn sang trang thai lin tuc co mm deo nht nh. Qua trnh nay
goi la qua trnh lam mm (con goi la qua trnh deo hoa hay nha hoa). Thng thng, 2 qua trnh trn
va lam mm xay ra ng thi.
+ Di tac dung cua ng sut c hoc ln, se xay ra qua trnh ct t mach phn t tao nhng gc
t do va qua trnh kt hp cac gc nay lai. iu nay co anh hng n tnh nng gia cng va tnh nng
su dung cua polymer
+ S chuy?n ng tng i gia cac b phn cua thit b se tao nn nhng bin dang trt
trong khi vt liu giup cho vic phn tan cac phu gia vao khi thit b polymer. Hiu qua cua qua trnh
phn tan theo kiu nay phu thuc chu yu vao:
Bin dang trt gy ra trong hn hp,
Cht lng cua khi hn hp sau khi trn phu thuc vao tnh nng b mt cua 2 pha:
i vi mi loai vt liu polymer, cn phai chon mt ch trn thch hp nhm am bao 2 yu
cu:
+ am bao trn u ma vn duy tr c tnh nng c ly cua san ph ?m mc cao nht.
+ am bao kha nng gia cng trong qua trnh tip theo thun li nht.
3. Thit b trn
- Tuy thuc vao muc ch va trang thai vt liu khac nhau ma ngi ta s dung cac thit b trn
khac nhau mt cach hp ly. V du: May trn lch ly tm: PS, PE, PP, PMMA, may khuy cach khuy
ch Z: PVC...
- Cac vt liu dang long hoc bt nhao nh iu ch bt nhao PVC cung c thc hin trong
may khuy. Nhng may khuy nay co kch thc nho, truc khuy thng ng, quay trong thung tru
tron. Tuy thuc vao yu cu cng ngh ma thung khuy co th? co 2 lp ? un nong hoc lam ngui.
- Mt s trng hp khi trn cn tranh khng cho khng kh ln vao vt liu, ngi ta thng
trn chung trong cac may khuy kn va co bm chn khng ? tao chn khng cho thit b.
- i vi cac vt liu dang hat co kch thc khac nhau, ? trn cac phu gia dang bt, ngi ta
thng s dung may trn hnh tang quay. Trong qua trnh chung chuyn ng ngc chiu chung c
tch in va nh vy cac phn t phu gia se bam vao cac hat vt liu. ? qua trnh trn co hiu qua, s
vong quay cua may vao khoang 25 ^ 35 vong/phut.
- e to ra cc hn hp dng bt, ngi ta thng dng loi may trn nghin phi hp co s
vong quay nhanh.
+ Phn ci ca canh khy ca thit b nay at vi tc 40 m/s. tc ln co tac dng tao s nghin.
+ Canh gat co tac dng ngn can s dch chyn qay dang xon ? tao s dch chy?n tng i
ca cac phn t vt li vi nha tt hn va t o cng tao c nhit do ma sat.
+ Trong trng hp cn thit co th ? tng nhit bng cach nng nong nh h thng nng. Ty thc
vao y c ca vic trn ma co th? nng n 1400C.
+ Nhit ca vt li trong may khy ngi khoang 350C (? gi khng cho vt li b von lai).
+ Thi gian trn noi chng la ngn, khoang 10 pht.
- ? lam deo vt li may trn trc vt (c bit la nhi trc vt) cng c d dng rng rai
(hnh trang bn).
- ? phi trn hn hp co lng cht n ln (nh hp phn cao s) ngi ta dng loai may trn
kn. i vi loai nay nhit sinh ra ln do o th? tch khng qa 300 lt
- May trn h (con goi la may can 2 trc) c s dng rt nhi trong gia cng cao s. Ta se i s
vao nghin c thit b nay:
4. Trn gian on trn may trn h:
a. c im
Do c tao vng lam vic ca may can 2 trc hp nn qa trnh trn trn may can 2 trc co nhng
c im sa:
- Hi qa trn thp nn thi gian ca mt ch ky trn dai, nng lng ti tn cho n v khi lng
ngyn li ln so vi cac thit b khac.
- Cng nhn thao tac nng nhoc, vt va.
- Tnh cht an toan thp, v sinh cng nghip kem: bi nhi va nong.
Ty nhin, loai may can 2 trc co mt s vit ma may trn kn khng co c nh:
- Tnh nng s dng nhi: co th ? s dng cho nhi mc ch khac nha nh can tm, trn, gia
nhit... Trong o co nhng chc nng ma may trn kn khng thc hin c can tm.
- V mt hi qa kinh t, thc t cho thy may can 2 trc nng st nho se co hi qa kinh t hn.
b. Cu to va phn loi
Trong cng nghip cao s (cng nghip gia cng) va cht deo, may can 2 trc c s dng cho
nhi cng vic khac nhau: s lyn cao s, trn va nha hoa cac hn hp cao s va cht deo, can tm,
gia cng h hp ngyn li trc khi nhp li ln may can trang hoc may n trc vt, nghin mn,
loai bo cac vt li si trong polymer nh khi tai sinh cao s va nha deo...
* C tao:
v mt cu to, may can 2 trc thuc loi may can trc quay, lm vic gian on. Cm chi tit
lam vic la 2 trc rng, t song song trn cung mt mt phng nm ngang. Cac trc nay quay quanh
trc cua mnh vi vn tc khac nhau, ngc chiu.
Ty s vn tc dai gia 2 trc c goi la ty tc f:
f=^ (v2 > v>) (1)
v
i
Ty tc nay la mt thng s quan trong cn lu y khi s dng may can 2 trc. Ty tc f cang ln
th ng sut tac dng cang ln, s pha v cu truc cang manh va nhit sinh ra cang nhiu. V th, i
vi cac may co chc nng la nghin, can pha co f rt ln (ln n 4) con cac may dung ? trn cac vt
liu polymer th ty tc gn bng 1 nhm giam bt qua trnh ct t mach phn t khi trn.
Vt liu gia cng khi a vao may b cac trc quay theo chiu gp nhau keo vao khoang gia 2
trc (cung bin dang) nh cac lc lin kt ni va lc ma sat cua vt liu vi b mt trc can. Lc ct
va lc nen cang gia tng khi vt liu cang i su vao khe trc tng ng vi s gia tng cua ng sut
trt va ng sut nen. Cac ng sut nay gy bin dang trong khi vt liu va s chay cua vt liu qua
khe trc. Cac bin dang trc tao nn b mt tip xuc mi giup qua trnh phn tan cac ph gia vao khi
polymer d dang hn. Cac ng sut phat minh cang ln, bin dang cang manh me khi ty tc cang cao
va khe h trc cang be. Di tac dng cua ma sat ni va ngoai, khi vt liu se nong ln d dang tao
thanh mt khi ng nht va lin tc.
Ra khoi khe trc, tm vt liu thng bam vao khe trc nong hn, nham hn, co vn tc ln
hn (co tai liu ghi vt tc be hn). ? at c ng nht va s mm deo cn thit thng khi
gia cng trn may can 2 trc vt liu c cho qua khe h trc nhiu ln.
* Phn loai
Vic phn loai may can 2 trc thng da trn mc ch va cach b tr truyn ng gia cac trc.
Tuy theo mc ch s dng, ngi ta chia may can 2 trc thanh nhng nhom chnh nh sau:
- May can tm: Dung ? trn h l hoa va hn hp cao su t may trn kn a sang va xut tm vt
liu. May nay co ty tc t 1 + 1,07.
- May can t nong: Dung ? gia nhit cho hn hp vt liu polymer n nhit cn thit trc
khi a sang may can nhiu trc hoc may un trc vt. May can t nong co ty tc khoang 1,22 +
1,27.
- May can trn: thng dung vao vic lam mm cao su trc khi hn luyn, trn va nha hoa h
hp nha. May can trn co ty tc 1 + 1,07.
Trong s dng, 3 loai may can trn c s dng ln ln nh nhau.
- May can p: Dung ? nghin s b cao su cu, ebonic... trong qua trnh tai sinh nguyn liu, b
mt co ranh, ty tc 2,42 + 2,55.
- May can nghin: Dung ? nghin mn cao su cu, ebonic, nha nhit rn... b mt trc thng lang,
ty tc 2,55 + 4.
- My can lc: Dng laoi cac vt liu si, cac cht bn c hc trong bt cao su c trc khi tin
hanh tai sinh, truc can co cu tao c bit ln gia, nho hai u ging nh qua bom.
- May can th nghim: Dung 7 chun b mu trong cac phong th nghim, c tnh ging 3 loai u
nhng kch thc be hn.
c. Ctf s vt l ca qu trnh np liu may can 2 trc
Qua trnh gia cng vt liu polymer trn may can 2 truc ch xay ra trong vung bin dang, ngha
la trong khoang khng gian gii han bi 2 cung AJCJ va A2C2 va trn sut chiu
dai lam vic cua truc can.
Mt s nh ngha:
- Goc m: la goc tao thanh t nhng ng thng ni lin tm 2 truc can va truc vect keo t tm
trc n v tr ngoai cung., tai o co s tip xuc cua nguyn liu vi b mt truc
(1, a 2).
- Cung m: La oan cung nm trn b mt truc can, co goc tm ung bng goc m. A 1C1, A 2 c 2 la
cung m.

l = 2.n.R. .-^ = 0,0175.Ri .a1 (2)

11
360
Rj: Ban knh truc a
J: goc m
Nhn chung, qua trnh gia cng trn may can 2 truc la mt qua trnh c nhit phc tap kem theo
cac hin tng hoa hoc, c hoa, ly hoa. Sau y, chung ta ch xet n iu kin 7 khi vt liu i vao
khe h truc cua may can. Do dong chay doc theo truc cua can khng ang k7, nn chung ta ch xet trn
tit din thng goc vi truc can.
Cho h toa Oxy (O la trung i?m cua O1O2) nh hnh ve.
Cac lc tac dung ln h gm co:
G: lc trong trng N1, N2:
phan lc cua 2 truc
T, T2: lc ma st ca vt liu ln b mt 2 trc.
T
1 = Nj.-tgPj

T N t
1 = i- gPi

pi; p 2: goc ma st tng ng trn 2 trc Tng lc tc

dng ln khi vt liu l F
F = G + N1 + N 2 + T1 + T2
Chiu phng trnh ln h Oxy ta co:
Fy = G - N .sin a - N .sin a + T .cos a + T .cos a
1 1 2 2 1 1 2 2 (4)
Th (3) vao (4) ta co:
Fy = G - N1(sina1 - cosa1.tgP1) - N2(sina2 + cosa2.tgP2) (5)
Nu ban knh 2 trc bng nhau va tnh cht b mt 2 trc ging nhau th ta co:
a =a =a 1 2

p
=p2=p
1
(6)

N1 = N2 = N
Khi (5) tr thanh:
Fy = G - 2.N. cos a(tga - tgp) (7)
Trong iu kin gia cng trn may can, lc trong trng G thng khng ang k ? so vi cac lc khac,
khi o:
Fy 2.N. cos a(tgp - tga) (8)

? vt liu i vao khe trc th Fyy > 0, t (8) suy ra ? Fy > 0 th p > a (9).
T (9) cho thy khi goc m cang be th vt liu cang d dang i vao khe trc, ngha la vi cung b day
th vt liu c gia cng trn may co kch thc ln hn hoc khe h trc ln se i vao khe trc d
dang hn.
 Hu ht cac vt liu polymer khi gia cng u tn tai cac bin dang an hi, bin dang chay. Khi i
qua vung an hi v vt liu khng chiu nen nn chung se b bin dang theo 3 hng. Nu bt u vao
vung bin dang tm vt liu co chiu day H, chiu rng b, tai khe trc chiu day la h0, rng la b0 va khi
ra khoi vung bin dang chiu dai h3, chiu rng b3 th:
- i vi vt liu na hi tyt i:
H = h 3, b = b 3
- i vi vt li mm tyt i:
h h b b
0 = 3, 0 = 3

- i vi vt liu polymer th bin dang nm trong trung gian gia 2 thai cc trn, ngha la:
H>h >h3 0 (10)

d. Phn tch thu ng

Vic a cac phng trnh toan hoc ? m ta qua trnh can trn may can 2 trc co th7 thc hin
theo 2 hng chnh sau y:
 1, Da vo cc s liu thc nghim va ly thuyt ng dng quy m hoa.
2, Da vo vic giai cc phng trnh thuy ng hoc cua lu cht khng chiu nen trong vung
bin dang cua cac may truc quay.
? n gian trong vic giai cac phng trnh thuy ng hoc, ngi ta a ra mt s quy c nh
sau:
+ Lc trong trng khng ang k? so vi cac lc tac dung khac.
+ Bo qua thanh phn bi?u din gia tc trong phng trnh ng lng v dong chay chm, nht cua
lu cht ln.
+ Vt liu gia cng gia s la cht long Newton va qua trnh chay ng nhit.
+ Do khe h truc thng rt nho so vi ban knh truc nn cac gradien vn tc theo hng x khng ang
k? vi hng y.
+ Ap sut ch thay ?i theo truc x
Vi cac iu kin k? trn, phng trnh ng lng cua lu cht tr thanh:
P d2vx (11)
+ U. x = 0
x dy
P: ap sut cua phn t lu cht
vx: vn tc cua phn t nay theo hng x
p: nht cua lu cht
* Tnh vn tc va lu lng vt liu qua may can:

Ly tch phn (11) vi cac iu kin bin:

v
y = Y2 x = vi
v
y=- x = v 2 = f.vi (12)
ta c:
2
1 (dP , 1 -. 1 + / +
.v1. y + .v, (13)
v
x = y
2 (X 4 h 2
Lu lng cua vt liu i qua vung bin dang trn n vi chiu dai lam vic cua truc can:

Q = vx dy (14)
-hh2
 1+f. 1
fap'i.3
2
12q (dx (16)
Tai h = h3, tc l tai im ra ca vt liu:
^ = 1 + f u Q = ^v1h 3
P - ?
So snh (15) v (16) ta thy khi h = h3 th = 0 tc l p sut at cc ai. Tai khe ho co
x
chiu dy bng h3.
Tai i?m ra ca vt liu th h = h3 v p sut at cc tiu (P = 0). Tai im i xng vi im ra
ta cng co h = h3 v v tr ny p sut at cc ai. Mt phng vung goc truc x i qua v tr ny goi l
mt phng trung hoa.
* Tnh p sut:
T (15) v (16) ta co:
1 + f u 1 [P ),3 = 1 + f u
2 12q (x 2
^^v1h-^T-1^- h = v h
, 1 3
P 1 + f h-h3 (
17)
^= o 12^v1
^ h3

x ? 2
T biu thc ny qua mt s bin i, ta c:
- Khi x > 0:
P+ = 1 + f ^ [ 3 )+ c]
* 2 2 hoVh^ 1

- Khi x < 0:

P = i [- g(Vh )+c s

22
hJh;1 B' ; 1s

/ \ h(4h - 3h )-2h h lh - h
0 3 0 3 0 4h - 3h
0 3

Vi g(h 1 .h3)= v 0
3
/--------^ + .arctg 3

h 2
Vh0 h
0 h- h0 (19)
h
0

c = 3h3 - 2h0 h3 - h0 + 3h3 - 4h0 arctg lh3 - h0 (

20)
h
3 h0 h0 h 0
h3 h
t a = / , ta co: / 0

c = 3a2^a -1 + (a - 4)rctgVa -1 (21)

a
2
(
Khi khe h truc rt be so vi bn knh truc v h c tnh bng cng thc h = h + 0 22)
R
? ?
th a * 1 v tnh ton ta co th dung cng thc:
c * 5(a-1)) (23)
Gi tr p sut cc ai tai tit din trung hoa cho bi cng thc: P = P(h ) (th h = h3 vo 180n P- do 2

x<0).
1 + f 3p.vj.VR
P__ = -c (24)
2 h
0. V '
h
Phng trnh trn cho thy * Tnh phan lc y ca trc:
Do s hnh thanh ap st trong khi vt li khi i qua vng bin dang, cac trc se ch mt lc y
theo hdng tach ri nha. Lc nay c tnh nh sa:
^ _ 1 + f w.p.vj.VR r (_
F (25)
P = -^-^ Lg1(cb P)]

gi (a,p)=(a 2) a-1 [V.-1 -y^-1 +#^

+ VP-1 ]+^ -
pj ]+ [1 -P
+3a - 4Jk/p -1
Trong o:
(3a- 4)p- arctgVa -1 + arc WFT ] (26)
larctgVa -1 +
= ht P = H
a =; P = ; h 0 h 0 W ichidi lam vicca trccn

* Tnh cng st ti tn:

p.W.vfVRh - +f) g3 (a, P) + 2(1 + f2 )g4 (a,P) (
P= 27)
h0
Vi: g 3 (a, p) = (4 - 3a)[arctgVa -1 + arc tgV P-1 ]- 3a Va -1 VP-1
(28)
P
a
g 4 (a, P) = arctgV a-1 + arct^/p-1 (29)

Khi ty tc f = 1:
2 W
. .p.v! .^Rh0 ()
(
P
=---------------------g 2(a) 30)
h
0
g 2 (a) =o:
Trong g 3(a P) + 2-g 4(a.P) (31)
Cac gia tr a, P, gj, g 2, g 3, g 4 c cho bi bang sa:
1,00 1,02 1,05 1,10 1,15 1,18 1,2
P 1,000 1,086 1,245 1,640 2,428 3,520 5,304
gl 0 0,0073 0,0467 0,1970 0,4817 0,7491 0,9977
g2 0 0,0011 0,0135 0,0903 0,3111 0,5991 0,9515
g3 0 -0,8504 -1,3455 -1,8717 -2,1759 -2,2207 -2,1329
g4 0 0,4257 0,6796 0,9810 1,2435 1,4099 1,5422
C 0 0,0149 0,0579 0,1593 0,2851 0,3691 0,4281
* Profile ap st va profile vn tc:

T (18), ta co:
P =1 g(h h 3)
1+ C x>0
P =2
max g(h h 3)"
P =1 C x<0 (32)
P max =2 1 -

ph thuc vo h v h3, tc l ph thuc vo x (v h = f(x))

v gi tr a = .
h
Khi: h = H g(H ) = C
P
=0P
max

h=h2 ^ g(h 2 ) = -C P
=1P
max
P=1
P=2
43
II

II
o

o
max

h=h3 P
=0

V
t

1
II
P
max

?
Trong h2 = h3 dung ch dim nm trn mt phng trung ho
ng vi x < 0. T cc gi tr ny t ve c profile p sut nh
su:

Tng t nh vy, t co profile vn tc trong vung

bin dng:

T gin cho thy co s chuyn ng ngc chiu cu lu cht v do o lm tng hiu qu

trn. Vung ny goi l vung xoy. Vung xoy phi lun lun chuyn v cng nho cng tt ? trnh hin
tng ngui b mt.
 1

f
b "
Jk
-

e. S un cong v bin php hiu chnh

Di tc dng ca lc y trc sinh ra do vt liu i vo may trn, trc can b un cong theo
chi lc y. Hin tng nay i vi qua trnh trn khng quan trong lm. Tuy nhin, nu s dung thit
b 7 can tm th vic un cong truc se gy ra s khng ng u b day cua san phm, gia day hn
2 bn canh:

Mc un cong truc di tac dung cua lc y cho bi phng trnh:

y = (F>24EI)(Z2 - 3W2 Z% - fe-w-z2 + 3a w% + 5 w;16) (33)

y: un tai i?m cach tm truc mt khoang z FS:

Lc tac dung trn n v chiu dai truc E: Modun
an hi cua kim laoi ch tao truc I: Mmen quan
tnh cua tit din truc W: chiu dai lam vic cua truc
a: khoang cach t tm hu hiu cua gi n u mc lam vic cua truc Tai z =

0, un cong cc ai
7 khc phuc s bin thin b day cua tm san phm do s un cong truc gy nn, ngi ta dung
nhng bin phap sau y:
 1, s dng trc cn c profile li:
2, t cho cc trc cn: (oi vdi trc
cui cng).
Khi 2 trc cn t cho nh vi goc cho a
tng i nho, s thy ?i khe h gi 2
h
z= z 2.a2 +(.R + h 0 )2 - 2R (35)
hz: kh h tri im cch tm trc 1 khong z h0: kh
h ti tm trc R: bn knh trc
a: goc hp bi trc i xng c 2 trc

Khi h 0
trc doc theo trc i xng cho bi biu thc:
R, t co:
Ah = hz - h0 = z2 a (36)
(R + 2h 0)
T (36) cho thy h ph thc vo z tho dng prbol trong khi o (33) cng cho thy y ph
thc tho z dng prbol (co ti li noi khng phi prbol). Ty nhin, gi tr c y v Ah ti cng 1
gi tr z khng trng nh do do bin php t lch trc khng b ? sng chnh xc n c trc do vt
li cn gy r.
3, To mmn chng n trong trc cn c thc hin
trc cn ci cng bng pitton thy lc.
f. Trn trn may trn 2 trc
cc ph gi vo khi polymr bng my trn 2 trc, trc tin khi polymr phi c
cn t c do no o v c cn tron tho trc ph trc c my (ph tho tc). Kt q
l co mt lp polymr bo qnh trc trc v khi polymr nm trn kh trc.
 Do q trnh qy c trc cn s co nhng dong polymr di chyn ngc chi qy c trc
vo c vt li to nn gp cn ph gi khi o c ri doc tho chi di lm vic c
trc, di tc dng c cc ng st trt, s gy r cc bin dng trt trong khi vt li gip phn
tn ph gi tho chi ch vi trc (tc l ton b trn b mt c lp polymr). Nh vy, vn tc
ph gi vo khi hn hp ph thc vo tc ng li cn ph gi c khi hn hp trn kh trc vo
cc np gp c mnh v q trnhphn tn ph gia ph thuc vo tc dng ca ng sut trt gy ra khi
vt liu i vao vng bin dang ca my.
S khao sat tc a ph gia vao khi polymer cho thy trong thi gian u, vn tc xm nhp
ca ph gia la hng s, sau o giam dn va tin n 0. V vy thng khi a ph gia hoc n vao khi
polymer bng may can 2 trc ngi ta thng cho ht vao mt ln.
S khao sat qua trnh trn trn may trn 2 trc cho thy nu khng co s ct ao, s xm nhp
cua ph gia se khng xay ra c trn toan b khi hn hp ma co mt lp polymer sat mt trc ph
gia khng ti c. Lp nay goi la "lp cht". Ngoai ra, kt qua nghin cu con cho thy trong qua
trnh trn khng ct ao, khi hn hp trn khe trc vi lng nho se hu hi hn la lng ln. V
nu khi nay ln se co t np gp hn va co xu hng chuy 7n ng quay tron khi nay quanh mt trc
ring, do o tr nn v hi trong qua trnh trn.
Tom lai, vi qua trnh trn khng ct ao, tnh ng nht cua khi hn hp se:
- Rt tt theo hng chu vi, do cac bin dang trt trong khe trc gy nn.
- Tt theo hng doc trc (ngoai tr 2 u lam vic) nu ph gia c rai u theo chiu dai lam
vic cua trc.
- xu theo hng ban knh, co 1 "lp cht" sat mt trc.
Hepner a nghin cu nh lng qua trnh trn trn may trn 2 trc vi lng nho lycopodium (dang
bt, mau vang, dung lam cht lam kh va hp th) u ? nh lng bng cach m hat n trong cac
mu nho ly ra 1 cach co h thng t tm hn hp bng knh hin vi. Va rut ra mt s kt lun sau:
1, Nu khng co ct ao, mc trn ch at n 71%, ngha la khng bao gi at c ng
nht toan khi.
2, Qua trnh ct ao se nng mc trn ln 100%, bng cach a "lp cht" ln mt trn, tc la
a vao vung hoat ng.
3, Vi ky thut ct ao thng s dng ngha la ct khoang 1/2 n 3/4 b rng tm polymer
trn trc va ao ngc b mt "lp cht" ln trn. Kt qua cho thy vn tc trn gn nh khng ?i
4, Nu qua trnh trn c thc hin bng cach ct cun ?i u th kt qua cho vn tc trn
tng ln 2 ln, nhng phng phap nay thc t khng c ap dung v thao tac nng nhoc.
5, Vi ch ct ao, s hu hiu cua khi hn hp trn khe trc se khng con, va thc t khi
hn hp nay gy tiu tn nng lng ma khng gop phn vao vic trn.
V phng phap trn trn may trn 2 trc co ct ao, Hepner kt lun nh sau:
1, Hiu ng trn theo hng ban knh cua khi hn hp trn khe trc khng c trit ? s
dung ma qua trnh trn at c phn ln do hin tng cun, ao va ep.
2, Qu trnh ct o khng lm tng vn tc trn so vdi qu trnh khng ct o m i hoi tho
tc nng nhoc hn v phu thuc vo ngi th ng cn trn. Ngoi r, iu kin n ton khng cho
php tng vn tc trc cn tc l gii hn kh nng trn cu my.
Hepner nghi mt kiu my tho mn cc yu cu (hnh di):
 1, Phi xo trn ton th? "lp cht".
2, Phi tn dung c kh nng trn theo chiu bn knh cu khi hn hp trn khe
truc.
3, Phi hn ch tho tc trn tm hn hp.
Thit bi ci tin c nghi ny co thm mt truc phu quy t do, co th ? di chuyn qu li
n cc vi tr trn cc truc chnh. Tm hn hp trn truc trc se chy qu truc phu ri mi vo khe truc.
Khi truc phu vi tr trn truc trc (vi tr T) th qu trnh trn xy r nh khi khng co truc phu.
phu gi vo "lp cht", truc phu se chuy ?n sng vi tr S (su), phu gi cho vo khe truc bi cun
?

vo "lp cht" trc ki.

Kt qu nghin cu vi bt lycopodium cho thy vic b tr truc phu ny t c hiu

qu trn co nh trong bng su:

Loi thit b Gi tr 3 0 (phut)

My trn khng truc co ct o 15
phu Ct cun 7i u 8
My trn ci tin co truc phu 3,6
3 0 l thi gin t c mc trn 95% (xem nh l ng nht).
5. Trn trn may trn kn
a. Cu to v hot ng
My trn kn con goi l my trn Ro to, trn nguyn tc thuc loi thung trn. Thng my gm
2 vo hnh tru ghep vo nhum mi phn co mt cnh trn quyqunh truc ring cu mnh. Cc cnh trn
ny goi l Roto. Khi Roto quy qunh vt liu bi o trn, mnh nht l vung 2 Roto gp nhu. Phn
vt liu nm nh Roto v vch bung trn se xut hin cc ng sut trt, gy nn cc bin dng
trt, giup s phn tn cc cht c d dng. Cc m st ngoi v ni trong khi vt liu se lm nong
khi vt liu to thnh mt khi ng nht va lin tc. e iu chnh nhit khi vt liu khi trn, vo
my co h thng giai nhit, con Roto th rng ? co th7 cho nc gii nhit hoc hi nc gi nhit
vo.
Cc Roto co th7 l cc loai cnh trn dang X hoc Z, hoc dang xon c. Tit din cua Roto
khng , vi my trn kn thng dung th tit din l 1 hnh elip.
Cc ph gi v polymer c cho vo my qua ca nap liu. Sau mt thi gian trn nht nh,
hn hp c tho ra ca tho liu di dang khi.
 7 thun tin cho vic gi cng tip theo, khi vt liu ny thng phi a qua my cn 2 truc
7 cn thnhtm. V th, thng trong cc nh my gi cng polymer, my trn kn thng c trang
b thm my cn 2 truc.
Hiu sut trn cung nh nng sut cua my trn kn cao hn my trn h. V an ton v sinh cng
nghip th my trn kn cung tt hn.
My trn kn thng c s dung 7 hn luyn cao su v nha ho cht deo.
Trong qu trnh trn do cc lc ma st nhit khi vt liu tng ln lm cho nht gim =>
ng sut trt gim lm cho hiu qu trn kem. 7 nhit khng trong qu trnh trn phi gii
nhit cho h thng. Tuy nhin, vn tc truyn nhit ty l vi din tch b mt truyn nhit, tc ty l vi
K2 (K: ty s ng dang) con cng sut tiu tn (lng bin thnh nhit) ty l vi th 7 tch bung my,
tc l ty l vi K3. V vy, vic duy tr nhit khng l kho khn, c bit l i vi my co th 7
tch bung ln. Do o, thng th7 tch cc my ny b gii han.
b. Phn tch thu ng
Vic s dung cc phng php thuy ng v gii cc phng trnh ny 7 co nhng cng thc tnh
ton cho my trn kn phc tp hn nhi so vi my cn 2 trc do nhng ly do su:
- Cc bin dang vt ly trong bung my khng ng nht. Phn vt liu gia nh Roto v vch my
co bin dang chy mm cc phn khcth chu yu l bin dang do v bin dang n hi.
- Cc dong chy b xo trn do th 7 tch cua bung trn thay bt thng, v co luc p sut vt
liu bn trong tng manh y np nap liu ln.
Tuy nhin, trong vung bin dang manh me nht, tc l khe h gia nh Roto v vch bung my,
ng sut trt v v tc trt bin thin n nh hn v ton th 7 khi vt liu u i qua vung bin
dang ny do s lch ph trong s chyn ng cua 2 Roto. S lch ph ny se lm cho cc ht phn tn
dn dn b cun theo dong vt liu v i vo vung bin dang gi khe h Roto v vch my. Cho nn
cc kt qu thu c t vic phn tch thuy ng hoc trong khe h gi Roto v vch bung my cho
phep c tnh c cc thng s ky thut cua my trong mc chp nhn c.
Cung ging nh trong trng hp my trn h, vic phn tch thuy ng hoc my trn kn c
thc hin trong mt s iu kin n gin ho bi ton nh sau:
1, Lu cht l cht Newton.
2, Qu trnh trn ng nhit , nhit nh Roto v vch bung my bng nhau.
3, B dy khe h gia nh Roto v vch my khng oi v rt nho so vdi b rng nn ch bin
thin ca vx theo hdng y l ng k?.
4, Bn knh cong c vch bng my rt ldn so vdi b mt rng c nh Roto, do o co th?
p dng m hnh phng ? kho st dong chy.
My trn kn dc m hnh ho co tit din nh s v ? thn tin cho vic kho st t xem
Roto ng yn con bng my qy vdi vn tc N vong/pht, tc l vdi vn tc di: v = 2n.R.N.
 P d2 v
l + p,- =0 (2)
x) dy
Ly tch phn (2) vdi: y = 0; vx = 0

Chon h trc to nh hnh ve, chi (+) hdng theo chi qy c vo bng my. Phdng
trnh ng ldng p dng cho vng khe hd gi nh Roto v vch my trong cc i kin n trn co
dng:
y = h; vx = v

T dc: v 2 - h y) (3)
x= + h*
Lu ldng c l cht d vng nh Roto:

Q = vx dy
0

^ v.h h P 3

^Q= - .
2 12p dx
Q=^ vdi AP = Pi - P2 (4)
2 12p x
Bng phdng php tnh tdng t cho cng bn ngoi khe hd gi nh Roto v vch bng my, t co:
 Q _ V.H _ AP
Q
_2 12.' X
v.h h3 AP V.H H3 AP
(4), (5)^ + . _ -_ .
2 12. x 2 12. X
AP h3 H3 . AP VV
+ . _

1
X
1
1
x 12. 12 X 22
AP h 3 H 3
x.AP V
+

II
x 12. 12 x. X 2

AP h3 H3 V X

- - - -+--------- (H - h); t p _
x 12. ^ X 12 .. 2 X

V x)
AP 3
p.h3 + H _ (H - h)
,.. ) 6.4H4
AP _ 6.,p,v(H-h) _ V h ) x _ H3 + p.h3 _ h2 ( l l 3 +p.hj)
h2 . h
AP _ 6..p.v(a -1) x _ h2 (a3 +p) H (6) V a _
The (6) vao (3): h
1 6E|(a-1)[y2 - ]
2 3 J
V
v 2. h (a +p)
x _ 6p. V a-1 [ 2 ) + h y
, +] V
-42. -4_ y2 - h.y .y
h2 a3+pL J
h (7
)

V 2n.R.N (8)

Go V la vn tc trt trung bnh. Theo inh ngha V _ _ -

hh
Ung sut trt trung bnh:

- _ w _ ..V _ 2.n.R.N (n)

T
_..V _U_.. U (9)

hh
Ben dang trt cua lu cht:

_ V .t t la thi gian lu cht trt 1 oan x

^ t _^
V V
x x
Trong o: Vx _1 Vx .dy _ h 0 h
V.h h3 6..p.V(a2 +p) V.h p a-
Q _ - + . ,, \-p _ ( )
The (6) Vao (4), ta co: 2 12. h2 (a3 +p) 2 1 a3 + p
+
 v.h a + p + p.a-p
2 V a3 + v.h a(a3 +p)
2 . a3+p
v.aa2 +p
2 a3 +p

V .x 2n.R.N.x

vx h v.x(a2 +p) h.a(a2 +p)

Trong 1 n v thi gian din dng trt lp li N ln. Vy bin dng trt trong n v thi
gian la:
2Nx(a 3
+p) (11)
2
= h.a(a + p)
T (8), (9), (10), (11) cho ta tnh c cac gia tr ca
vn tc trt trung bnh, ng sut trt trung bnh va bin dang trt trong n v thi gian. y la cac
thng s quyt

nh tnh nng ca qua trnh trn. Nu 2 may co cng V, T va N.2, se hoat ng hu hiu nh nhau.
Da vao cac kt qua phn tch thuy ng trn y ta se co quy m hoa thit b nay.
V qua trnh trn kn gm 2 may nh hnh trn ghep lai va ta xem 2 may nay la ng dang nhau vi ty s
ng dang la K.
' K = = X = -. = H = A = _B (12)
x h
R0X0 0 H 0 0 Bo

R, X, x, H, h nh trn, B la chiu dai cua Roto.

Xet trng hp 2 may co cung vn tc, N = N 0 va gia s T = T0. T (9), (11), (12) ta c: (T, T 0: nhit
):

V = V0
T T (13)
=0
N. = N.S 0
T (13) => ca 2 may trn se co tac dung ging nhau trong qua trnh trn.
Nng lng tiu tn trn n v th? tch cua hn hp cung co th? c chng minh la bng
nhau cho ca 2 may.
c, Qua trnh phn tan phu gia trong may trn kn:
Qua trnh trn thng c phn bit ra lam 2 loai: trn n gian va trn phn tan. Trong qua
trnh trn phn tan chung ta xet n s ng nht cua hn hp mc cu tao ( texture) tinh hn,
trong o co s giam kch thc cua cac khi tp kt vt liu n, co khi n kch thc cua tng hat
n.
 May trn kn c xem l my trn phn tn hiu qua v ng sut bin dng tc dung rt mnh me
nn co kh nng ph v c cc khi tp kt ht n thnh nhng ht ri rc trong khi polymer.
Mc Kelvey nghin cu s phn tn cu phu gi v r kt lun:
1, Ung sut trt ln se h7 tr cho vic phn tn. Vi mt h thng cho sn se co mt gi tr
gii hn dui cu ng sut T . , m di gi tr ny khng xy r qu trnh phn tn. Khi ng sut
trt ln hn T min th ch co cc tp hp cc ht n co s nh hng bn u thun li (truc cu
chung thng goc vi dong chy) mi phn tn c.
2, Nu dong chy trong my trn l n hng th ch co nhng tp hp ht n co s nh
hng bn u thun li mi b ph v. Cc tp hp co s nh hng bn u theo chiu dong chy
se khng b ph v. Tuy nhin, vi my trn co dong vt liu lin tuc ?i hng th qu trnh trn se
giup phn tn cc ht n. Vi thi gin u cn thit, cc tp hp dn dn c nh hng thun li
v s ph v tp hp se xy r.
3, Trong trng hp lc hut gi cc ht l lc ho tr th cp (cc lc vndevl) v din tch
tip xuc gi cc ht t phu thuc kch thc ht th lc hut gi cc ht se khng phu thuc kch thc
ht v ht co kch thc ln se d b phn tn hn ht co kch thc nho.
JONE v SNYDER nghin cu qu trnh trn trn my trn kn v co kt qu thc nghim cho
trng hp phn tn bt ZnO trong mt loi co su nh su:

Nhit vo Nhit cui Thi gian trn Vn tc Roto Nng lng MC phn
0
may ( C) cung (0C) (phut) (vong/phUt) tiu hao (Wh) tan tng i

50 92,5 3 69 398 1
65 100 3 69 380 2
80 107,5 3 69 379 3
50 80 4 35 268 3
50 94,5 3 69 398
1
50 105 2 137 532 2

S phn tn ZnO trong co su GR-S trn my trn kn Trong bng ny, 3 th

nghim u ng vi vn tc Roto khng ?i, tc vn tc trt ti nh Roto khng ?i, kt qu cho
thy mc phn tn ty l nghch vi nhit . iu ny
la do s giam nhdt khi nhit tng, hu qua la ng sut trt giam a n mc phn tn giam.
Kt qua 3 th nghim cui cho thy vic tng vn tc Roto lam tng vot nhit , mc phn tan
i qua 1 cc ai ri giam xung. Hin tng nay la do anh hng cua nhit sinh ra lam tng nhit
khi vt liu, nht giam xung gy anh hng ngc vi s tng ng sut trt khi tng vn tc
Roto.
Tom lai:
- Khi tng nhit hiu qua trn giam
- Khi tng vn tc Roto th thi gian trn 7 at c mc phn tan nao o se rut ngn lai tuy
nhin cn phai co h thng giai nhit cho may tt 7 tranh hiu ng tng nhit cua khi vt liu
khi vn tc Roto tng.
- Dang cua nh Roto co anh hng ln n bin dang trt cua khi vt liu, do o anh hng n
cng sut tiu tn va mc phn tan.
6. Trn va nha hoa trn may n trc vt
Kt qua phn tch cua Mac Kelvey cho thy u hin din cua dong chay ngang tao s lun chuyn
trong tit din ranh vt ong vai tro quan trong trong qua trnh trn khi vt liu. Bng phng phap tnh
Mac Kelvey a tm c phng trnh tnh bin dang trt tng cng cua khi vt liu nh sau:
L: chiu dai truc vt H: b
su rnh vt 9 : goc xon cua
rng vt
QP : ty s dong chay ap sut vi dong chay2F(a)
nht+ G(a, )"
_L 1 (*)
QD 8
T H 1 - /L3.cos 9 3Sin9
a = : vi y khoang cach t ay ranh vt n i?m khao sat

) (1 - b)l - 3j - b(l - 3a 0)
a a(l - a)
+ b(a 0 - a )(l - a - a 0 )
(l - b)l - 3
G( ) = + 6a| + b(l - 3 + a 0) G(a,)=
a(l - a) + b(a 0 - a )(l - a - a0)
a 0 = vi y0 la vi tr tng ng cua y trn vong lun chuyn trong tit din ngang cua H
ranh theo chiu ngc lai vi chiu chuy ?n ng cua y.
b: Phn thi gian lu cht trong vung trn cua ranh so vi toan b thi gian lu cht nm trong ranh.
T phng trnh (*) chung ta co th7 rut ra nhng kt lun sau:
 1, Vt co ranh can se to s trn hu hiu hn la vt co ranh su. Hiu qua trn ty l vi chiu dai
cua trc vt.
2, S lam ngui truc vt se lam tng hiu qua trn v no lam giam b su hu hiu cua rnh vt.
3, S gia tng ap sut vn tc vt khng ?i cung tng hiu qua trn v vn tc vt khng ?i
s gia tng ap sut lam tng va ^8 T tng.
4, S gia tng ap sut mt xut lng khng ?i cung tng hiu qua trn nhng khng bng
tng ap sut vn tc vt khng ?i. iu nay la do tng ap sut xut lng khng ?i oi hoi phai
gia tng vn tc vt => QD gia tng, cho nn tng nhng khng nhiu nh trng hp trn.
III. To hat polymer
Muc ch: Vic tao hat polymer nhm cac muc ch chu yu sau:
- Tao iu kin d dang cho qua trnh gia cng
- ? d bao quan, vn chuyn, han ch tht thoat do ri vai.
Qua trnh tao hat thng c thc hin bng 2 phng phap: Tao hat luc con nong va tao hat luc ngui.
- ? tao hat luc con nong ngi ta lp thm u un (u bep) nhiu l, ma qua o cht deo lam
nhuy?n c y ra khoi ming u lep th c dao quay ct thanh hat theo kch thc nht nh.
Hat oc tao ri xung khoang cha o no c lam ngui bng nc hoc bng khng kh lanh.
Cac hat c lam ngui bng nc khi em i sy va ong goi, cac hat vt liu c tao khi con
nong co dang dt, trn hoc dang cu.
- ? tao hat khi ngui, ngi ta tach cac si c un ra khoi u lep, keo qua b7 nc lanh 7 lam
ngui. Cac si vt liu c b phn vn chuyn a vao b phn tao hat c dao ct thanh hat co
dang tru tron, chiu dai 2 ^ 3 mm.
 Chng IV: GIA CNG SAN PHM BANG PHNG PHP N
I. c im
n l mt phng php gia cng ch yu dng cho nha deo v cc vt liu n hi nh cao su,
trong o vt liu trngt thi chy nht c y lin tuc qua 1 khe h co tit din nht nh goi l u tao
hnh.
Phng php un lin tuc ch p dung cho nha nhit deo v vt liu n hi, con i vi nha nhit
rn th ch p dung c phng php gin oan trn my un piston.
c i?m cua phng php un lin tuc l:
- Nng sut my rt cao.
- Sn ph?m ch c nh hnh theo 2 chiu. Do o, mc chnh xc cua kch thc sn ph ?m phu
thuc vo nhiu yu t nh ch gi cng (nhit , p sut...), ch x ly sau khi sn ph ?m ra khoi
u tao hnh (keo cng, nh hnh...) (take off).
- Bng cch thay ?i u tao hnh hoc kt hp vi cc b phn x ly phi un khc nhau, my un co
th7 sn xut ra nhiu mt hng khc nhau nh: mng mong, tm phng, si, thanh, ng, boc cap v dy
dn, cc sn phm rng, li...
Ngoi ra, thit b un truc vt con co th7 s dung 7 nh ho, tao hat, trn...
II. May n trc vt
1. Phn loi
My un truc vt co nhiu loai, tuy theo cng dung, loai vt liu gi cng m ngi t chon loai my
thch hp. Vic phn loai my un cung cha c thng nht, i th 7 my un co th7 c phn loai trn
cc c s sau:
- Theo s vt hoat ng
- Theo cng dung
. Phn loi theo so trc vt hot ng
My un truc vt co th7 co 1 hay nhiu vt (thng l 2 hoc 3 vt). i vi my un nhiu truc vt,
cc truc vt co th7 quay n khp hoc khng n khp, cung chiu hoc ngc chiu. Do cu tao phc tap,
nht l b truyn ng nn my un nhiu truc vt t c s dung trong cng nghip un tao hnh m
thng c dung 7 trn v nh ho hn hp
nhiu cu t.
b. Phn loi theo cng dng:
Theo cng dung th c chia lm nhiu loai nh: my un gi cng cht deo, my un gi cng cao
su, my un sn xut mng mong, ng... i vi mi loai cng dung, oi hoi phai co 1 cu tao thch hp 7
m bo tnh nng gi cng tt nht. Vic dung ln ln cho nhau, khng nhng khng co hiu qu kinh t
m i khi khng thc hin c cc qu trnh ky thut theo yu cu.
 2. C to my n trc vt .
c np li
Ca np liu co th co tit din trn, oval, ch nht hoc vung, thnh dng, xin, tip xuc .. Sau y l mt
s v du v ca np liu:

Square Of Round feed Oval IO

neelangular feed

----------1- - , ...L
$cjsr or rectangular feed Oval letd

Figure 2.18 Examples of different feed position openings.

Chiu dai cua ca nap liu khng c be hn kch thc cua 1 bc vt. b. Trc vt
y la b phn chnh cua may, quay trong xi lanh, nhim vu cua no la lam mt b phn tip nhn
nguyn liu tai ca nap liu, tai n vung nha hoa, tao ma sat trt 7 nha hoa va trn, tac dung nh mt
bm nha long nhm tao mt ap sut nao o 7 ?y nha long thoat khoi u tao hnh.
Nguyn liu trong vt co th chia lam 3 vng:
- Vng vn chuyn hat rn: Nguyn liu dang hat rn trong vng nay.
- Vung nha hoa (vung nn): Nguyn liu dang bt nhao, gm hn hp ln ln polymer nong chay va
cac hat rn.
- Vung phi liu (vung o lng): Nguyn liu vung nay dang chay nht.
Nh vy, khi di chuyn t cua nap liu n u tao hnh, khi lng ring cua nha thay ?i lin tuc va
do o vt cn phai co mt h s nn nao o. ? thc hin iu nay co th ? thc hin mt trong cac giai phap
sau:
- Thay ?i b su ranh vt
- Thay ?i bc rng vt
- Kt hp ca 2 phng phap trn
Xt v mt c hoc th truc vt co b su ranh vt khng ?i bn hn. Trai lai, xt v mt thit k ch tao
va tnh nng k thut th vt co bc rng khng ?i ?n nh hn v khi thay ?i bc rng s a n s
thay ?i goc xon. T o ko theo s thay ?i ang k? mt loat cac thng s ky thut khac ngoai vic kho
khn khi ch tao.
Cac thng s c ban cua truc vt:
L: Chiu dai
D: ng knh
t: bc vt (thng t = D)
: Goc nging canh vt
hj, h2: Chiu su cua rang vt
h: b rng ranh vt (w)
: B day canh vt ( = 0,1D)
Mt trong nhng thng s hnh hoc co anh hng nhiu n cht lng san ph ?m la chiu dai truc vt
v no anh hng n thi gian lu cua nguyn liu trong may. Tuy tho muc ch s dung, chiu dai cua vt
thay ?i trn mt khoang rng. ? gia cng cao su th ty
l = 3 ^ 4, con ? gia cng nha nhit do th ty l nay ln n 15 + 20.

Chiu dai cua cac vung phn chia trn truc vt tuy co tnh quy c nhng rt quan trong nht la chiu
dai vung phi liu. Nu chiu dai vung phi liu (mtring sction) ngn s rt bin ng (trong vung lam
vic) nhit va ap sut, nng sut thay ?i nhiu. Trai lai, may co chiu dai vung phi liu ln cac thng
s trn s n nh hn, ng thi ap sut cung ln hn.
? tng nhyn, ng nht cho cht do, ngi ta cung co th s dung cac truc vt c bit.
Trc vt thng c ch to bng thp khng g, co cng cao v h so ma sat i vi ngyn li phai
b v mt trong nhng y t m bo nng st cao l h s ma st c trc vt i vi polymer phai b
hn ca xi lanh i vi polymer. B cao ca rng vt c tnh ton ? m bo bn ca trc vt v
n nh ca dong chy. Chi cao ny khng vt q 0,1 ln b rng rnh vt. Mt s gi tr b cao
rnh vt nh sa:
 Ty l L/D 15 20 25 30
B cao rng vt (mm) 4 ^ 4,5 4,5 -r- 5,3 5,5, ^ 6,5

-
1
Cac vt n thng c gia cng vi h s nen ep t 1,5/1 n 4/1 (l ty s gia th tch ca
phn vng nap li chia cho th7 tch vng o lng, c xc nh bng cch chia chi s ranh
vt 2 vng tng ng) ? am bao khng kh b loai ra hoan toan. Nhng dang vt li co s kt
khi cang km (bt...) th s dng trc vt co ty s nen cang cao. Sa y la mt s thng s c ban
ca trc vt khi s dng cho cac loai nha khc nhau: Table 4.4 Hypothetical screw designs for
general types of plastic

Rigid impact Law density High-density Cellulose

PVC pctifSti/rene poi/thiene polyethylene acetatejhutymte
Dimensions (in.) Nyn

Diameter 4rA 4% 4% 4% 4\ 4%
Total length 90 90 90 90 90 90
Feed zone <F) 137, 27 221/; 36 67% 0
Compression zone 76% 18 45 IS 4% 90
Metering zone (M) 0 45 22% 36 18 0
Depth (M) 0.20C 140 0.125 0.155 0-125 0.125
Depth (F) 0.600 0.600 0.600 0.650 0.650 0.600

c. Xi lanh
La mt ng hnh tr, thng c ch tao 2 lp, lp ngoai ch lc, lp trong ch ma sat va n
mon va co th7 thay th d dang.
T theo cach t nong, lp ngoai co th ? co 1 hay 2 vo. Nhng may dng ? gia cng cao s
thng co 2 vo ? co th7 gia nhit bng hi nc hoc tac nhn hoi nhit khac, v oi hoi nhit
khng cao nhng y c kim soat nhit chc ch. i vi gia cng cht do, vo ngoai thng 1 lp
c t nong bng in tr hoc in cam ng t v y c nhit rt cao.
Gia xi lanh va canh vt co khe h rt nho v th xi lanh va trc vt khng tip c vi nha.
Trong qa trnh qay, thc t trc vt "bi" trong khi cht deo nong chay.
? tng nng st vn chy7n, vt li ca may n trn oan nap li ngi ta cn va cac ranh
( cn co tac dng tng khi lng vt li c nap con cac ranh ngn can s qay q?n ca vt
li. Chi dai ca cac ranh khoang
3. Qua trnh hot ng cua may n trc vt
Qa ca nap li, ngyn li ri vao ranh vt. Khi trc vt qay, ngyn li se c tai dn v
pha trc n vng nha hoa. Trong qa trnh vn chyn, ngyn li se nhn nhit cng cp t bn
ngoai va do ma sat chyn t trang thai ri sang mm cao va ci cng la dang chay nht lin tc:
 (ch y: trong hnh trn, vng A nha chay do nhn nhit t bn ngoai, vng B do ma
sat)
vng phi liu, nh ma sat m nha long c y ti trc, to mt p lc u vt y
nha thot khoi u to hnh. Ra khoi u to hnh, hnh dng cua sn phm c hnh thanh va 7
nh hnh san phm cn c lam ngui n trang thai thuy tinh.
Khng kh vao may cung vi vt liu se c y ngc ra sau nh ap sut trong may, qua khoang
liu va ra ngoai.
San phm sau khi c nh hnh dang lin tuc, tuy theo muc ch s dung va loai san phm, ngi
ta ct thanh tng oan cn thit.
Vic lam ngui khi thoat ra khoi u tao hnh co th7 bng nc hoc khng kh.
7 thay th nguyn liu th tt nht nn chu y mt s nguyn tc sau:
- thay th nha co nht thp bng nha co nht cao (nha co nht thp c gia cng
trc)
- thay th nha co mau sang hn bng nha co mau ti hn (rt tt trong trng hp cung loai
nha)
- s dung tac nhn lam sach.
- s dung mt loai nha co nhit gia cng trung gian gia 2 loai nha.
Tac nhn lam sach ph? bin la cast acrylic va PE - based compounds. Nha cast acrylic nong
chay khng hoan toan va thch hp vi a s loai nha, con PE-based compound cha cac tac nhn
mai mon c hoc va cac tac nhn lam giam s bam cua nha cu va cn bn trong may un thch hp vi
cac loai nha olefin, styren, PVC.. C ch lam sach cua cac tac nhn nay la co ra va y cac loai cn
bn ra ngoai. Lng dung khoang 18g/mm ng knh truc vt.
Material to be purged Recommended purging agent

Polyolefins HDPF
Polystyrene Cast acrylic .
PVC Polystyrene, general-purpose, ABS, cast acrylic
ABS Cast acrylic, polystyrene
Nylon
Material in Polystyrene,
Material changing Mix low
with melt
rapid indexTemperature- Follow with
HDPE, castacrylic
PBTmachine
polyester to Next material
purge to
andbe run
soak bridging
PET polyester Polystyrene, low melt indexmaterial
IIDPE, cast acrylic
Polycarbonate Cast acrylic or polycarbonate regrind; follow' with
ABS pp polycarbonate
ABS regrind; do notpurge withppABS or
nylon
ABS SAN SAN SAN
-

Acetal Polystyrene; avoid any contact with PVC

ABS
Engineering resins Poly sulfone ABS PE Polysulfone
ABS PC ABS PE PC
Polystyrene, low melt index, IIDPE, cast acrylic
ABS
Fluoropolymers PBT ABS PE
Cast acrylic, followed by polyethylene PBT
Acetal PC Acetal PE PC
Polyphenylene sulfide Cast acrylic, followed by polyethylene
Acetal Any material PE - New material
Polysulfone Reground polycarbonate, extrusion-grade pp
Acrylic PP RegroundAcrylic pp
-

Polysulfone/ABS polycarbonate, extrusion-grade pp

PPOAcrylic Nylon General-purpose
Acrylic polystyrene, cast acrylic Nylon
-

TPE Any material PE New material

-

Thermoset polyester
Nylon PC PC PC
-

Material of similar composition without catalyst

Nylon PVC
Filled and reinforced materials Nylon
Cast acrylic PE PVC
PBT
Flame-retardant ABS
compounds PBT purging with natural,
Immediate PE non-flame-
ABS
PC Acrylic PC Acrylic
-

retardant resin, mixed with 1% sodium

PC ABS PC
stearate PE ABS
PC PVC PC PE PVC
PE Ryton PE PE Ryton
PE pp pp pp
PE PE PE - PE
PE PS PS PS
-

PETG Polysulfone PETG - Polysulfone

Poly su If one ABS Polysulfone PE ABS
Polysulfone ABS Cracked acrylic ABS
-

pp ABS ABS ABS

-

pp Acrylic Acrylic Acrylic

pp PE PE PE
-

PP pp PP pp
-

PS PP PP pp
-

PVC Any material LLDPE or HDPE - New material

PVC PVC LLDPE or HDPE PVC
-

PPS PE PFS PE -
PE
SAN Acrylic Acrylic Acrylic
SAN pp SAN SAN
-

4. S bin i trng thai v chuyn ng cua nguyn liu trong ranh vt

Nh noi trn, trong qua trnh chuyn ng trong rnh vt t cua np liu n u vt, do ma
sat ngoi, ma sat ni v nhit cung cp, nguyn liu thay ?i trng thi t rn sang long nht.
Tng ng vi s thay ?i trang thai cua vt liu, chc nng cua vt va cac nh lut chi phi
chuyn ng cua vt liu cung thay ?i.
 vng cp liu: vng cp liu ny gia cha nng vn tai ca vt liu. Chuyn ng ca mt
liu tun theo quy lut ma sat kh va s ao ln khi vt liu cha r rang. Qua trnh chuyn ng cua
vt liu mang c i?m chuyn ng khi, khi lng ring vt liu thay ?i do vt liu b nen ep
trong ranh vt.
Vung lam chay: vt gi chc nng nha hoa khi hn hp. Nguyn liu vung nay la hn hp
nha long va bt nha. Chuy ?n ng cua vt liu tun theo quy tc vt rn co bi trn. Hin tng
ao ln xut hin ro net hn.
Vung phi liu: con goi la vung nha long, y vt ong vai tro nh mt may bm. Nguyn
liu a hoan toan chuyn sang trang thai chay nht. Tuy chuyn ng mang tnh cht chuyn ng
khi, nhng khac vi vung nap liu y chuyn ng tun theo cac quy lut ma sat nht vi s hnh
thanh cac lp long.
Tnh nng cua may un truc vt phuc thuc vao vic thc hin 3 nhim vu nay nh th nao. Trn
nguyn tc tnh nng tng quat cua may un co th7 xac nh bng s phn tch tnh nng tng vung
sau o kt hp lai. Tuy nhin, khi vung phi liu khng b qua tai th chung ta co th 7 s dung cac kt
qua phn tch vung phi liu 7 phn tch, tnh toan iu hanh may. Ngoai ra, t cac kt qua phn tch
nay chung ta co th7 rut ra c mt s kt lun tng quat v cac c trng nh ng nhtv nhit
cua san ph?m, v vn tc un... Do vy, trong cac phn sau chung ta ch phn tch vung phi liu
cua may trong o may c xem nh mt bm loai vt.
III. c im dong chay ca nha long trong ranh vt
1. M ta dong chay
Dong nha long di chuyn trong vt un la do s chuyn ng tng i cua vt so vi xi lanh.
7
tnh toan d dang, thng chung ta xem nh vt ng yn, con xi lanh th quay vi vn tc V =
2n.R.N .
Khi xi lanh quay, lp nha mong tip cn vi thanh xi lanh co vn tc cua thanh xi lanh, vn tc
nay giam dn theo b su ranh vt va bng 0 tai b mt truc vt.
Do cac rng vt nghing so vi truc quay cua xi lanh nn 7 khao sat, vect vn tc v c phn
thanh 2 thanh phn vung goc: vz: hng doc theo truc vt vx: nm trong mt ct ngang cua truc vt (ranh
vt)
Nu u ra cua vt 7 h, ta co 2 dong chay:
1, Dong chay doc truc, tng ng vi vz se quyt nh lu lng cua nha long c
un ra.
2, Dong chay ngang, tng ng vi v x, dong chay nay khng anh hng n lu lng cua nha
nhng no co tac dung ao trn cht long trong ranh vt, giup tao s ng u khi vt liu.

Trang 45
 Dong chay khi u ra cua vt h gi l dong chay nht v no c hnh thnh do s chuyn ng
tng i cua xi lanh. Lu lng dong chay nay la lu lng cc ai cua may un.
Khi u ra cua vt c can tr (do li loc, u tao hnh) th ap sut c hnh thanh t u
vt. Do gradien ap sut, chung ta co th xem nh co mt dong chay nghch (hay con goi la dong chay
ap sut) c hnh thanh. Thc t khng co dong chay nay ma dong chay doc trc se b giam khi u ra
b can tr. e d phn tch, vi khai nim dong chay ap sut ta co th xem dong chay doc truc cua vt la
tng dong chay nht va dong chay ap sut, tc la lu lng cua dong chay doc truc bng hiu cua lu
lng chay nht va dong chay ap sut.
Khi u ra b bt kn hoan toan, lu lng doc truc cua nha bng 0. Ngha la hiu ng 2 dong
chay thun va nghc bng nhau. Khi o, ap sut hnh thanh tai u ra cua vt la cc ai.
Ngoai 2 thanh phn dong chay thun va dong chay nghch anh hng n lu lng cua vt un
con co dong chay ro gy nn do s sai lch ap sut cua nha long 2 bn rng vt. Dong chay nay chay
qua khe h gia nh rng vt va xi lanh. No lam giam lu lng chung cua vt un. Tuy nhin, khe
h be va nha long co nht cao nn tn tht cua lu lng do chay ro la khng ang k, nn khi tnh
toan thng t chu y n dong chay nay.
2. Cac phng trnh xac nh c tuyn cua vt
a. Dong chay doc true
La tng cua dong chay nht (QD) va dong chay ap sut (QP).
tnh toan lu lng va ap sut, ngi ta dung m hnh phng, dong chay trong ranh tit din ch nht.

W.VZ .H r 2
QD (4 -1)
D

W.H3 P r
QP (4 - 2)
12g dZ P

Kt qua phn tch thuy ng hoc cho:

H: Chiu cao ranh vt
W: B rng ranh vt
p: nht cua nha long trong ranh
H
VZ: vn tc (mt bin) xi lanh phu thuc vao ty l . Chung co gia tr bang sau:
W
H
0 0,05 0,1 0,2 0,3 0,4
W

r 1 0,971 0,943 0,887 0,822 0,769

Tp 1 0,963 0,937 0,874 0,804 0,744

0,718 0,669 0,623 0,579 0,538

H 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 0,5
W Tp 0,686 0,63 0,576 0,523 0,471
0,425

Vic s dng m hnh phng gii quyt bai ton vt n cho kt qu tt i vi vt co rnh
Trang 46
7
can. i vi vt co rnh su, kt qu si lch nhi. iu ny co th thy ro khi vit li cc phng
trnh (4-1) v (4-2) bng cch thy cc gi tr W v VZ.
 W = n.D.sin 9- e Vz =
n.D.N. cos 9
^Q n.D.N.cos 9(n.D.sin 9- e).H
QD
^ =2
Qu mt s bin ?i t co:
Q = n 2.D.H.N.sin 9.cos 9
D
= 2
3
Q = H (n.D. sin 9 - e) sin 9 ( P )
QD
= 12q \Z)
3 2
Q = n.D.H .sin 9 fP|
QP
= 12q \Z J
Trong o Q phu thuc vo D v 9. M trong m hnh phng t khng co c s ? chon 9 v D cho
ung (D chon l ng knh cu rng vt hy ly ng knh trung bnh v
9 thy ?i theo chiu su m ti o goc c o. Do 9 = rctg I).

Khi chon ng knh nh rng vt ? tnh ton, chung t co th 7 vo th s hiu chnh v

cong cu xi lnh. Th s ny c tnh nh su: Nu goc xon nho, t co th 7 dung m hnh tru ng truc.
Vi m hnh ny th lu lng dong chy nht c tnh:
Q
D = a.N.rCD
= n.D.H(sin 9- e)cos 9
H

1
ln
1 - 21 H
r= 1
CD H
2
DJ H D
-1
1-2H D J

=2

Gi tr cu rcD > 1 ^TCD = 1 kh^- = 0; 0,5 J, ngh l gi tr ng knh s dung m hnh phng phi ln hn

ng knh nh rng khi tnh ton. V gi tr cu rcD, cho n ny ch

tnh c.

Trang 47
 Nu nht thay i theo chiu su ranh vt, iu ny thc t thng gp do khi un nong v lm
ngui xi lanh hay true vt. e tnh ton trng hp ny, ta xet trng hp 1 thay ?i tuyn tnh theo b su
cua rnh vt. Trng hp ny lu lng tnh theo cng thc:
v 1 lP
aNr p |PiriP dz
Q = ,D
Vi: V1m
J
=
n.D.HT. D.sin 9- e)cos 9 1 m : nht trung bnh
2

12
( |
r = 2 -1Y n
l YJ
1
VY
iD
r = 3(1 + Y) ^[i -rj
v 1-2 Y
Y-1
Y -1 ln Y 1-Y
p = H 3.sin .r.D.sin 9- e)

1 b : nht tai thnh xi lanh 1Z :

nht y rnh vt
Khi lm ngui truc vt ^ 1S tng ^ Y gim v be hn 1 ^ riP gim. Tri lai, khi Y be hn 1 th riP tng,
tc dong chy nghch tng, => Khi lm ngui truc vt th lu lng gim nu vn tc gi khng ?i, cung
nh nht trong bnh (1 m ) khng tng qu mc.
Khi t nong truc vt, riD tng v riP cung tng, ngha l dong chy thun v nghch
u tng. Tuy nhin, dong chy thun chim u th. V th, khi t nong trc vt th lu lng co th ? se
tng trong vung 1 < Y < 100.
Phng trnh biu din c tuyn cui cung cua vt cho bi:
p P
Q
= a.N.rD . r
p
1 Z
Phng trnh ny goi l phong trnh c tuyn khi dong chy ro khng ng k?, bi?u din mi quan h
gia lu lng v p sut hnh thnh.
b. dong chay ngang Phng trnh cua dong chy ngang:

V=V
x

H: chiu su rnh vt
y: khoang cch t y rnh vt n im xet.
T phng trnh ny, ngi ta ve c Profil vn tc cua dong chy ngang c. Dong
chay ro

Trang 48
Xut hin chu yu do s sai bit v p sut 2 bn thnh rng vt. Khi tnh n anh hng cua dong chy ro
thnh rng vt. Khi tnh n nh hng cua dong chy ro oi vi lu lng cua my un th phi a vo h
sO hiu chnh (thng l 1,2 trong thc t) v phng trnh c tuyn cua vt trong trng hp tong qut l:
Q = QD + QP + QL ; QL :dong chy ro

Q = a.N-iffj-lff
Q=a. N-iffUff) dZ ) u
u f Z ) u f Z ) f dZ
= n . D . H(n. D . sin 9- e)cos
9 = 2 i = H3. sin 9(1 D. sin 9 - e)
12
n 2.D 2.sin 9.53
Y=
10e 5 : chiu cao khe h H : nh

rng vt v xi lanh
Nu e n.D.sin 9:
n 2.D 2.sin 9.cos 9 2; n.D.H3.sin2 9
a= p=
12
3. Cac yu t cn lu y khi thit k, la chn tnh nng cua may n true vt
Khi la chon my un, cn c c bn u tin l loai sn phm v nng sut. Nng sut cua my
un Qe (pound/gi) co th7 tnh theo ng knh truc vt (n v inch) Db nh sau:
Qe = 16(D )2 2
Nng sut v sn lng my un c t lng bng nhiu phng php ly thuyt khc nhau. Tuy
nhin cc gi tr tnh c ch l gn ung v nng sut cua my phu thuc vo iu kin vn hnh. V vy
nng sut thc cua no ch c xc nh trong mt iu kin vn hnh thc t cu th 7 no o. Mt yu t
quan trong nh hng n nng sut my khi vn hnh l nhit . Moi quan h gia s thay ?i nng sut
v nhit nh sau:
Q(%) = 100.(b / n)AT
Trong o s thay ?i nng sut tnh bng %; b l h s nhit ( 0C-1 hoc 0F-1) noi ln mc thay
?i nht theo nhit , n l ch s mu (power law index) noi ln mc thay ?i nht theo tc
trt.

Trang 49
 Temperature
Power aw index, n coefficient, b
X"1}
Pastic

PS 0*30 0.08
FVC 0*30 0,20
PMMA 0*25 0.20
SAN 0*30 0.20
ABS 0.25 0.20
PC 0,70 0.05
LDPE 0-35 0.03
LLDPE 0.60 0.02
HDPE 0,50 0.02
pp 0.35 0.02
PA- 0.70 0.02
PA-.6 0.75 0.03
PET 0.60 0,03
PBT 0.60 0,03
PVF2 0.38 0.03
FEP 0.60 0,04

T cng thc trn ta thy, i vi mt s loi nha, khi nhit thay i se dn n s thay ?i nng
sut rt ldn (V du PVC). iu nay lam cho ap sut ti u to hnh cung dao ng. Ngoai ra s thay ?i
vn tc nap liu va vn tc lam chay cua 2 vung nap liu va lam chay cua vt cung se lam ap sut thay ?i.
S bin ng v ap sut tai u tao hnh cung co th 7 la do s thay tr lc cua dong chay trong thi gian
hoat ng, v du li loc dn dn b tt. Tt ca nhng yu t trn lam cho ap sut trong thi gian hoat ng
dao ng chung quanh gia tr trung bnh P , o la gia tr o c va dung ? tnh toan.
i vi vt co ranh can se ?n nh trong hoat ng hn la i vi vt co ranh hoat ng
su.
Mt yu t quan trong cn lu y la thi gian lu cua nha trong may. y la yu t c bit quan
trong i vi nhng polymer nhay nhit:
_ W.H.L
t
res _
Q.sin 9
Khi thit k may un, thng thng la xac nh kch thc cua may ? thoa man mt loat cac yu
cu chi ph ti thiu. Cac yu cu nay gm: Cac tnh cht cua vt liu c un, vn tc un. Nhit va
ap sut cua polymer nong chay u ra cua vt va cac yu cu v s trn ln, ng nht, tnh n nh. Nh
vy ro rang chung ta khng th ? lp cac phng thc thit k hoan toan co h thng ma mt thtit k thnh
cng se la kt qua cua s phi hp gia ly thuyt va kinh nghim. Thng ngi ta thit k may un bng
cach quy m hoa mu may th nghim.
IV. u to hnh
1. nh ngh - Phn loi
nh ngha: u to hnh l mt b phn c lp vo pha trc cua my n to hnh cho sn phm.

Trang 50
- Yu cu quan trong i vi du to hnh l trn bt ky mt ct ngang no dong vt li dch chuyn
vi mt tc khng ?i v cc v tr thay ?i khng c php t ngt. Bi v tai cc v tr ny dong
chy co th b ngng tr gy ra s phn huy nhit.
- 7 tng thm p lc trong my, gia u tao hnh v truc vt phai lp thm chi tit tao ra sc cn.
- Trong u tao hnh co th7 phn bit mt cch c bn ba giai oan:
+ Giai oan chuyn dong: trong giai oan ny cht do c chuyn t mt ct ngang hnh vnh
khm sang mt ct ngang gn vi bin dang b ngoi cua profil sn phm.
+ Giai oan tao hnh: lm cho hnh dang dong chy cht do tip nhn hnh dang mt ct ngang cua
sn phn cn sn xut.
+ Giai oan l phng (chut): lm cho hnh dang cua dong cht do ?n nh.
* Phn loai u tao hnh: Gm 1 s loai c bn sau:
- u un ng v cc sn phm tao hnh:
7 sn xut ng v cc sn phm nh hnh rng ngi ta s dung cc u tao hnh bn trong co loi.
Cc ch tit c nh koi s tch dong chy gy ra s bt ng hng dong chy. 7 khc phuc ngi ta thu
hp mt ct ngang cua dong chy sau cc chi tit ny. Khng kh c th ?i vo gia loi vi p lc cao ?
tao ng knh trong.

Trang 51
- u to hnh co khe rng san xut tm v mng
 MANIFOLD CHAMBER, THAT CAN
CHOKE BAR
INCLUDE TEAR-DROP SHAPE,
ADJUSTMENT
DIE BLADE
ADJUSTMENT

ADJUSTABLE
DIE BLADE DELIVERY
FROM EXTRUDER

DIE BODY

CHOKE BAR
CAST-IN
HEATERS

Figure 5.3 Sheet extrusion die.

Kho khn nht la lm sao cho trong sut

b rng cua khe dong chay co tc
khng oi. e x ly vn nay ngi ta
thng s dung 2 kt cu c ban:
+ u tao hnh co khe rng co
thanh y iu chnh (hnh).
+ u tao hnh co knh phn phi.
 u tao hnh khe rng co thanh y iu
chinh c t vung goc vi ng tm
cua trc chnh.
? co th? iu chinh b rng cua tm
ngi ta s dung u tao hnh nh sau:

COAT HANGER DIE

Figure 5.26 Deckle rods inserted in the T-die and external deckle plates attached to the
coathanger die.
- u to hnh thi mang mong
 () SIDE FEED IE
Advantages:
1. LOW initial cost
2. Adjustable die opening
3. Will handle low flow materials
Disadvantages:
1, Mandrel deflects with
extrusion rate, necessitating
die adjustment
2. Die opening changes with
pressure
3- Non-uniform melt flow
4. Cannot be rotated
5. One weld line in film

BOTTOM FEED
(2}
DIE Advantages
1, Positive die opening
2, Can be rotated
3- Will handle low Mow resins
Disadvantages:
1, High initial cost
2, Very hard to glean
3, Two or more weld lines in fifm

SPIFfA L
3)
F E E D ROLE
Advantages:
1. No weld line in film
2. Positive die opening
3. Easy to clean
4. Can be rotated
5. improved Film Optics
Disadvantages
t. High head pressure 2- Will not
handle low flow resins without
modification

Flow

Figure 5.4 Blown-film dies.

 u to hnh thi mang mong c lp trn u n ch thp. Vic sp xp mang thi co th ?
bng cch keo ti theo phng thng ng ln hoc xung.
? th?i cc tui mang loi nho v trung bnh v ch yu i vi cc cht deo, t nhy nhit,
ngi t thng s dung u to hnh co dong vt liu chy vo theo phng hng knh.
Vi cc vt liu nhy v nhit, ngi t dung u to hnh co phng dong chy vo chnh tm.
Ngoi r, con co nhi loi u to hnh ? th?i mng khc v loi co kt qu tt l loi co knh
dn hnh xon c co kch thc gim dn.
- u to hnh ? to lp phu:

Figure 5.9 Crosshead coating die,

Trong u to hnh, chiu di cu phn l phng (die lnd) rt qun trong v phn ny giup cho
dong nh n nh trc khi thot r khoi u to hnh. V nguyn tc th phn ny cng di cng tt.
Tuy nhin no khng c vt qu gi tr ti o s qu nhit xy r v mc tiu thu nng lng ln.
Chiu di cn thit cu phn ny khng ch phu thuc vo loi v nhit cu nh nong chy m con
phu thuc vo tc chy cu dong nh. co nhiu quy tc khc nhu v chiu di cu phn ny: Mt
quy tc cho rng chiu di ny phi u ln so cho thi gin lu cu cht nong chy trong phn ny
vi vn tc chy trung bnh phi bng vi thi gin hi phuc. Mt quy tc khc th li cho rng chiu
di ny phi m bo ? to r p sut ph su u ln. Thng thng chiu di ti thiu bng 10 ln
b rng khe (die opening) hoc bng ng knh khe (nu u to hnh sn xut thnh tron v ng).
Goc ln nht cu phn vut thon (ph trc die opening) l 30 . Vic gim goc ny se gim
c s ngng tr dong chy v thi gin lu cu nh.
? c lng chiu di cu die opening co th7 s dung cc cng tMc su y:
SHI
Shear rate, sec-1 = 4.61 X 1(T2 (How, lb/h)/(Density, g/cm3)(Die width, inXSlit
thickness, in2)
Pressure, psi = 2.9 X 10 3 (Shear rate, sec )(Viscosity, poise)(Land length, in.)/
(Slit thickness, in).

Rod
Shear rate, sec"1 = 9.8 X 10~3 (Flow, lb/h)/(Density, g/cm3)(Radius, in)
 Pressure, psi = 2.9 X 10 '5 (Shear rate, sec"1) (Viscosity, poiseXland length, in.) /
(Radius, in)

Tear drop

^ SX
7
N
CL _1

Figure 5.21 Dimensions of the tear drop.

Shear rate, sec-1 0.123 X (Flow, Ib/h)/(Density, g/cm3)(Thickness, n.)(ir/2 X

1/tana)
Pressure, psi = 1.45 X 10~5 (Shear rate, s_1)(Viscosity, poise)(Land length, in)(t/2
X 1/sina)/(Thickness, in).

Cc phng trnh trn p dng oi vi cc profile thanh tron, khe va dng git l (tear drop,
c s dng trong to hnh sn xut tm)
2. Mt s im quan trng khi thit k u tao hnh cn lu y:
- Oi vi sO vt li Polymer co mt gi tr ng sut trt ti hn khong 4.10 5 P, n vt
qu gi tr ny se co nhng hiu ng x oi vi cht lng sn phm nh nt ne b mt, sn phm b
xon hy t on... Do o, khi thit k u to hnh, tot hn ht l gi cho ng sut trt < 4.10 5 P.
Ngoi r ? trnh to r nhng im dng cu dong chy v tng gii hn trn cu ng sut trt khi
gi cong, u vo cu b phn dn nh khong nn ? vuong goc m phi gi cong theo dong chy,
thng vi 1 goc 200.
- Riu ng u vo co th ? keo di n u r, gy r hin tng xu oi vi sn phm nn chiu
di bo phn ny phi u ln ? dong chy n nh li trc khi n u r.
- Khi nh i qu u to hnh th phn p nng se chuyn 20 ^ 25% cho vic tiu ton s gin n,
phn con li se tiu ton di dng nhit m st ni, khong 1,60C cho 70 kg/cm2.
Phn ln nng lng nay tiu tn vung co vn tc trt cao, tc gn thanh u to hnh. Hu qua la
nhit vung nay cao hn phn con li, a n n giam va nng sut un tng. nh lng khoang 7%
cho s giam ap 70 kg/cm2. S gia nhit do ma sat cua lu cht ngoai vic tng nng sut may un, no
con lam giam ap sut trong u tao hnh (ap sut u vt). ? co s liu cho vic tnh toan ban u
ch hoat ng cua may un, ngi ta thng s dung dang phng trnh chay cho lu cht Newton
? m ta c tuyn cua u tao hnh:
Q _ K.AP _ AP
p D w.p D
K: Hng s u tao hnh, phu thuc dang hnh hoc cua u tao hnh
W: Tr lc cua u tao hnh W _1 i vi u tao hnh gian n
n.R4
8L
W.H3
12L
K

i vi u tao hnh hnh tru: K _ i vi u tao hnh khe hep: K _

i 4. _ 1 > 1 ? // n(R0 + R1 )(R0 R1)
12L
i vi u tao hnh san xut ng : K _ ----------- -----------
pD : nht bi?u kin cua nha long trong u tao hnh.
? tnh toan, ta xac nh pD nhit va vn tc trt thch hp khi chay qua cac b phn u
tao hnh. i vi u tao hnh phc tap th vn nay gy kho khn va lam cho bai toan phai tnh toan
nhiu.
V. chn la ch hot ng ca may n - Vng hot ng ca may n
Trong cac phn trc, ta a xet cac phng trnh c tuyn cua vt un va u tao hnh. im
hoat ng cua may un se la giao i ?m cua 2 c tuyn nay, xac nh lu lng Q va ap sut P cua
nha long. Tuy nhin, ch hoat ng nay ch c chp nhn khi thoa man c cac yu cu c ban
cua thc t san xut, nu khng chung ta cn phai thay ?i cac thng s iu hanh nh vn tc quay N,
tr lc u tao hnh, tr lc cua cac b phn cn dung, ch cp va thai nhit vt va u tao hnh...
? co c i?m hoat ng thoa man cac yu cu sau:
1, Polymer uc gia cng nhit thch hp: Nu nhit qua thp, tnh cht c ly cua san
?
ph m se thp, tn tai nhng ng sut d trong san phm. Nu nhit qua cao th san phm se b phn
huy nhit, Oxy hoa ct mach. Gii han di cua nhit t quan trong, nht la trong trng hp s dung
vt un ? chu?n b nguyn liu (trn, tao hat). Trai lai, gii han trn cua nhit rt quan trongtrong
qua trnh gia cng san phm bng phng phap un, v ngoai ly do vt liu b giam tnh cht do oxy
hoa, ct mach, phn huy con nhiu ly do khac nh dong chay mt n nh, khng kim soat c dong
chay do nht qua be... cho nn rt him trng hp chp nhn nhit nha long qua cao, ch trong
mt s trng hp khi thi gian lu tru cua nha trong u tao hnh nhit ngn va vt liu c
lam ngui hu hiu khi ra khoi u tao hnh.
 2, San phm phai ng nht, ngha la phai c lam chay ng u v cc cu t cua nguyn
liu phai phn b ng u sau khi gia cng.
3, Lu lng phai cang cao cang tt, khng c be hn gia tr nng sut ti thiu (nu di
gii han nay th khng kinh t).
4, Lu lng (san lng phai n nh trong cac iu kin cho php cua san phm cui
cung.
Cac yu cu nay i khi mu thun nhau va cn phai c dung hoa ? at c mt lu lng
ti a, ng thi at yu cu v cht lng.
ng v mt yu cu cht lng san phm va kinh t, vung hot ng chp nhn c cua may
un c gii han bi 4 c tuyn trn gian Q - AP sau y:

1: Tmax: ng gii han trn cua nhit cho php

2: Tmin: ng gii han di cua nhit co th? chp nhn c
3: QKt: ng gii han lu lng (xut lng) thp nht ma vic s dung may ? gia cng con kinh t
4: Qu: ng phm cht hay la ng trn ln. ng nay chia mt phng thanh 2 vung. Vung bn trai
tng ng vi s trn ln cha y u, cht lng san phm khng ng nht va vung bn phai tng
ng vi cht lng san phm ng nht.
S1: c tuyn cua vt quay vi vn tc N1
S2: c tuyn cua vt quay vi vn tc N2 > N1
K1: c tuyn cua u tao hnh co tr lc
K2: c tuyn cua u tao hnh co tr lc 2 > J
Thng vung hoat ng chp nhn c cua may un la mt hnh A hn tap, xac nh bi cac c tuyn
Tmax, QKy va ^u, c tuyn Tmin thng nm ngoai vung nay.
Ngoi ra, t gian Q - P trn ta con co th thy rng:
1, Khoang hoat ng chp nhn c ca my n thay ?i theo vn tc vt. Vng vn tc cao,
thng khoang nay nho, dn n d co ri ro v cht lng san phm mc d xt lng cao. Cho nn
ta khng nn hoat ng ch tng ng vi cac im nm cn cac ng bin va mt s la chon
thch hp v ap st trong i kin chay may nao o co th ? gia tng nng st ma con ng thi cai
thin c tnh cht san phm.
2, co 1 gia tr Nmax trn o chng ta khng th ? tranh c s qa nhit d s dng bt ky
tao hnh nao. Gia tr Nmax nay co th? c nng cao bng ch giai nhit tt hn na cac may
thng thng. Ty nhin, cng con l y sc bn ca vt li ch tao vt cng co anh hng n N max
va thng y t nay qan trong hn, ngha la khi gia tng vn tc qay ca vt th trc vt se b gay
trc khi tm c mt tao hnh thch hp. Thng ta khng ch y n N max gy qa nhit ngoai
tr khi chay may trong i kin oan nhit .
3, Thng khi tng vn tc qay ca vt th i vi tao hnh co tr lc nho. Cht lng san
phm se b vi pham trc (c tyn tao hnh ct Q trc) con i vi tao hnh co tr lc
ln th gii han ca nhit b vi pham trc (c tyn ca tao hnh
ct T
max trc).
__ A_____________ _____________A________ ______ B_ r
Chng V GIA CNG SAN PHM BNG PHNG PHAP
P TRC TIP
I. c im
Phng php gia cng bng cch p khun co t lu, trc cc phng php gia cng khc.
Phng php ny co th p dung c cho c nha nhit rn v nhit do. Nhng ngy ny do co cc
phng php khc dung ? gi cng nh nhit do co li hn v cht lng co hn nh phng php
uc di p sut. V vy, phng php ny chu yu ch ? gi cng cc loi nh nhit rn v hn hp
co su.
Cc loi nh nhit rn thng c gi cng bng phng php ny l PF, UF, Mlmin (dung
cc si n tng cng). Cc loi nh nhit do thng c gi cng bng phng php ny l
cc loi Clluloid nh: Cllulos ctt, Cllulos ctt butirt, tyl Cllulos, Acrylic, PS, PE, PA...
Phng php ny co nhng c i?m qun trong su:
1, Sn phm c nh hnh trong khun tho 3 chiu
2, Vung nh hnh cu khun c nh bi chy p v ci khun, c nh hnh dn dn trong
qu trnh p.
3, Sn phm c hnh thnh gin on tho tng chu ky t 10 -T- 50 phut hy lu hn, tuy
tho tnh cht cu nguyn liu v kch thc sn phm.
4, Thit b to p sut giup nh bin dng tho hnh cu khun l my p, thng l loi thuy
lc.
5, Trong qu trnh gi cng, gii on thnh hnh, nguyn liu trngt hi chy nht. c i ?
m ny ch l tng i. i vi sn phm p ngui, c im ny khng co.
Trong qu trnh gi cng, vic to hnh sn phm co th7 chi lm 2 gii on:
- Gii on thnh hnh:
Di tc dung cu nhit v p sut, nguyn liu trong khun s chuyn dn t trng thi rn sng
trng thi chy nht v lp y vung to hnh cu khun.
- Gii on nh hnh:
7 co th7 ly sn phm r khoi khun m khng b bin dng v t n dng s dung cui cung
cu sn phm, nguyn liu trong vung to hnh phi c chuyn qu trng thi rn. i vi nh nhit
rn, qu trnh chuyn trng thi ny cthc hin nh cc phn ng ho hoc xy r nhit gi cng
to thnh mng li khng gin. i vi nh nhit do th qu trnh chuyn trng thi ny xy r
do qu trnh lm ngui n nhit di Tg cu nh.
Tuy tho nhit cu gii on thnh hnh, ngi t chi phng php p trc tip thnh 2 loi:
- Ep nong: Nhit gii on thnh hnh co: 120 ^ 1800C
- Ep ngui: Nhit gii on thnh hnh l nhit thng
 Phng php p nong thch hp cho gia cng nha nhit rn v nhit cao thun li cho phan ng
ong rn xy ra v khi ly sn phm ra khng cn phi lam ngui khun. Do o, rut ngn c chu ky,
tit kim c nng lng.
Noi chung, phng php p trc tip co nhiu thun li hn so vi cc phng php gi cng khc
khi gi cng nha nhit rn v khi kch thc sn phm ln (nh mm, khung, m...). tuy nhin, i vi
nha nhit do th dung phng php ny khng kinh t so vi cc phng php khc. Ngoi ra, do c
i?m vung tao hnh c hnh thnh dn trong qu trnh p nn kch thc sn phm khng chnh xc
(nht l vung gip khun v trng hp khun nhiu l khun), v i vi sn ph ?m co hnh dang
phc tap (vi kt cu khun phc tap gm nhiu ng g, loi tao hnh... th khi vn chuyn khun s
d gy bin dang hoc lm gy cc b phn cua khun.
II. p nong trc tip nha nhit rn 1. May va thit b dng ep
My v thit b chnh dung 7 p gm co my p v khun. Ngoi , con co nhng thit b phu nh
thit b t nong s b... a. May ep
Dung 7 tao sut cho qu trnh p. co nhiu loai v hoat ng chu yu bng thuy lc, mt s t lm
vic tho nguyn tc c hoc hoc kt hp gia c hoc v thuy lc. Trong o, loai my p thuy lc c
dung nhiu hn do c cu tao v vn hanh n gin, phu hp cho c nng sut ln v nho.
i vi my p thuy lc, ngi t thng s dung 2 h thng p sut:
- Ap sut thp: 7 ong khun p nhanh, 8 kg/cm2
- Ap sut cao: 7 tao p sut u cho qu trnh p, bin thin t 20 ^ 300 kg/cm2 Cch
vn hanh v qu trnh p nh sau:
Trc khi tin hanh qu trnh p sn phm, ngi t lp khun p vo 2 bn p v tr tng ng 7
khi bn p chuyn ng xung th chy p vo l chnh xc.
Sau khi cho bt p vo y l khun, t nong u dn nhit d p. Qu trnh p bt u: Nh
Piston thuy lc y bn p co gn chy p t trn xung. Khi chy p bt u nn vt liu th bm cao
p bt u hoat ng 7 tng p sut nn p n p sut cn thit v duy tr p sut ny trong sut
thi gian sn ph?m lu trong khun. Khi qu trnh p kt thuc piston y s y bn p ln, m khun
p 7 ly sn phm khoi ci khun bng cc thanh y thuy lc.
7 tng nng sut, ngi t dung loai my p 2 tng hay nhiu tng. Loai ny co nhng u i ?m
sau:
- Nng sut ln
- Lc p c s dung hiu qu hn
- t tiu tn cht long thuy lc Tuy
nhin co nhng nhc i?m sau:
- C cu phc tp
- Kch thc ln, nht l chiu co
- iu khin v phc vu phc tp
Cc loi my ep nhiu tng thng c s dung ? ep cc sn phm co kch thc ln (?) b. Khun
ep
CO nhiu loi khc nhu v mi loi ch co th ? dung ? ep mt s vt liu nht nh. Vic chon khun
phu thuc vo cc yu t su:
+ Hnh dng sn phm
+ Tnh cht vt liu
+ Yu cu cu quy trnh cng ngh
V c bn cu to khun ep gm 2 b phn chnh l:
- Ci khun
- Chy ep
Ngoi r con co nhng b phn phu nh thnh y, loi to hnh, cht nh v, thnh dn... Vic phn
loi khun co th? theo nhiu cch khc nhu:
- Theo cch lp khun: Khun tho ri, n c nh v c nh...
- Theo cch khep kn vung to hnh: Khun h, khun kn v n kn
- Theo cch ly sn phm:
+ Dung thnh y + Thnh y
kt hp m khun + M khun...
- Theo mt tho ri: Thng ung, nm ngng
- Theo s l khun: 1 l hy nhiu l khun
Loi khun nhiu l khun c chi r thnh loi co nhp liu chung v nhp liu ring cho tng l
khun
Theo cch lp khun vo bn ep, t co khun tho ri, c nh v n c nh. Loi tho ri co ci
khun v chy ep khng bt cht vo bn ep, re tin nhng co nhng bt li su:
- Vn chuyn, tho lp u c tin hnh nhit co nn cng nhn tho tc nng nhoc, i
vi sn phm co kch thc ln, loi khun ny khng thch hp.
- Nng sut thp hn loi c nh
- Nhit ep khng n nh
- Mu hong khun
- Tiu tn nng lng co
- Thi gin lp khun lu
? khc phuc nhc i?m trn v i vi sn phm ln, ngi t s dung khun c nh c bt cht
vo bn ep. ?i khi ? d thy khun b phn ny c bt cht vo bn ep v bn khun c lp
vo bn ep qu b phn ny. y chnh l loi khun n c nh. Tuy theo cch khp kn vng to
hnh ca khun, ngi ta phn bit khun h, khun kn v na kn.
- Loi khun h co kt cu n gin nn lu mon. NO thng c s dung 7 p cc loi nha
nhit rn dng bt ri. Vi loi vt liu kt khi th loi khun ny khng thch hp v th 7 tch phn
np liu khng u. Loi nay cung khng thch hp cho cac san phm co thanh cao, v ap sut p khng
u 7 lam vt liu chay i xa c. V vy no c dung 7 gia cng cac san phm cn va phng.
 Nu vn tc ong khun qua nhanh, vt liu s tran ra ngoai nhiu, to ra day. Nhng nu vn tc
ong khun qua chm th khi lng ring san phm s thp, bn km. u i ?m cua loi khun nay
la:
+ Gia khun thp
+ Thch hp cho san phm kch thc nho + D t cac vt gia vao san
ph?m.
+ Cac khun th nghim co th7 dung 7 ch to cac san ph?m mu
- Loi khun kn con goi la khun piston hay khun trt v chay p trt 1 on trn thanh cua
ci khun.
Vi loi khun nay, kh h gia chay va thanh trt cua ci khun rt b nn vt liu khng tran ra
c khoi l khun. V th, lng vt liu cho vao l khun phai chnh xac. Khoang h gia chay va
thanh trt cua l khun 0,05 + 0,08 mm s to nn vung ra thng ng trn san phm. Khun nay rt
thch hp cho loi san phm co kt cu chc, thanh cao va phu hp vi loi vt liu nha nhit rn kt
khi. Do khi chuyn ng, chay trt mt on trn ci khun nn khun b mai mon. 7 khc phuc
nht i?m nay, ngi ta dung loi khun na kn
Loi khun na kn thch hp cho loi vt liu kt khi, cng knh. Chay p ch trt trn thanh
l khun u 7 tng ap sut cui giai on ong khun, b rng cua vung m khoang 2,5 + 2 mm
va khng c vt qua 7 mm v mt phn ap sut tac dung s tac dung ln vung m nay. Loi khun
na kn hnh b c s dung nhiu hn v khoang trt ngn gia chay va thanh l khun am bao
c ap sut tac dung ln vt liu.
Thng khi thit k san phm p trc tip, thanh cua san phm nn gi ng u, nu khng khi
p cac ch mong s b qua nhit va ?i mau, c bit la i vi loi UF va mlamin formondhid con
khi lam ngui trong khun, ch day s ngui sau, co rut to nn cac vt lom b mt.
0,04
B day cua san phm thay ?i tuy tho loi nha. Bang sau cho b day thng s dung cua0,187
cac san 0,375
phm p t cac loi nha nhit rn. Thuy tinh poxy 0,03 0,125
1,0
Mlamin n Cllulos B day san phm
0,035
ep trc tip 0,1
Vt liu 0,187
Ur n Cllulos 0,035 0,1
Toi thiu (inch) Trung bnh (inch) Toi a (inch) 0,187
Phnolic n si thuy tinh 0,05 0,125
Alkyd - n si thuy tinh 0,04 0,125 0,5 1
Phnolic n vai 0,03 0,093
Alkyd - n cht khoang 0,04 0,187 0,375 0,75
Phnolic n khoang 0,06 0,187
0,375
Thuy tinh silicon 0,125 0,187 1,0
Polyst co n 0,05 0,125 0,25
0,04 0,07 1

c. Loi to hnh
y l mt b phn ca khun, c dng trong trng hp cn p nhng san phm co l hng bn
trong hoc co cu tap c bit vi chiu su thay ?i. co 2 loai loi tao hnh chnh:
 - Loi tao hnh trn: Thng c s dung trong cac trng hp giai quyt vn kt cu cua
khun: vic s dung loi tao hnh giup d kt cu khun trong trng hp khun cu tao gm
nhiu chi tit ghp lai.
i vi loi tao hnh thng khng phai tnh toan v kch thc chung phu th^c hnh dang, kch
thc l mhun trong san phm. Nhng ? giam kha nng bin dang cua loi tao hnh trong qua trnh p
nn c gng giam chiu dai cua no. ? giam chiu dai cua loi tao hnh, co th 7 thay 1 loi thanh 2 loi
gn 2 khun i din nhau, nhng cn phai ly chnh xac, nu kch thc khng i trn sut chiu
dai l, th ch ni nn chon la im gia. Khi l qua su th nn s dung khp ni cn nhng goc phai
ln hn 900.
Ngoai ra, vic thit k l cung cn chu y ? tranh s h hong va bin dang cua loi tao hnh.
- Loi tao hnh xon c
cu tao cua loai nay chu yu phu th^c vao dang l hng va co nhiu dang khac nhau, thng dung
? tao rng vt. ? tranh s h hai rng xon c khi ly san phm bng mm trt th cn co 1 ty l
gia ng knh nh rng va chn rng thch ang cho tng loai vt liu. Bang sau y cho s liu v
% bin dang cho php khi thit k loi tao hnh xon c i vi mt s nha loai nhit do: % bin dang
= [(D - d)/d]100

Vt liu % bin dng cho phep 1500F

ABS 8
PS 8
Actal 5
Nylon 9
PE - LD 21

PE - HD 6
PP 5

Khi thit k li to hnh xon c nn tranh ng rng chm dt cui chn li to hnh v
phn ny kt cu mng, d gy v ng knh cui li to hnh phai nh hn hoc bng ng knh
chn rng ? m bo ly sn phm m khng lm h rng.
2. Chun b vt liu trc khi ep
Khu chun b vt liu trc khi p bo gm nhiu vn , t bo qun vt liu, xc nh cc thng
s ky thut cu vt liu, x ly vt liu ? t c cc yu cu ky thut, n vic ong lng, t nong
s b.
- Bo qun bt p:
Qu trnh p tin hnh bnh thng, nng sut thit b co, h hong sn phm t v cht lng sn
phm tt. Mt phn ln l do vic bo qun vt liu quyt nh.
Thng vt liu p rt d thy ?i tnh cht tho iu kin bn ngoi nh m, nhit mi
trng. Bn thn cu vt liu p thng co kh nng hut m ln vf s hin din cu hi nc trong vt
liu thng n nhng hiu ng xu i vi qu trnh p v cht lng sn phm nh tng th ? tch,
lm cong vnh, phng rp sn ph ?m, tnh cht in mi v bn nc gim, chm qu trnh ong rn...
cho nn phi gi ?m trong vt liu ung ch tiu ky thut cu no, thng thng ?m ti cho
php l 4%. Cung cn nn nh mt hiu ng thun li cu hm lng ?m trong vt liu o l linh
ng cu vt liu gi tng tho hm lng ?m, cho nn vic sy vt liu qu kh trc khi gi cng
khng phi lun lun tt. ? m bo vt liu co hm lng ?m cho php th phi chu y n khu bo
qun, nht l trong iu kin ?m trung bnh trong iu kin kh hu nc t 80 ^ 90%. Thng vt
liu phi c ng trong cc thung ch, bo ng y kn v ? ni kh ro, ?m mi trng nn
gi t 68 + 70%.
Nhit bo qun cung l mt thng s cn lu y i vi cc bt p nh nhit rn co th xy r
qu trnh ong rn nhit d khng co lm, hu qu l linh ng khi gi cng gim v tnh cht cu
sn ph?m cung gim. Thng nhit bo qun bt p nh nhit rn
t 16 ^ 200C.
Mt s loi bt p nh nh Crbmid cn phi gi sch v sn phm s b nhum mu do phn
ng kh cu cc cht bn.
Noi chung trc khi s dung bt p cn phi qu khu kim tr cc thng s ky thut ? x ly
trc, trnh lng ph thi tng co.
- ong lng
Khu ong lng co nh hng n hnh dng, kch thc cu sn phm bn cnh yu t khun p.
Noi chung, vic ong lng chnh xc lng vt liu cho vo l khun l cn thit ? m bo
kch thc sn phm. co nhiu phng php ? ong lng cc vt liu ri ny, trong vic ong lng
vt liu co th? phn thnh 3 loi chu yu:
+ ong lng theo trng lng +
ong lng theo th tch + ong
lng theo cch m ht.
Vic ong lng theo trong lng chnh xc hn nhng t s dng v gp mt so kho khn, nht
l nng sut thp. V vy, phng php ny ch c s dng trong trng hp oi hoi s chnh xc ln
m cc phng php khc khong thc hin c.
Vic ong lng theo th tch khong chnh xc v s nh hng c nhi y t khc nh, song
phng php ny li c s dng ph? bin v n gin v nhnh chong, nht l khi s dng khun
nhi l khn. tng chnh xc th cn phi lm th no hkoi lng ring gp c vt ly t thy
?i trong cc ln o lng, tt nht l to ht v vt li ht co khi lng ring gp ?n nh hn dng
bt.
Hin ny trong cc nh my gi cng vt li polymer, vic ong lng thng c thc hin
bng cch ong th tch c vt li dng ht. Vic s dng vt li dng ht co im s y:
+ Do khng kh b ?i r khoi vt li trong q trnh to ht (nen p st co) cho nn vt
li se cht che hn, n vic tryn nh^t hi q hn, cho phep rt ngn thi gin t nong v
thi gin lu li c sn phm trong khun ep di p sut, cng nh chu ky ep.
+ Do kt c chc che hn nn vt liu dng ht nhp b 7 y khn ep ( m bo ng
kch thc sn phm) t hn.
+ Nng st co hn do chnh xc co hn dng bt.
Ngoi r do s t nong co hiu q v ng u hn nn sn ph ?m gi cng t dng ht co cht
lng tt hn, nng lng t nong gim 50%, ph phm gim 2 ^ 3%.
 Nhc im c vic s dng vt liu dng ht l oi hoi phi co my to ht. Ty nhin tnh v
kinh t th s dng vt liu dng ht vn co li hn.
* t nong s b:
Vic t nong s b vt liu trc khi cho vo khn thng c thc hin cc nh my ep
nh nhit rn, v no cho phep rt ngn ch ky ep v tng cht lng sn phm. Vic t nong s b
thng c thc hin trn cc thit b ch^n dng nn hiu qra gi nhit se tt hn l gi nhit trn
kh^n. Cho nn no se tng cht lng sn phm. V tit kim nng lng.
t nong vt liu polymer trong cc nh my gi cng thng tin hnh theo cc cch s:
+ Gi n^t b mt
+ Gi n^t ni: thng dng nht l dong in co tn
Khi gi nhit b mt, nhit b mt co hn n^t bn trong. Do o, b mt co th b qra
nhit v vt liu b ong rn b mt. 7 trnh hin tng ny cn chon tc gi nhit thch hp v
kim sot nhit cht che.
 Tuy theo nhit cua ngun nhit va thi gian gia nhit, vic gia nhit b mt co th thc hin
theo 2 ch khac nhau:
+ Gia nhit chm nhit thp: ngun nhit 100 ^ 120C, thi gian 15 -T- 20 phut
+ Gia nhit nhanh nhit cao: ngun nhit 170C, thi gian 6 phut.
Vic la chon ch nay tuy theo tnh cht cua vt liu gia cng. V du: i vi bt ep resolic va
carbonid th cn tin hanhgia nhit chm, con bt ep reovolac co th 7 gia nhit nhanh hn.
i vi cac vt liu khng dn in va phn cc, ta co th 7 tin hanh gia nhit bng dong in
cao tn. Qua trnh nay da vao nguyn tc di tac dung cua in trng tn s cao, cac lng cc
trong vt liu b ?i chiu nhiu ln lam xut hin ma sat ni sinh ra nhit lam nong vt liu. do o,
khc vi vic gia nhit b mt qua trnh gia nhit bng dong in cao tn lam vt liu nong ln t bn
trong khi vt liu, nhit trn b mt nho hn do d mt nhit ra mi trng bn ngoai. u i ?m
cua phng phap nay la:
+ Gia nhit u va nhanh.
+ co th7 gia nhit n nhit cao ma khng s qua nhit.
+ Thi gian gia nhit ngn, t 15 + 60 (s) tuy theo ban cht cua vt liu.
+ Nhit co th7 ln n 160 + 1800c
=> Dung phng phap nay co th7 rut ngn chu ky ep va thi gian ong rn khng phu thuc vao b
day san phm. Ngoai ra, do nhit ng u trong khi vt liu nn qua trnh ong rn xay ra cung
mc trong toan khi vt liu va do o cht lng san ph?m c nng cao.
Tom lai, gia nhit bng dong in cao tn la phng phap kinh t nhng khng phai vt liu nao
cung ap dung c phng phap nay. V du: PS, PE khng ap dung c phng phap nay v tn hao
in mi nho, nhit sinh ra khng u t nong vt liu, v cng sut toa nhit cho bi cng thc:

' f.V 2 A
G = 1,33.10-14 t"b2 - s.tg
)
f: Tn s dong in V: hiu in th
b: khoang cach gia 2 in cc (cm) s : hng s in
mi : goc t?n hao in mi
7 la chon vt liu dung cho phng phap gia nhit bng dong in cao tn, ngi ta thng dung h
s so sanh K.
K= 1
s.tg

Trang 69
Vt liu co K cng be th cang thch hp cho phng php gia nhit bng dong in cao tn. Bang sau
cho gi tr cua mt so vt liu thng dung ( 8, tg ):

8 106 Hz tg 106 Hz

Aminoplast
Mlamin formandhid n a - Cllulos 7,2 8,4 0,072 ^ 0,045
Mlamin formandhid n aming 6,1 6,7 0,041 ^ 0,05
Ur formandhid n a - Cllulos 6,8 0,025 ^ 0,035
Phnolplast
- n bt v c 4,2 5,2 0,005 ^ 0,2
- n bt Cllulos 6^9 0,04 0,2
- n bt si 4^7 0,03 0,29
- n bt g 4^7 0,03 ^ 0,07
Polystr
- n si thuy tinh
- Dang tm t?m nha 3,5 ^ 5,5 0,01 0,07
- Dang past trn nha 5,2 6,4 0,008 ^ 0,22
Cllulos actat 3,2 7 0,01 0,1
Cllulos actat thuy tinh 3,2 6,2 0,01 0,04
Alkyd n si thuy tinh 5,2 ^ 6,8 0,008 ^ 0,023
PMMA 2,2 3,2 0,02 ^ 0,03
2,4 2,6
PS 0,0001 ^ 0,0004
PEHD 2,25 2,35 < 0,0003
2. p san phm
Sau khi ong lng, vt liu c cho vao khuon p va tin hanh qua trnh p:
+ i vi vt liu a c t nong s b cn phai cho vao khuon nhanh va cho chay p vao
ngay 7 tranh s mt nhit va vt liu hut m tr lai.
+ i vi vt liu cha gia nhit th cn phai tin hanh qua trnh t nong trong khuon p trc
khi ong kin khun.
- Vn tc va thi gian ong khun cung la mt yu t quan trong trong qua trnh p, no chu anh
hng cua tnh cht vt ly vt liu, cung nh hnh dang san ph ?m. Vt liu dang bt phai c ong
khun tht chm 7 vt liu khng b trao ra khoi khun. i vi vt liu cha nhiu cht bay hi th
cn phai ong m khun vai ln trc khi p kn 7 cac cht d bay hi thoat ra. i vi san ph ?m co
nhiu chi tit phc tap, phai tin hanh ong khun chm 7 vt liu phn phi u vao cac chi tit o.
- Thng thng khi chay p tip xuc vi vt liu trong khun, may thuy lc s hoat ng vi ap
sut thp, vn tc nhanh cho n khi vt liu kht lai nhau (vt liu b nn cht li) th p sut cua may
p mi tng ln cc i va gi gia tr nay cho n khi kt thuc qu trnh p.
- Cac thng so ky thut quan trong giai oan nay cung la thng so quan trong cua qua trnh gia cng,
o la:
+ Nhit p + Ap sut p

Trang 70
 + Thi gian lu san phm lai trong khun
3 thng s nay co mi lin h cht ch vi nhau va vic chon la b 3 thng s nay la vn ma nha
ky thut phai giai quyt ? co c mt san ph?m cht lng cao va hiu qua kinh t cao nht.
* Nhit p:
Nhit p quyt nh vn tc ong rn cua vt liu va c ch cua cac phan ng hoa hoc xay ra trong
qua trnh ong rn cho nn anh hng n thi gian ong rn va tnh cht cua san phm. Nhit con
anh hng n ng cong ong rn cua vt liu: thi gian ong rn, linh ng cua vt liu thay ?
i tho nhit .
Nhit gia cng tng s rut ngn thi gian ong rn. Tuy nhin, nhit p co gii han trn va gii
han di:
+ Nu vt qua gii han trn cua nhit , tnh cht cua san phm s suy giam do phan ng phn
huy xay ra va linh ng giam nhanh tho thi gian nn kho gia cng, lng ph phm tng.
+ Nu nhit di gii han di th san phm co kt cu khng cht ch (do qua trnh ong rn
cha hoan toan) nn tnh cht c ly giam, bn canh o thi gian ong rn ko dai.
* Ap sut p:
Giup khi vt liu kt dnh thanh khi lin tuc va tao lc y khi vt liu long lp y vung tao hnh
cua khun. Trong qua trnh p cn phai duy tr ap sut p nhm ngn can s tao xp san phm do kh
thoat ra khoi cac phan ng ong rn va cac cht d bay hi co trong vt liu.
Ap sut p co quan h mt thiwts vi nhit p va thng c xac nh bng thc nghim. Ap sut
p phu thuc vao tnh cht vt liu nhit gia cng nh: linh ng, vn tc ong rn. Ngoai ra,
ap sut p con phu thuc vao hnh dang san phm (cnag phuc tap => ap sut cang ln).
- Trong iu kin gia cng nht nh, s khim khuyt hnh dang cua san phm, san ph ?m co
khi lng ring thp th mt trong cac nguyn nhn co th ? la ap sut p khng at. Trai lai, ap sut p
qua cao thng tao nhiu ba via trn san phm va lam khun mau h hong.
- Khi tnh ap sut p cho qua trnh gia cng, cn chu y la din tch b mt p s bao gm din
tch b mt chiu ng cua san phm, k ? lun ca cac b mt chu lc khac. V du: b mt chiu ng
cua vung m trong khun na kn.
- Sau khi khun c khp kn, p sut p gia tng n tr s cn thit v p sut ny phi
c duy tr trong mt thi gian nht nh ? ngn cn s tao xp trong khun v ? sn phm
c nh hnh chc chn at cc tnh nng cao trc khi ly ra khoi khun. Thi gian ny goi l thi
gian lu sn phm trong khun
* Thi gian lu sn phm lai trong khun
c tnh t luc chy p tip xuc vi vt liu p trong khun (khi p sut cc i) n khi ly sn
phm khoi khun. y l thi gian ong rn cua vt liu, no phu thuc vo vn tc ong rn cua vt
liu v thng thng phu thuc vo b dy cua sn phm. Trng hp vt liu c t nong s b
bng dong in cao tn th thi gian lu sn phm trong khun khng phu thuc vo b dy sn phm
v c rut ngn lai rt nhiu.
- Thi gian lu sn phm trong khun co anh hng rt ln v quyt nh ch tiu kinh t cua
sn phm p v phu thuc vo iu kin gia cng. Thi gian lu sn phm trong khun c xc nh
nh xc nh thi gian ong rn noi chng III.

Trang 71
- Bng sau y cho bit 1 s thng s ky thut cua qu trnh p mt s vt liu phnolplast v
aminoplast.
Loai vt liu H s lm co rut (%) Nhit p (0C) Ap sut p Thi gian p cho
y (Kg/cm2) sn phm dy 2mm
(s)
11 2,2 0,2 -r- 0,5 150 -- 170 250 -r- 500

0 o\0 o\0 o\0 ^00 o\0 o\0 o\0 o\0 o\0 ro 0 o\

11,5 2,2 0,2 -r- 0,5 150 -- 170 150 -r- 300
12 3,8 0,2 -r- 0,4 150 -- 175 250 -r- 500
13 2,2 0,2 -r- 0,5 150 -- 170 150 -r- 400
13,5 2,2 0,2 -r- 0,5 150 -- 170 150 -r- 400
15 6,5 0,1 -r- 0,3 140 -- 160 300 -r- 600
16 10,0 0,1 -r- 0,2 150 -- 170 300 -r- 600
30 2,5 0,1 -r- 0,2 150 -- 170 300 -r- 600
31 2,6 0,5 -r- 0,8 160 -- 170 200 -r- 600
32 2,6 0,5 -r- 0,8 150 -- 170 250 -r- 300
51 6,0 0,3 -r- 0,6 160 -- 170 300 -r- 600
52 3,5 0,4 -r- 0,6 160 -- 170 200 -r- 400

in
0
I-
^0
0
54 12,0 0,2 -r- 0,5 150 -- 160 300 -r- 600

0 o\0 ^00 ^00 ^0 0 o\0 ro0 ^00 ro0 ro0 ro0 ro

57 - 150 -- 160 300 -r- 600
0

71 10,0 0,3 -r- 0,6 160 -- 170 300 -r- 800

74 10,0 0,2 -r- 0,5 160 -- 170 400 -r- 800
75 4,5 160 -- 170 400 -r- 600
0

77 - 0,2 -r- 0,5 150 -- 170 300 -r- 700

R3 5,5 0,5 -r- 0,8 150 -- 160 250-r-400

R4 10,0 0,3 -r- 0,6 250-r-500

in
0
I-
^0
0
0 -1^0 -1^

130 2,5 0,4 -r- 1,0 160 -r- 300

131 4,0 0,2 -r- 0,8 150 -r-400
150 2,5 150-r-400
in I- in
0 ^0 0
I- 0 I-
^0
0
V0

in
0

152 4,5 0,3 -r- 0,8 150 -r- 400 100 -r- 200
153 8,5 0,2 -r- 0,6 300 -r- 600
0 o\0 o\0 o\0 ^00 ^0
^0
0

154 7,0 0,2 -r- 0,6 300 -r- 600

in in
0 0
I- I-
^0 ^0
0 0

155 3,0 0,2 -r- 0,4 200 -r- 600

0 -1^0 -1^

156 4,5 0,3 -r- 0,6 200 -r- 600

157 2,5 0,3 -r- 1,0 200 -r- 600

Trang 72
 3. Ly san phm
Vic ly san phm co th tin hanh trong hoc ngoi may p. Cng on nay cn tin hnh nhanh
tranh khun b ngui. ? ly san phm ra khoi khun ma khng b bin dang th phai la chon
?

phng phap ly san phm thch hp, vic la chon nay phu thuc vao:
- s lng khun va cach b tr l khun
- Hnh dang san phm
- Loai khun p
- B day san phm
Cach ly san phm thng dung nht la dung thanh y mm trt va kh nn.
* Ly san phm bng thanh y
Khi dung thanh y ? ly san phm, thanh y cn t tai phn co b day nht cua san phm.
Thng th thanh y n su vao san phm khoang 4 mm ? khng co vt li trn b mt san phm.
i khi thanh y c s dung lam loi tao hnh. V thanh y co th ? di chuyn ln xung trong chay
p hoc khun nn s lam mon phn tip xuc gia 2 b phn nay va co th 7 tao ra do vt liu i vao
kh h phn nay.
* Ly san phm bng mm trt
i vi san phm oi hoi khng co vt t cua thanh y th ngi ta co th ? dung mm trt ?
ly san phm khoi khun. Khi o san phm c thit k dnh lai trn chay p khi m khun, mm
trt c b tr trn chay p. Do mm trt tac dung ng u ln san phm t b bin dang.
* Ly san phm bng kh nn
i vi san phm co thanh cao va vach mong, bin phap ly san phm thng dung la khng kh
nn. Khng kh c th?i qua van da y san phm khoi khun. Khi cha hoat ng da van s ong
kn ngn khng cho ra trn san ph?m.
Ngoai 3 cach ly san phm trn, san phm con co th ? c thao khoi khun bng phng
phap khac nh dung ma khun hoc cac phng phap kt hp khac.

Trang 73
 4. Lam sch khun
Sau khi ly san phm ra khoi khun, cn phai tin hnh lam sch khun trc khi chu ky tip
theo. Muc ch cua cng oan nay la lam cho b mt sps bong p. Mt\c khac, khun p sach cung
giup cho vt liu d chay vao khun p. Vic lam sach khun co th ? tin hanh bng tay, khng kh nen
va i khi khun con c phu thm lp bi trn.
III. Gi cng bng phng php ep c
Phng phap p uc hay uc truyn (Transfer molding) la phng phap gia cng tng t nh
uc di ap sut. Chu yu la dung cho nha nhit rn. i vi nha nhit deo, phng phap nay thch
hp vi trng hp nng sut nho va cac loai nha d b phn huy khi gia cng PVC. u im cua
phng phap nay so vi phng phap ep trc tip la vt liu chay vao khun khi khun a trang thai
ong kn nh phng phap uc ap sut, do o vn ba via b mt giap khun la tranh c.
V nguyn tc, phng phap ep uc va ep trc tip ging nhau cac i ?m:
1, Vt liu phai c t nong n trang thai chay nht trc khi ly y khun.
2, Lc ?y vt liu do chay ep tao ra va cung tin hanh trn may ep.
Tuy nhin cung co nhng im khac nhau la:
1, Trong phng phap ep uc, chay ep khng i trc tip vao vung tao hnh
2, Vt liu phai chay qua cac ranh co kch thc be hn tit din chiu ng vung tao hnh cua
khun rt nhiu, do o cn co ap sut ep ln hn va qua trnh ep xay ra sau khi 2 na khun a khep
kn.
3, Khun ep uc la khun kn, co ranh hoc khng co ranh, nhng ca y vt liu vao vung
tao hnh be hn tit din vung tao hnh cua khun rt nhiu.
* Nguyn tc gia cng: Vt liu ep c vao ci chuyn va t nong n trang thai chay nht (su t
nong co th? thc hin bn ngoai). T ci chuyn vt liu c y vao l khun ch chay ep sau khi
khep kn khun. Trong khun vt liu ong rn do phan ng hoa hoc di tac dung cua nhit cung
cp t bn ngoai cho khun hoc chuyn sang trangt hai rn nh qua trnh lam ngui (i vi nha
nhit deo).
Ap sut uc ln hn ap sut uc trc tip t 6 ^ 10 ln, nh th mi u sc y vt liu qua h thng
ranh va ca co tit din va khun c.
u i?m cua phng phap ep uc la:
- Do ma sat ni, s trn ln trong qua trnh chay qua cac ranh nn nhit cua vt liu u hn,
khi vt liu ng nht hn.
- Do t nong nhanh, u nn s ong rn xay ra nhanh va ng nht hn. Thi gian lu lai
trong khun co th? rut ngn con 50% so vi phng phap ep trc tip. Tuy qua trnh ong rn
nhanh nh hin tng ong rn trong ranh khun c loai tr v thi gian vt liu chay qua
ranh khun rt ngn.
- Tnh cht san phm ng nht
- co th? tao c san phm co hnh dang phc tap va thanh mong
- San phm co kch thc chnh xc
- Khun t mon
* Cc phng php p c
v nguyn tc co th chi p c lm 3 phng php: p c bng chy, p c bng piston v p c
bng trc vt.
Trng 74
* Ep c bng chy: Trong phng php ny vt li c t nong v cho vo ci chyn lp trn
khn kn. Ci ny con c gi l bn np li ci chyn. Nh nhit v p st, vt li c
ho deo, chy nht v c ?y vo l khn nh p st to r bi chy p. S khi ong rn khn
c m r v sn phm c ly r.
* Ep c bng piston: Phng php ny ch khc vi phng php c bng chy p ch ? piston
tin s n mt tch ri c khn. Do o gim c t ?n tht p st v co th? rt ngn c thi
gin p.
* Ep c bng trc vt: vi mc ch tng hi q c q trnh sinh nhit v ? to s ng nht
trong khi vt li tt hn, ngi t s dng vt n ? ho do v gi nhit khi vt li. C to c
my n ging nh my c di p st: (hnh v)

Trong cc phng php ny lc ong khn phi bng hoc ln hn lc p v phi dy tr trong
st q trnh c ? m bo khn ln kn trnh nh chy r mt gip khn.
Phng php p c thng c s dng cho cc loi nh nh phnolic thng dng, phnolic
co n, mlmin, lkyd co n, polystr...
IV. Cc phng php ep khc
* p ngui nha nhit rn
Q trnh p ngi c thc hin tho 2 gii on: thnh hnh v ong rn trn 2 thit b khc nh.
- Ngyn tc gi cng:
Vt li p co hm lng m co, thng gm: nh, d m kh, cht n v dng mi, c
chn b phi li ngy ti nh my gi cng tng m, s dng ngy trc khi kh. ? co nht
thch hp cho vic gi cng thnh hnh, s khi phi li, hn hp phi c trong mt thi gin
trc khi p so cho khi p vt li khng q mm hoc q cng. S khi t c linh ngt
hch hp, vt li c cho vo khn p v tin hnh p vi p st t 150 ^ 800 kg/cm 2. Do vt li
kho chy lp y khn.
S khi thnh hnh xong, sn phm c ly khoi khn v m sy ? thc hin vic ong
rn. Do khi ly sn phm khoi khn vt li trng thi ch ong rn nn cn phi cn thn ?
trnh sn phm b bin dng.
Phng php ny co im l:
- Gi thnh h
- co th? cho nng st co v khng cn ong rn trong khn p.
- Tranh c s hoa than v phn huy cua nha. im ny thun li cho tnh cht cch nhit cua
san phm.
Tuy nhin phng phap nay cung co nhng nhc im:
- Ngoi quan khng hp dn, b mt san phm khng u, khng bong, mau m.
- Cng lc kem.
- Trong qua trnh bay hi va ong rn khng th7 tranh c s co rut san phm, bin thin t
0,2 -T- 2% va i khi gy ra s cong vnh san phm.
- ? co san phm tt oi hoi su thit k san phm cn thn hn so vi phng phap p nong.

Trang 75
 Do nhng c im nay nn san phm p ngui c s dung nhiu trong lnh vc cach in va
cach nhit.
Ngoai lnh vc nha nhit rn, phng phap p ngui con c s dung cho hn hp cac cht kt
dnh v c va nha do. i vi nha nhit do, ? co th? gia cng th phai dung dm ? lam trng
vt liu, tng linh ng cua vt liu khi thanh hnh va trong qua trnh ong rn s co s thoat dm.
p nong nha nhit deo:
Vic dung phng phap p nong nha nhit do th trong trng hp bt t d va khi nng sut qua
nho i vi vic u t cac phng phap gia cng khac nh uc di ap sut. Nguyn do la sau khi
thanh hnh, san phm phai c lam ngui trong khun n nhit thp hn T g cua nha. Mc khac
tnh dn nhit cua polymr km nn qua trnh nay oi hoi thi gian ln ? tranh ng sut ni lam giam
phm cht cua san phm => Nng sut thp. Qua trnh gia cng nha nhit do bng phng phap p
nong co th? tin hanh tho 2 cach:
- Ep nong trong khun nong
- Ep nong trong khun ngui * Ep
nong trong khun nong:
Qua trnh nay c chia lam 2 giai oan;
Giai oan 1: t nong va p: giai oan nay vt liu va khun c t nong n nhit gia cng.
Nhit nay phu thuc vao ban cht cua vt liu va hnh dang san phm. Sau khi at c nhit
nay, chay p ha xung tao ap sut lam cho nha chay vao cac chi tit cua khun. Thi gian nay rt ngn
so vi thi gian lam ngui.
Giai oan 2: Sau khi vt liu a lp y vung tao hnh s tin hanh lam ngui san phm trong khun.
Thi gian lam ngui lam anh hng rt ln n cht lng san phm.
Do trong qua trnh gia cng khun c t nong va lam ngui nn trong khun phai co ranh ?
cht tai nhit di chuyn trong khun. ? t nong, ngi ta thng dung hi nc con ? lam ngui
th dung nc.
* Ep nong trong khun ngui:
i vi cc san phm co hnh dng n gian nh dng phng hoc khi, qu trnh t nong co
th tin hanh n gin hn trong khun ngui. Khi o qu trnh lm ngui xy r khi sn phm tip xuc
vi khun.
Thng trong phng php gi cng ny, vt liu c t nong n nhit co hn trng
hp dung khun nong v thc hin trn my un trc vt. Do qu trnh lm ngui ngy khi vt liu tip
xuc vi khun trong qu trnh nn phi s dung p sut co hn ? ep. Cc thng s gi cng thy ?i
theo khi lng, b dy v hnh dng sn phm.
Do s co rut ng k? cu nh nn trong gii on lm ngui cu nh p sut ep gi tng ln gp 2 +
3 ln so vi khi thnh hnh.

Trng 76
Bng su y l mt s thng s gi cng nh nhit deo bng phng php ep trc tip:
Thng so gia cng
Nhit (0C)
Ap sut ep khi thanh Nhit ly san
2
hnh kg/cm phm (0C)
PVC cng 25 -r- 35 170 -- 180

o o
I- I-
00 00
o o
PVC mm (20% DOP) 160 -- 170

<N
o
I-
ro
o
PVC mm (40% ho deo DOP) 15 -r- 25 150 165

o
I-
00
o
PVC bn v p 150- 160

o
I-
00
o
I- o
PS 170 -- 180

o
I-
o
o

NO NO NO NO
o
I-
o
o
PE bn v p 170 -- 180

I/O
o
I-
o
o

o
I-
o
o
PE 15 -r- 30 150- 170

o
I-
00
o
PP 200 250

o
I-
00
o
<Olro

-1^-1^
PMMA 160 -- 180

I/O I/O
o
I-
o
o
PMMA bn v p 170 -- 200

o
I-
o
o

Trang 77
 Chng VI
GIA CNG SAN PHAM BANG PHNG PHAP C DI AP SUAT

I. c im
c di p suat hay con gi la c tim la phng php gia cng ch yu trong cng nghip gia
cng cac polymer nhit deo. i vi nha nhit rn phng phap nay t s dung hn. Tuy nhin, i
vi kt cu va iu kin gia cng thch hp c kim soat cht che phng phap nay cung co th7
dung ? gia cng nha nhit rn ma khng b ong rn vt liu khi vao khun.
- Phng phap nay thuc nhom 1 trong cach phn nhom theo trang thai vt liu va iu kin gia
cng.
- Hoat ng gian oan.
- San phm co kch thc chnh xac theo 3 chiu v c tao hnh trong khun kn.
- Qua trnh nha hoa va tao hnh c thc hin theo 2 giai oan ring bit trong nhng b phn
khac nhau cua may: nha hoa trong xi lanh, nguyn liu va tao hnh trong khun uc.
- Qua trnh tao hnh ch tin hanh sau khi a khep kn 2 na khun lai vi nhau,
- Tuy theo loai nguyn liu uc, ch nhit cua khun uc khac nhau. i vi loai nhit
deo, nhit khun thp hn nhit nha long. i vi nha nhit rn th nhit khun cao
hn nhit nha long.
- Khi vung tao hnh cua khun a c lp y nguyn liu th khun mi chu tac dung cua lc
piston uc gian tip qua nha long.
- Nng sut cua phng phap uc di ap sut cao. Tuy theo kch thc cua san phm, chu ky
co th7 t my giy n my chuc phut.
- Tit kim c nhiu nguyn liu, ng thi cng oan hoan tt cung t tn thi gian.
- Khng n nh nhit va ap sut. y la 1 c i 7m khng thun li cua phng phap va
cht lng san phm cung chu anh hng rt ln c im nay.
II. Phn loi may c
Trn c s cua thit b dung cho phng phap ep uc, ngi ta phat trin thit b dung cho
phng phap uc di ap sut. S phat tri7n nay tp trung giai quyt 3 vn :
1, Gia cng nhanh
2, Cai thin hiu sut nhit
3, Tng cng sut may
Theo 3 hng trn may uc a phat trin dn, ngay cang hoan thin hn, t loai may uc piston n
may uc trc vt. Theo s phat trin o, may uc di ap st phn thanh 3 loai c ban:
* May uc piston: Ra i sm nht, da trn c s thit b dung cho phng phap ep uc nm ngang.
Trong o, vt liu nha hoa trong xi lanh nguyn liu, con goi la xi lanh t nong, bn trong co mt li
gia nhit mc ch to thanh cc lp nha long tip xc vi thanh gia nhit gip cho hi sut gia nhit
tng va nhit ng hn (hnh v).

PlST
*

*-
HOLDIN
HEA Trang 78
MOL G EATER SINGLE-STAGE HAM INJECTION
D
MO CHAMBE
TORPED RAM
LD R O TWO-STAGE RAM
MELTING
INJECTION
 Rtw DRIVE
MOTOR

MOLD SINGLE-STAGE OR RECIPROCATING SCREW

SCREW PLASTICATOR

sgzzzzz

HOLDING / CHAMBER TMzzzm

MOLD

Fig. 1-19 TWO-STAGE OR PREPLASTICIZING

Examples SCREW

of different plasticating systems

Trang 79
* May c co b phn nha hoa s b: B phn nha hoa s b c bt k vi xi lanh nguyn li. vt li sa khi nha hoa s b
phn ri nay c nap vao xi lanh nguyn li va sau o c y vao khn. Do piston c tac dung ln khi nha long nn khng co s
t?n hao ap st c. B phn nha hoa s b co th ? la dang xi lanh t nong vi piston y hoc dang vt n. Dang vt n co nhi
thn li hn nh:
- Trn vt li tt hn do tac dng ca cac ng st trt sinh ra khi vt chyn ng.
- Hi qa gia nhit tt hn nn co th? dng cac polymer nhay nhit.
- San ph?m tao c co cht lng tt hn do tnh ng nht ca vt li trong xi lanh c gia tng.
* May c trc vt:
y la loai may c co nhi cai tin nht, hin nay chim mt v tr qan trong trong cng nghip cht deo. y la mt loai vt m
vi trc vt co th? chyn ng ti li ngoai chy?n ng qay qanh trc. Loai thit b nay co nhi i?m nh:
- Ngyn li c t nong nhanh va
- Thi gian l ngyn li trong xi lanh ngyn li ngn hn.
- C tao gon nhe, nht la b phn nap li.
- Lng cht bc va khng kh vao khn t do trong qa trnh nha hoa cac cht nay thoat qa lp vt li cha nha hoa n l
thoat kh thng c b tr ca nap li.
- T?n tht ap st trong vng ngyn li trc trc vt t do chng a c t nong n trang thai chay nht.
Cng st ca may c thng c bi ? th bng lng nha PS thng dng ti a ma may co th ? y ra khoi khn trong 1 ln
c. May c nho nht co cng st khoang 56 (g) va ln nht at n 28 kg. Cng st ca may con c bi? th bng lng nha co
th? n nong n trang thai chay nht trong xi lanh t nong trong 1 n v thi gian. Ngoai ra ln ca may i khi con c biu th
bng tn lc tac dng ? ong khn.
III. Cu to may c
Do i?m nhi nn may c vt c ng dng rt ph 7 bin. Cho nn trong phn nay va cac phn k tip theo ca chng nay ch
cp n may c trc vt.
 Gate
4,000
12,000
Runn
Spr
MoldedMo N0Z2W Scre
2.25
(4 20,000
sq.In. pelHopp
on (40
7,16
Hydrau
aq.
Cylinde
parter
palpel ue
d w matt
dla
In.)
(80.000 erIn. -
fttt/4 so. Oil rIn.)
,
India
lic
20,000 o) from
pu
15.000 mp
2,000
Pei pel
Mol Injector
d
(Plasticator)
Fig. Ml Pressure-loading melt into the cavity.
May c trc vt gm co 2 cm ln:
- Cm nha hoa v c
- Cm ong m khn 1. Cm nha hoa v c
Gm nhng b phn chnh sa y:
- Xi lanh ngyn li: co c tao nh may n trc vt.
- Trc vt: trong may c trc vt thc hin 2 nhim v chnh: nha hoa va tao ap st ? ly vt li vao khn.

e thc hin nhim v th nht trc vt thc hin chuyn ng quay. e thc hin nhim v th 2 no phai chuyn ng tnh tin.
V vy cu tao cua trc vt se khac vi may un (ngn hn, chuyn ng theo chu
ky...).
Do trong qua trnh y vt liu vao khun, ap sut u vt co th 7 lam cho nha theo ranh vt chay ngc tr lai. V vy, u truc
vt ngi ta lp mt van can dong 7 loai bo hin tng nay i vi mt s nha co linh ng ln.
- Voi phun: Lam nhim vu dn nguyn liu t xi lanh nguyn liu n ranh khun. co nhiu loai voi phun va co cu tao, hnh dang cua
voi phun co anh hng ro rt n ap sut vao nhit cua dong nha, ng thi co anh hng n thi gian duy tr ap sut, ngha la anh
hng n chu ky uc. cu tao cua voi phun phai am bao 3 yu cu ky thut sau:
+ Khng co i?m dng trn dong nguyn liu + Tn tht ap sut nho
+ Lp kht vao ng lot ranh chnh trong giai oan uc va co kha nng gi khng cho nha long trong xi lanh nguyn liu chay ra
khi ri khoi ng lot ranh trong giai oan nha hoa.
2. Cm ng m khun
Do khi tin hanh c, khun ep chu tac dng ca p lc do trc vt to ra gian tip thng qua nha long nn cn phi co lc ong
khun ln ? gi khun ep lun kht trong qu trnh uc. Lc nay thng c tao ra bng h thng thuy lc.
IV. Nguyn l vn hanh may c
Noi chung qua trnh uc co th? chia lam 2 giai oan:
- Giai oan nha hoa
- Giai oan uc Giai oan nha hoa:
Tin hanh trong xi lanh nguyn liu, giai oan nay bt u t luc truc vt bt u quay tron lui v pha sau.
Trong khi quay tron, nguyn liu t phu nap liu ri vao ranh vt va c chuyn v pha trc, i vao vung t nong. Trong qua
trnh chuyn dn n u truc vt, do s gia nhit t bn ngoai qua xi lanh, nhit do ma sat va s trn ln bi tac ng cua dong chay
trong ranh vt nn khi vt liu nong ln va chuyn dn n trang thai chay nht khi n u vt.
* Giai oan uc:
Khi lng vt liu tp trung trc truc vt ? in y khun va khun a v tr sn sang th giai oan uc bt u: h thng
thuy lc lam vic ?y truc vt v pha trc tao ap sut y nha long vo khun. Sau khi a lp y vung tao hnh, ap sut c duy tr
khng ?i tng ng vi u vt truc vt sat u phun nht. Muc ch cua vic duy tr ap sut la ? nha trong cac ranh khun tng dn
nht (do qua trnh lam ngui).n gia tr u ? gi nha trong khun khng thoat ra ngoai khi u khun tach ri khoi ng lot ranh
chnh, ngha la ng sut trt trong khun phai ln hn lc ?y do gradien ap sut tao ra.
n thi gian cn thit, vt lui v pha sau, tin hanh nha hoa trong chu ky sau.
Qua trnh uc kt thuc bng cng oan thao khun, ly san phm.

--------TOTAL CTU TIME

Fig. 1-12 Mechanical load profile.
COMPLETE cycle
5C sec
INJECTION COOUM
3C tsc 2S sec
SCREW
HAM PLASTIC COOLING N MOLD
aec *7 tlje

UO-D MOLD PACK LDWEL

. , fill NG L.I
9K 17me

P AM- GATE
FREE ,_____SEAI SHRINKAGE DCCLIR
TRAVEL _____* N wo.o
TIME
3 I7s*c
$4C EEC
 Fig, 1-13 Example of an injection molding cycle.
EJEC 1 ION

If
ft* ft! *1
V. c im ctf ban ca qu trnh nha hoa trong may c trc vt

si
y
-
a

ME

Nh noi phn m u, c im c ban cua qu trnh nha hoa trong may c trc vt chnh la tnh khng n nh cua qua
trnh.
Khi kt thuc giai oan duy tr ap sut, vt ang v tr trn cung. Khi bt u giai oan nha hoa ranh vt ch cha y nha trn
mt oan l0 v truc vt phai chuyn dch mt oan L - l 0 v pha trc trong giai oan lam y khun trc o. Khi vt bt u quay, hn
hp nha con lai trong ranh vt tip tuc tin v pha trc, l 0 giam dn theo thi gian ng thi pha sau, t cua nap liu ranh vt tip
nhn nguyn liu, chiu dai ranh vt (h(t)) tip nhn nguyn liu tng dn theo thi gian. Do voi phun ong kn nn se tao mt ap sut P W
u vt. Ap sut nay lam giam vn tc tin v pha trc cua phn nha con lai trong ranh vt v tao dong chay ap sut. Do o, vn tc thu
ngn l(t) va tng chiu dai h(t) khng ging nhau. Vn tc tng h (t) nhanh hn vn tc giam l(t) nn sau 1 thi gian, tai thi im t = t 0 th
vt liu 2 vung hoa vao nhau, chm dut giai oan nha hoa 2 vung.
Sau khi 2 vung nguyn liu hoa vao nhau, vt tip tuc lui thm 1 oan na va nguyn liu c y v pha voi phun n khi at
c mt lng cn thit cho ln uc tip theo th ngng lai. Qua trnh nha hoa mt vung kt thuc khi chiu dai ranh vt cha nguyn liu
ung bng l0.

Trong giai oan nha hoa 2 vung, gradien ap sut ch tn tai vung 1 va co gia tr bng -(.

Con trong giai oan nha hoa 1 vung tai tip im t = t 0 ap sut phn b phn b trn toan chiu dai l(t 0) + h(t0) nn tai thi im nay
gradien ap sut giam t ngt th -() xung
P
. W ,r-. Trong ca 2 giai oan nha hoa 1 vung va nha hoa 2 vung, chiu dai truc vt
l(t0 )+ h(t0 )
cha nguyn liu tip tuc giam nn gradien ap sut tng ln. S bin dang v gradien ap sut nay se keo theo s bin ng cua 1 loat cac
thng s khac (Q, vn tc vt).
Nh vy, c im c ban ca qu trnh nha hoa nguyn liu trong qu trnh c di p sut trong may c truc vt la tch cht
khng n nh ca cac thng s ky thut ca qua trnh. iu nay hoan toan trai ngc vi qua trnh un lin tuc.
S khng n nh cua vn tc lui cua vt v(t) chu yu do s bin ?i gradien ap sut, c bit tai thi im 2 vung nguyn liu hoa
vao nhau, tai thi im nay co s giam t ngt gradien ap sut nn v(t) tng ln t ngt.
Tnh cht khng n nh nhit, bn canh nguyn nhn chiu dai truc vt cha nguyn liu thay ?i, s bin ng dong chay trong
ranh vt con phai k? n vic ly thm vao xi lanh ang nong 1 ng nguyn liu b? sung ngui.
VI. Cac qua trnh xay ra trong khun c khi lm y vung to hnh
 Tuy theo vt liu gia cng, hnh dang va khi lng san ph ?m, qua trnh xay ra trong khun uc co th ? khac nhau khng nhng v
c ch lp y ma ca v qua trnh hoa ly na.
i vi tt ca cac nguyn liu, sau khi vao khun u phai duy tr trang thai chay chay nht mt thi gian. Vic chuy 7n sang trang
thai rn co th? do 1 trong 2 c ch (ong rn va lam ngui).
Khi chuyn t trangt hai long sang trang thai rn, nht va khi lng rin cua nha thay ?i lin tuc trong khun uc.
1. Qua trnh lam y khun vi san phm co thanh day
i vi san ph?m co thanh day, qua trnh lam y khun th? hin 2 giai oan ro rt.
* Giai on khng ap sut khun
Trong giai oan u, ap sut cua nha cha tac dung ln khun, dong chay con la dong chay t do, vn tc cua qua trnh hoan toan do lc
can cua voi phung, ranh khun va xi lanh nguyn liu quyt nh. Do o, giai oan nay ap sut va lu lng khng ?i. Giai oan nay kt
thuc khi nguyn liu lp y c 80% th tch khun, hay xp p cua nguyn liu theo khun vao khoang 0,2.
* Giai on ap sut khun
Trong giai oan nay, trong khun uc hnh thanh ap sut tng dn, ap sut khun can tr dong chay ng thi p tip tuc giam. Tc tng
ap sut vung tao hnh cung nh s giam p phu thuc ang k? vao ap sut uc.
2. Qua trnh lp y khun vi san phm thanh mong
Khac vi san ph?m thanh day, tuy rng ap sut khun ch xut hin giai oan cui cua qua trnh nhng do ma sat vt liu vao
thanh khun nn s tn tht ap sut trong khun xay ra ngay sau khi bt u qua trnh lam y. Do o oi hoi ap sut cao th san phm mi
co ng nht ln (khi tip xuc khun san phm a b ngui).
VII. Cac thng s ky thut cua qua trnh uc di ap sut
Trong qua trnh gia cng bng phng phap uc di ap sut, cac thng s ky thut quan trong la:
- Nhit xi lanh nguyn liu Tx
- Nhit khun c Tk
- Chu k c tc
- Ap sut c P
1. Nhit khun v nhit xi lanh nguyn liu
Nhit xi lanh ngn liu v nhit khun c xc nh t tnh cht c nhit v tnh cht lu bin cua polymer. i vi nha nhit
deo v nh hnh, 2 d kin nhit cn lu l: Tg v Tf. vi nha nhit deo kt tinh th chu nhit nong ch Tn/c.
Thng nhit xi lnh ngun liu nm gi TCmin v TXmX:
TX I = Tf + 200 C
T
Xmax = Tph - 300 C T
ph : nhit Phn hu
iu kin n ch co tnh cht tng i, thng thng iu kin qut nh thi gin gi cng cu polmer l Tf (Tnc )< Tph .

Khong nhit t TXmin --> TXmx c phn r thnh nhng khong nho doc theo xi lnh ngun liu. Nu xi lnh ngun liu c chi
lm 3 vung kim sot nhit khc nhu th nhit c b tr cc vung nh su:
Vun 1: T
g 1 = TX min
Vun
g 2: T
2 = TXmin + 200 C
Vun
g 3: T
3 = TXmin + 400 C Vi T
3 ^ TXmax 2
Nhit cu khun uc phi m bo khi tho khun sn phm khng b bin dng. Do o, i vi
nh nhit deo v nh hnh nhit khun cn phi be hn T Xmx vi TXmx = Tg - 300C. Vi nh
nhit deo kt tinh nhit khun nh su:
Nhit xi lanh nguyn liu Nhit khun (0C)
0
( C)
PELD 150 -r- 270

o ro
PEHD 200 -r- 280

o
I-
o
o
PP 200 -r- 230 30 -r- 90
PS
- Trung hp khi 170-r-220

o
1- I-
o o
- Trung hp nhu tng 190-r-230

o
Stren - Metlmetcrlt - 190-r-220 40 ^ 45
AcrLonitril Tn/c + (20 * 40)

1-
o
o
o NO
Polmid 240 -r- 320

Polcrbont
- Thi gian lm y vng khun to hnh: k: thi gian nay ph thuc vo p sut voi phun, cu to rnh v vng to hnh.
- Thi gian lm ngui: tln: l thi gian cn thit h nhit xung n nhit ly sn phm.
t
ck = tcb + tl + t ln
Thi gian lm ngui sn phm co th tnh bng cng thc:

t
_L L[InA]-ln^ - Tk
naJT
ln n - Tk
hK
a : khuch tn nhit (h s cp nhit) a =
pcp

K: dn nhit (nhit nha)

CP: Nhit dung cua nha p : Khi lng ring cua nha s : B dy sn
phm
Tsp, TkTnh: Nhit sn ph?m, khun, nha
A: hng s thay ?i tuy theo hnh dang sn phm i vi sn phm hnh tru: A=1
i vi sn phm hnh cu: A=2
i vi sn phm tm phng: A = 1,27
7 7
Cng thc ny co th dung tnh thi gian duy tr p sut vi l b dy rnh, Tsp c thay bng Tg cua nha:
- Thi gian lm y khun:
tl = Nc-Pd-
p : hng s bi7u din hnh hoc, no phu thuc vo hnh dang hnh hoc, kch thc, b dy sn phm, nhit khun. Noi chung, khi b dy
sn phm v nhit tng th p gim.

a = K(l) n : ch s chy cua nha

1 s2 T-T
t duy n2' a ln A - ln g k
1 1

tr T-T
1
nh Ak J
n
n : nht cua nha tai nhit gia cng vi vn tc trt Y = c. Thng nht n phu thuc vo nhit nh sau:
c c

* -(T-T* )
el ;
no = n0-
0
nC: l nht cua nha tai T*, T* thng c chon l 225 C.
P: p sut uc, tc l p sut tai voi phun.
 i vi sn phm co thnh mong, sn phm c lm ngui phn ln trong qu trnh lm y cho nn vic lp y khun thng
kho khn. Ap sut v nhit nh hng rt ln n vc lm ngui polymer trong khun v chung nh hng n nhit nong chy,
huqua la anh hng trc tip n thi gian lm ngui. i vi san phm ny, thi gian lm y chim ty l ln trong chu ky uc. Trai lai,
i vi san phm thanh day, thi gian lam y va s nh hng khng ang k?, chu ky uc quyt nh bi thi gian lam ngui.
3. Ap sut c
Thng thng ap sut uc bin thin trn 1 khoang, khoang nay phu thuc vao tnh cht lu bin cua vt liu tai nhit gia cng
va kt cu cua khun uc. Khoang cap sut nay co tnh bi cng thc:
KP
min lvlr h min

ma K P
x hmax
K1, K2: h s phu thuc vao cu tao khun va tnh cht lu bin cua nha long. Khun
nay kho lam y, nht cua nha cang cao th K1, K2 cang ln. Khoang cua K1, K2:
K1 = 0,6 -r- 0,8
K2 = 1,2 -r- 1,4
Phmax, Phmin: ap sut hiu dung, phu thuc vao loai polymer. Gia tr Ph cua mt s Polymer cho bi
bang sau:
Ky hiu
Ap sut uc hiu dung
P
P
hmin A
hmax
PS 400 600
PS bn va p 800 1000
Poliacrilic (Polimetacrilat) PS 800 1500
PP 700 1000
PA 800 1200
Polyamid PC 800 1000
Poly carbonat POM 800 1200
Polyoxy metylen
800 1200
VIII. Cc yu t anh hhg n qua trnh c v cht lng san phm
1. Ban chat nguyn liu
Ban cht ca nguyn liu co anh hng ln n qu trnh c va cht lng san phm. Trong chng p trc tip ta a cp n
anh hng ca mt s yu t nh ?m, cht bc, hnh dang, kch thc hat nguyn liu. trong phn nay ta xt n anh hng ca cht bi
trn, tnh cht lu bin va tnh cht nhit cua vt liu.
Khi uc, ngoai vic s dung cac cht phu gia nh cht hoa do, cht n nh, cht n, mau... con s dung cht bi trn vi nhim
vu giam ma sat gia cac hat vt liu va gia vt liu vi thnh cac b phan dn nha (xi lanh, ranh kh^n...).NM giam ma sat gia cac hat
vt liu nn cac hat vt liu c nn cht hn, tip xuc tt hn giup qua trnh huyn nhit hu hiu hn, tranh c s qua nhit cua vt
liu tip xuc vi thanh gia nhit. Do o giam c t ?n hao ap sut khi uc. Nhng khi uc cac san phm khng nhum mau th khng nn
s dung qua nhiu cht bi trn v no co th7 lam cho san phm bn, m uc hoc tao vt sm trong san phm.
Trong qua trnh nha hoa cung nh qua trnh uc co s vn chuy 7n cua nha long trong cac b phn dn nha, cho nn kha nng
gia cng, mc trn ln phu thuc vao tnh cht lu bin cua vt liu. Thng iu kin gia cng t^n li nht la nht b, tc la
linh ng cua vt liu cao. i vi Polymr v nh hnh du nhit chay nht nht cung rt cao, cao hn Polymr cung loai kt tinh
nhit nong chay, cho nn khi gia cng Polymr v nh hnh thng nhit xy lanh phai cao hn T f va ap sut uc cung cao hn so
vi Polymr kt tinh.
Trong qua trnh c nha nhit deo co qua trnh t nong va lam ngui vt liu nn tnh cht nhit cua vt liu phai c chu y n,
trong o co nhit dung va h s truyn nhit cua vt liu. gian n nhit cung la yu t cn bit khi tnh n co rut cua san ph?m
Ngoai ra xac nh ch nhit cho qua trnh gia cng chung ta cung phai bit cac gia tr T f, Tg,
T
ph
2. Nhp liu
Nh a noi, qua trnh uc di ap sut la qua trnh khng n nh, chiu dai cac vung nhim vu cua truc vt lun thay ?i theo thi
gian. iu kin phai co qua trnh nha hoa 1 vung la cn thit, v nu khng th se co s bt ?n nh v khi lng vt liu u vt khi
bt u giai oan uc va khng kh se vao khi vt liu trc u vt lam cho san ph ?m b khuyt tt, cht lng khng ng u.
- Qua trnh nha hoa phai am bao vt liu at trang thai chay nht hoan toan khi ti u vt, nu khng se hin din vung hat rn trc
u vt. Do o, phai dung ap lc ln mi y c nha vao khun va cht lng san phm xu. Ngoai ra, 7 am bao s ng
nht, qua trnh trn vt liu tt trong ranh vt.
- 7 at c cac yu cu trn cn chu y cac thng s chiu dai vung lam vic, vn tc quay, vn tc lui cua vt, khoang chuyn ng
tnh tin cua vt va cu tao cua ranh vt. Khoang chuyn ng tnh tin cua vt quyt nh khi lng nha y vao khun. Nu
khi lng nay t hn lng cn thit se gy khuyt tt san phm v khun khng c lam y u, ap sut uc khng u 7 nen vt
liu trong khun th san phm khng am bao hnh dang va khng th7 bu nha vao ch? nguyn liu b co rut trong qua trnh ngui.
3. Nhit nguyn liu trong xi lanh
Nhit nguyn liu trong xi lanh phai am bao vic vt liu trang thai chay nht 7 gia cng nhng khng b phn huy.
V polymer thng la nhng cht dn nhit kem va nhay nhit nn vic kim soat nhit cua xi lanh nguyn liu rt cn thit. V mt
kinh t th thi gian lu tru cua nha trong xi lanh cang ngn cang co li. Nhit cua nguyn liu trong xi lanh va thi gian lam ngui
san ph?m co quan h vi nhau. Nu nhit nguyn liu qua cao th thi gian lam ngui san ph ?m se keo dai.
Thc t chao thy khi san xut cac san phm co kch thc ln nh nhau th yu t han ch nng sut khng phai la thi gian lam
y ma la thi gian cn thit 7 lam ngui san ph?m trong khun.
4. Ap sut uc
Ap sut uc cn phai u 7 thng tr lc cua dong chay trong xi lanh, voi phun, ranh khun, vung tao hnh cua khun va tao kc
nen nguyn liu trong khun. Tuy nhin nu tng ap sut qua cao se keo theo lc ong khun cao, bn vt liu ch tao khun cao...
Thng thng, ap sut uc phu thuc chu yu vao loai may uc, cu tao cua khun va tnh cht lu bin nguyn liu nhit gia
cng.
5. Thi gian duy tr ap sut
Thi gian ny phai ln m bao nguyn liu trong rnh khun v khun t n nht thch hp ngn cn dong chy ca
nha t vung to hnh ca khun ra ngoi di p sut khi tch voi phun ra khi ng lot rnh khun.
6. Cu to ranh khun
Nh trnh by, cu tao cua rnh khun nh hng n tn tht p sut cua dong nha long trong qu trnh lp y khun. Do o,
nh hng n thi gian lp y khun, nen cua vt liu trong khun.
Trng hp khun nhiu l, vic b tr cc rnh phu rt qua trong, v no nh hng n s phn b vt liu vo cc l khun do o
nh hng n cht lng sn phm.
7. Nhit khun c
Nhit khun uc nh hng n qu trnh lm ngui, nhit ny phi m bo cho nguyn liu chy vo vung tao hnh cua
khun m khng b ong rn trc khi lp y. Nhit khun qu thp se d ? xy ra hin tng dong vt liu b ong rn trc khi lp
y. Con nhit khun qu cao th sn phm khi ly ra khi khun d b cong vnh.
Ngoi ra, nhit khun con nh hng n co rut khng ng u cua sn phm v qu trnh nh hng mach phn t khi
chy. Hu qu l nh hng n s tao cc vt lom v tn tai cc ng sut d gy ph huy sn ph ?m.
Chng VII GIA CNG SAN PHAM BANG
PHNG PHAP TAO HNH NHIT
I. c im phng phap
- y la phng php gia cng co th noi l c in. Qua trnh gia cng c thc hin vi nguyn
liu nha deo dang tm hoc dang ng gm cac giai oan:
+ Ct hnh s b + t nong
+ Tao hnh va lam ngui + Ly
san phm va hoan tt
- Trong phng phap nay vt liu ch c t nong n trang thai mm cao va qua trnh tao hnh la
qua trnh gy bin dang tm vt liu 7 at n hnh dang cui cung cho nn tac dung nho hn cac
san phm trn.
- Phng phap nay co nhng u i?m sau:
+ Thit b n gian, u t thp
+ Phu hp khi san xut vi san lng t, san phm vi kch thc ln, hnh dang n gian.
Do nhng gii han trn ma san ph ?m tao hnh nhit ch c ap dung ph? bin khi co nhiu
loai nha nhit deo va phng phap tao hnh chn khng ra i, cho php san xut cac san phm co
cht lng cao.
II. Cac phng phap gia
cng 1. Phng phap dp
La phng phap tao hnh nhit co lc tac dung ln nht. Lc lam bin dang gy nn bi chay p
cua may p c s dung 7 gia cng mt s nha nhit rn dang tm nh nha PE tm vai, giy,
nha Epoxy. co 3 loai tao hnh:
* Dp trn khun:
Phng phap nay co th7 ap dung cho tt ca cac loai nha nhit do nhng thng s dung hn vi
Cellulose Nitrat v vt liu nay kho gia cng bng cac phng phap p va uc di ap sut. Vi cac
loai nha nhit do khac phng phap nay c s dung khi san phm kch thc ln, n gian va san
lng t.
Trong qua trnh dp, chay dp tip xuc vi vt liu trc khi thanh hnh hoan toan nn no cn phai co
nhit thch hp 7 tranh vt liu ngui lai tai cac i ?m tip xuc gy bin dang khng ng u va
ng sut ni gia tng.
Phng phap nay tuy t tin nhng thng c dung nhiu.
* Dp keo
Phng phap nay cung co th7 ap dung cho cac loai nha nhit do khac nhau. Trong qua trnh
gia cng, sau khi c t nong n nhit thch hp, tm vt liu c lam bin dang di tac dung
cua chay dp trong khi c kp gi trn kp. Do c tnh gia cng nh
vy nn b dy san phm khng ng u v nho hn b dy tm vt liu ban u. Phng php
ny p dung cho cc sn phm co b su khng qu 1,5 ln c knh (b rng) tm vt liu.
? co th7 t c s ng u hn v b dy sn phm, ngi t dung b phn kp so cho
tm vt liu trn kp khi chy dp tc dung trong qu trnh ong khun (h chy), lo xo nen v lc kp
s tng dn tho b su c ko cho n khi tm vt liu b kp cht. Khi o nu tip tc ko th sn
phm s co du v mong thnh.
Nht gi cng bng dp ko cu mt s polymr nh su:

Vt liu Nhit gi cng (0C)

Cllulos ctt 110 -T- 135
Cllulosctt butirt 95 -T- 120
Cllulos nitrt 90 -T- 115

Etyl Cllulos 110-T-135

Acrylic 120 -T- 165
Vinyl Cloru ctt 35 -T- 120
ABS 110 -T- 165

* Dp trn m n hi
S to hnh sn phm trong phng php ny nho v lc p cu chy dp v tnh n hi cu co
su. c im cu phng php ny l ci dp khng co hnh dng cu sn phm m chy dp co hnh
dng sn phm.
Trn ci khun co m mt lp co su ? to r phn lc p tm vt liu st vo chy dp, ly
hnh dng ch tit trnchy dp.
Trong qu trnh gi cng, nh m st cu tm vt liu v m co su nn tm vt liu khng b
x dch khi dp. Gii hn cu phng php ny l s lo ho nht cu m co su. 2. Phng php to
hnh chn khng
Ky thut ny m rng hng p dung cu phng php to hnh nht v yu cu thit b n
gin, nng sut co, cho sn phm nhiu hnh dng khc nhu. co nhiu ky thut to hnh chn khng:
* To hnh trc tip di tc dung cu chn khng
Dung chn khng ? to s si bit v p sut 2 bn thnh tm vt liu. phng php ny co
th7 thc hin trn khu khi sn phm cn co chi tit bn ngoi hoc trn chy khi sn phm cn co chi
tit bn trong. Vic to hnh trc tip trn chy s co nhiu ph liu v phi ct bo cc thnh bn.
Phng php ny thch hp vi cc sn phm co ty l H/W (ty l ko) b, thng dung ? sn
xut cc sn phm co s khc bit hon ton v bn knh cong vnh trn b mt nhng kho trnh c
cc vt trn b mt sn phm do vic ngui cu vt liu khi tip xuc vi khun trc khi vic to hnh
hon tt, v d nh san xut cc ban noi, mt bup b,... vi cc loi nha nh acrylic, celluloid, vinyl
cng...
* Tao hnh chn khng kt hp vi chay nong
? tranh cac vt trn b mt san phm do s lam ngui vt liu tai cac tip im u tin gia
tm vt liu va khun, ngi ta s dung chay nong ? tao dang s b. Phng phap nay cho san phm
u hn va co th7 s dung vi ty l keo cao hn san phm tao hnh trc tip bng chn khng.
Trc khi dung lc chn khng, chay ep ha xung mt oan nht nh ? tao hnh s b cho tm
vt liu.
* Tao hnh chn khng kt hp vi tm keo trn chay
Phng phap nay co th? xem nh la kt hp cua dp keo vi chn khng, giup tao c cac ng
cong ngc va cac dang phc tap ma phng phap dp keo khng thc hin c. Ty l keo thc hin
c co th7 ln n 1:1.
* Tao hnh chn khng kt hp kh nen
Phng phap nay cho phep san xut c nhiu san phm co ng vin phc tap, cong khng u
nhau. co nhiu cach kt hp chn khng va kh nen nhm nng cao ng u cua b day san phm
va ki7m soat c b day nay. Sau y la mt s kt hp:
- Keo cng s b bng chn khng va tao hnh bng kh nen. Phng phap nay phu hp vi cac
vt liu co tnh an hi cao iu kin gia cng (mm cao iu kin gia cng), thng c ap dung
cho ntoa Acrylic, ABS ? gia cng cac hp cha trong sut.
- Keo cng s b bng kh nen, tao hnh bng chn khng: phng phap nay tng t nh
phng phap trn, giup cho s nh hng tt.
- Tao hnh vi m khng kh: ? tranh s tip xuc khng ng u ban u gia khun va tm
vt liu, gy nn cac vt trn b mt san ph ?m. Phng phap tao hnh vi m kh khc phuc c
nhc im nay, trong o khi gia cng, tm vt liu c lam bin dang gia 2 m kh.
III. Cac thng so k thut cua qua trnh to hnh chn khng 1. T
s keo
Biu din ty s gia b mt ma tm vt liu phai bin dang va b rng c nh cua tm vt liu
ban u H/W. Ty s keo anh hng rt nhiu n ng u cua san phm va la 1 trong nhng yu t
quyt nh vic la chon phng phap tao hnh.
Tuy theo phng phap tao hnh ma ng u v b day san phm ch chp nhn c khi ty
s keo nm di 1 gia tr gii han nao o.
V du: vi phng phap tao hnh chn khng trc tip nu ty s keo vt qua 1:2 th s chnh lch b
day cac v tr khac nhau trn san phm rt ln, khng th 7 chp nhn c du co x ly bng bt c
cach nao. Trai lai vi phng phap tao hnh kt hp keo tm trn chay, ty s ti han nay ln n 1:1.
Phng phap tao hnh kt hp vi chay y hoc keo s b cung co gia tr ty s keo la 1:1 con phng
phap tao hnh vi m kh th gia tr nay co th7 ln n 1,5:1.
Ngoi ty s keo, ng u v b day cua san phm con ph thuc vo hnh dng khun, cc
goc cnh...
2. Nhit to hnh
Khoang nhit to hnh bng phng php ny i vi cc nha nhit deo tng i rng. Nhit
thp nht l nhit m co th ? tao c sn phm hp vung (hnh hp vung) vi cc canh sc
goc m khng co nhng khuyt tt nhn thy c bng mt thng v nhit cao nht l nhit
m tm vt liu bt u chy vong xung trn kp hoc nhit m vt liu b bin dang hoc b chy
do phn huy. Nhit gi cng cung nh hng n b dy cc im khc nhau trn sn phm.
Vic la chon ch gi cng, ngoi yu t ng u v b dy sn phm con nh hng n
cht lng sn phm. Noi chung sn phm gi cng nhit cao se co cht lng cao hn sn phm
gi cng nhit thp v giam c ng sut ni v n nh kch thc hn.
? t c s ng u v b dy sn phm, i khi ngi t s dung phng php t nong
co tnh n hnh dang sn phm, trong o cc im m trong qu trnh gi cng chu ng sut ln th
se c t nong t hn ngha l nhit thp hn. Tuy nhin, sn phm cung t c s dung v phc
tap v tao cc sc cng trn b mt sn phm lm sn phm d b rang nt khi s dung.
? t nong vt liu n nhit gi cng, ngi t thng s dung phng php t nong b
mt vi en hng ngoai t cch tm vt liu t 75 + 100 mm hoc t nong bng dong in cao tn.
Vic t nong bng dong in cao tn se cho sn phm co cht lng tt, nng sut cao. Tuy nhin,
phng php ny han ch vt liu s dung.
Trong phng php tao hnh nhit, thi gian t nong chim t 50 + 80% thi gian sn xut, cho
nn vic la chon phng php t nong, vn tc t nong se anh hng n nng sut lao ng.
3. Vn tc bin dng
Tnh cht vt liu thay 7i theo nhit v vn tc bin dang. Khi tng nhit hoc giam vn
tc bin dang vt liu se tr nn mm hn. Trong qu trnh tao hnh, thng cc v tr khc nhau trn b
mt tm vt liu chu tc dung cua ng sut khc nhau v tc ngui khc nhau. Do o, vn tc biu
din se nh hng n b dy sn phm.
Vic la chon vn tc thnh hnh thch hp phu thuc vo nhit gi cng v c b dy tm vt
liu. Noi chung, nu keo chm se gy hin tng xu trn b mt do s lm ngui khi keo, con nu keo
qu nhanh th cc im chu ng sut ln nh cc goc canh se b mong do vt liu khng chy kp. Vt
liu mong th cn keo nhanh hn vt liu dy v qu trnh lm ngui nhanh hn. Thc t cho thy vn
tc tao hnh bin thin t 7m/phut i vi cc loai nha polyolefin (PE, PP), ln n 25 m/phut vi loai
Celluloid v 30 m/phut cho Polycacbonat.
TAI LIU THAM KHAO
Phm Minh Hai; Vt liu cht do - Tnh cht v cng ngh gia cng, i hoc Bch khoa H Ni-
1991.

Nguyn Vn Dn; Cng ngh vt liu mi; nh xut bn i hoc Quc gia TP.HCM- 2003.
HO ly polymr, b mn hO hoc co phn t HBK H Ni.
Arie Rm, fundamentals of polymer engineering, Plenum Press-1997 D. V. Rosto,
Etrudingplastics, Chpmn & Hll-1998
Dominick V. Rosto; Donl V. Rosto; Mrlene G. Rosto (editor), Injection molding, Kluwer
Acdemic Publishers-2000
Joel R. Fried; Polymer Science and Technology; Prentice Hll PTR-1997
L. H. Sperling, Introduction to physical polymer science, John Wiley & Sons-2006