Çelik Yapıların Tasarımı PDF

TMMOB
NAAT
MHENDSLER ODASI
ANKARA UBES
2008 LKBAHAR DNEM MESLEK ETM

SEMNERLER
ELK YAPILARIN TASARIMI
Mustafa OBANOLU n.Mh.

Tamer FENERCOLU n.Mh.
08 Nisan 2008
MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 1

elik yaplarn tasarmnda gnmzde iki temel
yaklam vardr
vardr.
Emniyet
E i tG Gerilmeleri
il l i YYntemi
t i
Allowable Stress Design-ASD (TS 648, AISC-ASD)
Tama Gc Yntemi
Limit State Design (EN 1993
1993, SNIP)
Load Factor Design-LFD (AASHTO Standard)
Load and Resistance Factor Design-LRFD
g ((AASHTO-LRFD,,
AISC-LRFD)

Emniyet Gerilmeleri Yntemi
Malzemenin akma dayanm
dayanm, gvenlik faktrne
blnerek, servis ykleri altnda izin verilen
maksimum emniyety g gerilmesi bulunur.
Yk kombinasyonlardaki tm yk faktrleri 1.0 alnr.
Olaand ykleme durumlarnn bulunduu yk

kombinasyonlarnda,emniyet gerilmesi arttrlr ;
Rzgar yk kombinasyonlar iin %15
Fren kuvvetlerii yatay yanal kuvvetler (kreynler) iin %15
Montaj ve benzeri nedenlerle ksa sre iin %33
D
Deprem yk
k kkombinasyonlar
bi l iiin
i %33
Emniyet Gerilmeleri Yntemi
elik birim deformasyon
deformasyon-gerilme
gerilme erisinde ;
Eilme eleman tasarmlarnda, Elastik
Mukavement Momenti,
Momenti Wel kullanlr

Tama Gc Yntemi
Malzemenin akma dayanm esas alnr
alnr.
Kesitin dayanm azaltlr (akma dayanm malzeme

faktrne blnr yada kesit kapasitesi dayanm
azaltma faktr ile arplr.), uygulanan ykler yk
katsaylar ile arplarak arttrlr.
Balca ki limit tanmlanmtr ;

1)) letme
Durumu ((Service Limit State-SLS),
), yyk
faktrleri 1.0 alnr.
2) Dayanm Durumu (Ultimate Limit State-ULS)

Tama Gc Yntemi
elik birim deformasyon
deformasyon-gerilme
gerilme erisinde ;
Eilme eleman tasarmlarnda, Plastik Mukavement
Momenti Wpl kullanlr (kompak kesitler iin)
Momenti,

ki yntem arasndaki farkllklar ;
Yk kombinasyonlarndaki yk faktrleri.
Emniyet gerilmeleri ynteminde kesitteki gerilmeler incelenirken,
tama gc ynteminde
ynteminde, kesitin kuvvet ve moment tama
kapasiteleri incelenir.
Emniyet gerilmeleri ynteminde elastik mukavemet momenti
-W
Wel, tama gc ynteminde plastik mukavemet momenti momenti-WWpl
(narin kesitler haricinde) kullanlr.
Tama gc ynteminde, elemanlar enkesit zelliklerine gre
snflandrlr (kompak
(kompak, yar
yar-kompak,
kompak narin vs vs.)) ve buna gre
dayanm hesaplar yaplr.
Stabilite (burkulma vs.) ve letme (sehim, titreim) koullarnn
salanmas
l ve sabit
bit yklerin
kl i h hareketli
k tli yklere
kl gre
d daha
h ffazla
l
olmas durumunda tama gc yntemi ile daha ekonomik
kesitler elde edilebilir.

STANDART ve YNETMELKLER (Trkiye)
Trk Standardlar;
TS 498 Yap
Yap Elemanlarnn
Boyutlandrlmasnda Alnacak
Yklerin Hesapp Deerleri

TS 648 elik Yaplarn Hesap ve Yapm
Kurallar
TS 4561 elik Yaplarn Plastik Teoriye Gre
Hesap Kurallar
TS 3357 elik Yaplarda Kaynakl Birleimlerin
Hesap ve Yapm Kurallar
DBYBHY Deprem Blgelerinde Yaplacak
Binalar Hakknda Ynetmelik

STANDART ve YNETMELKLER (Trkiye)

STANDART ve YNETMELKLER (Avrupa)
Avrupa Standardlar;
EN 1990 Eurocode-Yap
Eurocode Yap Tasarmnn Temelleri
Temelleri
EN 1991-1 Eurocode-Yaplara olan etkiler- Genel etkiler

EN 1991-2 Eurocode-Yaplara olan etkiler- Kprlerdeki
Trafik Ykleri
EN 1993
1993-1
1 Eurocode
Eurocode-elik
elik Yaplarn Tasarm
Tasarm-Genel
Genel
Kurallar ve Bina Kurallar
EN 1993-2 Eurocode-elik Yaplarn Tasarm-elik
Kprler
EN 1994-1 Eurocode-elik ve Beton Karma Yaplarn
Tasarm-Genel
Tasarm Genel Kurallar ve Bina Kurallar
Kurallar
EN 1994-2 Eurocode-elik ve Beton Karma Yaplarn
Tasarm-Genel Kurallar ve Kprler iin
K ll
Kurallar
STANDART ve YNETMELKLER (Avrupa)

AVRUPA STANDARDLARI
Avrupa birlii yelerinin kullanmaya balad Eurocodes
standardlar,, her lkenin kendi durumlarna g
gre
hazrlayaca Ekler ile lkenin kendi standard durumuna
gemektedir. (rnein EN 1990, Trkiye iin TS EN
1990 ngiltere
1990, il iiin,
i BS EN 1990
1990, Al
Almanya iiin
i DIN EN
1990 olmaktadr.)
a : Ulusal kapak sayfas

b : Ulusal giri sayfas
c~e : EN XXXX
f : Ulusal Ek

AVRUPA STANDARDLARI
BS EN 1990:2002

AVRUPA STANDARDLARI
Terminoloji
EN : EuroNorm
(Zorunlu standard)
ENV : EuroNorm Voluntaire
(steyen lkenin kulland)
prEN : Preliminary EuroNorm
(DD ile EN arasndaki aama)
DD : Draft for Development
((Gelime
aamasnda)
)
STANDART ve YNETMELKLER (Amerika)
Amerikan Standardlar;
ASCE
ASCE-7
7 Binalar
Binalar ve dier yaplar iin minimum
tasarm ykleri
IBC 2003 Uluslararas Bina Ynetmelii
AISC 360-05 Binalar iin Yapsal elik artnamesi
AISC 341-05 elik Binalar iin Sismik Koullar
AISC 325-05 elik naat
El Kitab (AISC ASD/LRFD
El Kitaplar yerine geti)
AISC Design Guides -1~ 1~ 21 (Tasarm Klavuzlar)
AWS D1.1 Kaynak Ynetmelii-elik
AASHTO Karayolu
Karayolu Kpr artnamesi
artnamesi
FEMA 450 NEHRP Recommended Provisions for Seismic Regulations
for New Buildings and other structures

STANDART ve YNETMELKLER (Amerika)

STANDART ve YNETMELKLER (Rusya)
Rus Standardlar;
SNIP 2.01.07-85
Ykler
Ykler ve Etkiler
Etkiler
SNIP II-23-81
elik Yaplar
SNIP II-7-81
Sismik Blgelerde
g
naat

Yaplarn tasarm genel olarak yinelemeli
(iteratif) bir alma olup aadaki aamalardan
olumaktadr ;
1) Yap malzemesinin ve tayc sisteminin
belirlenmesi,
2) Ykl
Yklerini bbelirlenmesi
li l i
3) Yapsal analizlerin gerekletirilmesi
4) Elemanlarn boyutlandrlmas
5) Servis koullarnn kontrolleri
6) Balant detaylar

MALZEME
Tayc sistem malzemeleri ;
Betonarme
elik
elik-Betonarme Kompozit (Karma)

MALZEME-ELK
Ortam Scaklna bal olarak
Gerilme Birim Deformasyon Erileri
((EN 1993-1-2,
993 ,3
3.2)(S275,
)(S 5, SSt44 iin)
)

MALZEME-ELK
elik Akma (fy) ve Kopma (fu) Dayanmlar ;
Kalnlk, t (mm)
elik
t < 40 40 < t 100
Snf
f MPa
fy, MP f MPa
fu, MP f MPa
fy, MP f MPa
fu, MP
S275 275 390 255 370
S355 355 490 335 470
S235 235 360 215 340

TAIYICI SSTEMN BELRLENMES
lkemizin byk bir blm iddetli depremler
yaratacak faylar zerinde yer almaktadr
almaktadr.
B
Bu nedenle
d l tayc sistemlerin
i l i tasarmnda
d
Depreme Dayankl Yap Tasarm konusu

nem kkazanmaktadr.
kt d
Tayc sistem elemanlarnn tasarlandrlmas

yyapy
p y ayakta
y tutacak bu elemanlarn bir dzen
ierisinde yerletirmesi ile ilgili konudur.

Yani sadece kolon, kiri, perde, deme veya
merdiven gibi elemanlar boyutlandrmak tek
bana yeterli deildir.
Bu elemanlarn planda ve deyde nasl

bi l ti ildikl i ve bi
birletirildikleri birleim
l i noktalarnn
kt l nasll
detaylandrld, konu deprem gibi yapda
di
dinamikik kkuvvetler
tl oluturan
l t ykler
kl olduunda
ld d
ok daha nemlidir.

Depreme dayankl yap tasarmnda salanmas
gereken koul vardr
vardr.
Dayanm (St
D (Strength)th)
Rijitlik, snrl yanal telenme (Stiffness)
S klilik (D
Sneklilik (Ductiliy)
tili )
Stabilite (Stability)

Tayc Sistemi oluturan elemanlarn ve
bunlarn malzemeleri ile ilgili olarak da ayn
koullarn salananabilmesi gereklidir. Yukarda
ki kavramlar malzeme
malzeme, eleman ve sistem
baznda zetleyecek olursak;

Malzeme Asndan;
Dayanm (Strength); Belli bir gerilme deerini atktan sonra

malzemenin yk tama kapasitesinde kalc ve nemli deiim
olduunun
ld gstergesidir.
t idi B Bu gerilme
il akma
k gerilmesi
il i yada
d kkopma
gerilmesi olabilir.

Malzeme Asndan;
Rijitlik (Stiffness); Malzemenin Elastik Modulus, (E=gerilme/birim

deformasyon) deeri kabul edilir. Yani malzemenin elastik
snrlar ierisinde birim deformasyon yapmas iin gerekli
gerilmedir.

Malzeme Asndan;
Sneklilik(Ductility); Malzemenin kopma-gme durumunda

llen inelastik birim deformasyonun, elastik birim
d f
deformasyonuna orandr.
d

Tayc Sistem Eleman Asndan;
Dayanm (Strength); Belli bir yk deerini atktan sonra

elemann tasarmna gre gmesi yada belli bir hasar
mertebesine ulamasdr. rnein bir kiriin
gmeden/krlmadan tayabilecei maksimum yayl yk
miktar o kiriin dayanmdr.

Rijitlik (Stiffness); Belli bir yk altnda elemann herhangi bir

yerinde grlen deplasman-telenmedir. ounlukla maksimum
deplasman-telenme deeridir.

Sneklilik(Ductility); Elemann gme veya yklma durumuna

kadar karlayabildii inelastik deformasyondur. Malzemede
olduu gibi gme durumundaki inelastik deformasyonun akma
durumundaki elastik deformasyona orandr.

Stabilite(Stability); Elemann eklini ve pozisyonunu korumasdr.

rnein bir kablonun eksenel basn altnda eklinin bozulmas,
belli bir basn altnda bir kolonun burkulmas, bir kiriin yanal
burkulmas vs. gibi.

Tayc Sistem Asndan;
Dayanm (Strength); Belli bir hasar seviyesine (kalc deformasyon

yada gme gibi) ulamadan, sistemin tayabilecei yk
miktardr.
ikt d yii ttasarlanm
l bi
bir yap, bi
bir ok
k elemanda
l d ciddi
iddi h
hasar
olumasna ramen yk tamaya devam edip ayakta
kalabilmektedir.

Tayc Sistem Asndan;
Rijitlik (Stiffness); Yk altnda sistemin herhangi bir blgesinde

grlen deplasman-telenmedir. rnein, ok katl bir yapda
rzgardan veya depremden dolay en st katta oluan telenme
telenme,
bir kprnn aklk ortasnda dey yklerden dolay oluan dey
deplasman gibi.

Tayc Sistem Asndan;
Sneklilik(Ductility); Sistemin gme veya yklma durumuna kadar

karlayabildii inelastik deformasyondur. Sneklilik zetle, tama
gcnde nemli bir azalma olmadan enerji tketebilme yeteneidir
yeteneidir.
Deprem ynetmeliimizde, yap elemanlarn snek davranarak
yeterli enerjiyi tketebilecekleri varsaym ile, ngrlen deprem
k
kuvvetleri
tl i R (T
(Tayc Si
Sistem
t d
davran kkatsays,
t S
Sneklilik
klilik
Katsays) ile blnerek azaltlmaktadr.

Tayc Sistem Asndan;
Stabilite(Stability); Sistemin eklini ve pozisyonunu korumasdr.

rnein yatay ykler altnda, deprem, rzgar gibi, yapnn btn
olarak kaymas; aprazsz mafsal balantl bir erevenin yatay
yk altnda devrilmesi gibi.

Tayc sistemi tasarlandrrken dikkat edilecek en nemli nokta,
sistem eidi her ne olursa olsun, sistemin planda simetri (yapda
simetri
i t i akslar)
k l ) oluturacak
l t k ekilde
kild kkurulmasdr.
l d
yi tasarlandrlm yaplarda bu artn yan sra dey yklerin de

yap plannda simetri oluturmasna zen gsterilmelidir. (rnein
duvarlarn simetrisi.)

Tayc sisteminin belirlenmesinde;
Fonksiyonel ihtiyalar (kullanm amac ve yerleimi)
Kaynak:http://www.kuleuven.be/bwk/materials/Teaching/mast
er/wg01b/l0100.htm#SEC_1
Ekonomik zorunluluklar (malzeme ve iilik maliyetleri
vs.))
Servis/iletme durumu gereklilikleri
Estetik kayglar
yg ((mimari ve statik sistemin uyumu)
y )
veren istekleri (minimum inaat sresi, mevcut
malzemelerin kullanm, vs.))
Standart ve Ynetmelikler
gznne alnr.

Bina tr yaplar iin Tayc sistemler;
ereve Sistemler (moment aktarabilen

balantlardan olumu)
Perdeli Sistemler (elik aprazl)

TAIYICI SSTEMLER

TAIYICI SSTEM-EREVEL SSTEMLER
Yatay ve Dey yklerin, kolon ve kiri
tarafndan ereve oluturarak karlanmasna
gre tasarlanan sistemlerdir.
lkemizde bugne kadar sadece fabrika ve

endstri
d t i yaplarnda
l d kkullanlm
ll l olmasna
l kkarn,
betonarme yaplara gre daha hafif ve inaatn
d h h
daha hzl
l olmas
l avantajlar
t jl ilile yaygnlk
lk
kazanmaktadr.

Kolon ve Kiri balant noktalar rijit kabul edilir
(moment aktarabilen dm noktalar) ve buna
gre boyutlandrlr.
elik ereve sistemlerde kolon kolon-kiri
kiri balantlar
tasarm ve montaj asndan kritik noktadr.
nk ereve davran iin gerekli olan kolon kolon-
kiri birleiminin rijitliidir.
ereve
sistemler
i t l d dahah ffazla
l yatay
t rijitlik
ijitlik
salamak iin, elik aprazl perde sistemler ile
k
karma olarak
l k kkullanlabilir.
ll l bili

KOLON-KR BRLEMLER
Kolon-Kiri
Birleimlerinde
deneysel Moment-
Moment
Erilik ilikileri ;

Kolon ve Kiri rijitlikleri doru oranlarda
tasarlandnda yani kiri
kiri mekanizmas
mekanizmas tercih
edildiinde ve balantlarn eleman
kapasitesinden fazla olmas durumunda
durumunda, yatay
yk tayc sistemler ierisinde sneklilii en
yksek sistemdir
sistemdir.

ereve sistemlerde
i t l d snekliliin
klilii ffazlal
olabilmesine karn, yeterli rijitlik salanamaz ise
yanall t
telenmeler
l l kkolonlarda
l l d iki ikincii mertebe
t b
momentler olutururlar. Dolays ile sistemin
yanall telenmesi
t l i snrlanmaldr.
l ld

Dnya Ticaret Merkezi

Merkezi, WTC
WTC-1,
1 Tp sistem

Dnya Ticaret Merkezi, WTC-1, Tp sistem


TAIYICI SSTEM-PERDEL SSTEMLER
elik yaplarda ounlukla rijit kolon-kiri
birleimleri yerine mafsall balantlar kullanlr
kullanlr.
Bu durumda sistemin yatay kuvvetleri
karlamas iin apraz balant elemanlar
kullanlr.
Bu tr balantlar, apraz oluturan kiri-kolon-

di
diyagonall elemanlarn
l l akslarnn
k l akmas
k
(merkezi) yada akmamas (d merkezli)
d
durumuna gre
ddeiebilir.
i bili

WTC 3 Bi
WTC-3 Binas
Hotel De Las Artes

Artes, Barcelona
Barcelona, spanya
spanya, 45
Katl, 1992

DEME SSTEMLER
Perdeli sistemlerde nemli bir nokta ise
demelerin kendi dzlemlerindeki rijitlikleridir
rijitlikleridir.

nkk yatay kkuvvetleri
l i yatay yk
k tayc
sistemine aktaran elemanlar demelerdir.
Eer
deme
rijitlii
j p perde sistemin rijitliinden
j
ok daha az ise (esnek deme-flexible
diaphragm)
p g ) bu durumda p perdeler,, sadece kendi
dorultularndaki erevelerin deprem
kuvvetlerini demeden
alabilirler.
DEME SSTEMLER
Demenin rijitlii perde sistemine gre daha
byk ise (rijit diyafram-rigid diaphragm)
diaphragm),
perdeler deprem kuvvetlerini rijitlikleri orannda
paylarlar.
paylarlar
Bu durum zellikle perde-ereve sistemlerinin
bir arada kullanld karma sistemlerde ok
nemlidir ve demenin rijitliini arttracak
nlemler alnmaldr.
alnmaldr (demedeki boluklarn
snrlandrlmas ve deprem tasarmda dikkate
alnmas elik/ahap yaplarda kompozit
alnmas,
deme yada ereveleri birbirine balayan
yatay aprazlarn kullanlmas gibi
gibi.))
DEME SSTEMLER-RJT DYAFRAM
Grld gibi yatay kuvvetler, ideal rijit demede yatay kuvvet
tayc sistemlerinin rijitlikleri orannda (bu durumda eit olarak)
erevelere-perdelere
l d l d
datlmaktadr.
t l kt d
Betonarme deme durumunda da yaklak olarak ayn sonular

kmaktadr.
Bu nedenle betonarme demeler doru tasarlandrldnda ideal
rijit diyafram grevi grrler.

DEME SSTEMLER-ESNEK DYAFRAM
Aada esnek diyafram deme (burada esnek ve rijitlik deme
kavramlarnn yatay kuvvet tayc sistemin rijitliine bal olduunu
unutmamalyz)
t l ) ilile id
ideall rijit
ijit di
diyafram
f d
deforme
f ekli
kli gsterilmitir.
t il i ti
Grld gibi yatay kuvvetler, esnek diyafram deme durumunda

rijitlikleri orannda deil, efektif yk alanlar orannda erevelere-
perdelere
d l aktarlmtr.
kt l t
YKLERN BELRLENMES
elik yaplarn tasarmnda dikkate alnan ykler;
Sabit Ykler
Hareketli Ykler
Kar Yk
Scaklk Fark Etkileri
Rzgar Ykleri
Deprem Yk
Analizlerde kullanlacak yk deerleri, tasarmda

k ll l
kullanlacak
k standard/ynetmeliklerle
t d d/ t likl l uyumlu l
olmaldr.

SABT YKLER
Yapnn inaasnda kullanlan tm sabit malzemelerin
oluturduu
kalc yyklerdir.
Bunlar;
Tayc sistem zat arlklar
Sabit blme duvarlar
Sabit cephe ve dier blc elemanlar
S
Sva, yer kkaplamas
l d
duvar kkaplamas
l v.b
b
Baz malzemelere ait zglarlk deerleri;
elik .. 7850 kg/m3
Betonarme .. 2500 kg/m3
Demirsiz Beton .. 2200 kg/m
g 3
Asfalt .. 2000 kg/m3
Cam .. 2500 kg/m3

SABT YKLER
Yapnn analizine balamadan nce mutlaka, her bir
ksm (deme, at, merdiven vs.) iin yk analizi
yaplmaldr
l ld ;
- 25 cm betonarme deme, 0.25 m x 2.5 t/m3 = 0.625 t/m2

- 5 cm tesviye/eim betonu, 0.05 m x 2.2 t/m3 = 0.110 t/m2
- 5 cm kuru har,
har 0.05
0 05 m x 2.2
2 2 t/m3 =00.110
110 t/m2
- 10 cm granit deme, 0.10 m x 2.5 t/m3 = 0.250 t/m2
- servis borular vs (elektrik, tesisat vb.) 0.030 t/m2
Toplam yayl yk, g = 1.125 t/m2
HAREKETL YKLER
nsanlarn,
mobilya ve
eyalarn,
tatlarn
oluturduu, ksa
veya uzun sreli
yklerdir.
TS 498
standardnda her
mekan iin ayr
ayr belirtilmitir.

HAREKETL YKLER
Hareketli ykler, yaplarn analiz ve tasarmlarn-
da dzgn yayl yk olarak idealize edilir ;

HAREKETL YKLER
TS 498 standardnda yer alan hareketli ykler 3
snfa ayrlabilir ;
Hafif ykler : 200 kg/m2 (konutlar, ofis odalar)
Orta ykler : 350 kg/m2 (muayene odalar
odalar, snflar
snflar,
konut merdivenleri)
Ar ykler : 500 kg/m2 (camiler,
(camiler tiyatro ve sinema
salonlar, depolar ktphaneler vs.)
Deme zerindeki 10~1110 11 cm kalnlnda tula
blme duvarlar, erit yk olarak dikkate
alnabilecei gibi
gibi, 150 kg/m2 deerinde hareketli
yk olarak alnabilir. Eer hareketli yk ar yk
snfnda ise ihmal edilebilir
edilebilir.
HAREKETL YKLER (IBC 2003)
1psf ~ 5 kg/m2
2000 lbs ~ 1000 kg

HAREKETL YKLER (EN 1991-1-1)
Kullanm
amacna gre 4
kategoriye
ayrlm ve
buna gre
ykler
verilmitir.

HAREKETL YKLER (EN 1991-1-1)

HAREKETL YKLER-Tat
Karayollar Kprlerinin tasarmnda, lkemizde
yaygn olarak H20-S16 ve H30-S24 kamyon
ykleri kullanlr.
Yk snfn belirtilen sembollerde H iki dingilli bir

k
kamyona, S iise ona b bal
l bi
bir yarm ttreylere
l
karlk gelmektedir. (Tat snf H30-S24,
AASHTO d da ttanmlanan
l HS20
HS20-44 44 kkamyon
yknn ~1.5 daha ar, yk modeline denk
gelmektedir.)
l kt di )

HAREKETL YKLER-Kamyon Yk
H harfinden sonra gelen rakam kamyonun iki
dingilinden intikal eden W arln (W = 30 ton)
ton),
S harfinden sonra gelen rakam ise yarm
treylerin tek dingilinden intikal eden (24 ton)
arl vermektedir.

HAREKETL YKLER-erit Yk
Her bir erit yk, trafik eridinin birim boyu bana
niform yyayl
y bir P1 yyk ile bir tek mnferit P2 yyknden
(srekli aklklar iin iki mnferit ykten) ibaret olup
bunlar azami etki douracak ekilde yerletirilir.
Gerek mnferit yk gerekse niform yayl ykn, eridin
3 metre geniliince niform olarak yayld kabul ediir.
P1,M
1M : Moment kuvvetleri iin

P1,V : Kesme kuvvetleri iin
HAREKETL YKLER-Dinamik Etki
Kprden geen tatlarn dinamik etkisini hesaplara
katmak amac ile standard kamyon
y ve veya y erit
yklerinden elde edilen kuvvetler, dinamik etki katsays
ile arplr.
Dinamik etki katsays aadaki formulle hesaplanr ;
15
I = 1+
L + 37
Burada ;
I : dinamik etki katsays (azami deeri 1.30 alnr.)
L : hesap uzunluu, metre

KAR YKLER
Kar yk corafi ve meteorolojik artlara gre
deikenlik gsterir
gsterir.
at alannn plandaki dzgn yayl yk olarak
dikkate alnr
alnr, 30o ye kadar eimli atlarda kar
yk hesap deeri Pk, kar yk, Pko deerine
eit kabul edilir
edilir.
Kar yamayan yerlerde kar yk hesap deeri
sfr
f alnr.
l
Tasarmda belirleyici ykn kar yk olmas
durumunda TS 498 standardnda verilen
deerlerin arttrlmas!
KAR YKLER (TS 498)

KAR YKLER
Kar Ya Ykseklii Haritas (TS 498)

KAR YKLER
TS 7046, atlardaki Kar Yknn Tespiti, Ek-
B22.4
4 te kar kalnlna gre kar zglktle
deerleri belirlenebilir;
= 300
300-200
200 EXP(
EXP(-1.5d)
1 5d)
350
300
250
200
150
100
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4

KAR YKLER
Yabanc artnamelerde parapet ve oluklarda
oluabilecek
kar yylmalar
iin
kriterler verilmitir.

1 : ekil katsays
(EN 1991-1-3)
1991 1 3)

KAR YKLER
(EN 1991-1-3)
1,2 : ekil katsaylar
w : Rzgar etkisi iin ekil katsays
s : Yksek yapdan gelen kar
ylmas iin ekil katsays

KAR YKLER
at ekline gre kar yklerinin dalmnda deiiklik
olabilir ; ((EN 1991-1-3,, Fig.5.3)
g )

SICAKLIK FARKI ETKLER
D ortam ssnn deiiklii tayc sistem
elemanlarnda g genleme
veya
y bzlme eilimi
yyaratr.
Sistemin elemanlarnn serbest olmad durumlarda i
gerilme ve kuvvetler oluur.
Is gerilmeleri sonucu olarak ortaya kan gerilme ve
deformasyonlar tasarmda dikkate alnmaldr.
Isda ykselme ve azalma miktarlar, yapm srasnda
kabul edilen bir s derecesine bal olarak ve yapnn
bulunduu blgeye gre saptanr
saptanr.
rnein;
Yapm srasnda kabul edilen scaklk : 20o C
En yksek scaklk : 50o C
En dk scaklk : -10
10o C
elik tayc sistemin s deiikliklerine maruz kald
durumlarda,, uzama ve ksalmalara izin verilmedii
zaman, kesit zelliine bal olarak ok byk i
kuvvetler oluur.
P = A E t
burada ;
A : Kesit alan
E : elik elastik modl
: Is genleme katsays, 1.17x10-5
t : Oluan scaklk fark

P kuvvetini kesit alanna bldmzde, kesitte oluacak
eksenel g
gerilmeyi
y bulabiliriz;;
rnek olarak 30oC lk bir scaklk farknda, eer eleman

iki ucunda tutulu ise
= 2100 t/cm2 x 1.17x10-5 x 30 = 0.737 t/cm2
S235 elii iin, em = 1.440 t/cm2 !.

Eer elemann bir ucunu serbest brakp uzama veya
ksalmasna izin verecek olursak,, yyapaca
p uzama veya
y
ksalma ;
L = t L
olacaktr, ve bu deere
g
gre balant
detaylar
y
oluturulmaldr. (oval delik, kayc mesnet)

Elemann alt ve st noktalar arasnda scaklk fark
olumas
durumunda elemann u mesnetlenmesine
bal olarak, dnme yada eilme momentleri oluacaktr.

SICAKLIK FARKI ETKLER (EN 1991-1-5)
EN 1991-1-5 Blm 5te tanmlanan etkiler ;
(a) Kesit merkezi boyunca dzgn deiim (Eksenel)

(b) z-z ekseni etrafnda lineer deiim (Mz momenti)
(c) y-y eksan etrafnda lineer deiim (My momenti)
(d) lineer olmayan deiim

RZGAR YKLER
Normal yaplarda rzgar yk yap yzeyinde etkiyen bir
basn kuvveti olarak alnp irdelenir.
Ancak rzgar, hzna bal bir kinetik enerjiye sahiptir.
Rzgarnda bir periyodu vardr.
Amerikada Washingtonda TACOMA kprsnn
kmesinden sonra rzgarn periyodu ile yapnn
periyodunun akmas halinde kuvvetlerin ne kadar
byyebilecei grlmtr.
Mnferit tayc yap elemanlar iin (mertek, ak, cephe

eleman vs.) rzgar basnc deeri %25 arttrlr.

RZGAR YKLER (TS 498)
Rzgar yk hesab yapnn geometrisine baldr ve
basn,, emme ve srtnme etkileri birletirilerek
hesaba
alnr.
Rzgar yk,
W = Cf q A(kN)
forml ile bulunur,
Cf : aerodinamik yk katsays
q : Emme ((hz basnc),), kN/m2
A : Etkilenen yzey alan, m2
q = v2/1600 kN/m2

RZGAR YKLER (TS 498)
Ykseklie bal olarak Rzgar hz ve Emme deerleri
(izelge
( g 5))
Rzgar yknn kapal yaplardaki dalm;

RZGAR YKLER

RZGAR YKLER (EN 1991-1-4)
EN 1991-1-4 Standardnda, basn katsaylar yapnn
boyutlarna
y (ykseklik,, p
(y plan boyutlar)
y )ggre deikenlik

gsterir ;

RZGAR YKLER (EN 1991-1-4)
Planda dikdrtgen yaplarn duvarlarna etkiyen rzgar
yykleri iin
basn
katsaylar
y ((Tablo 7.1);
);

RZGAR YKLER (SNIP 2.01.07-85)

DEPREM YKLER
lkemizde Bina tr yaplar iin 2007 ylnda yrrle
girmi
g olan Deprem
p Blgelerinde
g Yaplacak
p Binalar
Hakknda Ynetmelik (DBYBHY-07) esas alnr.
Depreme Dayankl Tasarm ilkesi ;
Hafif iddetteki depremlerde : binalardaki yapsal ve yapsal
olmayan sistem elemanlarnn herhangi bir hasar grmemesi,
Orta iddetteki depremlerde : hasarlarn snrl ve onarlabilir
dzeyde kalmas,
iddetli
ddet dep
depremlerde
e e de : ise
se ca
can g
gvenliinin
e sa
salanmas
a as
amac ile kalc yapsal hasar oluumunun snrlandrlmas.
Bina nem katsays I=1 olan yeni yaplacak yaplar
iin tanmlanan tasarm depremi iddetli depreme
kar gelmekte olup, 50 yllk sre iinde alma
olasl %10dur
%10 dur.
DEPREM YKLER
Binalara etkiyen yklerinin belirlenmesi iin Spektral
ivme katsays
y A(T)( ) ve Deprem
p yyk azaltma katsays
y
Ra(T) esas alnr.
Ynetmelikte tanmlanan deprem blgeleri ve zemin

snflarna gre spektral ivme katsaysnn A(T),
yerekimi ivmesi ile arplmas sonucunda Elastik
spektral ivme, Sae(T) hesaplanr.
A(T) = Ao I S(T)
Sae(T) = A(T) g

DEPREM YKLER
Deprem Ynetmeliinde tanmlanan parametreler;
Ao : Etkin y
yer ivmesi katsays
y
I : Bina nem katsays
TA, TB : Spektrum karakteristik periyotlar
S(T) : Spekrum katsays

DEPREM YKLER

DEPREM YKLER
Spektrum Katsays, S(T);

DEPREM YKLER
Tayc sistemin elastik olmayan davrann gznne
almak zere,, elastik deprem
p yykleri Deprem
p yyk
Azaltma Katsaysna Ra(T) blnr;
Burada T yapn doal titreim periyodu, R ise Tayc

Sistem Davran Katsaysdr.

DEPREM YKLER
elik Yaplar iin Tayc Sistem Davran
Katsaylar R
Katsaylar,
S.D.Normal S.D.Yksek
ereveli Sistemler 5 8
Konsol Kolonlar - 4
Sadece Perdeli Sistemler;
Merkezi aprazl Perdeler 4 5
Dmerkez aprazl Perdeler - 7
Betonarme Perdeli 4 6

ereve+Perdeli
Sistemler;;
Merkezi aprazl Perdeler 5 6
Dmerkez aprazl Perdeler - 8
Betonarme Perdeli 4 7
DEPREM YKLER
Edeer Deprem Yk Yntemi ;
Tm deprem blgelerinde,
blgelerinde ynetmelikte tanml
dzenli yap snfna giren binalarda 40 metre
yykseklie
kadar uygulanabilir.
yg
Gznne alnan deprem dorultusundaki, 1. doal
titreim periyoduna gre aadaki forml ile Taban
Kesme Kuvveti hesaplanr ve katlara datlr ;
Tek katl bir yapda, at kat seviyesinden etki ettirilir.

YK KOMBNASYONLARI
Yk kombinasyonlar, bamsz yk durumlarnn
lineer birletirilmesi ile elde edilen tasarm
ykleridir.
Yklerin belirlenmesinden sonra Analiz ve

t
tasarmda
d kkullanlacak
ll l k yk
k kkombinasyonlarnn
bi l
belirlenmesi gerekir.
Tasarm yyntemine ve kullanlan artnameye

y
gre belirlenmelidir.

YK KOMBNASYONLARI (TS 648)
letme ve tasarm durumlarnda zet olarak;
SY
SY + HY + KY
SY + HY + KY + SF
SY RY + 0.5
0 5 KY
SY + HY RY +0.5 KY
SY DY
SY + HY DY
SY : Sabit Ykler
HY : Hareketli Ykler KY : Kar Ykleri
RY : Rzgar Ykleri SF : Scaklk Etkileri
DY : Deprem Ykleri
YK KOMBNASYONLARI (AISC-ASD)
letme ve tasarm durumlarnda zet olarak;
SY
SY + HY
SY RY
SY + HY RY
SY DY
SY + HY DY
SY : Sabit Ykler
HY : Hareketli Ykler
RY : Rzgar Ykleri
DY : Deprem Ykleri
YK KOMBNASYONLARI (AISC-LRFD)
Tasarm iin zet olarak;
1.4 SY
1.2 SY + 1.6 HY
0.9 SY 1.3 RY
1.2 SY 1.3 RY
1.2 SY + 0.5 HY 1.3RY
0.9 SY 1.0 DY
1.2 SY 1.0 DY
1.2 SY
S + 0.5 HY 1.0 DY
SY : Sabit Ykler
RY : Rzgar Ykleri
DY : Deprem Ykleri
YK KOMBNASYONLARI (AASHTO std)
D : Sabit Ykler W : kprye etki eden Rzgar ykleri

L : Hareketli Ykler WL : Tatlara etki eden Rzgar ykleri
I : Dinamik katsay RST : Bzlme ve Scaklk tesirleri
CF : Merkezka Kuvveti EQ : Deprem ykleri
E : Toprak Basnc

YK KOMBNASYONLARI (EN 1990)
Tasarm iin zet olarak;
11.35
35 SY
1.35 SY + 1.5 HY
1.35 SY 1.50 RY
1.00
1 00 SY 1.50
1 50 RY
1.35 SY + 1.35 HY 1.35RY
1.00 SY 1.00 DY
1.00
1 00 SY + 1.50x0.3
1 50 0 3 HY 1.00
1 00 DY
SY : Sabit Ykler
RY : Rzgar Ykleri
DY : Deprem Ykleri
YAPISAL ANALZ
Yklerin ve tayc sistemin belirlenmesinden
sonra yapnn matematiksel modeli
sonra,
oluturularak bilgisayar programlarnn da
yardm ile
elemanlarda oluan i kuvvetler
deformasyon
d f d
deerleri
l i
elde edilir.
Hiperstatik sistemlerde
sistemlerde, analiz ncesinde n
boyutlandrma yaplmas gerekmektedir.

N BOYUTLANDIRMA
Kiri ve Makas elemanlarnn n boyutlandrma-
snda kullanlabilecek aklk/ykseklik oranlar ;
Hazr
Ha r I Profiller L/D : < 20
Tek Ynl Makaslar (Ar yk) L/D : 12~15
Tek
T k Y
Ynl
l MMakaslar
k l (O (Orta
t yk)
k) L/D : 15~18
15 18
Tek Ynl Makaslar (Hafif yk) L/D : 18~21
Uzay
U at/ki
t /ki Y
Ynl
l IIzgara MMakas
k L/D : 15~45
15 45
L/D ORANI
Tek aklkl kiri/makas tr eilme elemanlar
iin en uygun Aklk/ykseklik orannn tespit
edilmesi ;
L : Kiri akl
D : Kiri ykseklii (balk merkezleri aras mesafe)
q : Dzgn yayl yk (Sabit + Hareketli)
A : Kiri/Makas alt ve st balk alan
em : elik emniyet gerilmesi (S235 veya St37 iin 1.44 t/cm2)
E :elik elastik modls deeri
((2100 t/cm2)
sehim snrn L/300 kabl edebiliriz. (TS 648, Blm 2.4.2.4)
L/D ORANI
Gerilme Kontrol ;
em =M / W
W, M=q L2 / 8 8, W=AxD
q = 8 em x A x D / L2, deeri elde edilir.
sehim Kriteri,, L/300 iin

;
L / 300 = 5/384 x q x L4 / (E I)
I = 2 A (D/2)2 = A D2/2
q = 384 E I / ( 5 x 300 x L3 )

L/D ORANI
Her iki kriter sonucu bulunan q deeri eitlendiinde ;
L E
= 0.016
D em
em = 0.6 akma ve L/300 sehim snr iin ;
S235 (St37) iin L/D deeri 23.3
rnein 20 metre bir aklk ve S235 malzemesi iin

kesit ykseklii 20 m / 23
23.3
3 = 0.86
0 86 metreden
byk olduu durumda gerilme,
kk olduu durumda ise sehim
kesit tasarmnda etkin olacaktr.
N BOYUTLANDIRMA-DBYBHY
Yapnn Sneklilik dzeyine gre elik kiri ve
kolonlarn minimum enkesit koullar
koullar,
elemanlarn lokal stabilite problemlerine maruz
kalmadan akma gerilmesine ulaabilmeleri
amac ile deprem blgelerinde mutlaka
salanmaldr.
salanmaldr
G
Genell olarak
l k ttm hhazr profiller
fill b bu minimum
i i
enkesit koullarn salamakla birlikte kontrol
edilmelidir.
dil lidi

N BOYUTLANDIRMA-DBYBHY, Tablo4.3

rnekler: S235 (a=2.4 t/cm2, Es=2100 t/cm2)iin
(Es / a)1/2 = 29.58
HEA 300, h=290,

h 290, b=300,
b 300, t=14,
t 14, tw=8.5
tw 8.5 mm
Balk b/2t = 300/2/14 = 10,71 > 0.3 x 29.58 = 8.87
< 0.5 x 29.58 = 14.79
Sneklilik dzeyi yksek durumlarda kullanlamaz!.
Gvde h/tw = 290/8.5 = 34.12 < 3.2 x 29.58 = 94.66
Gvde koulunu S.D.Y durumda salyor.

rnekler: S235 (a=2.4 t/cm2, Es=2100 t/cm2)iin
(Es / a)1/2 = 29.58
IPE 300, h=300,

h 300, b=150,
b 150, t=10.7,
t 10.7, tw=7.1
tw 7.1 mm
Balk b/2t = 150/2/11 = 7.01 < 0.3 x 29.58 = 8.87
Sneklilik dzeyi
y yksek
y koulunu
salyor.
y
Gvde h/tw = 300/7.1 = 42.25 < 3.2 x 29.58 = 94.66
Sneklilik dzeyi
y yksek
y koulunu salyor.
y

323x9, D=323, t=10 mm
D/t = 323 / 10 = 32.3 < 0.05 x 2100 / 2.4 = 43.75 OK.
Sneklilik dzeyi yksek koulunu salyor.

MEVCUT BNA ZERNDE ELK YAPI ANALZ
Bu blmde, sk karlalan bir durum olarak,
mevcut betonarme bir binann zerine
zerine, hafif
olmas gerekesi ile yaplan elik at analizi
incelenecektir.
incelenecektir
ereve aralklar,
6 metre kabul
edilmitir.

YKLER
Betonarme ereve iin (C25) ;
g = 0.700 t/m2, q = 0.200 t/m2
(Kolon ve Kiriler : 40x60 cm)
elik at iin (S235) ;
g = 0.050 t/m2, q = 0.100 t/m2
(Kolon ve Kiriler : NPI 300)
Deprem Parametreleri ;
A = 0.4
I = 1.0
R = 4,
Zemin Snf : Z4
DURUM #1 - ANALZ MODEL
elik kolon altlar mafsal (pin) balantl

Sabit Ykler

Hareketli Ykler

DURUM #1
Her bir Mod iin Ktle Katlm Oranlar;

DURUM #1 MOD EKLLER

DURUM #1 KESME DYAGRAMI
Sol ereve, V=12.65+16.84+12.65 = 42.14 ton

Orta ereve, V=10.07+13.40+10.07 = 33.54 ton (%20 Fark)
elik, V=2.79x2 = 5.58 ton
Sa ereve,
ereve V=0.83x2
V=0 83x2 = 1
1.66
66 ton
DURUM #1 DEERLENDRME
elik ereve iin W = 6.81 ton
V = W A I S(T) / R = 66.81x0.4x1x2.5/4
81x0 4x1x2 5/4
V = 1.70 ton ~ 1.66 ton (Analiz Sonucu)
ABYYHY-98, 6.11.2 ye gre

fe = we A I (1+Hi/HN) = 6.8x0.4x1x(1+15/15)
fe = 5.45 ton ~ 5.58 ton (Analiz Sonucu)
DBYYBY-07, 2.11.1 e gre

fe = 0.5 A I We (1+2 Hi/HN)=0.5x0.4x1x6.8 (1+2x15/15)
fe = 4.09 ton

elik kolon altlar rijit (ankastre-fixed) balantl

DURUM #2
Her bir Mod iin Ktle Katlm Oranlar;

DURUM #2 MOD EKLLER

DURUM #2 KESME DYAGRAMI
Sol ereve, V=12.65+16.84+12.65 = 42.14 ton

Orta ereve, V=12.42+16.54+12.42 = 41.38 ton (%2 Fark)
elik, V=1.61x2 = 3.22 ton < 5.58 ton (Durum #1)
Sa ereve,
ereve V=0.83x2
V=0 83x2 = 1
1.66
66 ton
LGL FORMLLER
ABYYHY-98e gre (Denk 6.22)
DBYBHY-07ye gre (Denk 2.21)
ASCE 7
7-05
05e
e gre (Denk 13
13.3-1)
3 1)
(SDS =
2.5Ao)

ELK ELEMANLARIN TASARIMI
Analiz sonucunda bulunan kuvvetler gznne
alnarak elik elemanlarn gerilme ve stabilite
alnarak,
kontrolleri yaplr.
Bu blmde
ekme
Basn
Eilme
Eilme + basn
etkilerine maruz elemanlarn tasarmlar incelenecektir.

EKME ELEMANLARI
ekmeye alan ubuklar (TS 648)
em 0.6 a
ekme Akma
Emniyet Emniyet
Gerilmesi
em 0.5 d Gerilmesi
ekme

Dayanm
< 250
N i lik
Narinlik

BASIN ELEMANLARI
Basnca alan Elemanlar
Narinlik deeri, = k L / i< 20, olduu durumlarda

basn emniyet gerilmesi ekme emniyet
gerilmesine eittir.
N
Narinlik
i lik d i > 20
deeri, 20, olduu
ld zaman b basnca
maruz elemann burkulmas dikkate alnarak
basn emniyet
y g gerilmesi hesaplanr.
p
Basn em
Emniyet
Gerilmesi bem =
w Burkulma
Katsays
BASIN ELEMANLARI
Narinlie bal olarak deien basn emniyet
gerilmesi;

BASIN ELEMANLARI
Burkulma Boyu

BASIN ELEMANLARI
IC
L
G= C
IB
L
B
j ,G = 1
Rijit
Mafsal , G = 10

BASIN ELEMANLARI
Yanal telenmenin nlenmi olduu sistem;
Yanal telenmenin nlenmemi olduu sistem;

BASIN ELEMANLARI-RNEK
Etkili burkulma boyu ve basn emniyet gerilmesi hesaplar ile ilgili
bir rnek ;

Burkulma Analizi Modelleri ;

Kolonun Kuvvetli Yn iin ;
Kolon Boyu, L = 1200 cm

Etkili boy katsays
katsays, k = 1
1.2
2 (TS 648
648, izelge
izelge-3c)
3c)
Atalet yarap, i = 31.55 cm
Narinlik = k L / i = 1200 x 1
Narinlik, 1.2
2 / 31
31.55
55 = 45
i p = 107
St 52 (S355) iiin,
bem = 1.651
1 651 t/cm
t/ 2
em = 2.160 t/cm2 (0.6 akma)

Kolonun Zayf Yn iin ;
G deerleri yardm ile narinlikler hesaplanacaktr
hesaplanacaktr.
Yanal telenme nlenmemitir.
Ib = 215300 cm4, Ic = 235400 cm4
GA = 1 (Ankastre-rijit
(Ankastre rijit balant)
GB = GC = 2 x (235400/400) / (215300/800) = 4.37
GD = (235400/400) / (215300/800) = 8
8.75
75

AB arasndaki kolon iin
Etkili boy katsays, k = 1.662 (TS 648, izelge-5)
Atalet yyarap,
p , i = 19.55 cm
Narinlik, = k L / i = 400 x 1.662 / 19.55 = 34
BC arasndaki kolon iin

Etkili boyy katsays,
y k = 2.417 ((TS 648,
izelge-5)
g )
Atalet yarap, i = 19.55 cm
Narinlik, = k L / i = 400 x 2.417 / 19.55 = 49
St 52 (S355) iin, p = 107

bem = 1.589 t/cm2
ELME ELEMANLARI
Eilmeye alan Elemanlar :
Eilmeye alan elemanlarda, momenti oluturan ekme
ve basn
b kkuvvetlerinden
l i d d dolay
l gerilme
il kkontrolleri
ll i yaplr.
l
=My/I
Basn kuvvetine maruz yzeyin yanal burkulmasnn

nlendii durumlarda, < em kontrol yeterlidir.

ELME ELEMANLARI
Basn balnn yeterli sayda mesnet ile
tutulmad durumda, kolonlarda olduu gibi
burkulma problemi meydana gelir. (LTB : Lateral
Torsional Buckling)

ELME ELEMANLARI
Kirilerdeki bu zel duruma Yanal Burkulma
denir, ve kesitteki gerilme Yanal
Yanal Burkulma
Emniyet Gerilmesi, B ile kontrol edilir.
s
2
a
s 30000000 Cb 2 iy
B = a < 0.6 a
iy a 3 90000000 Cb

10000000 Cb
s 30000000 Cb B =
s
2
iy a

iy
ELME ELEMANLARI
Eer basn bal dolu ve yaklak dikdrtgen enkesite
sahip ve enkesitin ekme bal enkesitinden daha ufak
deilse, Yanal burkulma emniyet gerilmesi :
840000 Cb
B =
s d / Fb

ELME ELEMANLARI
M1: U Momentlerden K

M2: U Momentlerden By
2
M1 M1
Cb = 1.75 + 1.05 + 0.3 2.3
M2 M2
Maksimum Moment u momentlerden fazla

ise Cb: 1.0 alnr

ELME ELEMANLARI-RNEK
B
Basn b l serbest
bal b t
Cb = 1
NPI 220

ELME ELEMANLARI-RNEK
Basn bal
B b l ortada
t d
tutulu,Cb = 1.75
NPI 180

ELME ELEMANLARI
Burkulmay engellemek iin kullanlacak yanal
desteklerin tasarmnda
tasarmnda, pratikte
pratikte, basn
kuvvetinin %2~%5 arasnda bir deer dikkate
alnr ;

YANAL BURKULMA (EN 1993-1-1, 6.3.5.2)
Moment yada moment ve eksenel kuvvet tayan
elemanlar iin
(y(yanal burkulma ve burulma))
mesnetlenme ;
Moment yada moment ve ekme kuvveti tayan

elemanlar iin mesnetlenme; (1 : basn bal)

YANAL BURKULMA
at yada Deme Sistemleri;
Basn bal ortada Basn bal ortada

tutulu deil; tutulu;
Cb = 1.0 Cb = 1.75
s = kiri akl s = kiri akl / 2
ELME ELEMANLARI-KESME
Sac plakalar ile yaplan derin I tipi kirilerde, D/t
(gvde ykseklii/gvde kalnl) orannn ok
olmas durumunda kesme kuvvetinden dolay
gvde plakasnda burkulma sorunu (gvde
burumas) olabilir.

ELME ve BASIN ELEMANLARI
Basn ve iki ynde eilmeye alan elemanlarda

aadaki eitsizliin salanmas kontrol edilerek
boyutlandrma yaplr.
bx = My/Ix
eb = P/A
eb bx by
+ + 1
bem
b Bx
B By
B

BURKULMA TRLER
Eleman kesitindeki (balk ve gvde enkesit
koullar)

BURKULMA TRLER
Elemandaki (basn burkulmas, kirilerde yanal
burkulma)
H
Hepside
id b
basn kkuvvetinin
ti i yoll at
t stabilite
t bilit
problemleridir.

SERVS KONTROLLER
elik elemanlarn gerilme ve stabilite kontrolleri
dnda ayrca iletme durumuna ilikin
koullarn salanmas (kullanlabilirlik)
gerekmektedir ;
Bunlar
B l ;
sehim
Titreim
Yorulma
Yangna dayanm
Korozyon

sehim-DEPLASMAN LMTLER
TS 648
Akl 5 metreden byk olan kirilerde L/300
K
Konsollarda
ll d L/2 0
L/250
EN 1990:2002
1990:2002, Fig A1
A1.1
1 (Ulusal Ekte
Ek te tanmlanmal)
wc : Yklemeden nce yaplan ters sehim

w1 : Sabit Ykler altndaki ani sehim
w2 : Sabit
S bit ykler
kl altnda
lt d uzun d dnem sehimi
hi i
w3 : Hareketli ykler altnda ani sehim
wtot : Toplam sehim, w1+w2+w3
wmax : Maksimum sehim

ENV 1993-1-1:1992, Tablo 4.1
Durum
uu Limitler
e
wmax w3
atlar-genel
atlar genel L/200 L/250
atlar-bakm dnda ska yrnen L/250 L/300
Demeler-genel L/250 L/300
Demeler ve atlar, krlgan kaplamal yada

L/250 L/350
flexible olmayan blmelerin olduu
Demeler-kolon
Demeler kolon tayan L/400 L/500
Toplam deplasmann yapnn grntsn

L/250 -
etkiledii durumlarda

IBC 2003, Tablo 1600.4
Kar veya
HY SY+HY
Rzgar
at Elemanlar
- Asma tavan tayan L / 360 L / 360 L / 240
- Asma tavan tamayan L / 240 L / 240 L / 180
- Alt kaplamasz L / 180 L / 180 L / 120
- Metal kaplama tayan L / 150 - L / 60
Deme
Elemanlar L / 360 - L / 240
D duvar ve Blme Elemanlar

- Krlgan kaplamal - L / 240 -
- Flexible kaplamal - L / 120 -
- Metal kaplama tayan tali elemanlar - L / 90 -

TTREM KONTROL (Eurocodes)
ENV 1993-1-1
Kiri Doal Frekans
Frekans, (Dzgn yayl yk
yk, basit mesnetli)
18
f = ( Hz ) > 3 ~ 5 Hz
SW
3HHz : Ofi
Ofis ve K
Konutt
5 Hz : Jimnastik ve dans salonlar
SW : l Yk ve %10 HHareketli
k tli Yk K
Kombinasyonundan
bi d
oluan dey deplasman, mm

TTREM KONTROL (AISC)
AISC Design Guide-11, Vibrations
Dey frekans ile ivme deeri hesaplanarak
hesaplanarak,
maksimum ivme deeri ile karlatrlr.

Aadaki forml yardm ile sistemin tahmin edilen
maksimum ivmesi bulunarak,, limit deerin
altnda kald

dorulandnda titreim problemin olmayaca kabul
edilir.
ap/g = Tahmini maksimum dey ivme,g

fn = Deme sisteminin doal frekans, Hz (Zati+Sabit)
a0/g = Kullanm alanna gre Figrdeki limit deer
P0 = Sabit Kuvvet
Kuvvet, Demeler iin 0
0.29
29 kN
kN, Yaya
kprleri iin 0.41 kN
W = Deme sisteminin arl, kN (Zati+Sabit Ykler)
= Modal snmleme oran
Tavsiye edilen parametreler ve ivme limitleri ;

rnek ;
Yaya Kprs
a0/g = %5 g
P0 = 0.41 kN
= 0.01
W = 290 kN
fn = 4.16
4 16 H
Hz
ap P0 e (035 f n ) a0
= = 0.05
g W g
a p 0.41 e ( 0354.16 ) a0
= = 0.033 = 0.05
g 0.01 290 g
BALANTI DETAYLARI

BALANTILAR-BRLEMLER
Balant iin kullanlan malzemeler;
Ankraj Bulonlar
Balkl Kayma ivileri
Bulonlar
B l l (Ci(Civatalar)
t l ) ve S
Somunlar
l
Kaynak

ANKRAJ BULONLARI
Ankraj Bulonlar
Beton dkmnden nce yerletirilen ankrajlar;
Beton dkmnden sonra yaplan ankrajlar;

ANKRAJ BULONLARI

ANKRAJ BULONLARI
Ankraj Bulonlar (Beton Dkmnden nce)
Genellikle 4.6 ve 5.6 kalite kullanlr. elik

malzemesinden de retilebilir
retilebilir. (St37
(St37, St52 vb
vb.))
Terminoloji ;
4.6 :Min.ekme Dayanm, Fu = 400 MPa
Akma Dayanm
Dayanm, Fy = 240 MPa
anlamndadr. (Fy = 400 x 0.6 = 240 MPa)

ANKRAJ BULONLARI (AISC-ASD, Tablo 1-B ve 1-C)
Ankraj Hesaplarnda Kullanlan emniyet
gerilmeleri;
ekme
k emniyet
i t gerilmesi;
il i
Ft = 0.33 Fu
K
Kesme gerilmesi
il i (k
(kesme yzeyi
i di
didibinde
dibi d iise);
)
Fv = 0.17 Fu
Kesme gerilmesi (kesme yzeyi didibinde olumuyorsa)
Fv = 0.22 Fu
Ezilme gerilmesi;
Fp = 1.20 Fu

ANKRAJ BULONLARI
Ankraj Bulonlar
Beton dkmnden sonra yaplan ankrajlar mekanik
ve kimyasal olmak zere ikiye ayrlrlar.
Genelde retici firmalarn tavsiye ettii kapasite

deerleri kullanlr.
ACI 318-05,
318 05, Amerikan Betonarme artnamesi EK-D,
EK D,
de detayl hesap kriterleri verilmitir.

ANKRAJ BULONLARI
Ksa Ankraj Bulonlar, tasarm esaslar;
Bulon Kopmas Bulon Syrlmas Betonun konik kopmas

BALIKLI KAYMA VLER
elik kiriler ve betonarme arasndaki balanty
salamak amac ile yaygn olarak akma kayma
ivileri kullanlr.
Standard aplar, 19 ve 22 mm
Mekanik zellik;;
Minimum ekme Dayanm, Fu = 415 MPa
Akma Dayanm, Fy = 345MPa

BULONLAR (CVATALAR)
elik elemanlarn birbirleri ile balantsnda ve genelde
antiyedeki
y montajlarnda
j yyksek mukavemetli bulon
kullanlr.
Bulon snflar;
8.8 (Avrupa), A325 (Amerika, ASTM)
10.9 (Avrupa), A490 (Amerika, ASTM)
Mekanik
M k ik zellikler;
llikl
8.8 Min.ekme Dayanm, Fu = 800 MPa
Akma Dayanm
Dayanm, Fy = 640 MPa
10.9 Min.ekme Dayanm, Fu = 1000 MPa
Akma Dayanm, Fy = 900 MPa

6 KEBALI CVATA (DIN 7990)

BULONLAR (AISC-ASD ve AASHTO Std)
Birleimlerde kullanlan emniyet gerilmeleri ;

BULONLAR (AISC-ASD ve AASHTO Std)
ASIC-ASD standardnda, kesme ve ekme
kuvvetlerine gre boyutlandrlan bulonlarn
hesaplarnda di dibi deil normal bulon ap
esas alnr
alnr. Emniyet gerilmeleri buna gre
verilmitir.
M20 cvata iin, A = 3.14 x 202 /4 = 314 mm2

BULONLAR
Avrupa normlarnda ise her durumda di-dibi kesit alan
esas alnr.
Di dibi kesit alan,, As
As = 0.7854[D 0.9743P ]
2
D : Bulon ap, mm
P : Di adm
adm, mm
M20 cvata ve P=2

P=2.5
5 mm iin
iin, As = 243 mm2.
KAYNAKLI BRLEMLER
elik elemanlarn, fabrika veya antiye ortamnda,
birletirilmesi amac ile kullanlr.
Standardlar : TS 3357, AWS D1.1
Kaynak elektrod tipleri ve Mekanik zellikler ;
E70XX iin (70 ksi ekme dayanm) ;

ekme dayanm,
dayanm Fu = 480 Mpa
Akma dayanm, Fy = 400 MPa
E60XX iin (60 ksi ekme dayanm) ;
ekme dayanm, Fu = 415 Mpa
Akma dayanm, Fy = 330 Mpa
Ke kaynaklar iin Kesme emniyet gerilmesi;

Fv = 0.3 Fu

KAYNAKLI BRLEMLER
Kaynak eitleri ;
Yarm nfziyetli kt kaynaklar (Partial Penetration)
Tam nfziyetli kt kaynaklar (Full Penetration)
Ke Kaynaklar

KAYNAKLI BRLEMLER
Kaynak Yntemleri ;
SMAW : rtl Elektrod Kayna

(Shild d Metal
(Shilded M t l Arc
A Welding)
W ldi )
GMAW : Gazalt Kayna (MIG/MAG : Avrupa)

(Gas Metal Arc Welding)
(Metal Inert Gas)
SAW : Tozalt Kayna

(Submerged Arc Welding)

RTL ELEKTROD KAYNAI (SMAW)
rtl elektrod ark kayna, kaynak iin gerekli snn,
rt kapl
p tkenen bir elektrod ile i
pparas
arasnda
oluan ark sayesinde ortaya kt, elle yaplan bir ark
kaynak yntemdir.

GAZALTI KAYNAI (GMAW)
Gazalt kayna, kaynak iin gerekli snn, tkenen bir
elektrod ile i paras arasnda oluan ark sayesinde
ortaya kt bir ark kaynak yntemdir.
Kaynak blgesine srekli ekilde beslenen (srlen),
masif haldeki tel elektrod ergiyerek tkendike kaynak
metalini oluturur.

TOZALTI KAYNAI (SAW)
Tozalt kayna, kaynak iin gerekli snn, tkenen
elektrod ((veya
y elektrodlar)) ile i p
paras
arasnda oluan

ark (veya arklar) sayesinde ortaya kt bir ark kaynak
yntemidir.
Ark blgesi kaynak tozu tabakas ile, kaynak metali ve
kaynaa yakn ana metal de ergiyen kaynak tozu (cruf)
ve kaynak
k k dikii
diki i ttarafndan
f d kkorunur

KAYNAKLI BRLEMLER
Kaynak Yntemine gre Kt kaynaklar iin kaynak az lleri
deikenlik gsterir.

BALANTI DETAYLARI

BALANTI DETAYLARI

BALANTI DETAYLARI

BALANTI DETAYLARI

BALANTI DETAYLARI

BALANTI DETAYLARI

BALANTI DETAYLARI

KAYNAKLAR
Nuri Akka, etin YILMAZ, Analysis and Design
of Steel Structures
Structures , 1985
Katholieke Universiteit Leuven, Web Sitesi
(http://www kuleuven be/bwk/materials/Teaching
(http://www.kuleuven.be/bwk/materials/Teaching
/master/toc.htm)
Web
W b Sit
Sitesi;i
(http://stalforbund.com/Eurokoder/eurokode3.ht
m))
Web Sitesi;
(http://www.oerlikon.com.tr)

SORULAR ?

TEEKKRLER


Çelik Yapıların Tasarımı PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Çelik Yapıların Tasarımı PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TMMOB

2008 LKBAHAR DNEM MESLEK ETM

ELK YAPILARIN TASARIMI

Mustafa OBANOLU n.Mh.

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 1

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 2

Yk kombinasyonlardaki tm yk faktrleri 1.0 alnr.

Olaand ykleme durumlarnn bulunduu yk

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 4

Kesitin dayanm azaltlr (akma dayanm malzeme

Balca ki limit tanmlanmtr ;

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 5

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 6

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 7

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 8

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 9

EN 1991-1 Eurocode-Yaplara olan etkiler- Genel etkiler

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 11

a : Ulusal kapak sayfas

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 12

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 13

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 15

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 16

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 17

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 18

elik-Betonarme Kompozit (Karma)

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 19

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 20

S275 275 390 255 370

S355 355 490 335 470

S235 235 360 215 340

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 21

Tayc sistem elemanlarnn tasarlandrlmas

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 22

Bu elemanlarn planda ve deyde nasl

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 23

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 24

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 25

Dayanm (Strength); Belli bir gerilme deerini atktan sonra

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 26

Rijitlik (Stiffness); Malzemenin Elastik Modulus, (E=gerilme/birim

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 27

Sneklilik(Ductility); Malzemenin kopma-gme durumunda

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 28

Dayanm (Strength); Belli bir yk deerini atktan sonra

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 29

Rijitlik (Stiffness); Belli bir yk altnda elemann herhangi bir

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 30

Sneklilik(Ductility); Elemann gme veya yklma durumuna

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 31

Stabilite(Stability); Elemann eklini ve pozisyonunu korumasdr.

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 32

Dayanm (Strength); Belli bir hasar seviyesine (kalc deformasyon

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 33

Rijitlik (Stiffness); Yk altnda sistemin herhangi bir blgesinde

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 34

Sneklilik(Ductility); Sistemin gme veya yklma durumuna kadar

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 35

Stabilite(Stability); Sistemin eklini ve pozisyonunu korumasdr.

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 36

yi tasarlandrlm yaplarda bu artn yan sra dey yklerin de

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 37

MO-ANK-080408-ELK YAPILARIN TASARIMI 39