Hoang Le nhat thong chi Page 1 of 7

Hong L nht thng ch

Ng gia v
n phi

Hi thnh
t

ng Tuyn Phi c yu du, ng u hu cung

Vng ThTbtrut ngi, ra nh kn.

Triu L Trang tng Dhong (Tc L Trang Tng, tn l Duy Ninh (1533-1548). Cc ch
thch ty tri u ca ngi dch) trung hng cnghi p sng Tt M (Tc sng M Thanh

al
Ho). B y giThtMinh khang thi vng Tr nh Kim lm phchnh, gip vua d p yn c
ng hM c v trl i kinh c. Ri t, hTr nh i i ktip tc vng, nm gih t
quy n bnh trong tay, hong gia mi ngy mt suy y u dn.

om ri
Truyn n i Hin tng Vnh hong , nin hi
u C
nh hng (1740-1786), th Thnh tTh nh

T
vng (Tc Tr nh Sm, mi ln ngi cha) chuyn quyn c
y th, lm oai lm phc; vua L chcn
bi
t chp tay ro m thi.
Thnh vng l ngi cng rn, thng minh, quy t on sng sut, tr tuhn ngi, c ti v

r F
vn ln v, xem khp kinh s, bi t lm vn lm th. Sau khi Th nh vng ln ni ngi cha, t
kcng trong tri u n chnh trtrong nc, ht th y u c sa i; bao nhiu tng gic,
ng ngh ch,
iza D
u ln lt bdp tan, Cha c ci ch mun lm b ch, no dit gi c Trn Ninh,
no ph bn Cng Cht [y l hai cuc khi ngh
d.c
a nng dn ln thk18. Cuc khi ngh a ca
P
L Duy M t vng Thanh-Ngh , ly Tr n Ninh lm c n c, ko di 32 nm (1738-1770). Cuc
khi ngha ca Hong Cng Ch t vng Sn Nam v Ty B c, ko di 30 nm (1739-1769)], qun
nh cha n, khng chno l khng th ng. Lc bn phng yn n, kho n y , cha
.p m

dn dn sinh bng kiu cng, xa x , phi t

n thnkn vo r t nhi u, mc vui chi thothch.
Mt hm, tip d(Mt cp bc ca vvua, di bc phi) Tr n ThV nh sai nt ng ThHu
bng mt khay hoa n trc ni cha ngi. hng ny, qu lng Ph ng, m t phng my
dfw
o

ngi, vngi mi phn xinh t bng lng, bn tthng vi .

p. Cha nom thy r
cuC

T, ThHucng ngy cng c nh cha yu qu, ni g cha cng nghe v hc vi

c g l
cha cng bn vi . Ri c chung mt ni vi cha, y nhmt cp vchng nh thng
u, qun o ca cng
dn. Xe ki u c s
m sa ht nhdng ca cha.
w

ThHutlc c nh cha chi u chung, hi c vlng hnh. Hc chuy

n g khng va , l
xy x t lm ri lng cha.
ww

m mt my, ri ku khc thm thi

Do

Cha c mt vin ngc dquang, ly c trong khi nh dp phng Nam, v

n xu trn
u
khn lm trang sc. Mt hm ThHuly tay mn m vin ngc. Cha ni:
- Nh nhtay ch, ng lm ngc sy st!
ThHubn nm vin ngc xung
t m khc r
ng:
- Lm g ci ht ngc ny! Chng qua vo Qu
ng Nam ki
m gicha h
t khc l cng. Sao cha
ntrng ca khinh ngi nhv y?
Ri t bra cung khc, tchi khng g p cha na. Cha phi dng nhiu cch ddnh cho
vui lng, lc y mi ch
u lm lnh vi cha.
K p n khi ThHuc mang, cha li n sai ngi i lkhp trm thn cu sinh con thnh.
n
k, sinh c mt trai, vo n
m inh D u, nin hi
u Cnh hng 38 (1777). Cha ht sc yu mn
a b, lc y tn ca mnh lc nhl Cn m t cho n, tra n cng
y trm ngy, cha l
ging mnh.
Khoa thi hng nm y, cha ly hai cu: "Sn xuyn anh dc, h hi t chung" (Ngh a l: "Kh
thing ca sng ni tli, stt p ca hbi n c nn", mun chvTr nh Cn), lm thi.

file://D:\E-books\Sach hoc\hoang le nhat thong chi\hlntc01.html 5/11/2007

Hoang Le nhat thong chi Page 2 of 7

Cc quan vn v a n cha, cng c nhi u kl y ch: "Tnh huy h

i nhu
n" (ngh
a l: "Sao
n ho" tc l i
sng, bi m sinh ra b
c thnh) lm cu chc mng.
Lc vng tCn y tui ti, ct cch tng mo khi ng, y , khc hn ngi thng. n
t ni, vng tCn i p gy gn, cchkhng khc g ngi ln. Mi khi cc quan v
khi bi n
v vo thm, vng tti p n vi dng bnghim ch nh. C ngi cch hng nm mi g p,
vng tcng v n nhr h, tn, kl i chuyn cvanh vch. Cha sai quan thn lm bi tng 16
ch, vin a b o (vin quan trng nom vi c nui nng, dy dcon ci ca vua cha) d y truyn
ming cho vng t. Vng tchnghe qua mt lt l c thuc lin. Th y vy cha cng qu
vng tCn bi ph n.
Cng do , ThHumi ngm c mun cp ngi tht.
L i ni, lc y cha c thtl Trnh Tng (sau i l Trnh Khi), do thi phi hDng ra.

al
Thi phi tn l Ngc Hoan, ngi lng Long Phc, huy n Thch H. Chnng l cung t n ca n
vng (cha Th nh vng, tc l Trnh Doanh), sinh ra Thuqu n cng, c n vng h t sc yu

om ri
qu. Nhch , thi phi c kn vo lm cung tn ca Th nh vng. Nhng tsau khi vo cung,
nng v n ngy m sng c qu nh. Bng mt m, nng nm mth y vthn em cho tm o n c

T
v u rng. Nng khng hi u l i
m g, em hi vin quan hu l Kh trung hu. Kh trung
hu bit ch c l im sinh thnh.
Hm sau, cha cho vi cung t n Ngc Khoan vo h u. Kh trung hu c gilm nghe l m, a

r F
ngay thi phi Ngc Hoan n. Thy nng, cha c vkhng thch, nhng cht gi n, khng n
ui ra. Sau cha i Kh trung hu vo trch m ng. Kh trung hu ci
u tti, o n thut r
u ui chuy n thi phi n
iza D
m mcho cha nghe. Cha cng nn lng khng ni sao c.
Thi phi tr
i qua mt tr
n ma mc, li d.c
n c thai ngay. n k, nng sinh ra mt trai. Nm Qu-
P
mi, Cnh hng 24 (1763).
Cha tnghu rng tuy c kh tng lm vua, nhng l rng vkhng ph i rng tht, m li ch
.p m

c u khng c ui, nhv y cha hn l i

m tt c
. Vli triu trc, Trnh Ci, Tr nh L
(Trnh Ci l con Trnh Ki m, Tr
nh Ll con Tr nh Doanh. Hai ngi ny u mu ginh ngi
cha, nhng i) cng do ngi Long Phc ra v
u tht b u mu sph n ngh ch m khng
dfw
o

thnh.
Do , cha c khng vui. Cc quan vn v vo chc mng, cha ly cr
ng a con y khng
cuC

i l vcra, tchi khng nh

ph n li mng.
Khi thtTng ln, dung m
o r
t khi ng m cha cng ch
ng yu chiu g my.
w

Tnh tht ham v ngh , khng thch hc hnh. Nm ln b y tui, cha sai Nguy n Khn
ww

(Nguyn Khn l con Nguy n Nghim, ngi huyn Nghi Xun NghT nh c sch chp l Nguyn
L ) ti
n skhoa Canh-thn (1760), lm ttgi ng, v Tr n Th n, tin skhoa K-su (1769), lm
Do

hu tgi ng rn tp cho tht. Nhng ch ng bao lu, Th n ch t. Cn Kh n th ang c cha

tin dng, phi qun xuy n mi cng vic trong ngoi, nn cng khng my khi n c chn "mn
gi ng", chc nm su vin tuging b o ban vic hc cho thttheo nhn p cm thi. Chuy n
cha cng c bit ph n no, nn l
i cng khng b ng lng.
Theo lc, ngi con trai ni ngi cha hn mi hai tui th ph
i ra ng cung. B y gicc
c
quan cng c tu trnh vi y; song cha khng cho, b t thtphi n ti nh ring ca quan a
bo l Hn qu n cng (Nguy n nh). Nhv y, ngi ng cung v n btrng, nhc chi
ngi khc.
n nm thtmi lm tui, th con nhl vng tCn ra i, cha ht sc yu du a con
nh. Ba n m sau, thtng mi tm tui. Theo lc, thtng c mphring; nhng
by gicc quan chng ai dm tu by, m cha cng khng hnh c
c ti vi y.
Nhthl ngi ni ngi vn cha nh, nn lng ngi r
t phn vn. Hai thuc vthtTng
th ha theo thtTng, ai thuc ng ThHuth vo phe vng tCn. Trong phcha d n d
n
sinh ra b ncnh kia.

file://D:\E-books\Sach hoc\hoang le nhat thong chi\hlntc01.html 5/11/2007

Hoang Le nhat thong chi Page 3 of 7

ThHucho rng thtTng khn ln, lng cnh ; m con mnh hy cn trng nc, nn
cng mu m gy thm thlc.
Khi y Huy qun cng Hong TL (nguyn trc l Hong ng B o) ang c danh vng ln,
thng da vo sgip ca ThHu ; m ThHuthng cng l y qu n Huy lm chnhc y
bn ngoi. Qu n Huy ngi lng Phng Cng, l chu Bnh Nam thng tng qun Vi p qu n
cng l Hong NgPhc, vngi thanh dt, l tay v n v ton ti. Khoa thi hng n m t-du
(1765), Huy i thi c trng cch;
n khoa thi v nm Bnh-tu t (1766) Huy li lun t o s.
Hi y n vng cn ang trng dng qun Vi p, mi gcon gi thcho qu n Huy.
Uy quy n qu n Vi p mi ngy mt ln. C ngi ngsx y ra iu g bt trc, hoc cng c k
b o qu n Vi p sp l y thin htruyn cho qu n Huy. C n cvo li sm hi y c cu: "Nht th
trc qun dng". (Mt con ln ui n d); c ktn rng: Thtc l qun Huy, bi v qu n Huy

al
tui hi (thuc ln), m dng y chvo cha v tht, v chai u tui mi (thuc d). Ri
nhng khi u sl i cn t ra cu s m: "Th o nht i n bt" (Cmt, rung tm) chvo ch
Hong (tho nht i

om ri
n bt ch p li thnh chHong chHong NgPhc). C kli ni: "Ths t
vn gian nguy t, hong hoa nh nh t hng". (M nh t snh tr ng trong my; hoa cc nh hng

T
m t tri). Th, s t, nguy t l cht(chtngh a l con r, chqun Huy). Hong, hoa, nh t l ch
Vi p (ChVi p gm chhoa v chnht, cn chHong l hHong), chqu n Vip. Thm na,
tn cca qu n Huy l ng B o (C ngh a l: ln ngi bu) ngi ta cng ly dngh . V

r F
v y qu n Vi p mun trnh shi m nghi y mi bo qu n Huy i tn ng B o ra TL.
Sau qu
n Vi
p l
y cm nh au m
c b t xin tchc, chuyn
y ch
ng nhc lm g na.
iza D
L
i ni n m Gip-ng(1774), qun Vi p phng m nh ko qun vo nh trong Nam, c em qu n
Huy i theo. Qun Huy vn hc c php dng binh gia truy d.cn ca qun Vip, nn c cc
P
tng t rt sphc. Huy li kho ct t
t nhn ti, nn cc tay ho ki u vui lng chu sai khi
n.
Huy c cng lun lun ph c qun ch, ti
ng t m mi ngy mt l y lng. Khi d p yn c x
Thu n Ho th qu n Vip qua i. Cha bn giao lun cho qun Huy qun l nh squn ca qu n
.p m

Vip, v cho lm trn thNghAn.

ng tr n NghAn. Huy ra sc tiu dit trm cp, cm i tin (i ti n p tch tr, lm
dfw
o

cho ti
n khan hi n p cng ho, ng
m), tr n chn vic kin co, lm cho trong h nh vng,
t rt th
Huy li thu dng nhng kanh ti, t ra nhiu chc liu thuc. Di trng ng ta c nhng tn
cuC

nht , hu tham qun ch ng hn. Thl thin hl i n o ln, n rng qu n Huy s p sa lm

phn.
Cha nghe ting, ngy ngy cng vin tri
u thn tin cn l Nguyn Khn v quan thta bo Hn
w

qu n cng Nguyn nh bn cch git Huy. Trong lc bn b c, ba ngi vn dng ting lng "ch
p" chqu
ww

th n Huy. V chthp cng na n chngh(chth p xoay cho thnh chnghvi t

t n NghAn, ni qun Huy ng qun.
t) l tr
Do

Hthng ui mi ngi i b m c, chc ThHul bit c.

t bn b
Cng cha vqu n Huy, ngy m ra vo trong phlun lt ThHu; ThHumi em vic kn
ni cho cng cha nghe. Qun Huy trong dkhng yn, dng thxin vtriu. Cha cho php ngay.
Huy nghr ng ThHutuy c cha yu, nhng con trai ca ThHucn nh, trong khi th
t ln ri, ha theo ThHue khng ph i l klu bn. V vy, sau khi vo hu cha, Huy
y chu bu t lt cho nhng kchn tay ca tht, xin nng ta vo tht. Ri Huy l
lin l i
em mt trm l ng vng v mi tm o n Nam Kinh lm lyt kin, xin vo ra mt tht.
Nhng thtkhng nhn l , cng khng cho vo gp, ni ring vi bn hu cn rng:
Th ng gic y sao khng trn lm ph
n, m l u? Ri y ta st
i vi vtri ch thu h
t cgia s
n
nh n, cn g lca n by gi!
Qun Huy bi
t thtkhng dung mnh, bn quy
t ha theo ThHuv m thm c ch phl
p.
Huy em dng ngi nh cca qu n Vi p cho vng tCn lm dinh th. T, Huy thnh ra
ngi ring ca ThHu
. M trc m t cha, ThHucng ht sc bao che cho Huy. Do , qu
n

file://D:\E-books\Sach hoc\hoang le nhat thong chi\hlntc01.html 5/11/2007

Hoang Le nhat thong chi Page 4 of 7

Huy c vo chnh ph(phca cha Tr nh phn bi t vi triu nh ca vua L) mdinh

qun Trung nhu , coi vic trong ph, ng thi kim l nh chc trn thtr n Sn Nam ( a bn ca
Sn Nam thi L gm: H ng, H Nam, Hng Yn, Nam nh, Thi Bnh), Qu n Huy v Th
Hu, trong ngoi lin k t vi nhau, thlc nghing cthin h. Cc vin quan v nhchc cai c,
trn th, u do ca ca hm ra. Lc y, duy chc Hng l nh h u Nguy n Kh n, trn thSn
Ty hi n ang lm ttging cho tht, v Tun sinh h u Nguy n Kh c Tun, tr
n thKinh Bc
tc con nui ca Hn qu n cng, hi n ang lm a b o cho tht, l cn dm c kia khc vi qu n
Huy m thi. Nhv y l ci thb ng thnh ri.
L i ni, tkhi vng tCn sinh ra, thtTng c r t tc bc, chsmnh khng c lp lm
cha. Thtcng vi bn gia thn l m y tn h
u ThTh, Th m Th... nho sinh m Xun Th
v tn xu t thn tp lu (l hng thl i khng t g, khng do chnh ngch m ra) Vnh V,
ngy m bn mu, lo lng khng bi t nn lm thno.

al
Va lc , chng bnh cca cha l
i pht, b
nh tnh r ch. Mt m thtbng m
t nguy k
thy mnh mc o chu chm, i mchinh, ng phng. Sng mai thtkli vi bn

om ri
gia th
n v ni:

T
y l im c tang, trong cung nay mai ch
- Ta mnhv c sc bi u trc
n; ta phi sm lo li
mi c.
Bn ti ty lin khuyn thtnn ng m ng m sm sa binh kh, chiu mdng s ; mt mai

r F
trong cung xy ra chuyn ch ng lnh, th cvic ng cht cng thnh, git qu
n Huy, v bt gic
hai mcon ThHu , khin vng tCn khng thln ngi cha. Mt khc bo cho hai trn Ty,
B c (Sn Ty, Kinh B
iza D
c) em qun vo kinh, bt p cc i thn dng thtln ngi cha.
Thtnghe theo v phao ln r p c l
ng mnh s d.c
nh em qun vo nh mi n Nam. Ri tht
P
i sai ngi bo ng
l m cho Kh trung hu, giao mt ngn lng b c cho nho sinh m Xun Th
Thphn pht cho bn tay chn i mua s m vkh. Tip , thtm t bo cho cc vin trn th
hai trn Ty, Bc, chiu tp dng s.
.p m

Thtc t t xong th bnh ca cha cng va khi, vic y btit l. Hi , c Nguy n Huy B
ngi Gia Lm (lng Ph Th , huyn Gia Lm) tnh tnh nham hi m, gio ho t, thng v n quen
dfw
o

thi tgic kkhc kim quan chc. N m trc, chnh v B tco m mu ni lo n ca

Nguyn Huy Cv Thuqun cng (Thuqun cng tc Tr nh Lcon Tr nh Doanh, nh ginh
cuC

ngi cha vi Tr nh Sm) m y c lm chc tham nghtr n Sn Nam, d n d, y ngoi ln chc

tin triu (nhng ngi khng ti n sm c lm quan su bth gi l ti n triu), ri l
i
thng ti chc c ng tr n Thi Nguyn. Lc ny v c li bcch chc, y ang nng lng
w

mong l i c ra lm quan. Y bn sai con du cvo lm y tcho ThHu ; ri thng nh t

nh nh nhng chuy n chi bi a ngh ch ca Tng, xui con du kli cho ThHun nh nt, ly
ww

lng. Mt khc, y l i ng m sai ngi nh tin c

y ti lm bhca hai vin tr n quan Ty, Bc
Do

d xt tnh hnh. n lc y, y n m c phn no svi c ca bn ny, lin vo bo vi Th

Hu.
ThHuem vic bn vi qu n Huy. Huy bo Huy B vit bc thkn, ri Huy tbvo trong
tay o, i
n phcha, ui ht nhng ngi chung quanh, em thra trnh cha.
n,
Cha xem xong, cgi nh sai ngi giao xung trti tc kh
c. Qun Huy can r
ng:
- Thtqul c li, nhng sdthtdm lm chuy n to ln nhthchnh l do hai vin tr n
thTy, B c chmu. Nay hai vin y hy cn c m quy n ngoi, n u vi v trng trtht, e s
c bin khc. Ch ng th trc ht hy gi hai vin y vtriu, giam ctrong ph, ri b y gihy
tuyn bti trng v trng trmt th.
Cha cho l phi. Hm sau cha i thtvo cung, vqum ng vvi c xao nhng hc hnh,
ri bt thtphi n trong mt ngi nh ba gian trong Trch cc. Li sai tin skhoa Bnh-tut
(1766) l Nguy n Qunh lm ttgi ng, v tin skhoa Mu-tut (1778) l Nguyn ch lm hu
tgi ng. Ri sau cha cho i hai vin tr
n thTy, Bc vtriu; ba y nh m ngy 15 thng 8
n m Canh t nin hiu Cnh hng (1780).

file://D:\E-books\Sach hoc\hoang le nhat thong chi\hlntc01.html 5/11/2007

Hoang Le nhat thong chi Page 5 of 7

L i ni, lc y trn Kinh Bc (a bn Kinh B c gm: Bc Ninh, B c Giang, Phc Yn) c vin
c ng l Ng Th Nh m (ngi lng TThanh Oai, huy n Thanh Oai, t nh H ng, con Ng
Th S, sau lm quan vi Ty Sn), ti n skhoa t-mi (1775) vn l gia thn v tu-ging ca th
t, thng vn rt n vi trn thTun sinh h u (Nguyn Kh c Tun). Vpha Tun, khng vic
g l khng bn vi Nhm, duy chc vi c m mu ca thtl Tun khng hni n. Trc
m y ngy, Sn Th(c sch chp H NhSn) l gia th n ca tht, li tng l hc tr ca Nh m,
c thtsai n kr mu m ca thtcho Nhm bit; ri l i ngm ra lnh cho Nh m phi
ngi c t ln ln vng Lng Sn mua nga tt dng vo vi c binh. Th Nhm ho ng sni:
- Thtl ngi sni ngi cha, m nc l nc ca tht, lo g mt ngi m ph p mu y?
i l
y i do bn ti txi gic. Thttrngi hng mu, suy nghcha chn ch
t l n, nn mi nghe
theo h. Cha thng l ngi xt on sng sut, h li che gi u c ngi ? E r ng tai hos
x y ra lc no khng bi n ca thtri khng cn t gi thn u.
t, bn gia th

al
on Th Nhm vi v sang kh t tnh
u cho Kh c Tun nghe, v khuyn Tun phi hotc v
n thtng lm vic , trnh tai vsau ny.
kinh, can ng

om ri
Khc Tun khng nghe, ni rng:

T
- Ti
u chc ny vi quan ln, chbi
t vi
c tu
n phng khm xt; ngoi ra nhng vi
c khng dnh
lu n ta, th khng nn h r
ng.

r F
Th Nh
m thdi m v.
M y ngy sau, qunhin c l nh i Khc Tun v Th Nhm. Hai ngi vi vng cng i. Ti
kinh, hth y tr
n thSn Ty (Hng l
iza D
nh h u Nguyn Khn) v a bo Hn qu n cng (Nguy n
nh) u btriu v, cn ang ngi i ti nh T
d.c
-xuyn. Khc Tun xin vo im Quyn-
P
bng g p cha, nhng cha khng cho vo, sai vin quan hu l Quy n trung h
u ra trch Khc
Tun rng:
ng Tng mun lm gic th c
- Cu v th u cvic ra m s n binh m, y ta c cc
p s
.p m

tng m nh i
ch vi c
u!
Khc Tun quay ra, g m im Tiu-bt, Tun c
p Th Nh m tay Nhm than:
dfw
o

- Ti thcha tkhi lt lng

n gi, nay cha gi ti l gic. Hm nquan ln ni chuy
n ti c
cho lm thng, nay vic nhth, tnh sao by gi?
cuC

Th Nh
m cng ho
ng ht ch
ng bi
t trli thno.
Khc Tun lin lm tkhi, cung khai h
t nhng vic trc ri nhQuyn trung h u a vo dng
w

cha. Nhng cha ang gin, khng xem, li sai Quy

n trung h u em tkhi ra x trc mt Khc
Tun.
ww

Khc Tun lm ly tkhi bx t i ng no.

Do

y m ra, nhng shi lung cung chng bi

Vin trn thSn Ty lc y cng r
t lo s, c i
u mun ni m khng dm tby t. ng ta bn
cng Kh c Tun ni vi Th Nhm:
Bn ti ngi trng yu m bli gim pha nng n, by gid c ni g, cha cng ch
ng tin.
Ngi nn em nhng i u nghe thy vi
t mt tkhi, ti cho lti t, nhvy may ra bn ti
mi khi boan, m thtcng sc an ton khng vic g.
t
Th Nhm b i lm theo hai ngi. Ch
c dph n c tkhi, l
ng ngcha nh i cng gi
n
dni:
- Qunhli ni ca ngi ta khng sai!
Ri cha sai Th Nhm v bn quan h
u l Ng u, ng trung hu, n trung h
n triu h u cng tra
xt vn .
Th Nh m cng bn quan h u nh tm cch gti cho Kh c Tun v vin trn thSn Ty,
nhng v nh c tang Nhm phi bvi c quan m v[Nh m vch u tang cha l Ng Th S
. Theo
Vit sthng gim cng mc (sau y gi tt l Cng mc) th chnh Nhm hp mu cng Huy

file://D:\E-books\Sach hoc\hoang le nhat thong chi\hlntc01.html 5/11/2007

Hoang Le nhat thong chi Page 6 of 7

B tco vi c ca Tng v Kh c Tun. Ng Th S csc can m nh m vn khng nghe.

Sau khi nghe tin Nh m pht gic vic y, Sbun bc, bn ung thuc c tt. Nhm v c
cng tgic, c thng hu thlang bCng. Do , ngi ng thi c cu r ng: "St tph
t 4ngi cha lm thlang). Bn cha l: S
nhi thlang" gi , thn ph; Tng, qun ph; Kh c Tun,
v Xun Hn, phchp (b n ca b). C thuyt li ni tphl Sv Nguy n Kh n, Phng nh,
Khc Tun ba ngi b n ca b].
Cha bn giao cho vin ng tham tng l Ngh u L Qu n, b
a phi h ng nhn khoa Nhm-
thn (1752) lm thay vic tra xt. Cui cng, nm c h t tnh hnh ti tr
ng, cha li
n gi cc
chnh thn vo cung va khc va ni:
- Qunhn khng may g p phi th
ng con bt hiu, lby ti b t trung, chng ngm mu vic
phn nghch; hnh tch cng ging nhvTha Ki n, nhng tm a th thn nhi u. Vi
c bcon
t . Cc ngi cng nn hi u r bng ta, ctheo php nc m

al
clp con thl b c d nh ti
chng n i!
Cc quan trong triu bn r y tn phm ti u nn xt, cn ring vthtth khng dm
ng: m

om ri
bn.

T
Li bn dng ln, cha c
m bt ph r
ng:
"Cxt theo ngh a ca kinh Xun-thu th ph i trti tn Tng tht n ng. Nhng nghtnh cha con
rut th
t khng nnhth , v
y nn tru t n xung lm con t, trn i gi o lm ti. Cn bn cc

r F
n thSn Ty v Kh trung hu, vn theo h
quan, th vin tr u ta tlc cha ln ngi, cng c
cng lao, c n cho c tli u ly. Ring a bo Hn qu n cng l ngi tht th khng tham d
v mu cng c tha ti ch
iza D
t, nhng ph i cch chc xung lm dn thng".
M
nh l u v Tun sinh hu
nh ban xung, Kh trung h d.c
u ung thuc c tt.
P
Di trng Tun sinh hu c vin v
n thl Nguyn Quc Trn cng bti ly vi ch, phi
ghp n thnh. Lc s
p bchm, Quc Trn qut ln:
.p m

u nh khng c quan, nQuc Tr

- Tri khng c mt, tri n m
c oan.
n dn ngi thn thuc gi
Ri Tr y bt vo tay o mnh v ni thm:
dfw
o

- Sng khng by tni oan c, cht ph n m ph.

i ki
cuC

Mi ngi nghe cu ni , ai cng thng xt c

m ng.
ThtTng btru t ri, cha bt cph i trong ngi nh ba gian, cho ngi gim st ch
t ch;
phm nhng vic n ung Tng u khng c tdo. Bn gia th n ca Tng cng khng c
w

m hi. Do , phe
php ra vo th ng ca tht, mi ngi l
n trn i mi ni.
ww

Cn phe cnh ca ThHuth mi ngy mt m nh. Cc quan ln nhkhng ai l khng n

nh nt,
Do

ha theo, m nh cha cng cng trng hn trc.

p
Tha d y, ThHubn hi con gi cha l cng cha Ngc Lan cho em trai mnh l ng M
u
Ln.
Cng cha ny tn chl Ngc Thuyn, l c con gi yu qu nht ca cha. Nguyn chnh phi h
Hong sinh c hai nng cng cha. C ln l cng cha Ngc Anh, tn chl Ngc Loan, g
cho ng trung h u Bi ThToi, con trai cca oan qun cng Bi Danh t lm tr n th
NghAn trc kia. Cn Ngc Lan l c thhai, cha c chng, c cha r t yu chi
u.
Ngc Lan vc ngi y u ui, tnhv n trong cung thutinh, king nng, king gi. Ni Ngc
Lan , cha bt thtph i ni nng ssng cho nng khi gi t mnh. Khi Ngc Lan ln, mi
l
n vo th m cha, cha u cho php cng ngi vi mnh nhlc nng cn b. Phm nhng i u
Ngc Lan c u xin cha, khng c li no l khng t. Cc quan vo hng cng thn, qu tc, nhi
u
ngi ti cu hn, nhng cha cha ha gcho ai. c l n cha hchiu chcho cc quan v n
v, cng con chu cc dng hcng th n vo phcho cng cha tkn chn. Cha bo cng
cha hchn c ai va th cha sgcho ngi . Nhng Ngc Lan vn cha kn c ai
va lng.

file://D:\E-books\Sach hoc\hoang le nhat thong chi\hlntc01.html 5/11/2007

Hoang Le nhat thong chi Page 7 of 7

n nay, ThHuc t lng ta, bt

u hn cho em trai, cha sm i gng nh
c dm ph n li.
L i ni, ng M u Ln ny vn l mt tn hung bo; tkhi ThHuc cha yu du Ln l i
cng vo thchlm nhng vi c cn r. Ht thy o qu n, xe kiu ca y, nht nht u rp ki
u
theo ng nhca vua cha. Thng ngy, Ln v n em theo vi chc tn tay sai, c m gm vc
gio i nghnh ngang khp kinh p. Hgp xe kiu, b t kl ca m quan qun no, Ln cng u
c kh a nh nhau lm cho hnhc nh, ri l y thlm thch th. Gp n b con gi gia ng,
hngi no trng va m t, tc th Ln sai tay chn quy mn trng ngay ti ch, ri li ngi y
vo hip lin. Ai khng chu, Ln xo lun u v. Chng ho c cha kbnn, n u dm h r ng ku
ca, lp tc Ln sai qun vn gy r ng, hoc cng c ngi bnh n cht. Ngi thin hsLn
hn sbeo si.
Cha cng bi t th , nn tuy trt nhn li gcng cha cho Ln m trong bng v n cn c

al
thng ti c. Vl i cha ngh , cng cha ngi yu t, mnh khnh, khng thchu ni mt tn n
ng cng bo nhth. N n n ngy vnh Ln, cha l y crng cng cha cha tng ln u
ln si, khng cho php Ln hp c n (Theo lxa, m tn hn vchng ung chung mt chn

om ri
ru, gi l hp c n). Ri cha sai quan a bo cng nhiu thni theo hvcng cha. Ti p
, cha li phi thm cvin ni sai l Strung h u n lm gim ch, khng cho Ln xm ph m

T
ti cng cha.
Th
t l:

r F
i n, c gi khng e s
Hoan h , chng trai li ddang.
Cha bi
t vi
iza D
c ti thno? Hy xem hi sau phn gii.
d.c
.p m dfwP
o
cuC
w
ww
Do

file://D:\E-books\Sach hoc\hoang le nhat thong chi\hlntc01.html 5/11/2007