YASED - Türkiye Sağlık Sektörü Raporu

Trkiye salk
sektr raporu
Srdrlebilir ve kaliteli bir salk sektr iin

genel bak ve potansiyel iyiletirme alanlar
Haziran 2012
indekiler
Grafikler Listesi......................................................................................................................... i
ekiller Listesi........................................................................................................................... ii
Tablolar Listesi.......................................................................................................................... iii
Ynetici zeti........................................................................................................................... 1
Trkiyede Ekonomik Gelimeler ve Temel Salk Sektr Parametreleri...................................... 6
Salk Hizmet Sunumu Sektr................................................................................................. 23
Global Sektr Grnm ve Uluslararas Kyaslamalar............................................................... 23
Trkiye Sektr Grnm......................................................................................................... 30
Trkiyede Sektrn Sorunlar ve yiletirme Alanlar.................................................................. 41
Tbbi Cihaz Sektr.................................................................................................................. 45
la Sektr.............................................................................................................................. 53
Salk Sigortas Sektr............................................................................................................ 80
Sonu...................................................................................................................................... 90
Ksaltmalar............................................................................................................................... 94
2
Grafik 1: Trkiye'nin Reel GSYH Geliimi 2002 - 2014*...................................................................... 7
Grafik 2: Trkiye'ye Yaplan Dorudan Uluslararas Yatrmlar 2010 - 2014......................................... 8
Grafik 3: Trkiye - Ya Gruplarna Gre Nfus Dalm (2008 - 2015*)............................................... 9
Grafik 4: Bebek lm Oranlar (1.000 Doum Bana Bebek lm Says)........................................... 9
Grafik 5: Ortalama Yaam Beklentisi.................................................................................................. 10
Grafik 6: Salk Harcamalar ve Ortalama Yaam Beklentisi................................................................. 11
Grafik 7: Doum Oranlar.................................................................................................................. 12
Grafik 8: Bireysel Harcanabilir Gelir ve Reel Harcanabilir Gelirdeki Byme.......................................... 13
Grafik 9: Trkiyenin Yllara Gre Toplam Salk Harcamas................................................................. 13
Grafik 10: Trkiyede Kii Bana Den GSYH ve Salk Harcamalar.................................................. 14
Grafik 11: 2009 Yl Hane Harcamalarnn Kategorilere Gre Dalm................................................. 15
Grafik 12: Seilmi lkelerin Salk Harcamalar ................................................................................ 16
Grafik 13: Trkiyedeki Hekim ve Hemire Saylarnn Yllara Gre Deiimi......................................... 20
Grafik 14: Yllara Gre Okul Mezun Saylar........................................................................................ 21
Grafik 14: Yllara Gre Okul Mezun Saylar........................................................................................ 23
Grafik 16: OECD lkelerine Gre 1000 Kiiye Den Doktor Says..................................................... 24
Grafik 17: OECD lkelerine Gre 1000 Kiiye Den Hemire Says................................................... 24
Grafik 18: OECD lkelerine Gre Doktor Bana Den Hemire Says................................................ 25
Grafik 19: OECD lkelerine Gre 100.000 Kiiye Den Yeni Mezun Hemire Says............................ 25
Grafik 20: Hasta Kal Sresi (gn)..................................................................................................... 28
Grafik 21: Yllara Gre Trkiyedeki Hastane Says.............................................................................. 30
Grafik 22: Yllara Gre Trkiyedeki Hastane Yata Says................................................................... 31
Grafik 23: Salk Personelinin Kurululara Gre Dalm..................................................................... 32
3
Grafik 24: Yllara Gre Hastane Mracaat ve Yatan Hasta Saylar....................................................... 32
Grafik 25: Diyaliz Hasta Saysnn Yllara Gre Deiimi....................................................................... 38
Grafik 26: Diyaliz Merkez ve Cihaz Saysnn Yllara Gre Deiimi...................................................... 39
Grafik 27: Dnya Tbbi Cihaz Pazar................................................................................................... 45
Grafik 28: Tbbi Cihaz Pazar 2010 - Milyon ABD Dolar...................................................................... 48
Grafik 29: Gelecee Ynelik Beklentiler, 2011-2015........................................................................... 49
Grafik 30: Klinik Aratrma almalarnn Tutarsal Global Dalm...................................................... 57
Grafik 31: Sektrler Baznda Aratrma Gelitirme Harcamalarnn Ciroya Oran................................... 58
Grafik 32: Sektrdeki Birlemeler....................................................................................................... 59
Grafik 33: En Byk ARGE Yatrmna Sahip 12 Firmann Getiri D Oran Neden Analizi Krlm... 61
Grafik 34: Trkiye la Pazar Geliimi (Milyar ABD $).......................................................................... 66
Grafik 35: thal Yerli Dalm.......................................................................................................... 67
Grafik 36: thal Yerli Dalm.......................................................................................................... 68
Grafik 37: Kutu ve TL Baznda Jenerik rn Pazar Geliimi.................................................................. 68
Grafik 38: Trkiye la Pazarnda D Ticaret Verileri............................................................................ 69
Grafik 39: Trkiyedeki Kamu la Harcamalarnn Geliimi.................................................................. 72
Grafik 40: Brt Salk Sigortas Yazlan Primleri................................................................................... 82
Grafik 41: Salk Sigorta Polie ve Kapsamdaki Kii Says................................................................... 83
Grafik 42: Salk Sigortas Pazar Paylar 2010..................................................................................... 85
ekil 1: deal Salk Sisteminin Temel Boyutu................................................................................ 1

ekil 2: Temel yiletirme Alanlar....................................................................................................... 2
ekil 3: Gerekletirilen almann Kapsam...................................................................................... 3
ekil 4: Gelimekte Olan lkelerde Salk Sektrnn Desteklenmesi................................................. 17
ekil 4 (devam): Gelimekte Olan lkelerde Salk Sektrnn Desteklenmesi................................... 18
ekil 4 (devam): Gelimekte Olan lkelerde Salk Sektrnn Desteklenmesi................................... 19
ekil 5: Trkiyedeki zel Hastanelerin Blgesel Dalm.................................................................... 31
ekil 6: Elektronik Salk Veri Taban.................................................................................................. 42
ekil 7: Yeniliki Bir lacn Piyasaya kmas iin Harcanan aba (ABD rnei)..................................... 56
ekil 8: Klinik Aratrma Safhalarnn ArGe Harcamalarndaki Pay....................................................... 56
ekil 9: Dnya la Sektrnde Sre Gelen Deiim............................................................................ 57
ekil 10: la Sektrndeki Deiim................................................................................................... 60
ekil 11: Veri Korumasnn Fiyat Geliimi ve Pazar Hacmine Etkisi Konsept Gsterimi........................ 71
ekil 12: Byk la irketleri iin Srdrlebilir Stratejiler................................................................... 73
ekil 13: Veri Korumas ve rn Yaam Dngs............................................................................... 76
ekil 14: ArGe Marjlar ile Veri Korumas Arasndaki liki.................................................................... 77
ekil 15: Srdrlebilir ve Kaliteli bir Salk Sistemi iin yiletirme Alanlar.......................................... 93
4
nsz
YASED Uluslararas Yatrmclar Dernei, 1980 Bu rapor ile; Trkiyede salk sisteminin tm
ylndan bu yana Trkiyede faaliyet gsteren bileenleri ile (la, Salk Sunucular, Tbbi Cihaz,
uluslararas dorudan yatrmclarn en nemli Sigorta), gncel durumu ortaya konulmas;
temsilcisidir. YASED olarak, Trkiyenin kalite, maliyet ve eriim olmak zere temel
dnyadaki En iyi yatrm ortamna sahip lke boyut gznnde tutularak srdrlebilir ideal
konumuna getirilmesine katkda bulunmak, salk sistemine ulalmas ynnde potansiyel
ve bu amala, bilgi, deneyim ve iliki amz iyiletirme alanlarnn belirtilmesi ngrlmtr.
ile Trkiyede Uluslararas Standartlarn ve En
yi Uygulamalarn Yerlemesi, Uluslararas Sz konusu raporumuzu ilginize sunuyor, ve bu
Yatrmlara Kamuoyu Desteinin Salanmas vesile ile bu almaya deerli katklarda bulunan
ve Trkiyenin Bir Cazibe Merkezi Olarak alma Grubu yelerimize ve bu almaya
Algsnn Ykseltilmesi konularnda sorumluluk hayat veren Deloittea teekkr ediyoruz.
stlenmekte ve grev almaktayz. Bu erevede,
bilimsel almalara verdiimiz destek ve
faaliyetler ile bu hedeflerimizi pekitirmek
arzusundayz.
Bu dorultuda, Sala Eriim alma

Grubumuzun deerli katklaryla Deloitte
tarafndan hazrlanan Trkiye Salk Sektr
Raporu: Srdrlebilir ve Kaliteli bir Salk
Sektr iin Genel Bak ve Potansiyel yiletirme
Alanlar konulu raporumuzun mevcut
almalara nemli katklar salayacan mit
ediyoruz.
5
Trkiye Salk Sektr - Srdrlebilir ve Kaliteli yer alan firmalarn sponsorluu sayesinde
bir Salk Sektr iin Genel Bak ve Potansiyel gereklemitir. Katklarndan dolay kendilerine
yiletirme Alanlar Raporu aada logolar teekkr ederiz.
6
Ynetici zeti
Trkiyede salk sektr; eriebilirliin artmas gstergeleri nda, srdrlebilir ve kaliteli

ve olumlu ekonomik gelimeler neticesinde sala eriim iin maliyet odakl bir sistemin
artan satn alma gc gibi etkenler ve son iletilmesi, gerek toplum sal gerekse de
yllarda sektre ilikin gerekleen destekleyici yatrm sreklilii adna kanlmaz olmaktadr.
gelimelere paralel olarak bymektedir.
la, hizmet sunumu, sigorta ve tbbi cihazlar
gibi alt sektrler baznda bakldnda Dnya
genelinde nemli bir noktaya gelinmektedir.
Bu olumlu gelimelere paralel olarak, ekil 1: deal Salk Sisteminin Temel Boyutu
srdrlebilir kamu finansmann salanmas
amacyla politika belirleyicileri tarafndan
eitli aksiyonlar alnmaktadr. Bu aksiyonlar
sektrdeki modernlemeyi hedefledii gibi ayn
zamanda kamu maliyetlerini snrlandrmaya Kalite
ynelik de olmaktadr. Ancak kamu maliyetlerini
snrlandrmay hedefleyen uygulamalar; sektr
oyuncularnn faaliyetlerinin srdrlebilirliini
ve sektr ktlarnn kalitesini olumsuz ynde
etkileyebilmektedir.. Bu raporun amac; genel deal Salk Sistemi
olarak Trkiye salk sektr ve ila, hizmet
sunumu, sigorta ve tbbi cihazlar alt sektrlerinin
mevcut durumunu anlamak, Dnyadaki Maliyet Eriim
gelimeleri incelemek ve nihayetinde daha
kaliteli, srdrlebilir ve katma deerli bir ortam
yaratmak amacyla zm nerilerini sunmaktr.
Bir salk sisteminde kalite, maliyet ve eriim

olmak zere temel boyut bulunmaktadr.
deal olarak bu boyut e dengeli olarak n
Son yllarda Dnyann nde gelen ve
plana kmakta ve nihayetinde ideal bir salk
byyen ekonomileri arasnda yerini alan
sistemini oluturmaktadr. Maliyet ve eriim
Trkiyede, salk sektr, sala eriimin
kamu politikalar neticesinde belirlenmektedir.
hkmet politikalar tarafndan da olumlu
Kalite ise dier iki etmenden etkilenmektedir.
desteklenmesine paralel olarak nemli geliim
Bu dorultuda, sistemdeki bireylerin en kaliteli
gstermitir. Salkta Dnm Program
salk hizmetini ald, maliyetlerin en dk
erevesinde, salk hizmetlerinin etkili,
seviyede tutulduu, irketlerin yatrmlarna geri
verimli ve adaletli ekilde organize edilmesi,
dn salayabildii ve eriimin snrsz olduu
finansmann salanmas ve sunulmasna ynelik
sistem ideal olarak kabul edilmektedir.
gelimeler zellikle bu dorultuda n plana
kmaktadr. Gerek saln korunmas, gerekse
Ancak uygulamaya gelindiinde, idealde
de sosyal gvenlik haklarnn gelitirilmesi
belirlenen bu boyutun da e zamanl olarak
adna kurumlarnn tek at altnda toplanmas,
salanmas kstl kaynaklar nedeniyle mmkn
yeil kartllarn Sosyal Gvenlik Kurumu
olamamaktadr. rnein, bir sistemde eriim
(SGK) bnyesine dahil edilmesi, Genel Salk
ve kalite arttrld zaman maliyetler de paralel
Sigortas (GSS) kapsamnn ve eriiminin
olarak artmaktadr. Dolays ile salk sistemine
glendirilmesi ve bu gelimelerin sonucunda
ayrlan snrl kaynan kiilere en etkin hizmeti
uluslararas salk gstergelerinde Trkiye iin
verecek ekilde ynetilmesi olduka zorlu
raporlanan istikrarl ilerlemeler salk sisteminin
ve kritik bir sre olarak ne kmaktadr.
geliimine dair verilebilecek rneklerden sadece
Gnmzn deien demografik ve ekonomik
bazlardr. Trkiye salk sektrndeki bu pozitif
1
gelime, sadece kamu politikalar neticesinde sonulanabilmektedir. Bu dorultuda, mevcut
artan sala eriimle deil, ayn zamanda sistem ileyii ile politika deiikliklerinin geliimi
ekonomik andan glenen ortamda salk incelendiinde, srdrlebilir ve kaliteli sala
hizmetlerine duyulan ihtiyacn artmasyla da eriimin salanmasnn uzun vadede mmkn
tetiklenmektedir. Trkiyede yal nfus orannda olamayaca ngrlmektedir. Sosyal sigorta
grlen artn yan sra refah dzeyinin kapsamnn nem ve nceliklere gre yeniden
artmas neticesinde salk hizmetlerinden gzden geirilmesi bir gereksinim olarak ortaya
daha fazla faydalanma gereksiniminin douu kmas muhtemeldir.
ve sala eriimin geniletilmesine ynelik
yaplan planlar nmzdeki yllarda Trkiyenin Mevcut sistem nda, harcamalarn
salk harcamalarnn artmaya devam edecei ynetilmesine ve kaliteli sala eriimin
beklentisini desteklemektedir. srdrlebilir olmasna ilikin atlmas gerekli
admlarn etrafnda topland effaflk, Diyalog
Ancak gelimekte olan salk sektr ve sala ve ngrlebilirlik gibi temel iyiletirme alanlar
eriimdeki art, kamu harcamalarnn artmasna sektr paydalar tarafndan dile getirilmektedir:
yol amaktadr. Salk sektrne ilikin kamu
politikas yaklam, son dnemlerde artan Bu dorultuda; kamu nezdinde effaf salk
kamu harcamalarnn fiyat snrlandrmalar ile politikalarnn etkin bir diyalog ortamnda
ynetilmesi eklinde olmaktadr. te yandan, tm paydalar ile paylalmas, sektrn
geni GSS kapsam ve kstl katk paylar ngrlebilirlik sorununu ortadan kaldrp sektr
sonucunda salk hizmet sunumuna eriimin paydalarnn daha salkl planlama yapmalarna
artmas ile ila tketimindeki art devlet btesi imkan yaratarak, Trkiyede yapacaklar
zerinde basksn hissettirmektedir. Bu durum, yatrmlar artrmalarn da salayacaktr. Salkta
nicelik asndan gelimeler sunmakta iken, lkelerin gelimiliklerinin bir gstergesi olan
salk hizmetlerinde nitelikten dn verilmesiyle yksek hizmet kalitesinin salanmas ve buna
ekil 2: Temel yiletirme Alanlar
effaflk
Kamu politikalarnn effaf bir ekilde tm
paydalar ile paylalmas
Diyalog
Yatrm
Salk Sektrnde paydalar aras ve Srdrlebilir ve Kaliteli
Destekleyen
politika belirleyicileriyle diyaloun Salk Hizmetine Eriim
Ortam
glendirilmesi
ngrlebilirlik
Mevzuat deiikliklerinin sektr
paydalarnn yatrmlarn en verimli ekilde
ynetebilmeleri iin ngrlebilir olmas
2
paralel finansmannn srdrlebilir olmas iin konularnda sorunlara neden olmaktadr. Cari
yeniliki uygulamalarn lkeye ekilmesi kritik an zmlenmesinde en nemli konunun
nem tamaktadr. Bu uygulamalarn etkin ArGeye dayal retimin olduu bir gerektir.
bir ekilde sisteme entegre edilmesi, ancak Yeni aklanan tevik paketi ile salk sektrnde
yatrm iin uygun bir ortamn oluturulmas ve yenilikiliin desteklenecei gzkmektedir.
sektre uygun tevik paketleri ile desteklenmesi Bu dorultuda kriterlere uygun yatrmlarn
sayesinde mmkn olabilmektedir. Aksi desteklenmesi sayesinde yeniliki yatrmlarn
takdirde, sadece kamu maliyeti basks ile desteklenmesi salanabilecektir. ArGe
yatrmlar iin ekici bir pazar yaratmaktan harcamalarnn en yksek olduu sektr olan
uzaklalmas, yeni ilalara eriimin de nnn salk sektr, bu konuda olduka nemli bir
kesilmesi ihtimalini douraca iin toplum noktaya gelmektedir. Bu anlamda salk sektr
sal adna nemli bir tehdit oluturmaktadr. desteklenerek yatrmlarn Trkiyeye ekilmesi
nemli bir konu olarak ortaya kmaktadr. ArGe
Bu durumda yenilikiliin desteklenmesi iin alannda nemli btelere sahip olan klinik
rn/hizmet gelitirme, sahiplik, eriim ve aratrmalarn da Trkiyeye ekilmesi iin bir
evresel faktrler olarak sralanabilecek drt frsat olduu dnlmektedir.
parametre bulunmaktadr. Trkiye, son yllarda
salk politikalarndaki olumlu gelimelere Bu dorultuda, yaplan alma kapsamnda
paralel olarak sala eriimin artyla birlikte srdrlebilir ve kaliteli salk hizmetinin
salk sektrn desteklemektedir. Ancak rn salanmasna ynelik zm nerileri
/ hizmet gelitirme, sahiplik ve evresel faktrler gelitirilmi; ila, salk sunucular, salk
incelendiinde Trkiye birok lkenin gerisinde sigortas ve tbbi cihaz olmak zere drt temel
kalmaktadr. Bu durum lkeye yeni yatrmlarn alt sektr incelenerek en iyi uygulamalara ve
ekilmesi ve paralel olarak srdrlebilirlik zm nerilerine deinilmitir.
ekil 3: Gerekletirilen almann Kapsam

Temel yiletirme
ncelenen Sektrler
Noktalar
1
la Sektr
1 Hizmet Kullanmndaki Kontrol
Mekanizmalar ve Planlama iin
Veri Kullanm
2 Salk Hizmet
Sunumu Sektr 2
Dzenleyici Yap
3 Tbbi Cihaz 3
Sektr Yatrmlarn Gerekletirilmesi
4 Sigorta
Sektr
3
Rapor kapsamnda her bir sektr zelinde gerek hasta gerek doktor bacanda sistemi
iyiletirme noktalar belirlenmitir. Belirlenen kullanan gruplarn bilinlendirilmesine ynelik
iyiletirme noktalar sektr baznda detayl bir almalar gerekletirilebilecek, sistemde ek
ekilde ilgili blmde aklanmaktadr. Ancak maliyete sebebiyet veren alanlar nlenebilecektir.
rapor genelinde belirlenen iyiletirme noktalarn u anda Trkiye'de etkin bir salk veri taban
genel olarak ana grupta toparlamak bulunmaktadr. Ancak bu veri tabannn gerekli
mmkndr: grlen fonksiyonlarnn tamamlanmasn
mteakip kamuya ak raporlar retilmesi
Hizmet Kullanmndaki Kontrol Mekanizmalar amacyla kullanlmas, sektr paydalar asnda
ve Planlama iin Veri Kullanm da faydal olabilecektir.
Dzenleyici Yap
Yatrmlarn Gerekletirilmesi Veri konusunda, gnmze kadar sregelen
kamu politikalarnn zellikle salk harcamalarn
Hizmet kullanmndaki kontrol mekanizmalar ve kontrol etmeye ynelik gerekletii
planlama iin veri kullanmna ilikin iyiletirmeler gzlemlenmektedir. Ancak, hastalklarn tehis
balnda ncelikli olarak hastalklarn insidans ve tedavilerine ne kadar kaynak harcandna
ve prevalans bilgileri vb. epidemiyolojik verilerine bakmak, salk hizmetlerinin planlamasna
ulalmas, toplum salnda karlalan k tutmamaktadr. Snrl kaynaklar da gz
sorunlarn doru bir ekilde tespiti adna, nnde bulundurulduunda, hastalklara dair
nemli bir ihtiya olarak ne kmaktadr. epidemiyolojik bilgilerin entegre bir veri sistemi
Buna ek olarak kii bilgilerinin (aile bilgileri vastasyla sorgulanabilir hale getirilmesi,
ile eletirilmi ekilde), kiinin kulland hastalklarn nlenmesi ve tedavisinde kritik
ilalardan, gerekletirilen tetkik ve testlere, neme sahip etkin bir bte planlamas adna
geirdii hastalk ve operasyonlara, kulland n plana kmaktadr. Kamu nezdinde, veri
tbbi cihazlara kadar btnlemi bir sistem kullanm alannda tm paydalar tarafndan
ierisinde tutulmasna da ihtiya duyulmaktadr. benimsenecek planlama yaklam bu deiim
Bu dorultuda, toplam btenin ihtiyalar iin gerekli grlmektedir.
dahilinde deerlendirilerek dalmas nemli bir
konu olarak n plana kmaktadr. Ancak bunun Dzenleyici yapya ilikin iyiletirmeler balnda;
yaplabilmesi iin verilerin birok parametre mevzuatn yatrmlar destekleyici ekilde
dahilinde raporlanabiliyor olmas ok nemlidir. yaplandrlmas, mevzuata uyumluluk srecinin
Verilerin, bte ynetimine dair kstlama makul snrlar dahilinde bulundurulmas ve
noktalar olarak ele alnmasndan ziyade bu sayede mevzuat riskinin azaltlmasna
ihtiyalarn ve tahminlerin yaplmasna ynelik ynelik konular n plana kmaktadr.
bir ara olarak ele alnmas gerekmektedir. rnein Trkiyede ila sektr zelinde
yaplan uygulama ve kararlarn ngrlebilir
Bylelikle; salk btesi en etkin ekilde bir mekanizma dahilinde ilgili paydalar ile
planlanabilecek, hastann salk sistemi paylalmas ihtiyac bu alanda tespit edilen
ierisindeki hareketi effaflaacak, sistemde en kritik iyiletirmelerden biridir. Paydalar
tekrar eden maliyetler belirlenecek ve verimlilik dzenleyici yap dahilinde alnan kararlar
alanlar tespit edilebilecektir. Salk sistemi effaflk politikalar kapsamnda ngremedikleri
ierisinde hastaln tespiti, tedavisi ve takibine durumlarda planlamalarn yapamamaktadrlar.
ilikin performans gstergeleri tanmlanabilecek, ou uluslararas olan bu irketler, zellikle mali
olumlu sonu veren zmlerin uygulama ve finansal konularda yaplan dzenlemelerin
alanlar geniletilebilecektir. Ek olarak kalite ngrlebilir olmamas neticesinde, planlama ve
kontrol mekanizmalar gelitirilebilecek, sistemin adaptasyon srelerinde sorun yaamaktadrlar.
daha verimli ve daha az maliyetli almas te yandan, Trkiyede salk alanndaki
salanabilecektir. Ayrca hizmet kullanmna gelimeler incelendiinde, gerek genel salk
ilikin iyiletirme alanlarnn tespitini takiben, sigortasnn kapsamnn genilii, gerek
4
deien demografik ve ekonomik gstergeler artn gerisinde kalmaktadr. Dier yandan
neticesinde mali adan salk sisteminin diyaliz sektr iin enflasyon etkisi ile maliyetler
srdrlebilirliinin salanmas iin tamamlayc de artmakta ve neticede gerekli bte bir yldan
sigorta modelinin benimsenmesi gl bir dier bir yla hasta artna ilaveten enflasyon
seenek olarak ortaya kmaktadr. Tamamlayc etkisiyle daha da artmakta ve karlanmas
salk sigortasnn uygulanabilir olmas iin gittike zorlamaktadr. Ayn sorunlarla belki
Genel salk Sigortasnn (GSS) belli alanlarda daha da nce karlam bulunan gelimi
daraltlmas veya prim teviki (vergi avantaj/ lkeler ve bu lkelerde faaliyet gsteren hizmet
teviki) salanarak kamu btesi zerindeki sunucular, bir araya gelerek daha maliyet etkin
ykn azaltlmas gerekmektedir. Bu erevede, ve toplam tedavi giderini azaltc yntemlerin
tamamlayc salk sigortas ile hem kamu salk bulunmas ve uygulanmas iin beraber
finansman zerindeki bask hafifleyecek, hem almaktadrlar. Bu almalarn sonular
zel sigorta sektr iin byme alan doacak, muhtelif lkelerde alnmaya balanm olup,
hem de kamu ile zel salk alanda faaliyet gn getike bu yntemler daha fazla lkede
gsteren salk sunucular daha etkin bir ekilde uygulanr hale gelmektedir. Bu sebeple, yeni
faaliyet gsterebileceklerdir. yollar ve yaklamlar bulunarak salk hizmetinin
kalitesinden ve miktarndan dn vermeden
Yatrmlarn gerekletirilmesine ilikin devamlln salamak esas olmaldr.
iyiletirmeler alannda ise, ncelikli olarak
yatrm ekilmesi planlanan alt sektrler Bu alma kapsamnda zm nerilerinin
zelinde, teviklerin gelitirilmesinin gereklilii oluturulmas amacyla, eitli kamu ve zel
ne kmaktadr. Her ne kadar Trkiyedeki sektr temsilcilerinin fikirlerine bavurulmu,
tevik mekanizmalar olduka gelimi olsa politikalar ele alnm ve kurumlarn strateji
da, bu sektrde yatrmlarn istenilen dzeyde dokmanlar incelenmitir. bu alma salk
olmay (zellikle katma deer salayan sektrnn mevcut durumunu anlamak ve
hammadde yatrmlar) sektre zelletirilmi Trkiyedeki iyiletirme alanlarn belirlemek
tevik mekanizmalar ihtiyacn n plana amacyla hazrlanmtr. Bu almadan yola
karmaktadr. Yeni aklanan tevik paketi klarak, bu raporda belirtilen hususlarn kamu,
sayesinde bu konuda ilerlemelerin olaca zel sektr ve bilim adamlarnn ortaklaa
ngrlmektedir. Bilgi birikiminin nemli almas ve dorultusunda bir yol haritas
olduu bu sektrde irketler rekabet edebilmek eklinde oluturmas gerektii dnlmektedir.
adna aratrma ve gelitirme faaliyetlerinde
bulunmaktadrlar. Bunun karln almak iin Sonu olarak, son yllarda sregelen salk
ise bilgi birikimi, salad fayda ile paralel olarak politikalar neticesinde sala eriim
fiyatlandrlmal ve rekabeti veri korumas ile artmaktadr. Ancak bu durum kamu salk
desteklenmelidir.Ayrca mevcut yatrmlarn harcamalarn da paralel olarak arttrmaktadr.
veya yeni yatrmlarndaki insan kaynaklarnn Politika belirleyicileri tarafndan uygulanan
desteklenmesine ynelik makro planlamalarn maliyet azaltmaya ynelik tedbirler ise sektrde
yaplmas gerektii dnlmektedir. Fiyat ve/ srdrlebilir ve kaliteli salk hizmeti sunumunu
veya veri korumasnn, yatrmlar yeterince olumsuz ynde etkileyebilmektedir. Bu durum
desteklemedii ortamlarda salk sektr karsnda dzenli olarak tutulan salk verileri
irketlerinin yeniliki rnleri piyasaya nda stratejik kararlarn verilmesi, kontrol
srmemeleri, hatta pazardan kma karar mekanizmalarnn gelitirilmesi, yatrmlar ve
almalar sz konusu olabilmektedir. dzenleyici yapda iyiletirmelerin yaplmas
gerekmektedir. Tm bu iyiletirmelerin de
Tm gelimi lkelerde salk hizmetleri ok effaflk, diyalog ve ngrlebilirlik hedefleri
byk bir lde kamu ve/veya sosyal gvenlik dorultusunda yerine getirilmesi gerekmektedir.
kurumlar tarafndan karlanmaktadr. Ancak, bu
hizmetler iin ayrlan bteler hasta saysndaki
5
Trkiyede ekonomik gelimeler ve
temel salk sektr parametreleri
Trkiye hzl ve tutarl bir ekilde gelimekte Trkiye ekonomisi son sekiz ylda nemli bir
olan bir lkedir. Ekonomi alannda son yllarda hzla bymtr. Ksa srede gsterilen bu
nemli gelimeler yaanmaktadr. Ekonomik yksek performans sayesinde, Trkiye Dnyann
gelimelerdeki bu olumlu hava ile birlikte sala nde gelen ve byyen ekonomileri arasnda
eriimdeki olumlu politikalar neticesinde salk yer almtr. Mevcut durumda lkeler aras
harcamalar artmakta ve Trkiyenin salk 2010 Gayri Safi Yurt i Hasla (GSYH) rakamlar
sektrndeki konumu dier lkelere nazaran Satnalma Gc Paritesi (PPP) endeksinde
gelimektedir. karlatrldnda, Trkiye ekonomisi Dnyada
16. srada, AB lkeleri arasnda ise 6. srada
yer almaktadr. Bu sralama salk sektr
byklkleri ve harcamalar ile paralellik
gstermektedir.
Tablo 1: IMF Verilerine Gre lkelerin GSYH (PPP) Sralamas
GSYH (PPP)
Sralama lke Kii Bana Den GSYH
Milyon Dolar
1 Amerika 14.526.550 46.860
2 in 10.119.896 7.544
3 Japonya 4.323.504 33.885
4 Hindistan 4.057.787 3.408
5 Almanya 2.944.352 36.081
6 Rusya 2.230.954 15.612
7 ngiltere 2.181.456 35.059
8 Brezilya 2.178.529 11.273
9 Fransa 2.134.941 33.910
10 talya 1.778.832 29.480
11 Meksika 1.564.872 14.406
12 Gney Kore 1.466.125 29.997
13 spanya 1.372.720 29.830
14 Kanada 1.334.143 39.171
15 Endonezya 1.032.952 4.347
16 Trkiye 968.604 13.577
17 ran 888.355 11.883
18 Avustralya 883.807 39.764
19 Tayvan 824.671 35.604
20 Polonya 723.032 18.981
Kaynak: Uluslararas Para Fonu (IMF)
6
Trkiyenin GSYHsi 2011in 3. eyreinde, 2. dk seviyesi olan %-7,57 seviyesine gelmi,
eyree gre %1,7 orannda bymtr1. ayn yl ierisinde Haziran 2009da ise, en
Dnya Bankas verilerine gre, Trkiyenin yksek seviye olan %6,69a ulamtr. Trkiye,
GSYHsinin son yllardaki geliimine bakldnda mevcut durumda hzla gelien bir lke olarak,
ise, 1998den beri ortalama yllk bymesinin Orta ve Dou Avrupann nde gelen ekonomisi
%3,5 civarnda olduu grlmektedir2. Bu konumundadr.
oran Mart 2009da ekonomik krizin etkisiyle en
Grafik 1: Trkiye'nin Reel GSYH Geliimi 2002 - 2014*
12%
9,4% 8,9%
10% 8,4%
8% 6,9%
6,2%
5,3% 5,4% 5,2%
GSYH Byme %
6% 4,7% 4,6% 4,8% 5,0%
4%
0,7%
2%
0%
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* 2013* 2014* 2015*
-2%
-4%
-4,7%
-6%
Trkiye AB Dnya
Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU), Eurostat

* Bu rakamlar EIU tahminleridir.
Birlemi Milletler Ticaret ve Kalknma Konferans Trkiyeye dorudan yaplan yatrmlar,

(UNCTAD) Dnya Yatrm Beklentileri Anketi 2007 ylnda tarihindeki en yksek seviyeyi
2011e gre, Trkiye 2010 ylnda, uluslararas grmesine ramen, 2009 ylnda ekonomik
yatrm iin gelimekte olan lkeler arasnda krize bal olarak nemli miktarda bir d
en cazip 14. lke konumunda bulunmaktadr. yaamtr. Mevcut durumda yeni rakamlar
Genel sralamada ise Trkiye 27. srada yer ve tahminler gstermektedir ki Trkiyedeki
almtr3. Bu durum Trkiye asndan bir uluslararas yatrm oran nmzdeki yllarda
frsat olarak deerlendirilmelidir. zellikle cari artmaya devam edecektir. Ancak bu durumu
ak olumasnda yer alan sektrlerde yatrm srdrlebilir klmak Trkiyedeki gelimeler
frsatlarnn deerlendirilmesi gerekmektedir. kadar uluslararas gelimelere bal olarak
1.http://www.
Cari an zmlenmesinde en nemli deiim gstermektedir.
tradingeconomics.com/
konunun ArGeye dayal retimin olduu bir turkey/gdp-growth
gerektir. ArGe harcamalarnn en yksek olduu
sektr olan salk sektr, bu konuda olduka 2. Dnya Bankas Veri Taban,
nemli bir noktaya gelmektedir. Bu anlamda Trkiye
salk sektr desteklenerek yatrmlarn
3. Yased, UNCTAD Dnya
Trkiyeye ekilmesi nemli bir konu olarak Yatrm Raporu 2011
ortaya kmaktadr.
7
Grafik 2: Trkiye'ye Yaplan Dorudan Uluslararas Yatrmlar 2010 - 2014
30 4%
25,5
4%
25 22,0 22,5
20,2 19,5 3%
Milyar Dolar
20 17,5
3%
GSYH %
15 12,0 2%
8,4 8,9 2%
10
1%
5
1%
0 0%
2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* 2013* 2014*
Kaynak: EIU 2011
Trkiyede yatrm yapmay tercih eden lkeler beklenmektedir. Trkiyenin nfusunun en

arasnda AB lkeleri, Arap lkeleri ve ABD nemli zelliklerinden biri, nfusun neredeyse
bulunmaktadr. Son be sene ierisinde en fazla yarsndan fazlasnn 35 ya altndaki kiilerden
uluslararas yatrmc eken sektrler arasnda ise olumasdr. Bu durum salk sektrnn
finansal araclk, retim ve salk sektrleri yer fonlanmas asndan olumlu bir parametre
almaktadr4. Salk sektrne yaplan mevcut olarak n plana kmaktadr.
yatrmlar gz nnde bulundurularak, sektrn
yatrm ekme potansiyeli bir frsat olarak
te yandan 2007-2010 yllar arasnda 28,3ten
deerlendirilmelidir.
29,2ye ykselen ortanca ya, lke nfusunun
Demografik gstergeleri baktmzda ise, yalanmaya baladna ve buna bal olarak
Trkiye nfusunun 2010 Aralk ay itibariyle salk harcamalarnda olas bir arta iaret
73,7 milyon kiiye ulat grlmektedir5. etmektedir6. Ancak bunun yan sra, nfus
Nfusun yllk byme hznn ise 2010-2015 oranyla Trkiye, Avrupa genelinde nemli bir
yllar arasnda ortalama olarak %1,60 olmas pazar olarak n plana kmaktadr.
4. Babakanlk Yatrm Destek

ve Tantm Ajans
5. Population Census 2010
6. TK statistik Gstergeler
1923-2010
8
Grafik 3: Trkiye - Ya Gruplarna Gre Nfus Dalm (2008 - 2015*)
100% 7% 7% 7% 7% 7% 8% 8% 8% 1,4%
12% 12% 13% 13% 13% 14% 14% 14%
80% 1,3%
Ya Gruplar %
Byme %
60% 46% 46% 46% 46% 46% 46% 46% 46% 1,2%
40%
20% 1,1%
35% 35% 35% 34% 34% 33% 33% 33%
0% 1,0%
2008 2009 2010 2011* 2012* 2013* 2014* 2015*
0-19 20-49 50-64 65+ Byme Hz
Kaynak: Trkiye statistik Kurumu (TK)

* Tahmini rakamlardr.
Kritik salk gstergeleri asndan Trkiyenin arasnda, bebek lm oranlarnda Trkiyenin

bir deerlendirmesi yapldnda ise, Trkiyede ulamay baard %6,0lk yllk ortalama d,
bebek lm oranlarnn gelimi lkelere %4,5 olan OECD lkeleri ortalamasnn zerinde
oranla kyaslandnda ok yksek olduu gereklemitir. Bu olumlu gelimede, zellikle
grlmektedir. 2009 yl verilerine gre yoksulluk orannn yksek ve temel hizmetlere
Trkiyede her 1000 doumda ortalama 13,1 eriimin dk olduu blgeleri hedef alan son
bebek hayatn kaybederken, Ekonomik birlii yllardaki kamu salk politikalar nemli rol
ve Kalknma rgt (OECD) lkelerinde bu oran oynamtr.
%0,4 seviyesindedir. Ancak, 1970-2009 yllar
Grafik 4: Bebek lm Oranlar (1.000 Doum Bana Bebek lm Says)
20
14,7
15 13,1 13,8
10 8,2
5,6 6,5
3,7 3,8 3,9 4,3 4,4 4,6
5 2,9 3,1 3,1 3,3 3,4 3,5 3,6
2,4 2,5
0
ya
m e
Yu yeti
ya
ka
ya
kiz
lya
ail
sa
e
CD
re
a
iye
a
ir
ny
sy
sik
sta
i
AB
lte
on
an
sr
an
an
Cu sv
rv
li
rte
ta
rk
OE
Ru
sv
ri
lo
ek
No
ni
Be
gi
Fr
p
T
sp
m
hu
Po
Po
Ja
na
M
n
Al
k
e
Kaynak: Health at a Glance, OECD Indicators 2011
9
Dier salk gstergelerine bakldnda ise, 74 yl ile gelimi lkelerin gerisinde kalmaktadr.
zellikle OECD lkelerinde her ya gurubunda Ancak, zellikle son yllardaki olumlu gelimeler
lm oranlar azalmakla birlikte, son yllarda ve politikalar sayesinde, 1960-2009 yllar
ortalama yaam beklentisi de byk lde arasnda OECD lkelerindeki ortalama yaam
artmtr. 2009 verilerine gre OECD lkelerinin beklentisi 11,2 yl art gsterirken, Trkiyede
ortalama yaam beklentisi 80 yl olarak bu art 25,5 yl bulmutur. Ek olarak TUIK
hesaplanmtr. Yaam sresindeki bu art tarafndan gerekletirilen almaya gre
hayat kalitesinin gelimesi, eitim seviyesinin salkta dnm srecinin olumlu bir sonucu
ykselmesi, kaliteli salk hizmetlerinin olarak kamu salk hizmetlerindeki memnuniyet
yaygnlatrlmas gibi birok faktre baldr. 2003 ylnda %39,5'ten 2010 ylnda %73'e
Trkiyede ise hayat standardnn ykseltilmesi kmtr.
almalarna ramen ortalama yaam beklentisi
Grafik 5: Ortalama Yaam Beklentisi
90
83 82 82 82 82 82 81
85 81 81 80 80 80 80 80 80 78 77
80 76
74 73
75
69
70
65
60
a
e
lya
a
lya
ail
Ho sa
n a
Al re
Yu nya
ka
kiz
CD
m BD
a
iye
a
et
ir
ny
Av any
nd
ny
sy
sta
i
lte
an
sr
sv
li
riy
rte
ta
ra
rk
Cu A
OE
Ru
sv
po
lo
lla
ni
gi
Be
Fr
T
tu
sp
hu
Po
Po
na
Ja
us
k
e
OECD lkelerinde ortalama yaam beklentisi lkelerde salk harcamalarnn da artmas

ile kii bana den salk harcamalar olduka doal olarak karlanmaldr.
kyaslandnda ise, artan salk harcamalar Trkiyede ise OECD lkelerine kyasla hem
ile yaam beklentisi sresinin uzamas arasnda dk ortalama yaam beklentisi hem de
pozitif bir iliki gzlemlenmektedir. Bu durum dk kii bana den salk harcamas
karsnda, yaam sresini arttrmay hedefleyen gzlemlenmektedir.
10
Grafik 6: Salk Harcamalar ve Ortalama Yaam Beklentisi
84
80 NORVE
Ortalama Yaam Beklentisi
76
72
68
64
Kii Bana Den Salk Harcamas ( ABD $ )
Kaynak: OECD
Nfusun yalanmasnda nemli bir etken

olan doum oranlarna bakldnda ise,
OECD lkelerinin son 30 ylda kadn bana
den ocuk saysnda yaad nemli
d grlebilmektedir. 2009 ylnda 1,7
olarak gerekleen OECD ortalamas, 1980
ylnda 2,2 olan kadn bana den ocuk
ortalamasnn olduka gerisindedir. Trkiyede
son 30 ylda yaanan d ise daha da
belirgindir. 1980 ylnda kadn bana 4,6
doum ortalamasna sahip olan Trkiye, 2009
ylna gelindiinde, toplumun ayn demografik
yapyla srdrlebilmesi iin gerekli uluslararas
minimum deer (replasman oran); 2,1 ocuk
ortalamasna gerilemitir. Bu trendin devam
etmesi, nfusun giderek yalanmasna ve
dolaysyla salk harcamalarnda grlecek olas
bir arta iaret etmektedir.ken, Trkiyede bu
art 25,5 yl bulmutur.
11
Grafik 7: Doum Oranlar
Kadn bana ocuk says 2009 1980
srail 2,96
zlanda 2,22
Yeni Zelanda 2,14
Trkiye 2,12
Meksika 2,08
rlanda 2,07
ABD 2,01
ili 2,00
Fransa 1,99
Norve 1,98
ngiltere 1,94
sve 1,94
Avustralya 1,90
Finlandiya 1,86
Danimarka 1,84
Belika 1,83
Hollanda 1,79
OECD 1,74
Kanada 1,66 Replasman Doum
Estonya 1,63 Oran* = 2.1
Lksemburg 1,59
Slovenya 1,53
Yunanistan 1,53
svire 1,50
ek Cumhuriyeti 1,49
Slovakya 1,41
talya 1,41
spanya 1,40
Polonya 1,40
Avusturya 1,39
Japonya 1,37
Almanya 1,36
Macaristan 1,33
Portekiz 1,32
Kore 1,15
Hindistan 2,74
Gney Afrika 2,43
Endonezya 2,17
Brezilya 1,86
in 1,77
Rusya 1,54
0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0
Kaynak: Doing Better for Families, OECD 2011
12
te yandan, Trkiyede gelir seviyelerinin byk ehirlerde ve sanayinin gelimi olduu
artmasyla birlikte, harcanabilir gelir miktar blgelerde younlamaktadr. 2009 ylnda,
da artmaktadr. zellikle ehirlerde yaayan yaanan ekonomik krize bal olarak, ortalama
kiilerin harcanabilir gelirlerinde grlen yllk yllk gelirde byk d yaanm ve hane
art devam etmektedir. Trkiye ehirleme hz harcamalar da gemi yllara nazaran azalmtr.
en yksek olan lkelerden biridir. Nfus zellikle
Grafik 8: Bireysel Harcanabilir Gelir ve Reel Harcanabilir Gelirdeki Byme
12.000 20,7% 25%

9.730 20%
10.000 8.980
8.310 15%
7.518 7.510 7.810
8.000 6,8% 7.028 10%
6.326
Byme %
5%
ABD $
6.000 5.387 7,3%

5,4% 5,0% 4,0% 0%
3,1% 2,5%
4.000 -5%
-10%
2.000
-15%
-14,8%
0 -20%
2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* 2013* 2014*
Bireysel Harcanabilir Gelir Reel Harcanabilir Gelirdeki Byme

Kaynak: EIU, TK
Salk sektrne bakldnda ise, Trkiyenin gelimekte olan lkeler ile ayn seviyede,
byyen ekonomisi ve gn getike byyen %6 - %7 civarndadr. Trkiyenin GSYHsi
yatrm potansiyeli, son yllarda yerli ve arttka salk sektrne yaplan harcamalarn
uluslararas yatrmclarn ilgisini de artrmtr. miktar da artmtr. Bu trendin nmzdeki
Sektre yaplan yatrmlar ile birleme ve satn yllarda da devam etmesi beklenmektedir. Bu
almalarn artmas ve yeni kamu politikalar art karsnda kamu salk harcamalarnn da
ile yeni dzenlemelerin yrrle girmesi ile srdrlebilir bir ekilde karlanmas gereklilii
salk sektr son 10 ylda ykselie gemitir. ortaya kmaktadr.
Trkiyenin salk harcamalar mevcut durumda
Grafik 9: Trkiyenin Yllara Gre Toplam Salk Harcamas

6,4%
6,3% 6,3% 6,3% 6,3% 6,4% 6,5%
60.000
6,0% 65.775
50.000 5,9% 5,9% 5,9% 6,0% 58.872
5,8% 52.813 6,0%
5,7%
Milyon ABD $
40.000 5,6% 45.532 47.447

GSYH %
43.819
30.000 38.184 38.123 5,5%
30.792
4,9% 27.530
20.000
23.135 5,0%
10.000 18.178
13.061 13.718
10.978
0 4,5%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* 2011* 2012* 2013* 2014*
Salk Harcamalar Salk Harcamalar (GSYH %)
Kaynak: EIU, Eurostat

* Bu rakamlar EIU tahminleridir.
13
Grafik 10: Trkiyede Kii Bana Den GSYH ve Salk Harcamalar
1.000 16.000
900 14.000
800
12.000
700
600 10.000
ABD $
ABD $
500 8.000
913
400 830
740 6.000
300 617 640 649 644
549 549 4.000
200 437
377
305 2.000
100 237
184
0 0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
2011* 2012* 2013* 2014* 2015*
Kii Bana Den Salk Harcamas Kii Bana den GSYH
Kaynak: EIU, Eurostat
te yandan, 2009 ylnda Trkiye genelinde

Trkiyedeki Bir Hastann Salk
Yolculuu gerekletirilen bir alma ile Trkiyenin
Sosyal Ekonomik Stat gruplarnn yllk olarak
Kii: Nurgl Salam, gerekletirdii harcamalar incelenmitir.
Ya: 52, Bu alma ile drt farkl sosyal snfn
Tan: Kronik Bbrek Yetmezlii hane harcamalar kategorilendirilmitir. Bu
alma gstermektedir ki yaplan salk
52 yanda, 2 ocuk annesi bir ev hanm olan harcamalarnn %53 AB grubuna ait bireyler
Nurgl Salam, saln soranlara, salnn tarafndan gerekletirilmitir. Bu sonu,
yerinde olduu ynnde cevap verirdi. salk harcamalarnn lks harcamalar olarak
snflandrlmas nedeniyle, AB grubunun
[OECDnin 2009 ylnda yapt bir almaya
salk konusunda daha bilinli olduklar
gre Trkiyedeki yetikinlerin %68i
salklarnn yerinde olduunu belirtirken, eklinde yorumlanabilir. Yaplan harcamalarda
bu oran ABDde %90, Norvete %80, AB grubundaki bireyleri, toplam salk
Yunanistanda %75 ve OECD ortalamasna harcamalarnn %24n gerekletiren C1
gre de %69dur.] grubu, %15ini gerekletiren C2 grubu ve
%8ini gerekletiren DE grubu izlemektedir.
Bu almadan anlald zere, bireylerin
ekonomik stats azaldka, cepten yaplan
salk harcamalar da azalmaktadr.
14
Grafik 11: 2009 Yl Hane Harcamalarnn Kategorilere Gre Dalm
100%
80% 37% 41%

54% 53% 53%
68% 65%
72%
Harcama %
60% AB
29% C1
28%
40%
C2
26% 24% 27%
22% DE
21% 20%
20% 20% 19%
15%
15% 16%
12% 9% 10%
10% 8% 8%
5% 3% 3% 2% 5%
0%
Kaynak: TK
* Bu alma tm nfusu kapsamamaktadr. Sonular haneler zerinde gerekletirilen bir alma ile elde edilmitir.
Trkiyede yal nfus orannda grlen

Nurgl Hanmn sal konusunda tek sknts
art, refah dzeyinin artmas neticesinde son 10 yldr eker hastas olmasdr. Ancak
salk hizmetinden daha fazla faydalanma Nurgl Hanm son zamanlarda kendisinde fark
gereksiniminin douu ve sala eriimin ettii deiik belirtiler zerine, muayene olmaya
geniletilmesine ynelik yaplan planlar karar verir.
da nmzdeki yllarda Trkiyenin salk
harcamalarnn artmaya devam edecei - Trkiyede 2010 ylnda 20-80 ya aras nfus
beklentisini desteklemektedir. Hem salk incelendiinde nfusun %8inin eker hastas
harcamalarnda hem de GSYHdeki bu art olduu, bu orann Norvete %3,6, Yunanistanda
beklentisi, Trkiyenin global iyi uygulamalar %6, OECD ortalamasnda %6,5 ve ABDde %10
olduu grlmektedir.
dorultusunda ilerlemeye devam ettiinin bir
gstergesidir.
Trkiyede kiilerin, belirli bir salk sorunlar
olmakszn genel salk durumlarnn tetkikine
Dier lkelere bakldnda ise, inin mevcut ilikin check-up yaptrma alkanlklar
durumda olduka kstl olan salk sistemi bulunmamaktadr. Semptom ve rahatszlklar
kapsamn yakn gelecekte genileterek, yaplan belirli bir seviyeye ulatktan sonra hastalar
salk harcamas miktarn artrmas ve global muayene olma ihtiyac hissetmektedirler. Ancak
ortalamaya yaklamas da yaplan ngrler hastalklar belirli bir seviyeye ulatktan sonra,
arasndadr. Trkiye gibi gelimekte olan hastalklarn tedavisi daha zorlu, uzun sre
lkeler arasnda bulunan Hindistan ise GSYH gerektiren ve maliyetli bir srece dnmektedir.
ve lke nfusunda beklenen art ile global Nitekim koruyucu hekimlik yaklamnn salk
kurumlar ve hastalar tarafndan benimsenmesi
ortalamalarna yaklamaktadr.
hem hastalklarn erken safhalarda tespiti ve
engellenmesine imkan verecek, hem de kii
bana den salk harcamalarnn azaltlmasn
salayabilecektir.-
15
Avrupaya bakldnda ise (ngiltere, Fransa
ve Almanya), mevcut ekonomik koullarda bu
lkelerin ekonomilerinde nemli bir byme
beklenmemektedir. Bunun yannda bu lkelerin
nfuslar hzl bir ekilde yalanmakta ve salk
harcamalar artmaktadr. Bu da bu lkelerin global
ortalamalardan az da olsa uzaklaabilecekleri
ihtimalini ortaya karmaktadr.
Grafik 12: Seilmi lkelerin Salk Harcamalar
18.000 ABD
16.000
14.000
in
12.000
GSYH (Milyar ABD $)
10.000
8.000
6.000 Hindistan
4.000 ngiltere Almanya

Brezilya Fransa
2.000 Meksika G.Kore
T rkiye G ney Afrika
0
%3 %5 %7 %9 %11 %13 %15 %17
Salk Harcamalar (GSYHin %)

Salk Harcamalar ($ milyar)
Linear (Salk Harcamalar ($ milyar))
Kaynak: EIU
Salkta lkelerin gelimiliklerinin bir gstergesi

olan yksek hizmet kalitesine eriimin sunulmas
ve buna paralel finansmannn srdrlebilirliinin
salanmas iin yeniliki uygulamalarn lkeye
ekilmesi kritik neme sahiptir. Bu uygulamalarn
etkin bir ekilde sisteme entegre edilmesi, ancak
yatrm iin uygun bir ortamn oluturulmas ve
sektre uygun tevik paketleri ile desteklenmesi
sayesinde mmkn olabilmektedir.
16
ekil 4: Gelimekte Olan lkelerde Salk Sektrnn Desteklenmesi
Kaynak: Innovation in Emerging Markets Report, Deloitte
2011 Deloitte Consulting
17
ekil 4 ekil
(devam): Gelimekte
4 (devam): Gelimekte Olan
Olan lkelerde Salk lkelerde
Sektrnn Desteklenmesi Salk Sektrn
Desteklenmesi
rn / Hizmet Gelitirme Sahiplik
Brezilya
Brezilya 2,24 Brezilya
Brezilya 3,07
in
in 1,88 in
in 2,59
ek
ekCum.
Cum. 3,73 ek
ekCum.
Cum. 3,5
Hindistan
Hindistan 2,5 Hindistan
Hindistan 2,63
Meksika
Meksika 2,11 Meksika
Meksika 3,52
Polonya
Polonya 2,95 Polonya
Polonya 3,02
Singapur
Singapur 4,09 Singapur
Singapur 4,85
G.G.Afrika
Afrika 2,51 G.G.Afrika
Afrika 2,14
G.G.Kore
Kore 3,93 G.G.Kore
Kore 3,52
Trkiye
Trkiye 2,29 Trkiye
Trkiye 2,22
Fransa
Fransa 4,55 Fransa
Fransa 4,84
Almanya
Almanya 4,18 Almanya
Almanya 5,4
ngiltere
ngiltere 5,36 ngiltere
ngiltere 4,34
ABD
ABD 5,25 ABD
ABD 4,7
Sala Eriim evresel Faktrler
Brezilya
Brezilya 3,67 Brezilya
Brezilya 3,17
in
in 3,11 in
in 3,93
ek
ekCum.
Cum. 4,33 ek
ekCum.
Cum. 4,59
Hindistan
Hindistan 2,9 Hindistan
Hindistan 3,46
Meksika
Meksika 3,41 Meksika
Meksika 3,41
Polonya
Polonya 3,61 Polonya
Polonya 4,16
Singapur
Singapur 3,1 Singapur
Singapur 5,75
G.G.Afrika
Afrika 3,51 G.G.Afrika
Afrika 4,47
G.G.Kore
Kore 4,35 G.G.Kore
Kore 4,84
Trkiye
Trkiye 3,76 Trkiye
Trkiye 3,52
Fransa
Fransa 4,19 Fransa
Fransa 4,8
Almanya
Almanya 4,41 Almanya
Almanya 5,08
ngiltere
ngiltere 4,14 ngiltere
ngiltere 5,22
ABD
ABD 4,89 ABD
ABD 4,83
1 Deloitte PowerPoint timesaver March 2011
18
vam): Gelimekte Olan lkelerde Salk Sektrnn
mesi
ekil 4 (devam): Gelimekte Olan lkelerde Salk Sektrnn Desteklenmesi
retim /
Hizmet veYeni
Hizmet ve Yeni
rn / Hizmet
rn / Hizmet
Gelitirme
Gelitirme
7
6
5
4
3
2
1
evresel
evresel
0 Sahiplik
Sahiplik
Faktrler
Faktrler
Sala Eriim
Sala Eriim
int timesaver March 2011 2011 Deloitte Global Servic
19
Deloitte tarafndan yaplan bir aratrmaya gre gzlemlenmitir. Yukardaki ekilden de
salk sektrnde yenilikilik Trkiyenin de grlecei zere, Trkiye son yllarda salk
dahil olduu gelimekte olan ve dier gelimi politikalarndaki olumlu gelimelere paralel
lkeler iin incelenmektedir. Bu dorultuda olarak sala eriimin artyla birlikte salk
yenilikiliin desteklenmesi iin drt temel sektrn desteklemitir. Ek olarak TUIK
parametre bulunmaktadr. Bu parametreler rn/ tarafndan gerekletirilen almaya gre
hizmet gelitirme, sahiplik, eriim ve evresel salkta dnm srecinin olumlu bir sonucu
faktrler olarak sralanmaktadr. Trkiyenin olarak kamu salk hizmetlerindeki memnuniyet
de dahil olduu gelimekte olan lkeler ve 2003 ylnda %39,5'ten 2010 ylnda %73'e
gelimi lkeler; bahsi geen drt parametre kmtr. Ancak rn / hizmet gelitirme,
dahilinde incelenmitir. Her bir parametrenin alt sahiplik ve evresel faktrler incelendiinde
bileenleri belirlenerek, objektif kriterlerine gre Trkiye birok lkenin gerisinde kalmaktadr.
deerlendirmek yaplmtr. Deerlendirmeler Sala eriimin nemli bir karl olan salk
anketlere gre cevaplandrlmtr. Sonu olarak istihdamna bakldnda ise, Trkiyede son
Trkiyenin sala eriimde dier gelimekte on ylda artan salk harcamalarna paralel
olan lkeler ortalamasnn zerinde olduu olarak salk alanlarnn saysnn da artt
ancak dier kriterde daha geride olduu grlmektedir.
Grafik 13: Trkiyedeki Hekim ve Hemire Saylarnn Yllara Gre Deiimi
140.000 6,5% 6,4% 7%

6,0% 6,1%
5,8%
120.000 5,4% 5,3% 5,4% 5,4% 6%
5,2%
4,9%
100.000 5%
80.000 4%
Kii Says
60.000 3%
40.000 2%
20.000 1%
0 0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Hekim Says Hemire Says Di Hekimi Says Salk Harcamas / GSYH
Kaynak: TK
Hekim ve hemire saylarnn yllara gre

dalmna bakldnda srekli bir art
gzlemlenmektedir. Hekim ile hemire saylar
arasndaki fark yllara gre ufak deiiklikler
gstermi olsa da yaklak olarak sabit kalmtr.
20
Tablo 2: Hekim vs. Hemire Says
Hekim Says 85.117 90.757 95.190 97.763 104.226 106.698 104.475 108.402 113.151 118.641 123.447
Hemire Says 71.600 75.879 79.059 82.246 82.616 83.411 82.626 94.661 99.910 105.176 114.772
Oran 1,30 1,20 1,20 1,19 1,26 1,28 1,26 1,15 1,13 1,13 1,08
Kaynak: TK
Ayn ekilde hastanelerin says da son on ylda zel hastanelerdeki yatak saysnda son on ylda
salk harcamalarnda gzlemlenen arta paralel dikkat ekici bir art yaanmtr.
olarak artmtr. Salk Bakanlna bal kamu Tp alannda 2001 ile 2009 yllar arasnda
hastanelerinin saysndaki deiimin daha az verilen mezun rakamlarna bakldnda pratisyen
olmas ile birlikte zellikle zel hastanelerin ve uzman hekim ve hemire mezun saylarnn
saysndaki art dikkat ekicidir. arlkl olarak salk harcamalarndaki arta
Bu arta paralel olarak hastane yatak saylarnda paralel bir eilim izledii grlmektedir.
da benzer bir eilim grlmektedir.
Grafik 14: Yllara Gre Okul Mezun Saylar
6,5%
14.000 6,0% 6,1% 7%
5,8%
5,4% 5,3% 5,4% 5,4%
12.000 5,2% 6%
10.000 5%
Mezun Says
8.000 4%
%
6.000 3%
4.000 2%
2.000 1%
0 0%
2000 - 2001 - 2002 - 2003 - 2004 - 2005 - 2006 - 2007 - 2008 -
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Pratisyen Hekim Uzman Hekim Hemire

Eczac Dier (Salk Meslek Liseleri) Salk Harcamas / GSYH
Kaynak: TK
2010 yl itibariyle mevcut 165.000 hemire ve genelinde bir eleman eksikliinin gstergesidir.
ebenin, 2023 vizyonu erevesinde 400.000 Ancak bahsedildii zere kamu tarafndan
kiiye karlmas hedefi nda, hemire ortaya konulan hedefler bu konunun orta
okullarnn ve bu okullardan mezun verilen vadede zmleneceini gstermektedir. Buna
rencilerin arttrlmas, dier bir deyile bu karn, zellikle ksa-orta vadede bu konunun ele
alanlardaki mesleki eitimlerin desteklenmesi alnmas gereklilii n plana kmaktadr.
nem kazanacaktr. Bu durum salk sektr
21
22
Salk Hizmet Sunumu Sektr
Global Sektr Grnm ve Uluslararas Kyaslamalar

Salk hizmetleri genel olarak, koruyucu, tedavi Nurgl Hanm ilk olarak, Aile Hekimine giderek
edici ve rehabilite edici olarak e ayrlmaktadr. kanl idrar, bulant-kusma, halsizlik gibi yaad
Bu kapsamda ele alnan tedavi edici salk skntlar aktarr. Aile Hekimi ilgili tetkiklerin
hizmetleri, hastalklarn tehis ve yatrlarak yaplmas iin, Nurgl Hanm yakndaki devlet
tedavisi iin verilen hizmetlerdir. lkemizdeki hastanesine ynlendirir. Hastanede, nce Nurgl
Salk Bakanlna bal tam teekkll devlet Hanmn kan ve idrar testleri yaplr. Test sonular
hastaneleri, Milli Savunma Bakanlna bal geldiinde Doktor Bey, Nurgl Hanma kronik
hastaneler, zel hastaneler, yatakl salk bbrek yetmezlii olduunu ve eker hastas olan
kiilerde bbrek yetmezlii tansnn konulmasnn
merkezleri ve tp faklteleri bu gruba giren
grlen bir durum olduunu syler.
kurululardr.7
Dnyada kronik hastalklarda ciddi bir art
Trkiye salk hizmet sunumu sektr gzlemlenmektedir. Son 20 ylda OECD lkeler-
incelendiinde, zellikle en nemli karlatrma inde bbrek yetmezlii tans konulan hasta says
parametresi olan niceliksel kapasitenin (hastane ylda ortalama %5 art gstermitir. Hastalarn
yatak saysnn), son yllardaki arta ramen, ounluu organ banda bulunan kiilerin azl
OECD ortalamasnn olduka gerisinde kald nedeni ile diyaliz ile tedavi edilmektedir.
gzlemlenmektedir.
Trkiyede 1996 ylndan 2010 ylna kadar olan
sre ierisinde hemodiyalize giren hasta saysnn
5 katna kt grlmektedir ve 2010 yl itibari
ile Trkiyede 50.000e yakn hemodiyaliz hastas
bulunmaktadr. -
Grafik 14: Yllara Gre Okul Mezun Saylar

6,5%
14.000 6,0% 6,1% 7%
5,8%
5,4% 5,3% 5,4% 5,4%
12.000 5,2% 6%
10.000 5%
Mezun Says
8.000 4%
%
6.000 3%
4.000 2%
2.000 1%
0 0%
2000 - 2001 - 2002 - 2003 - 2004 - 2005 - 2006 - 2007 - 2008 -
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Pratisyen Hekim Uzman Hekim Hemire

Eczac Dier (Salk Meslek Liseleri) Salk Harcamas / GSYH
Dnya ortalamasna bakldnda, 1.000 te yandan, 1.000 hasta bana den doktor
kiiye den hastane yata says 2,8dir. En says ABDde 2,4, Rusyada ise 4,3tr. Dnya
byk salk pazar konumundaki Amerikada ortalamasnda ve Trkiyede ise bu oran
1.000 kiiye den hastane yata says 3,1 1,6 olarak gzlemlenmektedir9. 2010 yl 7. TO zel Hastaneler
iken bir dier byk salk pazar Japonyada itibariyle Trkiyede toplam 123.447 doktor Sektr Profili Raporu
ise 13,7dir8. Trkiye, 1.000 kiiye den bulunmakla birlikte, hasta bana den doktor
8. Health at a Glance, OECD
2,5 hastane yata ile Dnya ve OECD orannn gelimi lkelere kyasla geride kald
Indicators 2011
ortalamalarnn gerisinde kalmaktadr. gzlemlenmektedir.
9.EIU 2011
23
Grafik 16: OECD lkelerine Gre 1000 Kiiye Den Doktor Says
7
6,1
6
5
4,3
3,8 3,8
Doktor Says
4 3,7 3,6 3,6 3,5 3,4 3,4 3,3

3,1 2,9 2,9 2,7
3 2,4 2,2 2,2
2,0 1,9
2 1,6 1,4
1000 kiiye den hemire says ABDde

10,8, OECD lkelerinde 8,4 ve Trkiyede ise
1,5dir. Trkiyede 114.772 hemire istihdam
edilmektedir, ancak doktor saysnda yaanan
yetersizlik hemireler iin de geerliliini
korumaktadr.
Grafik 17: OECD lkelerine Gre 1000 Kiiye Den Hemire Says
18
15,2 14,8
15
12 11,0 11,0 10,8

Hemire Says
9,7 9,5
8,4 8,4 8,2 8,1 8,1
9
6,4
5,6 5,2
6 4,9 4,5 4,5
3,3
2,5
3 1,5 1,4
Hemire ve doktor saylarndaki yetersizliin

yan sra, doktor bana den hemire saysna
bakldnda da, Trkiye OECD lkelerinin
olduka gerisinde kalmaktadr.
24
Grafik 18: OECD lkelerine Gre Doktor Bana Den Hemire Says
4,4 4,2 4,0

3,9
3,6
3,1 3,0 3,0
2,8
3 2,5 2,4 2,3 2,3
1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,0 1,0 0,9

0,5
OECD lkelerinde 100.000 kiiye den yeni

mezun hemire says 39 iken, bu rakam Trkiye
iin sadece 6dr. Hemire talebini karlamakta
glk ekilmesinin en nemli nedenlerinden
biri bu meslee mensup kiileri yetitiren
eitim programlarnn azl ve mezun saysnn
yetersizliidir.
Grafik 19: OECD lkelerine Gre 100.000 Kiiye Den Yeni Mezun Hemire Says
170 152
150
130
110
90 78
68
70 59
44 39 39 37 37
50 34 33 33 30 29
28 22
30 21 18 14 14
11 6
10
-10
25
Trkiyedeki niceliksel kapasitenin dier lkelere te yandan, teknolojik gelimeler neticesinde,
olan oran karlatrldnda; Trkiyenin geride birok salk kuruluu yeni teknolojileri kendi
kald gzlemlenmektedir. Sala eriimde son altyaplarna entegre ederek, maliyetleri
yllarda sregelen art dnldnde, hizmet azaltp, salk hizmetleri kalitesini arttrmay
sunumunda ba gsteren niceliksel kapasite hedeflemektedir. zellikle ABD hkmeti, salk
yetersizliinin kalitede sorunlar oluturabilecei sektrnde ileri teknolojinin kullanlmasnn
ngrlmektedir. Bu durum karsnda, yaygnlatrlmasna ilikin salk kurulularn
Trkiyede salk hizmet sunumu tarafndan tevik etmektedir. Salk kurulularnn, gelimi
niceliksel kapasitenin arttrlmas olduka nemli teknolojileri ve elektronik tbbi kayt sistemini
bir ihtiya olarak karmza kmaktadr. etkin bir ekilde kullanmaya balamasyla
kayda deer miktarda tasarruf salayabilecei
Dnya genelinde salk hizmet sunumu ngrlmektedir.
sektrnde, artan maliyetlere kar srdrlebilir
ve kaliteli bir ortam oluturmak adna birok ABDde salk kalitesini ykseltme hedefiyle
gelime yaand gzlemlenmektedir. Salk Elektronik Tbbi Kayt (Electronic Health
verilerinin kullanm, standardizasyonu ilk n Records) sistemine gei sreci planlanmtr. Bu
plana kan uygulamalardandr. sistem ile salkl veriye eriim salanarak, ayn
zamanda ila aratrmalarnn daha hzl ve daha
Salk hizmet sunumu sektrnde, Avrupada yksek kalitede gerekletirilmesinin n de
faaliyet gsteren birok salk kuruluunun almaktadr.
zellikle son dnemde, ynetimde
mkemmelleme ve stratejik ibirlii zellikle son 10 ylda Avrupa Birlii dahil birok
almalarna hz verdii grlmektedir. Bu lkede, hastalarn hastanelerde kal srelerinin
duruma en iyi rnek tekil eden Hollandal azald grlmektedir. 2000 ylnda 8,2 gn
tedavi ve bakm salaycs Orbis, eitli salk olan OECD lkelerinin ortalama hasta kal
sigorta irketleri ile ibirlii yaparak diz ve sresi, 2009 yl itibariyle 7,2 gne dmtr.
kala cerrahisine ihtiya duyan hastalara zel Trkiyede ise bu sre ortalamada 4 gn olmakla
programlar (paketler) sunmaktadr. Program birlikte, aslnda bu gsterge hizmetin iyilii ve
kapsamnda hastalara, maliyetinin byk bir hzna iaret etmemekte, hizmet kapasitesinin
ksmnn sigorta irketi tarafndan karland 3 yetersiz olmasndan kaynaklanmakta ve sisteme
veya 5 yldzl bir otelde, bir aile yesi veya yakn ek maliyetler getirmektedir.
ile kalma imkan salanmaktadr. Bu program
sayesinde rehabilitasyon da dahil olmak zere te yandan, hastane deme sistemlerinin
tedavi sresi bir haftaya indirilmi ve bu da deimesi ve erken taburcu etme programlarnn
hastalarn bu program tercih etmelerindeki yaygnlamas sonucu ayakta tedavinin tercih
en nemli etken olmutur. Bu model, mevcut edilmesi Avrupa Birliindeki bu gelimeyi
hastalarn ihtiyalarn tahmin edip etkili douran en nemli etkenlerdir.
ortaklklar kurarak, daha kaliteli hizmet salama
yoluyla farkllaan nemli bir almadr.
26
Ksalan hasta kal sreleri, taburcu edilen hasta
bana yaplan salk harcamalarnn dmesini Nurgl Hanm, Doktor Beye inanmak istemez,
salamakla birlikte post-akut bakm gibi daha en iyisi bir baka doktora daha grnmek diye
dk maliyetli hizmetlere odaklanlmasna dnr. Bylelikle bir baka hastaneye gider ve
da imkan vermektedir. Ancak, ksa hasta kal kendisinin yeniden, kan ve idrar gibi ilgili testleri
yaplr.
sreleri yksek gnlk servis ihtiyacn da
dourmakta, bu da beraberinde yksek gnlk [2009 verilerine gre Trkiyede yllk doktora
salk hizmet maliyetlerini getirmektedir. Ksa bavuru says ortalamada 7, OECDde lkelerinde
hasta kal srelerinin, hasta sal zerinde 6, Yunanistan ve ABD de ise 4tr.
olumsuz etkileri olabilmektedir. Ksa kal
sreleri, hastalarn rahatlk ve memnuniyetinden Trkiyede mevcut durumda, hastalar doktorlarn
dn verebilmekte, buna ek olarak iyileme yaplmasn gerekli grd tetkik ve tahlilleri farkl
srelerini de olumsuz etkileyebilmektedir. kurumlara giderek tekrar yaptrabilmektedirler. Bu
Taburcu edilen hastalar, ihtiyalar olan tetkik ve tahliller SGK tarafndan karlanmaktadr.
tedavi hizmetlerini etkin bir biimde Ayrca salk kurumlar, bir baka salk kurumu
alamamalar nedeniyle, benzer semptom tarafndan gerekletirilmi olan tetkikleri greme-
mekte ve bu tetkiklere ortak bir veri tabanndan
veya komplikasyonlarla hastanelere yeniden
ulaamamaktadrlar. Dolays ile hasta daha
kabul edilebilmekte, bu da hastalklarn tedavi nce bir salk kurumuna gitmemise, hastann
maliyetlerini ykseltebilmektedir. gemiine ilikin tm bilgiler hastann getirdii
tetkik sonular ile snrl kalmaktadr.
Benzer ekilde nceki blmlerde de ele alnd
zere, niceliksel kapasitenin greceli olarak Hastalarn epidemiyolojik bilgilerinin bulunduu
daha az olduu Trkiyede; kapasite gereksinimi ortak bir yazlm altyaps ile tekerrr eden
ancak hasta kal srelerinin ksa tutulmas ile mdahale ve testlerin hem engellenmesi
mmkn olmaktadr. salanabilecek, hem de bu testlerin geliimi
tm ilgili salk personeli tarafndan takip
edilebilecektir.]
Grafik 20: Hasta Kal Sresi (gn)
12
11
10
9 svire
8 Almanya
7
Norve
6
ABD
5
4 Fransa
3 Trkiye
Kaynak: OECD 1996-2009 verisi
27
te yandan, AB lkelerine bakldnda Avrupadaki hastaneler yemek, sterilizasyon
salk sektrne ait harcamalarn %60 ile ve laboratuvar hizmetleri gibi temel olmayan
%80 aras deien byk bir ksm, kamu faaliyetleri uzman tedarikiler araclyla
kaynaklarndan finanse edilmektedir. Ancak dardan temin etmektedir. Bilgi teknolojisindeki
birok lkede cari an ve kamu maliyetlerinin gelimeler, salk sektrnde yer alan kurumlarn
artmas zelletirme faaliyetlerinin artmasn kaynaklarn daha etkin kullanarak verimliliklerini
salamaktadr. zel hastanelerin sayca halen arttrp maliyetleri drmelerine imkan
aznlkta olmasna ramen zel teebbsn vermektedir. Bu dorultuda elektronik tbbi
artmas sonucu devlet hastanelerine kyasla kayt sistemi maliyetlerin azaltlmas ve salk
ok daha hzl bydkleri grlmektedir. hizmetlerinin kalitesinin arttrlmas amacyla
Bu durumun grld lkelerden biri olan son yllarda benimsenmeye balanmtr.
Almanyada 2002den 2005e zel hastane Gelecek yllarda maliyet ve ynetim alanlarnda
sektrnn hizmet sunumundaki pazar salanmas hedeflenen avantajlar nedeniyle
pay %8,5ten %12,5 seviyesine gelmitir. elektronik tbbi kayt sistemine geecek
Son dnemde pek ok kii, kamu salk kurumlarn saysnn nemli lde artaca
kurumlarndaki uzun bekleme listeleri ve konu ngrlmektedir. zellikle ABDde tevik
uzmanlarndan zel tedavi grmek istemeleri paketleri ile elektronik tbbi kayt sistemine
nedeniyle zel hastaneleri tercih etmektedir. geilmesi desteklenmektedir.
Bu trende paralel olarak, birok lkenin zel Gnmzde bilgiye eriimin artmas neticesinde
salk hizmet sunumu sektr konsolidasyon salk kurulularna gelen hastalarn giderek
srecinden gemektedir. Avusturya bu daha bilinli olduklar grlmektedir. Bu nedenle
duruma rnek gsterilebilecek lkeler arasnda bireyler hasta olduklarnda en yakn hastanede
yer almaktadr. lkede her yl zel salk tedavi olma anlay yerine tedavi olmak iin
kurumlarnn says %4 azalmaktadr. Sektrde en fazla deer katacana inandklar kurumlar
konsolidasyon trendiyle birlikte zel hastaneler tercih etmektedirler. Bu durum hastanelerin,
lek ekonomisi yakalama hedefiyle pazarlama kendilerini rakiplerine gre konumlandrmalarna
ve markalama aktivitelerini de artrmaktadr. ve marka imaj gelitirerek marka bilinirliine
te yandan, maliyet basks nedeniyle ynelmelerine sebep olmaktadr.
28
Trkiye Sektr Grnm Hacettepe niversitesinin yapt bir almaya*
Trkiyede 1400den fazla hastane hizmet gre, Trkiyede diyalize giren hastalarn
vermekte olup, bu hastanelerin %34 zel %34nn eker hastas, %26snn ise kalp
sermayelidir. zel hastanelerin saysnda zellikle yetmezliinin olduu grlmektedir.
2000den 2010a hzl bir art gzlenmitir. Bu
dnemde Trkiyedeki hastanelerin bileik yllk Dnyada kronik hastalklarda gzlemlenen
byme oran(BYBO) %1,7 iken, zel hastaneler art, deien demografik yap ile beraber
iin bu oran %6,5 olarak gereklemitir. zel kronik hastalklara ilikin tedavi maliyetlerini
hastanelerdeki bu arta paralel olarak, salk arttrmaktadr. Dolays ile koruyucu hekimlik
altyapsnda da nemli gelimeler olmaktadr10. almalarna giderek daha fazla nem
verilmektedir.
Trkiyede hastalklara ilikin geliimi takip

edebilmek ve nleyebilmek iin ncelikli olarak
kii bilgilerinin (aile salk gemiine dair bilgiler
de dahil olmak zere) entegre bir yazlm
altyapsnda tutulmasna ve takip edilmesine
ihtiya duyulmaktadr. Salk bilgilerinin veri
taban zerinden kayt altnda tutulmas ile, hasta
salk geliimi takip edilebilecek ve olas hastalk
oluumlarna ilikin nlemler alnabilecektir.
rnein ngilterede kiilerin ya, adres, kullanlan
ilalar, geirdikleri hastalklar ve alerjileri gibi
bilgilerinin tutulduu ortak bir veri taban
kullanlmaktadr.
*zel Hemodiyaliz Merkezleri almas Prof. Dr.

Mehtap Tatar, Eyll 2011
Grafik 21: Yllara Gre Trkiyedeki Hastane Says
%1,7 BYBO
1500 8%
59 62
56 57
42 43 50 52 53 56 489 6%
1000 267 50 365 400 450
Kurum Says
261 271 274 278 293 331

4%
%
500 861 870 848 847 843

774 789 829 793 767 834 2%
0 0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Salk Bakanl zel niversite Dier Kamu Salk Harcamas / GSYH
Kaynak: TK, *2005 ylndan nce Salk Bakanlna bal olarak gsterilen hastanelere SSK Hastaneleri de dahil edilmitir.
10. Salk statistikleri

Yll 2010
29
zel hastanelerin blgesel dalmna
bakldnda stanbul, Ankara ve zmir n plana
kmaktadr. Trkiyedeki zel hastanelerin
%48i, hastane yataklarnn ise %56s bu
ilden birinde bulunmaktadr
ekil 5: Trkiyedeki zel Hastanelerin Blgesel Dalm
Kaynak: Trkiye statistik Yll 2010 (2008 deerleri), TK
Hastane yatak saylar %3,2lik bir BYBO

ile artarken, zel hastanelerin yatak saylar
%3,9luk bir BYBO yakalamtr. 2010 yl
itibariyle, Salk Bakanl Trkiyedeki toplam
yatak kapasitesinin %60n temin etmektedir.
Grafik 22: Yllara Gre Trkiyedeki Hastane Yata Says 2011 Deloitte Consulting
%3,2 BYBO
200 6,5% 6,4% 7%
6,0% 6,1%
180 5,8%
5,4% 5,3% 5,4% 5,4% 28,1 6%
160 5,2% 17,4 20,9 25,2
4,9% 14,6
12,7 13,9
140 5%
12,4 12,9 31,2 31,0 29,9 30,1 35,0
11,8 29,0
12,2 28,0
Yatak Says (bin)
120 26,3 26,6

25,3 4%
23,8
100
%
3%
80
60 111,6 113,8 119,3 120,2 119,3 122,4 119,9 2%
96,3 100,8 102,7 104,6
40
1%
20
0 0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Kaynak: TK, *2005 ylndan nce Salk bakanlna bal olarak gsterilen hastanelere SSK Hastaneleri de dahil edilmitir.
30
Salk personelinin kurululara gre dalmna Salk Bakanlna bal devlet hastanelerinde
bakldnda ise, Trkiyedeki doktorlarn grev ald, %20sinin zel sektrde hizmet
%59unun vermekte olduu grlmektedir.
Grafik 23: Salk Personelinin Kurululara Gre Dalm
%100 %1,2 %0,7 %3,5 %3,7

%8,4
%90 %19,5 %22,8 %15,0 %1,1
%80
%7,5 %13,8
%70 %20,6 %60,6
%60
%50 %88,7
%90,4
%40
%5,7 %69,7 %67,5
%30 %58,7
%20
%33,0
%10
%0,8
%7,0
%0
Hekim Di Hekimi Eczac Salk Memuru Hemire Ebe
Salk Bakanl niversite zel Dier
Kaynak: Salk statistikleri Yll 2010
te yandan, Trkiyede 2006-2010 yllar Ancak, hastane mracaatlarnn ounluu

arasndaki hastane mracaatlar incelendiinde, halen Salk Bakanl hastanelerine
Salk Bakanl hastanelerinde %5,6lk bir yaplmaktadr. 2010da mracaatlarn
BYBO gzlemlenirken, zel hastaneler iin %78i Salk Bakanl hastanelerine, %16s
bu oran %32,4tr. Devlet ile zel hastaneler zel hastanelere, geri kalan ise niversite
arasndaki bu nemli fark, sektrdeki zel hastanelerine yaplmtr. Yatan hastalarn %60
teebbs yatrmlarnn artna ve salk Salk Bakanl, %25i zel hastanelerde tedavi
sisteminin liberalletiine iaret etmektedir. grmtr.
Grafik 24: Yllara Gre Hastane Mracaat ve Yatan Hasta Saylar
%3,2 BYBO
200 6,5% 6,4% 7%
6,0% 6,1%
180 5,8%
5,4% 5,3% 5,4% 5,4% 28,1 6%
160 5,2% 17,4 20,9 25,2
4,9% 14,6
12,7 13,9
140 5%
11,8 12,4 12,9 31,2 31,0 29,9 30,1 35,0
12,2 28,0 29,0
Yatak Says (bin)
120 26,3 26,6

25,3 4%
23,8
100
%
3%
80
60 111,6 113,8 119,3 120,2 119,3 122,4 119,9 2%
96,3 100,8 102,7 104,6
40
1%
20
0 0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Kaynak: Salk statistikleri Yll 2010
31
Trkiye genelinde hastane yatak doluluk oranlar Bu dnemde nemli geliim kaydeden zel
%64 seviyesindedir. Salk Bakanl hastaneleri hastaneleri ilgilendiren en kritik gelimelerden
bu orana paralel seyrederken, zel hastaneler birisi olarak, 2010 ylnda Sosyal Gvenlik
%51lik doluluk oranna sahiptir. Ortalama yat Kurumu (SGK) tarafndan zel hastanelerin
srelerine bakldnda ise zel hastanelerde puanlandrlmasna dair hazrlanan ynerge
2 gn olan sre, Salk Bakanlna bal n plana kmaktadr. Bu snflandrma
hastanelerde ortalama 4,4 gndr. erevesinde hastaneler; hizmet kalite
standartlar, hizmet endeksleri, kapasite, alan
Yatan hasta saysnn yatak saysna oranyla haklar ve hukuki sorumluluklar gibi belirli
hesaplanan ve hastaneler iin nemli kriterler zerinden deerlendirilerek 0-1000
gstergelerden bir tanesi olan yatak devir aras bir puanlandrlmaya tabi tutulmutur. Bu
hznda, zel hastaneler 2002-2010 dneminde puanlandrma neticesinde hastanelere, Salk
byk gelime sergilemektedir. Bu hastaneler Hizmetleri Fiyatlama Komisyonunca belirlenen
2002 ylnda %38 olan devir hzlarn, 2010 salk hizmet bedellerine ek olarak, Bakanlar
ylna gelindiinde %91e ykseltmitir. Kurulunca belirlenen tavan dahilinde genel
Salk Bakanl hastanelerinde ise devir hz salk sigortals ve bakmakla ykml olduklar
2010 yl sonu itibariyle %53 seviyesinde kiiler iin, %30 ile %70 aras ilave cretlendirme
gereklemektedir. imkan tannmaktadr. Puanlandrma sonucu
ortaya kan hastane dalm aadaki tabloda
yer almaktadr.
Tablo 3: SGK Puanlamasna Dair zet Tablo
Puan Aral Talep Edilebilecek lave cret Snr Hastane Says
1000-801 %70 77
800-601 %60 132
600-401 %50 126
400-201 %40 57
200-0 %30 1
Kaynak: SGK zel Hastane Puanlandrmas Analizi
Son yllarda salkta zel yatrmlarn artmasnn kk klinikler de yer alan, 500e yakn hastane
bir sonucu olarak, yatakl tedavi kurumlarnda bulunmaktadr. zel hastaneler, zellikle
zel hastanelerin pay belirginlemektedir. Trkiyedeki ksa sreli tedavi sunumlarnda
2010 yl itibariyle Trkiyede zel sektrde nemli bir paya sahip olarak, salk sisteminin
faaliyet gsteren, aralarnda 450-500 yatakl nemli bir paras konumundadrlar.
byk tedavi kurumlar kadar 40-50 yatakl
32
Tablo 4: Trkiye'nin nde Gelen zel Salk Gruplar ve Hastaneleri
Hastane Hastane Says Yatak Says Uluslararas birlikleri
11 Hastane, 7 tp merkezi, 3
Acbadem Grubu laboratuvar, 1 Genetik Tan 1.400+ Harvard Medical International
Merkezi
M.D. Anderson Cancer Center, New

Amerikan Hastanesi 1 Hastane, 2 Poliklinik 300 York Presbyterian, The Methodist,
and Texas Childrens Hospitals
Anadolu Salk Merkezi 1 Hastane 209 Johns Hopkins Medicine
Ankara Gven Hastanesi 1 Hastane 279 -
3 hastane, 1 tp merkezi,4
Bayndr Salk Grubu 321 -
klinik
The Memorial Hospital Houston,

Florence Nightingale 4 Hastane, 1 tp merkezi 550
Cancer Center Institute New York
Hisar Intercontinental 1 Hastane 120 -
International Hastanesi 1 Hastane, 1 tp merkezi 120 Harvard Medical International
Kent Hastanesi 1 Hastane, 1 tp merkezi 120 Mayo Clinic
Medical Park 15 Hastane 2.780 -
Medicana Salk Grubu 6 Hastane, 2 di poliklinii 1.170 -
Memorial Salk Grubu 5 Hastane, 3 tp merkezi 750 -
Universal Hastaneler
12 Hastane 1.370 Massachusetts General Hospital
Grubu
1 Hastane, 1 Gz Hastanesi,
Yeditepe niversitesi
1 Poliklinik, 1 Genetik Tan 190 -
Hastanesi
Merkezi
Kaynak: Turkey: Your Partner in Healthcare 2011 DEK Raporu, Deloitte
33
Salk Bakanlnn 2010 ylnda gerekletirdii konsolidasyon trendi hala devam etmektedir.
puanlandrma haricinde, Trkiyede hastanelerin Pazardaki talep dengesine bakldnda halkn
snflandrlmasna ilikin farkl herhangi bir giderek konu hakknda bilinlenmesi ve
standart uygulanmamaktadr. Ancak, Joint nfusta beklenen art ile gelecek dnemde tp
Commission International (JCI) baz hastaneleri laboratuvarlarna olan talebin yeniden arta
akredite etmi bulunmaktadr. JCInn gemesi beklenmektedir. Mevcut durumda
odanda ise salk hizmetlerinin akreditasyon pazarda zellemi testlere olan talep art n
ve sertifikasyonu ile hasta saln en st plana kmaktadr.
mertebeye ykseltmek yer almaktadr.
2006 ylnda Salk Uygulama Tebliinde
Dnyada 39 lkede faaliyette bulunan (SUT) belirtilen test fiyatlarnn %70 orannda
300den fazla kamu ve zel salk kuruluu drlmesi ve zellikle hizmet kalitesi ile
JCI tarafndan akredite edilmitir. Trkiyede ilgili yeni dzenlemelerin getirilmesi, tp
40 hastaneye ek olarak; 3 klinik laboratuvar, laboratuvarlarn yeni stratejiler belirlemeye
1i ambulans hizmeti salaycs, 1i de salk ynlendirmitir. Bu durum laboratuvar pazarnda
ulam irketi olmak zere 43 salk kuruluu JCI d kaynak kullanm sistemine olan ilginin
akreditasyonuna sahiptir. artmasna sebep olmutur. zel laboratuvarlarn
yeterli imkna sahip olanlar, devletin kamu
zel Tp Laboratuvarlar salk kurumlar ierisindeki tp laboratuvarlar
operasyonlarnn ynetilmesi iin dzenledii
Trkiyede neredeyse tm kamu hastaneleri, kamu ihalelerinde faaliyet gstermeye
niversite hastaneleri ve zel hastaneler balamlardr. Yakn zamanda kalite konusu
bnyelerinde klinik tp laboratuvar ihalelerde n plana km ve bu ihalelere
bulundurmaktadr. Bunun dnda eitli zel tp katlm koullar yksek kalite standartlarn
merkezleri ve zel laboratuvarlar da bu alandaki destekleyecek ekilde yeniden dzenlenmitir.
hizmet salayclar arasndadr. Trkiyede 2007 2011 ylnda yaynlanan yeni ynetmelik
ylndan bu yana zel tp laboratuvarlarnn ile laboratuvarlarn denetlenmesi ve kalite
saysnda yeni fiyat dzenlemelerine ve standartlarnn ykseltilmesi ile ilgili admlar
ynetmeliklere bal olarak byk bir d atlmtr.
yaanmtr. Buna bal olarak sektrde
11. http://articles.
timesofindia.indiatimes.
com/2010-12-11/
international-
business/28237068_1_
medical-tourism-destination-
patients
12. http://www.saglik-
ekonomisi.com/sed/index.
php/haberler/457-devlet-
hastaneleri-saglik-turizmine-
yogunlasiyor
13. http://www.
saglikturizmibulteni.
com/images/Arsiv/
SaglikTurizmiBulteni8.pdf
34
Salk Turizmi 2. Uluslararas Salk Turizmi Kongresinde yaplan
aklamalara gre Trkiye sadece 1 milyon yabanc
Son yllarda lkemizde n plana kan salk hastaya salk hizmeti sunarak, 23,3 milyon
turizmi perspektifinden bakldnda; tp bebek geleneksel turistten elde ettii toplam geliri salk
tedavileri, gz sal, di sal, estetik cerrahi turizminden kazanma imkn bulabilecektir13.
ve termal spa gibi alanlarda hizmet almak
iin Trkiyeyi tercih eden yabanc hastalarn Tedaviler iin Trkiyenin tercih edilmesinin balca
saysnn her geen yl artmakta olduu nedenleri arasnda; yksek kaliteli hizmet verilmesi,
gzlemlenmektedir. Dnyada ve Trkiyede fiyatlarn birok lkeye nazaran dk ve verilen
zellikle son yllarda pek ok hasta tedavi, hizmet kalitesine uygun olmas, hekimlerin iyi eitim
tatil ve ulam hizmetini bir arada sunan salk grm olmalar, tedavilerde kullanlan teknolojik
paketlerini tercih etmektedirler. zellikle baz olanaklarn yksek olmas ve Trkiyenin dnya
yabanc lkelerde tedavi masraflarnn yksek apnda bilinen ve tercih edilen bir turizm merkezi
olmas ve bekleme zamanlarnn uzunluu, olmas saylabilir.
kiileri hem kaliteli tedavi alabilecekleri hem
de turistik ziyarette bulunabilecekleri lkeler
aramaya yneltmektedir.
Yaplan bir almaya gre, 2010 sonu itibariyle

kresel salk turizmi pazarnn bykl 78,5
Milyar ABD Dolar olarak belirlenmitir. 2012 yl
itibariyle pazarn byklnn 100 Milyar ABD
Dolarna ulamas beklenmektedir11. Trkiyenin
ise bu pazardaki pay %1 civarndadr.
Trkiyede 2010 ylnda medikal turizm pazarnn
bykl 850 Milyon ABD Dolar olarak
tahmin edilmekte olup, bu rakamn nmzdeki
5 yl ierisinde 1 Milyar ABD Dolarna karlmas
hedeflenmektedir12.
35
Tablo 5: Salk Turizmi Kapsamnda Tedavi Fiyatlarnn Karlatrlmas15
ABD TRKYE RLANDA TAYLAND ALMANYA TAYVAN SNGAPUR
Koroner Arter Bypass 11.375- 26.500-

129.750 $ 11.000 $ 17.335 $ 18.900 $ 30.000-33.000 $
Ameliyat 15.000 $ 27.500 $
Kalp Kapak Deiimi

58.250 $ 16.950 $ - 10.000 $ - 27.500 $ 12.500 $
Ameliyat
Kala Protezi 19.500- 11.000-

45.000 $ 10.750 $ 11.644 $ 7.500 $ 10.725 $
Ameliyat 21.000 $ 14.000 $
Diz Kapa Deiimi 19.500-

40.000 $ 11.200 $ 10.500 $ 11.781 $ 8.000 $ 9.350 $
Ameliyat 21.000 $
24.750- 13.500-
Omurga Fzyonu 62.000 $ 7.125 $ 7.000 $ 5.900 $ 9.000 $
25.900 $ 15.000 $
Liposakn 9.000 $ 3.333 $ - 1.200 $ 4.376 $ 4.000 $ 3.000 $
40.000- 50.000- 50.000-

Kemik lii Nakli 300.000 $ 250.000 $ 250.000 $ 250.000 $
70.000 $ 60.000 $ 60.000 $
16.650-
Gamma Knife 40.000 $ 8.676 $ - - - -
20.000 $
Cyber Knife 12.000 $ - - 12.500 $ - - -
Histerektomi 10.000- 5.500-

20.000 $ 7.000 $ 5.200 $ 2.700 $ 9.000-10.500 $
Ameliyat 11.500 $ 7.000 $
15. http://www.
healthinturkey.org/en-EN/
Price.aspx
36
HNDSTAN SRAL NGLTERE SVRE
te yandan, Trkiyede yeni ve gelimi ilalara
eriimin uzun srmesi, yksek salk turizmi
8.666 $ 30.000 $ 27.770 $ 44.596 $ potansiyeline sahip Trkiyede bu sektrn
gelimesinin nnde duran en byk risklerden
biri olmaktadr.
11.750 $ 25.000 $ 25.000 $ 47.794 $
Trkiyeyi tercih eden lkeler arasnda zellikle
komu lkeler, Avrupa ve benzer din ve kltre
7.000 $ 17.150 $ 15.840 $ 19.899 $ sahip Asya ve Arap lkeleri gze arpmaktadr.
nceleri Amerikay tercih eden komu lkeler
ve zellikle Arap lkeleri, Amerikadaki 11 Eyll
7.833 $ 12.950 $ 20.600 $ 20.432 $ saldrlarndan sonra lke giri ve klarnn
zorlatrlmas nedeniyle farkl lkelere ve
Trkiyeye ynelmilerdir. Avrupada da kiiler
12.000 $ 18.000 $ 32.400 $ 30.915 $ yksek maliyetler nedeniyle ayn kalitede
hizmeti daha ucuza alabilecekleri bir lke olarak
2.500 $ - 4.950 $ 7.551 $ Trkiyeyi tercih etmektedirler. Bu lkelerin
dnda gurbeti vatandalar da salk turizminin
nemli bir parasn oluturmaktadr. phesiz
40.000 $ 90.000 $ 250.000 $ 200.000 $ Trkiyedeki fiyatlarn greceli olarak dier
lkelerdeki uygulamalara gre uygun olmas
22.000- neticesinde salk turizmi konusunda Trkiye
- - - avantajl konuma gelmektedir.
25.000 $
13.500 $ - - -
4.250 $ - 10.100 $ -
37
rnek Vaka almas - Diyaliz
Mevcut durumda Trkiyede tedavi bazl Trkiye ve Dnyada son yllarda kronik bbrek
yaklam tercih edilmektedir. Tedavi bazl yetmezlii hastal artmaktadr. Diyabet ve
yaklamn birok lke tarafndan tercih yksek tansiyonun grlme sklnn artmas ve
edilmesine karn, gelimi lkelerde son salksz yaam koullar bu art tetikleyen en
zamanlarda maliyetlerin azaltlmas amacyla nemli faktrlerdir.
tan bazl tedavi uygulamalarna gei
olduu gzlemlenmektedir. phesiz byle lkemizdeki nemli salk problemlerin
bir geiin salanmas iin tedavi talimat ve banda gelen kronik bbrek yetmezliinde
prosedrlerinin oluturulmas gerekmektedir. hemodiyaliz, Periton diyaliz ve bbrek
Ancak byle bir hazrln gerekletirilmesi hem transplantasyonu olmak zere temel
standardizasyonun salanmas asndan hem tedavi yntemi bulunmakta olup, organ nakli
de karar verici birimin belirlenmesi asndan ile ilgili yaanlan zorluklar sebebiyle en ok
olduka zordur. Fakat standardizasyonun hemodiyaliz uygulanmaktadr. Son 10 yl iinde
greceli olarak daha kolay olabilecei bbrek kronik bbrek yetmezlii hastaln yllk birleik
yetmezlii tansnda, bu tarz bir yaklam tercih byme orann yaklak %14 seviyelerinde
edilebilmektedir. Tan bazl tedavinin tercih olduu grlmektedir.
edilmesi veya uygulamaya konulmasnda kronik
bbrek yetmezlii rnek olarak alnabilmektedir.
Grafik 25: Diyaliz Hasta Saysnn Yllara Gre Deiimi
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Hemodiyaliz hastalar Periton diyaliz hastalar
Kaynak: Diyaliz statistik Yll 2010
Hemodiyaliz hasta saysndaki arta paralel bunun sonucunda zel diyaliz merkezlerin
olarak gerekli salk hizmetleri ve tedavilerin saysnda byk bir art grlmektedir. 2010
salanabilmesi iin son 10 ylda alan salk yl verilerine gre 390 merkez ile faaliyette
merkezleri ve alnan diyaliz cihazlar ile hasta olan zel diyaliz merkezleri 35 bin hastas ile
kapasitesi katna ulamtr. Tedavi anlamnda lkemizdeki diyaliz hastalarn yaklak %70ini
kamu imkanlarnn yeterli olmamasndan tr tedavi etmektedir.
bu alanda zel teebbs yatrmlar artmaktadr,
38
Grafik 26: Diyaliz Merkez ve Cihaz Saysnn Yllara Gre Deiimi
900 16.000
800 14.000
700 12.000
600
10.000
500
8.000
400
6.000
300
200 4.000
100 2.000
0 0
Kamu zel
Kaynak: Diyaliz statistik Yll 2010
Trkiyede hemodiyaliz tedavisi arlkl Mevcut tedavi bazl sistemden tehise dayal
olarak kamu kaynaklarndan finanse cretlendirme sistemine geilerek, hizmet bana
edilmekte olup, geri deme kurumlarnn verilen cret yerine, hastalarn; hastaln tehis
yapm olduu harcamalar ve demeler grubu, derecesi ve hastann lm ihtimali gibi
dnda diyaliz merkezlerinin baka hibir tanmlayc kriterler dorultusunda gruplanp bu
geliri bulunmamaktadr. lkemizde salk dorultuda hasta bana demelerin yaplmas
kurulularna yaplan geri demeler sunulan maliyetlerin kontrol edilebilmesinin ve de salk
hizmet bana olup, SUTde hemodiyaliz harcamalarnn ngrlebilmesinin yolunu
tedavisinde seans bana creti 2010 yl iin 145 aacaktr.
TL olarak belirlenmitir.
te yandan, tehise dayal cretlendirme
Hacettepe niversitesi tarafndan gerekletirilen sisteminde diyaliz merkezlerine tedavi
bir almada 70 diyaliz merkezinin maliyet kapsamnda verilen hizmet miktarndan
analizi kartlm olup, seans ba ortalama bamsz geri deme yapld iin salk
maliyetinin 164 TL olduu hesaplanmtr16. merkezleri asgari hizmet miktar ile hastalarn
retim maliyetlerinin altnda belirlenmi olan tedavisini gerekletirmeyi hedefleyecektir.
seans cretleri, karllk kaygs tayan zel Bu durum da salk hizmet kalitesini olumsuz
diyaliz merkezlerinin, hizmet bana aldklar ynde etkileyebilmektedir. Kaynaklarn
demeleri gz nnde bulundurarak hastalarna etkin kullanlmas iin maliyetlerin yan sra,
ek tedaviler ve hizmetler sunmalarna sebep salk hizmetlerinin kalitesinin de kontrol
olmaktadr. Diyaliz merkezlerinin etkin hizmet edilmesi nem kazanmaktadr. Bu gelimeler
miktarnn stnde hizmet salamasn tetikleyen neticesinde, salk hizmet sunumu ve finansman
bu durum maliyet kontrolnn yaplmasna daha srdrlebilir ve etkin bir ekilde 16. zel Hemodiyaliz
Merkezleri Maliyet Analizi
engel tekil etmekte olup, kaynaklarn etkin gerekletirilebilecektir.
almas, Hacettepe
kullanlamamas ile sonulanmaktadr. niversitesi 2011
39
Kamu salk hizmetlerindeki bte basks kontrol noktas ise, geri deme oranlarnn belirli
dikkate alnarak, kamu sektrnn diyaliz tedavi sonular (diyaliz yeterlilii, hemoglobin
hizmetlerini kapsaml maliyet-etkin ve kalite/ seviyesi, kemik metabolizmas, vb.) ile kalite
sonu odakl bir ekilde dardan satn alma kontrol parametrelerinin (lm oranlar ve
yntemine gitmesi nerilmektedir. Bu model, hasta yatrlma sreleri gibi) salanmasna bal
diyaliz iin zellikle hizmet sunucusuna tedavi olmasdr. Kontrat denetiminde kullanlan bu
modalitesi seim hakk vermekte, kontrol hedefler, uluslararas iyi diyaliz uygulamalarna
edilen sonu hedeflerini dahil etmekte ve paralel olarak gelitirilmitir.
enflasyon ayarlamalar asndan geri deme
dzenlemelerinde yeni standartlar sunmaktadr. Performans odakl sistem, Portekizde
uygulamaya konulmasndan 3 yl sonra,
Salk durumlar, komorbidite durumlar 2011 ylnda spanya tarafndan da diyaliz
(diyabet, HIV, vb.), ya veya kilodaki farllklarna hizmetlerinin geri demesinde benimsenmitir.
bal olarak diyaliz hastalar bazen nemli spanya modelinde, diyaliz tedavisi
lde farkl bir bakm hizmeti alabilmektedir. modalitesine gre (Standart Hemodiyaliz,
Byle durumlarda hastalarn yeterli bakm Online Hemodiafiltrasyon, Home Hemodiyaliz)
aldn garantilemek ve salk sunucusuna farkl cretlendirme sz konusudur. cretler
karln vermek iin bu hastalarn bakmna haftalk olarak belirlenmitir. Bu crete diyaliz
birok ulusal geri deme modelinde ek seanslarnda kullanlan tm malzemeler, tm
demeler verilmektedir. Hem zel hem de ilalar, laboratuvar testleri ve tansal testler,
kamu sunucular iin hemodiyaliz geri demesi damar eriim yolu ameliyatlar ve hasta tama
dorudan belli tedavi sonularnn ve kalite dahildir. Devlet hastanelerinin nefrologlar
kontrol parametrelerinin yerine getirilmesine tarafndan salanan uzmanlk hizmeti ise bu
baldr. Tanmlanan modelde diyaliz yeterlilii, cretlendirme dndadr. Diyaliz merkezlerinin
hemoglobin seviyesi iin hedefler, kemik belirlenen cretleri alabilmeleri iin tedavi
metabolizmas durumu, su kalitesi gibi tedaviyle sonularnn ve tedavi srecinin belirlenen
ilgili hedeflerin yannda mortalite oran ve kalite seviyelerini karlamas gerekmektedir.
hospitalizasyon gnleri gibi sonu ltleri de Laboratuvar sonular, tedavi sresi, mortalite ve
yer alabilecektir. hospitalizasyon oranlar gibi kriterler mevcuttur.
Kriterler karlanmadnda ise ay sonu kesilen
rnein Portekiz, hemodiyaliz tedavisinde faturann %5ine kadar ceza uygulanmaktadr.
tehise dayal geri deme sistemini Geri deme oranlarnda ayrca enflasyon
Comprehensive Price Payment ad altnda ayarlamas da yaplmaktadr. Bu modelde salk
2008 ylnda uygulamaya almtr. Bu uygulama, hizmetinin kalitesi zerinden cretlendirme
diyaliz hizmet ve rnlerini bir paket olarak elen yapld ve hem sre odakl hem de sonu
alan kalite odakl ve entegre bir yaklamdr. odakl olduu iin en etkin geri deme modeli
Entegre hastalk ynetimi ile salk sunumunda olduunu sylemek mmkndr.
fayda ve kalite art hedeflenmektedir.
Bu dorultuda, diyaliz hizmetlerinde belirlenecek
Uygulama, bnyesinde gerekli tm diyaliz fiyatn geleceinin de bir kurala balanmas
hizmet ve rnleri ile bbrek yetmezliine nerilmektedir. Dier lkelerde yllk enflasyon
ilikin laboratuvar hizmetlerini, tbbi testleri, orannda geri demeler arttrlmakta iken,
ilalar ve vitaminleri barndrmaktadr. Geri lkemizde her yl politika belirleyicilerinin hizmet
demeler ise, hasta bana haftalk sabit bir bedellerini belli oranlarla revize ettii bir modelin
crete dayandrlmaktadr. Sistemin nemli bir gereklilii n plana kmaktadr.
40
Trkiye Salk Sunumu Sektr GZFT Analizi (SWOT Analizi)
Gl Ynler Zayf Ynler

Bilgi ve tecrbe dzeyi yksek aratrma Salk verilerinin raporlama aralar olarak kullanlmyor
hastanelerinin varl olmas
Uluslararas yatrmclarn Trkiyede konumlanm nleyici salk politikalarnn yeterince yaygnlamam
olmas olmas
Artan sala eriim zel salk hizmet sunumu organizasyonlarnn yatrm
Politika belirleyiciler tarafndan performans bazl konularnda ynlendirilmiyor olmas
yaklamlarn benimsenmi ve uygulanyor olmas Salk hizmet sunumunda kamunun kapasite olarak
Salk turizminin politika belirleyiciler tarafndan stnl ve yk
benimsenmi olmas
Frsatlar Tehditler
Uluslararas yatrmclarn salk hizmet sunumuna olan zel salk hizmet sunucularnn yeterli finansal kaynak
ilgisi bulamama neticesinde el deitirmesi ve kalitenin dmesi
Salk verilerinin raporlanarak en iyi uygulamalarn tespit Performans yaklamnn istismar edilerek kalitenin
edilmesi dmesi
Salk talimatlarnn oluturularak standardizasyon Artan rekabet neticesinde atl kapasitenin olumas ve
salanmas yatrm geri dn hzlarnn dmesi
Artan zel salk sigortas sayesinde daha fazla faydalanan Tbbi hizmet, teknoloji ve malzeme fiyatlarnn, dolaysyla
olmas ve neticede zel salk hizmet sunucularnn maliyetin srekli artmas ve finansman gletirmesi
gelirlerinin artmas
Tan bazl yerine tedavi bazl hizmet yaklamn olumas
41
Trkiyede Sektrn Sorunlar ve yiletirme Alanlar
Bu rapor kapsamnda, Trkiye salk mevcut durumda hastalklara dair insidans ve

sektrndeki temel sorunlar; hizmet prevalans bilgilerinin elde edilemiyor oluu,
kullanmndaki kontrol mekanizmalar ve salk hizmetlerinin ngrlebilirliinin ve bte
planlama iin veri kullanmna ilikin iyiletirme planlamasnn nndeki en kritik engellerden
alanlar, dzenleyici yapya ilikin iyiletirme biridir. Mevcut durumda belirlenen toplam
alanlar ve yatrmlarn gerekletirilmesine btenin dalmnn deerlendirilmesi nemli
ilikin iyiletirme alanlar olmak zere 3 ana bir konu olarak n plana kmaktadr.
balkta gruplandrlmtr. Salk hizmet sunumu
zelinde ise belirlenen temel sorunlara cevap En verimli tedavi yntemlerinin ve hastaya
verecek ekilde iyiletirme nerileri aada dair epidemiyolojik bilgilerin raporlanabilmesi
belirtilmektedir: adna salk verilerinin birletirilmesi ve analiz
edilmesi sektr etkinlii ve toplum sal iin
Hizmet Kullanmndaki Kontrol Mekanizmalar ve nem arz etmektedir. Bu nedenle, gemi
Planlama iin Veri Kullanmna likin yiletirme verilerin tutularak tekrarlarn ve verimsizliklerin
Alanlar engellenecei ve en iyi alternatiflerin tespit
edilebilecei bir raporlama fonksiyonuna sahip
Trkiye salk sisteminde, salk hizmeti ve bir veri taban oluturulmasnn gereklilii n
sonularnn raporlanabilecei bir yapnn plana kmaktadr. Bu sistemin etkin bir ekilde
olmay dikkat ekmektedir. Mevcut durumda, kullanlmas neticesinde; tedavi maliyetleri,
salk verilerinin bir blm Medula, la tan-tedavi performanslar ve en uygun tedavi
Takip Sistemi (TS) gibi veri tabanlarnda yntemlerine dair raporlar elde edilebilecektir.
bulunmaktadr. Ancak bu veriler standart Tedavi talimatlarnn oluturulmasnn da, maliyet
tedavi talimatlarnn oluturulmas ve stratejik etkinlii ve deer oda yaratmak asndan kritik
konularda aksiyon almak asndan iin yetersiz nem sahip olaca dnlmektedir.
ve dzensiz kalabilmektedir. Bununla birlikte,
ekil ekil
6 6: Elektronik Salk Veri Taban
Tedavi
Maliyeti
Raporu
Hizmet Sunumu Tan - Tedavi

Performans
Raporu
la En Uygun
Kii
ve Tedavi
Bilgileri Cihaz Yntemleri
Tketimi Raporu
Aile Hekimlii
Bilgileri vb.
Dier
42
Entegre salk veri tabannn genel alma gereksinimi dourmaktadr. Salk Bakanl
prensibi; hizmet sunumu, ila ve cihaz kullanm, tarafndan projeksiyonlarn belirlenerek; hedef
aile hekimliinden gelen bilgilerin, sigortal ve veri paylam ile yatrm planlamasnn
(kii) bilgilerinin entegre bir ekilde tedavi ynlendirilmesi gerektii dnlmektedir.
uygulamalarndaki detaylarn da dahil olaca
ekilde kayt altna alnmasdr. Bu sayede te yandan, salk sunucularna yaplan geri
istenilen raporlar tasarlanarak sistemden deme sisteminde, gei sreci de gz nnde
alnmaktadr. Raporlar sayesinde fayda / maliyet bulundurularak, Portekiz ve spanya gibi
analizi, en verimli yntemler, hastalklarn lkelerde diyaliz hizmetlerinde, Yeni Zelandada
geliimi vb. bilgilere dair karar vericiler asndan ise temel salk hizmetlerinde uygulamaya
nemli raporlar oluturulabilecektir. konulan ve tehis bazl Comprehensive Care
Payment modelini aama aama entegre
Dzenleyici Yapya likin yiletirme Alanlar etmek salk hizmetlerinin kalitesini ve
srdrlebilirliini garanti altna almak adna
zel salk hizmet sunucularnn rekabette nemli bir adm olabilecektir. Model, belirli
avantaj salamak iin ek yatrma gittikleri hastalk ve tedavi hizmetlerinin gruplanarak
gzlemlenmekte, ancak SUT fiyatlarnn fiyatlandrlmas prensibine dayandrlarak,
dkl ve hasta katk paylarnn belirli bir tedavi bazl geri demeye bir alternatif
limite kadar olmas nedenleriyle yatrm geri oluturacaktr. Bu sistem ile salk hizmet
dn hzlar yetersiz kalmaktadr. Netice sunucular hastalar en etkin ve doru ekilde
olarak zel salk hizmet sunucular tarafndan tedavi etmeye tevik edilerek, hem tekrar eden
fiyatlarn yatrm geri dnne uygun olarak tedavi maliyetlerinin nne geilebilecek hem de
revize edilmesi sz konusu olmaktadr. Bu salk hizmetlerinin kalitesi srekli takip edilerek
durum sigorta sektrn de olumsuz olarak performans odakl bir yaklamla geri demeler
etkilemektedir. gerekletirilebilecektir.
Bu gelime gz nnde bulundurularak Salk

Bakanl tarafndan gerekli ynlendirilmelerin ve Yatrmlarn Gerekletirilmesine likin
destekleyici aksiyonlarn alnmas nerilmektedir. yiletirme Alanlar
SUT fiyatlarnn hesaplamasnda fayda / maliyet
bak as erevesinde frsat maliyetinin de te yandan, Salkta Dnm Projesi
hesaplanarak fiyatlara dahil edilmesi gerektii erevesinde zel sektrn salk alanna
dnlmektedir. Ancak ekonomik modelleme yatrm yapmasnn zendirilmesi hedefini
ve simlasyon destekleri ile bu ekilde bir fiyat gerekletirmek zere 2007 ylnda Kamu
hesaplama metodolojisinin gelitirilebilecei zel Ortakl (KO) Daire Bakanl
dnlmektedir. zel hastanelerin cirolarn kurulmutur. KO genel olarak kamu hizmeti
arttrabilmeleri ve gelirlerindeki risk algsn olan ve imtiyaz tekil eden byk altyap
kaldrabilmek iin SGK hastaneleri ile anlamalar projelerinde sklkla uygulanyor olmakla birlikte
da zm nerilerinden biri olabilir. gnmzde daha kk uygulamalarda da
kendisine yer edinmekte olup, en belirleyici
zel salk hizmet sunucular; kendi zellii finansmann zel sektr tarafndan
stratejileri, vizyon, misyon ve irket politikalar belirlenmesidir. Bu modelde risk devlet ve zel
dorultusunda yatrm yapmaktadr. Yeterince sektrce paylalmakta, hizmet sunumu ise
kapasite planlamas yaplmadan gerekletirilen devlet tarafndan salanabilmektedir. Dier
yatrmlar, gvenli bir yatrm geri dn bir deyile, KO gelecekte yaplacak kamu
salayamamakta ve nihayetinde fiyat art yatrmlarnn bugnden zelletirilmesidir.
43
KO modelinde, dorudan hastalara sunulan te yandan, salk turizmi konusunda avantajl
salk hizmetleri haricinde kalan malzeme, cihaz konuma sahip olan Trkiyede, salk turizmi
vb. hizmetleri zel iletmeci firmalar tarafndan mterisi beklenen hedef lkelerin titizlikle
sunulacaktr. Bu dorultuda, salk personelinin belirlenmesi ve bu lkelere zg politika ve
ve idarecilerin dorudan salk hizmet stratejilerin gelitirilmesi nem kazanmaktadr.
sunumuna odaklanmas hedeflenmektedir. Hastalarn yeni ilalara hzl eriiminin
salanmas, dier lkelere kyasla salk
KO ile hayata geirilecek olan salk turizminde rekabet avantaj kazandrmak adna
kentleri ile 800-3.500 yatak kapasiteli ehir kritik olacaktr. Salk turizmi politikalarnn
hastaneleri oluturulmas planlanmaktadr. Bu ve stratejilerin tespit edilerek uygulamaya
dorultuda gerekletirilecek ihalelerin ve inaat konulmas iin Salk Bakanl liderliinde,
almalarnn sonulanmasyla Ankara, Bursa, Turizm Bakanl, niversiteler ve hastanelerin el
Elaz, stanbul, Kayseri, Konya ve Mersin gibi birliiyle hareket etmesi nerilmektedir.
illerde 13.000den fazla ek yatak kapasitesi
yaratlm olunacaktr. Salk turizminin, otelcilik hizmetinin
bulundurulmas neticesinde katma deer
Son teknoloji ve yksek kalitede altyap ile geni arttrlarak, zel salk hizmet sunucular
apl hizmet portfyne sahip olacak ekilde iin nemli bir gelir parametresi haline
ina edilecek bu hastaneler, kamu hizmetlerinin gelebilecei dnlmektedir. Buna ek olarak
ticariletirilmesiyle, devlet hastaneleriyle salk personelinin de yabanc hasta talebi
zel sektr arasndaki rekabeti arttrma ve dorultusunda gerekli donanma sahip olmas
piyasalama ynelimi sergilemektedir. ve dil bariyerine taklmamas salk sunumu
iin kritik nem tamaktadr. Bu dorultuda,
salk personeli yetitirmek zere eitim
salayan meslek okullar ve benzeri kurumlarn
desteklenmesi ve tevik edilmesi nerilmektedir.
44
Tbbi Cihaz Sektr
Tbbi cihaz; insan zerinde bir hastaln, 2010 yl itibari ile Dnya tbbi cihaz pazar
yaralanmann, sakatln tans, tedavisi, 250 Milyar ABD Dolarn aan bir bykle
izlenmesi ve kontrol altnda tutulmas, ulamtr. Tbbi cihaz pazar byklne gre
hafifletilmesi veya maduriyetin giderilmesi, sralandnda, 2010 ylnda Dnyadaki en
anatomik veya fizyolojik bir ilevin aratrlmas, byk pazarlar srasyla; ABD, Japonya, Almanya,
deitirilmesi veya yerine baka bir ey Fransa, ngiltere, talya, in, Kanada, Rusya,
konulmas, doum kontrol veya sadece ila spanya ve sviredir.
uygulamak amacyla retilmi, tek bana
veya birlikte kullanlabilen, amalanan ilevini
yerine getirebilmesi iin gerekiyorsa bilgisayar
yazlm ile de kullanlan ve cansz hayvanlarn
dokularndan da elde edilen rnler dahil olmak
zere, her trl ara, alet, cihaz, aksesuar veya
dier malzemeleri ifade etmektedir.18
Grafik 27: Dnya Tbbi Cihaz Pazar
300.000 2.500
2.098
250.000 1.889 Orta Dou/Afrika
1.920 2.000
1.590 Dou Avrupa
Milyon ABD $
200.000 1.711
1.383
1.500
Asya/Pasifik
150.000
Bat Avrupa
1.000
100.000
ABD
500
50.000 Trkiye
0 0
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Kaynak: Medistat Outlook, World 2011
18. Salk Bakanl,

Tbbi Cihazlar Direktifi
45
Tbbi cihaz pazarnda zellikle, ABD, Bat Global tbbi cihaz pazar, ila pazarndan sonra
Avrupa ve Japonya pazar byklkleri ve aratrma ve gelitirme harcamalarnn cirosuna
yaplan aratrma ve gelitirme yatrmlar gz oran (%9-%11) en yksek ikinci sektrdr.
nne alndnda ne kan pazarlardr. ABD, Sektrdeki lider firmalar cirolarnn byk
Bat Avrupa ve Japonya pazarlarnda, gelimi bir ksmn son 2 yl ierisinde rettikleri yeni
teknolojili cihazlar reten firmalarn faaliyet rnlerden elde etmektedirler. Yeni rnlerin
alanlar yalnzca tbbi cihazlar olmadndan yaam dngsnn ortalamada 18 ay olduu
aratrma ve gelitirme almalarna yeterli sektrde, aratrma ve gelitirme faaliyetleri
kaynak ayrabilmektedirler. Dolays ile ilgili byk nem arz etmektedir.
firmalar devaml aratrma ve gelitirme
almalar gerekletirebildiklerinden tr, 2010 ylsonu cirolar itibari ile dnyadaki en
rettikleri yeni rnlere ilikin, fiyat ve lansman byk on tbbi cihaz reticisi; Johnson &
konularnda daha esnek olabilmektedirler. Johnson, Siemens Healthcare, GE Healthcare,
Medtronic, Baxter International, Philips
ABD Dnyadaki en byk tbbi cihaz pazar Healthcare, Abbott Laboratories, Boston
konumundadr ve aratrma ve gelitirme Scientific, Covidien ve Becton Dickinsondr.
odakl yaklam ile de retim alannda
dnya lideridir. novasyona verilen nem ve Mevzuat alan incelendiinde ise; ABde
desteklenen aratrma ve gelitirme almalar tbbi cihazlarn, Tbbi Cihazlar Ynergesi,
endstrinin en temel zelliidir. ABD tbbi Vcut Dnda Kullanlan Tbbi Tan Cihazlar
cihaz pazarnda, en fazla alm yapan kullanclar Ynergesi, Vcuda Yerletirilebilir Aktif Tbbi
hastanelerdir. Ancak hastaneler gerek hkmet Cihaz Ynergesi olmak zere 3 farkl ynerge
tarafndan gerek nc parti oyuncular kapsamnda ynetildii grlmektedir. Ancak
tarafndan, harcamalarnn drlmesi iin esas onay mekanizmalar her lkenin kendi onay
bask altndadrlar. Dolays ile hastanenler alm mercileri tarafndan yrtlmektedir. ABye dahil
yaptklar tbbi cihazlar seerken fiyat en nemli 25 lkede, 74 farkl onay merci bulunmaktadr.
deerlendirme kriteri haline gelmektedir. ABDli Onay mercileri tarafndan, ilgili belgeler (kaynak
reticiler, ABD hkmetinden i ve d pazarda tarama raporu, klinik aratrma verileri vb.)
kendi menfaatlerinin; uygulanan gmrk inceledikten ve retim kalitesi deerlendirmesi
tarifelerinin drlmesi, ynetmeliklerin yapldktan sonra onaya ilikin bir karar
basitletirilmesi, dier pazarlara girite rekabet alnmaktadr.
koullarnn denk hale getirilmesi gibi eitli
alanlarda, korunmasn beklemektedirler.
Gelimi lkeler salk kurumlarnda yksek

teknolojili tbbi cihaz ve aletler kullanmaktadr.
Bunun temel sebebi gelimi lkelerde salk
harcamalar ve yatrmlarna ayrlan bte paynn
yksek olmasdr. Ek olarak, gelimi lkelerde,
cihaz retimi yksek standartlar erevesinde
gerekletirilmektedir ve srekli ileyen bir
denetim mekanizmas dhilinde kontrol
edilmektedir. leri teknoloji rn cihazlarn
retiminin ve kullanmnn desteklenmesi
neticesinde, gelimi lkelerde, tbbi cihaz
sektrnde yer alan firmalar iin byme
frsatlar olumaktadr.
46
Tbbi cihazlar sektrnde uluslararas alanda ArGe faaliyetlerinin merkezine doktorlar
eitli gelimeler yaanmaktadr: koyan firmalarn, yeniliki rnleri daha
etkin bir ekilde piyasaya srebildikleri
Gelimi lkelerde, tekellemi byk grlmektedir. Bunun temel sebebi olarak
firmalar ise inovasyon yapan kk firmalar da doktorlarn, hastalarn tbbi cihaz
satn alma yolu ile rekabeti azaltmaya ihtiyalarna daha aina olmalar, hasta
almaktadrlar19. tercihlerini yakndan takip edebilmeleri, yeni
ve mevcut rnlere ilikin ihtiyalar tespit
Avrupa ve ABDde ynetmelikler giderek edebilmeleri gibi sebepler yer almaktadr.
daha da karmak bir yap almaktadr.
zellikle yeni cihazlarn eitli pazarlarda ABD, AB ve Japonya gibi pazarlarda
onaylanmasna ynelik reglasyonlar, kanun grlen dzenli bymeye ramen, tbbi
koyucularn cihaz gvenlii ve gvenirliine cihazlar zelinde byme potansiyelinin
verdikleri nem neticesinde zorlamaktadr. en yksek olduu pazarlar, in, Hindistan,
Gneydou Asya ve Gney Amerika olarak
Salk btelerinde oluan aklar nedeni grlmektedir.
ile (rnein Avrupada yalanan nfus ve
artan kronik hastalklar neticesinde) tbbi 2020 ylna kadar inde temel salk
cihaz fiyatlarnn azaltlmasna ynelik bask sisteminin kapsamnn %90 seviyesine
olumutur. Dolays ile tbbi cihaz reticileri karlmas hedeflenmektedir. Bu kapsamda
verimlilik almalarna nem vermektedirler. hkmet, 3.000 yeni hastane ile 29.000
zellikle retim ve tedarik zinciri alanlarnda klinik amay planlamaktadr. 2010 ylsonu
iyiletirme noktalarn tespit etmek zere itibari ile inde 60 yann zerinde 160
reticiler eitli verimlilik almalar milyon kii bulunmaktadr ve bu rakamn
yrtmektedirler. 2020 itibari ile hzl bir art gstererek 240
milyon kiiye ulamas beklenmektedir.
Tbbi cihaz almlarnda otorite mercii
deimektedir. Artk doktorlarn yerine Mevcutta inde kullanlmakta olan tbbi
hastanelerin kurumsal satn alma cihazlar 1970lerden beri kullanlmakta
departmanlar satn alma srecinde daha olup, bu cihazlarn %15inin deitirilmesi
aktif rol almaktadr. gerekmektedir. Dolays ile salk sistemi
reformu ve gelecek ihtiyalar dhilinde
Uzun zamandr piyasada olan rnler in tbbi cihaz pazarnn bymesi
zerinde, rn farkllatrmas ve marka algs beklenmektedir.
giderek azaldndan, bu rnlerde ciddi bir
fiyat basks olumaktadr. Avrupa ve ABdeki ABDdeki salk reformu neticesinde de
retici firmalar mevcut rn portfylerinin 30 milyon kiinin daha kapsama alnmas
%20ye yakn ksmnn metalatrma tehlikesi sz konusu olacaktr. Dolays ile reform
ile kar karya olduunu belirtmektedirler. neticesinde tbbi cihaz pazarnn bymesi
Dolays ile daha dk fiyatlarla piyasaya beklenmektedir.
giren in, Brezilya ve Trkiye gibi gelimekte
olan lkelerde bulunan reticilerin fiyatlar Hindistanda hkmet, tbbi cihazlarn kalite,
aa ektii grlmektedir. performans ve gvenirliinin salanmas iin
yeni ynetmelikler zerinde almaktadr.
Doktorlar ve tbbi cihaz reticileri arasndaki
yakn iliki, hkmet ve endstrideki
otoriteler tarafndan yakn takibe alnmaya
balam, almalarn detayl bir ekilde 19. stanbul Ticaret Odas
raporlanmas ve effaf bir sre dahilinde Tbbi Cihazlar Sektr Profil
yrtlmesine ilikin gereklilikler getirilmitir. Aratrmas
47
Trkiye Sektr Grnm
Trkiyede tbbi cihaz pazar 2005 - 2008 yllar
Doktor Hanmn ynlendirmesi ile Nurgl Hanm
diyaliz tedavisine balar. Ancak Nurgl Hanmn arasnda dzenli bir byme kaydetmitir. 2009
evine yakn diyaliz merkezi dolu olduu iin baka ylnda yaanan kresel kriz neticesinde, dnya
bir merkeze kaydolur. Artk haftann 3 gn 4 tbbi cihaz pazarna paralel ekilde, Trkiye
saat sren seanslarla zel diyaliz merkezine gitme- pazar da klmtr. Ancak 2010 ylnda
ktedir. Nurgl Hanmn diyaliz merkezindeki tedavi toparlanan pazar, 2010 ylsonu itibari ile 1,9
ilemi SGK kapsamnda olduu iin tedaviye ilikin Milyar ABD Dolar tutarnda pazar byklne
deme yapmasna gerek kalmaz. Nurgl Hanm ulamtr. Trkiye tbbi cihaz pazar 2010 ylsonu
ayn zamanda Salk Bakanlnn organ nakli itibari ile Dnyadaki en byk 20 pazardan biri
havuzuna kayt olur. konumundadr.
- Trkiyede salk kurumlarnda kullanlan her
Tbbi cihaz retimi Trkiyede olduka snrl
trl tbbi cihaz ve malzemeye ilikin bilgilerin
tutulduu bir veri tabannn oluturulmasnn durumdadr. Pazarda yer alan tbbi cihazlarn
gereklilii ortaya kmaktadr. Cihazlarn doluluk byk bir blmnn (tutar olarak %85e
oranlar, kullanm sklklar, ne kadar sredir yakn ksm) ithal edildii grlmektedir.20
kullanmda olduklar gibi bilgiler, hem almlara Pazarda younluklu olarak; Tansal Grntleme
ilikin ihtiyacn ortaya konulmasnda hem de (%21), Sarf Malzeme (%20), Ortopedik ve
cihaz kalitesine ilikin takibin yaplabilmesinde Yerletirilebilir Cihazlar (%18) ve Dental rnler
kullanlabilecektir. Ek olarak hasta transferleri ve (%6) olmak zere 4 temel kategorinin yer ald
nakillerinde de ortak bir veri taban zerinden sylenebilir.
hastann durumunun takip edilmesinin gereklilii
de ortaya kmaktadr.-
Grafik 28: Tbbi Cihaz Pazar 2010 - Milyon ABD Dolar

- Milyon ABD Dolar
20%
Sarf Malzeme
35%
Tansal Grntleme
Dental rnler
21%
Ortopedik & Yerletirilebilir
18% 6% Dier
Kaynak: Medistat Outlook, Turkey Q1 2011
ngrlen 2011-2015 dnemi dhilinde, tbbi

cihaz sektrnn %6ya yakn bir BYBO ile 2,7
Milyar ABD Dolarn amas beklenmektedir21.
Ancak tbbi cihaz sektrnn, salk harcamalar
ierisindeki yzdesinin azald da dikkat
20-21. Medistat Outlook, ekicidir.
Turkey Q1 2011
48
Grafik 29: Gelecee Ynelik Beklentiler, 2011-2015
-2015
3000 5%
2500
Milyon ABD $
4%
2000
3%
1500
2%
1000
500 1%
0 0%
2011* 2012* 2013* 2014* 2015*
Tbbi Cihaz Pazar
Kaynak: Medistat Outlook, Turkey Q1 2011

* Tahmin edilen rakamlardr.
ABye uyum srecinde olan Trkiye; tbbi cihazlar

2009 ylnda, kamu istihdamnda salk
sektr dhilinde, mevzuat ve ynetmeliklerini
personelinin yzdesi incelendiinde, bu orann
AB ile uyumlu hale getirmektedir. Ancak sektr Trkiyede %3, Yunanistanda %5, OECD
kapsamndaki ynetmelikler zelinde gei sreci ortalamasna gre %10, ABDde %12 ve
hala devam etmektedir. AB Gmrk Birliine Norvete %20 olduu grlmektedir.2009
ye olan Trkiyede, AB ve ABDli tbbi cihaz ylnda 1.000 kiiye den hemire says
reticilerin rnleri pazara olduka kolay bir incelendiinde, bu rakamn Trkiyede yaklak
ekilde girebilmektedir. Trkiye pazarna giri olarak 1, Yunanistanda 3, OECD ortalamasna
yapan tbbi cihazlar AB Uyum Yasalar ve Tbbi gre 8, ABDde 10, Norvete ise 14 olduu
Cihaz Ynetmeliine gre retilerek piyasaya grlmektedir.
srlmektedir. Ek olarak pazara girecek rnlerin
Kronik hastalklardaki art gibi deikenler
Trk Standartlar Enstits (TSE) tarafndan
neticesinde ortaya kan eitli salk hizmetleri
onaylanmas gerekmektedir22.
ihtiyac ile salk alanndaki istihdamn oluan
ihtiya erevesinde ekillendirilmesinin
Trkiyede 1.000e yakn yerel tbbi cihaz reticisi gereklilii grlmektedir. rnein artan bbrek
ve tedarikisi bulunmaktadr ve sektrde yer alan yetmezlii bulunan hasta saysna e zamanl
oyunculardan 700e yakn ksm retimlerini ihra olarak diyaliz merkezlerinde istihdam edilecek
etmektedirler. Yerel reticiler, Istanbul, zmir, ilgili eitime mensup salk personel ihtiyac da
Ankara, Samsun ve Konya olmak zere 5 ehirde artacaktr. Deien salk hizmeti talep ngrl-
youn olarak yer almaktadrlar. Yerel reticiler erine gre salk personeli istihdamna ilikin
pazardaki talebin %15ini karlamaktadrlar. kapsaml planlarn yaplmasnn gereklilii ortaya
Pazarda kamu sermayeli hi oyuncu kmaktadr.
bulunmamaktadr; pazar tamamen zellemi
durumdadr. Yerel reticilerin aratrma ve
gelitirme alannda yetersiz kalan almalar, yerel
reticilerinin dk marka ve rn algs sebebiyle,
ithalat pazarda byk yer kaplamaktadr23.
22-23. Medistat Outlook,
Turkey Q1 2011
49
Trkiye Tbbi Cihaz Sektr GZFT Analizi (SWOT Analizi)
Gl Ynler Zayf Ynler

Salk harcamalarnn istikrarl geliimi thalata bamllk
rn kalitesinin artrlmasna ynelik almalar Tedarik zincirinde meydana gelebilecek kalite sorunlar
Blgedeki dier lkelere gre yksek seviyede Verilerin bulunmamas
gerekletirilen yerel retim
Gelien yerel retim
Yaplan dorudan uluslararas yatrmlar
Frsatlar Tehditler
Ucuz i gc sayesinde yerli retimin arttrlmas Artan kresel rekabet
retim yatrmlarnn Trkiyeye ekilmesi Yerel reticilerin kresel pazarda dk bilinirlii
Teknolojik bilgi birikiminin arttrlmas Dk kaliteli retim
Yerel retimin hammaddede ithalatna bamll
50
Yaplan alma kapsamnda, Trkiye Dzenleyici Yap ve Yatrmlarn
salk sektrndeki temel sorunlar; hizmet Gerekletirilmesine likin yiletirme Alanlar
kullanmndaki kontrol mekanizmalar ve
planlama iin veri kullanmna ilikin iyiletirme Tbbi cihazlar sektrndeki dzenleyici yapya
alanlar, dzenleyici yapya ilikin iyiletirme ilikin iyiletirme alanlar ile yatrmlarn
alanlar ve yatrmlarn gerekletirilmesine gerekletirilmesine ynelik iyiletirme alanlarnn
ilikin iyiletirme alanlar olmak zere 3 ana bir arada ele alnmas mmkndr. Pazardaki
balkta gruplandrlmtr. Tbbi cihaz sektr rnlerin tutar olarak %85e yakn ksmnn
zelinde ise belirlenen temel sorunlara cevap ithal edilmektedir. Dolays ile pazarda son
verecek ekilde iyiletirme nerileri aada teknoloji rn tbbi cihazlarn ithal edildii ve
belirtilmektedir: gerekleen mevcut retimin de mali adan
dk katma deerli rnlerden oluan bir
Hizmet Kullanmndaki Kontrol yapsnn bulunduu grlmektedir. Dolays
Mekanizmalar ve Planlama iin Veri ile tbbi cihaz retimi alannda sektrn
Kullanmna likin yiletirme Alanlar bymesine ynelik bir hedef konulmas
durumunda bu alandaki tevik mekanizmalarnn
Tbbi cihazlar sektrnde, salk hizmet gelitirilmesinin gereklilii ortaya kmaktadr.
sunucular tarafndan tedarik etme bir baka
deile yatrmlar olduka nemlidir. Yatrmlarn Ayrca, aratrma ve gelitirme yatrmlarnn
geri dnnn salanmas iin, halihazrda artrlmasna ynelik tevik mekanizmalarnn
kullanmda olan cihazlara ait bilgiler olduka gelitirilmesinin neticesinde Trkiyede, katma
nemlidir. Pazarda bulunan cihazlara ilikin deeri yksek, son teknoloji rn tbbi cihaz
bilgilerin bulunduu bir yazlm altyapsnn retiminin artaca ngrlmektedir. Tbbi
oluturulmasnn gereklilii ortaya kmaktadr. cihaz sektrnn katma deeri yksek retim
Cihazlarn alm tarihi, kullanm sreleri, doluluk gerekletirebilen bir sektr haline gelmesi
oranlar gibi verilerin entegre bir sistemde durumunda, sektr ithalata daha az baml hale
tutulmas olduka ile pazardaki ihtiyacn daha gelecektir. Bu alanda geliimin salanabilmesi
kolay bir ekilde ngrlmesi ile yatrmlarn iin temel olarak gerekli tevik mekanizmalarn
ngrlen ihtiyaca ynelik planlanmas gelitirilmesi alannda hem sektr oyuncularna
salanabilecektir. Ayrca kullanlan tbbi cihaz hem de kanun koyuculara grevler dmektedir.
seiminde, ucuz tbbi cihaz kullanm sonucu Yaplacak ibirlii almalar neticesinde tbbi
oluabilecek ekstra maliyetlerin de gz nne cihaz sektrnn katma deeri yksek retim
alnmas gerekmektedir. rnein, bir hastann gerekletirebilen bir sektr olabilmesi ynnde
ameliyatnda kullanlan ucuz cihaz kullanm nemli admlar atlabilecektir.
neticesinde ikinci bir ameliyat gereklilii ortaya
kabilmektedir. Dolays ile hasta takibi ile cihaz
tercihlerinin de sonular takip edilebilmeli
ve gerektii durumlarda tercih edilen tbbi
cihazlarda deiikliklere gidilmelidir.
51
Ek olarak yeni yaymlanan kanun hkmnde yaklam ve retim kalitesi dikkate alndnda,
kararnameler neticesinde st mevzuat Dnyadaki en byk tbbi cihaz pazar olduu
belirlenmi ancak detay seviyedeki ikincil ortaya kmaktadr. Tbbi cihaz sektrndeki
mevzuat belirlenmemitir. Bu nedenle sektr yatrmlarn artrlmas iin, ArGe almalarnn
oyuncularnn mevzuata bal olarak nasl desteklenmesinin nemi bir kez daha bu alanda
ilerleyecekleri tam olarak bilinememektedir. ortaya kmaktadr.
Bu durum mevzuat alanndaki belirsizlii
arttrmaktadr. Dolays ile nmzdeki Ek olarak, Trkiyede yerel retimin gelitirilmesi
dnemlerde detay seviyede mevzuat alannda ve bu alana yatrm yaplmas iin eitli
ruhsatlandrma, lisanslama gibi konularn potansiyel iyiletirme alanlarnn olduu
belirlenmesi gereklilii n plana kmaktadr. grlmektedir24. ncelikli olarak, Trkiyede
retilen rnlerin kalitesinin arttrlmas nemli
Tbbi cihaz sektrnde aratrma ve gelitirme bir iyiletirme alan olarak ortaya kmaktadr.
almalar byk nem arz etmektedir. Belirli kalite standartlarnda retilen yerel
Dnyada aratrma ve gelitirme alannda rnler, pazarda ithal rakiplerinin nne
yatrm yapan irketlerin sektrde lider bir geebilecektir. kinci olarak yerel retimde,
konumda yer aldklar grlmektedir. Dolays ile rn farkllatrmasnn salanmas da, yerel
aratrma ve gelitirme yatrmlarn destekleyen rnlere pazarda byk bir rekabet avantaj
lkelerde, tbbi cihaz pazarnn belirli bir kazandracaktr. Ayrca retimde yaplacak
24. Medistat Outlook, byklk ile gelimilie ulat grlmektedir. verimlilik almalar neticesinde, retim
Turkey Q1 2011 zellikle ABDnin aratrma ve gelitirme odakl maliyetlerinin drlebilecei ngrlmektedir.
52
la Sektr

la sektr, hastal tedavi etmek ve/veya
nlemek, bir tehis yapmak veya bir fizyolojik
fonksiyonu dzeltmek, dzenlemek veya
deitirmek amacyla, insana uygulanan doal
ve/veya sentetik kaynakl etkin madde veya
maddeler kombinasyonu25 olarak ifade bulan
beeri tbbi rnleri seri olarak reterek tedaviye
sunan bir sanayi daldr.
la sektrndeki rnler, orijinal ve jenerik

olarak ayrlr. Orijinal ila, uzun aratrmalar,
laboratuvar ve klinik almalar sonucu belli bir
hastalk zerinde olumlu etki yapt kantlanm,
temeli patentli bir molekle dayanan ve daha
nceden benzeri olmayan yeni ilalardr. Orijinal
ilacn yasal koruma sresinin dolmas ile birlikte,
ila irketleri, orijinal ilacn benzerlerini piyasaya
srebilirler. Bu ilalar, jenerik ila olarak
adlandrlrlar. Jenerik ila, orijinal ilala ayn
etken maddeyi, ayn miktarda iermelidir. Ayn
formlasyonda ve farmastik ekilde olmaldr.
Orijinal ilala biyoedeer olduunun kantlanm
olmas gerekmektedir26.
la sektr, bilgiye dayal olmasndan dolay

uluslararas bir neme ve paralel olarak
uluslararas ticarete konu bir sektrdr. Dnyann
en byk 5 ila pazar srasyla ABD, Japonya,
in, Fransa ve Almanyadr. Trkiye ise 15. srada
olup, son yllarda nemi artan pazarlardan biri
olma konumundadr.
25. Salk Bakanl

Beeri Tbbi rnlerin
Snflandrlmasna Dair
Ynetmelik, la ve Eczaclk
Genel Mdrl
26. Aratrma la Firmalar

Dernei (AFD)
53
Tablo 6: lkelere Gre la Pazar Byklkleri
Pazar Bykl
Sralama la Pazar (lke)
(Milyon ABD $)
1 ABD 397.288
2 Japonya 120.808
3 in 59.428
4 Fransa 52.991
5 Almanya 38.903
6 talya 33.273
7 Kanada 31.359
8 Brezilya 31.247
9 ngiltere 30.498
10 spanya 27.302 la sektrnn, gerek yap olarak bilgi birikime

dayal olmas gerekse de ArGe yatrm asndan
11 Gney Kore 17.067 youn sermaye gerektirmesi sebeplerinden
tr ulusal bir sektr olmas ok da mmkn
12 Hindistan 16.078 deildir. Dolaysyla, sektrde uluslararas
oyuncular youn olarak mevcuttur.
13 Meksika 15.835 2010 cirolar karlatrldnda, Dnyadaki
en byk 3 ila firmas srasyla Pfizer, Novartis
14 Avustralya 15.329 ve Sanofi-Aventistir. Ciro byklne gre
en byk 50 firmann satlarnn yarsndan
15 Trkiye 13.336 fazlasn aadaki tabloda yer alan ilk 10 firma
gerekletirmektedir.
Kaynak: EIU 2011
54
Tablo 7: Ciro Byklne Gre Dnyadaki lk 10 la Firmas
2010 Cirosu
Sralama Firma (Milyar ABD
Dolar)
1 PFIZER 58,5
2 NOVARTIS 42,0
3 SANOFI-AVENTIS 40,3
4 MSD 39,8
5 ROCHE 39,1
6 GLAXOSMITHKLINE 36,2
Aratrma ve gelitirme harcamalarna
7 ASTRAZENECA 33,3 bakldnda ise, sralama MSD (11 Milyar ABD
Dolar), Pfizer (9,4 Milyar ABD Dolar), Roche
JOHNSON &
8 22,4 (8,6 Milyar ABD Dolar), Novartis (7,1 Milyar
JOHNSON
ABD Dolar) ve GlaxoSmithKline (6,1 Milyar
9 ELI LILLY 21,1
ABD Dolar) eklinde gereklemektedir27.
Aratrma ve gelitirme almalarnn
10 ABBOTT 19,9 uluslararas boyutlarda srdrld
gzlemlenmektedir. Bir baka deile aratrma
Kaynak: Pharm Exec ve gelitirme almalar kresel boyutta
gerekletirilen almalardr.
Pharmaceutical Research and Manufacturers
of America (PhRMA) tarafndan gerekletirilen
bir aratrmaya gre, yeniliki bir ilacn piyasa
sunulmas iin 12 ila 15 yl sren aratrma ve
gelitirme faaliyetleri yrtlmektedir. Tutarsal
olarak incelendiinde ise, yeniliki bir ilacn
gelitirilmesi iin ortalama olarak 1,3 ila 1,6
Milyar ABD Dolar harcanmaktadr.
27. Pharm Exec 50

Report 2011
55
ekil 7: Yeniliki Bir lacn Piyasaya kmas iin Harcanan aba (ABD rnei)
ekil 8
ekil 8: Klinik Aratrma Safhalarnn ArGe Harcamalarndaki Pay
n klinik aratrma
%27,3
I. Faz - %7,4
aratrmalar
II. Faz - %13,1

Klinik
%49,0
III. Faz - %28,5
%13,4 Farmakovijilans
%9,3 Dier
Kaynak: Pharmaceutical Industry in Figures 2009, EFPIA,
la sektrndeki ArGe harcamalarn ise,

nemli lde; n klinik aratrmalar, klinik
aratrmalar ve farmakovijilans aktiviteleri
oluturmaktadr. Avrupada gerekletirilen
ArGe almalarnn nemli bir ksmn klinik
aratrmalar oluturmaktadr. 4 (ilk 3 Faz ruhsat
ncesi, ruhsat sonras ise 4. Faz) fazdan oluan
klinik aratrmalar, ArGe harcamalarnn tutarsal
10
olarak %50sini olutururken, n-klinik testleri
%27,3ne, farmakovijilans aktiviteleri ise
%13,4ne tekabl etmektedir.
56
Grafik 30: Klinik Aratrma almalarnn Tutarsal Global Dalm
3,7% 1,7% 1,0%

5,9% Kuzey Amerika
8,9% Bat Avrupa

Dou Avrupa
50,6% Asya
Gney Amerika
Okyanusya
27,5%
Afrika
Kaynak: Pharmaceutical Industry in Figures 2009, EFPIA
Yeniliki bir ilacn piyasaya kmas iin harcanan

maliyetin bykl, sektrde deiime
neden olmaktadr. Deiim drt alanda
hissedilmektedir. Bunlar; Temel Aratrma, Klinik
Aratrma, Onay Sreci ve Pazara Eriim olarak
snflandrlabilmektedir. Kuzey Amerika ve
Avrupada en fazla klinik aratrma faaliyetlerinin
gerekletirildii gzlemlenmektedir.
ekil 9: Dnya la Sektrnde Sre Gelen Deiim
Temel
Research
Aratrma Development
Klinik Aratrma Authorization
Onay Sreci MarketPazara
Diffusion
Eriim
Firma
niversite Firma
Aktiviteleri FDA AB Birimleri
Tarafndan
Gerekletirilen Klinik
AR -GE AB
Aratrmalar Hastaneler
Faaliyeti Onay Paketi: Birimleri
Firma
ncesi
Aktiviteleri Ruhsatlandrma
Gelitirme
Fiyatlandrma
Sektrdeki Deiim
Sreci
Firma Firma niversite Geri deme
Aktiviteleri Aktiviteleri
Pazar Etkisi
KOB KOB Firma
niversite Aktiviteleri FDA EMEA
Hastaneler
niversite KOB Klinik
KOB Aratrmalar
KOB ncesi
KOB
Onay Paketi:
niversite Gelitirme Ruhsatlandrma
KOB
Firma Sreci
Aktiviteleri Klinik Aratrma Fiyatlandrma
niversite Firmas Geri deme
KOB KOB
KOB
Pazar Etkisi
57
nmzdeki dnemlerde ila sanayinde gelitirilmesine ynelik frsatlar bulunmaktadr.
birok alanda deiim yaanaca ve bu Youn ArGe kayna gereksinimi, irketlerin
deiimin global lde tm lkeleri (piyasalar) satn alma ve birlemelere gitmesine veya
etkileyecei dnlmektedir. la sektrnde ortak i modellerinin olumasna neden
gzlemlenecek deiimi mevcut durum ve olmaktadr. ArGe harcamalarnn irket gelirine
gelecek olarak karlatrmak mmkndr. (ciroya) oranla en fazla olduu sektr ila ve
Deiimin; rn portfy, piyasalar, odak / biyoteknolojidir. Bir baka deyile en fazla bu
hasta ilikileri, tedavi / ilalar, ekonomi, retim sektrde irket geliri geri ArGe yatrm olarak
ve sat ekseninde olaca dnlmektedir. . harcanmaktadr. Bu durum karsnda ila
Trkiye asndan bu deiimi frsata evirerek sektr yatrmlar lkeler asndan ilgi oda
yatrmlarn Trkiyeye dorudan yabanc olmaktadr. Trkiye iin de bu durumun bir frsat
yatrm eklinde gelmesini salayacak politikalar olduu deerlendirilmelidir.
Grafik 31
Grafik 31: Sektrler Baznda Aratrma Gelitirme Harcamalarnn Ciroya Oran
18
Oran %
16
14
12
10
Kaynak: The Pharmaceutical Industry in Figures 2011, EFPIA
Bu durum, son yllarda sektrde meydana gelen

satnalma ve birleme saysnda arta neden
olmaktadr. zellikle biyoteknoloji alannda
faaliyet gsteren firmalarn adet olarak daha ok
birletii gzlemlenirken; farmastik firmalar
daha byk satnalma ve birleme faaliyetinde
bulunmaktadr.
58
Grafik 32
Grafik 32: Sektrdeki Birlemeler
Satnalma & Ortalama (Milyon $)

Birleme
300 450
269
253 400
250
350
200 191 192 300

163
250
150 134 142
114 200
99
100 90 86 150
66 59 64
48 100
50 42 34
24 31 29 27 20 50
0 0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Haziran sonu itibari ile
Farma/biyo Satnalma & Birleme (Adet) Biyo/biyo Satnalma & Birleme (Adet)
Farma/biyo Satnalma & Birleme Ortalama Deer ($) Biyo/biyo Satnalma & Birleme Ortalama Deer ($)
Kaynak: Reinventing Innovation in Large Pharma, Deloitte

3 2011 Deloitte Consulting
Benzer ekilde son dnemlerde byk ila Deien bu piyasa yapsnda ve birok alanda
irketleri daha fazla rnler ile piyasada yer artan kstlar neticesinde faaliyetler, entegre
edinmeye almaktadr. Ancak bu durum tek bir irket yerine Dnya geneline yaylm farkl
bana srdrlebilir bir strateji olarak n plana deer zinciri sahibi paydalar tarafndan yerine
kmamaktadr. Bu nedenle odaklanm kk getirilmektedir. Portfy, sektrdeki deiimler,
irketler ile i birlikleri olumaktadr. odaklanma, deien tedaviler, ekonomi, retim
la sektr yatrmlarna bakldnda ise, kstlar, sat ekibi yetkinlii gibi artan kstlar
gelimekte olan pazarlar n plana kmaktadr. neticesinde tek bir entegre ila irketi yerine,
Ancak son yllarda yeni oluan sahalar ila sektrndeki faaliyetler gnmzde Dnya
incelendiinde zellikle gelimekte olan geneline dalm bir yap gstermektedir.
pazarlardan Latin Amerika, in ve Hindistanda Arlkl olarak halen ABDde olmasna ramen
yatrmlarn artm olduu gzlemlenmektedir. son dnemlerde Asyadaki aratrma sahalarnn
Bu durum, Trkiyenin de dahil olduu alanlar artmaktadr.
gelimekte olan pazarlarn cazibe merkezi
oluturduunu gstermektedir. Bu dorultuda
Trkiyeye yeni yatrmlarn ekilebilmesi
asndan nemli frsatlarn var olduu
dnlmektedir.
59
ekil 10
ekil 10: la Sektrndeki Deiim
Tek Portfy
Entegre
la irketi Kontrat AR-GE Kontrat / Lisansl
Sektr Organizasyonlar reticiler
Odak
Tedavi
Ekonomi
Dier retim Dier Yan /

Destek Destek
Faaliyetler Test Servisleri
Kurulular
Sat Ekibi
te yandan, yeniliki rnlerin sunumunda olmaktadr. te yandan, ArGe harcamasnda

12 kritik neme sahip ArGe departmanlar; ArGe Dnyann en byk 12 ila irketinin 2010 2011 Deloitte Consulting
yatrmlarnn geri dnn kantlamakta ylnda %11,8 olan ortalama aratrma ve

giderek daha fazla zorlanmaktadr. Bu durum, gelitirme i getiri oran, 2011 ylnda %8,4e
global lekte yenilikiliin srdrlebilirlii gerilemitir. Bu firmalardan 10 tanesi bu
adna nemli bir risk oluturmaktadr. 2011 dnemde yatrmlarnn dnnde d
ylnda yeniliki bir ilacn gelitirilmesi, ortalama 1 yaamtr28. Bu durum global lekte aratrma
Milyar ABD Dolarnn zerinde bir maliyete sahip ve gelitirme almalarna ilikin srdrlebilirlii
olup, 2010a kyasla %21 daha pahalya mal olumsuz ynde etkilemektedir.
28. Measuring the Return

from Innovation, Deloitte &
Thomson Reuters
60
Grafik 33: En Byk ARGE Yatrmna Sahip 12 Firmann Getiri D Oran Neden Analizi Krlm
%14 2010-2011
%11,8
%12
ARGE Getiri Oran
%10 -%0,9 -%0,3 +%1,4 +%0,2

+%0,2 %8,4
%8 -%0,5 -%0,4
-%10,1
-%2,9 -%0,1
%6
%4
%2
%0
Kaynak: Measuring the Return from Innovation, Deloitte & Thomson Reuters
61
2012 ylna gelindiinde yaklak 74 Milyar
Nurgl Hanm ald rapor gerei dzenli olarak, ABD Dolar hacminde sat salayan ila,
belirli ilalar kullanmaktadr. Raporunda belirtilen
patent korumasn kaybedecek ve jenerik ila
ilalar hastanede sisteme girilmektedir. Nurgl
Hanm en yakn eczaneye giderek raporunda
reticilerinin devreye girmesiyle youn rekabete
belirtilen ilalar eczaneden alabilmektedir. maruz kalacaktr29. Global salk reformlaryla
Rapor dahilinde kulland ilalar SGK tarafndan ilgili endielerin de zerine eklenmesiyle, ila
karlanmaktadr (eer edeer grupta firmalar i gelitirme stratejilerini yeniden
bulunuyorsa ve deme tavan dahilinde ise). deerlendirmektedir. Satlar artrmann,
- OECD lkelerinde, ila kullanmnda tutar ArGe kaynaklarn daha verimli kullanmann ve
ve adet olarak dikkat ekici bir art yaand maliyetlerin kslmasnn etkin bir yolu olarak
gzlemlenmektedir. Trkiyede de benzer irket satn alma ve birlemeleri grlmekte ve
eilim gsteren ila kullanmndaki art, kamu dolaysyla sektrdeki konsolidasyon trendine
harcamalarnn arlamas ile sonulanmaktadr.- yn vermektedir.
1990lardan bu yana ok sayda dev firma

birleerek yoluna devam etmitir. Bu yntem
ile hem lek ekonomisini yakalamaya hem
de kstl ArGe kaynaklarna eriim hedeflerine
ulalmaya allmtr. la sektrnde son
on yldaki 25 byk satnalma ve birleme
incelendiinde ilk 5 yllk srete senede 1 veya
2 olan dev birleme saysnn son be ylda,
senede 3-4 dev satn alma veya birlemeye
ykseldii grlmektedir.
Tablo 8: Son on yldaki dev satn alma ve birlemelerden belli ballar:
Yl Birleen irketler Bedel (Milyar ABD Dolar)
2000 Glaxo Welcome & Smith Kline Beecham 74,0
2000 Abbott & Knoll 7,2
2001 Amgen & Immunex 11,1
2003 Pfizer & Pharmacia 56,0
2004 Sanofi & Aventis 65,5
2005 Teva & Ivax 8,0
2006 Johnson & Johnson ve ALZA 12,3
2006 Merck KgaA & Serono 13,2
2007 AstraZeneca & MedImmune 15,2
2008 Teva & Barr 9,0
2008 Roche & Genentech 46,8

2008 Eli Lilly & ImClone 6,5
29. Alternative Incentive
2009 Pfizer & Wyeth 68,0
Schemes for Pharmaceutical
Investments in Turkey, 2009 Merck & Scherring Plough 41,0
Deloitte
62
te yandan, ila sanayinde etkin olmay arzu alma ve birlemelerin nmzdeki yllarda da
eden tm irketler ve lkeler biyoteknoloji eitlenerek sreceine iaret eder niteliktedir.
alanna yatrm yapmaktadrlar. ABD, Bu erevede geleneksel ila firmalarnn,
gnmzde piyasaya sunulan yeni molekllerin biyoteknolojik ve jenerik ila firmalarna olan
yaklak bete birini oluturan biyoteknolojik ilgisinin artmas beklenmektedir.
rnlerde ak ara ile ba ekmektedir.
Biyoteknoloji alanndan elde edilen cironun Global ila sektrne bakldnda, patent
%76s, yaplan ArGe harcamalarnn %82si ve korumas biten ilk biyoteknolojik ilalar yeni bir
istihdamn %75i ABD kaynakldr. pazar dourmutur: Biyo-benzer ilalar. Jenerik
ilalar iin 1 ila 3 Milyon ABD Dolar arasnda
Bu alanda gerekleen birleme ve satn almalar maliyetle gerekletirilen bir biyoedeerlik
da dikkat ekici boyutlara ulamtr. 2000-2009 almas ilacn ruhsatlandrlmas iin yeterli
aras 10 yllk dnemde 1.171 biyoteknoloji olurken, biyo-benzer ilalar iin durum ok
birleme ve satn alma ilemi gereklemi daha farkldr. Ruhsatlandrma ile ilgili artlar
olup, toplam bedeli 295 Milyar ABD Dolardr. her retim hatt iin Faz I ve III almalarn art
Bu alanda en byk ilem svirenin Roche komakta olup, sreci daha sk tutmaktadr31.
firmasnn ABDnin Genentech firmasnn
%42 hissesini 46,8 Milyar ABD Dolarna satn Biyo-benzer ilalar ilk olarak jenerik ilalarda
almasdr. Bahse konu ilemi, AstraZenecann en byk Avrupa pazar olan Almanyada
2007 ylnda MedImmune firmasn 15,2 Milyar piyasa srlmtr. 2012 ylnda, Almanyadaki
ABD Dolarna satn almas izlemitir. 2001 ylnda biyo-benzer ila satlarnn ABD, ngiltere,
Amgenin 11,1 Milyar ABD Dolarna Immunexi Almanya, Fransa, talya, spanya ve Japonyann
satn almas ve Eli Lillynin 2008 ylnda ImClone oluturduu global ilk 7 pazardaki satlarn
Systemsi 6,5 Milyar ABD Dolarna satn almas neredeyse yarsn oluturmas ngrlmektedir.
dier dev ilemlere rnek gsterilebilir30. 2014 ylnda ise liderliin, bu pazarlardaki
satlarn %90n karlamas beklentisiyle,
Birleme ve satn almalarn yan sra, belli ABDye gemesi ngrlmektedir. 2012 ylna
rnleri gelitirmek iin rn baznda firmalar gelindiinde, 74 Milyar ABD Dolar deerinde
aras ibirlikleri de gzlenmektedir. Bu tr ilacn patent korumasn kaybetmesi, biyo-benzer
ibirlikleri zellikle ila firmalaryla biyoteknoloji ila reticileri iin kritik bir frsat sunmaktadr32.
firmalar arasnda grlmektedir. Buradaki ama te yandan, aratrma ve gelitirme
aratrma ve gelitirmeye dayal snrl imkanlara harcamalarnn ve ayn zamanda rekabetin
sahip biyoteknoloji firmalarnn gelitirecekleri artmas, ila reticilerinin retim ve aratrma
katma deer yaratma potansiyeli yksek ve gelitirme tesislerini mali adan daha
rnlerin, yaygn gvenilirlik ve pazarlama uygun blgelere ynelterek, gelien pazarlara
imkanlarna sahip byk ila firmalar tarafndan kaydrmalarna neden olmaktadr. in
sunulmasnn salanmasdr. Biyoteknoloji ve Hindistan gibi gelien lkelerdeki ii
alannda yaanan bu hareketlilik ila sanayinin maliyetlerinin artmas, retim ve aratrma 30. Trkiyede Salk
Ekonomisi ve la Sanayi
geleceinde biyoteknolojinin giderek daha da ve gelitirme faaliyetlerinin daha az maliyetli
Raporu 2011, Deloitte
nem kazanacann ak bir gstergesi olarak lkelerde yaplmasna neden olmakla birlikte,
deerlendirilmelidir. yerini klinik aratrmalar gibi daha yksek 31. Pharmaceuticals &
katma deerli alanlara brakmaktadr. Gelien Biotech Industry Global
Rekabetin kresel boyutta devam etmesi, lkelerdeki kii bana den gelirin artmas bu Report 2011, IMAP
biyoteknoloji alanndaki hzl gelimeler, orijinal lkelerdeki talebin, dolaysyla da ila satlarnn,
32. Pharmaceuticals &
ila keiflerinde yaanan gelimeye paralel artmasna ve ila firmalarnn bu pazarlara Biotech Industry Global
olarak jenerik piyasasndaki canlanma, dev satn odaklanmalarna neden olmaktadr33. Report 2011, IMAP
33. Secure Supply Chain

2015: Building Now for
Tomorrows Risks, Deloitte
63
Bata Kuzey Amerika ve Avrupa Birlii lkeleri kanuna gre ruhsatlandrlma aamasn
olmak ila yatrmlarn ekmek birok lke iin takip eden 15 yl boyunca sz konusu ila,
ncelikli hedef haline gelmitir. Bunun en nemli jenerik ilacn creti gzetilmeksizin geri
sebebi ila sektr yatrmlarnn lkelere katt deme listesi dahilinde tutulmaktadr. Bu
ekonomik ve stratejik avantajlardr. uygulamayla, Quebec hkmeti kalifiye
i gcn istihdam ederek bilgi aknn
Dnya genelinde birok lkede yatrm ekmek srmesine katkda bulunmay ve vergi
adna rnek tekil edebilecek uygulamalara yer tahsilatn glendirmeyi hedeflemitir.
vermekte ve ulusal ila sektrne destek vererek
ABDde eyaletler arasnda yatrm ekme
geliimini salamaktadr. Bu uygulamalardan
ve katma deer yaratma rekabeti balam,
bazlar aada yer almaktadr:
rnein Minnesota Eyaleti ila sektrnn
gelitirilmesi amacyla Deloitteun da aktif
400 Milyar ABD Dolarna yaklaan pazar
rol ald 2025 inisiyatifi dahilinde kendi yol
hacmiyle dnyann en byk ila pazar olan
haritasn oluturmutur.
ABDde 2009da gerekletirilen American
Recovery and Reinvestment Act (ARRA) Brezilyada ila sektr, lke ekonomisini
erevesinde, salk kalitesini ykseltme gelitirecek stratejik neme sahip ilk 4
hedefiyle Elektronik Tbbi Kayt (Electronic sektr iinde konumlandrlm ve hkmet
Health Records) sistemine gei sreci tarafndan bu ekilde duyurulmutur.
planlanmtr. Bu sistem ile salkl veriye
Avrupa Birlii merkezi politika belirleyici
eriim salanarak, ila aratrmalarnn
olarak ila endstrisinin geleceini
daha hzl ve daha yksek kalitede
netletirmek adna kararl admlar
gerekletirilmesinin n almaktadr.
atmakta ve yol haritasn karmaktadr.
Eldeki veriler, daha gelimi ve hzl klinik
Gl ekonomisi, byk pazar ve kararl
testler yaplmasna imkan tanmakla snrl
politikalar ile AB ayn zamanda ek koruma
kalmayp ila firmalarnn, rnlerinin
sertifikalar (Supplementary Protection
medikal ve ekonomik faydalarna iaret
Certificates) sunarak yeniliki rnlerin sat
etmeyi mmkn klacaktr. Deloitte
beklentilerini daha uzun sreli gvence
tarafndan hazrlanan Electronic Health
altna almaktadr.
Record (EHR) Data raporuna gre,
hem faydal hem de karl ilalar haline Birok sektr iin en liberal pazarlardan biri
dnecek yeni bulular iin geleneksel olan ngilterede, ila fiyatlandrmas deere
olarak i kaynaklarna ve aratrma dayal olarak serbest yaplmaktadr. Buna ek
ekiplerinin entelektel birikimlerine gvenen olarak, ngiltere devreye ald Innovation
ila irketleri, ilacn satn takip eden Pass ile farmakoekonomik kararlar iin
srelerdeki maliyet ve fayda etkinliini klinik veri toplanmasna dayal zaman limitli
elektronik tbbi kayt sistemleri vastasyla finansman ile ruhsatlandrma ve geri deme
toplanacak veriler sayesinde inceleyerek, kararlarnda hzl hareket etme serbestisine
olas komplikasyonlar ve maliyetleri revize sahip olmutur.
edebilecektir. Bu sayede, ila firmalar te yandan skandinav lkeleri biyoteknoloji
baarszlkla sonulanabilecek aratrmalar alannda nemli ilerlemeler kaydetmitir.
erken safhalarda sonlandrabilecek, klinik Bu lkeler, finansman ortamn dzeltme
testleri iyiletirebilecek ve hastalklar adna agresif hamlelerde bulunarak, mevcut
daha iyi anlayarak daha etkin tedaviler bilim akademilerini n plana kararak
gelitirebilecektir. Ek koruma sertifikalar ve de salk aratrmalarna hkmet
uygulamasna benzer bir baka uygulama destei salayarak blgesel biyoteknoloji
olarak Kanadann Quebec eyaletinin, kmelenme almalarn koordine ederek
ilalarn Quebecte gelitiren yeniliki baarl olmutur.
firmalar iin uygulamaya koyduu 15 yl
koruma kanunu rnek gsterilebilir. Bu
64
svirede aynen pek ok dier etmekte olan rlanda Farmastik Salk
AB lkesinde de olduu gibi fiyat Hizmetleri Dernei ile devlet arasnda 4-5
hesaplamakta referans lke fiyatlarnn senelik szlemeler imzalanmaktadr. Bu
ortalama fiyat kullanlmaktadr. Bu ekilde sayede salanan ngrlebilirlik, istikrar
ila irketi riske kar korunmaktadr. da beraberinde getirmektedir. Tm bu
ABde Avusturya, Hollanda, Kbrs, rlanda, dzenlemeler olduka effaf bir ekilde
Litvanya, Slovakya, Slovenya gibi ou lke, gerekletirilmektedir.
referans fiyat seilmi lkelerdeki fiyatlarn
Risk sermayesini en etkin ekilde kullanan
ortalamasn alarak hesaplamaktadr.
lkelerden birisi olan srail, dier lkeler
rlanda, Kbrs, Finlandiya, Macaristan,
ile ikili anlamalar imzalamakta ve tevik
Romanya ve Norve gibi baz lkeler 9dan
mekanizmalarn ila gelitirme srecine
fazla lkenin fiyatlarn referans fiyat olarak
yaymaktadr. ABD, ngiltere, rlanda ve srail
almaktadrlar.
ila sektrnde risk sermayesinin olumas
spanyada Profarma program ile bir ve yatrm ekme konusunda nde gelen
takm nkoullar yerine getiren firmalara lkelerdir.
ek bir takm destek/tevikler salanmtr.
inde devreye alnan zel fiyatlama
Macaristan tarafndan zellikle isizliin
politikas dorultusunda uluslararas ila
fazla olduu kesimlerde ila sektr spesifik
firmalarna, patentleri sona eren ilalarn
devlet tevikleri salanmaktadr. Bu tevikler
satnda yerel rakiplerine gre fiyat
zellikle istihdam amaldr. Bu durum ila
avantajlar sunulmaktadr. Bu hamleyle,
sektrnn istihdam asnda da nemine
in hkmeti uluslararas ila firmalarnn
dikkat ekmektedir.
retim altyaplarn da oluturmalarn tevik
Olgunlam piyasa koullar dolaysyla, etmektedir. Buna ek olarak, politikalarnda
Almanya, Fransa, talya, Belika, spanya, effaflk ilkesi vurgulanmaktadr. inde
ngiltere, Avusturya ve Danimarka uluslararas irketlere kar fiyat ve patent
uluslararas fiyat referans olarak en yaygn konusunda zel imtiyazlar salanmaktadr.
kullanlan lkelerdir.
Patent mevzuatndaki dzenlemeler
Yalanan nfusu nedeniyle Norve, neticesinde Hindistanda dorudan
salk hizmetine eriimi hzlandrmak uluslararas yatrm giriinde 7 kat art
amacyla idari prosedrleri azaltmaya ve gzlemlenmektedir.
ruhsatlandrma onay aamasnda harcanan
Gney Korede ila sektr iin
zaman ksaltmaya almaktadr.
uzmanlatrlm teknoparklar
hracatnn %25inden fazlasn ila sanayi oluturulmaktadr.
sayesinde gerekletiren ve dnyada en
Singapur'da salk sektrne zel ekonomik
ok satlan 10 ilatan 6snn retim yeri
blgeler kurularak sektrn glendirilmesi
olan rlandada, hkmet global ArGe
hedeflenmektedir.
yatrmlarn lkeye ekebilmek adna en
agresif politikalardan bir tanesini izlemitir.
Bu dorultuda; dk kurumlar vergisi,
ArGe vergisi kredileri, risk sermayeleri
ve ila sektrne zg zel fonlar ve
programlar sunmutur. 4,5 milyon nfusuyla
kk bir i pazara sahip olmasna
ramen, ila sanayinin dev firmalarn
lkeye ekebilmek adna ruhsatlandrma,
fiyatlandrma ve geri demede Avrupann
en hzl karar alabilen lkelerinden biri
haline dnmtr. Sektr temsil
65
Trkiye Sektr Grnm
Trkiye tutar olarak Dnyadaki en byk 15. ila Trkiye ila sektr, yerli ve uluslararas
pazardr. retim asndan bakldnda ise, en yatrmclar tarafndan cazibe merkezi olma
byk 16. ila pazardr. Gnmzde Trkiye, potansiyeline sahiptir. Politik istikrar, ekonomik
Avrupann en hzl byyen ila pazarlarndan ve sosyal reformlar gibi sektr dndaki olumlu
biridir. 2010 ylnda kii bana den ila gelimelere paralel olarak artan pazar hacmi ile
harcamas dier Avrupa lkelerine kyasla Trkiye, global lekte nemli bir oyuncu haline
dk olmasna ramen, Trkiye ila pazar; gelmektedir. Son yllarda ila sektr hacim ve
Fransa, Almanya, talya, ngiltere ve spanyann deer baznda bym ve Trkiye bu konuda
ardndan Avrupadaki altnc en byk ila nemli bir lke konumuna gelmitir.
pazardr34.
Grafik 34: Trkiye la Pazar Geliimi (Milyar ABD $)
16
13,4
14
12 11,1 10,9
10 10,4
10
7,5 7,9
8 6,2
6
4
2
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011*
Pazar Bykl
Kaynak: Business Monitor International, BMI

*Tahmini deeri ifade etmektedir.
Tablo 9: Trkiye la Pazar thal - Yerli Dalm
% - kutu 2006 2007 2008 2009 2010 2011
thal 16,6 18,3 20,3 21,8 23,3 24,5
Yerli 83,4 81,7 79,7 78,2 76,7 75,5
Kaynak: AFD
34. EIU 2011
66
Trkiyede satlan ilalarn dalmna hem ithal-
Mevcut durumda eczanelerde kullanlmakta olan
yerli hem de jenerik-orijinal olarak bakmak Medula sistemi ile ilalara provizyon verilmekte
mmkndr. thal-yerli dalmna baktmzda ve hastalar verilen provizyon neticesinde ilalar
kutu temelinde arln Trkiyede retilen alabilmektedirler. Medula sisteminde geri deme
ilalarda olduu grlmektedir. Bu erevede listesinde bulunan ilalara ilikin, edeer grup
kullanlan ilalarn kutu baznda %75,5i yerli ierisindeki rnler iin kurumca denecek
retimdir. Tutar dzeyinde ise yerli ilalarn ilalarn mebla iin st limitler bulunmaktadr.
arlnn %49 civarnda olduu grlmektedir. Bu sistem ile kii baznda ila takibinin yaplmas,
Ayn zamanda yllar ierisinde ithal ila kaynaklarn etkin ve adil dalmnn salanmas
orannda hacimsel olarak bir art olduu hedeflenmektedir.
Trkiyede ilalar kutu baznda satlmaktadr.
gzlemlenmektedir.
Hastann ihtiyac, kutuda bulunan adetten az bir
miktar olduunda, hasta kutudan ihtiyac kadar
olan miktar kullanmakta geriye kalan miktar
kullanmamaktadr. Hastalarn ilerleyen bir zaman
diliminde ayn ilaca ihtiya duyduklarnda dahi,
tekrardan doktora giderek ayn ilac temin ettikleri
ve ellerinde bulunan ila kutusunu kullanmadklar
grlmektedir.
Bu alanda ksa ve uzun vadeli olmak zere iki
iyiletirme nerisi bulunmaktadr. Ksa vadede
ila kullanmna ilikin kamu bilinlendirilmesi
salanabilir. Uzun vadede ise kutu deil, adet
baznda ila kullanmna gei ile ihtiya kadar
miktarn hastaya temin edilmesi salanabilir.
Grafik 35: thal Yerli Dalm
90 83,4 81,7 79,7 78,2 76,7

80 75,5
70
60
Kutu %
50
40
30 21,8 23,3 24,5
18,3 20,3
16,6
20
10
0
2006 2007 2008 2009 2010 2011
thal Yerli
Kaynak: AFD
Tablo 10: Trkiye la Pazar thal - Yerli Dalm
% - TL 2006 2007 2008 2009 2010 2011

thal 45,9 48,2 50,2 51,9 51,7 51,0
Yerli 54,1 51,8 49,8 48,1 48,3 49,0
Kaynak: AFD
67
Grafik 36: thal Yerli Dalm
56
54,1 thal Yerli
51,8 51,9 51,7

52 51
50,249,8
49
TL - Tutar %
48,2 48,1 48,3

48
45,9
44
40
2006 2007 2008 2009 2010 2011
Kaynak: AFD
Sektr verilerine gre jenerik ilalarn kutu olmakla beraber baz yeniliki rnlerin retimi
temelinde pay %51,4 iken, orijinal ilalarn pay de az miktarda mevcuttur. Yllar ierisinde deer
%48,6 seviyesindedir. Ancak orijinal ilalarn olarak ithal ilalarn orannn daha hzl artt
pay tutar temelinde %62,9a ykselmektedir. gzlemlenmektedir.
Trkiyede retimi yaplan ilalar jenerik arlkl
Grafik 37: Kutu ve TL Baznda Jenerik rn Pazar Geliimi

80
67,8 67,2 66,6
70 65,6 65,3 65,2 64,9 62,9
60
50,5 50,4 51,4 50,7 51,7 51,8 51,3 51,4
50
49,5 49,6 48,6 49,3 48,3 48,2 48,7 48,6
40
%
30 35,1 37,1
34,4 34,7 32,8 33,4 34,8
32,3
20
10
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Jenerik (Kutu) Orijinal (Kutu) Jenerik (TL) Orijinal (TL)
Kaynak: www.ieis.org.tr
68
te yandan, Trkiyenin ila ihracat 2000 Trkiyenin ila ithalat da artarak 1 Milyar
2011 dneminde 101 Milyon ABD Dolarndan ABD Dolardan 4,7 Milyar ABD Dolarna
567 Milyon ABD Dolarna ykselmitir. Her ne ykselmitir. Bu durum neticesinde cari an
kadar toplam tutar, ila sanayi erevesinde artt ve mevcut durumda ihracatn ithalat
dk olsa da, ihracat rakamlarnda srekli karlama orannn %12 seviyesinde olduu
bir art gzlemlenmektedir. te yandan, atl gzlemlenmektedir.
kapasite olmasna ramen, ayn dnemde
Grafik 38: Trkiye la Pazarnda D Ticaret Verileri
5.000 4.410 4.697 14,0%

4.361
4.500
4.080 12,0%
4.000 3.524
3.500 10,0%
3.036
2.849
3.000 2.710
Milyon ABD $
8,0%
2.500
2.019
6,0%
2.000
1.439
1.500 4,0%
1.035 1.088
1.000
558 567
313 358 421 429 2,0%
500 179 248 283
101 128 145
0 0,0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
thalat hracat thalatn hracat Karlama Oran

Kaynak: AFD
Avrupa Birlii lkelerinin geneline bakldnda, nem tamaktadr. la firmalarna doru

yksek teknolojili rnlerin ihracattaki pay imknlarn ve teviklerin sunulmas halinde,
%16,6dr (bu rakamn yaklak %10u ila Trkiye yerel retimle yetinmek yerine bir ila
sektrn temsil etmektedir). Trkiyeye ihracat ssne dnerek retim kapasitesini
bakldnda ise, bu oran %1,4te kalmaktadr nemli lde artrma potansiyeline sahiptir.
(bu rakamn yaklak %5i ila sektrn temsil Rekabetin olduka youn olduu sektrde
etmektedir)35. 2009 yl cari ak iindeki ila 300n zerinde ila irketi faaliyet
ithalat pay %10 civarnda gzlemlenmektedir. gstermektedir; bunlarn arasnda gl yerli
Bu oranlardan da anlalaca zere, Trkiye firmalar ile zellikle 1980li yllarn ortalarnda
zellikle ila sektrndeki teknoloji retiminde lkeye giri yapan global lekli yaklak 50
Avrupa Birliinin ok gerisinde kalmaktadr. uluslararas firma yer almaktadr.
te yandan, hem hammadde hem de bitmi Trkiyede en yksek ciroya sahip firmalarn
rnlerde ithalatn nemli bir ksmn svire, banda yaklak 1 Milyar TLlik sat hacmi ile
Almanya, ngiltere, Belika, Hollanda ve Abdi brahim yer almaktadr. Abdi brahimi
Fransa gibi gelimi lkeler karlamaktadr. Novartis ve Bilim la takip etmektedir. Sat
gc asndan herhangi bir maliyet avantaj rakamlarna bakldnda en byk 25 firma,
sunmayan bu lkelerden de anlalaca Trkiyedeki tm ila satlarnn %80ini
zere, bilgi retim sektr olarak ileyen ila gerekletirip, tbbi tantm elemanlarnn ise
sektrnde lek ekonomisini yakalamak kritik %80ini bnyesinde barndrmaktadr. 35. Alternative Incentive
Schemes for Pharmaceutical
Investments in Turkey, Deloitte
69
Tablo 11: Trkiye la Pazarnda En ok Ciroya Sahip Firmalar
2010 Yl Satlar Firma 2010 2009 2008 2007 2006

Sralamas (Milyon TL)
1 ABD IBRAHIM 1.120 1.005 875 782 657
2 NOVARTIS 950 982 824 748 663
3 BILIM LA 752 700 574 536 448
4 PFIZER 717 780 742 672 560
5 GLAXOSMITHKLINE 625 670 555 496 441
6 EASTPHARMA 588 544 515 572 495
7 SANOFI-AVENTIS 577 670 628 647 619
8 BAYER 503 495 434 404 356
9 ASTRAZENECA 475 503 458 407 356
10 SANOVEL 463 473 418 371 312
retim asndan bakldnda ise, 300n te yandan, giderek artan yatrm maliyetleri
zerinde ila firmasnn faaliyet gsteriyor ve d gsteren getiri oranlar gz nnde
olduu ila sektrne hizmet eden sadece 49 bulundurulduunda, aratrma ve gelitirme
retim tesisi bulunmaktadr. Bu tablo, retimin yatrmlarnn geri dn ancak doru
ounlukla lisanslama ile yapld veya ithalat ile dzenlemelerle salanabilmektedir. la sz
karlandna iaret etmektedir. konusu olduunda fikri mlkiyet haklar balca
patent ve veri korumas ile ifade bulmaktadr.
ABD Ulusal Salk Enstits verilerine gre Kasm Bu iki unsur sayesinde, piyasaya kan yeni bir
2011 itibariyle Dnyada 178 lkede 116.889 ilacn yatrm maliyetini karlamas mmkn
adet klinik aratrma yrtlmektedir36. Ayn olabilmektedir. Trkiyede patent uygulamas
tarihte, Trkiyede yaplan klinik aratrmalarn 1999 ylnda, veri korumas uygulamas ise 2005
says ise 899 adetle ok dk kalmaktadr. ylnda balamtr. Veri korumas 6 yllk bir
Yaklak 5 Milyar ABD Dolarlk yeniliki ila sreyi kapsamakta ve molekln AB lkelerinden
yatrm ekebilen rlanda ile kyaslandnda, herhangi birinde ruhsatlandrlmasyla
sadece 50 Milyon ABD Dolarlk bir yatrm balamaktadr. Veri korumas esnasnda,
pay alabiliyor olmas Trkiyenin klinik piyasadaki bir ila pazar hacmini arttrmakta ve
aratrmalardan ald payn dklne iaret yksek marjlarla reticisine yatrmlarnn geri
etmektedir. dnn salamaktadr. Veri korumasnn
sona ermesi ile birlikte ise, gerek jenerik ilalarn
piyasaya srlmesi, gerekse de ek skontolarn
devreye girmesiyle hem pazar hacmi hem de kar
marjlar d gstermektedir.
36.www.clinicaltrials.gov
70
ekil 11: Veri Korumasnn Fiyat Geliimi ve Pazar Hacmine Etkisi Konsept Gsterimi
Youn bilgi ve aratrma gereklilii yan sra avantajlardan tam olarak yararlanamamaktadr.
yksek sermaye yatrmna ihtiya duyan Buna rnek olarak, ila sektrndeki aratrma
ila sektrnde patent ve veri korumas ile ve gelitirme almalarnn genellikle 50den
balayan dzenlemeler, ruhsatlandrma, ok daha az sayda aratrmac ile yrtlmesi
fiyatlandrma, geri deme ve klinik aratrmalar gsterilebilir. Buna ek olarak, getirilen ila
ynetmelikleriyle desteklenmektedir. iin retim izni ncesinde en az 2 aamann
yurtiinde gerekletirilmesi zorunluluu
Trkiyede 2008de yrrle giren ve 2024e 1 aamaya indirildii ve molekl keif
kadar yrrlkte kalacak olan Aratrma almalarnn Trkiyede yaplmas zorunlu
ve Gelitirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi olmad takdirde klinik aratrmalarn saysnda
Hakkndaki 5746 sayl Kanun olduka nemli nemli art yakalanabilecektir.
vergi ve mali destekler getirmitir. Bu destekler
arasnda, ArGe harcamalarnn tamamnn Trkiyede ila fiyatlar, 2007 tarihli Beeri
kurumlar vergisinden indirimi, ArGe personelinin lalarn Fiyatlandrlmasna Dair Karar Hkmleri
cretleri zerinden hesaplanan gelir vergisinin ve gereince Fransa, spanya, talya, Portekiz
sigorta primlerinin belirli oranlarda indirimi gibi ve Yunanistandan oluan 5 lke ile buna ek
dzenlemeler bulunmaktadr. olarak ilacn imal ve ithal edildii lkelerin ecza
deposuna sat fiyatnn en ucuzunun referans
Ancak, uygulama ynetmelii ila sanayinin fiyat olarak kabul edilmesiyle belirlenmektedir.
zelliklerini henz tamamyla dikkate Referans fiyatn; ilalarn orijinal, jenerii olan
almamaktadr. Bu sebeple yeniliki ila orijinal, jenerik, perakende sat fiyat 10 TL
sanayinin klinik aratrmalar Kanunun getirdii zerinde ve altnda olan 20 yllk rnler olmak
71
zere deiik oranlar ve dnemsel Euro kuru Trkiyede Genel Salk Sigortasnn yaygn
dikkate alnarak ila fiyatlar hesaplanmaktadr. olmasndan tr ila harcamalar byk
Geri demede ise SGK tarafndan skonto ounlukla kamu tarafndan karlanmaktadr.
oranlar kabul edilerek ila firmalarna geri Bu durum kamu satn alma politikalarnn sektr
deme tutar belirlenmektedir. zerindeki nemini gstermektedir. Son yllarda
satlan kutu adedinde art olmasna ramen,
Global bte uygulamas ile ila harcamalar kamu harcamalarndaki dler fiyatlama
belirli bir snrda tutulmaktadr. Bu dorultuda ve geri deme tarafndaki stratejilere iaret
fiyatlandrma ve geri demenin, politika etmektedir.
belirleyiciler tarafndan son yllarda bir ara
olarak kullanld gzlemlenmektedir.
Grafik 39: Trkiyedeki Kamu la Harcamalarnn Geliimi
18.000 17.096 1.700

1.570
17.000 1.600
1.477
16.000 1.500
1.399 1.527
15.000 15.200 1.400
Milyon ABD $
13.658
14.692
Milyon Adet
14.000 12.888 12.877
13.897 1.300
13.000 11.939 1.292
1.200
12.000 1.212
10.810 1.056
1.100
11.000
958
10.000 1.000
891
9.000 900
8.000 800
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010*
(*)Tahmini deer Milyon TL Milyon Adet
Referans fiyat veya skonto oranlar gibi etmedii dnemlerdir. Bu dnemlerde geri
politika deiikliklerinde Trkiye ila pazar deme veya fiyatlandrma politikalarnda
adet artndaki ivmenin devam etmesine deiiklikler olmutur.
ramen toplam pazarda daha az art veya
d gzlemlenmektedir. 2002-2010 yllar nsan kayna asndan bakldnda ise,
arasnda kamu ila harcamalar kutu baznda Trkiye ila sektrnde yaklak 25.000 alan
%76 byme gsterirken, deer art istihdam edilmektedir. Fransa ve Almanya
%41de kalmtr. Dolaysyla aradaki fark gibi gelimi lkelerde ise bu say 100.000in
sektrdeki yer alan firmalarn ciro kayb olarak zerindedir. Nfusa oranlandnda, Trkiyede
deerlendirilebilmektedir. Grafikte dikkat ekilen %0,035 (eczaneler hari) olan bu oran Almanya
noktalarda ise krlm olduu gzlemlenmektedir. iin %0,12, Fransa iin %0,15 dzeyinde
Bu krlmlar adet artndaki ivmenin devam seyretmektedir.
etmesine karn, tutarn paralel olarak devam
72
Trkiyedeki yeniliki ila firmalar 2010 yl Trkiyedeki jenerik ila firmalarnda grlen
itibariyle son 3 yl incelendiinde ylda ortalama satn alma ve birlemeler, pazarn giderek
12.000 alan istihdam ederek tm sektrdeki kreselletiinin ve sadece tek bir pazarda
alanlarn yaklak %50sini bnyesinde faaliyet gstererek ayakta kalmann mmkn
barndrmaktadr. Dolayl istihdama bakldnda olmadnn iaretidir. Dolaysyla, yerli sermayeli
ise, lke genelinde faaliyet gsteren 25.000in firmalarn hzla yeni pazarlara almalar
zerinde eczanede grevli alanlar da gerekmektedir. pazarda gcn koruyan
hesaba katlmaldr. te yandan, lkemizde firmalarn bu balamda jenerik rnlerin
ila sektrnde eitli sebeplerden tr ArGesine ynelik yatrmlara balam olmalar
konsolidasyon gndeme gelmektedir. Kamu sevindirici bir gelimedir. Bu almalardan
harcamalarna ynelik nlemler dorultusunda olumlu sonular alnmas d pazarlarn
ila fiyatlarnn drlmesi jenerik ila reticileri gelitirilmesi ve eitlendirilmesine yarar
zerinde maliyet basks yaratmaktadr. salayacaktr.
ekil 12: Byk la irketleri iin Srdrlebilir Stratejiler
Kaynak: The Changing Face of R&D in the Future Pharmaceutical Landscape, Deloitte
73
Trkiye GZFT Analizi (SWOT Analizi)
Gl Ynler Zayf Ynler

Blgesel g olma yolunda nemli bir pazar Dk kii ba salk harcamalar
Byyen ve dinamik nfus Deiken yasal altyap
Gl yerli retim kapasitesi Atl kapasiteye ramen, ithalat bamllndaki art
Kalifiye i gc arz Benzer lkelere oranla dk ila fiyatlar
Uluslararas yatrm ilgisinin son yllarda Trkiyede Ruhsatlandrma ve geri deme srelerinin aksamas
younlamas Yeniliki ila firmalar ile yerel ve jenerik retimi yapan ila
Geni Genel Salk Sigortas kapsam firmalar arasndaki koordinasyon eksiklii
Gen nfus neticesinde dengeli salk harcamas ve prim Planlama yaplmasnda veri eksiklii
geliimi Fayda / fiyat maliyet yapsnn oturmam olmas
Sektrde yer alan uluslararas oyuncular
Frsatlar Tehditler
Satn alma gcnn yatrm olumasnda tevik Den ila fiyatlar ve artan skonto oranlar nedeniyle
mekanizmas olarak kullanlma olasl sala eriimde arz gvenliinin risk unsuru
Dk ila tketiminin, nfus bykl gz nnde oluturabilmesi
bulundurulduunda geliim potansiyeli Atl kapasitenin kullanlamamas ve ekonomiye
Fiyat odakl kamu politikalar ve dk gelirli nfusun kazandrlamamas
ortaya kard talep eiliminin jenerik ila reticilere laca eriimin uzun srmesi neticesinde salk turizmi
sunduu potansiyel olumsuz etkilenmesi
Trkiyenin blgesel ArGe potansiyeli Yeniliki bilgi birikiminin Trkiyeye gelmemesi
Yatrmlar daha verimli kullanld takdirde blgesel g Maliyet odakl politikalar neticesinde, retim yapan
haline gelme ihtimali uluslararas ila firmalarnn yatrmlarn geri ekme riski
GMP uygulamalarndaki teftilerin yeterince hzl olmamas
neticesinde sala eriimde arz gvenliinin risk unsuru
oluturabilmesi
74
Yaplan alma kapsamnda, Trkiye Dzenleyici Yapya likin yiletirme Alanlar

salk sektrndeki temel sorunlar; hizmet
kullanmndaki kontrol mekanizmalar ve Dzenleyici yapnn nemli unsurlarndan biri
planlama iin veri kullanmna ilikin iyiletirme olan fikri mlkiyet haklar alannda genel i
alanlar, dzenleyici yapya ilikin iyiletirme ortamnn iyiletirilmesi hedefinde ise, veri
alanlar ve yatrmlarn gerekletirilmesine ilikin imtiyaz sresinin Trkiyedeki ruhsatlandrma
iyiletirme alanlar olmak zere 3 ana balkta srecinin sonlanmasyla balamasna imkn
gruplandrlmtr. la sektr zelinde ise tannmas nem kazanmaktadr. Bu ekilde,
belirlenen temel sorunlara cevap verecek ekilde mevcut durumdaki srecin yerine, yeniliki
iyiletirme nerileri aada belirtilmektedir: rnler korumal sat ufkundan tam olarak veri
imtiyaz sresince faydalanabilecektir. Ayrca, veri
Hizmet Kullanmndaki Kontrol imtiyaz dneminin patent korumasn amasna
Mekanizmalar ve Planlama iin Veri izin verilmesi de nerilebilir. Baka bir deyile,
Kullanmna likin yiletirme Alanlar veri imtiyaz patent korumasnn sona ermesi ile
snrlandrlmamal; zira veri imtiyaznn alma
la sektrnde srekli art gsteren sat prensibi, orijinal rn iin patent korumasndan
hacimlerinin en nemli nedenlerinden biri bamsz olarak koruma imkan salamaktr.
hizmet kullanmna ilikin verilerin dzenli
olarak takip ve analiz edilip, sonularnn Bunun yan sra, Trkiyenin gelimekte olan
sektr paydalaryla aklkla paylalmamasdr. dier lkelerle rekabet etmesine imkn tanmak
Mevcut Medula sisteminin etkin kullanm ve amacyla, veri imtiyaz sresinin AB politikalar
de ileriki dnemlerde Tbbi Kayt Sisteminin ile rekabeti olmas nemlidir. rnein SPC
btnleik bir yapda salk sektr bnyesinde (ek koruma sertifikas) gibi geniletilmi bir
faaliyete alnmas, kontrolsz ila tketiminin patent korumas uygulamas, yeni bir molekl
nndeki en nemli zm nerilerinden biri buluunun ve/veya klinik denemelerinin tm
olarak grlmektedir. Bu nedenle merkezi bir fazlar Trkiyede gerekletirilen bir rnn
veri tabannn oluturularak, tedavi ve bal dllendirilmesi iin benimsenebilir.
olarak ila tketim verilerinin dzenli olarak veri
tabannda tutulmas nerilmektedir. Dier bir dzenleyici yap unsuru olan
ruhsatlandrma hususunda, kritik nem arz
Bu dorultuda, hastalarn gereinden fazla eden belirli ila gruplarna ruhsatlandrma
ve yersiz ila tketim alkanlklarnn; takip srecinde ncelik verilebilir. rnein, onkoloji
sistemlerinin etkin kullanm ve de Fransa rnleri gibi baz temel rn gruplar konusunda
rneinde olduu gibi hayati risk tamayan ruhsatlandrmann hzlandrlmasna izin
hastalklarn tedavisinde kullanlan geri deme verilebilir. Bu srecin ksaltlmas ile hastalarn
listesindeki ilalar iin farkllatrlm katk pay yeni ilalara eriimi de hz kazanacak ve toplum
uygulamasnn getirilmesi gibi zm nerileri sal nezdinde ykse kalite yakalanacaktr.
sayesinde nne geilmesi hedeflenebilecei
gibi, ila fiyatlandrma politikalar zerindeki
basknn da hafifletilmesiyle, yeniliki ilalarn
pazar eriimi garanti altna alnacak ve
neticesinde toplum sal nemli lde
iyiletirilebilecektir.
75
ekil 13: Veri Korumas ve rn Yaam Dngs
6 Yl
Veri Korumas
Pazara sresinin sonu
Giri TR 6 Yldan Az (Trkiye)
Pazara Veri Korumas

Giri AB sresinin sonu
(AB)
Ayrcalkl Sat Jenerik reticilerin pazara girii

Pazara Hacmi
Fiyat rekabeti ile fiyatlarn dmesi
ABdeki jenerik reticilerin

Trkiye pazarna girii
rn Yaam Dngs
6 yllk veri korumas sreci, ilgili ilacn Bir dier alternatif olarak; ruhsatlandrma
EMEAda ruhsat almas ile balamakta ancak sreci, uygunluk deerlendirmesinde
Trkiyedeki ruhsatlandrma sresi hesaba ulalan aamaya gre kademeli olarak da
dahil olmamaktadr. 210 gn olmas gereken ksaltlabilir. rnein, biyoteknoloji rnlerinin
ruhsatlandrma sresi, baz ilalarda ok daha ruhsatlandrlmas sreci deerli ve ileri teknoloji
uzun srebilmektedir. yi retim Uygulamalar rn aratrma ve gelitirme faaliyetlerinin
Sertifikas (GMP) kstlamalarnn getirilmesi desteklenmesi amacyla ksaltlabilecektir.
ile rnn pazara eriiminde sorunlar
yaanabilmektedir. Bu sorun mevcut durumda te yandan bir dier dzenleyici yap unsuru
ila sektrnn deneyim ettii nemli bir sorun olan fiyatlandrmaya gelindiinde, en byk
olarak n plana kmaktadr. sorunlardan biri bu unsurun temel olarak bir
maliyet arac olarak kullanlmasdr. Fiyatlandrma
Bu sebeple, piyasadaki ayrcalkl sat sresinin politikalarndan ziyade nleyici salk
daha kstl olmas yenilikiliin yeterince politikalar, maliyet ynetiminde srdrlebilirlik
desteklenememesi sonucunu dourmaktadr. kazandracak kritik unsurlardan biridir.
Sektrn gecikmelerden kaynaklanan
ikyetlerinin ortadan kaldrlmas iin yeni la irketleri sadece masraflar ve gelirlerini
politikalarn benimsenmesi ve srelerin tekrar eitledikleri noktaya ulamak iin deil, ayrca
gelitirilmesi dnlebilir. Bu dorultuda, bunu baka yenilikler iin bir kaynak olarak
EMEA blgesi tarafndan ruhsatlandrlm kullanmak amacyla da ArGe masraflarnn
rnler iin ruhsatlandrma sreleri ksaltlabilir. karlanmasn talep ederler. Bu sebeple
Ruhsatlandrma srecinin gvenilirliinin bir rnn fiyat sadece dorudan iletim
arttrlmas ve gereksiz gecikmelerin nlenmesi maliyetlerinden ve dolayl idari masraflardan
amacyla bu husus nem kazanmaktadr. deil, ayn zamanda ArGeye dayal dolayl
masraflardan olumaktadr.
76
ekil ekil
14:14:ArGe Marjlar ile Veri Korumas Arasndaki liki
ArGe Marjlar ile Veri Korumas Arasndaki liki
ArGe Marj
Fiyat
Dier Maliyetler
retim Maliyetleri
Veri Mnhasriyeti
Zaman
ArGe Marj
Fiyat
Dier Maliyetler
retim Maliyetleri
Veri Mnhasriyeti
Zaman
Orijinal bir rnn fiyatnn analizi yanda yer Sektr genelinde den ila fiyatlar neticesinde,
almaktadr. ekilden de grld gibi, srekli arz gvenliinin riske edilmemesine dikkat
i dngs iin ortam yeniliki ila irketlerinin edilmesi gerekmektedir. Bu sorunlarn zm
aratrma ve gelitirme masraflarnn stesinden iin, global bte, skonto oranlar ve fayda/
gelmesine imkn tanmaldr. maliyet bazl yaklamn deerlendirilmesi
nerilmektedir.
Buna ulaabilmek iin, ortam ya daha uzun
koruma ile daha dk aratrma ve gelitirme Buna ek olarak, ila fiyatlandrmalar
marjlarna veya daha ksa koruma ile daha yaplrken dviz kuru oran gncellemelerinin
yksek aratrma ve gelitirme marjlarna yanstlmasnda nemli tutarszlklar
1 imkn tanmaldr. Trkiyede son dnemdeki grlmektedir; fiyatlar Euro kurunun gemi 2011 Deloitte Consulting
fiyat ve skonto uygulamalarndan sonra, ila 90 gnlk ortalamasndaki farkn %5e ulat
firmalar rnlerini konumlayamadklar iin dnemlerde aa ynl dzenlemelere tabi
pazara arz etmeme veya geri ekme kararlar tutulurken, yukar ynl dzenlemelerin kur
alabilecek ve dolaysyla da sala eriimde arz farkllklar %15e ulatnda mevzuat gerei
sknts yaanmas riski oluabilecektir. Dier dzenlenmesi gerekmektedir. Bu durum
taraftan her ne kadar Hazine Mstearl, fiyatlarn drlmesini arttrlmasndan daha
Trkiye Teknoloji Gelitirme Vakf (TTGV) ve kolay bir hale getirmektedir. Taraflar iin adil
Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu olmayan bir durum yaratlmamas amacyla,
(TBTAK) gibi kurumlar tarafndan tevikler yeni dzenlemelerle dviz kuru oranlar ile
salanyor olsa da, hammadde retimi gibi fiyat yansmalarnn benzer bir eilime sahip
katma deerli yatrmlarn henz Trkiyede olmas ve otomatik bir sistemin iletilmesi nem
yaplmyor olmas tevik mekanizmalarnn kazanmaktadr37.
yeniden deerlendirilerek ila sektr geneli iin
37. Alternative Incentive
uyarlanmas gerektiine iaret etmektedir. Schemes for Pharmaceutical
Investments in Turkey, Deloitte
77
Referans fiyat uygulamasnda ise, en dk Yatrmlarn Gerekletirilmesine likin
fiyat baz almak yerine ortalama fiyat baz alma yiletirme Alanlar
yaklam tercih edilebilir. Bu uygulamann bir
n aamas olarak, uygunluu deerlendirilmek Genel i ortamn iyiletirmek amacyla, Trkiye
kouluyla, belirli rnleri dllendirmek iin ila sanayi retimi ve ArGe yatrmlar iin
referans lkelerde orijinal rnlerin ortalama ulusal nceliklerin tanmlanmas kritik nem
fiyatlar belirli bir dnem boyunca kullanlabilir. tamaktadr. Bu dorultuda, ila sanayinin
Bu noktada, fikri mlkiyet haklar korumasnn stratejik bir sektr olarak belirlenmesini
halen geerli olduu lkeler, uygun rnlerin mteakip, zellikle blge lkeleri ile iki tarafl ve
fiyatlandrlmasnda aday referans lkeler olarak ok uluslu anlamalar dzenlenmesi, ila sanayi
ne kacaktr. politikalarnn desteklenmesi iin bir ara olarak
kullanlabilecektir.
Geri deme bacanda ise, SGK tarafndan
kullanlacak nesnel ve saydam geri deme Bu noktada, ila sanayindeki genel yaklam ve
kriterlerinin belirlenmesi nerilmektedir. Bu politikalarn ithal-yerli bak asndan retici-
kriterler u ekilde sralanabilecektir; etkilenen ithalat bak asna evrilmesi kritik nem
poplasyonun klinik ihtiya derecesi, mevcut arz etmektedir. Sektrn geliimi adna, ila
mdahalelerin ihtiyac karlamaktaki yeterlilii, firmalarnn ithalata dayal i modellerinin
yeni mdahaleler iin klinik etkenlik kantlar, retime dayal olacak ekilde desteklenmesi ve
mdahalenin ekonomik deerlendirmesinin ve tevik edilmesi dnlebilir.
maliyet-etkenliinin doruluu, bte etkisi /
satn alnabilirlik, adalet ve etik konular, yeniliin retimi gelitirmek adna aratrma ve
olas uzun vadeli faydalar. gelitirme yatrmlarnn desteklenmesi iin,
bilimsel altyapsnn ve zellikle klinik aratrma
Sektr genelindeki yeni politika ve altyapsnn gelitirilmesi nerilmektedir. Bu
dzenlemelerin ngrlebilirlii ila sanayinde alanda atlacak admlar salk hizmet sunumu
sadece potansiyel yatrmc iin deil ayn sektrne de destek salayacaktr. Dnya ila
zamanda hali hazrda faaliyet gstermekte pazarnn yaklak %2sine tekabl eden pazar
olan irketler iin en nemli kriterlerden biridir. byklyle Trkiye, dier gelimi pazarlarda
Pek ok baka sektrde de olduu gibi, ila olduu gibi, 70 Milyar ABD Dolarlk global
sanayi yatrmclarnn yatrm hedeflerini ArGe yatrmlarndan da benzer bir pay ekme
planlayabilmek ve bunlara ulaabilmek iin potansiyeline sahiptir. Bu hedefle aratrma ve
politika ve dzenlemelerin ngrlebilir gelitirme alt yapsn glendirmek iin sektr
olmasn talep etmeleri artc deildir. Bunu odakl Hkmet vizyonunun belirlenerek yol
arttrmak iin, ilgili dzenlemelerin yrrle haritasnn oluturulmas gerekmektedir.
girmesinden nce bir gei dneminin sunulmas
zm admlarndan biri olacaktr. Dier bir Bunlara ilaveten, ArGe tevikleri ierisinde ila
deyile, Trkiye ila sanayinin paydalarna ve biyoteknolojiye zg daha fazla tevikler
bir adaptasyon sresi tannmas gerektii getirilebilir. Belirlenen hedefler dorultusunda
dnlmektedir. faaliyet gsteren irketleri ve/veya gelitirdikleri
rnleri dllendirmek iin, satn alma
Gerek ruhsatlandrma, gerekse de geri deme anlamalarnn bu dorultuda uyarlanmas
srelerinde alnan kararlarn nedenleriyle dnlebilir. rnein, Trkiyede retilen ve ek
beraber effaf ve ak bir ekilde tartlmas, deer salayan bir biyoteknoloji rn makul bir
oyuncularn aamalar takip edebiliyor olmalar satn alma anlamas ile dllendirilebilir. Bylece
ve gerekli noktalarda itiraz edip kararlarda ortak deer katan yerli retim de desteklenebilecektir.
bir tartma ortamnn yaratlabilmesi bu noktada
nem kazanmaktadr.
78
te yandan, genel i ortamn iyiletirmek iin, la sektrnde, sektrn paydalar tarafndan
yaam bilimlerine adanm zel teknoparklar da sklkla dile getirilen; diyalog, effaflk ve
kurulmas nerilmektedir. Teknoparklar mevzuat ngrlebilirlik balklar altnda zetlenebilecek
hastanelerde gerekletirilen yaam bilimine zel temel potansiyel iyiletirme alanlarnda salam
almalar kapsayacak ve devlet yardmlarnn admlar atlmas neticesinde ila irketleri iin
sresi uzatlacak ekilde gelitirilebilir. gven ortamnn oluturulmas uluslararas
yatrm, dolaysyla da salkta yksek kalite ve
zetle, ila firmalarnn ncelikli olarak mevcut srdrlebilirlii beraberinde getirecektir.
faaliyetlerini gvence altna almak, sonraki
aamada da yatrmlarn Trkiyeye daha fazla
ekebilmelerine zemin oluturacak gven
ortamnn, baarl bir iletiim politikas ile
oluturulmas ve arzulanan ruhsatlandrma,
fiyatlandrma, geri deme ve fikri mlkiyet
haklar politikalarnda istikrarn salanmas
gitgide nem kazanmaktadr.
79
Salk Sigortas Sektr

Salk sigortalar; sigortalnn, hastalk ile 4 Haziran 2010 tarihinde Avrupa Konseyi,
kazalarn yarataca salk giderlerini karlamak salk hizmetlerindeki snrlar kaldran teklifi
iin, genel ve zel artlar dahilinde, limitler onaylamtr. Bylelikle ABye mensup lkelerin
dorultusunda, poliede belirtilen riskler vatandalar, istedikleri AB lkesinde salk
kapsamnda hazrlanm planlardr. Salk hizmeti alabilecek ve kendi lkelerinin sigorta
sigortas plan dahilinde, sigortallar tercih sisteminden belirlenen fiyat tarifesi kapsamnda
ettikleri doktor veya salk kurumunu seebilme deme gerekletirebileceklerdir.
zgrlne sahip olurlar. zel sigortallarn
geirdikleri hastalk ile kazalar neticesinde Almanyada nfusun %90 genel salk
yaptrdklar ayakta veya yatarak gerekletirilen sigortas kapsamnda yer almaktadr. Belirli
tehis ve tedavilere ait masraflar, sigortallarn bir gelir rakam zerinde maa alan tm
setikleri sigorta rnnn kapsam dahilinde alanlar, zorunlu olarak genel salk
karlanmaktadr. Salk sigortalarnda yatarak sigortas alarak, brt maalarnn belirlenen
tedavi ve ayakta tedavi olmak zere iki trl bir yzdesini prim olarak demektedirler.
tedavi teminat bulunmaktadr ve yatarak tedavi Almanyada vatandalar, ya, salk
teminat tek bana alnabilirken, ayakta tedavi durumlar ve tercihleri dorultusunda
teminat yalnz bana alnamamaktadr. Genel zel salk sigortas hizmetinden de
uygulama olarak her iki teminatn beraber tercih yararlanabilmektedirler. zel salk
edildii grlmektedir38. sigortas alannda; genel salk sigortasnn
kapsamnn zerine eklenen, tamamlayc
Genel olarak salk sigortas sektrndeki salk sigortas modeli uygulanmaktadr39.
bymeyi tetikleyen iki nemli etken
bulunmaktadr. lk etken, salk hizmetlerinin Fransada genel salk sigortas kapsamnda
maliyetlerindeki art iken ikinci etken de genel vatandalar, temel salk hizmetlerinden
salk hizmetlerine olan snrl eriimdir. faydalanabilmektedirler. Her ne kadar genel
salk sigortas olduka kapsaml olsa da,
Salk hizmetlerine ilikin maliyetler artmaktadr yaplan kesinti ve indirimler neticesinde,
(zellikle salk sigortas irketleri, salk hizmet kiiler artan bir ekilde, zel salk sigortas
sunucular ve ila irketleri gibi eitli oyuncular kullanmaya balamaktadrlar. Kamu
dahil eden kompleks yap neticesinde) dolays harcamalarn azaltmaya ynelik alnan
ile artan hizmet maliyetleri de direkt olarak aksiyonlar neticesinde, zel salk sigorta
salk sigorta maliyetlerinin artmasna neden sektrnn bymesi beklenmektedir.
olmaktadr. rnein zel hastaneler rekabet Bu kapsamda tamamlayc salk sigortas
gerei yatrm yapmakta ve yatrmlarn geri modeli uygulanmaktadr40.
almak iin fiyatlar arttrmakta, bu da prim art
38. Salk Sigortas olarak sektre yansmakta ve dolaysyla bir Gelimekte olan lkelerde, zel salk
Bilgi Merkezi dng olumaktadr. sigortas sektrnn bymekte olduu
grlmektedir. Bymenin temel sebebi
39. The Market Structure of Globalde genel salk hizmetlerine olan olarak, piyasalarn serbestletirilmesi,
the Health Insurance Industry
snrl eriim neticesinde de kiiler, gelecekte sigortaclk sektrnde artan uluslararas
Report, Congressional
Research Service oluabilecek herhangi bir salk maliyetine ticaret, gerekleen ekonomik byme
ilikin riski sigorta irketleri ile paylamay tercih neticesinde artan ve eitlenen mteri
40. The Market Structure of etmektedirler. rnein ABDde salk genel talepleri grlmektedir. zellikle deien
the Health Insurance Industry salk hizmetlerine olan snrl eriim neticesinde mteri talepleri neticesinde, sektrde
Report, Congressional
zel salk sigorta sektrnn byk bir geliim sunulan rn eitliliinin artmas
Research Service
kaydettii grlmektedir. beklenmektedir41.
41. Private Health Insurance
for the Poor in Developing Salk sigortas alannda uluslararas alanda
Countries Report, OECD eitli gelimeler yaanmaktadr:
80
Gelimekte olan lkelerde, her ne kadar
uluslararas sigorta salayclar bu Nurgl Hanmn 9 yllk uzun bekleyii sona erer
ve kendisine uygun bir bbrek vericisinin olduu
pazarlara girmi olsalar da, henz daha
haberi gelir.
dk pirimler ile daha kapsaml rnler
salamamaktadrlar. Bunun temel nedeni Organ balarnn gereklemesinde en nemli
olarak, gelimekte olan lkelerdeki etken kltrel bariyerlerdir. Avrupada organ
reglasyon yapsndaki eksiklikler ile kontrol banda bulunmak kiiler arasnda daha
mekanizmalarnn yeterli olmay yer yaygnken Trkiyede organ ba kltrel
almaktadr. Ancak reglasyon yaps ile etmenler nedeniyle ok tercih edilmemektedir.
kontrol mekanizmalarnda yaplacak olan Dolays ile Trkiyede hasta says artarken,
iyiletirmeler neticesinde, uygun fiyatl ba yapmaya istekli kii says ayn oranda
ve geni kapsaml rnlerin gelimekte artmamakta, bu durumda bekleme sresinin
olan lke pazarlarnda da yer almas uzamasna yol amaktadr. Organ ba
konusunda Trkiyede toplumun bilinlendirilmesi
beklenmektedir42.
ihtiyac ortaya kmaktadr rnein ABDde
bbrek nakli iin bekleme sresi ortalama 5
Latin Amerikada zel salk sigortas snrl ylken Trkiyede ortalama srenin ok daha uzun
bir alanda faaliyet gstermesine ramen olduu belirtilmektedir.
zel salk sigortas kullanmnn artarak
yaygnlamas beklenmektedir43.
Genel olarak salk hizmetlerinin devlet

tarafndan karland Dou Asyada
(Hong Kong harici tm lkelerin, devlet
tarafndan karlanan zorunlu salk
sigortas bulunmaktadr) artan salk
maliyetleri ile mteri talepleri neticesinde
zel salk sigortas sektrnn bymesi
beklenmektedir. Zorunlu salk sigortas
alanndaki kapsam deiiklikleri direkt olarak
zel salk sigortas sektrnn geliimini
etkilemektedir44.
Sahra Alt Afrikada ise (Gney Afrika,

Namibya ve Zimbabve haricinde) zel salk
sigortas bulunan kiilerin nfusun sadece
%1ini kapsad grlmektedir. zel salk
sigortasnn bu blgede gelimesi iin
ncelikli olarak, genel salk sigortasnn
belirli bir kapsama ulamasnn gereklilii
dikkat ekmektedir45.
42-43-44-45. Private Health

Insurance for the Poor in
Developing Countries Report,
OECD
81
Trkiye Sektr Grnm
Trkiye sigorta sektrnn toplam prim
retiminin yaklak %12sini salk sigortalar
oluturmaktadr. 2011 ylnda hayat d
branlardan olan salk sigortalarnda %20lik
byme ile 1,6 Milyar TLlik prim retimi
gereklemitir46.
Grafik 40: Brt Salk Sigortas Yazlan Primleri ( milyar $ )
2.500 40%
2.141
2.000 1.835 30%
1.598
1.414 20%
1.500 1.258
1.131 10%
929 1.016
910
1.000
681 0%
500 -10%
0 -20%
2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* 2013* 2014* 2015*
Brt salk sigortas yazlan primleri Nominal byme hz
Kaynak: EIU, *Tahmin edilen rakamlardr.
Salk sigortas sektr 2006 ile 2010 yllar

arasnda %14lk bir BYBO yakalamtr.
Pazarn nmzdeki yllarda da ayn byme
trendini devam ettirmesi ve 2015 ylnda pazar
byklnn yaklak 2 Milyar ABD Dolarna
ulamas beklenmektedir.
46. Trkiye Sigorta ve

Reasrans irketleri Birlii
(TSRB
82
2009 ylnda kresel krizin de etkisiyle pazar
byklndeki d gibi, polie says ile Nurgl Hanmn zel bir hastanede
ve salk sigortas kapsamndaki kii saysnda gerekletirilen ameliyat baar ile sonulanr.
Neticede Nurgl Hanm istirahat sresinin
azalmalar grlmtr. Buna ramen, pazardaki
bitimini takiben taburcu olur.
toparlanma abuk gereklemi ve 2010 ylnda
polie says 553 bin adete, sigortal kii says ise Hastanelerde verilen hizmetlerde belirli kalite
1,6 milyona ulamtr. standartlarna uygun hizmet verilmemesi
durumunda oluabilecek komplikasyonlar
Brt salk sigortas yazlan primleri, 2009 neticesinde ortaya kan toplam maliyet
ylnda ekonomik krize bal olarak %10luk bir daha yksek olabilir. Dolays ile verilen salk
d yaam, fakat 2010 ylndaki hzl byme hizmetleri neticesinde, anahtar performans
ile yeniden kriz ncesi seviyesine ykselmitir47. gstergelerinin belirlenmesi ve hasta takibinin
yaplmas byk nem tamaktadr. rnein,
Bununla birlikte zel hastanelerin saysnn gerekletirilen bir ameliyat sonras oluan
komplikasyonlarn kullanlan tbbi cihaz
giderek artmas, hastanelere eriiminin
seiminden mi kaynakland, hzl taburcu
kolaylamas, yeni ilalar ile gerekletirilen olma neticesinde mi olutuu gibi ameliyat
tedavi yntemlerinin yaygnlamas gibi etkenler sonras takibin de yaplmasnn gereklilii ne
nedeniyle zel salk sigortallarnn salk kmaktadr. Yaplacak takip neticesinde, srece
sigortas kullanm oranlarn artmtr. ilikin iyiletirme alanlar belirlenecek, hizmet
kalitesi iyiletirilip maliyetler de drlebilecektir.
Grafik 41: Salk Sigorta Polie ve Kapsamdaki Kii Says
1.800 1.666
1.600 1.470
1.400 1.276 1.297
1.186
1.200
1.000
Bin
800
553
600
351 304 427
400 283
200
0
2006 2007 2008 2009 2010
Salk Sigorta Poliesi Says Kapsamdaki Kii Says
Kaynak: Trkiye Sigorta ve Reasrans irketleri Birlii (TSRB)
47. TSRB
83
Trkiye iin bir baka nemli konu ise ABnin
Nakil ameliyatlar SGK tarafndan %100
devam eden projesi Solvency IIdir. Sermaye
karlandndan, yaplan ilemlere ilikin Nurgl
Hanmn hibir deme yapmasna gerek kalmaz.
yeterlilii olarak ta bilinen, Solvency II
Ameliyat sonras vcudun bbrei kabul etmesi ile dzenlemeleri, 2013ten itibaren ABde
ilgili zorlu sre baar ile atlatlr ve Nurgl Hanm uygulanmaya balayacaktr. Solvency II
eski hayatna geri kavuur. dzenlemeleri, risk esasl sermaye yeterlilik
modelinin kurulmas ile risklerin bir btn
Artan kronik hastalklar ve deien demografik yap olarak ynetilerek, denetiminin salanmasn
neticesinde Trkiyedeki salk sistemini zellikle esas almaktadr. Solvency II ile beraber, Trkiye
de mevcut kapsam dahilinde srdrlebilir ve sigorta pazarnn AB ile uyumlu hale getirilmesi
kaliteli hizmet veren bir yap olarak koruyabilmek amalanmakta ve tm AB lkelerinin tek bir
gelecekte daha zorlaacaktr. Srdrlebilirlii hukuksal at atnda toplanarak pazarlarn
korumak adna bir noktada kapsamn bir
entegrasyonunun salanmas, hak sahiplerinin
blmnn zel salk sigortalar tarafndan
karlanmasnn gereklilii ortaya kmaktadr.
korunmas ve rekabet gcnn gelitirilmesi
hedeflenmektedir. Solvency II ile Trkiyede
effafln artmas ve sermayenin daha verimli
kullanlmas neticesinde de sigorta fiyatlarnn
dmesi ngrlmektedir.
Ek olarak son yllarda Trkiyede uluslararas Salk zelinde faaliyet gsteren sigorta irketleri
yatrmclar hzla artmaktadr ve sigorta pazar paylarn arttrmak hedefi ile sunduklar
sektrne yatrm yapan yatrmclar arasnda polielerin hem kapsamn artrmakta hem de
Allianz, Groupama, AXA, Aegon, ERGO ve polie fiyatlarn drmektedirler. Sektrdeki en
Mapfre gibi firmalar bulunmaktadr. byk oyuncu olan Yap Kredi Sigorta, Allianz
ve Anadolu Sigorta son 10 yldr sektrdeki
Sigorta sektrn glendirmeye ve AB baarl performanslarn devam ettirmektedir.
mevzuat ile uyumlu hale getirmeye ynelik Salk sigortas alannda pazara sunulan
yasal dzenlemeler devam etmektedir. Bu yeniliki rnler ve provizyonlardaki gelimeler
kapsamda, 2010 ylnda gerekletirilen ile birlikte, sektrdeki bymenin devam
nemli yasal dzenlemeler arasnda Akteryal etmesi beklenmektedir. 2006 ylndan itibaren
Zincirleme Merdiven Metoduna likin Genelge sektrdeki dorudan uluslararas yatrmlarn
ile Rcu ve Sovtaj Gelirlerine likin Genelge artmas da sektrn bymesine ilikin
yer almaktadr. Hazine Mstearlnn, sigorta beklentilerin doru olduunu vurgulamaktadr.
sektrnde dzenleme ve denetimin uluslararas
en iyi uygulamalar seviyesine ykseltilmesi
hedefi dorultusunda gerekletirilen yasal
dzenlemeler, sigorta irketlerinin yan sra
sektrn en nemli sat kanallarndan biri olan
acenteleri de yapsal bir deiim srecine dhil
etmitir. Gerekletirilen yasal dzenlemelerin
2012 ylnda da devam etmesi beklenmektedir.
84
Grafik 42: Salk Sigortas Pazar Paylar 2010
Yap Kredi
9%
21% Allianz
3%
3% Anadolu
4% Mapfre Genel Yaam
6% Ak
Acbadem
8% 18% Groupama
Axa
8%
Gunes
9% 11% Ergo
Dier
Kaynak: TSRB
Trkiyede salk sigortas sektrnn

gndeminde yer alan konulardan biri de
tamamlayc sigorta konusudur. Tamamlayc
salk sigortas, salk hizmeti alan kiinin, kendi
zerinde kalan salk finans riskini teminat
altna alan bir salk sigortas trdr. zellikle
ABde tamamlayc salk sigortas modeline
gei trendi olduu gzlemlenmektedir.
Tamamlayc salk sigortas modeli, detayl
olarak ilerleyen blmlerde ele alnmtr.
85
Trkiye Salk Sigortas Sektr GZFT Analizi (SWOT Analizi)
Gl Ynler Zayf Ynler

Salk hizmet sunumuna eriim isteinin artmas Salk sigortasnn blgesel olarak Trkiye genelinde kstl
kalmas
Satn alma gcnn artmas ve ekonomik byme
Genel salk sigortas sektrnn geni olmas neticesinde
zel salk sigortasna ynelik daha az talep olmas
Frsatlar Tehditler
Artan satn alma gcne paralel olarak salk sigortas Risk hesaplamalarnda veri eksiklii neticesinde salkl bir
alannda byme olasl salk sigortas pazarnn geliememesi
Artan kamu salk harcamalarna alternatif yaratma zel salk hizmet sunucularnn, zel salk sigortas
zorunluluunun domas irketleri zerindeki basklar neticesinde artan fiyatlar ve
sonu olarak den pazar hacmi
Tamamlayc salk sigortas sayesinde pazarn byme
olasl
86
Yaplan alma kapsamnda, Trkiye salk hizmetlerinden beklentilerinin yksek
salk sektrndeki temel sorunlar; hizmet olmas gibi durumlara ynelik olarak tercih
kullanmndaki kontrol mekanizmalar ve edilmektedir.
planlama iin veri kullanmna ilikin iyiletirme
alanlar, dzenleyici yapya ilikin iyiletirme Tamamlayc salk sigortas ile beraber,
alanlar ve yatrmlarn gerekletirilmesine ilikin kamunun karlamakta olduu mali riskler,
iyiletirme alanlar olmak zere 3 ana balkta sigorta kurumlar ile beraber karlanmaktadr.
gruplandrlmtr. Salk sigortas sektr Bylelikle hem kamunun salk harcamalar
zelinde ise belirlenen temel sorunlara cevap azaltlmakta, hem de kiilerin tercihleri
verecek ekilde iyiletirme nerileri aada dorultusunda zelletirilmi polieler
belirtilmektedir: oluturulabilmektedir. Bylelikle zel salk
sigortas sektr de canllk kazanarak
Hizmet Kullanmndaki Kontrol bymektedir.
Mekanizmalar ve Planlama iin Veri
Kullanmna likin yiletirme Alanlar rnein, Hollandada zorunlu salk sigortas
zel sigorta irketleri tarafndan sunulmakta
Trkiyede hastalara ilikin verilerin (aile bilgileri olup nfusun %98,5ini kapsamaktadr. Hem
ile eletirilmi ekilde) entegre bir sistemde tamamlayc hem de destekleyici sigorta
kayt altna alnmas durumunda risk ve prim sistemleriyle, salk hizmetlerinin hangi
unsurlarnn net bir ekilde hesaplanabilecei de kurulular tarafndan ve nasl salanacann
dnlmektedir. Verilerin kapsaml ve gncel sigorta irketlerinin inisiyatifinde olmas
bir ekilde tutulmas neticesinde ileriye ynelik sayesinde, sigortallar kalite ve maliyet kriterleri
risk hesaplamalar ok daha tutarl bir ekilde asndan seim olanana sahip olmaktadr.
gerekletirilebilecektir. te yandan, sigorta irketleri, zorunlu salk
sigortas talebinde bulunan kiileri kabul
Dzenleyici Yap ve Yatrmlarn etmekle de ykmldr. Zorunlu salk sigortas
Gerekletirilmesine likin yiletirme Alanlar kapsamndaki halkn ounluu, genel sigorta
kapsam dndaki durumlar iin, genellikle
Avrupa'da uygulanan bir model olan sigortal olduklar sigorta irketlerinden,
tamamlayc salk sigortas, tm salk tamamlayc salk sigortasn da satn
risklerinde asgari meblalarn karland almaktadr.
genel salk sigortasnn zerine denen ek
primler ile salk riskinin zel sigorta kurumlar rnek tekil edebilecek bir dier lke olan
ile nceden paylald bir modeldir. Fransa, Fransada ise, salk sigortas devlet tarafndan
Belika, Almanya, Hollanda, Danimarka ve sve zorunlu koulmaktadr. Meslee gre sigortal
gibi lkelerde, salk harcamalar kapsamnda olma zorunluluu nedeniyle, seme hakk
kamunun karlamad tutar ksmen veya ve dolaysyla rekabet bulunmamaktadr.
tamamen karlayan Tamamlayc Salk Sigortallar, genel salk sigortas paketi
Sigortas modeli kullanlmaktadr. Deloitte tarafndan kapsanlan tedavi ve ilalar ile snrl
tarafndan hazrlanan 2011 Survey of Health kalmas kouluyla geri demesi yaplmayan
Care Consumers raporunda bahsedildii maliyetler iin, genellikle iverenleri vastasyla
zere, nfusun %99unun genel salk mutuelles ad verilen kar amac gtmeyen
sigortas ile kapsand Belikada, nfusun te mesleki birliklerden tamamlayc salk sigortas
birinin tamamlayc salk sigortas kulland satn alabilmektedirler. Bu dorultuda, nfusun
grlmektedir. Tamamlayc salk sigortas %92si istee bal tamamlayc salk sigortas
genellikle eitli Avrupa lkelerinde emeklilikte kapsamndadr.
sosyal sigortann yetersiz kalmas veya kiilerin
87
Tamamlayc salk sigortasnn uygulanabilir te yandan, Tamamlayc Salk Sigortas
olmas iin GSSnin belli alanlarda daraltlmas modelinin uygulamaya konmas ile birlikte svire
veya prim konularnda (denen primin salk sisteminde faaliyet gsteren entegre salk
tamamnn emeklilie eklenmesi gibi) tevikler finansman/sunumu organizasyonlarnn (Health
salanarak kamu btesi zerindeki ykn Management Organizations - HMOs) getirilmesi
azaltlabilecei dnlmektedir. ile birlikte salk sunucularnn risk ynetimine de
katk salanabilecektir.
Trkiyede salk alanndaki deiiklikler
incelendiinde (serbest eczaneler ile ilaca Son 10 ylda Trkiyedeki salk sistemindeki
eriimin salanmas, hastanenler ile paral geliim incelendiinde, genel salk
anlamalarn artmas, kritik-pahal tedavilere sigortasnn kapsamnn geniletildii ve salk
eriimin salanmas vb.) kan resim neticesinde, hizmetlerine eriimin arttrld grlmektedir.
genel salk sigortasnn yaygnlat Buradaki en nemli husus, yaplan kapsam
grlmektedir. Ancak, gerek genel salk deiiklii neticesinde oluan kamu salk
sigortasnn kapsamnn genilii, gerek deien harcamalarnn srdrlebilirliinin uzun vadede
demografik ve ekonomik gstergeler neticesinde salanabilmesidir.
mali adan salk sisteminin srdrlebilirliinin
salanmas iin etkinlik almalarna nem AB lkelerindeki genel ve zel sigorta sistemi
verildii grlmektedir. Tasarruf almalarnn yaps incelendiinde, yalanan demografik
belirli bir dzeye ulat noktada, tamamlayc yapnn da etkisiyle, AB lkelerinin salk
sigorta modelinin benimsenmesi bir seenek harcamalarn finanse etmekte zorlandklar
olarak deerlendirilebilir. Bylelikle SGK primi grlmektedir. AB lkeleri kamu salk
deyen alanlar, tamamlayc sigorta dahilinde, harcamalarn dengelemek iin, genel sigorta
tercihleri dahilinde ek alanlarda zel sigorta kapsamnn daraltlmas gibi eitli aksiyonlar
sahibi olabileceklerdir. Bylelikle genel sigorta almaktadrlar. eitli AB lkeleri, salk
sisteminin kapsamad alanlar kapsayan ve ona sigortasnn zerine denen ek primler ile salk
tamamlayc nitelikte olan tamamlayc sigorta riskinin zel sigorta kurumlar ile paylald,
ile kiilerin SGKya dedikleri prime ilave daha Tamamlayc Salk Sigortas modelini
dk primlerle zel salk sigortas almas sz kullanmaktadrlar. Tamamlayc salk sigortas
konusu olabilecek, bu da eriimi kolaylatraca ile kamunun salk harcamalarnn yan sra,
iin sektr hareketlenecektir. kiilerin tercih ettikleri polieler dhilinde
kapsama dahil olmalar mmkn olmaktadr.
Tamamlayc salk sigortas modeli uygulamaya
konulduu takdirde, sigorta ettirenin iveren Trkiyede salk sigortas sektrnn, kaydettii
olduu grup salk sigorta polielerinde, denen bymeye ramen snrl bir alanda yer ald
primler zerinden vergi avantajlar sunulmas da grlmektedir. Toplanan primlerdeki arta
kurumlar asndan bu modeli tevik edici bir ramen, sektrn stanbul, Ankara ve zmir
unsur olarak ortaya kabilecektir. olmak zere ehir zelinde youn olarak
faaliyet gsterdii dikkat ekicidir. zel salk
Tamamlayc salk sigortas ile hem kamu sigortas sektrnn gelimesini etkileyen nemli
finansman zerindeki bask hafifleyecek, hususlardan biri de genel salk sigortasnn
hem zel sigorta sektr iin byme alan kapsamdr. Dolays ile Trkiyede mevcutta
doacak, hem de kamu ile zel salk alanda bulunan geni kapsam nedeni ile zel salk
faaliyet gsteren salk sunucular daha etkin bir sigortas sektrnn geliiminin snrl kalmas
ekilde faaliyet gsterebileceklerdir. Bunlara ek anlalabilir.
olarak, salk harcamalarnda kayt d yaplan
cepten demelerin takibi de, vergilendirilmeleri
sayesinde, salanabilecektir.
88
Dier bir yandan, Trkiyenin demografik yaps
her ne kadar gen bir grnme sahip olsa da;
kadnlarn i gcne dk katlm, kayt d
ekonomi gibi hususlar dikkate alndnda, kamu
harcamalarnn finansmanna ilikin mevcutta
eitli engellerin bulunduu grlmektedir.
Kapsam genilii neticesinde artan maliyetleri
azaltmak iin mevcutta verimlilik almalarna
nem verilmitir. Ancak verimlilik almalarnn
da belirli bir seviyeye ulamasnn ardndan,
kamu salk harcamalarnn azaltlmas
ihtiyac devam edecektir. Bu noktada ABde
kullanlmakta olan Tamamlayc Salk
Sigortas modelinin tercih edilmesi sz
konusu olabilir. Bylelikle, kiilerin tercihleri
dorultusunda daha dk primler deyerek
kapsaml bir zel sigorta sahibi olabilmeleri
mmkn olacaktr.
89
Sonu
Trkiyede son yllarda sala eriim, hem Hizmet Kullanmndaki Kontrol

kamu politikalar dorultusunda hem de olumlu Mekanizmalar ve Planlama iin Veri
ekonomik gelimeler neticesinde gelime Kullanmna likin yiletirme Alanlar:
kaydeden satn alm gcyle birlikte artmaktadr. Trkiyede Salkta Dnm Program
Bu olumlu gelime karsnda; salk sektrne erevesinde sala eriim hzl bir ekilde
ilikin performans kriterleri, vatanda algs artmtr. Bu durum, zellikle krsal kesimin
kapsamnda olumlu karlanmaktadr. Ek olarak salk sektr gstergelerine pozitif
TUIK tarafndan gerekletirilen almaya gre yansmasna ramen, salk verilerinin
salkta dnm srecinin olumlu bir sonucu detayl olarak tutulmamas nedeniyle
olarak kamu salk hizmetlerindeki memnuniyet doru performans lm ve oto-kontrol
2003 ylnda %39,5'ten 2010 ylnda %73'e mekanizmalarnn eksikliine sebep
kmtr.phesiz salk hizmetlerinin vatanda olmaktadr. Salk verilerinin eksiklii
tarafndan daha fazla kullanlmas, kamu salk sadece nicelik kapsamndaki bir takm
sektr finansmannn nemini arttrmaktadr. performans verilerinin llmesine sebep
Ancak salk sisteminde gerek genel salk olmaktadr. Eksik veriler neticesinde ar
sigortasnn kapsamnn genilii, gerek deien kullanm engelleyici kontrol mekanizmalar
demografik ve ekonomik gstergeler neticesinde oluturulamamaktadr. Bu da gereinden
artan kamu maliyetleri gz nne alndnda fazla salk hizmet kullanm ve ila tketimi
kaliteli bir sisteme eriimin srdrlebilirliinin ile sonulanmaktadr.
olduka zorlat grlmektedir. Bunun en
temel sebebi, ykselen maliyetlere karlk te yandan hzl art gsteren kamu
politika belirleyiciler tarafndan fiyat drmeye harcamalar nedeniyle nem kazanan salk
odakl politikalarn gelitirilmesi ve sonu odakl hizmetlerinin planlanmas ve btelenmesi
bir planlama yaklamndan uzaklalmasdr. hususunda, epidemiyolojik verilerin elde
edilmesinin nemi kukusuz olduka
Bu dorultuda ilerleyen bir salk politikas yksek olmaktadr. Hastalklarn insidans ve
nicelik asndan gelimeler sunmakta iken, prevalans oranlarna doru ve eksiksiz bir
salk hizmetlerinde nitelikten dn verilmesine ekilde ulalabiliyor olunmas, kstl finansal
yol aabilmektedir. Bu da sistemin ileyiini; kaynaklarn en etkin ekilde planlanmas ve
kalite, sektr firmalar asndan faaliyet toplum sal amacyla en etkin biimde
srdrlebilirlii, rnlere ve hizmetlere eriimde kullanlabilmesi adna gereklidir.
arz gvenlii gibi konularda tehlike altna
almaktadr. Bu kapsamda salk sisteminde, salk
hizmeti ve sonularnn raporlanabilecei
Bu alma kapsamnda Trkiyede kaliteli bir yapnn olmay dikkat ekmektedir.
ve srdrlebilir bir salk sisteminin Mevcut durumda, salk verilerinin bir
oluturulmasna ynelik olarak iyiletirme blm Medula, la Takip Sistemi (TS) gibi
noktalar tespit edilmitir. ncesinde ise mevcut veri tabanlarnda bulunmaktadr. Ancak
gelitirmeler, sorunlar ve dier lkelerdeki bu veriler, etkin bir bte planlamas ve
en iyi lke uygulamalar incelenmitir. Tespit standart tedavi talimatlarnn oluturulmas
edilen iyiletirme noktalar ila, salk hizmeti iin yetersiz ve dzensiz kalabilmektedir. En
sunucular, salk sigortas ve tbbi cihaz olmak verimli tedavi yntemlerinin ve hastaya dair
zere 4 sektr zelinde yaplan inceleme epidemiyolojik bilgilerin raporlanabilmesi
sonucunda tanmlanmtr. Tanmlanan adna salk verilerinin birletirilmesi ve analiz
iyiletirme alanlarn aada belirtildii zere edilmesi sektr etkinlii ve toplum sal iin
genel olarak ana grupta toparlayabilmek nem arz etmektedir.
mmkndr:
90
Bu hususta, gemi kamu harcamalarna neticesinde sektr paydalarnn faaliyetlerini
ilikin salt kontrol odakl bir veri kullanm srdrebilmeleri de riske girmektedir.
anlay yerine sonu odakl bir planlama
yaklamnn politika belirleyiciler tarafndan te yandan, ila sektrnde zellikle veri
benimsenerek uygulamaya alnmas kritik korumas srecinin, ruhsatlandrma srecinde
olacaktr. Bylece salk harcamalarna yaanan skntlar dikkate alndnda,
sadece tutarsal olarak deil, ama ayn yetersiz kald gzlemlenmektedir.
zamanda nitelik odakl yaklalabilecek ve Ruhsatlandrma sresi, baz ilalarda
tan ve tedavi nezdinde irdelenecek kritik ok uzun sre alabilmekte, buna ek
ktlar zerinden ilerlenerek toplum sal olarak yi retim Uygulamalar Sertifikas
kalitesi adna gelimeler kaydedilebilecektir. (GMP) kstlamalarnn getirilmesi ile,
rnlerin pazara eriiminde sorunlar
te yandan, salk verilerinin dzenli olarak yaanabilmektedir. Bu sebeple, piyasadaki
tutulmas neticesinde; salk stratejilerine yn ayrcalkl sat sresinin daha kstl olmas,
verebilecek raporlar da oluturulabilecektir. yenilikiliin yeterince desteklenememesi
Bu kapsamda sorunlar ve atlmas gereken sonucunu dourmaktadr. Gerek
admlar daha net bir ekilde izilebilecektir. ruhsatlandrma, gerekse de geri deme
Benzer ekilde tedavi talimatlar srelerinde alnan kararlarn firmalar ile
oluturulabilecek ve sonu / uygulamalar net paylalmas ve srelerin etkileimli olarak
bir ekilde takip edilebilecektir. yerine getirilmesi, bu konudaki sorunlar
azaltacaktr.
Dzenleyici Yapya likin yiletirme
Alanlar: Mevzuatlarn ngrlebilir Yatrmlarn Gerekletirilmesine likin
olmamas ve irketlerin hzl bir adaptasyon yiletirme Alanlar: Salk sektrnde
srecine maruz braklmas yatrmlarnn retime dayal yatrm olduka kstldr,
srekliliini zor durumda brakmaktadr. Bu bu nedenle zellikle hammadde retimi
durum ayn zamanda sektrdeki yatrm yeterince gelime gstermemitir. Bu
ortam algsn olumsuz ynde etkilemektedir. durum, alt sektrlerde ithalata bamll
Trkiyede zellikle ila sektr zelinde arttrmaktadr. Genel yaklam ve politikalarn
yaplan uygulama ve kararlarn ngrlebilir ithal-yerli bak asndan retici-ithalat
bir mekanizma dahilinde ilgili paydalar ile bak asna evrilmesi ihtiyac paydalar
paylalmas nerilmektedir. tarafndan da zellikle dile getirilmektedir.
Ek olarak politika belirleyiciler tarafndan Her ne kadar Trkiyedeki tevik

mevzuatlarn; kamu btesi kontrol arac mekanizmalar olduka gelimi olsa
ve pazara eriimde ynetim arac olarak da, sektrde yatrmlarn istenilen
deerlendirilmesi, sektrdeki mevzuat dzeyde olmamas sektr zellikli tevik
riskini arttrmaktadr. Fiyat odakl salk mekanizmalar ihtiyacn n plana
politikalar, ksa vadede maliyetleri kontrol karmaktadr. Bir baka deile mevcut
etme amacyla uygulansa da, uzun vadede tevik sistemin ziyade daha fazla salk
beraberinde daha yksek maliyetler sektr spesifik mekanizmalarn gelitirilmesi
getirebilmekte ve salk sunumunda kalite gereklilii, zellikle global pazarn %2sine
eksiklii ile sonulanabilmektedir. zellikle, tekabl eden ila pazar byklyle
SUT fiyatlarnn dkl ve hasta katk Trkiyenin ArGe yatrmlarnda da benzer
paylarnn belirli bir limite kadar olmas gibi bir pay alabilmesi iin, n plana kmaktadr.
nedenler salk hizmetlerinin gereinden Cari an zmlenmesinde en nemli
fazla tketilmesi ile sonulanmakta ve bu konunun ArGeye dayal retimin olduu bir
durumda kurumlarn yatrm geri dn gerektir. ArGe harcamalarnn en yksek
hzlar yetersiz kalabilmektedir. Yatrm olduu sektr olan salk sektr, bu konuda
geri dn orannn yetersiz kalmas olduka nemli bir noktaya gelmektedir.
91
Bu anlamda salk sektr desteklenerek arttrlmasnn hedeflenmesi gerekmektedir.
yatrmlarn Trkiyeye ekilmesi nemli bir Yeni tevik paketi sayesinde retim ve
konu olarak ortaya kmaktadr. yenilikiliin artacana inanlmaktadr.
la Sektrnde AB ile Rekabeti

te yandan, salk turizminde cazip lke Politikalarn Gelitirilmesi: Veri imtiyaz
konumunda olan Trkiye, hastalarn sresinin Trkiyedeki ruhsatlandrma
yeni ilalara eriiminde yaanan skntlar srecinin sonlanmasyla balamasna
nedeniyle rekabet avantajn kaybetme imkn tannmas ve patent korumasnn
tehlikesiyle kar karya kalmaktadr. sona ermesi ile snrlandrlmamas, kritik
nem arz eden belirli ila gruplarnn ve
zm nerileri ise ilgili 4 sektr zelinde biyoteknolojili rnlerin ruhsatlandrma
incelenmitir. Temel olarak her bir sektrn srelerinin hzlandrlmas, hayati risk
faydalanabilecei neriler ise aadaki ekilde tamayan hastalklarn tedavisinde
sralanmaktadr: kullanlan geri deme listesindeki ilalar
iin farkllatrlm katk pay uygulamasnn
Salk Veri Tabannn Oluturulmas: getirilmesi, fiyatlandrma politikalar
Sigortal, kii bilgileri, aile hekimlii, ila zerindeki basknn hafifletilmesi ve nleyici
tketimi, tedavi yntemleri gibi tm salk politikalarnn uygulanmas ile yeniliki
verilerin yer alaca bir sistem sayesinde ilalarn pazar eriimi garanti altna alnmas
raporlamalar yaplarak en iyi uygulamalar, nerilmektedir.
maliyet ve etkinlik analizi gibi sonular elde
edilebilecektir. Mevcut Medula sisteminin Tamamlayc Salk Sigortas: Artan
etkin kullanm ve de ileriki dnemlerde salk harcamalar neticesinde kamunun
Tbbi Kayt Sisteminin btnleik bir yapda ykn azaltmak amacyla tamamlayc
salk sektr bnyesinde faaliyete alnmas, salk sigortas uygulamasnn yrrl
kontrolsz ila tketiminin nndeki en girmesi, bunun iin GSSde belli
nemli zm nerilerinden biri olarak daralmalarn veya prim deme teviklerini
grlmektedir. (vergi avantaj/teviki) getirilerek btenin
desteklenmesi nerilmektedir. Kukusuz,
te yandan, etkin bir salk btesi artan salk harcamalar gz nnde
planlamas iin hastalklara ilikin insidans ve bulundurulduunda, kamunun tek bana
prevalans bilgilerinin veri sistemi zerinden salk sistemini tamasn beklemek
raporlanabilir hale getirilmesi, sonu ve gereki bir yaklam olmayacaktr. Bu
kalite odakl bir salk anlaynn temelini nedenle, Tamamlayc Salk Sigortasnn
oluturacaktr. Mevcut btenin, ihtiyalar aama aama salk sunumu ve
dahilinde datlmas iin bu nemli bir konu finansmanna entegre edilmesi kritik bir
olarak n plana kmaktadr. adm olarak ne kmaktadr.
Verinin, yalnzca bte kontrol mekanizmas Sektrn nde gelen paydalar ile de
iin kullanlmas yerine, daha doru bte gerekletirilen grmeler sonucunda,
dalmnn yaplmasna zemin oluturacak bu zm nerilerine paralel olarak, kamu
bir ekilde kullanlmas gerekmektedir. salk harcamalarn ynetilmesine ve kaliteli
sala eriimin srdrlebilir olmasna ilikin
Teviklerin Gelitirilmesi: Mevcut atlmas gerekli admlarn effaflk, Diyalog ve
durumda birok kurum tarafndan tevikler ngrlebilirlik gibi temel iyiletirme unsurlar
sunulmakta ancak salk sektrnde retim etrafnda topland belirlenmitir.
ve yenilikilik anlamnda yatrmlarn yeteri
dzeye ulaamam durumdadr. Bu nedenle
yeni yntemlerin gelitirilerek yatrmlarn
92
ekil 15: Srdrlebilir ve Kaliteli bir Salk Sistemi iin yiletirme Alanlar
Bu dorultuda; politika belirleyiciler tarafndan tevik paketleri ile desteklenmesi sayesinde

gelitirilecek effaf salk politikalarnn etkin mmkn olabilecektir. Aksi takdirde, fiyat
bir diyalog ortam ierisinde sektrn tm odakl salk politikalar Trkiyeyiuluslararas
paydalar ile paylalmas, sektrn uluslararas yatrmlar perspektifinde gelimekte olan

yatrm kararlarnn karsnda en byk lkelere nazaran ekici bir pazar olmaktan
engeli oluturan ngrlebilirlik sorununu karacaktr. Yatrmlarn kesilmesi, yeni ve
ortadan kaldrp sektr paydalarnn nlerini gelimi ilalara eriimin nnn kesilmesi
grmelerine ve planlamalarn bu dorultuda ihtimalini de douraca iin toplum sal ve
gerekletirmelerine imkan salayacaktr. salk sektrnde arz gvenliinin salanmas
Salkta lkelerin gelimiliklerinin bir gstergesi iin byk risk unsuru oluturacaktr.
olan yksek hizmet kalitesine eriimin Sonu olarak, her bir alt sektre ynelik
sunulmas ve buna paralel finansmannn gelitirilen nerilerin, kaliteli ve srdrlebilir
srdrlebilirliinin salanmas iin yeniliki bir salk sistemin gelitirilmesi adna tek bir
uygulamalarn lkeye ekilmesi bu adan at altnda toplanarak uygulanabilmesi iin,
kukusuz kritik neme sahiptir. sektrn tm paydalar (kamu ve zel sektr
Bu uygulamalarn etkin bir ekilde sisteme temsilcileri) ile bilim adamlarnn katlm
entegre edilmesi, ancak yatrm iin uygun ile, Trkiye Salk Sektr Yol Haritasnn
bir ortamn oluturulmas ve sektre uygun oluturulmas nerilmektedir.
93
Ksaltmalar
AB Avrupa Birlii
ABD Amerika Birleik Devletleri
ArGe Aratrma ve Gelitirme

AFD Aratrmac la Firmalar Dernei
BAE Birleik Arap Emirlikleri
BMI Business Monitor International
BYBO Bileik Yllk Byme Oran
EFPIA European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations
EIU Economist Intelligence Unit
EU European Union
GMP yi retim Uygulamalar Sertifikas
GSS Genel Salk Sigortas
GSYH Gayri Safi Yurt i Hasla
HMO Health Management Organization
IMF Uluslararas Para Fonu
ES la Endstrisi verenleri Sendikas
TO stanbul Ticaret Odas
TS la Takip Sistemi
JCI Joint Commission International
OECD Organization for Economic Development and Cooperation
PhRMA The Pharmaceutical Research and Manufacturers of America
SGK Sosyal Gvenlik Kurumu
SSK Sosyal Sigortalar Kurumu
SUT Salk Uygulama Tebli
TL Trk Liras
TSE Trk Standartlar Enstits
TSRB Trkiye Sigorta ve Reasrans irketleri Birlii
TBTAK Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu
TK Trkiye statistik Kurumu
UNCTAD United Nations Conference on Trade and Development
YASED Uluslararas Yatrmclar Dernei
94
Bu yayn ile ieriindeki bilgiler, belirli bir konunun ok geni kapsaml bir ekilde ele alnmasndan ziyade genel erevede
bilgi vermek amacn tamaktadr ve aralarnda Deloitte Trkiyenin de bulunduu hibir Deloitte Touche Tohmatsu Limited
ye firmas, bunlarla ilgili sarih veya zmni bir beyan ve garantide bulunmamaktadr.Yukardakileri snrlamakszn, hibir
Deloitte ye firmas, sz konusu materyaller ve ieriindeki bilgilerin hata iermediine veya belirli performans ve kalite
kriterini karladna dair bir gvence vermemektedir. Buna uygun ekilde, bu materyallerdeki bilgilerin amac, muhasebe,
vergi, yatrm, danmanlk alanlarnda veya dier trl profesyonel balamda tavsiye veya hizmet sunmak deildir. Bilgileri
kiisel finansal veya ticari kararlarnzda yegane temel olarak kullanmaktan ziyade, konusuna hakim profesyonel bir danmana
bavurmanz tavsiye edilir. Materyalleri ve ieriindeki bilgileri kullanmnz sonucunda ortaya kabilecek her trl risk
tarafnza aittir ve bu kullanmdan kaynaklanan her trl zarara dair risk ve sorumluluu tamamen tarafnzca stlenilmektedir.
Deloitte Trkiye ve digger Deloitte ye firmalar, sz konusu kullanmdan dolay, (ihmalkarlk kaynakl olanlar da dahil olmak
zere) szlemeyle ilgili bir dava, kanunlar veya haksz fiilden doan her trl zel, dolayl veya arzi zararlardan ve cezai
tazminattan dolay sorumlu tutulamaz.
95
96
97
Daha fazla bilgi iin
Deloitte Trkiye Yased
Sun Plaza Barbaros Bulvar, Morbasan

Maslak Mah. Bilim Sok. No:5 Sokak, Koza Merkezi,
34398 ili, stanbul B Blok Kat: 3
Tel: 90 (212) 366 60 00 Balmumcu/Beikta stanbul
Fax: 90 (212) 366 60 30 Tel: +90 212 272 50 94,
Faks: +90 212 274 66 64,
Armada Merkezi
A Blok Kat:7 No:8 www.yased.org.tr
06510, Stz, Ankara
Tel: 90 (312) 295 47 00
Fax: 90 (312) 295 47 47
Punta Plaza
1456 Sok. No:10/1
Kat:12 Daire: 14 15
Alsancak, zmir
Tel: 90 (232) 464 70 64
Fax: 90 (232) 464 71 94
Zeno Center Merkezi

Odunluk Mah. Kale Cad.
No: 10 b Nilfer, Bursa
Tel: +90 (224) 324 25 00
www.deloitte.com.tr
Deloitte, faaliyet alan birok endstriyi kapsayan zel ve kamu sektr mterilerine denetim, vergi, danmanlk ve kurumsal
finansman hizmetleri sunmaktadr. Kresel balantl 150den fazla lkedeki ye firmas ile Deloitte, nerede faaliyet gsterirse
gstersin, baarlarna katkda bulunmak iin mterilerine birinci snf kapasitesini ve derin yerel deneyimini sunar. Deloitteun yaklak
182.000 uzman, mkemmelliin standard olmaya kendini adamtr.
Deloitte; bir veya birden fazla, ayr ve bamsz birer yasal varlk olan, ngiltere mevzuatna gre kurulmu olan Deloitte Touche
Tohmatsu Limited ve ye firma ana atfedilmektedir. Deloitte Touche Tohmatsu Limited ve ye firmalarnn yasal yapsnn detayl
aklamas iin ltfen www.deloitte.com/about adresine baknz.
2012 Deloitte Trkiye. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited
98

YASED - Türkiye Sağlık Sektörü Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

YASED - Türkiye Sağlık Sektörü Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trkiye salk

Srdrlebilir ve kaliteli bir salk sektr iin

ekil 1: deal Salk Sisteminin Temel Boyutu................................................................................ 1

Bu dorultuda, Sala Eriim alma

Trkiyede salk sektr; eriebilirliin artmas gstergeleri nda, srdrlebilir ve kaliteli

Bir salk sisteminde kalite, maliyet ve eriim

ekil 2: Temel yiletirme Alanlar

ekil 3: Gerekletirilen almann Kapsam

Tablo 1: IMF Verilerine Gre lkelerin GSYH (PPP) Sralamas

1 Amerika 14.526.550 46.860

3 Japonya 4.323.504 33.885

4 Hindistan 4.057.787 3.408

5 Almanya 2.944.352 36.081

6 Rusya 2.230.954 15.612

7 ngiltere 2.181.456 35.059

8 Brezilya 2.178.529 11.273

9 Fransa 2.134.941 33.910

10 talya 1.778.832 29.480

11 Meksika 1.564.872 14.406

12 Gney Kore 1.466.125 29.997

13 spanya 1.372.720 29.830

14 Kanada 1.334.143 39.171

15 Endonezya 1.032.952 4.347

16 Trkiye 968.604 13.577

17 ran 888.355 11.883

18 Avustralya 883.807 39.764

19 Tayvan 824.671 35.604

20 Polonya 723.032 18.981

Kaynak: Uluslararas Para Fonu (IMF)

Grafik 1: Trkiye'nin Reel GSYH Geliimi 2002 - 2014*

6% 4,7% 4,6% 4,8% 5,0%

Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU), Eurostat

Birlemi Milletler Ticaret ve Kalknma Konferans Trkiyeye dorudan yaplan yatrmlar,

Kaynak: EIU 2011

Trkiyede yatrm yapmay tercih eden lkeler beklenmektedir. Trkiyenin nfusunun en

4. Babakanlk Yatrm Destek

5. Population Census 2010

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu (TK)

Kritik salk gstergeleri asndan Trkiyenin arasnda, bebek lm oranlarnda Trkiyenin

Grafik 4: Bebek lm Oranlar (1.000 Doum Bana Bebek lm Says)

Kaynak: Health at a Glance, OECD Indicators 2011

Grafik 5: Ortalama Yaam Beklentisi

Kaynak: Health at a Glance, OECD Indicators 2011

OECD lkelerinde ortalama yaam beklentisi lkelerde salk harcamalarnn da artmas

Kii Bana Den Salk Harcamas ( ABD $ )

Nfusun yalanmasnda nemli bir etken

Kadn bana ocuk says 2009 1980

Kaynak: Doing Better for Families, OECD 2011

Grafik 8: Bireysel Harcanabilir Gelir ve Reel Harcanabilir Gelirdeki Byme

12.000 20,7% 25%

6.000 5.387 7,3%

Bireysel Harcanabilir Gelir Reel Harcanabilir Gelirdeki Byme

Grafik 9: Trkiyenin Yllara Gre Toplam Salk Harcamas

40.000 5,6% 45.532 47.447

Kaynak: EIU, Eurostat

Kii Bana Den Salk Harcamas Kii Bana den GSYH

Kaynak: EIU, Eurostat

te yandan, 2009 ylnda Trkiye genelinde

80% 37% 41%

Trkiyede yal nfus orannda grlen

Grafik 12: Seilmi lkelerin Salk Harcamalar

4.000 ngiltere Almanya

Salk Harcamalar (GSYHin %)