Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

PHAN TCH NG X CUA CAU KIEN

TRONG CONG TRNH CHONG ONG AT
Tac gia: Phan c Ky X03A2
TNG QUAN
i vi ngi k s thit k cng trnh chng ng t th khng n gin ch l gii quyt vn
phn tch, tnh ton theo cc quy phm m phi hiu r c cch thc m cng trnh b ph hoi
xy ra trong thc t cc trn ng t. V vy m mt kin thc thc t i vi ng x ca nh trong
cc trn ng t l rt quan trng. Trong ti ny ch i su nghin tc nhng tc ng ca ng
t i vi cng trnh l nhng ng x ca cc b phn kt cu, nhng dng ph hoi, s nguy
him xy ra tng cu kin khc.
I. TC NG CA NG T LN CNG TRNH
1) Ni lc trong kt cu:
ng t gy ra s dch chuyn ca t nn.V
vy mt cng trnh nm trn s phi chu s dch
chuyn mng ca n. Theo nh lut I Niutn mc d
mng ca n dch chuyn theo s dch chuyn ca t
nn nhng phn mi ca ngi nh c khuynh hng
ng yn ti v tr gc ban u ca n. Nhng v
tng v ct lin kt vi mi nn chng s ko theo s
dch chuyn ca mi. iu ny ging nh khi bn i
xe but, lc u khi xe but cha chuyn ng th c
th vn gi nguyn v tr nhng khi xe but bt u
chuyn ng chn ca bn s di chuyn theo xe but
nhng phn c th pha trn c khuynh hng gi Hnh 1: nh hng ca qun tnh ngi
nh
nguyn v tr ban u lm cho bn b ng v pha Khi xy ra chn ng ti mng ca n
sau khuynh hng ny tip tc gi nguyn v tr ging
nh l qun tnh. Trong ngi nh thng th tng v ct th do nn s chuyn ng ca mi th
khc so vi s dch chuyn ca t nn (hnh 1).
Lc qun tnh
By gi ta xt mt ngi nh m mi ca n gi u
ln cc ct (hnh 2). Tr li s suy lun ca bn thn mi
khi ng trn xe but, khi xe but t ngt chuyn
ng bn b git v pha sau dng nh c mt lc
no tc ng ln phn trn ca c th. Mt cch
tng t khi t nn chuyn ng ngi nh b git li
v pha sau v mi chu tc ng mt lc, l lc Ct
qun tnh. Nu ngi nh c mt khi lng M v
chuyn ng vi gia tc a th theo nh lut II Niuton Mng nh
gi tr lc qun tnh l:
F= Ma. t
Lc qun tnh c phng ngc vi phng
Gia tc nn
chuyn ng ca gia tc. R rng mi c khi lng
cng ln th lc qun tnh cng cao. V th i vi Hnh 2: lc qun tnh v chuyn v tng
i trong cng trnh.
nhng ngi nh nh hn s c kh nng chng ng
t tt hn.

180
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007
2) nh hng do bin dng ca kt cu:
Di s dch chuyn ca t nn thng qua cc ct sinh ra lc qun tnh tc ng ln mi
ngi nh gy nn ni lc trong cc ct. Nhng ni lc ny c sinh ra th c th gii thch theo
nhiu cch khc nhau. Trong sut qu trnh xy ra ng t, ct nh chu s chuyn v tng i
gia hai u ca chng t pht sinh nn ni lc trong cc ct ( hnh 2).
Trong hnh 2, u l chuyn v gia mi v t nn. i lng u cng chnh l s chuyn v
tng i gia 2 u ct, so vi v tr thng ng ban u th ct b bin dng. khi v tr phng
thng ng th ct khng chu lc ng t ngang truyn qua chng. Nhng khi lc ny b cong ct
th trong ct s pht sinh ni lc. ty vo cng ca ct m ni lc c th ln hoc nh. Do ni
lc ny trong ct cn gi l lc cng ( stiffness forces). N = EJu
3) Chn ng phng ngang v phng
ng
Z
ng t gy nn chn ng ca t nn theo
mi phng dc theo 2 phng (X v Y) v phng
Y
ng Z (hnh 3). V th trong qu trnh ng t nn
t b chn ng mt cch ngu nhin dc theo X, Y,
Z. Tt c cc kt cu u c thit k chu c X
ti trng do trng lc gy nn (gravity) G bao gm
c trng kt cu v ti trng tc ng do s dng M).
Hnh 3: nhng phng chnh ca ngi nh
G = Mg. trong g l gia tc trng trng
ngc chiu vi trc Z. Gia tc theo phng ng
trong sut qu trnh chn ng nn cng khng
c cng vo hay tr ra vi gia tc trng trng. LC QUN
TNH
V cc h s an ton trong qu trnh thit k kt cu
thng kh nng chng li s chn ng theo
phng thng ng.
Tuy nhin s chn ng theo phng ngang SN
X, Y gy ra mi nguy him. Kt cu thng thng H THNG
TNG HOC CT
c thit k i vi trng lc nhng c th n
khng th an ton khi chu tc ng ca chn ng
theo phng ngang ca ng t. V th, cn phi
thit k chng li tc ng theo phng ngang ca
ng t.
MNG
4) Dng chy ca lc qun tnh xung
mng
Di s dch chuyn theo phng ngang ca
t nn pht sinh lc qun tnh ti v tr mang khi
T
lng ln ca kt cu m thng l ti cc tng.
Cc lc qun tnh ngang ny s truyn t sn qua
h dm, tng v ct xung di mng v cui S dch chuyn do ng t
cng l truyn xung h thng t nn bn di Hnh 4: Dng truyn lc qun tnh do ng
(hnh 4). V vy cc thnh phn kt cu nh sn, t i qua cc thnh phn kt cu
dm, ct hay tng v cc mi ni gia chng cn
c thit k an ton c th chu c lc qun tnh ny truyn qua chng.
Tng v ct l nhng thnh phn then cht nht trong vic truyn ti lc qun tnh xung nn.
Nhng trong cc cng trnh xy dng th dm c quan tm thit k nhiu thng khe hn
tng v ct. tng th tng i mng v thng lm t vt liu dn nh khi xy, chng rt km
trong vic chu lc qun tnh theo phng ngang nn d b ph hoi khi xy ra ng t. Tng t,
cho ct b tng ct thp thiu cng chu ng t l mt thm ha. v trong thc t nhiu cng
trnh b ph hoi ch do mt s t ct b ph hoi gy ra s sp cho ton b cng trnh.

181
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

5) ng x ca khi xy

Mi
Mi
Phn tng
di mi
Ging Lanh t

Lanh t Phn tng

Ca i Ca s ngn
Ngng ca

Phn
tng
king
king (a) cc thnh phn nh Tng -
MMA

u a
Hnh 5 : cc thnh phn chia nh ca
Gc cho
tng xy trong nh chng ng t
S ph hoi ca khi xy khng ct thp xy ra
thng xuyn trong cc trn ng t n ni
c xem nh l hin nhin. Nhiu quy phm
Khong h (b) rung lc ca tng ngn chng ng t cm s dng khi xy
khng c ct thp. Tuy nhin v cc l do kinh
t khi xy khng c ct thp c s dng
rng ri c cho tng chu lc nh thp tng v
c chn trong cc kt cu khung.
X-Cracking Trong cc khi xy thng c cc ging ngang
ca tng
ngn ci thin kh nng chu ng t. Nhng
ging ngang ny gm c: ging chn ct (
king), ging ca, ging mi. Tuy vy do trong
cng trnh c nhiu ca, khong khng trn
tng lm cho tng b gim yu ( hnh 5).
(c) vt nt- X phn tng ngn (ca) Trong nh chng ng t tng xy c
Hnh 6.1: ng x ca tng xy khng ct thp phn thnh 3 loi nh l: phn tng lng di
khi xy ra ng t, tng b u a mt lin mi (spandrel masory) phn tng ngn ca
kt, nt cho ch X. (wall pier masory) v phn tng di ca (sill
masory) ( hnh v) s d phn chia nh vy v
khi xy ra ng t th 3 phn tng ny c ng x khc nhau.Khi xy ng t lc qun tnh lm
cho phn tng ngn (ca) b mt lin kt vi phn tng xy trn v di. Phn tng ny b u
a ti im gc v tng pht sinh vt nt dng ch X y l dng ph hoi ph bin trong khi
xy ( hnh 6.1a,b,c).
Trong cc khi xy khng ct thp (hnh 6.2) din tch mt ct ngang ca tng xy b gim yu ti
nhng l ca, do ngi nh c th trt ngay di mi, di lanh t, ti cao trnh ngng ca v
i khi b trt ngay ti cao trnh king. V tr ca im trt ph thuc vo nhiu yu t nh:
trng lng nh, lc qun tnh sinh ra, din tch phn ca v loi khung ca c s dng.

182
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

Trong tng xy khng ct thp kh nng b ph hoi v h hi l rt cao v d gy nguy

Mi
Tng ch
b un
Lc qun tnh

Mt trt

Ct thp phi c neo t mng

n mt trn caging mi
(a) ct thp trong khi xy lm tng chu un thay
v chu dao ng ca cc phn tng.
Mng

Hnh 6.2: s trt ngang xy ra ti cao trnh

ngng ca trong tng xy khng ct thp.

him cho con ngi v c trong nh. Do kh

nng lin kt vi cc phn tng vi nhau km,
tit din tng b gim yu, kh nng chu dao
ng km nn tng khng ct thp rt bt li
trong chu ti trng ng t. Do cn lun ct (b) ct thp chu lc ct gy trt ti cc v tr tip xc
thp trong tng gip tng tng kh nng ca cc phn tng (mt trt).
chu ti trng ng t. iu ny gii thch ti sao
mt s quy phm trn th gii cm s dng tng Hnh 7: ng x ca khi xy c ct thp
xy khng ct thp trong nh chng ng t
nhng khu vc c cng ng t cao.
B tr ct thp trong tng xy:
Ct thp trong tng xy phi lun theo phng thng ng theo cnh tng v c neo t
mng n mt trn ca ging mi (hnh 7). Khi c ct thp th cc phn tng thay v b u a s
chu un trnh c s mt lin kt gia cc phn tng vi nhau, c bc tng cng lm vic
chung vi nhau gip cho c khi xy n nh v chc khe hn. Bn cnh ct thp trong khi xy
s ch ct ti nhng v tr khi xy c tit din nh c bit l phn tng ngn (ca)-v tr yu nht
v d b ph hoi nht, nh vy m kh nng chu ti trng ngang tng ln trnh c s ph hoi
ct trong tng xy, ngn cng vt nt (c bit l vt nt dng ch X) pht trin trong khi xy.
- Ti v tr ca khi xy ra ng t th khung ca b bin dng (do tng b dao ng) khi dng ch
nht ban u thnh hnh thoi (hnh 8). Khi c cc gc trn cc ng cho b bin dng khc
nhau, 2 gc di chuyn ra xa nhau v 2 gc di chuyn hng li gn nhau.

183
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

Di s tc ng bin dng nh vy Lc qun tnh do ng t

dn n cc vt nt pht trin ti gc khung
ca, vt nt nhanh chng pht trin rng
trong c khi xy. vt nt cng ln khi kch Vt nt
tht khung ca (ca s, ca i, cc dng l
ca ni chung) cng lp. do vy trnh ph Bin dng
hnh thoi ca
hoi ta t ct thp trong khi xy chu Khung ca
ng sut ko pht sinh khi tng bin dng
lm cho khi xy c tnh do hn chu c
s dao ng tt hn ngn chn s pht trin
ca cc vt nt.
Tm li, cc vt nt thng tp trung (a) vt nt ti gc tng xy khng c ct thp gia cng
xung quanh cc l ca. S rn nt thng
chy theo cc mch va. tc dng ca ct
thp i vi s tn hi trong mt phng l lm Lanh t
gim s lng vt nt v gim ng k kh
Ct thp
nng ph hoi. ngoi mt phng, khi xy Ging
ngng ca
ng c lp hay b tch khi bt k mt kt di
cu lin k no u c th b ph hoi. Vic
ny s t c kh nng xy ra hn nhiu nu c
mt mi lin kt cng hai u ca bc
tng. Ct thp to thnh mt khung bao
quanh l hu hiu nht trong vic chng sp (b) khng xut hin vt nt trong khi xy c ct thp
hon ton. Tn hi i vi vi khi xy
thng tp trung quanh cc l ca. Vic cn Hnh 14: vt nt ti gc ca ca khi xy khng
lm i vi khi xy khng c ct thp n ct thep cn lun ct thp hn ch nt.
gin vo trong cc tm panen.

Ph hoi trong khi xy - dng ch X, c bit ti v tr ca s.

184
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007
II. PHN TCH NG X CA KT CU KHUNG B TNG CT THP
1) Nh b tng ct thp
B tng ct thp (RC) l vt liu
ph bin nht hin nay, RC c th
c c nhiu hnh dng khc nhau 5

theo mong mun ca ngi thit k.

Cu kin c trng ca RC trong nh 4

l: dm, sn nm theo phng ngang

nh, ct, tng theo phng ng 3

c bi h thng mng v truyn

TNG
2
ti trng xung nn t. Mt h thng
gm dm lin kt vi ct gi l khung
b tng ct thp m hin nay ang s 1

dng ph bin trong mi cng trnh

dn dng. Khung RC l kt cu chnh Lc tng
chu ti trng ng t. Chn ng do Hnh 9: Minh ha ni lc do lc ngang gy ra tng
ng t lm pht sinh ra lc qun dn xung chn ct, tng.
tnh cho ngi nh, lc ny t l vi
khi lng. i vi nh th khi lng tp trung cao trnh ca sn nn lc qun tnh pht sinh v
pht trin ch yu l ti cao trnh sn. Nhng lc ny truyn qua dm, sn xung tng, ct v cui
cng xung mng truyn ti trng vo nn t. Lc ngang do ng t gy ra tng dn theo
gim chiu cao cng trnh, ti nh th lc ngang do ng t gy ra l cc tiu cn ti chn ct,
tng tng trt th cc i (hnh 9).
2) Vai tr ca sn v tng xy
Trong nh nhiu tng c th dng h
dm - sn hay h sn khng dm. Vi
h dm-sn nu dm b un do ti
trng thng ng th nhng tm sn
(thng 110-150mm) cng s un
chung vi dm (Hnh 10). Cn khi
dm dch chuyn cng vi ct theo
(a)
phng ngang sn ko theo dm cng dch chuyn theo phng
chuyn ng vi n. Trong hu ht ng
mi cng trnh th bin dng hnh hc (b) dch chuyn theo phng ngang

ca sn khng ng k theo phng Hnh 10: Sn v dm b ung chung theo phng ng

ngang, v ng x ca sn c xem l v dch chuyn ko theo ct theo phng ngang.
mt tm cng tuyt i theo phng
ngang.
Di tc ng ca lc ngang
th ct dch chuyn theo phng lc
tc dng, trong khi tng xy c
khuynh hng chng li s dch
chuyn ny bi v chng c trng
Khong
lng ln v b dy tng ln cho Nn h
nn tng chu tc dng nhng lc
ngang kh ln (hnh 11). Bn cnh
khi xy l loi vt liu dn nn d Nt
pht sinh vt nt v ph hoi. V vy
vai tr ca tng xy ging nh cu Hnh 11: Minh ha -S lm vic chung ca tng
ch trong ngi nh; chng s pht v ct
185
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

cng ca tm tng c th c tng cng bng mc va, cc lp h no va, c th lm

gim khong h gia chng vi khung nh. Tuy vy nu mt tm tng c thit k khng hp l
v chiu cao v chiu di so vi b dy ca n c th dn n s sp ngoi mt phng tng gy
ra nguy him. Hn na, vic t tng khng hp l c th gy ra hin tng xon v gim yu
khung ging nh hin tng ct ngn (phn tch phn sau)
nh hng ni lc ca ti trng ng t
Di tc dng ca ti trng trng lc thng ng ( Tnh ti + hot ti s dng) lm cho dm b
un v gy ra s cng th ti cc v tr khc nhau. Thng thng th dm b cng th di ti gia
dm v cng th trn ti 2 u dm (hnh 12). Trong khi ti trng ng t tc ng theo phng
ngang lm cho dm, ct cng th ngc li so vi ti trng thng ng tc l momen un do ti
trng ng t sinh ra ngc li so vi momen do ti trng thng ng gy ra cho cng trnh c
bit ti 2 u ca dm. ln ca momen do ng t gy ra c th ln hn momen do trng lc
gy nn dn n u dm b cng th chu nn khi xy ra ng t.
an ton cho cng trnh th ct phi c thit k khe hn dm v lin kt dm ct nn l lin kt
cng khi c ng t th s ph hoi bt u dm trc. Khi dm c thit k c nhiu tnh
do ngi nh c th bin dng ln v khi ph hoi dm t n trng thi do trc ct. S ph hoi
ca dm s ch lm cng trnh h hi ti mt s tng c th m khng lm ph hoi, sp ton b
cng trnh v c th sa cha c sau . Cn nu thit k ct yu hn dm th ct s chu ph hoi
cc b ti 2 u ct (hnh 13). S ph hoi cc b ct c th dn n s sp ca ton b cng
trnh cho d sn dm, ct tng trn khng b ph hoi
HNH NH MINH HA

Ph hoi
Nh do Trng ng t
Chuyn
c chuyn lc
v nh
v ln

S nguy him (a)

S nguy him phn b u tp trung
cho tt c cc tng mt tng Cng th di
ca cng trnh
Th

(a) Ct khe dm yu (b) Ct yu- dm khe

Hnh 13: So snh hiu ng ca 2 phng n Chu

thit k
(b) (c)

Momen

BIU NI LC TRONG KHUNG

(d)
Hnh 12: S i chiu ca momen
do ng t so vi trng lc (ti

186
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

3) ng x v cu to nt khung trong nh chng ng t:

Trong nh b tng ct thp thng cu to ca nt khung l nt cng, nt cng lm tng bc
siu tnh ca khung lm gim momen ni lc gy ra cho dm v ct, gim chuyn v ngang ca
khung. Ty thuc vo thnh phn vt liu m nt khung c cng gii hn v kh nng chu lc
khc nhau, khi lc gy ra do ng t cng ln th nt khung cng nguy him. Nt khung chu
momen do cc dm truyn vo n, di tc dng ca nhng momen ny lc trong cc thanh ct thp
lm nt b ko v nn theo 2 phng khc nhau ti u trn v u di ca n. Nhng lc ny cn
bng vi nhau do ng sut lin kt c to ra gia b tng v ct thp trong vng nt. Nu nh ct
nh hay cng b tng ca nt thp th b tng khng lc dnh gi ct thp dn n thanh
ct thp b trt trong vng nt ko theo dm b mt kh nng chu ti trng lm cho khung b nguy
him. Mt khc di tc dng ca lc ko v nn ti nh v y ca nt lm cho nt b bin dng
hnh hc lm cho nt b bin dng chiu di 1 cnh cho ca nt khung b ko gin ra trong khi cnh
cn li chu nn li gn nhau. Trong trng hp nu nh thit k ct khng yu cu th b
tng trong nt b nt theo phng cnh cho ( hnh 14).

Cnh chu Ct ai kn
Lc dnh nn
gia b
tng v ct
thp
Chu ko
Dm 10d

135
Mt kh nng dnh bm S bin dng ca
gia b tng v ct thp. nt gy ra nt cho
Ct
trong b tng

hnh 14: lc ko v nn trong nt gy ra 2 vn Hnh 15: ct ai trong nt cu to ct ai 1350

nguy him nh trn- mi nguy him khng th
sa cha trong cc trn ng t mnh. gim kh nng tut trong khi lm vic.

Cu to ct thp cho nt khung:

Vn nt cho ca b tng trong nt c th gii quyt bng 2 cch l tng tit din ct tng

lc dnh gia b tng v ct thp; gim khong cch ct ai ti nt (hnh 15).

Cc ct ai gip cho b tng khng b bin dng ra ngoi phm vi nt v cng tng kh nng
chu ct, v vy ngn cn vt nt xut hin. Tuy nhin vic ny gy ra kh nhiu phin h trong thi
cng. Trong ti ny khng cp n vn tnh ton ct ai v yu cu ct ai thit k vn
ny c quy nh c th trong TCVN 375-2006 hoc quy phm cc nc khc. i vi TCVN th
khong cch gia cc ct ai nt: a 150mm. Hu ht quy phm ngh o chiu mc ca cc ct
ai xung quanh thp ct nhm tng cng kh nng chng bin dng ca ct ai.
Neo ct thp dm
S dnh bm ct thp dm trong vng nt c ci thin bng cch s dng ct c tit din c tit
din ln. theo ACI th cnh ca tit din ct 20dmax ca ct thp dc trong dm. Theo TC n
th cnh ct 300 khi dm di hn 5m hoc khi ct cao hn 4m.
V vn dnh bm gia b tng v ct thp Ti mc 5.6.2.2 TCVN 375-2006 qui nh:

187
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

(Cc thng s c k hiu trong mc ny ca quy phm )

Nu chiu cao ct khng tha mn cc biu thc trn th c 3 cch gii quyt nh hnh sau:

a) dm (bn) c th ko thm 1 on cng xn ngn

b) c th s dng cc thanh ct thp c phnh u neo hoc bn neo c
hn vo u mt ca cc thanh ct thp.
c) c th ko di mc un thm mt on c chiu di ti thiu bng 10dbl v
ct thp ngang cn c b tr dy dc theo phn ko di .
Trong nt cc thanh ct thp dm ( trn v di) cn phi i xuyn qua ct m khng c
bt k mt s gin on no trong phm vi nt, hn na cc thanh ct thp ny phi c t
khong trong ca cc thanh ct m khng phi b un (hnh 16, 17).

188
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

Nhng thanh ct thp dm b un

cong trong nt khung khng Ct ai vi 2 u
b cong 135 gip
kh nng chu ko
cho n khng b h
Ct ai vi 2
trong cc trn
u b cong
ng t mnh 10d
Thit k khng tt

Dm 135

Cc thanh ct thp dm nm
Dm
trong thanh ct thp ct v
chy thng (a)
Ct
(b)thit k tt

(c)
Ph hoi ct ca
nt BTCT
MexicoCity(1985);
khi cc thanh CT
dm vt ra ngoi Ph hoi ct
CT ct Khong cch ln
ca ct ai v
khng b mc
0
135 2 u gy
nn ph hoi dn.
(2001 Bhuj)

Hnh 16: cu to ct thp dm hp l ti

(b)
nt Hnh 17: ct thp trong ct chng ng t khong
cch ct ai nh v b mc 1350 c yu cu
trong thit k cng nh TCVN 375-2006.

4) Phn tch ng x ca ct ngn di tc ng ca ng t

a. Cc dng ct ngn trong cng trnh
Ct ngn l nhng ct m trong cng trnh chng c chiu di ngn hn nhng ct khc trong phm
vi ca mt tng (c th l 1 tng trong nh, hay c th l phn di cng ca nh trn mi dc). S
ngn hn ca chng c th do kch tht hnh hc thc t trong tng (nh phn ct trn mi dc),
hoc c th l on chiu cao trong ct c chia nh do cc b phn khc nh tng xy
hoc dm, sn (hnh 18).
Nhng dng ct ngn trong cng trnh:

T NN

CT NGN

189
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007
b. ng x ca ct ngn:
Trc ht ta xt nh hng ca chiu cao ct vi lc ct pht sinh do chuyn v ngang =1

(b
Tng
lng

(a

Ct Ct
ngn bnh
Ct cao
t dc

Hnh 18: V tr ct ngn trong cng trnh

Da vo bng so snh ta thy khi ct c chiu cao thng thng h (chiu cao tng) th lc ct
cha th gy ra nguy him cho ct, nhng khi xy ra ng t do chuyn v tng ln lm pht sinh
lc ct ln c bit l i vi cc ct ngn nh trong trng hp cc v d trn. Khi ct c chiu di
gim dn th lc ct trong ct tng ln rt nhanh, vi ct c l=0.6h th lc ct tng ln 4.6 ln, vi
l=0.4h th lc ct tng ln n 15 ln. ng t lm cho cc ngi nh c chuyn v ngang rt ln (
hu nh ln nht trong cc loi ti trng), lc ct trong ct t l thun vi chuyn v ngang nn khi
chuyn v ngang ln s pht sinh trong ct lc ct tng mt cch t bin. Nu trong tnh ton cha
xt n hin tng ct ngn th iu ny rt nguy him cho cng trnh khi c ng t xy ra v khi
nguy c cu kin b ph hoi ct l rt cao. Do vy khi thit k cn phi xem xt k lng vn
ny.
+ Xt cc ct ti v tr c tng lng, di tc dng ca ng t chuyn v khung ti v tr cc tng l
nh nhau (ta quan nim sn tuyt i cng trong mt phng nm ngang) lm cc ct tng ny c
cng chuyn v ngang (hnh 19).
Nhng do ct ti v tr tng lng
b chia lm i chiu di hiu qu ca ct
b thu ngn li so vi ct bnh thng (
khng c tng lng) dn n lc ct sinh
Ngn

ra trong trong ct ngn do t l nghch vi

chiu di nn lm gia tng gi tr lc ct
Di

ln nhiu ln, nu khi h =0.5H th lc ct Ct bnh

thng b tc
trong ct ngn gp 8 ln trong ct bnh ng lc ngang Ct ngn chu tc
ng ln ca
nh hn
thng (H) t dn n ph hoi trong ng t
ct ngn, trong khi ct di vn c th bnh
thng. Ph hoi ct rt nguy him i Hnh 19: cng chuyn v ging nhau nhng ct ngn
vi cng trnh c th lm sp ton b phi chu tc ng nng hn do lc ct gy ra.
cng trnh nu cng ng t mnh.
ng x ny cng ging nh khi nh xy
dng trn nn t dc vy cc ct trn mi dc c chiu di khc nhau dc theo mi dc ca a
hnh. ph hoi dng ny c c trng l cu kin c vt nt hnh X- c trng ph hoi ct.

190
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007
Mt v tr c bit khc trong cng trnh
Chiu
xy ra hiu ng ct ngn l ti nhng phn tng Ct cao Ct
ngn
cha trng dng lp ca s chiu cao tng thp Ca s tng
cha
bnh
hn chiu cao ca ct 1 khong no (hnh 20).
Khi sn dch chuyn theo phng ngang bi ng
t th u trn ct ni chung u chuyn v cng 1
i lng ging nhau, nhng v cng tng
Phn
ngn cn chuyn v theo phng ngang ca phn ct b
di tng lm cho phn ct ngn phi dch khng
ch dch
chuyn 1 lng nh trn ch trn 1 on ct rt chuyn
ngn do vy n c xu hng chng li chuyn v
ngang ca ton b cng trnh dn n b tc ng Hnh 20: hiu ng ct ngn trong nh b
nng n do chuyn v ngang ca cng trnh ti v tng ct thp v tr tim n nguy him v
tr ct ngn d b tn thng, ph hoi- mt dng thng quan nim tng l thnh phn phi
ph hoi do lc ct. kt cu

y l v tr cn ht sc lu trong thit k nh chng ng t v thng khi thit k ta

xem tng l thnh phn phi kt cu khng c k n trong qu trnh tnh ton chuyn v khung.
Minh ha ph hoi ca hiu ng ct ngn trong thc t:

Adapazaro-Turkey (1999) Hiu ng ct ngn

ti v tr t ca s

191
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

Hng gii quyt hiu ng ct ngn:

- khng xy ra hin tng ct ngn th trong cc ngi
nh phi c thit k kin trc trnh xy ra hin tng
ny.
- S hnh thnh ct ngn do tng xy khng nn cho php
xy ra hoc nu c th cn phi hn ch v cn phi to 1
khong h tch ri gia ct v tng ( hnh 17). B
rng khong h ny do tnh ton chuyn v ca ct quyt
nh v c trm bng vt liu do tch ri 2 b phn
ct v tng.
- Lc ct trong ct ngn ln ta c th gii quyt bng cch
tng tit din hoc thit k tng chng ct.
- V ng sut ct trong ct ngn l rt ln, cn b tr ct ai
gia cng cho ct, cc ct ai trong thit k chng
ng t t rt dy.
Ct ngn
gia lanh
t v ca
Hnh 21: phn chiu cao ct c th
un c b gii hn bi tng xy
hiu ng ct ngn nguy him nht
khi chiu cao khong h nh

Tng chng ct

- Theo TCVN 275-2006 qui nh ct ai b tr cho ct nh sau: (hnh 22,23)

192
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

Khong cch ct ai:

Min( b0/2; 175; 8dbL
Max(1.5hc, lc/6, 600 mm)

Dm

lc/4
Khong cch ct
ai hc/2
Chiu di ph
thuc K ct
dc (hnh bn) lc
Chiu di on ni
Phn ni
50d
ct thp
Khong cch ct ai
(phn gia
ct) (D/2, 150)
SN
Khong cch
ct ai hc/2
ct do hiu ng ct ngn
B tr ct ai chu lc

lc/4
Tng lng
B tr ct ai dy
ch ti 2 u ct.
(ton ct)

Dm
gy ra

Max(1.5hc, lc/6, 600 mm)

Khong cch ct ai:
Min( b0/2; 175; 8dbL

hc
Ct ngn Ct bnh thng

Hnh 22: cu to ct thp khng ch hiu ng Hnh 23 : cu to ct ai ct theo

ct ngn xy ra ( cc khong cch xem hnh bn). TCVN 375-2006

193
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007
III. CC GII PHP HN CH TC NG CA NG T
Nguyn ly thit k nh chng ng t Nu khong cch gia
thng thng l c gng lm cho ngi nh nh v tng ca h
khng b sp di chn ng ca cc trn ng mng nh th tng c
th va chm vi nh khi Rollers
t mnh, nhng c th cc thnh phn phi kt nn t dch chuyn
cu trong ngi nh (ca king, t, my di cng trnh.
mc) v cc b phn kt cu khc c th b h
hi nng. Nhng i vi 1 s cng trnh quan
trng lin quan n i sng x hi ni chung
nh bnh vin, trm cu ha, khu qun s - Nh trn nhng con ln khng ma st
quc phng nu b h hi th khng th hot
dao ng
ng c sau. H thng ny c th gim
nh ca
c 5-6 ln lc ngang do
Cc bin php k thut c bit ng t gy ra
ngi nh
c a ra m bo cho cng trnh khng Chuyn
b h hi v tc ng ca ng t lm nh Tm m do dch ln
ti mng
hng n chc nng ca cng trnh. Hai bin
php k thut c s dng bo v cng
trnh khi ph hy ca cc trn ng t l:
thit b mng bit lp v b gim chn ng Lead plug Original
t. tng ca mng bit lp l tch ri ngi
Vt liu
nh ra khi t nn v v vy m ng t do
khng th truyn c dao ng ca n cho
ngi nh v ngi nh c an ton.
Stainless
B gim chn ng t l nhng thit
b c bit c gn vo cng trnh hp thu Base Isolated
Building
nng lng dao ng do chuyn v ca t nn I l t d i E th k

c chc nng ging nh b gim xc trong t Tm m do ni gia nh v mng cng trnh-

lm gim chn ng cho nh
khi chy trn cc on ng g gh.
Mng bit lp:
Khi nim mng bit lp minh ha trn Lc tc ng ln. Chuyn v
hnh v - ngi nh trn nhng con ln khng ln
ma st. Khi nn t chuyn ng nhng con
ln s quay t do, nhng cng trnh th vn
khng dch chuyn v vy m khng c lc Mng ngm
truyn ln cng trnh do chuyn ng ca t
nn iu ny ging nh l ngi nh khng tri Nh t trc tip trn nn t
qua ng t vy.
Mt phng n k thut khc l dng Hnh 24 H thng - Base Isolation.
base-isolators l mt ci m do c kh nng
chng li s dch chuyn ngang ca t nn ch
truyn phn nh chuyn ng ngang ln cng trnh ( so vi khi cng trnh c t trc tip trn
nn t). c trng chnh ca base-isolators a vo cng trnh c tnh mm, do cho cng trnh
lm cho cc cng trnh bng RC hay khi xy (gch, ) tr nn linh hot, mm do hn. B tch
lp ny thng c thit k hp thu nng lng v tng kh nng gim chn cho cng trnh, lm
gim phn ng dao ng ca ngi nh vi ng t. Tuy nhin h thng tch lp mng ny ch ph
hp i vi nhng cng trnh thp tng xy dng trn tng cng khng ph hp vi nh cao tng
trn cc nn t yu.

194
 Ky yeu Hoi ngh Sinh vien NCKH 2007

Viscous
Fluid

Piston

(a) Dung dch nht

gim chn

Steel
H base-isolator trn ct Base
tng hm
Hnh 25.H thng base-isolator trong cc cng
trnh c bit l Nht Bn, M, n

B gim chn ng t:Mt phng n k thut

khc khng ch ph hoi cho ngi nh l b
gim chn ng t t trong cc thnh phn kt (b) Fri
cu khung, l h thanh ging cho. Nhng h
thng ny hot ng ging nh b gim xc thy
lc trong xe hi. Khi nng lng ng t c
truyn vo ngi nh lm ngi nh dao ng ko
theo h thng ny dao ng theo, pttong chuyn Yield location
ng trong xi lanh s lm pht sinh lc ma st
cn tr chuyn ng ca ngi nh kt qu lm
cho nng lng dao ng ca ngi nh gim dn
cho n khi tt hn, c ngha l h thng ny lm
tng h s gim chn cho cng trnh gip cho
cng trnh trnh c nhng dao ng ln nguy (c) Yielding
Hnh 26: thit b tiu tn nng lng ng t,
him cho cng trnh. mi thit b ch ph hp cho 1 cng trnh c th.

195