EKEV AKADEM DERGS Yl: 17 Say: 56 (Yaz 2013) 361

FUTBOL VE TURZM:
FUTBOL TAKIMLARININ KAMP YER SEMNN
ALTERNATF TURZM KAPSAMINDA DEERLENDRLMES

irvan en DEMR (*)

Mahmut DEMR (**)

z
Bu almada futbol turizmi kapsamnda futbol takmlarnn kamp yeri seimi deer-
lendirilmitir. almann temel amac futbol takmlarnn kamp yeri seimini etkileyen
faktrleri belirlemektedir. Aratrmann modeline uygun 5li Likert tr bir anket hazrlan-
mtr. Veriler 2011 ve 2012 yllarnda Isparta, Bolu, Kzlcahamam, Fethiye, Bodrum ve
Marmariste kamp yapan futbol takmlarnn yneticileriyle telefon ve e-posta araclyla
elde edilmitir. Elde edilen veriler PASW 18.0 istatistik program ile analiz edilmitir. Veri-
lerin analizinde faktr analizi, korelasyon analizi, t testi ve regresyon analizi kullanlm-
tr. almada tm bamsz deikenlerin baml deiken ile pozitif ynl ilikisi olduu
bulunmutur. Regresyon analizi sonular, futbol takmlarnn kamp yeri seiminde klim
ve Konum, Spor Tesisi, Konaklama Tesisi ve Olanaklar ve Ma Organizasyonu ve
Turnuvalar faktrlerinin etkili olduunu ortaya koymutur.
Anahtar Kelimeler: Alternatif turizm; Futbol Turizmi; Futbol takm; Kamp yeri seimi

Football and Tourism: The Evaluation of Camp Place Choosing of Football Teams in
Context of Alternative Tourism
Abstract
In this study, the camp place choosing of football teams has been evaluated in context of
football tourism. The main purpose of the study is to investigate the effects of some factors
on the camp place of football teams. Appropriate to the research model, 5-point Likert type
survey has been prepared. The data is collected from administrative managers of football
teams in the camps of Isparta, Bolu, Kzlcahamam, Fethiye, Bodrum and Marmaris in the
years of 2011 and 2012 through telephone and email. Obtained data have been analyzed
via PASW 18.0 statistical software. The factor analysis, correlation analysis, t test and
regression analysis were used for data analysis. Positive relations are found between all
independent variables and dependent variable. The results of regression analysis show that
the factors of Climate and Location, Sports Facilities, Accommodations Facilities
and Services and Match Organizations and Tournaments have positive effect on the
camp place choosing of football teams.
Keywords: Alternative tourism; Football tourism; Football team; Choosing of camp
place
*) Yrd. Do Dr., Sleyman Demirel niversitesi Eirdir Turizm ve Otelcilik Yksekokulu
(e-posta: sirvandemir@sdu.edu.tr)
**) Do. Dr., Sleyman Demirel niversitesi Turizm ve Otelcilik Yksekokulu
(e-posta: mdemir1@gmail.com)
 Yrd. Do. Dr. irvan en DEMR
362 / EKEV AKADEM DERGS
Do. Dr. Mahmut DEMR

1. Giri
21. Yzylda ekonomik nemi giderek artan ve son yllarn en gzde sektrlerinden
ikisi turizm ve futboldur (Maenning ve Zimbalist, 2012). Turizmin mnferit ya da grup
organizasyonlara ynelik sunduu olanaklarn spor kulplerince de fark edilmesi ve kul-
lanlma istei blgeler ve lkeler asndan ekonomik olduu kadar sosyal etkiler de ya-
ratmtr. Dnyada spor kulplerinin iinde futbol faaliyetlerinin daha popler olmas ve
futbol ekonomisinin dier spor branlarna gre daha gl olmas bu alandaki yatrm
ve harcamalarnda byk leklerde olmasna neden olmaktadr. Dolaysyla son yllarda
yaplan tartmalarda, turizm mi futboldan, yoksa futbol mu turizmden girdi salamakta-
dr sorusunun u an iin tek cevabnn her iki sektrn birbirine girdi saladdr.
Turizm ve futbolun yllardr i ie olduu bir gerektir. Turizm reklamlarnn spor
organizasyonlarnda ska yer almas ve turizm iletmelerinin ulusal ya da uluslararas
organizasyonlara ve kulplere sponsor olmas bunun en nemli gstergesidir (Higham
ve Hinch, 2002). Dier taraftan spor organizasyonlarnn gerekletirilmesi aamasnda
ve futbol takmlarnn ma ve hazrlk kamp ve almalarnda ulatrma, konaklama,
yiyecek-iecek, elence, rekreasyon vb turizm olanaklarndan yararlanmas turizm ve
futbolun birbirini etkilediini aka gstermektedir (Demir ve Demir, 2004). Turizm
asndan futbol farkl bir neme sahiptir. zellikle turizmin eitlendirilmesinde ve kay-
naklarn etkin kullanlarak srdrlebilirliin salanmas, turizmin zamanda ve mekanda
yaylarak arz kaynaklarnn deerlendirilmesinde futbol bir ara olarak kullanlabilmek-
tedir. Bu erevede futbol turizminin kavramsallamas geerli temellere dayanmaktadr.
Futbol turizmi, futbol takmlarnn ulusal ya da uluslararas organizasyonlara katlma,
milli liglerde mcadele etme gibi belirli bir takvime bal faaliyetler ile bu organizasyon-
lara ynelik sezon ncesi, ma dnemi ve sezon aras kamp ve hazrlk almalar iin
spor tesisleri ile ulatrma, konaklama, yiyecek-iecek, rekreasyon vb turizm hizmetlerini
kullanarak gerekletirilen etkinliklerin ekonomik ve sosyal ktlaryla birlikte yaratt
bir olgudur. Futbol turizminde, mnferit ve grup organizasyonlarnn birlikte gerekle-
mesi, grup tketim yannda bireysel tketimi de dourmaktadr.

1.1. Turizm rn olarak futbol turizmi

Futbol yalnzca bir oyundan ibaret deildir ve spor ynyle deerlendirilmemektedir
(Demir ve Demir, 2004). Futbol, ayn zamanda eitim ve salk alanlarnda sosyal geli-
meyi, milli gururu ve birlii glendirmeyi ve bir turizm rn eidi olarak ekonomik
katky yaratan bir olaydr (Collins ve Jackson, 1996; Hamil, 2009; Preuss, 2007). Futbol
turizmi, dier turizm eitlerinden olduka farkl bir zellie sahip olarak takmlarn ve
oyuncularn zelliklerinden dolay blgeye seyircileri ve taraftarlar da ekerek ek turizm
talebi de yaratabilmektedir (Green ve Chalip, 1998; Godbey ve Graefe, 1991). Futbol,
1970li yllarda televizyonun devreye girmesiyle ksa zamanda bir sektr haline gelmitir.
Uluslararas futbol organizasyonlar, seyirci, televizyon, ulatrma, konaklama, yiyecek-
iecek, elence, reklam ve sponsor gelirleriyle milyar dolarlarn dnd (Gibson, Will-
ming ve Holdnak, 2003) ok byk bir ekonomik yap haline gelince, hem organizatrler
FUTBOL VE TURZM: FUTBOL TAKIMLARININ KAMP YER SEMNN 363
ALTERNATF TURZM KAPSAMINDA DEERLENDRLMES
hem de katlan takmlar da bu pastadan pay almaya almaktadr. Futbol turizmi ayn
zamanda bir ni pazar (Ko, 2005) olarak turistik aba (Kurtzman ve Zauhar, 2003),
ekonomik sistemin bir paras ve uluslararas ilikiler arac (Collins ve Jackson, 1996),
festival ve etkinliklerin lokomotifi (Smith ve Jenner, 1998), turizm blgeleri ve tesislerin
tantm (Higham, 2005; Ko, 2005) ve sosyal yapnn (Ohmann, Jones ve Wilkes, 2006)
glendirilmesinde etkin bir ileve sahiptir.
Futbol turizminin iki ekilde olutuu grlmektedir. Birincisi uluslararas futbol fe-
derasyonlarnn kulp ve milli takmlar baznda gerekletirdii turnuva ve lig organizas-
yonlar ile ulusal federasyonlarn oluturduu lig ve kupa organizasyonlardr. Bunlarn
takvimi, yaps, organizasyonu, katlm belirli kurallar dahilinde yaplmaktadr. Futbol
takmlarnn dorudan bu tr uluslararas organizasyon ve ehirleri seme ve katlma an-
s yoktur. Dolaysyla almada futbol turizminin bu boyutu zerinde durulmayacaktr.
kincisi ise futbol takmlarnn gerek birinci durumdaki organizasyonlara katlma ansn
yakaladklar, gerekse ulusal organizasyonlara katlm iin yapacaklar kamp ve hazrlk
almalarndan olumaktadr. Bu alma ikinci boyut zerine kurguland iin futbol
takmlarnn organizasyonlara dorudan katlma, kamp ve hazrlk yeri seme kararlar
olduka nemlidir.
Futbol takmlarnn kamp ve organizasyonlara hazrlk almalar sezon ncesi, tur-
nuva dnemi ve sezon aras olarak gereklemektedir. Turnuva dnemi hazrlk alma-
lar organizasyon takvimine bal olarak her ma programna uygun olarak farkl ehir-
lerde zorunlu olarak yaplmaktadr. Ancak sezon ncesi ve sezon aras kamp ve hazrlk
almalar her lke federasyonunun ma takvimine bal olarak birbirinden farkllk
gsterebilmektedir (Demir ve Demir, 2004). Sezon ncesi kamp ve hazrlk almalar
iklim itibariyle daha serin, yksek rakml yaylalarda gerekletirilmektedir. lkemizde
zellikle k turizmine ynelik faaliyet gsteren Abant/Bolu, Kartalkaya/Bolu, Davraz/
Isparta, Kzlcahamam/Ankara, Ilgaz/Kastamonu, Palandken/Erzurum gibi yerlerin ko-
naklama tesislerinin yan sra futbol antrenman ve ma sahalar ile yaz dneminde serin
hava, uygun nem, scaklk, oksijen koullarna sahip olmas nemli ekicilik yaratmakta-
dr. Liglerin ilk yarsnn sona ermesiyle balayan sezon aras kamp ve hazrlk almala-
rnn k mevsiminde olmas nedeniyle daha lman hava, uygun nem ve scaklk, yamur
ve rzgar etkeni minimum olabilecek yerlerin seilmesi olduka anlamldr. Dnyann en
nemli turizm merkezlerinden Antalya bata olmak zere Fethiye, Bodrum, Marmaris,
Kuadas ve eme k dneminde yerli ve yabanc ok sayda futbol takmnn kamp ve
hazrlk almasna olanak salamaktadr. Kaliteli konaklama tesisleri, ulam olanakla-
rnn kolayl, futbol antrenman ve ma sahalarnn saysnn fazlal, ma ve turnuva
organizasyonlarnn okluu k dneminde Akdeniz ve Ege Blgelerinin nemli futbol
cazibe merkezi olmasna olanak salamaktadr. Gerek k turizmi gerekse yaz turizmine
ynelik konaklama tesislerinin futbol turizmine hizmet vermesi, ayn zamanda turizmin
zamana ve mekana yaylmasna olanak salamaktadr. Bu durum turizm tesislerinin daha
fazla gelir elde etmesine katk salarken, zellikle yerli ve yabanc byk takmlarn kat-
lmyla gerekleen organizasyonlar ile blge, ehir ve konaklama tesislerinin tantmna
da olumlu etki etmektedir.
 Yrd. Do. Dr. irvan en DEMR
364 / EKEV AKADEM DERGS
Do. Dr. Mahmut DEMR

Futbol takmlarnn kamp kadrosu, futbolcular, teknik heyet, yneticiler, salk eki-
bi, malzemeciler ve dier grevlilerle 30-50 kii arasnda deimektedir. Baz durumlara
gre, zaman zaman taraftar grubuyla birlikte 300 kiilik kafileleri bulan futbol takmlar
dahi gelmektedir (laan, 2002). Bunlara ek olarak yerel, ulusal ve uluslararas basn
mensuplarnn da blgeye gelmesi ayr bir hareketlilik getirmektedir. Dier taraftan zel-
likle byk futbol takmlarnn taraftarlarnn ma ve antrenmanlar takip etmeleri iin
blgeye gelerek (Buraimo ve Simmons, 2009; Gerrard, 2006; Kurtzman, 2005) konakla-
ma tesislerine ynelik talep yarattklar bir gerektir. Hatta baz yldz futbolcularn fanatik
taraftarlarnn mnferit ya da grup tur organizasyonlar ile futbol takmlarn takip ettikleri
de bilinmektedir (Neale ve Funk, 2006; Perryman, 2003). Futbol takmlarnn hazrlk a-
lmalar ve malar birok basn kuruluu tarafndan takip edilmekte ve malar televizyon
kurulularnca yaynlanmaktadr (Szymanski, 2010). Bu yaynlarda takmlarn almalar
srasnda hem blgenin reklam yaplmakta hem de konaklama tesislerinin tantm yapl-
maktadr. Bu ma yaynlar nedeniyle futbol takmlar belirli bir kazan da elde etmektedir.
Dier yandan sezon sonu iten ayrlma ya da karlma durumunda olan igrenlerin ileri-
ne devam edebilmeleri futbol turizminin istihdama katks olarak deerlendirilebilir.
klim koullarnn futbol takmlarnn kamp yeri seiminde nemli bir unsur olduu,
yaz dnemi hazrlk almalarnda daha serin blgelerin tercih edildii grlmektedir.
ok fazla rzgar almayan, oksijen dzeyi yksek ve g kazanma amal almalara ko-
laylk salayabilecek yksek rakml ve dk nem oranna sahip yerler ideal kamp yeri
olarak deerlendirilmektedir (Olszak, 2012; Wangerin, 2006). Buna karn k dnemin-
de yaplan kamp ve hazrlk almalarnda en nemli etken lman hava ve dk nem
oran (Feld, 1993) olarak ngrlrken zellikle ar yamur ve rzgar olumsuz etken-
ler olarak saylmaktadr. Dolaysyla yaz ve k dnemi kamp ve hazrlk almalarnda
futbol takmlarnn iklim koullarnda farkl deerlendirmeleri olmaktadr. Bu farkllk
turizm asndan olumlu bir deerlendirme yaplmasna olanak salamaktadr (Demir ve
Demir, 2004).
Bir blgede futbol takmlarnn kamp ve hazrlk almas yapabilmesi iin yeterli
say ve nitelikte konaklama tesislerinin de bulunmas gerekir. Tesisler sporcularn konak-
lama ve sosyal aktivitelerine olanak salayacak ekilde gerekli donanma sahip olmaldr
(Costa, Tsitskari, Tzetzis ve Goudas, 2004). Futbol takmlarnn kamp yapt oteller ile
ilgili genel sknt, birden fazla takmn ayn tesiste konaklamasndan kaynaklanan ve
zellikle byk takmlarn mmkn olduunca baka takmlarla birlikte ayn tesiste ol-
mak istememesidir (Demir ve Demir, 2004). Bu durum konaklama tesislerinin baz istek-
leri karlayamamasna neden olabilmektedir. Dier yandan antrenman d zamanlarda
spor aletleri ile yaplacak olan almalarda yeterli ara gere ve malzemenin olmamas
nemli bir sorun olarak deerlendirilmektedir.
Futbol takmlarnn kamp ve hazrlk yeri seiminde yalnzca iklim koullar ile ko-
naklama tesislerinin varl ve uygunluu tek bana yeterli olmamaktadr. zellikle an-
trenman yapabilecek uygun zemin ve im kalitesine sahip futbol sahalarnn olmas ka-
dar, rehabilitasyon ve kondisyon amal birimlerin de olmas olduka nemlidir (Stevens
FUTBOL VE TURZM: FUTBOL TAKIMLARININ KAMP YER SEMNN 365
ALTERNATF TURZM KAPSAMINDA DEERLENDRLMES
ve Wootton, 1997). Saha klandrmasnn yeterli olmas, antrenman alanlarnn konak-
lama tesisine ok uzak olmamas, sahalarla seyircilerin arasnda tel rglerin bulunmas
futbolcu sal ve gvenlii asndan gerekli koullardr. Bununla birlikte konaklama
tesislerince antrenman sahalarnda yeterli gvenlik ekibinin bulundurulmas bir baka zo-
runluluktur. Dier yandan kamp dneminde futbol takmlar asndan ma organizasyon-
larnn varl da nemsenmektedir. Takmlarn bir yandan hazrlk malar ile eksiklerini
grmeleri amalanrken dier yandan bu turnuvalardan nemli gelir elde edilmesi de sz
konusudur (Humphreys ve Prokopowicz, 2007; Vrooman, 2007). zellikle byk futbol
takmlarnn yksek miktarda katlm pay almalar, turnuvalarn ekonomik boyutunu da
ortaya koymaktadr.
almann amac, alternatif turizm eidi yaklamyla, futbol takmlarnn kamp yeri
seimini etkileyen faktrleri belirlemek ve bu faaliyetleri turizm ile ilikilendirerek de-
erlendirmelerde bulunmaktr. Bu nedenle ncelikle almaya ilikin aada yer alan
drt adet hipotez oluturulmutur;
H1: Futbol takmlarnn kamp yeri seiminde kamp yerinin iklimi ve konumu etki-
lidir.
H2: Futbol takmlarnn kamp yeri seiminde kamp yerindeki spor tesisi olanaklar
etkilidir.
H3: Futbol takmlarnn kamp yeri seiminde kamp yerindeki konaklama tesisi ve
olanaklar etkilidir.
H4: Futbol takmlarnn kamp yeri seiminde kamp yerinde yaplacak organizasyon
ve elde edilecek gelir etkilidir.
Futbol takmlarnn byk ounluu ma organizasyon irketleri, ev sahibi takm
daveti, uluslararas organizasyon kapsamnda ilgili Futbol Federasyonunun misafir ya
da havayolu ulatrma irketleri (rnein Trk Havayollarnn Barcelona, Manchaster
United futbol takmlarna sponsorluu gibi), spor malzemeleri retici firmalarnn spon-
sorluu ile kamp yerlerine gittikleri iin ulatrmann tm futbol takmlarnn kamp yeri
seiminde etkin rol oynamamas nedeniyle hipotez oluturulmamtr.

2. Yntem
2.1. Aratrma modeli
Aratrmada Demir ve Demir (2004)in almalar ile profesyonel futbol takmlarnn
kamp yeri seiminden sorumlu ekibinde yer alan 7 kiiyle yaplan mlakat sonucu elde
edilen bilgilerin harmanlanarak oluturulan lek kullanlmtr. lek be faktr grubu
iinde yer alan 22 adet Likert tr soru ifadelerinden olumaktadr. Bununla birlikte 2
adet baml deiken sorusu yer almaktadr. Bamsz ve baml deikenlerin tamam
Likert tr 5li aralkta (1=en zayftan .5=en glye katlm dzeyi) dzenlenmitir.

2.2. Aratrmann evren ve rneklemi

Aratrma Isparta, Bolu, Kzlcahamam, Fethiye, Bodrum ve Marmariste 2011 ve
2012 yllarnda kamp ve hazrlk almas yapan profesyonel futbol takmlar zerinde
 Yrd. Do. Dr. irvan en DEMR
366 / EKEV AKADEM DERGS
Do. Dr. Mahmut DEMR

gerekletirilmitir. Antalya Blgesinde daha nce konuyla ilgili baka bir alma ya-
pld iin kapsam dnda tutulmutur. Bu dnemde Fethiye, Bodrum ve Marmariste
ka adet futbol takmnn kamp yapt kesin olarak bilinmemekle birlikte Genlik ve
Spor Genel Mdrl (GSGM)ne ait ve konaklama tesislerinin bnyesinde bulunan
antrenman sahalarn kullanma programna gre 82 adet futbol takm listesine ulalm-
tr. Evrenin belirsizlii nedeniyle listede yer alan takmlarn tmyle iletiime geilmi,
ancak 22 takmn yneticilerinden bir ksm kamp yerini organizatrlerin belirledii, bir
ksmnn da cevap vermemesi zerine 60 adet futbol takm kamp yeri sorumlusu/y-
neticisi ile aratrma gerekletirilmitir. Aratrmann ikinci aamasn Isparta, Bolu ve
Kzlcahamamda kamp ve hazrlk almas yapan futbol takmlar oluturmaktadr.
Baz takmlarn gnbirlik ma organizasyonlar iin gelmeleri nedeniyle bu blgelerdeki
takm says da kesin olarak bilinmemektedir. Konaklama tesislerinden elde edilen bilgi-
lere gre, birinci aamada yer almayan 53 futbol kulbnden 41ine ulalm ve toplam
rneklem says 101 olmutur.

2.3. Veri toplama arac

Veri toplama ilemi, ncelikle 7 adet futbol takmnn kamp sorumlusu ile mlakat
yaplarak gerekletirilmi ve buradan elde edilen bilgilerle almann amacna uygun
olarak hazrlanan yaplandrlm anket formu kullanlmtr. Veri toplamada yetkililerle
nce telefonla iletiim kurulmu ve anket formu yetkililerin e-posta adreslerine gnde-
rilerek doldurmalar ve e-posta ile geri dnleri salanmtr. Veri toplamada futbol ta-
kmlarnn kurumsal zelliklerine yer verilmemi olup yalnzca lkesi ve mcadele ettii
lig stats deerlendirilmitir. Anket formunda kamp yeri seim kriterlerini ieren soru
ifadeleri Likert tr 5li aralkta belirlenmi, lke ve lig stats ile genel deerlendirmele-
re ilikin dnceleri belirlemek zere yer alan sorular ak ulu olarak ngrlmtr.

2.4. Veri analizi ve zmlenmesi

almada ulalan verilerin analizi ve zmlenmesinde PASW 18.0 istatistik paket
program kullanlmtr. almann genel gvenirlik ve geerlik analizinin ardndan par-
a gvenirlii de test edilmitir. Sonraki aamada almann belirlenen amacna uygun
olarak srasyla faktr analizi, t testi, korelasyon analizi ve regresyon analizi yaplmtr.

3. Bulgular
Toplam 101 adet profesyonel futbol takm kamp sorumlu/yneticisinden elde edilen
verilerin analiz edilmesiyle ulalan bulgular aada yer almaktadr. Aratrma kapsa-
mnda kamp yapan futbol takmlarnn %51,49 (101*51,49=52 adet)unun yabanc lke-
lerden (Almanya, Rusya, Hollanda, ran, Kuzey Kore, Ukrayna, ek Cumhuriyeti, Srbis-
tan, Avusturya, Romanya, Belika, Azerbaycan) ve %48,51 (101*48,51=49 adet)inin ise
Trkiye liglerinde yer ald grlmektedir. Yabanc futbol takmlarnn tamam lkele-
rinin en st dzey liglerinde yer alrken, Trkiyedeki futbol takmlar Sper Lig, Birinci
Lig ve kinci Lig takmlarndan olumaktadr. Isparta, Bolu ve Kzlcahamamda kamp ve
hazrlk almas yapan futbol takmlarnn tamam Trkiye Liglerinde yer almaktadr.
FUTBOL VE TURZM: FUTBOL TAKIMLARININ KAMP YER SEMNN 367
ALTERNATF TURZM KAPSAMINDA DEERLENDRLMES
Tablo 3.1. Faktr Analizi Sonular
FY ZD TFY Ort. P
klim ve Konum 11.02 23.64 4.41 0.001 0.91
Scaklk 0.949
Nem 0.911
Ya 0.850
Rakm 0.834
Rzgar 0.767
Spor Tesisi 9.81 16.06 4.23 0.003 0.88
Nizami futbol sahas 0.967
Kou parkuru 0.907
im kalitesi 0.889
Antrenman aralar 0.842
Saha gvenlii 0.723
Konaklama Tesisi ve Olanaklar 7.22 12.25 4.10 0.001 0.86
Otel 0.957
Yiyecek-iecek 0.952
Kondisyon merkezi 0.847
Transfer (otel-saha aras) 0.794
Otel gvenlii 0.733
Ma Organizasyonu ve Turnuvalar 6.18 9.61 4.02 0.007 0.83
Turnuva 0.826
Bahis listesinde yer alma 0.805
Sponsor destei 0.801
Ma yayn 0.798
Kamp Yeri Seimi 4.24 8.46 4.01 0.004 0.87
Fiziksel glenme 0.944
Mental yenilenme 0.921
Ekonomik deer 0.903
KMO=0.817, Bartletts Test of Sphericity=2991.56; df=231; Sig.=0.000; Aklanan
Varyans=% 70.02

kinci aamada Likert tr sorulardan oluan deikenlerden elde edilen bulgular

deerlendirmek iin karmsal istatistik baznda verilere ncelikle gvenirlik testi uygu-
lanmtr. Test sonucunda verilerin genel gvenirlik oran (Cronbach alpha) 0.87 olarak
saptanmtr. Bu sonu kabul edilebilir snrlar iinde (Sekaran, 2000) ve lek yksek
derecede gvenirlie sahip (zdamar, 1999:522) olarak dier analizlere geilebileceini
gstermektedir (Nunnally, 1978). almada yaknsak ve ayrt edici geerlik analizinin de
yaplmasyla birlikte faktr analizinde oluan yap, kullanlan lekle rtmektedir.
 Yrd. Do. Dr. irvan en DEMR
368 / EKEV AKADEM DERGS
Do. Dr. Mahmut DEMR

Analiz sonular itibariyle 5 grupta yer alan deikenlere ilikin faktr ykleri, zde-
er, aklanan varyans (deikenlerin genel yaps aklama) oran ve faktr gvenirlik
dzeyine ilikin bulgularda tablo1de yer almaktadr. Daha sonraki aamada verilere fak-
tr analizi uygulanmtr. Faktr analizinde Kaiser-Meyer-Olkin rneklem deeri 0.817;
Barlett Testi sonucu 2991.56 deeri ve p<0.001 dzeyinde gereklemitir. Verilere uygu-
lanan Temel Bileenler Analizinde, Varimax dndrme seenei kullanlm ve zdeer-
leri (Eigenvalue) 1in zerinde olan veriler deerlendirmeye alnmtr. Faktr analizinde
almann daha belirgin bir ekilde ortaya konulmasna da dikkat edilmitir. Bu nedenle
faktr ykleme oranlar %40dan az olan deikenler, konunun daha belirgin ortaya kon-
mas amacyla deerlendirme dnda tutulmulardr. Bununla birlikte, faktr analizinde
oluan gruplarda faktr yk %40n altnda bulunan ifade olmamtr. Bu veriler nda
22 deikenin be faktr altnda, toplam fark (varyans) %70,02 dzeyinde aklad
saptanmtr. Elde edilen bu oran yksek geerlilie sahip ve kabul edilebilir bir deer
olarak grlmektedir.
Birinci faktr iklim ve konum olarak belirlenmi ve be deiken ile temsil edil-
mektedir. Faktr analiz deerleri tablo 1de grlmekte olup, scaklk, nem, ya, rakm,
rzgar deikenlerinin futbol takmlarnn kamp ve hazrlk almalar iin belirleyici ol-
duklar anlalmaktadr. kinci faktr olarak belirlenen spor tesisinin nemli olduu ve
nizami futbol sahas, kou parkuru, im kalitesi, antrenman aralar ve saha gvenlii gibi
deikenlerle aklanmaktadr. Konaklama tesisi ve olanaklar olarak belirlenen nc
faktr; otel, yiyecek-iecek eitlilii ve kalitesi, kondisyon merkezi, transfer (otel-saha
aras) ve otel gvenlii deikenlerini iermektedir. zellikle konaklama tesislerinin fut-
bol takmlarnn kamp ve hazrlk almalar iin gerekli donanma sahip olmas ve hiz-
met sunmas asndan deikenlerin bu faktr grubu iinde yer almas anlamldr. Ma
organizasyonu ve turnuvalar drdnc faktr olarak belirlenmitir. Turnuva ve hazrlk
malar, takmlarn bahis listesinde yer almas, sponsor destei ve ma yaynnn olma-
s futbol takmlar iin anlaml deikenler olarak Ma organizasyonu ve turnuvalar
faktr iinde yer almtr. Beinci faktr Kamp yeri seimi olarak fiziksel glenme,
mental yenilenme ve ekonomik deer deikenlerinden olumaktadr. Bu faktr olutu-
ran deikenler kamp yeri seimi kararlarnn olumasn belirleyen deikenlerdir.

Tablo 3.2. Korelasyon Analizi Sonular

Faktrler DS Ort SS 1 2 3 4 5
1- klim ve Konum 5 4.41 0.76 0.91
2- Spor Tesisi 5 4.23 0.79 0.39** 0.88
3- Konaklama Tesisi
5 4.10 0.84 0.24* 0.19 0.86
ve Olanaklar
4- Ma Organizas-
4 4.02 0.88 0.32* 0.26* 0.21 0.83
yonu ve Turnuvalar
5-Kamp Yeri Seimi 3 4.01 0.89 0.74** 0.71** 0.69** 0.53** 0.87
Pearson Korelasyon, * p<0.05 (ift ynl); **p<0.01 (ift ynl); DS=Deiken
Says; SS= Standart Sapma
FUTBOL VE TURZM: FUTBOL TAKIMLARININ KAMP YER SEMNN 369
ALTERNATF TURZM KAPSAMINDA DEERLENDRLMES

Kamp yeri seiminin (baml deiken) bamsz deikenler ile arasndaki ilikileri
belirlemek amacyla korelasyon analizi yaplmtr (Tablo 2). Futbol takmlarnn kamp
yerinin iklim ve konumu (r=0.74; p<0.01), spor tesisi olanaklar (r=0.71; p<0.01), ko-
naklama tesisi ve olanaklar (r=0.69; p<0.01) ve organizasyon ve gelir (r=0.53; p<0.01)
faktrlerinin kamp yeri ve seimi ile pozitif, dorusal ynde, anlaml bir ilikinin ol-
duu grlmektedir. Uygun iklim koullar ve konum, futbol takmlarnn hazrlk a-
lmalarnn dzenli yaplmas ve sporcu sal asndan olduka nemlidir. Scaklk,
nem, ya, rzgar ve dier meteorolojik koullar futbol takmlarnn antrenman ve ma
programlarn etkileyebilmektedir. Spor tesislerinin zemin zellii, ls, donanm ve
dier olanaklarnn da futbol takmlarnn aradklar faktrler olduu bir gerektir. Rahat
ve gvenli bir kamp ve hazrlk almasnn yaplabilmesi iin konaklama tesislerinin ye-
terli kapasite ve olanaklara sahip olmas gerekmektedir. Dier yandan kamp programlar
ayn zamanda futbol kulplerinin ekonomik kazan da salayabilecei organizasyonlar
da ierebilmelidir. Bu erevede deerlendirildiinde bamsz deikenlerin kamp yeri
seimi ile pozitif ve nemli dzeyde bir ilikisi olmas anlamldr.

Tablo 3.3. Bamsz rneklem T-Testi Analiz Sonular

DEKENLER GRUPLAR n X SS t p

1- klim ve Konum Trk FT 49 4.45 0.77

1.04 0.161
Yabanc FT 52 4.38 0.74
Trk FT 49 4.27 0.79
2- Spor Tesisi 0.56 0.431
Yabanc FT 52 4.20 0.81
3- Konaklama Tesisi ve Trk FT 49 4.07 0.86
1.12 0.223
Olanaklar Yabanc FT 52 4.10 0.83
4- Ma Organizasyonu Trk FT 49 3.97 0.92
0.53 0.575
ve Turnuvalar Yabanc FT 52 4.06 0.89
5-Kamp Yeri Seimi Trk FT 49 4.04 0.91
0.77 0.347
Yabanc FT 52 3.99 0.93
FT: Futbol Takmlar, SS: Standart Sapma

Trk ve yabanc futbol takmlarnn kamp ve hazrlk almas iin yer seimin-
de farkllk olup olmad da belirlenmek istenmitir. Verilerin normal dalm zellii
gstermesi, homojen olmas ve rneklem byklnn 20den fazla olmas nedeniy-
le Mann-Whitney U Testi yerine Bamsz rneklem T-Testi kullanlarak katlmclarn
kamp yeri seimi konusundaki deerlendirmelerinin karlatrlmas yaplmtr. Tablo
3de grld gibi Trk ve yabanc futbol takmlarnn kamp ve hazrlk almas iin
yer seiminde anlaml bir farkllk olmad ortaya kmtr.
 Yrd. Do. Dr. irvan en DEMR
370 / EKEV AKADEM DERGS
Do. Dr. Mahmut DEMR

Tablo 3.4. Regresyon Analiz Sonular

t Sig t
SABT 10.102 0.001
1- klim ve Konum 0.147 4.029** 0.001
2- Spor Tesisi 0.139 5.623** 0.003
3- Konaklama Tesisi ve Olanaklar 0.156 3.008** 0.001
4- Ma Organizasyonu ve Turnuvalar 0.169 2.341** 0.007
**p<0.01; *p<0.05; F=79.11; R=0.53; R=0.37; Dzeltilmi R=0.35

Futbol takmlarnn kamp yeri seiminde bamsz deikenlerin etkisini belirlemek

amacyla regresyon analizi yaplm ve istatistiksel sonular tablo 4de sunulmutur.
Kamp yeri iklim ve konumunun olduka nemli olduu ve futbol takmlarnn hazrlk
almalarn etkiledii grlmektedir (t=4.029 ve p<0.01). Dier bir ifadeyle, gerek ha-
zrlk programlarnn dzenli olarak yrtlmesi gerekse sporcu sal asndan hava
scakl, nem oran, ya ve rzgar durumu ile oksijen oran kamp yeri seilirken futbol
takmlarnn idari ve teknik yetkililerince dikkate alnmaktadr. Bir kamp yeri seiminde
yalnzca iklim faktr tek bana etkili deildir. Bununla birlikte baz faktrlerinde etkin
rol oynad grlmektedir. Regresyon analizi sonular spor tesislerine ilikin olanaklarn
da futbol takmlarnn kamp yeri seiminde etkili olduunu ortaya koymaktadr (t=5.623
ve p<0.01). Ayn ekilde konaklama tesisi ve olanaklarnn da kamp yeri seimini belir-
leyen ltler arasnda olduu, bu faktrn zellikle ilk iki faktr destekleyen gl
bir yapda olduu anlalmaktadr (t=3.008 ve p<0.01). nk sporcularn antrenman
almalar kadar fiziksel dinlenme ve sosyal gereksinimlerinin de karlanmas olduka
nemlidir. Birok futbol takm kamp yerini seerken ilk faktr dikkate ald bu
almalarn maliyetini karlayacak ve hatta gelir elde edebilecek organizasyonlarnda
olmasn beklemektedir. zellikle bahis irketlerinin son dnemlerde hazrlk ma ve
turnuvalar dzenlemesi futbol kulpleri iin nemli bir faktr olarak deerlendirilmekte-
dir. Analiz sonular da bunu desteklemektedir. Ma organizasyonu ve turnuvalar faktr-
nn futbol takmlarnn kamp ve hazrlk yeri seimini etkiledii sonucu ortaya kmtr
(t=2.341 ve p<0.01). almada oluturulan hipotezlerin yaplan analizler sonucu tm-
nn desteklendii grlmektedir.

4. Sonu
almada ulalan sonularn iki adan ele alnarak deerlendirilmesi gerekir. Birin-
cisi futbol takmlarnn kamp ve hazrlk almalar iin yer seimini belirleyen faktrler,
ikincisi ise seilen kamp yerlerinin turizm ile ilikisidir. Yaplan analizler sonucunda is-
tatistiksel olarak nemli bulgulara ulald ortaya kmtr. Her bir analiz sonularnn
kabul edilebilir deerler iermesi, aratrmann yapsal modelinin tm almay ifade
edebilecek zellikte olduunu gstermektedir.
Futbol takmlar iin en uygun kamp ve hazrlk almas yerini etkileyen faktrlerin
doal iklim koullar ve spor tesisi ve altyap faktrleri olduu kadar bunlar destekleye-
FUTBOL VE TURZM: FUTBOL TAKIMLARININ KAMP YER SEMNN 371
ALTERNATF TURZM KAPSAMINDA DEERLENDRLMES
cek iki nemli unsur olarak hizmet kalitesi ve saysal olarak konaklama tesisleri ile ma
organizasyonlarna ynelik faaliyetlerdir. klim koullar ngrlen bir programn dzen-
li olarak yaplmasnda etkili olabilmektedir. Ar scak ya da souk bir havann sporcu
saln olumsuz etkilemesi onlarn hastalanma ve sakatlanmalarna neden olabilmekte-
dir. Ayn ekilde nem oran yksek, oksijen dzeyi normal deerlerin dnda ve srekli
ya alan bir blgenin hem almalar aksatmas hem de sporcu saln tehdit etmesi
istenmeyen bir durumdur. Ulalan istatistiksel deerler bu dnceyi desteklemektedir.
Bununla birlikte kamp yerinin uygun zemin, klandrma sistemi, drenaj sistemi, teknik
antrenman aralar, alma gvenlii, destek hizmetleri gibi gereksinimleri karlayacak
spor tesislerine sahip olmasnn nemli olduu anlalmaktadr. Dolaysyla futbol takm-
larnn salkl ve dzenli bir kamp ve hazrlk almas yapabilmesi iin temel koullar-
dan ikisinin iklim koullar ile spor tesisleri olduu sonucu aka fark edilmektedir.
Futbol takmlar iin yalnzca iklim koullar ve spor tesisleri kamp yerinin tek belir-
leyicisi olmad, bunlar destekleyecek dier tesis ve faaliyetlerinde bulunmas gerektii
analiz sonularyla ortaya konulmutur. Futbol takmlarnn kamp ve hazrlk almas
yer seiminde etkili olan temel faktrleri destekleyici dier iki faktrn konaklama tesis-
leri ve olanaklar ile ma organizasyonu ve turnuvalar olduu belirlenmitir. Futbolcularn
fizik, kondisyon ve moral asndan sosyal olanaklarn nemli bir etkisi vardr. Youn ve
ar almalarn ardndan dinlenme, sosyal ortam, yeme-ime, elenme, sauna ve hamam,
oyun gibi olanaklar bnyesinde bulunduran konaklama tesislerinin ideal kamp yerinin en
nemli destek faktrlerinden birisi olduu deerlendirilmektedir. Bununla birlikte ulusal
ya da uluslararas zellikteki turnuvalar futbol kulplerinin kamp maliyetlerini ve hatta
nemli lde gelir salamalarna katks nedeniyle bir dier destekleyici faktr olarak
ortaya kmtr. Dier bir deyile futbol takmlarnn kamp yeri seimi ve programnn
hazrlanmasnda turnuva ve zel malar olduka nemli bir etkendir. Hem dorudan bir
gelir salanrken hem de kamp maliyetleri karlanmaktadr. Ayrca takmlarn rn sat,
reklam ve ma yayn gelirleri, gie gelirleri de bu organizasyonlar nemli klmaktadr.
Aratrmann sonular futbol ve turizm ilikisi asndan deerlendirildiinde, hem
futbol sektr hem de turizm sektr asndan nemli sonular dourduu aktr. Futbol
ve turizm bir bakma ayn kaynaklar kullanarak nemli ktlar salamaktadr. Her ikisi
de sosyal yaamn nemli aktrleri olduu kadar ekonomik etkisi nedeniyle sonular
daha etkin olabilmektedir. Futbol takmlarnn kamp almalar yaptklar yerler dikka-
te alndnda ncelikle turizmin youn olarak grld blgeler olduu bir gerektir.
Futbol takmlarnn uzun sreli kamp dnemlerinin turizmin dk sezon ya da sezon d
tabir edilen zamana rastlamas futbolun turizm tesislerinin daha uzun sreli hizmet ver-
mesi ve atl durumdan kurtulmasna nemli katks olduu ortadadr. Futbol takmlarnn
sezon ba kamp dneminin Temmuz-Eyll aylarnda olmas ve bu dnemde Trkiyede
daha ok k turizmine hizmet veren blgelerde younlamas futbol-turizm ilikisini
ortaya koymaktadr. Ayn ekilde sezon aras futbol kamp dneminin Avrupa lkeleri
iin Aralk-Mart aylarnda olmas ve bu dnemde Trkiyede daha ok yaz turizmine
hizmet veren Antalya, Mula, Kuadas, eme ve Mersin gibi blgelerde younlamas
da futbol-turizm ilikisini desteklemektedir. Bu blgeler ncelikle iklim asndan uygun
 Yrd. Do. Dr. irvan en DEMR
372 / EKEV AKADEM DERGS
Do. Dr. Mahmut DEMR

olduu iin konaklama tesisleri nemli ekicilik yaratan faktr olmutur. Spor tesislerinin
yapm ise konaklama tesislerinden sonra olumutur.
Futbol turizmi kapsamnda belirli blgelerin tercih etmesi nedeniyle kamp yapan
takmlarn saysndaki artlar, projelerinde futbol sahas bulunmayan konaklama ilet-
melerine saha yapmaya, yeni yaplan otelleri de projelerine futbol sahas dahil etmeye
yneltmitir. Hatta baz yerel ynetimler ve kurumlar blgelerinde futbol sahas yapm
iin gerekli kaynaklar salamak amacyla eitli almalar iine girmilerdir. Futbol
turizmi gelir seviyesi en st gruptan oluan ve harcama dzeyleri yksek olan insanlarn
katld bir turizm eidi olduu iin getirisi de dier turizm rnlerine gre olduka
yksektir. Kii ba harcamalarn normal konaklama ve takm harcamalarnn dnda kii
ba gnlk 100-150 $ arasnda olduu ifade edilmektedir. Bu harcamalara takm ve dier
harcamalarda eklendiinde nemli boyutlara ulamaktadr. Dier yandan futbol takmla-
rnn hazrlk almalar ve malar birok basn kuruluu tarafndan takip edilmekte ve
malar televizyon kanallarndan yaynlanmaktadr. Bu yaynlarda takmlarn almalar
srasnda hem blgenin tantm yaplmakta hem de konaklama tesislerinin reklam yapl-
maktadr. Bu ma yaynlar nedeniyle futbol kulpleri belirli bir kazan elde etmektedir.
Futbol turizminin gerek lkesel gerekse blgesel boyutta sosyo-ekonomik ve soyo-
kltrel adan nemli etkileri olacaktr. Turizmin mekana ve zamana yaylmas
bakmndan uygulanabilecek rn eitlerinin banda futbol turizmi gelmekte-
dir. Bunun iin yaplmas gereken bir takm almalarla birlikte baz neriler ge-
tirmek de mmkndr;
ncelikle gerekli alt ve st yaplar tamamlanarak gerekli zelliklere sahip blgele-
rin futbol turizmi asndan canlandrlabilir.
Futbol turizmi ile ilgili olarak turizm iletmeleri, futbol kulpleri, yerel ynetimler,
eitim kurumlar ve konuyla ilgili dier kesimler bilinlendirilebilir.
Devlet tarafndan hazine arazileri futbol turizmine alarak futbol ve antrenman sa-
halar ile spor tesislerinden oluan ve hatta dier spor dallar iin alma alanlarn
da iine alacak spor kompleksleri yaplmas tevik edilebilir.
Blgedeki belediyeler, il zel idareleri, Genlik ve Spor Genel Mdrl ve dier
kurum ve kurulular futbol ve antrenman sahalar yaparak futbol kulplerine ve
konaklama tesislerinin kullanmna sunabilir.
Futbol turizmine ynelik faaliyet gsteren konaklama tesislerine futbol arz kay-
naklar bakmndan baz standartlar getirilebilir.
Blgede dzenlenen futbol turnuvalar Trkiye Futbol Federasyonunun kontro-
lnde, daha organize ve uluslararas boyutlarda etki yapabilecek ekilde dzenle-
nebilir.
Avrupada ekonomik alanda ve futbolda gelimi lke takmlarna ynelik al-
malara ncelik verilebilir.
Avrupadaki zengin ve byk futbol kulpleriyle imdiden uzun vadeli szleme-
ler yaplabilir.
FUTBOL VE TURZM: FUTBOL TAKIMLARININ KAMP YER SEMNN 373
ALTERNATF TURZM KAPSAMINDA DEERLENDRLMES
Fiyat indirimine gidilmemelidir, byle bir durumda hizmet kalitesindeki dler
nedeniyle takmlarn baka blge ya da lkelere kayabilecei aktr.
Turizmin tantm ve reklamlarnda futbol turizmine de yer verilebilir.
Turnuvalarn nceden programlanarak dnyann nemli ve byk futbol takmlar-
nn katlm salanmal, uluslararas seyirci ve taraftarlarn turnuvalar izlemesiyle
turizm canlandrlabilir.
alma yukardaki aklamalar erevesinde ele alndnda, futbol ve turizmin pek
ok ynyle ilikili olduu grlmektedir. Futbol turizmin srdrlebilirlii asndan
nemli bir ara, turizm ise futbolun gelimesinde bir destek faktr olarak birbirleri-
ne nemli katklar yaratabilmektedir. Bu nedenle futbol ve turizm ilikisini konu alan
almalarn daha geni boyutlarda yaplmas ilgili tm kesime yararl sonular ortaya
koyabilecektir.
Kaynaka
Buraimo, B. & Simmons, R. (2009). Market size and attendance in English Premier
League football. International Journal of Sport Management and Marketing, 6
(2), 200-214.
Collins, M. & Jackson, G. (1996). The economic impact of a growing symbiosis:
Sport and tourism. In Proceedings of the Fourth European Congress on Sport
Management, Montpelier, France.
Costa, G., Tsitskari, E., Tzetzis, G. & Goudas, M. (2004). The factors for evaluating
service quality in athletic camps: A case study. European Sport Management
Quarterly, 4 (1), 22-35.
laan, E. (2002). Antalyada gzel eyler oluyor. Hrriyet Gazetesi (15.01.2002).
Demir, M. ve Demir, .. (2004). Turistik rn eitlendirmesi kapsamnda futbol turizmi:
Antalya Blgesinde bir aratrma.Dokuz Eyll niversitesi SBE Dergisi, 6 (2),
94-116.
Feld, F. (1993). Management of the critically injured football player. Journal of Athletic
Training, 28 (3), 206-212.
Gerrard, B. (2006). The economics of association football, Volume I and II. UK: Edward
Elgar Publishing Ltd.
Gibson, H. J., Willming, C. & Holdnak, A. (2003). Small-scale event sport tourism: Fans
as tourists. Tourism Management, 24 (2), 181-190.
Godbey, G. & Graefe, A. (1991). Repeat tourism, play, and monetary spending. Annals of
Tourism Research, 18 (2), 213-225.
Green, B. C. & Chalip, L. (1998). Sport tourism as the celebration of subculture. Annals
of Tourism Research, 25 (2), 275-291.
Hamil, S. (2009). Managing football. UK: Routledge
Higham, J. & Hinch, T. (2002). Tourism, sport and seasons: The challenges and potential
of overcoming seasonality in the sport and tourism sectors. Tourism Management,
23 (2), 175-185.
 Yrd. Do. Dr. irvan en DEMR
374 / EKEV AKADEM DERGS
Do. Dr. Mahmut DEMR

Higham, J. (2005). Sport tourism destinations. UK: Routledge.

Humphreys, B. R. & Prokopowicz, S. (2007). Assessing the impact of sports mega-events
in transition economies: EURO 2012 in Poland and Ukraine. International
Journal of Sport Management and Marketing, 2 (5), 496-509.
Ko, E. (2005). New product development in the Turkish tourism market: The case of
football tourism. Journal of Sport Tourism, 10 (03), 165-173.
Kurtzman, J. & Zauhar, J. (2003). A Wave in time-The sports tourism phenomena. Journal
of Sport Tourism, 8 (1), 35-47.
Kurtzman, J. (2005). Economic impact: sport tourism and the city. Journal of Sport
Tourism, 10 (1), 47-71.
Maenning, W. & Zimbalist, A.S. (2012). International handbook on the economics of
mega sporting events. Edward Elgar Publishing.
Neale, L. & Funk, D. (2006). Investigating motivation, attitudinal loyalty and attendance
behaviour with fans of Australian football. International Journal of Sports
Marketing & Sponsorship, 7 (4), 307-319.
Nunnally, J.C. (1978). Psychometric Theory. NY: McGraw-Hill.
Ohmann, S., Jones, I. & Wilkes, K. (2006). The perceived social impacts of the 2006
Football World Cup on Munich residents. Journal of Sport & Tourism, 11 (2),
129-152.
Olszak, C. A. (2012). The impacts of weather on a Mid-American conference university
football team and players perceptions regarding weather. Doctoral dissertation,
Kent State Uni.
zdamar, K. (1999). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Eskiehir: Kaan
Kitabevi.
Perrymann, M. (2003). New world cup resources. Leicester: The University of Leicester.
Preuss, H. (2007). FIFA World Cup 2006 and its legacy on tourism. In trends and issues
in global tourism 2007 (pp. 83-102). Springer Berlin Heidelberg.
Sekaran, U. (2000). Research methods for business: a skill building approach. New York:
John Wiley & Sons Inc.
Smith, C. & Jenner, P. (1998). The impact of festivals and special events on tourism.
Travel & Tourism Analysis, 4, 73-91.
Stevens, T. & Wootton, G. (1997). Sports stadia and arena: realising their full potential.
Tourism Recreation Research, 22 (2), 49-56.
Szymanski, S. (2010). Football economics and policy. Palgrave Macmillan.
Vrooman, J. (2007). Theory of the beautiful game: The unification of European football.
Scottish Journal of Political Economy, 54 (3), 314-354.
Wangerin, D. (2006). Soccer in a football world: the story of Americas forgotten game.
USA:WSC Books Limited.