AI HOC A NNG

TRNG AI HOC BACH KHOA

W[ \X

ThS. BUI N THANH HA

GIAO TRNH

a Nng - 2005

1
 Li m u

ap ng nhu cu i mi phng phap giang day va nng cao cht lng ao

tao, ai hoc a Nng cung cac trng ai hoc thanh vin a tin hanh t chc bin
soan giao trnh theo cac khung chng trnh ao tao quy nh. Nguyn ly k toan la
mt trong cac giao trnh noi trn nhm trang b kin thc nn tang cho sinh vin cac
nganh Kinh t noi chung va sinh vin chuyn nganh Kinh t xy dng noi ring, tao
iu kin thun li hn cho sinh vin trong hoc tp va nghin cu.
Da theo cng mn hoc Nguyn ly k toan cua Hi ng Nganh k toan,
giao trnh c kt cu thanh bay chng, trong o co quan trit nhng ni dung c
ban cua Lut K toan c Quc hi nc Cng hoa Xa hi chu ngha Vit Nam thng
qua ngay 17/06/2003 va nhng sa i cua h thng k toan theo cac chun mc k
toan mi hin nay.
Trong qua trnh bin soan giao trnh, tac gia a c gng cp nht thng tin mi
ng thi tham khao nhiu giao trnh khac, nhng chc chn se khng tranh khoi
nhng han ch nht nh. Rt mong nhn c y kin ong gop cua cac nha chuyn
mn, cac anh ch ng nghip va cac ban oc giao trnh c hoan thin hn .
Xin trn trong cam n.

Bin soan : Ths. Bui N Thanh Ha

2
 CHNG 1

GII THIU V K TOAN

1.1 S HNH THANH VA PHAT TRIN CUA HACH TOAN K TOAN

1.1.1 Hach toan - y ngha va vai tro cua no trong nn kinh t
Ngay t thi nguyn thuy, khi ch mi bit hai lm va sn bn con ngi a
quan sat, o lng, tnh toan va biu th s tn tai hay bin mt cua cac cua cai sn bn
hoc hai lm c di nhiu hnh thc khac nhau. Cung vi s tin b dn cua xa
hi loai ngi, s quan sat, o lng, tnh toan a c ghi chep khng nhng bng cac
cng cu th s ma con thc hin bng ca nhng phng tin may moc hin ai. Song
du la biu th di hnh thc th s hay hin ai th cac ng tac quan sat, o lng,
tnh toan va ghi chep trai qua cac thi ky kinh t xa hi khac nhau u co cung mt y
ngha, o la:
Nhm thng bao thng xuyn, chnh xac va kp thi cac thng tin v tnh
hnh kinh t xa hi trn tm vi m va v m - ma chung ta goi la Hach toan
Hach toan luc u ch n thun la cng cu c con ngi s dung quan ly
tai san lam ra trong cac iu kin thin nhin khc nghit va s bp bnh cua cuc
sng. Cang v sau, theo a phat trin cua nn kinh t xa hi cung vi s tin b khng
ngng cua khoa hoc ky thut, hach toan cung ngay cang phat trin a dang va phong
phu ca v ni dung ln hnh thc.Trong o co mt loai hach toan c xem la phng
tin khng th thiu c i vi s tn tai va phat trin cua tt ca cac chu th trong
mt nn kinh t: h gia nh, t chc tai chnh trung gian, cac t chc tai chnh quc t,
ngn sach Nha nc va c bit la cac doanh nghip. Chnh la Hach toan k toan.
1.1.2 S ra i va phat trin cua hach toan k toan
Qua trnh phat trin cua hach toan noi chung va hach toan k toan noi ring
lun gn lin vi tin trnh phat trin cua xa hi loai ngi.
Nhiu nha nghin cu lch s kinh t u thng nht rng: Hach toan k toan
thc s xut hin va co du hiu phat trin t khi co s hnh thanh ch vit va s hoc
s cp ma trc ht la s phat minh ra h m thp phn va vic s dung rng rai ch
s A rp a tao ra nhng tin cn thit cho s ra i cua hach toan k toan.
Tht vy nhiu th ky trc y, K toan a tr thanh mt mn khoa hoc c
lp va theo mt s nha nghin cu khao c hoc th ngi ta a tm ra nhng di tch
bng gm hoc sanh trn o co ghi khc nhiu tai liu chng to khoang 2000 nm
trc cng nguyn ngi dn Babylonienne a bit nhng khai nim s khi v k

3
toan nh vic ghi chep v trao i hang hoa, cho vay va thiu n...hoc nh Ai cp
c ai ngi ta a tm thy cac loai giy dung ghi chep s tng giam tai san, ta goi
la giy papirus, con La ma c ai th lai tm thy cac bang nho bng sap dung ghi
chep tnh toan.
Qua phn tch so sanh gia cac di vt vi cac tai liu k toan hin nay, ta co th
d dang nhn thy c im cua cac vt dung ghi chep o ln lt anh hng n
cac loai s sach chng t ngay nay, chng han nh:
Khi phn tch cac t giy papirus ngi ta nhn thy kt cu va cach s dung
cua chung gn lin vi s ra i cua cac t ri hach toan tng hp ngay nay, con i
vi cac bang bng sap th ta lai phat hin thy chung lin quan trc tip n s xut
hin cua s sach k toan va cui cung la cac bang ghi chep bng gm lai co kt cu
gn lin vi cac t chi phiu hin nay.
Vao nhng nm cua thp nin cui th ky XV (1491 - 1495), mt nha toan hoc
ngi Y co tn la Fra Luca Pacioli a vit nn cun sach trnh bay cac nguyn tc cn
ban v mt phng phap ghi chep cac quan h kinh t phat sinh, goi la ghi kep. Sau
nay ngi ta goi la h thng k toan kep. Cho n ngay nay chung ta phai tha nhn
rng vic phat minh ra h thng k toan kep la mt trong nhng kham pha li lac cho
s phat trin xa hi loai ngi.
Ngay nay, cung vi s tin b cua khoa hoc ky thut tuy k toan a phat trin
mc cao, con ngi a bit ap dung may vi tnh va cac cng cu hin ai khac vao
cng tac k toan song cung cha th va khng th khng da vao nguyn ly k toan
kep c vit trong sach cua ng Luca.
Ban v vic nghin cu khoa hoc k toan co kha nhiu trng phai ly lun song
cn nhn manh mt iu rng:" Hach toan k toan khng phai ra i t khi co k
toan kep ma hach toan k toan ra i cung vi nn kinh t hang hoa". iu nay a
c cac trng phai nghin cu u cng nhn. Trn c s kt hp cac trng phai ly
lun chnh, mt s nha nghin cu kinh t a uc kt lai nh sau:
Trong thi ky Nguyn thuy, san xut t cung t cp th hach toan a xut hin
nhng cha phai la hach toan k toan, vic hach toan ch c thc hin mt cach n
gian nh anh du ln thn cy hay buc nut dy...Trong thi ky nay hach toan ch la
hach toan bng hin vt va c s dung phuc vu cho li ch cua toan xa hi.
Sang thi ky Chim hu n l, y ngha cua hach toan a thay i, hach toan
c s dung trc ht theo doi n l va t ai, ngoai ra hach toan con c s
dung theo doi vic i chac tin, luc by gi khng ch hach toan bng hin vt ma
con hach toan bng tin - sau nay goi la hach toan k toan. Cung trong thi ky nay s
k toan a xut hin

4
 n thi ky Phong kin, s phat trin cua nng nghip a lam xut hin a t
phong kin va ch cho vay nng lai cua a chu i vi nng dn. Chnh nhng
bc phat trin nay a lam cho h thng s sach hach toan k toan cang phong phu, chi
tit hn va hoan thin hn.
Sang thi ky chu ngha T ban, vi s phat trin nhanh chong cua khoa hoc ky
thut, s phn cng lao ng xa hi ngay cang su sc hn, dn n quan h trao i
mua ban phat trin manh, ng thi qua trnh dch chuyn t ban ngay cang gia tng va
cang lam m rng hn cac mi quan h kinh t mi.
S xut hin cac quan h kinh t nay chnh la tin cho khoa hoc hach toan k
toan phat trin mc cao hn mt cach nhanh chong vt bc. c trng tiu biu
cua thi ky nay o chnh la s ra i cua h thng k toan kep va s xut hin cua h
thng tai khoan k toan.
Ni tip theo s kin trn th mt s cac phng phap hach toan k toan khac
cung a ln lt ra i va tao thanh mt h thng phng phap ring cua hach toan k
toan.
Trong ch xa hi Xa hi chu ngha, hach toan k toan cang tr thanh cng cu
phuc vu c lc cho cac thanh vin trong quan ly kinh t xa hi.
Cn lu y rng hach toan k toan la mt khoa hoc, cho nn bt ky ch nao
khoa hoc k toan cung se phat trin cung vi s phat trin cua khoa hoc ky thut.
Co th kt lun rng:
Hach toan k toan la mt khoa hoc kinh t ra i va phat trin cung vi qua
trnh phat trin cua nn san xut xa hi va phuc vu trc tip cho nn san xut xa hi.
Tuy nhin giai thch thut ng nay nh th nao con tuy thuc vao cach din at
ngn ng va iu kin cu th cua mi nc. Chng han theo iu 4 cua Lut K toan
Vit Nam a c Quc hi thng qua ngay 17/06/2003, th thut ng K toan c
giai thch nh sau:
K toan la vic thu thp, kim tra, phn tch va x ly thng tin kinh t, tai chnh
di hnh thc gia tr, hin vt va thi gian lao ng.
Khi san xut xa hi phat trin vi quy m ngay cang cao cung vi cac quy lut
kinh t mi phat sinh se tao iu kin cho hach toan k toan phat trin khng ngng v
moi mt: ca ni dung phng phap ln hnh thc t chc, nhm cung cp thng tin v
cac hoat ng kinh t xay ra n cac chu th mt cach tt nht, hiu qua nht theo tng
muc ch cu th cua i tng s dung thng tin.
c bit la trong thi ai cng ngh thng tin phat trin nh hin nay, hach toan
k toan a dn chuyn sang h thng x ly t ng hoa va khng ngng phat trin
cung vi s phat trin cua khoa hoc ky thut.

5
1.2 CHC NNG, NHIM VU CUA HACH TOAN K TOAN
Trc khi i vao chc nng va nhim vu cua hach toan k toan, cn phai khng
nh lai nh ngha v K toan.
1.2.1 nh ngha v hach toan k toan
* giac la mt mn khoa hoc th k toan la mt h thng thng tin thc hin
vic phan anh va giam c moi din bin cua qua trnh hoat ng thc t lin quan n
lnh vc kinh t, tai chnh cua mt t chc cu th.
T chc cu th co th la c quan nha nc; n v s nghip, t chc co hoc
khng s dung ngn sach cua nha nc; doanh nghip thuc cac thanh phn kinh t;
chi nhanh vn phong ai din cua nc ngoai; hp tac xa va ca cac h kinh doanh ca
th.
* giac la mt ngh nghip th k toan c hiu la mt ngh thut tnh
toan va ghi chep nhng hin tng kinh t - tai chnh phat sinh lin quan n cac n
v thng qua vic quan sat, o lng nhm cung cp mt cach toan din cac thng tin
v tnh hnh va kt qua hoat ng, tnh hnh s dung vn cua n v.
T hai cach nh ngha trn, cho phep chung ta tip tuc nghin cu cac chc
nng va nhim vu cua hach toan k toan mt cach thun li hn.
1.2.2 Chc nng cua hach toan k toan
Xut phat t nh ngha k toan trn, co th thy rng k toan co 2 chc nng
lin quan n cng tac quan ly, o la: chc nng phan anh va chc nng giam c
a. Chc nng phan anh (hay con goi la chc nng thng tin)
Chc nng phan anh c biu hin vic k toan theo doi toan b cac hin
tng kinh t, tai chnh phat sinh trong qua trnh hoat ng cua n v thng qua vic
tnh toan, ghi chep, phn loai, x ly va tng kt cac d liu lin quan n hoat ng s
dung vn va tai san cua n v.
b. Chc nng giam c (Chc nng kim tra)
Chc nng giam c th hin vic thng qua s liu a c phan anh, k
toan se nm c mt cach co h thng toan b qua trnh va kt qua hoat ng cua n
v lam c s cho vic anh gia ung n va kim soat cht che tnh hnh chp hanh lut
phap cua cac n v trong cng tac quan ly k toan - tai chnh. Chc nng nay nhm
giup cho hoat ng cua n v ngay cang at hiu qua cao hn.
c. Mi lin h gia cac chc nng
Chc nng phan anh va chc nng giam c co mi lin h cht che vi nhau,
th hin nh sau:
Chc nng phan anh la i tng cua chc nng giam c, chc nng giam c
la cng cu n c chc nng phan anh c chnh xac, ro rang va y u hn.

6
 Vi cac chc nng trn, k toan a tr thanh cng cu ht sc quan trong trong
cng tac quan ly cua ban thn n v t chc k toan va cac chc nng nay cung rt
cn thit i vi cac i tng khac co quyn li trc tip hoc gian tip i vi hoat
ng cua n v t chc k toan, nh : ngi chu s hu vn cua n v, ngi cung
cp tn dung, hang hoa - dch vu, cac nha u t, cac c quan tai chnh hoc cac c
quan chc nng khac.
1.2.3 Nhim vu cua hach toan k toan
Theo iu 5 Lut k toan, nhim vu cua K toan c t ra mt cach tng quat
nh sau:
- Thu thp, x ly thng tin, s liu k toan theo i tng va ni dung cng vic
k toan, theo chun mc va ch k toan.
- Kim tra giam sat cac khoan thu chi tai chnh, cac ngha vu thu, np, thanh
toan n ; kim tra vic quan ly, s dung tai san; phat hin va ngn nga cac hanh vi vi
pham phap lut v tai chnh, k toan.
- Phn tch thng tin, s liu k toan; tham mu, xut cac giai phap phuc vu
yu cu quan tr va quyt nh kinh t, tai chnh cua n v k toan.
- Cung cp thng tin, s liu k toan theo quy nh cua phap lut.
Trn c s vn ban Lut quy nh co th phn tch nhim vu cua k toan theo
tng loai cng tac k toan. Xut phat t yu cu quan ly va cung cp thng tin cho cac
i tng khac nhau, k toan c chia thanh k toan quan tr va k toan tai chnh.
Mi loai am nhn nhng nhim vu cu th khac nhau:
* Nhim vu cua k toan tai chnh la theo doi (quan sat), tnh toan va phan anh
tnh hnh v tai san, ngun vn cung nh tnh hnh va kt qua hoat ng cua n v
nhm phuc vu cho cac i tng s dung thng tin bn trong va bn ngoai n v,
nhng chu yu la cac i tng bn ngoai.
K toan tai chnh cung cp nhng thng tin v s kin a xay ra nn phai co
chnh xac va tin cy cao. Mt khac nhng thng tin nay c thu thp trn c s chng
t va cac bng chng thc t, do vy thng tin do k toan tai chnh cung cp co tnh
phap lnh.
* Nhim vu cua k toan quan tr la qua s liu cua k toan tai chnh, x ly va
cung cp thng tin v qua trnh hnh thanh, phat sinh chi ph, tnh hnh quan tr tai san,
ngun vn va cac qua trnh hoat ng khac nhm h tr c lc cho nha quan ly cua
n v trong vic hoach nh, kim soat va ra quyt nh.
K toan quan tr co c im c ban la khng nhng phan anh nhng s kin a
xay ra, ma con phan anh nhng s kin ang va se xay ra trong tng lai.

7
 Thng tin cua k toan quan tr cung cp gn lin vi tng b phn chc nng
hoat ng trong n v. Mt khac k toan quan tr co tnh linh hoat va thch ng cao.
Nhim vu cua k toan tai chnh va k toan quan tr tuy co khac nhau nhng u
phuc vu chung cho mt muc ch cua ngi s dung k toan.Vy, co th tom tt nhim
vu cua hach toan k toan noi chung la cung cp thng tin mang tnh xuyn sut nhm
phan anh thng tin v cac s kin kinh t a xay ra, ang xay ra va sp xay ra trong
mt n v n cac i tng quan tm.
1.3 YU CU I VI HACH TOAN K TOAN VA MT S NGUYN TC
K TOAN CHUNG C THA NHN
1.3.1 Yu cu i vi hach toan k toan
thc hin y u chc nng va phat huy vai tro cua k toan, Chun mc k
toan chung s 01 ban hanh kem theo Quyt nh cua B trng B tai chnh s
165/2002/Q-BTC ngay 31/12/2002 va Lut K toan c Quc hi nc Cng hoa
Xa hi chu ngha Vit Nam thng qua ngay 17/06/2003 a a ra mt s yu cu i
vi cng tac k toan, co th tng hp va khai quat lai thanh cac yu cu nh sau:
* Thng tin hach toan k toan cung cp phai phan anh chnh xac, trung thc va
khach quan thc t hoat ng cua n v.
Ngha la cac thng tin va s liu k toan phai c ghi chep, bao cao trn c s
cac bng chng y u, khach quan va ung vi thc t v hin trang, ban cht ni
dung cung nh gia tr cua nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh. Mt khac, cac thng
tin va s liu k toan phai c ghi chep va bao cao ung vi thc t, khng b xuyn
tac, khng b bop meo.
Khng nn quan nim vic ghi s k toan la ch i pho vi nhng yu cu
cua Nha nc, ma phai xem hach toan k toan nh kim ch nam cua ngi quan ly
trong moi hoat ng cua n v.
Nh vy n v khc phuc c nhng tn tai, phat huy nhng th manh at
c muc ich vi hiu qua cao.
* Thng tin hach toan k toan phai c sp xp, phn loai va khi cung cp phai
am bao so sanh c.
Cac thng tin va s liu k toan gia cac ky k toan trong mt doanh nghip va
gia cac doanh nghip phai c tnh toan va trnh bay nht quan co th so sanh
c khi cn thit. Trng hp nu tnh toan va trnh bay khng c nht quan th
phai giai trnh trong phn thuyt minh ngi s dung bao cao co th nm c
thng tin gia cac ky, gia cac doanh nghip hoc gia s liu thc hin vi s liu k
hoach hay d toan.

8
 Cu th la:
- am bao tnh thng nht v ni dung va phng phap tnh toan gia cac ky k
toan. Thng nht gia tai liu ky nay vi tai liu cua cac ky trc, bao am cho vic so
sanh, phn tch va nhn bit xu th bin ng cua cac ch tiu kinh t.
- am bao thng nht v s liu gia thc hin vi k hoach, am bao cho vic
thc hin kim tra, giam sat tnh hnh thc hin nhim vu k hoach.
- Thng nht tai liu thc t cua n v vi tai liu cua cac n v trong cung
nganh, cung lnh vc hoat ng, am bao cho vic tng hp s liu theo tng nganh va
toan b nn kinh t, tao iu kin thun li cho vic so sanh kt qua gia cac n v.
* Thng tin hach toan k toan c ghi chep va bao cao hay phan anh kp thi
cac hoat ng kinh t tai chnh xay ra, bao am ung hoc trc thi han khng c
chm tr, giup cho nha quan ly va cac c quan Nha nc nhn bit kp thi hoat ng
cua n v.
Yu cu nay oi hoi k toan phai c t chc khoa hoc va ng dung nhng
tin b cua khoa hoc vao cng tac k toan.
* Thng tin hach toan k toan cung cp phai phan anh y u, toan din v moi
hoat ng kinh t tai chnh cua n v. Trn c s nhng thng tin c cung cp y
u o, nha quan ly mi co th ra cac quyt nh ung n, thuc y s phat trin cua
n v.
* Thng tin va s liu k toan c cung cp hoc trnh bay trong bao cao tai
chnh phai ro rang, d hiu, am bao cho cac i tng s dung thng tin u nhn
nhn ung v thc trang hoat ng cua n v.
Nhng thng tin va s liu v nhng vn phc tap trong bao cao tai chnh
phai c giai trnh trong phn thuyt minh.
1.3.2 Mt s nguyn tc k toan chung c tha nhn
Nguyn tc k toan chung c tha nhn la nhng nguyn tc c Uy ban
xy dng cac chun mc k toan quc t (IASC - International Accounting Standard
Committee) ban hanh nhm a ra nhng tuyn b chung, ting noi chung v phng
phap, v cac quy nh, cac hng dn trong qua trnh thc hin nhim vu hach toan k
toan.
Trong cng tac k toan cn phai co cac nguyn tc chung c tha nhn trn la
v hoat ng cua cac n v khng ch ong khung trong pham vi mi nc ma con
ngay cang co xu hng hi nhp trong khu vc cung nh trn toan th gii, iu o oi
hoi phai tm c ngn ng chung trong cng tac k toan tai chnh, o la cac nguyn
tc k toan chung c tha nhn.

9
 Cac nguyn tc k toan nay thng xuyn c nghin cu, sa i, b sung va
khng ngng hoan thin cung vi qua trnh phat trin cua khoa hoc ky thut va nhng
tin b cua loai ngi.
Cac nguyn tc k toan chung c tha nhn gm co cac khai nim c ban va
cac nguyn tc c ban a c tha nhn trong cng tac k toan. Sau y xin trnh bay
s lc mt s nguyn tc c ban chi phi cng tac k toan cua n v, c bit la cac
nguyn tc c cp n trong chun mc k toan chung s 01 cua Vit Nam c
B Tai chnh ban hanh ngay 31/12/2002 .
1.3.2.1- Khai nim thc th kinh doanh (hay con goi la n v k toan)
y la khai nim c ban nhm ra cho k toan pham vi gii han cua mt thc
th kinh doanh (hay n v k toan) trong vic ghi chep, phan anh va cung cp thng
tin mt cach y u, toan din. Khng c ln ln thc th kinh doanh vi bt ky mt
chu th nao khac.
Khai nim nay con ch ra rng n v k toan la mt t chc c lp vi cac
chu th, ca nhn khac va c lp ngay ca vi ban thn ngi chu s hu n v kinh
doanh.
1.3.2.2 -Khai nim hoat ng lin tuc (gia thit hoat ng lin tuc)
Khai nim nay ch la mt gia thit nhng mang tnh bt buc, c ap dung cho
cac n v k toan.
Theo o bao cao tai chnh phai c lp trn c s gia nh la cac n v ang
hoat ng lin tuc va se tip tuc hoat ng bnh thng trong tng lai gn. Ngha la
n v k toan khng co y nh cung nh khng buc phai ngng hoat ng hoc phai
thu hep ang k quy m hoat ng cua mnh.
Tai san cua n v la may moc thit b, cng cu - dung cu phai dung phuc vu
cho hoat ng cua n v ch khng phai ban.
Gia thit nay con nhn manh rng tai san cua n v khng cn phai anh gia
theo gia th trng tr trng hp co s giam gia h thng va lin tuc, ta se s dung
nguyn tc khac chi phi. Nu n v co nguy c b pha san, chun b ngng hoat
ng th gia th trng lai tr nn cn thit khi lp bao cao tai chnh.
1.3.2.3-Khai nim thc o tin t
Thc o tin t la c trng c ban cua hach toan k toan. Tt ca cac i
tng, cac qua trnh hoat ng cung nh cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh u
phai phan anh thng qua mt thc o tin t thng nht - goi la n v tin t.
Ch co thc o tin t thng nht mi la n v tnh toan, tng hp cac ch tiu
phuc vu cho cng vic phn tch, so sanh, anh gia.

10
 Khai nim nay con gia thit rng s thay i sc mua cua n v tin t xem
nh khng ang k. Tr trng hp co lam phat ln, ng tin mt gia ng loat th k
toan se ap dung giai phap ring giai quyt.
1.3.2.4- Khai nim ky k toan
Khai nim nay cho rng thi gian hoat ng cua cac n v k toan cn phai
c chia thanh nhiu ky k toan ni tip nhau.Va ky k toan c hiu la khoang thi
gian xac nh t thi im n v bt u ghi s k toan n thi im kt thuc vic ghi
s k toan, khoa s k toan lp bao cao k toan, tai chnh.
Bao cao k toan, tai chnh phai phan anh c tnh hnh va kt qua hoat ng,
tnh hnh tai san, ngun vn...nhm phuc vu cho yu cu so sanh, tng hp, kim tra va
anh gia cua cac i tng khac nhau.
Ky k toan co th la ky k toan thang, ky k toan quy (3 thang) va ky k toan
nm. Ky k toan bt u tnh t ngay u thang ( quy, nm) n ht ngay cui thang
( quy, nm).
i vi n v mi thanh lp ky k toan u tin tnh t ngay c cp giy
chng nhn ng ky kinh doanh n ht ngay cui ky.
1.3.2.5- Nguyn tc gia vn ( con goi la gia ph, gia gc)
y la nguyn tc c ban c vn dung trong cng tac hach toan k toan, c
bit la k toan gia cac loai tai san trong n v.
Nguyn tc nay yu cu khi xac nh gia cua cac tai san phai cn c vao s tin
hoc tng ng tin n v a chi ph thc t hnh thanh nn tai san- goi la gia
ph, gia gc hay gia vn ban u.
Gia gc khng c thay i theo thi gian tr khi co quy nh khac trong
chun mc k toan.
Vy theo doi va phan anh gia tr cua tai san k toan phai da vao gia gc
hay gia vn ch khng da vao gia th trng.
1.3.2.6- Nguyn tc thn trong
Nguyn tc thn trong xut hin khi n v cn c tnh hoc phan oan nhng
vn trong iu kin khng chc chn. Nguyn tc nay yu cu nha quan ly la khi
ng trc nhiu giai phap phai la chon th hay la chon giai phap t anh hng nht
n vn chu s hu.
Nguyn tc con nhc nh ngi lam cng tac k toan phai chu y: ch ghi nhn
thu nhp khi co u chng c chc chn, ngc lai cac khoan chi ph phai c ghi
ngay khi ch mi co du hiu phat sinh.

11
 Vn dung nguyn tc nay, cng tac k toan phai: lp d phong nhng khng
qua ln, khng anh gia cao hn gia tr cua cac khoan tai san va thu nhp, khng anh
gia thp hn gia tr cua cac khoan n phai tra va chi ph.
ng trc bin ng tng gia ca khng cn thit phai iu chnh tng, ngc
lai ng trc bin ng giam gia ca cn phai lp ngay cac khoan d phong giam gia.
1.3.2.7- Nguyn tc phu hp (tng xng)
Nguyn tc phu hp yu cu vic ghi nhn doanh thu va chi ph phai phu hp
vi nhau.
Ghi nhn mt khoan doanh thu th phai ghi nhn mt khoan chi ph tng ng
co lin quan n vic tao ra doanh thu o.
Chi ph tng ng vi doanh thu bao gm chi ph cua ky tao ra doanh thu va chi
ph cua cac ky trc hoc chi ph phai tra nhng lin quan n doanh thu ky o.
Ngoai ra so sanh cac ch tiu cung ky nm trc vi nm nay hay s liu bao
cao, ta phai s dung cac thng s va phng phap xac nh phu hp gia cac ch tiu
mi am bao c chnh xac.
1.3.2.8- Nguyn tc ghi nhn doanh thu (ap dung cho cng tac k toan cua cac
doanh nghip)
Nguyn tc nay quy nh cach xac nh thi im ghi nhn doanh thu.
Thi im ghi nhn doanh thu la thi im n v chuyn giao cho ngi mua
quyn s hu hang hoa, san phm, lao vu...va ngc lai n v c s hu mt khoan
tin hay mt khoan n tng ng.
Tuy theo tng trng hp cu th doanh nghip co th chon mt trong cac
phng phap sau: ghi doanh thu theo s tin thc thu; ghi doanh thu theo phng phap
tra gop va ghi doanh thu theo phn trm hoan thanh.
1.3.2.9- Nguyn tc nht quan
Nguyn tc nay yu cu trong cng tac k toan phai bao am cac khai nim, cac
nguyn tc, cac chun mc, cac chnh sach va cac phng phap k toan n v a chon
c thc hin nht quan (thng nht) t ky k toan nay sang ky k toan khac.
Cac khai nim, cac nguyn tc, cac chun mc, cac chnh sach va cac phng
phap k toan n v a chon phai c ap dung t nht trong mt ky k toan nm.
Nguyn tc nay khng co ngha la mt n v khng c thay i cac khai
nim, cac nguyn tc, cac chun mc, cac chnh sach va cac phng phap k toan a
chon, trai lai khi cn thit n v vn co th thay i.
Trng hp nu co thay i cac khai nim, cac nguyn tc, cac chun mc, cac
chnh sach va cac phng phap k toan doanh nghip a chon th phai giai trnh ly do
va anh hng cua s thay i o trong thuyt minh bao cao tai chnh.

12
1.3.2.10- Nguyn tc khach quan
Nguyn tc khach quan oi hoi cac tai liu do k toan cung cp, cac s liu do
k toan phan anh cn phai mang tnh khach quan, khng b bop meo, xuyn tac va co
u c s thm tra khi cn thit.
Nguyn tc nay nhm am bao tin cy cao trong cng tac k toan, c bit la
v ngun thng tin cung cp cho nha quan ly n v.
thc hin yu cu cua nguyn tc nay, k toan n v phai s dung cac thc
o hin vt tiu chun. Mt khac phai xem gia vn la c s quan trong phan anh vao
s sach, con gia th trng ch s dung mt cach han hu khi cn thit.
1.3.2.11- Nguyn tc trong yu
Nguyn tc trong yu cho rng nha quan ly ch nn quan tm nhng vn
trong yu mang tnh quyt nh n ban cht va ni dung cua cng tac k toan, khng
nn quan tm n nhng yu t khng trong yu, khng c ban, khng phan anh ban
cht cua vn .
Thng tin c xem la trong yu trong trng hp nu thiu thng tin hoc
thng tin o thiu chnh xac co th lam sai lch ang k bao cao tai chnh, lam anh
hng n cac quyt nh kinh t cua ngi s dung bao cao tai chnh.
Tnh trong yu phu thuc vao ln va tnh cht cua thng tin hoc cac sai sot
c anh gia trong hoan canh cu th. Tnh trong yu c xem xet ca v nh lng
va nh tnh.
Mt thng tin, mt vn hay mt yu t c xem la trong yu hay khng
trong yu tuy thuc vao c im kinh t ky thut cua n v, vao trnh cua nha
quan ly va c ch quan ly v m cua Nha nc.
1.3.2.12- Nguyn tc cng khai
Nguyn tc cng khai yu cu cac bao cao tai chnh phai phan anh y u cac
thng tin quan trong lin quan n hoat ng cua n v va phai c cng khai theo
lut nh.
Nhng thng tin trn bao cao phai ro rang, d hiu va phai co cac giai trnh cn
thit phuc vu cho cac i tng quan tm.
1.4 I TNG CUA HACH TOAN K TOAN
thc hin tt cng tac k toan th vn u tin c t ra la phai xac
nh ung i tng cua hach toan k toan.
Khi xem xet mt n v bt ky du la mt c quan nha nc, mt doanh nghip,
mt n v hanh chnh s nghip hay mt t chc xa hi ...ta u bt gp mt s cac
i tng cn thit cho hoat ng cua n v, o chnh la cac loai tai san.

13
 Cac loai tai san trn thuc quyn s hu, quan ly hoc s dung lu dai cua n
v nhm thc hin cac nhim vu san xut kinh doanh cung nh cac nhim vu khac theo
nhng muc tiu a c quy nh hoc a xac nh i vi n v.
Trong qua trnh hoat ng cua n v, cac loai tai san thng xuyn bin ng
ng thi ngun hnh thanh tai san cung bin ng. S vn ng cua tai san va ngun
hnh thanh tai san (ngun vn) la th hin s tn tai va ang hoat ng cua mt n v.
Bn canh o tai san va ngun vn thc s vn ng c cn phai co mi trng
kinh doanh va mi trng phap ly.
Trong khi iu hanh n v nha quan ly a phai nh n hach toan k toan
theo doi va phan anh toan b cac i tng tai san, ngun vn, s vn ng cua tai
san- ngun vn cung nh cac quan h phap ly. Vy co th kt lun rng:
i tng c ban cua hach toan k toan la: tai san, ngun vn va s vn
ng cua chung va cac quan h phap ly trong qua trnh hoat ng cua n v.
Trong thc t i tng hach toan k toan co s khac bit gia cac loai hnh
hoat ng khac nhau, nh la: n v thuc khi hanh chnh s nghip, cac n v co s
dung kinh ph ngn sach nha nc; cac n v thuc t chc hoat ng khng s dung
kinh ph ngn sach nha nc; cac n v kinh doanh trn nhiu lnh vc khac
nhau...Song trong pham vi mn Nguyn ly k toan, sinh vin ch cn nm vng i
tng cua hach toan k toan trong mt n v k toan mang tnh in hnh.
Sau y ta i vao tm hiu cu th v i tng cua hach toan k toan trong n
v k toan in hnh la doanh nghip san xut.
1.4.1 Tai san
Trong qua trnh hnh thanh, tn tai va phat trin, cac n v noi chung va cac
doanh nghip san xut kinh doanh noi ring lun cn nhng thit b, may moc san
xut, nha xng, mt bng... goi chung la t liu san xut. Mt khac, cac doanh nghip
ch co th hoat ng c khi co y u cac i tng san xut nh nguyn vt liu,
nhin liu, cng cu, dung cu...va mt lng tin mt nht nh.
Cn c vao c im lun chuyn gia tr, tai san c chia thanh hai nhom ln
la tai san c nh va tai san lu ng. Trong o:
* Tai san c nh
Tai san c nh la nhng t liu lao ng thoa man hai iu kin:
- V thi gian s dung: co thi gian s dung dai thng la trn mt nm
- V gia tr: phai ln hn mt gia tr quy nh.
Gia tr quy nh nay tuy thuc vao tng thi ky, cn c vao iu kin thc tin,
nhu cu s dung cac loai tai san va mt bng gia ca ma c quan chc nng cua Nha
nc se ban hanh mc gia cu th.V du, hin nay ch quy nh la t 5 triu ng tr
ln.

14
 Tai san c nh c chia thanh cac loai:
- Tai san c nh hu hnh la nhng tai san co hnh thai biu hin di dang vt
cht, cu th nh nha xng, may moc thit b.Chng han trong xy dng co may ao,
may m t, may trn b tng...
- Tai san c nh v hnh la nhng tai san co hnh thai biu hin dang phi vt
cht , nh: bng phat minh sang ch, quyn s dung t, nhan hiu thng mai...
- Tai san c nh tai chnh la nhng loai chng ch co gia vi thi han dai trn
mt nm va gia tr cung thoa man theo quy nh cua Nha nc.
- Tai san c nh khac
* Tai san lu ng
Trong doanh nghip san xut kinh doanh, tai san lu ng c hiu la cac loai
i tng lao ng va mt s t liu lao ng khng thoa man iu kin lam tai san c
nh, bao gm:
- Cac loai tin: tin mt (gm tin mt bng ng Vit Nam, bng cac loai
ngoai t, hoc bng vang bac kim a quy...); tin gi ngn hang (gm tin gi ngn
hang bng ng Vit Nam, bng cac loai ngoai t, hoc bng vang bac kim a quy...);
tin ang chuyn.
- Cac khoan u t ngn han: tn phiu, ngn phiu, thng phiu...
- Cac khoan phai thu: y la tai san cua doanh nghip ang b cac i tng
khac chim dung.
- Cac loai hang d tr cho san xut : nguyn vt liu ( trong xy dng : xi mng,
cat, a, gach, thep, thit b xy dng c ban...), cng cu lao ng (trong xy dng : a
giao, dung cu ga lp chuyn dung, qun ao, giay dep chuyn dung trong thi cng...),
san phm d dang.
- Cac loai hang d tr cho lu thng: thanh phm (trong xy dng la nhng
cng trnh xy lp cha tiu thu, nhng thanh phm phuc vu cho xy dng c ban do
doanh nghip san xut...)
1.4.2 Ngun hnh thanh tai san (ngun vn)
Cac tai san cua doanh nghip c hnh thanh t nhiu ngun vn khac nhau.
Cac ngun vn nay c sp xp vao hai loai ln: ngun vn chu s hu va n phai
tra.
* Ngun vn chu s hu
y la ngun vn quan trong do ngi chu s hu doanh nghip bo ra t khi
thanh lp doanh nghip va hang nm thng c b sung t li nhun kinh doanh va
s ong gop cua cac chu s hu.

15
 Tuy thuc vao loai hnh doanh nghip ma ngun vn chu s hu do mt hay
nhiu ngi cung tham gia ong gop.
c trng c ban cua ngun vn chu s hu la ngun vn dai han va khng cam
kt phai tra.
Ngun vn chu s hu bao gm ngun vn kinh doanh va cac quy chuyn
dung, cac ngun vn u t va li nhun cha phn phi.
* N phai tra
y la ngun vn b sung quan trong nhm ap ng u cho nhu cu vn san
xut kinh doanh.
N phai tra bao gm cac khoan n ngn han, n dai han cua ngn hang, cua cac
t chc kinh t, cua cac ca nhn...
Ngun vn nay lun lun tn tai song song vi ngun vn chu s hu, s hin
hu cua no nh mt li nhc nh cac doanh nghip cn phai thn trong va co trach
nhim trong vic hoan tra.
V ni dung, cac n phai tra chia thanh:
+ N ngn han la nhng khoan n co thi han di mt nm, gm:
- Vay ngn han cua ngn hang va cac i tng cho vay khac
- N dai han n han tra
- Phai tra cho ngi ban
- Phai tra phai np cho ngn sach Nha nc
- Phai tra cho cng nhn vin
- Cac chi ph phai tra
- Phai tra ni b
- Phai tra khac...
+ N dai han la nhng khoan n co thi han trn mt nm, gm:
- Vay dai han cua ngn hang va cac i tng cho vay khac.
- N dai han
V nguyn tc n phai tra la ngun vn s dung co thi han kem theo nhiu
rang buc phai th chp, phai hoan lai ca gc ln lai khi ao han. Tuy nhin trong thc
t mt s khoan n phai tra khng phai tra lai nh: phai tra cng nhn vin, phai tra ni
b, phai tra phai np ngn sach Nha nc.
1.4.3 S vn ng cua tai san va ngun vn
Qua trnh kinh doanh la qua trnh s dung tai san cua doanh nghip theo k
hoach a vach ra nhm muc ch sinh li.

16
 Qua hoat ng cua mnh, doanh nghip a lam cho cac tai san, ngun hnh
thanh tai san vn ng tng, giam, chuyn i t hnh thai nay sang hnh thai khac.
S vn ng o co th lam cho tng tai san va tng ngun vn cua doanh
nghip ln ln, thu hep lai hoc khng i.Va s vn ng nay la biu hin cua qua
trnh kinh doanh.
Nhim vu cua hach toan k toan la phai theo doi moi s vn ng cua tai san va
ngun vn noi trn.
V vy khng th khng nhc n mt i tng tip theo ht sc quan trong
cua hach toan k toan la cac qua trnh kinh doanh cua doanh nghip noi ring hay qua
trnh hoat ng cua cac n v noi chung.
1.4.4 Mi lin h gia tai san va ngun vn
Tai san va ngun vn co mi lin h mt thit vi nhau, biu hin vic ngun
hnh thanh nn tai san.
Bt ky mt tai san nao cung c hnh thanh t mt hoc mt s ngun nht
nh hoc ngc lai mt ngun vn nao o bao gi cung la ngun am bao cho mt
hoc mt s cac tai san.
Xet trn quan im nghin cu cua trit hoc duy vt bin chng, tai san va
ngun vn la hai mt cua mt i tng goi chung la " TAI SAN ".
Thut ng " TAI SAN " khng hoan toan ng nht vi thut ng tai san a cp
trc o. No c s dung y ch mt thc th ang thc t tn tai, thc th nay
co th biu hin di dang vt cht hoc phi vt cht. Khi ng trc s tn tai mt "
TAI SAN " nh th ta phai ngh n hai mt, o la:

- Gia tr cua " TAI SAN " bng bao nhiu (?).Tra li cu hoi nay chnh la biu hin
cua mt tai san
- " TAI SAN " nay c hnh thanh t ngun vn nao (?) hoc do u ma co (?)
phuc vu cho muc ch g, s dung cho b phn nao (?). Tra li cho cac cu hoi nay
chnh la biu hin cua mt ngun vn.
* Xut phat t vic phn tch mi quan h gia tai san va ngun vn nh trn,
ta co cac phng trnh k toan nh sau:
- Phng trnh k toan tng quat:
Tng gia tr tai san = Tng ngun vn (1)
=> Tng gia tr tai san = Tng NV chu s hu + Tng N phai tra (2)
- Phng trnh k toan c ban:
Tng NV chu s hu = Tng gia tr tai san - Tng n phai tra (3)
Phng trnh s (3) c goi la phng trnh k toan c ban bi v qua phng
trnh nay ta co th anh gia c kha nng t chu v tai chnh cua mt doanh nghip.

17
 Vic phan anh va giam c cac loai tai san, ngun vn va s bin ng cua cac
i tng tai san, ngun vn nh trn va la ni dung c ban va la yu cu khach
quan cua cng tac k toan.
Thng qua o k toan se cung cp cho nha quan ly cung nh cac i tng khac
mt cach thng xuyn va h thng nhng s liu cn thit v tnh hnh va kt qua
hoat ng cua n v.

18
 CHNG 2

PHNG PHAP CHNG T K TOAN

2.1 NI DUNG, Y NGHA CUA PHNG PHAP CHNG T K TOAN

cp v hoat ng k toan cua mt n v, khng th khng cp n
nghip vu kinh t, tai chnh, bi v nghip vu kinh t, tai chnh la nhng hoat ng
phat sinh cu th lam tng, giam tai san, ngun hnh thanh tai san cua n v k toan.
Nhng nghip vu nay co th din ra moi luc, moi ni trong qua trnh hoat ng
cua n v, oi hoi phai co mt phng phap" sao chup" lai tng nghip vu kinh t, tai
chnh phat sinh theo doi kp thi va phan anh chnh xac s bin ng cua tng i
tng tai san, ngun hnh thanh tai san- goi chung la thu thp thng tin ban u.
Tuy cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh lin quan n tai san, ngun vn
cua doanh nghip rt a dang phong phu song khng phai cac b phn, cac ca nhn
u quan tm v tt ca cac nghip vu a xay ra, ma mi chu th ch quan tm n mt
s loai nghip vu nht nh trong pham vi cng vic cua mnh.Vy thng tin kp
thi nhng nghip vu kinh t phat sinh va hu ch cho tng i tng s dung thng tin
k toan cua n v th ng thi vi vic sao chup, k toan con phai thit lp c
ng dy vn ng cua nhng thng tin a sao chup c phu hp vi nhu cu v
thng tin ban u cua cac i tng co lin quan.
T nhng ly lun trn, co th khng nh rng: cn thit phai xy dng mt
phng phap c trng nhm thu thp va x ly thng tin ban u i vi moi s vn
ng cua i tng hach toan k toan. o chnh la phng phap chng t.
2.1.1 Ni dung phng phap chng t
Ni dung phng phap chng t c th hin hai cng vic sau:
* "Sao chup" nguyn trang cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh thuc
i tng hach toan k toan phu hp vi c im va s vn ng cua tng loai i
tng o.
Vi ni dung nay, phng phap chng t co hnh thc biu hin la h thng ban
chng t chng minh hp phap vic hnh thanh cac nghip vu kinh t, tai chnh va
phan anh bng cach ghi chep mt cach ro rang, y u, chnh xac, trung thc va khach
quan cac nghip vu o theo thi gian, a im phat sinh vao ban chng t. Sau khi
hoan thanh vic ghi chep o ban chng t chnh thc c s dung lam cn c ghi
s k toan.

19
 * Thng tin kp thi v tnh trang va s vn ng cua tng i tng hach
toan k toan theo yu cu cua cng tac quan ly nghip vu.
Vi ni dung nay, phng phap chng t co hnh thc biu hin la quy trnh
lun chuyn chng t. Quy trnh lun chuyn chng t c nh ngha la mt k
hoach lun chuyn chng t, nhm lun chuyn chng t gia cac b phn lin quan
co nhu cu thng tin v cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh c phan anh trong
chng t, giup cho cac b phn lin quan o thu nhn, x ly va cung cp nhng thng
tin ban u cn thit v s vn ng cua cac i tng hach toan k toan cho nha
quan ly.
Quy trnh nay do k toan thit lp, no co th c thay i theo tng thi ky
tuy thuc vao c cu, vao yu cu cng tac quan ly cac n v.
Vy:
Phng phap chng t la phng phap s dung ban chng t k toan phan
anh cac nghip vu kinh t, tai chnh thc s a phat sinh theo thi gian, a im va
ni dung kinh t, sau o cung cp kp thi nhng thng tin trn ban chng t cho cac
b phn quan ly co lin quan ng thi cung cp thng tin cho vic ghi s k toan.
2.1.2 Y ngha cua phng phap chng t
Phng phap chng t tn tai trong h thng cac phng phap hach toan k
toan va co y ngha nh sau:
- Vi tnh a dang va vn ng khng ngng cua i tng hach toan k toan,
chng t la phng phap thch hp nht, nhm "sao chup" nguyn hnh trang thai cua
i tng hach toan k toan thng qua vic ghi chep lai nhng nghip vu kinh t, tai
chnh phat sinh vao ban chng t.
- V phap ly, chng t la bng chng chng minh s hnh thanh cac nghip vu
kinh t, tai chnh thuc i tng hach toan k toan. Qua o, lam cn c cho vic bao
v tai san cua n v, giai quyt cac mi quan h kinh t phap ly thuc i tng hach
toan k toan, phuc vu cho cng tac kim tra, thanh tra hoat ng kinh t, tai chnh tai
cac n v.
- Chng t la phng tin thng tin nhanh cho cac nha quan ly va cng tac phn
tch hoat ng kinh t, tai chnh t xut, thng xuyn hoc nh ky.
- Chng t gn s phat sinh cua cac nghip vu kinh t, tai chnh vi trach nhim
vt cht cua cac ca nhn, n v co lin quan n nghip vu. Nh vy, chng t gop
phn vao vic tng cng hach toan ni b gn lin vi li ch cung nh trach nhim
vt cht cua cac i tng lin quan.
- i vi h thng hach toan k toan, chng t la c s cho vic phn loai, tng
hp cac nghip vu kinh t, tai chnh vao s sach k toan ng thi theo doi tng i
tng hach toan k toan cu th.

20
2.2 CHNG T K TOAN VA CAC YU T C BAN CUA CHNG T K TOAN
2.2.1 Chng t k toan la g (?)
Cn c vao iu 1, chng III, phn th nht cua Quyt nh 167/2000/Q-
BTC do B Trng B Tai chnh ban hanh ngay 25 thang 10 nm 2000 v " Ch
bao cao tai chnh ":
Chng t k toan la chng minh bng giy t v nghip vu kinh t, tai chnh
phat sinh va thc s hoan thanh, lam c s ghi s k toan. Moi s liu, thng tin ghi
trong s k toan bt buc phai c chng minh bng nhng chng t k toan hp
phap, hp l.
Nh vy thc cht cua chng t k toan la nhng loai giy t a in sn (hoc
cha in sn) theo mu quy nh, c s dung ghi chep nhng ni dung vn co cua
cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh va a thc s hoan thanh trong qua trnh hoat
ng cua n v, gy ra s bin ng i vi cac loai tai san, cac loai ngun vn cung
nh cac i tng k toan khac.
Chng t k toan phai lp theo ung quy nh trong ch hin hanh va phai
ghi chep ro rang, y u, chnh xac, kp thi ung vi s thc nghip vu kinh t, tai
chnh phat sinh.
Lp chng t la mt phng phap k toan cn thit c s dung phan anh
cac nghip vu kinh t, tai chnh a phat sinh hoc a thc s hoan thanh trn giy t
theo mu quy nh, theo thi gian va a im phat sinh cu th.
Lp chng t la khu u tin trong toan b cng tac k toan cua n v, no la
nhn t u tin anh hng n cht lng cng tac hach toan k toan.V vy khi lp
chng t k toan cn phai am bao cac yu cu:
- Ro rang, y u, chnh xac, kp thi
- Hp l va hp phap
am bao c cac yu cu trn se giup cho cng tac k toan phan anh y u,
chnh xac va kp thi moi s bin ng v tai san va ngun vn trong n v, cho phep
giam c mt cach lin tuc va cht che moi nghip vu kinh t, tai chnh trong khi va
sau khi phat sinh cung nh a hoan thanh.
Ngoai vic am bao tnh phap ly cho s liu khi ghi vao s k toan, vic lp
chng t ung theo cac yu cu trn con co tac dung gop phn ngn nga cac hin
tng vi pham, thoat ly cac chnh sach, ch , th l v quan ly kinh t tai chnh do
Nha nc ban hanh; phat hin va ngn chn kp thi cac hanh vi tham , lang ph tai
san cua Nha nc, cua tp th ..., cung cp nhng s liu phuc vu cho thng tin kinh t,
truyn at va kim tra vic thc hin cac mnh lnh, ch th cng tac trong n v.

21
2.2.2 Phn loai chng t k toan
thun tin cho vic s dung chng t, ta tin hanh phn loai chng t theo
nhiu tiu thc khac nhau.
a. Phn loai theo cng dung
Cn c vao cng dung, chng t c chia thanh chng t mnh lnh, chng t
chp hanh, chng t thu tuc va chng t lin hp.
Chng t mnh lnh la nhng chng t chuyn tai cac quyt nh cua chu th
quan ly, no biu hin ch th cho mt nghip vu kinh t cn phai thc hin, nhng
chng t nay cha chng minh c nghip vu kinh t, tai chnh a phat sinh hay cha.
V du: Lnh chi tin, Lnh iu ng...
Chng t chp hanh (thc hin) la loai chng t biu th mt nghip vu kinh
t, tai chnh a c thc hin va a hoan thanh. Thng qua chng t co th nhn thy
c mc thc hin, ng thi biu th ca trach nhim vt cht cua cac chu th lin
quan trong vic thc hin nghip vu o. Loai chng t nay chng minh cho cac nghip
vu kinh t, tai chnh a phat sinh ma no sao chup va c s dung lam cn c ghi s
k toan. Nhng am bao tnh phap ly, no thng phai co chng t mnh lnh nh
kem theo.
V du: Phiu xut kho, Phiu nhp kho...
Chng t thu tuc k toan la loai chng t tng hp cac nghip vu kinh t, tai
chnh phat sinh co lin quan theo tng i tng k toan cu th nhm tao s tin li
trong vic ghi s va i chiu vi cac tai liu. Loai chng t nay ch la chng t trung
gian nn phai co chng t ban u nh kem theo th mi u c s phap ly chng minh
cho cac nghip vu kinh t, tai chnh a phat sinh.
V du: Chng t ghi s trong hnh thc k toan chng t ghi s (se c trnh
bay trong chng 5)
Chng t lin hp la loai chng t kt hp nhiu loai cng dung k trn trn
mt chng t.
V du: Hoa n kim phiu xut kho, Lnh chi kim phiu chi...
Cach phn loai nay nhm giup cho k toan vin la chon va s dung chng t
hp ly , phu hp vi cng dung cua tng loai chng t.
b. Phn loai theo a im lp chng t
Theo a im lp chng t ngi ta thng chia chung thanh chng t bn
trong (ni b) va chng t bn ngoai. Trong o:
Chng t bn trong la loai chng t c lp trong pham vi n v, t chc k
toan khng phu thuc vao c im cua nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh. Co mt
s chng t bn trong ch lin quan n cac nghip vu kinh t, tai chnh giai quyt
trong ni b n v. Chng han : Phiu xut vt t cho phn xng san xut, Bang k

22
thanh toan lng, Bin ban kim k ni b...Mt b phn khac cua chng t bn trong
c lp tai n v k toan, nhng giai quyt cac mi quan h kinh t vi cac n v
bn ngoai.
V du: Hoa n ban hang, Bin ban ban giao tai san...
Chng t bn ngoai la loai chng t cua n v k toan, nhng c lp tai cac
n v khac. Thng thng la cac chng t lin quan n vic thu mua hang hoa, dch
vu hoc cac loai tai san
Chng han: Hoa n mua hang, Hoa n thanh toan vn chuyn thu ngoai...
Cach phn loai nay tao iu kin thun li cho vic kim tra, i chiu va x ly
cac nghip vu kinh t, tai chnh, phn bit mc quan tm khac nhau trong vic kim
tra i chiu vi tng loai chng t.
c. Phn loai theo trnh khai quat cua tai liu trong ban chng t
Theo trnh khai quat cua tai liu trong ban chng t, chng t c chia
thanh chng t ban u va chng t tng hp.
Chng t ban u con goi la chng t gc la nhng chng t c lp khi
nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh, la "tm hnh" chup lai toan b nhng d liu m
ta v nghip vu kinh t, tai chnh thc t xay ra. Chng t ban u co y u gia tr va
hiu lc phap ly i vi cng tac k toan va quan ly.
V du: Hoa n ban hang, Phiu xut kho, Phiu thu...
Chng t tng hp c xem la phng tin tng hp cac nghip vu kinh t, tai
chnh phat sinh cung loai, nhm giam nhe khi lng cng tac k toan ghi s.
Chng t tng hp khng co y ngha phap ly nu no ng c lp mt mnh va
ch c xem la cng cu thng tin. Nu khng co chng t gc kem theo th khi co
tranh chp, chng t tng hp khng co y ngha phap ly chng minh cho nghip vu
kinh t, tai chnh a phat sinh.
V du: Bang k chng t, bang tng hp chng t..
Cach phn loai nay giup cho vic la chon chng t trong cng tac k toan cung
nh trong cng tac thanh tra, kim tra.
d. Phn loai theo ni dung kinh t cua nghip vu trn chng t
Theo ni dung cua nghip vu kinh t phan anh trn chng t, h thng chng t
c chia thanh nhiu loai, chng han:
- Chng t v tin mt;
- Chng t v vt t;
- Chng t v tiu thu hang hoa;

23
 - Chng t v thanh toan: thanh toan vi ngn hang, vi ngn sach nha nc,
vi cng nhn vin ...
- Chng t v tai san c nh
- Cac chng t khac
Cach phn loai nay tao thun li cho vic lu tr chng t va xac nh thi han
lu tr cho tng loai chng t.
e. Phn loai theo tnh cp bach cua thng tin trong chng t
Theo cach phn loai nay chng t c chia thanh chng t bnh thng va
chng t bao ng.
Chng t bnh thng la loai chng t cha ng nhng thng tin bnh thng
v nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh.
Chng t bao ng (cp bach) la loai chng t cha ng nhng thng tin v
cac nghip vu kinh t, tai chnh co tnh bao ng hoc cac nghip vu din bin khng
bnh thng cn phai co cach x ly ngay.
V du: Vt t s dung vt nh mc, Giy bao thanh toan tin vay qua han...
Cach phn loai nay giup cho vic theo doi kp thi tnh hnh bin ng tai san,
ngun hnh thanh tai san cua n v. T o nhanh chong co quyt nh x ly kp thi,
thch hp i vi cac nghip vu bt thng.
2.2.3 Ni dung va cac yu t c ban cua chng t k toan
Theo quy nh cua iu 17 Lut K toan, chng t k toan phai co y u cac
cac yu t sau:
- Tn goi va s hiu chng t
- Ngay thang nm lp chng t
- Tn goi, a ch cua n v hoc ca nhn lp chng t
- Tn goi, a ch cua n v hoc ca nhn nhn chng t
- Ni dung nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh
- S lng, n gia va s tin cua nghip vu kinh t, tai chnh ghi bng s; tng
s tin cua chng t dung thu, chi tin ghi bng s va bng ch
- Ch ky, ho va tn cua ngi lp, ngi duyt va nhng ngi co lin quan n
chng t
Ngoai nhng ni dung chu yu k trn, chng t k toan co th co thm nhng
ni dung khac tuy theo loai chng t.
a. Tn va s hiu chng t k toan
-Tn chng t la mt cum t thng th hin ni dung khai quat cua nghip vu
kinh t, tai chnh phat sinh.

24
 V du: Nhn vao "Hoa n ban hang" ta co th nhn thy ni dung khai quat
cua nghip vu la nhm chng minh mt nghip vu ban hang a phat sinh, ch khng
phai la mt nghip vu thu chi tin t.
- S hiu chng t thc cht la s th t chng t. Vic thit k s hiu chng t
phai tun theo nhng quy nh cu th i vi tng nganh ngh, tng lnh vc hoat ng
cua n v va tng loai nghip vu kinh t, tai chnh phan anh trn chng t.
b. Ngay, thang, nm lp chng t k toan
Ngay, thang, nm lp chng t la cac yu t xac nh v thi gian, th t nghip
vu kinh t, tai chnh phat sinh, y cung la mt yu t quan trong phuc vu cho vic
quan ly chng t va thanh tra tai chnh.
Ngoai ra, ngay thang nm trn chng t con co y ngha ht sc quan trong trong
cac vu tranh chp phap ly, cac vu an ang xet x.
c. Tn, a ch cua cac bn lp va nhn chng t k toan
Cac bn lp va nhn chng t k toan co th la mt doanh nghip, mt c quan,
mt t chc hoc mt ca nhn ...
Yu t nay lam c s cho vic xac nh trach nhim vt cht i vi nghip vu
kinh t, tai chnh phat sinh. ng thi la c s cho vic xac minh, i chiu va kim
tra v cac nghip vu kinh t, tai chnh khi co tranh chp xay ra.
d. Ni dung kinh t cua chng t k toan
y la mt trong nhng yu t c ban nht cua chng t. Ni dung kinh t cua
chng t chnh la ni dung cua nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh, no co tac dung
giai thch ro hn v y ngha kinh t cua nghip vu, tao iu kin thun li cho vic
kim tra, thanh tra tnh hp ly cua chng t .
Ni dung nghip vu kinh t, tai chnh trn chng t phai c din at ngn
gon, ro rang bng ch vit quy nh thng nht theo Lut k toan va cac quy nh lin
quan.
Ni dung nghip vu kinh t, tai chnh khng c vit tt, khng c ty xoa,
sa cha. Cac thut ng c s dung trong ni dung chng t phai am bao thng
dung va d hiu.
e. Ch tiu s lng, n gia, s tin va n v tnh
Yu t nay trc tin co tac dung phn bit ranh gii gia chng t k toan vi
cac chng t khac s dung trong cac lnh vc thanh tra, trong hanh chnh hoc lnh vc
ky thut.
Ch tiu s lng va gia tr la yu t c s hach toan k toan va cung la c s
hay i tng cua cng tac thanh tra, kim tra.Trong mt s trng hp, ch tiu gia
tr, s lng c biu hin ca bng ch va bng s co kem theo n v tnh.

25
 n v tnh s dung trong k toan phai ung theo quy nh cua Nha nc, chng
han nc ta quy nh:
- n v tin t la ng Vit Nam, ky hiu quc gia la , ky hiu quc t la
VND. Trong trng hp nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh la ngoai t, phai ghi
theo nguyn t va ng Vit Nam theo ty gia hi oai thc t hoc quy i theo ty gia
hi oai do Ngn hang Nha nc Vit Nam cng b.
- n v hin vt va n v thi gian lao ng la cac n v o lng c quy
nh chnh thc cua Cng hoa xa hi chu ngha Vit Nam.
Xem xet v s lng va gia tr phan anh trn chng t, k toan co th phat hin
tnh bt hp ly cua nghip vu kinh t, tai chnh hoc cua chng t.
f. Ch ky, ho va tn cua ngi lp, ngi duyt va nhng ngi co lin quan n
chng t k toan
Yu t nay nhm am bao tnh phap ly va gn lin trach nhim vt cht trong
tng nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh.
Mi nghip vu kinh t, tai chnh thng gn lin vi vic thay i trach nhim
vt cht cua i tng nay sang i tng khac, cua b phn nay sang b phn khac,
do o chng t k toan phai co t nht hai ch ky cua cac bn lin quan.
Nhng chng t k toan th hin mi quan h gia cac phap nhn kinh t vi
nhau nht thit phai co ch ky cua ngi quan ly co thm quyn.
V du nh chu tai khoan, k toan trng...
2.3 TRNH T LUN CHUYN CHNG T K TOAN
Trnh t lun chuyn chng t k toan bao gm cac bc sau:
- Lp chng t hoc tip nhn chng t
- Kim tra chng t, ph duyt ni dung nghip vu
- S dung chng t (cn c vao chng t ghi s k toan)
- Bao quan va lu tr chng t k toan
2.3.1 Lp hoc tip nhn chng t k toan t bn ngoai
Cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh lin quan n hoat ng cua n v k
toan u phai lp chng t . Mi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh ch c lp
chng t mt ln.
Khi lp chng t cn phai cn c vao ni dung kinh t cua nghip vu kinh t, tai
chnh phat sinh s dung loai chng t co tn goi thch hp tng ng. Tuy theo quy
nh, yu cu cua cng tac quan ly ma s ban chng t co th c lp khac nhau ( con
goi la s lin)

26
 Khi lp chng t cn tun theo cac quy nh sau:
- Lp ro rang, y u, kp thi, chnh xac theo ni dung quy nh trn mu in.
Trng hp chng t cha co mu quy nh, n v k toan t lp vi y u cac ni
dung c ban theo quy nh cua lut K toan.
- Khi vit phai dung but mc, s va ch vit phai lin tuc khng c ngt
quang, phai gach cheo cac phn trng.
- Trn chng t khng vit tt, khng ty xoa, sa cha .Khi vit sai vao mu
chng t th phai huy bo bng cach gach cheo vao chng t vit sai.
- i vi cac chng t lin quan trc tip n tin, khi phat hanh sai cn phai
gach huy i nhng khng xe ri khoi cung chng t.
- Chng t k toan phai c lp y u s lin quy nh. Ni dung gia cac
lin phai ging nhau. Chng t k toan lp giao dch vi cac t chc, ca nhn ngoai
n v, lin gi cho bn ngoai phai co du cua n v.
- Chng t k toan c lp di dang chng t in t phai c in ra giy va
lu tr theo quy nh cua tng trng hp cu th.
2.3.2 Kim tra chng t, ph duyt ni dung nghip vu chng t k toan
tng tnh thn trong trong ngh nghip k toan, trc khi lam cn c ghi vao
s k toan, cac chng t k toan cn phai c kim tra va ph duyt.
Ni dung cua vic kim tra va ph duyt bao gm:
- Kim tra tnh ro rang, trung thc va tnh y u cac ch tiu cung nh cac yu
t trn chng t.
- Kim tra tnh hp phap, hp ly va hp l cua nghip vu kinh t phat sinh thng
qua cac yu t c ban trn chng t.
- Kim tra tnh chnh xac cua s liu va thng tin trn chng t.
- Kim tra vic chp hanh quy ch quan ly chng t trong pham vi ni b (i
vi chng t do n v lp).
Trong trng hp la n v nhn chng t k toan, th khi nhn chng t cn
kim tra ky cac ch ky, cu th nh sau:
- Chng t k toan phai u ch ky, ch ky trn chng t phai c ky bng but
mc, khng c ky bng mc o hoc ong du ch ky khc sn, ch ky cua cung
mt ngi trn cac chng t k toan phai thng nht.
- Ch ky trn chng t phai do ngi co thm quyn hoc ngi c uy quyn
ky. Nhng trng hp ni dung chng t khng quy nh trach nhim lin quan n
tn ngi ky khng th c chp nhn.

27
 - Chng t k toan chi tin phai do ngi co thm quyn hin hanh ky duyt chi
va k toan trng hoc do ngi c uy quyn ky trc khi thc hin. Cac ch ky
phai c ky trc tip bng but mc trn tng lin.
Lu y: Khi phat hin thy cac hanh vi vi pham chnh sach, ch kinh t tai
chnh cua Nha nc cung nh cac hanh vi vi pham quy nh v lp va s dung chng
t, k toan vin phai t chi thc hin, ng thi bao cao ngay cho k toan trng
hoc thu trng n v x ly kp thi theo ung phap lut hin hanh.
2.3.3 S dung chng t k toan
Sau khi b phn k toan a kim tra ky lng cac yu t c ban trn chng t
tip nhn bn ngoai hoc do n v lp, nu xac minh la hoan toan ung quy nh th
mi dung nhng chng t o ghi s k toan.
i vi chng t tip nhn t bn ngoai, nu lp khng ung v thu tuc, ni
dung hoc s tin th ngi kim tra phai thng bao cho ni lp chng t o bit lp
lai, sau khi a c iu chnh xong, chng t mi co th tr thanh c s cho vic ghi
s k toan.Chng t a qua kim tra c s dung nh sau:
- Cung cp nhanh nhng thng tin cn thit cho quan ly nghip vu cua cac b
phn co lin quan.
- Phn loai chng t theo ni dung, tnh cht nghip vu va i tng k toan.
- Lp nh khoan va vao s k toan.
2.3.4 Bao quan va lu tr chng t k toan
Chng t k toan sau khi a s dung ghi s k toan phai c sp xp, bao
quan va lu tr theo quy nh hin hanh cua Nha nc v vic bao quan va lu tr
chng t.
Moi trng hp mt chng t gc u phai bao cao vi thu trng va k toan
trng n v co bin phap x ly kp thi.
Ring trng hp mt hoa n ban hang, bin lai, sec trng phai bao ngay cho
c quan Thu, Ngn hang va Cng an a phng ni n v m tai khoan co bin
phap v hiu hoa chng t b mt.
Ngoai ra, trong trnh t lun chuyn con co giai oan s dung lai chng t .
Tuy khng c vn ban quy nh, nhng giai oan nay rt quan trong i vi qua
trnh lun chuyn chng t.
Muc ch cua vic bao quan va lu tr chng t cung chnh la s dung lai
chng t vao nhng cng vic nh:
- Truy tm bng chng v mt nghip vu kinh t, tai chnh a phat sinh trong
qua kh.

28
 - Tng hp va phn tch chui s liu thng k anh gia qua trnh hoat ng
va phat trin cua n v qua cac nm.
- Phuc hi hin trang cac nghip vu kinh t, tai chnh a phat sinh trong qua kh
khi cn thit.
- C s phap ly cho cac vu tranh chp xut hin sau khi cac nghip vu kinh t,
tai chnh a c a vao lu tr mt thi gian dai.
2.3.5 T chc lun chuyn chng t
am bao cho vic ghi s k toan c nhanh chong va chnh xac cn phai t
chc lun chuyn chng t mt cach khoa hoc.
T chc lun chuyn chng t la vic xac nh ng i cu th cua tng loai
chng t: mi loai chng t phai i qua cac b phn nao, b phn nao co nhim vu
kim tra, x ly va ghi s k toan, thi gian hoan thanh nhim vu bao lu va b phn
nao chu trach nhim lu tr chng t.
Nhm tng cng hiu qua vic s dung chng t, am bao tnh kp thi va hp
ly, b phn k toan phai xy dng s lun chuyn cho tng loai chng t cu th.
Vic xy dng s lun chuyn chng t, ngoai vic biu hin mi quan h v cung
cp s liu k toan con cho phep xac nh c nhng lung thng tin din ra thng
xuyn trong n v, xac nh c nhng nguyn nhn lam cho s liu chng t thiu
chnh xac hoc thiu kp thi.Nh vy mi a c cng tac chng t k toan vao n
np, ky cng.
tng cng quan ly cng tac chng t k toan, n v k toan cn phai ban
hanh cac vn ban co tnh phap ly ni b v hoat ng lun chuyn chng t, vn hanh
song song, thng nht vi nhng quy nh trong Ch K toan ./.

29
 CHNG 3

PHNG PHAP TAI KHOAN K TOAN

3.1 NI DUNG VA Y NGHA CUA PHNG PHAP TAI KHOAN K TOAN

3.1.1 S cn thit khach quan cua phng phap tai khoan
Nh a trnh bay chng trc, i tng cua hach toan k toan co hnh thai
biu hin rt a dang, phong phu di nhiu hnh thc khac nhau va thng xuyn vn
ng theo nhng chiu hng khac nhau. Tnh vn ng cua i tng hach toan k
toan c th hin qua cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh trong qua trnh hoat
ng cua n v k toan.
Cac nghip vu kinh t, tai chnh nay din ra thng xuyn, lin tuc oi hoi phai
c ghi chep kp thi, y u qua phng phap chng t. Tuy nhin phng phap
chng t ch mi cung cp nhng thng tin ban u co tnh n le v tng nghip vu
kinh t, tai chnh, cha th cung cp c nhng thng tin co tnh tng hp, ng thi
cung cha phan anh c mi quan h bin ng gia cac i tng hach toan k toan
khi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh.
Trong khi o, nha quan ly rt cn nhng thng tin tng hp theo tng i tng
k toan va bt ky s bin ng cua mt i tng hach toan k toan nao cung cn c
xem xet trong mi lin h vi cac i tng khac.
T nhng yu cu trn cua cng tac quan ly oi hoi phai co mt phng phap
thch ng, co kha nng x ly va tng hp thng tin v tnh hnh bin ng cua tng loai
i tng hach toan k toan cung nh mi quan h gia cac i tng hach toan k
toan.
o chnh la phng phap tai khoan va ghi kep vao cac tai khoan (goi tt la
phng phap tai khoan k toan).
Vy s hnh thanh phng phap tai khoan va ghi kep la s ni tip theo sau
phng phap chng t nhm x ly va cung cp thng tin cho nha quan ly v tng i
tng hach toan k toan, tng loai hoat ng kinh doanh, cung nh cac mi quan h
gia cac i tng khi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh.
ng thi ch trn c s phng phap tai khoan va ghi kep vao tai khoan th
thng tin mi c h thng hoa thanh cac ch tiu kinh t, tai chnh phuc vu cho vic
lp cac bao cao k toan, am bao cung cp thng tin tng hp cho cac nha quan ly, cac
cp lanh ao Nha nc va cac i tng quan tm khac.

30
3.1.2 Ni dung va y ngha cua phng phap tai khoan
Phng phap tai khoan la mt trong cac phng phap hach toan k toan nhm
thng tin va kim tra v trang thai, v s vn ng va mi lin h gia cac i tng
hach toan k toan theo tng loai tai san, ngun vn cung nh tng qua trnh kinh
doanh.
Ni dung cua phng phap tai khoan co th cu th hoa nh sau:
- Theo doi, phan anh tnh hnh bin ng cua tng i tng hach toan k toan
- Cung cp thng tin cho nha quan ly v tnh hnh bin ng tng, giam va hin
co cua tng i tng hach toan k toan trong mi quan h vi cac i tng khac.
Vi ni dung nh trn, phng phap tai khoan co y ngha ht sc quan trong i
vi cng tac hach toan k toan:
- Thng qua phng phap tai khoan, cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh
c sp xp, phn loai theo tng i tng hach toan k toan, tng loai hoat ng
kinh doanh nhm giup cho vic h thng hoa va tng hp thng tin c thun li hn.
- Thng bao cho nha quan ly v tnh hnh tng loai tai san, ngun vn va tng
loai hoat ng cua n v trong mi quan h tng h vi nhau.
- La c s thc hin phng phap tng hp - cn i k toan.
thc hin c nhng ni dung cua phng phap tai khoan k toan, trc ht
cn phai co nhng hiu bit nht nh v tai khoan k toan.
3.2 TAI KHOAN K TOAN
3.2.1 Khai nim tai khoan k toan
Nh ni dung trc a trnh bay, biu hin c ban cua phng phap tai khoan
k toan la s phan anh cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh vao s k toan, tuy
nhin thun li trong cng tac nghin cu ngi ta m phong s k toan bng mt
hnh anh co dang nh ky hiu T - goi la tai khoan k toan.
Tai khoan k toan la hnh thc m phong cua s k toan; la biu hin cua
phng phap tai khoan k toan c s dung phan anh tnh hnh v s vn ng
cua tng i tng hach toan k toan theo tng loai tai san, tng loai ngun vn, tng
loai qua trnh hoat ng.
Hay, tai khoan k toan la cng cu phuc vu cho vic h thng hoa cac nghip vu
kinh t, tai chnh phat sinh theo tng loai i tng k toan cu th va phan anh thng
xuyn, lin tuc s hnh thanh, s vn ng cua tng loai i tng hach toan k toan.
3.2.2 C s va nguyn tc thit k tai khoan k toan
Vic thit k tai khoan k toan la mt vn ht sc quan trong i vi cng
tac hach toan k toan, do vy khi thit k tai khoan k toan hu ht cac quc gia u
phai cn c vao nhng nguyn tc co tnh nguyn ly nht nh. Ban thn cac nguyn

31
tc nay cung c xy dng trn nhng c s khoa hoc nht nh, mi c s khoa hoc
se co mt nguyn tc thit k tng ng.
Sau y la nhng c s va nguyn tc c ban:

C S NGUYN TC
1/ Cn c vao ni dung cua i tng hach 1/ H thng tai khoan phai phan
toan k toan anh c ba loai c ban cua i tng
i tng hach toan k toan gm ba loai c hach toan k toan nh a nu c s:
ban o la tai san, ngun vn va qua trnh Tai san, Ngun vn va qua trnh hoat
hoat ng cua n v. ng.

2/ Cn c tnh vn ng cua i tng hach 2/ Tai khoan k toan phai c thit

toan k toan k theo kiu hai bn i xng nhau
Cac i tng hach toan k toan lun co hai theo doi s vn ng tng giam cua tng
chiu hng vn ng ngc nhau: i tng hach toan k toan .
hoc tng ln hoc giam xung.

3/ Cn c vao tnh a dang cua i tng 3/ Tai khoan k toan phan anh mi
hach toan k toan i tng phai c thit k gm tai
Mi i tng thng c chia thanh khoan tng hp va cac tai khoan phn
nhiu i tng chi tit hn. tch theo doi ni dung chi tit cua
tng i tng tng hp.

4/ Cn c vao tnh vn ng khng ng b 4/ Bn canh cac tai khoan k toan

gia gia tr va hin vt cua mt s i tng thng thng cn phai co cac tai khoan
hach toan k toan trong mt s trng hp iu chnh biu hin chnh xac cac i
c bit. tng hach toan k toan co s thay i
gia tr nhng khng thay i v hin vt.

5/ Cn c vao tnh i lp tng i cua hai 5/ Tai khoan k toan phan anh tai
i tng hach toan k toan c ban la: san c thit k ngc chiu vi tai
Tai san va ngun vn khoan phan anh ngun vn.

32
 3.2.3 Kt cu tai khoan k toan
3.2.3.1. Kt cu chung
Trn c s cac nguyn tc thit k tai khoan k toan a trnh bay phn 3.2.2,
ta co kt cu chung cua tai khoan k toan nh sau:

Tn tai khoan...
V hnh thc tai khoan c biu hin hnh ch "T.
S hiu tai khoan...
Mt tai khoan gm co:
N Co
- Tn tai khoan phan anh khai quat ni dung i
tng hach toan k toan.
- S hiu tai khoan ky hiu bi cac ch s va co th
kem theo ch cai ( khi cn thit).

- Phn bn trai cua tai khoan goi la bn N, phn bn phai cua tai khoan goi la
bn Co. Chung c dung theo doi s bin ng tng, giam (hoc ngc lai) cua
cac i tng hach toan k toan c phan anh vao tai khoan;
- S d u ky hoc cui ky biu hin gia tr hin co cua i tng hach toan k
toan tai thi im u ky hoc cui ky. Cac s d co th c phan anh bn N hoc
bn Co tuy thuc vao tnh cht cua i tng hach toan k toan c phan anh;
Nu la tai san th s d c phan anh bn N cua tai khoan, trai lai nu la
ngun vn th s d c phan anh bn Co cua tai khoan;
- S bin ng tng giam cua cac i tng trong ky c biu hin bi s phat
sinh trong ky, bao gm s phat sinh tng va s phat sinh giam. S phat sinh tng va s
phat sinh giam lun lun c biu th cac bn ngc nhau. Nu i tng nao co s
phat sinh tng c hach toan vao bn N th phat sinh giam se c hach toan vao
bn Co va ngc lai.
Theo nguyn tc cn i gia u ra vi u vao, gia tng va giam ta lun co:

S d cui ky = S d u ky + S phat sinh tng trong ky - S phat sinh giam trong ky

T kt cu chung cua tai khoan k toan, ta xem xet kt cu tng loai tai khoan
phan anh cac i tng hach toan k toan c ban, gm co tai khoan phan anh tai san,
tai khoan phan anh ngun vn va tai khoan phan anh qua trnh kinh doanh.

33
3.2.3.2. Kt cu cua tai khoan phan anh tai san

Cac tai khoan phan anh tai san

N Co

S d u ky : Gia tr tai san hin co tai

thi im u ky
S phat sinh giam:Phan anh gia tr
S phat sinh tng: Phan anh gia tr tai san
tai san giam trong ky
tng trong ky
S d cui ky : Gia tr tai san hin co
vao thi im cui ky

Nhn vao kt cu tai khoan phan anh tai san co th rut ra cac kt lun nh sau:
- S d u ky va s d cui ky c phan anh vao bn N cua tai khoan.
- S phat sinh tng c phan anh vao bn N cua tai khoan.
- S phat sinh giam c phan anh vao bn Co cua tai khoan.
- Cach xac nh s d cui ky vn tun theo cng thc tng quat nh phn trnh
bay kt cu chung cua tai khoan k toan.
3.2.3.3. Kt cu cua tai khoan phan anh ngun vn

Cac tai khoan phan anh ngun vn

N Co

S d u ky : Gia tr ngun vn tai

thi im u ky
S phat sinh giam:Phan anh gia tr S phat sinh tng: Phan anh gia tr ngun
ngun vn giam trong ky vn tng trong ky
S d cui ky : Gia tr ngun vn tai
thi im cui ky

T kt cu tai khoan phan anh ngun vn co th rut ra cac kt lun nh sau:

- S d u ky va s d cui ky c phan anh vao bn Co cua tai khoan.
- S phat sinh tng c phan anh vao bn Co cua tai khoan.
- S phat sinh giam c phan anh vao bn N cua tai khoan.
- Cach xac nh s d cui ky vn tun theo cng thc tng quat nh phn trnh
bay kt cu chung cua tai khoan k toan.

34
3.2.3.4. Kt cu cua tai khoan phan anh qua trnh kinh doanh
Tai khoan phan anh qua trnh kinh doanh la cac tai khoan phan anh s vn ng
phi hp gia cac i tng hach toan k toan trong cac qua trnh hoat ng cua cac
n v kinh doanh cu th, v du nh qua trnh mua hang, qua trnh san xut san phm,
qua trnh tiu thu san phm...
Qua trnh kinh doanh ch la qua trnh trung gian lam cho tai san va ngun vn
bin i, do vy cac tai khoan phan anh qua trnh kinh doanh se khng co s d u ky
hoc cui ky nh cac tai khoan phan anh tai san hoc ngun vn. Chung ch la nhng
tai khoan co tnh cht chuyn hoa trung gian gia cac i tng tai san va ngun hnh
thanh tai san.
Co th chia cac tai khoan phan anh qua trnh kinh doanh thanh ba nhom: nhom
cac tai khoan co ngun gc t tai khoan phan anh tai san, nhom cac tai khoan co ngun
gc t tai khoan phan anh ngun vn va nhom cac tai khoan mang tnh hn hp.
Nhng tai khoan co ngun gc t tai khoan phan anh tai san la nhom cac tai
khoan chi ph, chung co kt cu tng t nh cac tai khoan phan anh tai san nhng co
mt im khac so vi tai khoan phan anh tai san la khng co s d u ky, cui ky.
Chng han: Tai khoan Chi ph nguyn vt liu trc tip (621), tai khoan Chi ph
san xut chung (627), tai khoan Chi ph ban hang (641), tai khoan Chi ph quan ly
doanh nghip (642), tai khoan Chi ph hoat ng tai chnh (635) ...
Nhng tai khoan co ngun gc t tai khoan phan anh ngun vn thng la cac
tai khoan phan anh thu nhp hoc doanh thu, chung co kt cu tng t nh tai khoan
phan anh ngun vn nhng khng co s d u ky, cui ky, nh la:
Tai khoan Doanh thu ban hang va cung cp dch vu (511), tai khoan Doanh thu
ni b (512), tai khoan Doanh thu hoat ng tai chnh (515), tai khoan Thu nhp khac
(711) ...
Nhng tai khoan mang tnh hn hp la nhng tai khoan co kt cu phan anh ca
chi ph, doanh thu va thu nhp cua qua trnh kinh doanh. Chc nng c ban cua nhng
tai khoan nay la so sanh va xac nh kt qua. Cung nh kt cu cua cac nhom trn,
nhom tai khoan nay cung khng co s d u va cui cui ky.
Chng han: tai khoan Xac nh kt qua kinh doanh (911).
Kt cu cua tai khoan nay kha phc tap nn se c trnh bay cu th cui muc
sau (3.3)
3.3 H THNG TAI KHOAN K TOAN VA PHN LOAI TAI KHOAN K TOAN
3.3.1. H thng tai khoan k toan
3.3.1.1. Khai nim va y ngha cua h thng tai khoan k toan
a. Khai nim h thng tai khoan k toan
H thng tai khoan k toan la toan b cac tai khoan k toan c s dung trong
hach toan k toan nhm phan anh toan b cac i tng hach toan k toan cua n v
theo mt trt t sp xp nht nh.

35
 am bao tnh thng nht trn toan quc trong cng tac k toan, mi nc
thng ban hanh mt h thng tai khoan thng nht ap dung trn toan quc, ap dung
chung cho nhiu nganh co tnh cht tng ng nhau va ap dung chung cho nhiu
thanh phn kinh t.
Vit Nam, h thng tai khoan k toan la b phn quan trong nht trong ch
k toan. No quy nh thng nht mt s tiu ch v s lng tai khoan, s hiu tai
khoan, ni dung ghi chep cua tng tai khoan ... Cac n v khng c tuy tin t ra
hoc sa i cach ghi chep cho tng tai khoan.
b. Y ngha cua h thng tai khoan k toan
Vic ban hanh va ap dung thng nht h thng tai khoan k toan trong cac n
v, cac thanh phn kinh t hoc cac lnh vc hoat ng trong mt nc co y ngha ht
sc to ln i vi s quan ly iu hanh va phat trin cua nn kinh t .
* giac v m h thng tai khoan thng nht gop phn:
- Lanh ao thng nht cng tac k toan trn toan quc
- Tao iu kin thun li cho vic kim tra, thanh tra kinh t tai chnh i vi
cac n v
- Giup cho vic tng hp s liu thng k cua cac n v k toan thc hin mt
cach d dang.
- ao tao nng cao trnh k toan cho can b trong toan quc
* giac vi m h thng tai khoan thng nht gop phn:
- Nng cao hiu sut cng tac k toan trong n v.
- Thng tin cung cp cho quan ly c kp thi, nhanh chong
- Nng cao tnh phap ly va tnh chnh xac cua thng tin k toan.
3.3.1.2 Nguyn tc xy dng h thng tai khoan k toan
xy dng h thng tai khoan cac c quan chc nng phai tun theo cac
nguyn tc nht nh. Mi nc tuy thuc vao c im cua mnh se co nhng nguyn
tc khac nhau, i vi Vit Nam hin nay khi xy dng h thng tai khoan k toan cn
tun theo cac nguyn tc sau:
* Khi xy dng h thng tai khoan k toan phai da trn cac nguyn tc thit k
tai khoan nh a trnh bay phn 3.2.2 cua chng nay:
H thng tai khoan k toan gm ba loai c ban la tai khoan phan anh tai san, tai
khoan phan anh ngun vn va tai khoan phan anh qua trnh kinh doanh; ng thi phai
bao gm tai khoan tng hp, cac tai khoan phn tch.
* H thng tai khoan thng nht phai gn lin vi c ch quan ly kinh t hin
hanh. Mi thi ky khac nhau c ch quan ly co nhng c trng khac nhau, anh hng

36
khng nho n cac i tng hach toan k toan va cng tac hach toan k toan, oi hoi
h thng tai khoan phai c iu chnh phu hp.
Tht vy, xet mt s doanh nghip Nha nc in hnh co th thy rng: trong
thi ky c ch k hoach hoa tp trung, gia ca do Nha nc quy nh, do vy trong qua
trnh hach toan cac doanh nghip Nha nc khng co s tng giam gia ca.
Trai lai sang thi ky c ch th trng, gia ca do th trng quyt inh, do vy
khi gia ca co xu hng giam xung, c bit la gia cac loai hang tn kho va cac khoan
u t, doanh nghip phai nhanh chong co nhng thay i nht nh trong ng x, vic
thay i ng x c th hin ngay trong h thng tai khoan k toan thng qua cach
a ra cac tai khoan d phong, nh: tai khoan d phong giam gia hang tn kho, tai
khoan d phong giam gia u t ngn han, dai han ...
* Khi xy dng h thng tai khoan phai tnh n kha nng phat trin cua h
thng tai khoan trong tng lai.
Trong iu kin cac chnh sach kinh t xa hi thng co nhng thay i cho phu
hp vi tng thi ky, dn n oi hoi phai co s thay i tng ng v tai khoan k
toan.
Song gi c tnh n nh tng i lu dai cho h thng tai khoan, khi xy
dng h thng tai khoan phai d oan trc kha nng b sung thm tai khoan va cn
tao nn nhng khoan trng cn thit nhm thun li cho vic b sung thm tai khoan
vao h thng tai khoan ma khng gy ra s xao trn ln i vi h thng tai khoan.
o chnh la vic d tnh n kha nng phat trin trong tng lai.
3.3.1.3 H thng tai khoan k toan doanh nghip hin hanh
a. Tng quan v h thng tai khoan k toan doanh nghip hin hanh
H thng tai khoan k toan doanh nghip hin hanh c B Tai chnh ban
hanh theo quyt nh s 1141TC/Q/CKT ngay 01/11/1995 ap dung thng nht
trong ca nc t ngay 01/01/1996. T o n thang 12/2002 B Tai chnh a ban hanh
trn mi vn ban sa i b sung v ch k toan doanh nghip cho phu hp vi
chnh sach tai chnh mi ban hanh, c bit la lut thu gia tr gia tng, thu thu nhp
doanh nghip.
Mt cach tng quat, h thng tai khoan k toan doanh nghip hin hanh ap dung
trong ca nc gm bay mi sau tai khoan k toan kep c sp xp thanh chn loai t
loai 1 n loai 9 va bay tai khoan k toan n c xp vao loai 0. Cu th nh sau:

37
Loai 1: Tai san lu dng Loai 6: Chi ph san xut, kinh doanh
Loai 2: Tai san c nh Loai 7: Thu nhp khac
Loai 3: N phai tra Loai 8: Chi ph khac
Loai 4: Ngun vn chu s hu Loai 9: Xac nh kt qua kinh doanh
Loai 5: Doanh thu Loai 0: Tai khoan ngoai bang

* S hiu cua tai khoan cp 1 co dang abc , trong o mi ch s u phan

anh mt th t cua i tng cn phan anh:

" abc"

Ch s th nht phan anh loai tai khoan

Ch s th hai phan anh nhom tai khoan trong loai tai khoan

Ch s th ba phan anh chi tit cac i tng k toan trong nhom

* S hiu tai khoan cp 2 gm co 4 ch s dang " abcd " trong o 3 ch s u

la s hiu cua tai khoan cp 1, ch s th t ch th t cua tng i tng chi tit trong
mi i tng c tai khoan cp 1 phan anh:

" abcd"
Ch s th nht phan anh loai tai khoan

Ch s th hai phan anh nhom tai khoan trong loai tai khoan

Ch s th ba phan anh chi tit cac i tng k toan trong nhom

Ch s th t phan anh th t i tng chi tit trong i tng c tai

khoan cp 1 phan anh

b. H thng tai khoan k toan doanh nghip hin hanh Vit Nam
Danh muc tai khoan k toan doanh nghip thng nht hin hanh Vit Nam a
sa i theo thng t 89/2002/TT-BTC ngay 09/10/2002 va thng t s 105/2003/TT-
BTC ngay 04/11/2003 hng dn thc hin cac chun mc k toan ban hanh theo Q
s 149/2001/Q-BTC ngay 31/12/2001& Q s 165/2002/Q-BTC ngay 31/12/2002
cua B trng B Tai chnh

38
 S HIU TAI
KHOAN TN TAI KHOAN GHI CHU
Cp 1 Cp 2
1 2 3 4
LOAI TAI KHOAN 1
TAI SAN LU NG
111 Tin mt
1111 Tin Vit Nam
1112 Ngoai t
1113 Vang bac, kim kh quy, a quy
112 Tin gi ngn hang
1121 Tin Vit Nam
1122 Ngoai t
1123 Vang bac, kim kh quy, a quy
113 Tin ang chuyn
1131 Tin Vit Nam
1132 Ngoai t
121 u t chng khoan ngn han
1211 C phiu
1212 Trai phiu
128 u t ngn han khac
129 D phong giam gia u t ngn han
131 Phai thu khach hang Chi tit theo i tng
133 Thu gia tr gia tng c khu tr
1331 Thu GTGT c khu tr cua hang hoa, dch vu
1332 Thu GTGT c khu tr cua TSC
136 Phai thu ni b
1361 Vn kinh doanh cac n v trc thuc Dung n v cp trn
1368 Phai thu ni b khac
138 Phai thu khac
1381 Tai san thiu ch x ly
1388 Phai thu khac
139 D phong phai thu kho oi
141 Tam ng Chi tit theo i tng
142 Chi ph tra trc
1421 Chi ph tra trc
1422 Chi ph ch kt chuyn DN co chu ky KD dai
144 Th chp, ky cc, ky quy ngn han
151 Hang mua ang i ng
152 Nguyn liu, vt liu Chi tit theo y/cu Qly

39
 1 2 3 4
153 Cng cu, dung cu
1531 Cng cu, dung cu
1532 Bao b lun chuyn
1533 dung cho thu
154 Chi ph san xut, kinh doanh d dang
155 Thanh phm
156 Hang hoa
1561 Gia mua hang hoa
1562 Chi ph thu mua hang hoa
157 Hang gi i ban
159 D phong giam gia hang tn kho
161 Chi s nghip
1611 Chi s nghip nm trc
1612 Chi s nghip nm nay
LOAI TAI KHOAN 2

TAI SAN C NH
211 Tai san c nh hu hnh
2112 Nha ca, vt kin truc
2113 May moc, thit b
2114 Phng tin vn tai, truyn dn
2115 Thit b, dung cu quan ly
2116 Cy lu nm, suc vt lam vic va cho san phm
2118 Tai san c nh khac
212 Tai san c nh thu tai chnh
213 Tai san c nh v hnh
2131 Quyn s dung t
2132 Quyn phat hanh
2133 Ban quyn, bng sang ch
2134 Nhan hiu hang hoa
2135 Phn mm may vi tnh
2136 Giy phep va giy phep nhng quyn
2138 Tai san c nh v hnh khac
214 Hao mon tai san c nh
2141 Hao mon tai san c nh hu hnh
2142 Hao mon tai san c nh thu tai chnh
2143 Hao mon tai san c nh v hnh
221 u t chng khoan dai han
2211 C phiu
2212 Trai phiu
222 Gop vn lin doanh

40
 1 2 3 4
228 u t dai han khac
229 D phong giam gia u t dai han
241 Xy dng c ban d dang
2411 Mua sm tai san c nh
2412 Xy dng c ban
2413 Sa cha ln tai san c nh
242 Chi ph tra trc dai han
244 Ky quy, ky cc dai han
LOAI TAI KHOAN 3
N PHAI TRA
311 Vay ngn han
315 N dai han n han tra
331 Phai tra ngi ban
333 Thu va cac khoan phai np Nha nc
3331 Thu gia tr gia tng
33311 Thu GTGT u ra
33312 Thu GTGT hang nhp khu
3332 Thu tiu thu c bit
3333 Thu xut, nhp khu
3334 Thu thu nhp doanh nghip
3335 Thu trn vn
3336 Thu tai nguyn
3337 Thu nha t, tin thu t
3338 Cac thu khac
3339 Ph, l ph va cac khoan phai np khac
334 Phai tra cng nhn vin
335 Chi ph phai tra
336 Phai tra ni b
337 Thanh toan theo tin k hoach hp ng XD
338 Phai tra, phai np khac
3381 Tai san tha ch x ly
3382 Kinh ph cng oan
3383 Bao him xa hi
3384 Bao him y t
3387 Doanh thu cha thc hin
3388 Phai tra, phai np khac
341 Vay dai han
342 N dai han
343 Trai phiu phat hanh
3431 Mnh gia trai phiu
3432 Chit khu trai phiu
3433 Phu tri trai phiu
344 Nhn ky quy, ky cc dai han 344

41
 1 2 3 4
LOAI TAI KHOAN 4
NGUN VN CHU S HU
411 Ngun vn kinh doanh
412 Chnh lch anh gia lai tai san
413 Chnh lch ty gia
4131 Chnh lch ty gia hi oai anh gia lai cui nm TC
4132 Chnh lch ty gia hi oai trong giai oan TXDCB
4133 Chnh lch ty gia hi oai t chuyn i bao cao TC
414 Quy u t phat trin
415 Quy d phong tai chnh
416 Quy d phong v tr cp vic lam
421 Li nhun cha phn phi
4211 Li nhun nm trc
4212 Li nhun nm nay
431 Quy khen thng, phuc li
4311 Quy khen thng
4312 Quy phuc li
4313 Quy phuc li a hnh thanh tai san c nh
441 Ngun vn u t xy dng c ban
451 Quy quan ly cp trn Dung cho TCty, T.oan
461 Ngun kinh ph s nghip
4611 Ngun kinh ph s nghip nm trc
4612 Ngun kinh ph s nghip nm nay
466 Ngun kinh ph a hnh thanh tai san c nh
LOAI TAI KHOAN 5
DOANH THU
511 Doanh thu ban hang va cung cp dch vu Chi tit theo y/cu q.ly
5111 Doanh thu ban hang hoa
5112 Doanh thu ban cac thanh phm
5113 Doanh thu cung cp dch vu
5114 Doanh thu tr cp, tr gia
512 Doanh thu ni b
5121 Doanh thu ban hang hoa
5122 Doanh thu ban cac thanh phm
5123 Doanh thu cung cp dch vu
515 Doanh thu hoat ng tai chnh Chi tit theo hoat ng
521 Chit khu thng mai
5211 Chit khu hang hoa
5212 Chit khu thanh phm
5213 Chit khu dch vu
531 Hang ban b tra lai
532 Giam gia hang ban

42
 1 2 3 4
LOAI TAI KHOAN 6
CHI PH SAN XUT, KINH DOANH
611 Mua hang Ap dung cho P.P KKK
6111 Mua nguyn liu, vt liu
6112 Mua hang hoa
621 Chi ph nguyn liu, vt liu trc tip
622 Chi ph nhn cng trc tip
623 Chi ph s dung may thi cng
6231 Chi ph nhn cng
6232 Chi ph vt liu
6233 Chi ph dung cu san xut
6234 Chi ph khu hao may thi cng
6237 Chi ph dch vu mua ngoai
6238 Chi ph bng tin khac
627 Chi ph san xut chung
6271 Chi ph nhn vin phn xng
6272 Chi ph vt liu
6273 Chi ph dung cu san xut
6274 Chi ph khu hao TSC
6277 Chi ph dch vu mua ngoai
6278 Chi ph bng tin khac
631 Gia thanh san xut Ap dung cho P.P KKK
632 Gia vn hang ban
635 Chi ph tai chnh
641 Chi ph ban hang
6411 Chi ph nhn vin
6412 Chi ph vt liu, bao b
6413 Chi ph dung cu, bao b
6414 Chi ph khu hao TSC
6415 Chi ph bao hanh
6417 Chi ph dch vu mua ngoai
6418 Chi ph khac bng tin
642 Chi ph quan ly doanh nghip
6421 Chi ph nhn vin quan ly
6422 Chi ph vt liu quan ly
6423 Chi ph dung vn phong
6424 Chi ph khu hao TSC
6425 Thu, ph va l ph
6426 Chi ph d phong
6427 Chi ph dch vu mua ngoai
6428 Chi ph bng tin khac

43
 1 2 3 4
LOAI TAI KHOAN 7
THU NHP HOAT NG KHAC
711 Thu nhp hoat ng khac
LOAI TAI KHOAN 8
CHI PH HOAT NG KHAC
811 Chi ph hoat ng khac
LOAI TAI KHOAN 9
XAC NH KT QUA KINH DOANH
911 Xac nh kt qua kinh doanh

LOAI TAI KHOAN 0

TAI KHOAN NGOAI BANG
001 Tai san thu ngoai
002 Vt t, hang hoa nhn gi h, nhn gia cng
003 Hang hoa nhn ban h, nhn ky gi
004 N kho oi a x ly
007 Ngoai t cac loai
008 Han mc kinh ph
0081 Han mc kinh ph thuc ngn sach TW
0082 Han mc kinh ph thuc ngn sach P
009 Ngun vn khu hao c ban

3.3.2 Phn loai tai khoan trong h thng tai khoan k toan
Phn loai tai khoan k toan la vic sp xp cac tai khoan k toan thanh tng
loai, tng nhom theo nhng tiu thc nht nh.
Vic phn loai tai khoan nhm giup cho cac n v k toan hiu va vn dung
trong cng tac k toan cung nh vic s dung cac thng tin trn tai khoan k toan.
Ngi ta thng cn c vao cac c trng cua tai khoan k toan phn loai.
Cac c trng chu yu cua tai khoan la:
- c trng v ni dung kinh t phan anh trong cac tai khoan
- c trng v cng dung va kt cu tai khoan.
- c trng v mc phan anh cua tai khoan v cac i tng k toan.
- c trng v mi quan h gia tai khoan k toan vi h thng cac bao cao tai
chnh .

44
 Di y se trnh bay cach phn loai tai khoan theo mt s c trng nht nh.
3.3.2.1 Phn loai tai khoan theo ni dung kinh t phan anh trong tai khoan
Theo cach phn loai nay, tai khoan k toan c chia thanh ba loai: tai khoan
phan anh tai san, tai khoan phan anh ngun vn va tai khoan phan anh qua trnh kinh
doanh.
a. Tai khoan phan anh tai san
La nhng tai khoan phan anh toan b cac loai tai san cua n v, bao gm tai
san c nh, tai san lu ng.
* Tai khoan phan anh tai san lu ng gm cac tai khoan thuc loai tai khoan 1,
chng han:
Tai khoan Tin mt (111), tai khoan Tin gi ngn hang (112), tai khoan u t
chng khoan ngn han (121), tai khoan u t ngn han khac (128), tai khoan Nguyn
vt liu (152), tai khoan Cng cu dung cu (153), tai khoan Hang hoa (156), tai khoan
Phai thu khac hang (131) ...
* Tai khoan phan anh tai san c nh gm cac tai khoan loai 2, nh la: tai khoan
Tai san c nh hu hnh (211), tai khoan Tai san c nh v hnh (213), tai khoan u
t chng khoan dai han (221), tai khoan u t dai han khac (228) ...
b. Tai khoan phan anh ngun vn
La nhng tai khoan phan anh toan b cac loai ngun vn cua n v, bao gm
hai nhom :
* Nhom tai khoan phan anh ngun vn chu s hu
+ Cac tai khoan phan anh ngun vn kinh doanh: tai khoan Ngun vn kinh
doanh (411)
+ Cac tai khoan phan anh quy chuyn dung: tai khoan Ngun vn u t xy
dng c ban (441), tai khoan Quy u t phat trin (414), tai khoan Quy d phong tai
chnh (415)
+ Cac ngun vn chu s hu khac: tai khoan Li nhun cha phn phi (421) ,
tai khoan Chnh lch anh gia lai tai san (412) ...
* Nhom tai khoan phan anh n phai tra
+ Cac khoan n tn dung: tai khoan Vay ngn han (311), tai khoan Vay dai han
(341), tai khoan N dai han (342) ...
+ Cac khoan n trong thanh toan: tai khoan Phai tra ngi ban (331), tai khoan
Thu va cac khoan phai np Nha nc (333), tai khoan Phai tra cng nhn vin (334) ..
c. Tai khoan phan anh qua trnh kinh doanh
La nhng tai khoan phan anh tnh hnh v chi ph, v doanh thu, thu nhp va v
kt qua hoat ng kinh doanh cua doanh nghip. Chng han:

45
 + Nhom tai khoan phan anh chi ph: tai khoan Chi ph nguyn vt liu trc tip
(621), tai khoan Chi ph nhn cng trc tip (622), tai khoan Chi ph san xut chung
(627), tai khoan Chi ph tai chnh (635) ...
+ Nhom tai khoan phan anh doanh thu, thu nhp: tai khoan Doanh thu ban hang
va cung cp dch vu (511), tai khoan Thu nhp khac (711), tai khoan Doanh thu hoat
ng tai chnh (515) ...
+ Nhom tai khoan xac nh kt qua kinh doanh co tai khoan Xac nh kt qua
kinh doanh (911)
Vic phn loai tai khoan theo ni dung kinh t phan anh trn tai khoan giup
cho k toan chon la tai khoan k toan theo ni dung va vn dung vao cng tac k toan
c chnh xac, phu hp vi c im hoat ng kinh doanh cua n v.
3.3.2.2 Phn loai tai khoan theo cng dung va kt cu
phn loai, trc ht cn c vao cng dung chia tai khoan thanh nhng
loai co cng dung ging nhau, sau o trong tng loai cn c vao kt cu cua tai khoan
chia chung thanh nhng nhom tai khoan co kt cu ging nhau.
Theo cach phn loai nay, tai khoan k toan c chia thanh ba loai:
a. Loai tai khoan c ban
Loai tai khoan nay co cng dung trc tip phan anh tnh hnh bin ng cua tai
san va ngun vn. Cn c vao kt cu, loai tai khoan c ban nay lai c chia thanh ba
nhom:
a.1/ Nhom tai khoan co s d N
Nhom tai khoan co s d N bao gm nhng tai khoan phan anh tai san co kt
cu nh sau:

Cac tai khoan co s d N

N Co

S d u ky : Gia tr tai san u ky

S phat sinh tng: Gia tr tai san tng S phat sinh giam: Gia tr tai san giam
trong ky trong ky

S d cui ky : Gia tr tai san cui ky

46
a.2/ Nhom tai khoan co s d Co
Nhom tai khoan co s d Co bao gm nhng tai khoan phan anh ngun vn co
kt cu nh sau:
Cac tai khoan co s d Co
N Co

S d u ky : Ngun vn hin co u ky

S phat sinh giam: Gia tr tai san giam S phat sinh tng: Ngun vn tng
trong ky trong ky

S d cui ky : Ngun vn hin co cui ky

a.3/ Nhom tai khoan co s d N - Co

Thuc nhom nay gm co cac tai khoan phai thu va cac tai khoan phai tra, goi
chung la tai khoan cng n.
Sau y la kt cu cua hai tai khoan c trng nht trong nhom cac tai khoan co
s d N - Co, o la:
- Tai khoan Phai thu khach hang (131)
- Tai khoan Phai tra ngi ban (331)
* Kt cu tai khoan Phai thu khach hang

TK Phai thu khach hang (131)

N Co

SDDK: S tin khach hang t trc con

SDDK: S con phai thu cua khach hang vao
u ky.
u ky.
SPS: - S phai thu khach hang giam trong
SPS: - S phai thu khach hang tng trong
ky.
ky.
- S tin t trc cua khach hang
- Tr gia san phm hang hoa giao cho
tng ln trong ky.
khach hang a t trc tin hang.
SDCK: S tin khach hang t trc con
SDCK: S con phai thu khach hang cui ky.
cui ky.

47
 * Kt cu tai khoan Phai tra ngi ban

TK Phai tra ngi ban (331)

N Co

SDDK: S tin doanh nghip a ng trc
cho ngi ban tai thi im u ky.
SPS: - S P.tra ngi ban giam trong ky
(a tra).
- ng trc tin mua hang cho ngi
ban.
SDCK: S tin doanh nghip a ng trc
cho ngi ban tai thi im cui ky.
SDDK: S tin doanh nghip con phai tra
ngi ban tai thi im u ky.
SPS: - S phai tra ngi ban tng ln trong
ky.
- Gia tr hang hoa, vt t doanh nghip
nhn c tng ng vi s tin a ng
trc.
SDCK: S tin doanh nghip phai tra ngi
ban tai thi im cui ky.

b. Loai tai khoan iu chnh

Cng dung cua loai tai khoan iu chnh la giup cho vic tnh lai s liu ghi
chep trn tai khoan ma no iu chnh, xac nh chnh xac cac ch tiu thc t v i
tng hach toan k toan tai thi im tnh toan theo yu cu quan ly.
Tai khoan iu chnh c chia thanh tai khoan iu chnh tng, tai khoan iu
chnh giam.
Cac tai khoan iu chnh tng co kt cu cung chiu vi tai khoan c iu
chnh, trai lai cac tai khoan iu chnh giam co kt cu ngc chiu vi tai khoan c
iu chnh.
Hin nay trong h thng tai khoan k toan doanh nghip khng co tai khoan
iu chnh tng, ch co tai khoan iu chnh giam va mt s tai khoan iu chnh va
tng va giam.
+ Cac tai khoan iu chnh giam gm: tai khoan Hao mon tai san c nh (214),
tai khoan D phong giam gia u t ngn han (129), tai khoan D phong giam gia
hang tn kho (159), tai khoan D phong giam gia u t dai han (229) ...
+ Cac tai khoan iu chnh va tng va giam gm co: tai khoan Chnh lch
anh gia lai tai san (412), tai khoan Chnh lch ty gia ngoai t (413) ...
* Mt s tai khoan iu chnh giam c trng
1/ Tai khoan 214 Hao mon tai san c nh
Cng dung cua tai khoan Hao mon tai san c nh la iu chnh, tnh gia
tr con lai cua cac tai san c nh cua doanh nghip.
Ta co kt cu cua tai khoan nay nh sau:

48
 TK Hao mon tai san c nh (214)
N Co

SDDK: Gia tr hao mon TSC vao u ky.

SPS: Gia tr hao mon TSC giam xung SPS : Gia tr hao mon TSC tng ln
trong ky trong ky.
SDCK: Gia tr hao mon TSC vao cui ky.

Ta co cng thc xac nh gia tr con lai cua tai san c nh nh sau:

Gia tr con lai Nguyn gia cua Gia tr hao mon

cua TSC = TSC - cua TSC

2/ Tai khoan 159 D phong giam gia hang tn kho

Tai khoan nay c s dung iu chnh gia tr thc t cua cac loai hang tn
kho so vi s sach k toan do s bin ng giam gia trn th trng.
Kt cu nh sau:
TK D phong giam gia hang tn kho (159)
N Co

SPS: Gia tr d phong giam gia hang tn SPS: Gia tr d phong giam gia hang tn
kho hoan nhp ghi giam gia vn hang ban kho a lp tnh vao gia vn
SDCK: Gia tr d phong giam gia hang
tn kho cui ky.

Ta co cng thc xac nh gia tr thc t cua hang tn kho co xu hng giam gia nh
sau:

Gia tr thc t Gia tr trn s sach Gia tr d phong giam

= hang tn kho - gia hang tn kho
cua hang tn kho

* Tai khoan iu chnh va tng va giam

Thuc v nhom tai khoan nay gm co cac tai khoan Chnh lch anh gia lai
tai san (412) va tai khoan Chnh lch ty gia ngoai t (413).

49
 Cac tai khoan nay, se co hai kha nng iu chnh: Nu gia tr i tng c
anh gia la tng ln, th trn tai khoan 412 hoc tai khoan 413 phan anh iu chnh
tng va ngc lai nu gia tr i tng c anh gia co giam xung th cac tai khoan
nay phan anh iu chnh giam.
c. Loai tai khoan nghip vu
Loai tai khoan nay c s dung tp hp s liu cn thit v qua trnh hoat
ng kinh doanh cua doanh nghip, sau o dung nhng phng phap thch hp co tnh
nghip vu x ly s liu theo yu cu cua cng tac quan ly.
Cac tai khoan nghip vu c chia thanh bn nhom: nhom tai khoan phn phi,
nhom tai khoan tnh gia thanh, nhom tai khoan theo doi - kt chuyn doanh thu va
nhom tai khoan so sanh.
c.1/ Nhom tai khoan phn phi
c s dung tp hp va phn phi chi ph phat sinh ri kt chuyn hoc
phn b cho cac i tng lin quan. Trong nhom nay lai chia thanh hai nhom chi tit
hn : nhom tp hp - phn phi va nhom phn phi theo d toan
+ Nhom tai khoan tp hp - phn phi bao gm cac tai khoan loai chi ph nh
tai khoan Chi ph nguyn vt liu trc tip (621), tai khoan Chi ph nhn cng trc tip
(622), tai khoan Chi ph san xut chung (627), tai khoan Chi ph tai chnh (635) ...Cac
tai khoan nay u co chung kt cu nh sau:
Cac tai khoan tp hp - phn phi
N Co

SPS: Tp hp cac chi ph phat sinh SPS: Kt chuyn chi ph cho

trong ky cac i tng.

Tai khoan nay cui ky khng co s d

+ Nhom tai khoan phn phi theo d toan

La nhng tai khoan c s dung phan anh cac chi ph se va a phat sinh
theo d toan tnh trc hoc cac khoan chi ph a phat sinh mt ln nhng cn phn b
dn cho cac i tng s dung.
Chng han nh tai khoan Chi ph tra trc (142), tai khoan Chi ph tra trc dai
han (242), tai khoan Chi ph phai tra (335). Trong o:
- Cac tai khoan Chi ph tra trc (142) , Chi ph tra trc dai han (242) c s
dung phan anh nhng chi ph thc t a phat sinh nhng khng th tnh ht vao mt
chu ky san xut kinh doanh do quy m chi ph qua ln va lin quan n nhiu chu ky
san xut kinh doanh.

50
 Cac tai khoan nay co kt cu nh sau:

Cac tai khoan Chi ph tra trc (142 va 242)

N Co

SDK: Chi ph tra trc hin con u ky

SPS: Phn b chi ph tra trc tnh
SPS: Cac chi ph tra trc phat sinh vao chi ph trong ky
trong ky

SDCK: Chi ph tra trc hin con cui ky

- Tai khoan Chi ph phai tra (335) c s dung phan anh nhng chi ph se
phat sinh vi quy m ln, lin quan n nhiu chu ky san xut kinh doanh cn phai
trch trc theo k hoach.
Tai khoan nay co kt cu nh sau:

Tai khoan Chi ph phai tra (335)

N Co

SDK: Chi ph phai tra hin con u ky

SPS: Cac chi ph phai tra thc t phat SPS : Cac chi ph phai tra trch trc
sinh trong ky theo k hoach trong ky
SDCK: Chi ph phai tra hin con cui ky

c.2/ Nhom tai khoan tnh gia thanh

Cng dung cua nhom tai khoan nay la tp hp chi ph san xut tnh gia thanh
san phm, dch vu hoan thanh hoc chi ph cua cac hoat ng khac trong doanh
nghip. Thuc nhom nay gm co: tai khoan Chi ph san xut kinh doanh d dang
(154), tai khoan Gia thanh san xut (631), tai khoan Xy dng c ban d dang ( 241) ...
Kt cu tai khoan tiu biu cua nhom tai khoan nay c biu hin qua tai
khoan Chi ph san xut kinh doanh d dang (154)

51
 Tai khoan nay co kt cu nh sau:
TK Chi ph san xut kinh doanh d dang (154)
N Co

SDK: Chi ph san xut d dang u ky

SPS : Tp hp chi ph san xut SPS : Gia thanh cua san phm,
phat sinh trong ky dch vu hoan thanh trong ky.
SDCK: Chi ph san xut d dang cui ky

c.3 Nhom tai khoan theo doi va kt chuyn doanh thu, thu nhp
Nhom tai khoan nay theo doi doanh thu, thu nhp ng thi kt chuyn doanh
thu, thu nhp thun vao tai khoan xac nh kt qua kinh doanh . Thuc nhom nay gm
co cac tai khoan : Tai khoan doanh thu ban hang va cung cp dch vu ( 511), Tai khoan
doanh thu hoat ng tai chnh (515), Tai khoan thu nhp khac (711) ...
Kt cu chung cua nhom nay c th hin nh sau:

Cac tai khoan Doanh thu , thu nhp

N Co

- Cac khoan giam tr doanh thu, thu nhp tai -Doanh thu ban hang, thu nhp tai
chnh , thu nhp khac phat sinh trong ky. chnh, thu nhp khac phat sinh trong
ky
- Cui ky kt chuyn doanh thu thun, cac
khoan thu nhp thun vao tai khoan xac nh
kt qua .

Cui ky cac tai khoan nay khng co s d

c.4 Nhom tai khoan so sanh

Nhom tai khoan nay c s dung xac nh kt qua hoat ng san xut kinh
doanh cua doanh nghip vao cui ky, bng cach so sanh gia bn N vi bn Co cua
tai khoan. Thuc nhom tai khoan nay ch co mt tai khoan o la tai khoan Xac nh kt
qua kinh doanh (911).
Tai khoan nay co kt cu nh sau:

52
 TK Xac nh kt qua kinh doanh (911)
N Co

- Gia vn hang ban trong ky - Doanh thu thun ban hang &cung cp d.vu

- Chi ph tai chnh - Doanh thu hoat ng tai chnh

- Chi ph ban hang

- Chi ph quan ly doanh nghip

- Chi ph khac -Thu nhp khac

- Cng phat sinh N - Cng phat sinh Co

- Kt chuyn lai (2) - Kt chuyn l (3)

Lu y:
(1) : Cng dung cua tai khoan nay cho phep doanh nghip co th xac nh kt qua
chung cho cac hoat ng hoc xac nh ring kt qua cua tng hoat ng bao
gm: hoat ng chnh cua doanh nghip( hoat ng san xut kinh doanh +
hoat ng tai chnh) va cac hoat ng khac.
(2) : Doanh nghip at kt qua lai khi
Tng thu nhp hoc doanh thu ( thun) > Tng chi ph,
tc la Cng phat sinh N < Cng phat sinh Co.
(3) : Doanh nghip at kt qua l khi
Tng thu nhp hoc doanh thu ( thun) < Tng chi ph,
tc la Cng phat sinh N > Cng phat sinh Co.
(4) : Doanh thu thun ban hang &cung cp d.vu se c trnh bay chng 6
3.4 PHNG PHAP GHI KEP VAO TAI KHOAN K TOAN
3.4.1 Cac quan h i ng k toan
3.4.1.1 Khai nim quan h i ng
Quan h i ng k toan la khai nim dung biu th mi quan h hai mt gia
tai san va ngun vn hoc gia tnh hnh tng va tnh hnh giam cua cac i tng k
toan cu th trong mi nghip vu kinh t phat sinh.

53
V du: Co cac nghip vu kinh t, tai chnh sau:
1/ Chuyn tin gi ngn hang thanh toan tin mua xe tai : 20.000.000 ng (1)
2/ Mua xi mng thanh toan bng khoan vay ngn han : 30.000.000 ng (2)
Phn tch cac nghip vu kinh t, tai chnh trn:
Nghip vu s (1) biu th mi quan h gia hai mt tng - giam cua hai i tng u
la tai san:
TS " Tin gi ngn hang" giam xung TS Gia tr tai san c nh" tng ln
Nghip vu s (2) biu th mi quan h cung tng ln cua hai i tng tai san - ngun
vn :
TS " Nguyn vt liu - xi mng" tng ln NV " vay ngn han" cung tng ln.
Trong qua trnh hoat ng cua cac n v co rt nhiu quan h i ng k toan
khac nhau, biu hin di nhiu hnh thai khac nhau, tuy nhin sau khi phn tch ky th
thc cht chung u thuc mt trong bn loai c ban, se cp phn di y.
3.4.1.2 Cac loai quan h i ng k toan
a. Loai 1: Gia tr tai san nay tng ln ng thi gia tr tai san khac giam xung vi
cung mt lng gia tr
Loai quan h i ng nay th hin xu hng chuyn hoa tai san cua n v t
dang nay sang dang khac, song iu o ch lam cho tai san cua n v thay i kt cu,
con tng gia tr tai san va ngun vn th vn khng thay i.
V du minh hoa
Tai X nghip xy lp co cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh nh sau:
Mua may trn b tng thu cng, thanh toan bng tin mt: 3.000.000 VND
( cng cu lao ng)
Trong nghip vu kinh t nay, cng cu lao ng cua doanh nghip tng ln
3.000.000 VND tin mt giam 3.000.000 VND, => lam cho kt cu tai san cua n
v thay i nhng tng gia tr tai san vn khng i bi v tin mt a chuyn hoa
thanh cng cu lao ng.
b. Loai 2: Ngun vn nay tng ln ng thi ngun vn khac giam xung cung mt
lng gia tr.
Loai quan h i ng nay th hin xu hng chuyn hoa ngun vn cua n v
t loai nay sang loai khac, nhng iu o ch lam cho ngun vn cua n v thay i
kt cu ch khng lam thay i tng ngun vn va gia tr tai san .
V du minh hoa : Vay ngn han tra n cho ngi ban vt liu xy dng :
15.000.000 VND
nghip vu kinh t nay, ngun vn " Vay ngn han" tng ln 15.000.000VND,
ngun vn " Phai tra cho ngi ban" giam xung 15.000.000 VND, => kt cu
ngun vn cua n v thay i nhng tng ngun vn va gia tr tai san vn khng i

54
bi v sau khi kt thuc, nghip vu ch lam chuyn hoa ngun vn phai tra cho ngi
ban thanh ngun vn vay ngn han.
c. Loai 3: Tai san tng va ngun vn cung tng ln vi cung mt lng gia tr
Loai quan h i ng nay va lam thay i c cu va lam tng gia tr cua tai
san va ngun vn, do vy se lam cho tng gia tr cua tai san va tng ngun vn tng
ln cung mt lng gia tr.
V du : Mua mt may m t tr gia 100.000.000VND, cha tra tin cho ngi
ban.
Khi nghip vu kinh t nay phat sinh, tai san c nh tng ln 100.000.000VND,
ngun vn " Phai tra cho ngi ban" cung tng ln 100.000.000 VND, dn n gia
tr va kt cu tai san cung nh ngun vn cua n v thay i theo chiu hng tng
ln do vy tng tai san va ngun vn cua n v se tng ln vi cung mt lng gia tr
la 100.000.000 VND
d. Loai 4: Tai san giam va ngun vn cung giam vi cung mt lng gia tr
Loai quan h i ng nay va lam thay i c cu va lam giam gia tr cua tai
san va ngun vn, do vy se lam cho tng gia tr cua tai san va ngun vn giam xung
cung mt lng gia tr.
V du : Chi tin mt thanh toan lng cho cng nhn vin 55.000.000VND
Trong nghip vu kinh t nay, tin mt cua n v giam xung 55.000.000VND,
ngun vn " Phai tra cho cng nhn vin " cung giam xung 55.000.000 VND, lam
cho gia tr va kt cu cua tai san cung nh ngun vn trong n v thay i theo chiu
hng giam xung, do vy tng tai san va ngun vn cua n v se giam xung
55.000.000VND.
Cac quan h i ng trn co th c biu din di dang s nh sau:

Loai 1
TAI SAN TAI SAN
tng giam

Loai 3 Loai 4

NGUN VN NGUN VN
tng giam
Loai 2

55
3.4.2 Ghi kep vao tai khoan
Ghi kep vao tai khoan la vic phan anh nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh
vao cac tai khoan lin quan ( t nht phai co hai tai khoan) theo ung quan h i ng
k toan.Thc cht ghi kep la ghi vao bn N cua tai khoan nay ng thi ghi vao bn
Co cua tai khoan khac vi cung mt s tin tng ng.
thc hin vic ghi kep vao tai khoan k toan, k toan vin phai tin hanh xac
nh ghi N vao tai khoan nao va ghi Co vao tai khoan nao, vi s tin bao nhiu (?).
Thc hin cng vic nay goi la "nh khoan.
Trong thc t khi mt nghip vu kinh t phat sinh co th lin quan t hai n ba
i tng tr ln. Nu mt nh khoan lin quan n hai i tng th goi la nh
khoan n, nu mt nh khoan lin quan t ba i tng tr ln goi la nh khoan
phc.
Nhng cho du la nh khoan n hay nh khoan phc th i vi mi nh
khoan k toan vn phai thc hin mt ln ghi chep vao s k toan (tai khoan), vic ghi
chep mt nh khoan vao tai khoan k toan hay s sach k toan c goi la thc hin
mt " But toan".
Qua vic phn tch cac loai nh khoan, va cac khai nim v but toan hay ghi
kep ta co th rut ra mt vai im cn lu y nh sau:
- Trong cung mt nh khoan k toan th tng s tin ghi vao bn N cua cac tai
khoan lun lun bng vi s tin ghi vao bn Co cua cac tai khoan i ng.
- Vic ghi kep vao tai khoan k toan dn n trong mt ky k toan: tng s phat
sinh bn N cua tt ca cac tai khoan bng tng phat sinh bn Co cua tt ca cac tai
khoan k toan m ra trong n v k toan.
3.4.3 K toan tng hp va k toan chi tit
3.4.3.1 Tai khoan tng hp va tai khoan phn tch
Tai khoan tng hp la tai khoan c s dung phan anh cac i tng k
toan theo tng loai nht nh nhm cung cp nhng thng tin co tnh cht tng hp v
i tng o, chng han: tai khoan Tin gi ngn hang (112) la mt tai khoan tng hp
bi v no cung cp cho nha quan ly cac thng tin tng hp v tnh hnh s d va s
phat sinh cua tin gi ngn hang noi chung ch cha cung cp c thng tin v tng
loai tin gi ngn hang cu th.
Tai khoan phn tch la tai khoan cp 2 tr i, c s dung phan anh mt
cach chi tit v cac i tng k toan a phan anh trong cac tai khoan tng hp.
V du: Tai khoan tng hp " Tin mt" co cac tai khoan phn tch la tai khoan
" Tin mt bng VND", " Tin mt bng ngoai t", " Tin mt bng vang, bac a quy".
Nh a phn tich phn u cua chng nay, tai khoan tng hp va cac tai
khoan phn tch cua no co mi quan h ht sc cht che vi nhau, sau y xin c
nhn manh lai cac im ni bt trong mi quan h o:

56
 * Mi tai khoan tng hp va cac tai khoan phn tch cua no u cung phan anh
mt i tng hach toan k toan nhng mc khac nhau.
* Cac tai khoan phn tch phan anh cung ni dung vi tai khoan tng hp v
cung mt i tng k toan nn chung co cung kt cu vi nhau.
* Trong cung mt i tng hach toan k toan th tai khoan tng hp co chc
nng cung cp thng tin tng hp v i tng, con cac tai khoan phn tch th co chc
nng cung cp thng tin co tnh giai thch, phn tch chi tit hn v i tng. Do vy
s d cua tai khoan tng hp se bng tng s d cua cac tai khoan phn tch tng ng.
* Gia tai khoan tng hp va cac tai khoan phn tch cua no se khng co quan
h i ng k toan k toan. Nhng gia cac tai khoan phn tch cua mt tai khoan tng
hp vn co quan h i ng k toan.
3.4.3.2 K toan tng hp va k toan chi tit
Theo quy nh cua Lut K toan, ni dung k toan tng hp va k toan chi tit
c hiu nh sau:
+ K toan tng hp phai thu thp, x ly, ghi chep va cung cp thng tin tng
quat v hoat ng kinh t, tai chnh cua n v.
K toan tng hp s dung n v tin t phan anh tnh hnh tai san, ngun
hnh thanh tai san, tnh hnh va kt qua hoat ng kinh t, tai chnh cua n v k toan.
Vy k toan tng hp la vic thc hin ghi kep vao tai khoan k toan tng hp
hoc phn tch trong o chu yu la tai khoan tng hp.
Noi theo cach khac, k toan tng hp chnh la thc hin cac but toan trn c s
cac nh khoan a xac nh cua cac nghip vu kinh t.
Mi ln thc hin mt but toan k toan tng hp, k toan phai thc hin mt ln
ghi kep tc la ghi N vao tai khoan nay ng thi ghi Co vao tai khoan khac.
Trong khi thc hin k toan tng hp k toan hu nh ch quan tm n thc
o gia tr hay con goi la thc o tin t.
+ K toan chi tit phai thu thp, x ly, ghi chep va cung cp thng tin chi tit
bng n v tin t, n v hin vt va n v thi gian lao ng theo tng i tng k
toan cu th trong n v k toan.
K toan chi tit minh hoa cho k toan tng hp. S liu k toan chi tit phai
khp ung vi s liu k toan tng hp trong mt ky k toan.
Vy k toan chi tit la vic k toan co tnh cht n le trn tng i tng hach
toan k toan.
Thng k toan chi tit c thc hin trn cac tai khoan phn tch tc la ghi
chep va theo doi trn cac loai s chi tit.
Trong khi thc hin k toan chi tit, k toan hu nh khng quan tm n quan
h i ng k toan ma chu yu la quan tm n s bin ng tng giam cua i tng
ang c ghi chep theo doi ca v mt hin vt ln gia tr.

57
 Do vy k toan chi tit khng nhng ch s dung thc o gia tr ma con s
dung ca cac thc o hin vt va thc o lao ng tuy theo tng loai i tng hach
toan k toan.
3.5 KIM TRA VIC GHI CHEP TRN CAC TAI KHOAN K TOAN
Qua trnh ghi chep trn tai khoan k toan co th b sai sot, nhm ln do nhiu
nguyn nhn chu quan, khach quan khac nhau. Nu la sai sot do chu quan tt nhin
chung ta se khng t kim tra ma cn phai co i tac bn ngoai tham gia vao vic kim
tra.
Vy trong pham vi chng nay ch cp n cng tac t kim tra cua nhn
vin k toan nhm tng chnh xac cua thng tin k toan cung cp cho nha quan ly
va cac i tng co nhu cu c cung cp thng tin.
Vic kim tra ghi chep trn tai khoan c tin hanh thng xuyn bng nhiu
cach qua tng cng oan cua cng tac k toan:
- i chiu s liu gia chng t gc va s liu a ghi chep trn tai khoan.
- i chiu s liu trn tai khoan vi cac s sach chng t trung gian trc khi
lp bao cao k toan, da trn tnh cht cn i vn co cua i tng hach toan k toan.
- i chiu s liu ghi chep trn cac tai khoan tng hp vi nhau va i chiu
s liu ghi chep trn tai khoan tng hp vi s liu tng hp c t cac tai khoan
phn tch.
Thng thng k toan co th s dung mt trong ba phng phap i chiu sau
tng cng cng tac kim tra ghi chep trn tai khoan k toan.
3.5.1 S dung bang cn i tai khoan
Mu: BANG CN I TAI KHOAN

Tn tai khoan k toan S d u ky S phat sinh S d cui ky

(Hoc ky hiu TK) ( SDK) trong ky ( SDCK)
N Co N Co N Co
1. Tin mt
2. TGNH
3. Tin ang chuyn
4. ...
5.

Tng cng (1) (2) (3) (4) (5) (6)

58
* Cach lp bang
Cn c vao s liu cua cac tai khoan tng hp, ta lit k ln bang cn i tai
khoan, mi tai khoan c phan anh trn mt dong:
- i vi s d u ky: Nu tai khoan co s d u ky bn N th ghi vao ct
s d u ky bn N, nu tai khoan co s d u ky bn Co th ghi vao ct s d u
ky bn Co cua bang cn i tai khoan theo tng hang (dong).
- i vi s phat sinh trong ky: Cn c vao tng s phat sinh bn N cua tng
tai khoan ghi vao bn N cua ct S phat sinh trong ky , ng thi tng s phat
sinh bn Co cua tng tai khoan ghi vao bn Co cua ct S phat sinh trong ky .
- Tng t ta cung ghi chep vao ct s d cui ky nh i vi ct s d u ky.
.* Cach kim tra
i chiu gia tng bn N va tng bn Co theo tng ct:
- i chiu s d u ky bn N vi s d u ky bn Co
- i chiu gia tng s phat sinh trong ky bn N vi tng s phat sinh trong
ky bn Co.
- i chiu s d cui ky bn N vi s d cui ky bn Co.
Yu cu t ra la s liu cua tng cp i chiu phai cn bng vi nhau. Nu
i chiu gia tng cp s liu xut hin trng hp cac cp s liu i chiu khng
cn bng nhau, iu o chng to vic ghi chep k toan a co s nhm ln, sai sot cn
tm va sa cha.
* C s i chiu cua bang bang cn i tai khoan
Bang cn i tai khoan da trn c s cn i vn co cua cac i tng hach
toan k toan va ky thut ghi kep k toan.
+ i vi s d u ky, do tnh cn i gia hai mt cua i tng hach toan k
toan, ta co tng gia tr tai san lun cn i vi tng ngun vn trong n v cho nn
tng s d u ky bn N cua cac tai khoan bng tng s d u ky bn Co cua cac tai
khoan. Do vy S liu ct s (1) = S liu ct (2)
+ i vi s phat sinh trong ky, nh ta a bit theo nguyn tc ghi kep vao tai
khoan th khi mt nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh se co s tin ghi vao bn N
cua cac tai khoan bng s tin ghi vao bn Co cua cac tai khoan i ng, cho nn nu
tng hp tt ca cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh trong ky th ta lun co:
Tng s phat sinh bn N cua cac tai khoan bng tng s phat sinh bn Co cua
cac tai khoan. Do vy S liu ct s (3) = S liu ct (4)
+ i vi s d cui ky cung ly lun tng t nh i vi s d u ky kt hp
vi cng thc xac nh s d cui ky i vi mi tai khoan nh sau:
S d cui ky = S d u ky + S phat sinh tng - S phat sinh giam

59
 Trong o s phat sinh tng va s phat sinh giam co th thuc v bn N hoc
bn Co. Do vy S liu ct s (5) = S liu ct (6)
Cach i chiu nay kha n gian, d thc hin, d i chiu kim tra nhng co
han ch la phai kim tra i vi tt ca cac tai khoan, khng gii han c pham vi
kim tra.
Mt khac, phng phap nay con co han ch la kha nng phat hin sai sot khng
c trit .
Chng han nh: mt s trng hp sai sot do ghi nhm nh khoan, ghi trung
nh khoan hoc nh khoan cha chnh xac tai khoan i ng nhng nhng sai sot nay
khng lam pha v tnh cn i cua bang cn i tai khoan.
Cho nn qua cach i chiu kim tra bng bang cn i tai khoan vn khng
phat hin c cac trng hp sai sot nhm ln k trn.
c bit la i vi cac trng hp ghi nhm nh khoan, ghi trung nh khoan
la biu hin han ch ro net nht cua phng phap kim tra ghi chep k toan bng cach
s dung bang cn i tai khoan.
Sau y, la mt phng phap tip theo cung phuc vu cho cng tac kim tra vic
ghi chep k toan - phng phap s dung bang i chiu kiu ban c.
3.5.2 Bang i chiu kiu ban c

Mu: BANG I CHIU KIU BAN C

TK ghi Co SDK Tin TGNH ... NVKD Cng SDCK

bn n mt SPS N bn N
TK ghi N
SDK bn co X 2,2
Tin mt
TGNH
...
NVKD
Cng SPS Co Xn-1,n-1
SDCK bn Co Xn,n

60
* Cach lp bang
Cn c vao s liu t tt ca cac tai khoan vao bang:
- Ly s d u ky cua tt ca cac tai khoan ghi vao bang, nu s d bn N th
ghi vao ct S d u ky bn N, nu s d bn Co th ghi vao dong S d u ky
bn Co.
- Ly s phat sinh bn N cua tng tai khoan co quan h i ng vi bn Co cua
tai khoan khac ghi vao giao im ct vi hang co tai khoan ghi N, ghi Co.
- S cng phat sinh bn N cua tng tai khoan ghi vao ct Cng s phat sinh
N, s cng phat sinh bn Co cua tng tai khoan ghi vao dong Cng s phat sinh
Co
- Ly s d cui ky cua tt ca cac tai khoan ghi vao bang, nu s d bn N th
ghi vao ct S d cui ky bn N, nu s d bn Co th ghi vao dong S d cui
ky bn Co.
* Cach kim tra
- Cng s d u ky bn N, s d u ky bn Co nu bng nhau ta ghi s liu
bng nhau o vao X 2,2
- Cng tng s phat sinh bn N, tng s phat sinh bn Co nu chung bng
nhau ghi s liu bng nhau o vao X n-1,n-1
- Cng s d cui ky bn N, s d cui ky bn Co nu bng nhau ta ghi s liu
bng nhau o vao X n,n.
Khi thc hin so sanh cac cp s noi trn, nu co s phat sinh chnh lch s
liu trong tng cp, chng to a co s sai sot, nhm ln trong qua trnh thc hin
cng vic ghi chep k toan. Cn nhanh chong kim tra ra soat tm va iu chnh
nhng ch con sai sot.
V c s thc hin kim tra, i chiu cua bang nay cung c ly lun tng
t nh i vi bang cn i tai khoan.
Bang i chiu kiu ban c ngoai vic co y ngha i chiu kim tra nh trn
con co y ngha trong vic phan anh mi quan h i ng gia cac tai khoan, cu th biu
hin nh sau:
S tin ghi N cua tai khoan nay i ng Co vi nhng khoan nao, s tin i
ng Co cua tng tai khoan la bao nhiu...
Qua vic i chiu con co th i vao tng tai khoan trong quan h i ng vi
cac tai khoan khac va tng thm c thng tin cho quan ly.

61
 Tuy nhin cach i chiu nay cung gp mt s nhc im nh:
- Kho ap dung vi cac n v co quy m ln, s dung nhiu tai khoan v khi lp
bang rt phc tap.
- Mt s trng hp sai sot, nhm ln vn khng c phat hin, ly do tng t
nh i vi bang cn i tai khoan.
Trong thc t t nguyn tc kt cu cua bang i chiu kiu ban c, ngi ta a
vn dung thit k nhiu loai s co quan h i chiu cht che, phuc vu cho cng tac
k toan.
3.5.3 Bang tng hp chi tit
Co hai dang bang tng hp chi tit chu yu o la: bang tng hp chi tit v
thanh toan va bang tng hp chi tit v hang tn kho.
a. Bang tng hp chi tit v thanh toan.
Mu: BANG TNG HP CHI TIT V THANH TOAN

STT Tn i S d u ky S phat sinh trong ky S d cui ky

tng N Co N Co N Co

Cng

b. Bang tng hp chi tit v hang tn kho

Mu: BANG TNG HP CHI TIT V HANG TN KHO

ST Tn i VT Tn u ky Nhp trong ky Xut trong ky Tn cui ky

T tng SL n TT SL n TT SL n TT SL n TT
gia gia gia gia

Cng
S liu dong tng cng se c i chiu vi cac s liu tng ng tai
khoan tng hp. Nu co s chnh lch s liu gia cac bang tng hp chi tit vi cac
s k toan tng hp th co ngha la vic ghi chep k toan a co sai sot, nhm ln cn
c kim tra va sa sai.
Thc cht i chiu kim tra qua bang tng hp chi tit chnh la s i chiu
kim tra gia hach toan tng hp va hach toan chi tit.

62
 CHNG 4

PHNG PHAP TNH GIA VA

K TOAN CAC QUA TRNH KINH DOANH

4.1 S CN THIT VA Y NGHA CUA PHNG PHAP TNH GIA

Nh chng 1 a cp, tai san cua cac n v co tnh hai mt, tnh a dang
va tnh vn ng thng xuyn lin tuc. Chung bao gm nhiu loai khac nhau c
biu hin di nhiu hnh thc khac nhau. Mi loai c o lng bi mt loai thc
o khac nhau nh: met, cai, chic, tn, lt, ki-l-gam, ng ...V vy bit c quy
m hoat ng cua n v, k toan cn phai anh gia tng loai tai san theo ch tiu gia
tr va tng hp c tt ca tai san bng ch tiu gia tr.(1)
Trong qua trnh hoat ng cua cac n v, tai san vn ng va bin i khng
ngng. S vn ng va bin i khng ngng o cui cung phai c k toan phan anh
vao s k toan tng hp bng thc o gia tr.(2)
Chi ph san xut kinh doanh phat sinh gm nhiu yu t biu hin di nhiu
hnh thai khac nhau, nh: nguyn vt liu, cng cu dung cu, chi ph tin lng, khu
hao may moc thit b... tng hp chi ph a phat sinh, k toan phai anh gia cac yu
t chi ph theo thc o gia tr, ng thi tng hp thanh ch tiu chi ph hoat ng
kinh doanh.(3)
Mt khac xac nh gia tr thc t cua mt tai san mua ngoai hoc t ch bao
gm nhiu yu t chi ph kt hp lai, k toan phai biu hin cac yu t chi ph o di
hnh thc gia tr va tng hp chung lai.(4)
...
Cac ni dung (1), (2), (3) va (4) nu trn chnh la mt s biu hin cua phng
phap tnh gia.Vy, mt cach khai quat co th hiu phng phap tnh gia nh sau:
Phng phap tnh gia la phng phap s dung thc o tin t tnh toan, o
lng va biu hin cac i tng hach toan k toan.
Trong cng tac hach toan k toan, phng phap tnh gia c biu hin di hai
hnh thc la cac bang tnh gia va trnh t tnh gia.
Phng phap tnh gia co y ngha ht sc quan trong i vi hoat ng cua tt ca
cac doanh nghip thuc moi hnh thc s hu va moi loai hnh hoat ng, thuc cac t
chc khac.

63
 S dung thc o tin t tnh toan, phan anh cac i tng hach toan k toan
se giup cho cac n v kim tra, giam sat mt cach hiu qua tnh trang va s vn ng
cua tai san, giam c tnh hnh va kt qua hoat ng kinh doanh. Mt khac cung thng
qua tnh gia, k toan tng hp c cac chi ph bo ra trong qua trnh san xut kinh
doanh. T o, so sanh vi kt qua thu c anh gia hiu qua kinh doanh cui cung
cua doanh nghip .
Tnh gia la mt trong cac phng phap hach toan k toan , do vy no co mi
lin h cht che vi cac phng phap khac. Thng qua tnh gia, xac nh gia tr tai san
bng tin, k toan mi co th ghi chep cac i tng k toan vao chng t, s k toan
cung nh tng hp tnh hnh tai san, doanh thu, chi ph va kt qua hoat ng kinh
doanh cua n v.
Ngc lai, phai da trn cac phng phap khac nh phng phap chng t,
phng phap tai khoan th phng phap tnh gia mi co th tp hp, tnh toan va xac
nh c gia tr cua cac i tng hach toan k toan c hnh thanh, trong o tai san
la i tng c quan tm hang u, thng bao gm: tai san c nh, vt t, hang
hoa, cng cu lao ng....
thc hin tt vic tnh gia cac loai tai san, vt t, san phm, hang hoa...k
toan cn phai tun theo nhng yu cu va nguyn tc nht nh nhm xac nh ung
gia tr cua i tng cn tnh gia.
4.2 YU CU, NGUYN TC VA TRNH T TNH GIA
4.2.1 Yu cu tnh gia
phan anh ung n gia tr cua i tng k toan, nhm cung cp thng tin v
cac i tng hach toan k toan mt cach chnh xac, trung thc va khach quan, khi
thc hin vic tnh gia phai am bao c cac yu cu sau:
4.2.1.1. Tnh chnh xac (xac thc)
Vic tnh gia cac i tng phai am bao tnh ung, tnh u va phu hp vi i
tng. Yu cu nay oi hoi k toan phai hach toan cn thn, nh sau:
- Khi xac nh chi ph thuc cac i tng, k toan cn phai cn c vao cac
chng t hp ly, hp l va hp phap. Ngoai ra k toan phai s dung cac thc o ung
tiu chun, ung quy nh
- Tp hp y u chi ph tranh tnh trang bo sot chi ph hoc nhm i tng
chu chi ph.
- Phn b hp ly chi ph cho tng i tng khi mt khoan chi ph phat sinh lin
quan n nhiu i tng. Trong khi phn b cn xac nh chnh xac pham vi cac i
tng cn phn b chi ph, tranh tnh trang phn b thiu hoc tha i tng.
4.2.1.2. Tnh thng nht
Tnh thng nht trong yu cu tnh gia th hin nh sau: k toan phai s dung
thng nht cac phng phap, cac chnh sach tnh toan gia tr cua cac i tng gia cac
ky k toan vi nhau.

64
 Yu cu v tnh thng nht nay khng ch c t ra trong pham vi mt n v
ma con c t ra gia cac n v cung nganh. Nh tnh thng nht ma vic so sanh,
phn tch anh gia hoat ng cua cac n v thc hin c thun li hn va chnh xac
hn.
iu nay se c th hin ro trong phn cac nguyn tc k toan chung c
tha nhn anh hng n phng phap tnh gia.
4.2.2 Nguyn tc tnh gia
Ni dung phn nay con goi la cac nguyn tc k toan chung c tha nhn
anh hng n phng phap tnh gia.
Trong cng tac k toan, khi tnh gia cac i tng k toan oi hoi phai am hiu
va vn dung ung n cac nguyn tc k toan chung sau:
4.2.2.1. Nguyn tc gia ph
Nguyn tc nay yu cu khi xac nh gia cua cac tai san phai cn c vao s tin
hoc tng ng tin doanh nghip a chi ph thc t hnh thanh nn tai san- goi la
gia ph, gia gc hay gia vn ban u.
Gia gc khng c thay i theo thi gian tr khi co quy nh khac trong
chun mc k toan. theo doi va phan anh gia tr cua tai san k toan phai da vao gia
gc hay gia vn ch khng da vao gia th trng.
Vn dung nguyn tc nay oi hoi khi mua sm tai san hoc tao lp tai san di
nhiu hnh thc khac nhau th phai ghi s theo toan b chi ph thc t phat sinh tai thi
im xay ra vic mua sm, tao lp o va cac chi ph lin quan n vic tao nn tai san
o. Gia tr ghi s nay se khng thay i khi gia trn th trng thay i tr trng hp
anh gia lai tai san theo quy nh cua nha nc hoc yu cu chung cua cng tac quan
ly va cng tac quan tr doanh nghip.
4.2.2.2. Nguyn tc khach quan
Nguyn tc khach quan oi hoi cac tai liu do k toan cung cp, cac s liu do
k toan phan anh cn phai mang tnh khach quan, khng b bop meo, xuyn tac va co
u c s thm tra khi cn thit.
Nguyn tc nay nhm am bao tin cy cao trong cng tac k toan, c bit
la v ngun thng tin cung cp cho cac nha quan ly.
thc hin yu cu cua nguyn tc, k toan n v phai s dung cac thc o
hin vt tiu chun. Mt khac phai xem gia vn la c s quan trong phan anh vao s
k toan, con gia th trng ch s dung mt cach han hu khi cn thit.
Nguyn tc nay b sung cho nguyn tc gia ph. No oi hoi cac s liu ghi s
phai da trn nhng s kin co th kim tra c.V vy trong trng hp tai san co
c do biu tng hoc trao i trc tip vi mt tai san khac, gia tr ghi s cua tai san
co c cn cn c vao gia tr thc t trn th trng tai thi im phat sinh.

65
4.2.2.3. Nguyn tc nht quan
Xet trn goc phng phap tnh gia, nguyn tc nht quan yu cu k toan
n v phai s dung thng nht cac phng phap, cac chnh sach tnh toan gia tr cua
cac i tng gia cac ky k toan vi nhau. V vy, nguyn tc nht quan con h tr
cho k toan thc hin tt nguyn tc phu hp trong khi tnh gia.
Trong thc t nu v ly do nao o buc phai thay i phng phap, chnh sach
tnh gia th cac n v vn co th thay i phng phap, chnh sach tnh gia cua mnh
nhng phai nu ro trong phn thuyt minh bao cao tai chnh, ngi oc bao cao tai
chnh co th nhn nhn anh gia chnh xac v tnh hnh tai san cung nh tnh hnh hoat
ng cua n v.
4.2.2.4. Nguyn tc thn trong
Nguyn tc thn trong xut hin khi n v cn c tnh hoc phan oan nhng
vn trong iu kin khng chc chn. Nguyn tc nay yu cu nha quan ly la khi
ng trc nhiu giai phap phai la chon th hay la chon giai phap t anh hng nht
n vn chu s hu.
Vn dung vao phng phap tnh gia, nguyn tc thn trong yu cu khi tnh gia
nu phng phap nao tao ra thu nhp nho hn hay gia tr tai san thu c nho hn se la
phng phap c la chon.V nh vy, vic am bao cho mt khoan thu nhp hoc tai
san c chc chn hn.
Chng han nh khi xac nh gia vn cua lng hang ban ra trong ky, ta phai
ngh n anh hng cua no i vi li nhun at c trong ky. Gia vn cang ln th
thu nhp cang nho, cho nn nu co nhiu phng an tnh gia vn ta khng nn la
chon phng an mang lai li nhun ln nht.
4.2.3 Trnh t tnh gia
Xut phat t yu cu khach quan i vi cng tac tnh gia, ta co th phn chia
trnh t tnh gia thanh hai bc.
4.2.3.1 Bc 1: Tp hp va phn b chi ph thc t phat sinh
Trong bc nay cn c vao cac chng t hp ly, hp l va hp phap, k toan tp
hp toan b cac chi ph thc t phat sinh theo tng i tng tp hp chi ph. Cac
khoan chi ph nay co th lin quan n mt hoc nhiu i tng tnh gia.
Nhng chi ph nao ch lin quan n mt i tng tnh gia th tp hp trc tip
cho i tng o, nhng chi ph nao lin quan n nhiu i tng th sau khi tp hp
xong k toan con phai phn b cho tng i tng theo nhng tiu thc hp ly.
Cng thc phn b tng quat nh sau:

Chi ph S tiu thc

Tng chi ph cn phn b
phn b cho phn b cua
= x
i tng i Tng s tiu thc phn b cua i tng i
cac i tng

66
4.2.3.2 Bc 2: Tng hp cac chi ph a tp hp c cho tng i tng tnh gia,
xac nh gia thc t ghi s
Sau khi tp hp c cac chi ph thc t phat sinh cho tng i tng tnh gia,
k toan tin hanh tnh toan, tng hp chi ph va xac nh gia tr cua tai san hnh thanh.
Do c im hnh thanh cua cac loai tai san co khac nhau nn vic xac nh chi
ph a chi ra cu thanh nn gia cua tng i tng cung khac nhau. Di y xin nu
cach tnh gia cua mt s loai i tng chu yu trong doanh nghip.
4.2.4 Tnh gia mt s i tng chu yu
Trong phn nay se gii thiu nhng net chung nht v ni dung phng phap
tnh gia i vi hai nhom i tng chu yu, o la : tai san mua ngoai va tai san t ch.
4.2.4.1 Tnh gia tai san mua ngoai
Tai san mua ngoai gm co: tai san lu ng mua ngoai ( nh: nguyn vt liu,
cng cu dung cu, hang hoa, ban thanh phm) va tai san c nh...khi vn dung trnh t
tnh gia vao trng hp nay, bc tp hp va phn b chi ph thng c kt hp
chung vi bc tng hp chi ph va tnh gia , nh sau:
* Tai san c nh mua ngoai
Gia ghi s c goi la nguyn gia, xac nh theo cng thc:
Nguyn gia = Gia mua thc t + chi ph trc khi s dung
Vi chi ph trc khi s dung la cac chi ph ngoai gia mua, phat sinh t khi mua
cho n khi bt u a vao s dung, bao gm: chi ph vn chuyn, chi ph bc d, chi
ph lp t, chay th...
* Tai san lu ng mua ngoai
Gia ghi s khi mua v nhp kho xac nh theo cng thc:

Cac khoan
Gia thc Chi ph
Gia mua trn hoa n giam tr gia
Trong p: =
t nho + thu mua
mua (nu co)

+ Chi ph thu mua bao gm: chi ph vn chuyn, chi ph bc d, bao quan, lu
kho lu bai, chi ph bao him...
+ Cac khoan giam gia hang mua la cac khoan doanh nghip c ngi ban
giam tr vao gia mua do mua s nhiu ( chit khu thng mai), hang khng ung cht
lng hoc mu ma quy nh ...
* Lu y: i vi tai san mua ngoai, gia mua thuc loai chi ph lin quan n
tng i tng mua vao, nn chi ph v gia mua c tp hp trc tip cho tng i
tng. Chi ph thu mua phat sinh co th lin quan n mt hay nhiu i tng mua
vao. Nu chi ph thu mua lin quan n tng i tng mua vao th cung tp hp trc
tip nh chi ph nh chi ph gia mua. Nu chi ph thu mua lin quan n nhiu i
tng mua vao, th vic tp hp chi ph nay phai c tin hanh bng cach tnh toan,

67
phn b chi ph cho tng i tng theo tiu thc hp ly nh a trnh bay bc 1 cua
trnh t tnh gia.
Khi tnh gia tai san mua ngoai cn chu y n thu gia tr gia tng. i vi cac
doanh nghip np thu theo phng phap khu tr th thu gia tr gia tng khng tnh
vao gia tr cua tai san mua ngoai, i vi doanh nghip np thu theo phng phap trc
tip th thu gia tr gia tng c tnh chung vao gia tr cua tai san mua ngoai.
4.2.4.2 Tnh gia tai san t ch
Tai san t ch trong doanh nghip bao gm: thanh phm, ban thanh phm, tai
san c nh xy dng mi..., trnh t tnh gia biu hin nh sau:
* Tai san c nh xy dng mi
Nguyn gia = Gia thanh thc t c duyt + chi ph trc khi s dung
Trong o tnh gia thanh thc t c duyt cua tai san c nh xy dng mi,
co th ap dung tng t nh trnh t tnh gia thanh thanh phm (se trnh bay phn
tip theo)
* Tnh gia thanh phm
Thanh phm la tai san do doanh nghip t san xut, ch tao ra. V vy khi tnh
gia co nhng c im khac bit so vi cac i tng tai san do mua ngoai.
san xut, ch tao ra san phm, doanh nghip phai bo ra chi ph, goi la chi ph
san xut. Hin nay chi ph san xut san phm c phn thanh ba khoan muc la chi ph
nguyn vt liu trc tip, chi ph nhn cng trc tip va chi ph san xut chung.
Trnh t tnh gia thanh san phm cung bao gm hai bc nh trnh t tnh gia
tng quat trnh bay phn trc.
+ Bc 1: Tp hp va phn b chi ph san xut phat sinh:
Cn c vao ni dung cua tng khoan chi ph san xut phat sinh ta tp hp theo
ba khoan muc sau:
- Chi ph nguyn vt liu trc tip la nhng chi ph v nguyn vt liu dung trc
tip cho san xut san phm, nh: g trong san phm la ban gh g, si trong vai, xi
mng va st thep trong kt cu b tng....
- Chi ph nhn cng trc tip la chi ph v lao ng trc tip tham gia vao san
xut san phm bao gm tin lng va cac khoan trch theo lng ma doanh nghip
phai thc hin nh: bao him xa hi, bao him y t va kinh ph cng oan .
Trong o: Bao him xa hi chim 15% trn tng tin lng, Bao him y t
chim 2% trn tng tin lng va Kinh ph cng oan chim 2% trn tng tin
lng.Ty l nay co th thay i tuy thuc vao quy nh cua c quan chc nng cho
tng thi ky cu th.
- Chi ph san xut chung la cac chi ph phuc vu cho san xut san phm trong
pham vi phn xng, nh: tin lng cua nhn vin quan ly phn xng, chi ph vt
liu phuc vu cho cng tac quan ly phn xng, chi ph cng cu dung cu, chi ph khu
hao nha xng, may moc thit b.....

68
 Thng thng chi ph san xut chung lin quan n nhiu i tng tnh gia, v
vy cn phai phn b cho tng i tng tnh gia tng t nh cach phn b trnh bay
bc 1 trong phn trnh t tnh gia tng quat.
+ Bc 2: Tng hp chi ph san xut a tp hp theo tng i tng, xac nh
gia thanh san phm hoan thanh theo trnh t sau:
- Tnh tng chi ph san xut tp hp c trong ky theo cng thc:
Chi ph san xut Chi ph san xut
Tng chi ph san xut d dang cui ky phat sinh
tp hp c trong ky = trc chuyn sang + trong ky

- Tnh chi ph san xut d dang cui ky chuyn sang ky sau

- Tnh gia thanh san phm hoan thanh theo cng thc:

Tng gia thanh Tng chi ph Chi ph san xut

san phm SX hoan = san xut tp hp - d dang cui ky
thanh trong ky chuyn sang ky sau
c trong ky

Tng gia thanh Chi ph SX d dang Chi ph SX Chi ph SX d dang

san phm SX hoan = cui ky trc + phat sinh - cui ky chuyn
thanh trong ky chuyn sang trong ky sang ky sau

- Tnh gia thanh n v san phm hoan thanh:

Gia thanh n v Tng gia thanh san phm SX hoan thanh (trong ky)
san phm =
(trong ky) S lng san phm hoan thanh (trong ky)

Hoc:
Chi ph SX d Chi ph SX Chi ph SX d dang
dang cui ky phat sinh cui ky chuyn
trc chuyn sang + trong ky - sang ky sau
Gia thanh n v
san phm =
(trong ky)
S lng san phm hoan thanh (trong ky)

Chu y: Chi ph san xut d dang cui ky trc chuyn sang con goi la san phm
san xut d dang u ky, chi ph san xut d dang cui ky chuyn sang ky sau con goi
la chi ph san xut d dang cui ky.

69
 tnh gia thanh san phm thng ngi ta phai lp bang ( phiu) tnh gia
thanh theo mu sau:

n v: ..... BANG (PHIU) TNH GIA THANH

B phn san xut: ..... San phm: ............., s lng: ...............

n v tnh: ..........

Khoan muc chi ph CPSX d CPSX P.sinh CPSX d Tng gia Gia thanh
dang .ky trong ky dang c.ky thanh SP .v SP

1. CP Nguyn vt liu TT
- Ng.liu, vt liu chnh
- Vt liu phu
2. CP nhn cng TT
- Lng, ...
- BHXH, BHYT, KPC
3. CP san xut chung
- CP nhn vin phn xng
- CP vt liu
- CP dung cu san xut
- CP khu hao TSC
- CP dch vu mua ngoai
- CP khac bng tin
Cng

4.3. K TOAN CAC QUA TRNH KINH DOANH CHU YU

Sau khi a lam quen vi cac phng phap hach toan k toan, nh : phng phap
chng t, phng phap tai khoan va phng phap tnh gia, ta co th vn dung cac
phng phap nay vao vic hach toan k toan cac qua trnh kinh t chu yu cua mt
doanh nghip bt ky. Trc ht ta cn im qua cac qua trnh kinh doanh chu yu cua
cac doanh nghip.
Cac doanh nghip hoat ng trn cac lnh vc khac nhau: san xut, thng mai,
dch vu, tai chnh- ngn hang...Mi doanh nghip co mt s qua trnh kinh doanh chu
yu nht nh nh:
* i vi doanh nghip san xut, hoat ng kinh doanh thng gm co ba qua
trnh o la:
- Mua hang ( mua cac yu t u vao- con goi la cung ng)
- San xut san phm ( con goi la ch tao san phm )
- Tiu thu san phm (con goi la ban hang hoc lu thng).

70
 * i vi doanh nghip thng mai, thng thng hoat ng kinh doanh ch
gm co hai qua trnh chu yu:
- Mua hang ( mua cac loai hang hoa, cac yu t co th ban ra)
- Ban hang ( ban cac loai hang hoa a mua vao)
* i vi doanh nghip dch vu, hoat ng kinh doanh cung gm co hai qua
trnh chu yu o la:
- Mua hang (mua vao mt s yu t cn thit cho san xut dch vu)
- San xut dch vu va cung cp dch vu cho khach hang (qua trnh san xut va
tiu thu c ghep chung vi nhau).
* i vi doanh nghip kinh doanh tin t ( in hnh la cac ngn hang thng
mai) th qua trnh kinh doanh chu yu la:
- Qua trnh huy ng vn
- Cho vay vn.
Phn tch hai qua trnh nay ta thy thc cht hoat ng cua cac doanh nghip
kinh doanh tin t cung bao gm hai qua trnh kinh t chu yu o la mua quyn s
dung vn va ban quyn s dung vn. Ngoai ra cac doanh nghip nay con thc hin qua
trnh san xut va cung cp dch vu ngn hang cho khach hang, nh: dch vu chuyn
tin, dch vu mi gii chng khoan, dch vu t vn u t...
Nhn chung hu ht cac doanh nghip u co chung mt s qua trnh kinh
doanh chu yu la mua hang va ban hang, ring cac doanh nghip san xut con co qua
trnh san xut.
Vy nm c cng tac hach toan cac qua trnh kinh doanh chu yu cua mt
doanh nghip bt ky, mt cach tng quat ta ch cn nghin cu cac qua trnh kinh
doanh chu yu cua cac doanh nghip san xut, v doanh nghip nay thc hin y u
cac qua trnh kinh doanh chu yu, gm: qua trnh mua hang, qua trnh san xut va qua
trnh ban hang.
4.3.1 K toan qua trnh mua hang
4.3.1.1. Y ngha cua qua trnh mua hang
y la qua trnh u tin trong toan b qua trnh hoat ng san xut kinh doanh
cua tt ca cac doanh nghip.
Qua trnh mua hang nhm am bao cho hoat ng cua doanh nghip c tin
hanh thng xuyn va lin tuc. Thc cht no chnh la qua trnh d tr yu t u vao
nh: nguyn vt liu, ban thanh phm mua ngoai, cng cu dung cu, hang hoa...nhm
chun b cung ng cho qua trnh san xut hoc lu thng cua cac doanh nghip.
Yu cu cua qua trnh d tr la phai d tr mt cach hp ly. Hp ly co th c
hiu la va u, ngha la nu lng vt t, hang hoa c doanh nghip d tr qua t so

71
vi nhu cu s dung cho mt chu ky san xut, lu thng th se dn n tnh trang gian
oan san xut kinh doanh. Ngc lai nu lng vt t, hang hoa d tr qua nhiu so
vi nhu cu s dung trong mt chu ky san xut, lu thng th se gy ra tnh trang
ong vn, lang ph vn. Mt khac d tr qua nhiu so vi nhu cu thc t con dn n
tnh trang hang d tr b giam cht lng, b lac hu v mu ma va thng s ky thut.
am bao cho doanh nghip tin hanh san xut c thng xuyn lin tuc
ma khng gy ong vn va chu cac anh hng tiu cc nu trn, doanh nghip cn
phai lp k hoach d tr mt cach chnh xac, hp ly va linh hoat.
4.3.1.2. Phng phap k toan qua trnh mua hang
a. Tai khoan s dung
Hach toan qua trnh mua hang k toan cn s dung cac tai khoan trong nhom
tai khoan hang tn kho va cac tai khoan lin quan n hoat ng thanh toan, bao gm:
- Cac tai khoan hang tn kho: tai khoan Hang mua ang i ng (151),
tai khoan Nguyn vt liu (152), tai khoan Cng cu - dung cu (153), tai khoan Hang
hoa (156).
- Cac tai khoan Tin ( 111, 112, 113), tai khoan Phai tra cho ngi ban (331)...
- Tai khoan Thu gia tr gia tng u vao c khu tr (133)
Sau y la ni dung, kt cu cua mt s tai khoan c ban c s dung trong
hach toan qua trnh mua hang:
* Tai khoan Hang mua ang i ng (151)
La tai khoan c s dung theo doi, phan anh tt ca cac loai hang mua cha
v n doanh nghip hoc a v doanh nghip nhng cha hoan thanh thu tuc nhp
kho.
Kt cu cua tai khoan nay nh sau:
N Tai khoan Hang mua ang i ng ( 151) Co

S d u ky: Phan anh gia tr thc t

hang mua cha v n doanh nghip
hoc cha nhp kho u ky
Phat sinh: Phan anh gia tr hang mua Phat sinh: Phan anh gia tr hang
ang i ng tng ln mua ang i ng v n doanh
nghip a kim nhn, nhp kho.
S d cui ky: Phan anh gia tr thc t
hang mua ang i ng cui ky cha
v n doanh nghip hoc cha nhp
kho cui ky

72
 * Cac tai khoan hang mua vao, gm: tai khoan Nguyn vt liu (152), tai khoan
Cng cu - dung cu (153) va tai khoan Hang hoa (156). Tuy la nhng tai khoan c lp
vi nhau nhng chung u co cung ban cht la tai san lu ng mua vao, u la hang
tn kho d tr cho qua trnh san xut hoc lu thng va co kt cu tng t nhau:

N Tai khoan 152, 153, 156 Co

S d u ky: Phan anh gia tr thc

t nguyn vt liu, cng cu dung cu
hoc hang hoa tn kho u ky

Phat sinh: Phan anh gia tr nguyn Phat sinh: Phan anh gia tr nguyn
vt liu, cng cu dung cu hoc hang vt liu, cng cu dung cu hoc hang
hoa nhp kho hoc tng ln do cac hoa xut kho hoc giam xung do
nguyn nhn khac trong ky cac nguyn nhn khac trong ky

S d cui ky: Phan anh gia tr

thc t Nguyn vt liu, cng cu
dung cu hoc hang hoa tn kho
cui ky

b. S k toan qua trnh mua hang

Trong qua trnh mua hang k toan cn chu y n yu t thu gia tr gia tng.
Nu doanh nghip np thu gia tr gia tng theo phng phap khu tr, th k
toan phai phan anh thu gia tr gia tng cua hang mua vao vao tai khoan 133 "Thu gia
tr gia tng c khu tr " c khu tr vao cui ky k toan. ng thi trn gia
mua cua hang mua vao khng tnh s thu gia tr gia tng a hach toan vao tai khoan
133 noi trn .
Ngc lai nu doanh nghip np thu gia tr gia tng theo phng phap trc
tip, k toan khng cn s dung n tai khoan 133 "Thu gia tr gia tng c khu
tr", v thu gia tr gia tng cua hang mua vao c k toan tnh chung vao gia mua
cua hang mua vao.
Trong pham vi chng trnh mn nguyn ly k toan ch nghin cu s hach
toan trong trng hp doanh nghip np thu gia tr gia tng theo phng phap khu
tr - la phng phap c ap dung ph bin cac doanh nghip hin nay:

73
 S K TOAN QUA TRNH MUA HANG
( i vi doanh nghip np thu GTGT theo phng phap khu tr)

TK111,112,331... TK152,153,156...
Mua vt t, hang hoa nhp kho
( Gia mua cha co thu GTGT + chi ph lin quan)

TK 151
Vt t, hang hoa a mua Vt t, hang hoa a v nhp
ang i ng kho

TK133

Thu GTGT u vao phat sinh khi mua vt t, hang hoa

V du : Tai mt doanh nghip xy lp va kinh doanh hang trang tr ni tht, np thu

gia tr gia tng theo phng phap khu tr co tnh hnh mua hang nh sau:
1. Mua nguyn vt liu thep 18 nhp kho, gia mua k ca thu GTGT 10% la
11.000.000 ng. a thanh toan bng tin gi ngn hang
2. Hai may khoan tay mua thang trc cha v n doanh nghip, trong thang a v
n doanh nghip va a kim nhn nhp kho, tr gia 5.000.000 ng.
3. Mua mt l nguyn vt liu va hang hoa nhp kho cha tra tin cho ngi ban, bao
gm:
- Xi mng: Tr gia mua theo hoa n ca VAT 10 % la: 2.200.000 ng
- en trang tr ni tht: Tr gia mua hang hoa theo hoa n ca VAT 10% la:
5.500.000 ng
Tng chi ph vn chuyn thanh toan bng tin mt phn b cho Xi mng va en
trang tr ni tht theo gia mua cha tnh thu GTGT la 140.000 ng.
4. Mua mt s tm bac dung cho cng tac bao quan, thanh toan bng chuyn khoan, tr
gia cha tnh thu GTGT 10% la 1.000.000 ng. Cui thang hang vn cha v n
doanh nghip.
Yu cu : Hay nh khoan cac nghip vu kinh t trn. Nu doanh nghip np thu
GTGT theo phng phap trc tip th nh khoan se thay i nh th nao ?

74
 Bai giai:
I. nh khoan cac nghip vu kinh t trn: ( VT : ng)

Nghip vu 1 Nghip vu 2
N TK 152 : 10.000.000 N TK 153 : 5.000.000
N TK 133 : 1.000.000 Co TK 151 : 5.000.000
Co TK 112 : 11.000.000
Nghip vu 3a Nghip vu 3b
N TK 152 : 2.040.000 N TK 156 : 5.100.000
N TK 133 : 200.000 N TK 133 : 500.000
Co TK 331 : 2.200.000 Co TK 331 : 5.500.000
Co TK 111 : 40.000 Co TK 111 : 100.000
Nghip vu 4
N TK 151 : 1.000.000
N TK 133 : 100.000
Co TK 112 : 1.100.000

* Giai thch nghip vu s 1: nghip vu s 1, bai cho gia mua ca thu GTGT
( VAT) 10% la 11.000.000 ng, ta cn phai xac nh gia cha co VAT nh sau:
Cng thc: Gia ca VAT = Gia cha VAT x ( 1+ thu sut), suy ra
Gia cha VAT = Gia ca VAT/ ( 1+ thu sut)
Vy gia nguyn vt liu ghi vao TK 152 cua nghip vu s 1:
11.000.000/ ( 1 + 10%) = 10.000.000
* Giai thch nghip vu s 3: nghip vu s 3 co hai ni dung o la gia mua hang theo
hoa n va chi ph vn chuyn cn phai phn b cho nguyn vt liu va hang hoa theo
gia mua cha co VAT.
Trong o:
Gia mua cha co VAT cua nguyn vt liu la:
2.200.000/ (1+ 10%) = 2.000.000
Gia mua cha co VAT cua hang hoa la:
5.500.000/ (1+ 10%) = 5.000.000
Chi ph vn chuyn phn b cho Xi mng:
140.000/ ( 2.000.000 + 5.000.000) x 2.000.000 = 40.000
Chi ph vn chuyn phn b cho en trang tr ni tht:
140.000/ ( 2.000.000 + 5.000.000) x 5.000.000 = 100.000

75
 Gia tr Xi mng mua ghi vao TK 152:
2.000.000 + 40.000 = 2.040.000
Gia tr en trang tr mua ghi vao TK 156:
5.000.000 + 100.000 = 5.100.000
II. Nu n v np thu GTGT theo phng phap trc tip, cac nghip vu kinh t
thay i nh sau:

Nghip vu 1 Nghip vu 2
N TK 152 : 11.000.000 N TK 153 : 5.000.000
Co TK 112 : 11.000.000 Co TK 151 : 5.000.000
Nghip vu 3a Nghip vu 3b
N TK 152 : 2.240.000 N TK 156 : 5.600.000
Co TK 331 : 2.200.000 Co TK 331 : 5.500.000
Co TK 111 : 40.000 Co TK 111 : 100.000
Nghip vu 4
N TK 151 : 1.100.000
Co TK 112 : 1.100.000
Lu y: Khi doanh nghip np thu GTGT theo phng phap trc tip, ta bo i cac TK thu
GTGT c khu tr (133)a s dung trng hp np thu theo phng phap khu tr, s
thu a hach toan vao TK nay c tnh chung vao gia mua va hach toan cac TK 152, 153
hoc 156.
4.3.2 K toan qua trnh san xut
4.3.2.1 Y ngha cua qua trnh san xut
Hoat ng san xut c xem la mt trong nhng qua trnh quan trong nht
khng ch i vi doanh nghip san xut ma ca i vi nn kinh t quc dn, no thoa
man nhu cu tiu dung cua toan xa hi. Trong qua trnh nay, doanh nghip a kt hp
cac yu t: t liu san xut, sc lao ng va cac yu t phu khac tao ra san phm.
ng trn giac hach toan k toan, cac yu t trn c chia thanh ba khoan
muc: chi ph nguyn vt liu trc tip, chi ph nhn cng trc tip va chi ph san xut
chung.
Kt thuc qua trnh nay doanh nghip thu c san phm hoan thanh va san
phm d dang hay con goi la chi ph san xut d dang. hach toan qua trnh san xut
k toan phai vn dung tng hp cac phng phap: phng phap chng t, phng phap
tai khoan va phng phap tnh gia, trong o quan trong nht la phng phap tnh gia.

76
4.3.2.2 Phng phap k toan qua trnh san xut
a. Tai khoan s dung
k toan qua trnh san xut k toan phai s dung cac tai khoan:
- Tai khoan Chi ph san xut kinh doanh d dang (154)
hoc tai khoan Gia thanh san xut (631)
- Tai khoan Chi ph nguyn vt liu trc tip (621)
- Tai khoan Chi ph nhn cng trc tip (622)
- Tai khoan Chi ph san xut chung (627)
Sau y la kt cu cua mt s tai khoan ang lu y:
* Kt cu tai khoan " Chi ph san xut kinh doanh d dang" (154)

Tai khoan
Bn N Chi ph SXKD d dang ( 154) Bn Co

S d u ky: Phan anh Chi ph SXKD d

dang u ky
Phat sinh: Phan anh Chi ph SXKD phat Phat sinh: Phan anh gia tr thanh
sinh trong ky phm nhp kho, gi i ban hoc xut
ban trc tip trong ky.
S d cui ky: Phan anh chi ph SXKD d
dang cui ky

* Kt cu cac tai khoan chi ph

Cac tai khoan chi ph nguyn vt liu trc tip (621), tai khoan chi ph nhn
cng trc tip (622) va tai khoan chi ph san xut chung (627) u co kt cu tng t
nhau nh sau:
Cac tai khoan
Bn N 621,622,627 Bn Co

Phat sinh: Tp hp chi ph phat Phat sinh: - Cac khoan lam giam tr
sinh trong ky chi ph
- Kt chuyn hoc phn b
chi ph phat sinh vao TK tnh gia
thanh theo tng i tng cu th

Cui ky, cac TK nay khng co s d

77
b. S k toan qua trnh san xut
S K TOAN QUA TRNH SAN XUT
TK 152, TK 621 TK 154 TK 155
Nguyn vt liu xut kho
s dung trc tip cho san Kt chuyn chi ph Gia thanh san phm nhp
xut san phm nguyn vt liu trc tip kho

TK 334,338 TK 622 TK 157

Tin lng va cac khoan
trch theo lng cua Kt chuyn chi ph nhn Gia thanh san phm hoan
CNSX trc tip cng trc tip thanh gi i ban

TK lin quan TK 627 TK 632

Ket chuyn, phn b chi Gia thanh san phm hoan

Tp hp chi ph san xut
ph san xut chung thanh xut ban trc tip
chung

V du: Mt doanh nghip san xut va kinh doanh , trong ky co tnh hnh v san xut hai
loai san phm A va B, co tnh hnh v san xut san phm nh sau:
1. Xut kho nguyn vt liu chnh s dung trc tip cho san xut ca hai loai san phm ,
tr gia 12.000.000 ng
2. Xut vt liu phu phuc vu trc tip cho san xut san phm la: 2.000.000 ng.
3. Tng tin lng phai tra cho cng nhn trc tip tham gia san xut san phm:
- Cng nhn san xut san phm A : 2.000.000 ng
- Cng nhn san xut san phm B : 3.000.000 ng
- Nhn vin quan ly phn xng : 1.000.000 ng
4. Trch BHXH, BHYT va KPC theo ty l quy nh vao chi ph san xut ( 19%)
5. Cac chi ph phuc vu cho phn xng:
- Khu hao TSC phuc vu san xut : 1.000.000 ng
- Dch vu mua ngoai tra bng tin mt : 500.000 ng
6. Cui ky hoan thanh nhp kho 200 san phm A va 200 san phm B.
Yu cu: Hay tnh gia thanh san phm A va B, ng thi phan anh tnh hnh trn bng
cac nh khoan tng ng.
Bit rng

78
 - Chi ph nguyn vt liu chnh phn b cho san phm A va B theo nh mc:
20.000 / 1spA va 30.000/1spB.
- Chi ph vt liu phu phn b theo nguyn vt liu chnh.
- Chi ph san xut chung phn b cho A va B theo tin lng cng nhn trc
tip san xut.
- Doanh nghip khng co san phm d dang u ky va cui ky.
Bai giai:
Yu cu 1: Tnh gia thanh san phm A va B
* Bc 1: Tp hp va phn b chi ph
+ Khoan muc chi ph nguyn vt liu trc tip: bao gm nguyn vt liu chnh
va vt liu phu:
. Nguyn vt liu chnh
Chi ph NVLC 12.000.000
phn b cho = x 4.000.000 = 4.800.000
200 x 20.000 + 200 x 30.000
S.PA
12.000.000 = 7.200.000
Chi ph NVLC x 6.000.0000
=
phn b cho 200 x 20.000 + 200 x 30.000
S.P B

. Vt liu phu:

Chi ph VLP 2.000.000

phn b cho = x 4.800.000 = 800.000
4.800.000 + 7.200.000
S.PA
2.000.000 = 1.200.000
Chi ph VLP x 7.200.0000
=
phn b cho 4.800.000 + 7.200.000
S.P B

+ Khoan muc chi ph nhn cng trc tip: bao gm tin lng va cac khoan
trch BHXH, BHYT va KPC ( 19%) trn tin lng cua cng nhn san xut trc tip.
Theo tai liu a cho, ta tnh khoan muc nay cho tng san phm nh sau:
Chi ph NCTT SPA = 2.000.000 + 2.000.000 x 19% = 2.380.000
Chi ph NCTT SPB = 3.000.000 + 3.000.000 x 19% = 3.570.000
+ Khoan muc chi ph san xut chung: Theo tai liu a cho, khoan muc nay bao
gm tin lng va cac khoan trch BHXH, BHYT va KPC (19%) trn tin lng cua
nhn vin quan ly phn xng, chi ph khu hao va chi ph dch vu mua ngoai.

79
 Khoan muc nay c tp hp nh sau:
- Lng cua nhn vin quan ly phn xng : 1.000.000
- BHXH, BHYT va KPC cua nhn vin QLPX : 190.000
(Tnh theo 19% tin lng = 1.000.000 x 19%)
- Khu hao TSC phuc vu phn xng : 1.000.000
- Dch vu mua ngoai phuc vu phn xng : 500.000

Tng cng chi ph san xut chung : 2.690.000

* Phn b chi ph san xut chung cho san phm A va B:

Chi ph SXC 2.690.000

phn b cho = x 2.000.000 = 1.076.000
2.000.000 + 3.000.000
S.PA

Chi ph SXC 2.690.000

phn b cho = x 3.000.000 = 1.614.000
2.000.000 + 3.000.000
S.P B

* Bc 2: Tng hp chi ph theo tng loai san phm, tnh gia thanh n v san
phm
Lu y: V u ky va cui ky khng co san phm d dang cho nn toan b chi ph
san xut phat sinh trong ky chnh la tng gia thanh san phm. Ta lp bang tnh gia
thanh cho san phm A va B nh sau:

Khoan muc chi Gia thanh san phm A Gia thanh san phm B
ph Tng gia thanh Gia thanh n v Tng gia thanh Gia thanh n v
KM 621- VLC 4.800.000 24.000 7.200.000 36.000
KM 621- VLP 800.000 4.000 1.200.000 6.000
KM 622 2.380.000 11.900 3.570.000 17.850
KM 627 1.076.000 5.380 1.614.000 8.070
Tng cng 9.056.000 45.280 13.584.000 67.920

80
Yu cu 2: nh khoan cac nghip vu trn

1/ Nghip vu 1 2/ Nghip vu 2
N TK 621 : 12.000.000 N TK 621 : 2.000.000
-621A : 4.800.000 -621A : 800.000
-621B : 7.200.000 -621B : 1.200.000
Co TK 152VLC : 12.000.000 Co TK 152VLP : 2.000.000

3/ Nghip vu 3 5/ Nghip vu 5a
N TK 622 : 5.000.000 N TK 627 : 1.500.000
-622A : 2.000.000 Co TK 111 : 500.000
-622B : 3.000.000 Co TK 214 : 1.000.000
N TK 627 : 1.000.000 5/ Nghip vu 5b
Co TK 334 : 6.000.000 N TK 009 : 1.000.000

4/ Nghip vu 4 6/ Nghip vu 6
N TK 622 : 950.000 N TK 155 : 22.640.000
-622A : 380.000 - 155A : 9.056.000
-622B : 570.000 - 155B : 13.584.000
N TK 627 : 190.000 Co TK 154 : 22.640.000
Co TK 338 : 1.140.000 - 154A : 9.056.000
-3382 : 120.000 - 154B : 13.584.000
-3383 : 900.000
-3384 : 120.000
4.3.3 K toan qua trnh tiu thu va xac nh kt qua kinh doanh
4.3.3.1 Y ngha cua qua trnh tiu thu
Tiu thu la qua trnh trao i nhm thc hin gia tr cua san phm din ra gia
doanh nghip vi ngi mua, y la khu cui cung cua chu ky san xut kinh doanh.
Thng qua qua trnh tiu thu doanh nghip mi thc hin c vic quay vong vn a
bo ra trong qua trnh san xut nhm muc ch sinh li. Nh vy doanh nghip mi co
kha nng thc hin tai san xut va tai san xut m rng.
Qua trnh tiu thu la c s am bao cho s tn tai va tip tuc hoat ng cua
doanh nghip. Doanh nghip tiu thu cang nhanh th tc quay vong vn cang ln,
li nhun doanh nghip thu c cang cao.

81
 hoat ng tiu thu co hiu qua, em lai li nhun ngay cang cao, cac doanh
nghip thng phai xy dng k hoach san xut kinh doanh va k hoach tiu thu san
phm mt cach khoa hoc ca v phng thc ban hang, a im tiu thu, mc gia linh
hoat va ca cac chin lc tip th.
Mt khac xet trn tm v m, tiu thu la qua trnh a san phm doanh nghip
san xut ra n tay ngi tiu dung, gop phn thoa man nhu cu tiu dung cua xa hi.
V vy, san phm cua doanh nghip ch c xac nhn la a tiu thu khi quyn
s hu san phm c chuyn cho ngi mua ng thi ngi mua a chp nhn thanh
toan hoc a thanh toan di cac dang tin mt, chuyn khoan hoc di bt ky mt
dang gia tr nao khac tng ng.
4.3.3.2 Phng phap k toan qua trnh tiu thu va xac nh kt qua kinh doanh
a. Tai khoan s dung
K toan qua trnh tiu thu cn s dung cac tai khoan:
- TK Doanh thu ban hang va cung cp dch vu (511)
- TK Doanh thu ni b (512)
- TK Doanh thu hoat ng tai chnh (515)
- TK Hang gi i ban (157)
- TK Gia vn hang ban (632)
- TK Chi ph tai chnh (635)
- TK Chi ph quan ly doanh nghip (642)
- TK Chi ph ban hang (641)
- TK Xac nh kt qua kinh doanh (911)
- TK Li nhun cha phn phi (421)
Sau y la kt cu mt s tai khoan s dung chu yu trong k toan qua trnh tiu
thu va xac nh kt qua kinh doanh:
* Kt cu tai khoan Doanh thu ban hang va cung cp dch vu
Tai khoan
N Doanh thu ban hang va cung cp dch vu (511) Co

- Cac khoan giam tr doanh thu - Doanh thu ban hang va cung cp
- Kt chuyn doanh thu thun vao tai dch vu trong ky
khoan xac nh kt qua kinh doanh
vao cui ky

TK nay cui ky khng co s d

82
* Kt cu TK Gia vn hang ban
N Tai khoan Gia vn hang ban (632) Co

- Tp hp gia vn hang ban - Cui ky kt chuyn gia vn hang

trong ky ban vao tai khoan xac nh kt
qua kinh doanh

TK nay cui ky khng co s d

* Kt cu hai tai khoan:chi ph ban hang va chi ph quan ly doanh nghip

N TK 641, 642 Co

- Cac khoan giam tr chi ph

- Tp hp chi ph ban hang
- Kt chuyn chi ph hang ban hoc
hoc chi ph quan ly doanh
chi ph quan ly doanh nghip vao tai
nghip trong ky
khoan xac nh kt qua kinh doanh

Cac TK nay cui ky khng co s d

* Tai khoan Xac nh kt qua kinh doanh
Tai khoan 911 c s dung trong vic xac nh kt qua hoat ng kinh doanh
cho nn cui ky khng co s d va co kt cu nh a trnh bay cui phn 3.3. Tuy
nhin nu xet ring hoat ng tiu thu va tai chnh no co kt cu nh sau:
TK 911
N (Chi tit xac nh kt qua hoat ng kinh doanh ) Co

- Gia vn hang tiu thu trong ky - Doanh thu thun ban hang va cung
cp dch vu

- Chi ph tai chnh - Doanh thu hoat ng tai chnh

- Chi ph ban hang

- Chi ph quan ly doanh nghip

- Kt chuyn kt qua HKD (Lai) - Kt chuyn kt qua HKD (L )

Cui ky khng co s d

83
b. S k toan qua trnh tiu thu san phm
K toan qua trnh tiu thu c th hin qua ba s sau:

S GHI NHN DOANH THU VA CAC KHOAN GIAM TR DOANH THU

Thanh toan tin giam gia hang ban hoc hoan lai tin hang ban b tra lai cho ngi mua

TK 531, 532 TK 511 TK 111,112,131

Kt chuyn cac khoan Doanh thu Doanh thu
giam tr doanh thu cha VAT co VAT

TK 3331

Thu GTGT
u ra

S TP HP GIA VN HANG BAN

TK 155, 156, 157 TK 632

Tp hp gia vn hang ban

Ghi giam gia vn hang ban tng ng vi

lng hang b tra lai

S TP HP CAC CHI PH LIN QUAN

TK 111,112,152,214... TK 641

Tp hp chi ph ban hang

TK 642
Tp hp chi ph QLDN

84
c. S k toan xac nh kt qua kinh doanh trong ky
S K TOAN XAC NH KT QUA KINH DOANH TRONG KY
( bao gm hoat ng tiu thu va hoat ng tai chnh)

TK 632 TK 911 TK 511, 512

Kt chuyn gia vn hang ban Kt chuyn doanh thu thun

ban hang va cung cp dch vu

TK 515
TK 635
Kt chuyn doanh thu tai chnh
Kt chuyn chi ph tai chnh

TK 641, 642
Kt chuyn chi ph ban hang
& quan ly doanh nghip

TK 421

Kt chuyn lai ( Doanh thu > tng

gia vn va cac chi ph )

Kt chuyn l (Doanh thu < tng gia

vn va cac chi ph )

V du minh hoa :
Mt doanh nghip san xut vt liu xy dng, np thu theo phng phap khu
tr co tnh hnh tiu thu trong thang 10/NN nh sau:
1. Nhp kho thanh phm 2000 m2 tm trn thach cao (A) , gia thanh:50.000 /m2 va
1000 m2 gach p tng MD 03,31(500x500)-(B), gia thanh: 60.000 /m2
2. Xut ban trc tip 500 m2 spA, gia ban cha VAT 10%: 80.000 /m2, thu bng tin
mt.
3. Gi i ban 200 m2 spB, gia ban ngh cha VAT 10% la 100.000 /m2
4. S san phm B gi i ban c khach hang chp nhn toan b thanh toan bng
chuyn khoan qua ngn hang.

85
5. Tp hp chi ph ban hang phat sinh trong ky
- Lng nhn vin ban hang : 2.000.000 ng
- Trch BHXH, BHYT va KPC : 19% theo quy nh
- Khu hao TSC : 1.000.000 ng
- Cac vt liu xut dung : 500.000 ng
- Dch vu mua ngoai chi bng TM : 500.000 ng
6. Tp hp chi ph QLDN phat sinh trong ky
- Lng nhn vin quan ly : 3.000.000 ng
- Trch BHXH, BHYT va KPC : 19% theo quy nh
- Khu hao TSC : 2.000.000 ng
- Cac vt liu xut dung : 300.000 ng
- Dch vu mua ngoai chi bng tin mt : 200.000 ng
7. Kt chuyn doanh thu, chi ph xac nh kt qua tiu thu.
Yu cu: Xac nh kt qua tiu thu trong ky va nh khoan tnh hnh trn.
Bai giai:
Yu cu 1: Xac nh kt qua tiu thu trong ky
* Doanh thu tiu thu
- Doanh thu san phm A : 500 x 80.000 = 40.000.000 ng
- Doanh thu san phm B : 200 x 100.000 = 20.000.000 ng
- Tng doanh thu : 40.000.000 + 20.000.000 = 60.000.000 ng
* Gia vn hang ban ra trong ky
- Gia vn san phm A: 500 x 50.000 = 25.000.000 ng
- Gia vn san phm B: 200 x 60.000 = 12.000.000 ng
-Tng gia vn hang ban ra: 25.000.000 + 12.000.000 = 37.000.000 ng
* Tp hp chi ph ban hang
+ Chi ph Ban hang
- Lng nhn vin ban hang : 2.000.000 ng
- Trch BHXH, BHYT va KPC : 380.000 ng (19% theo quy nh)
- Khu hao TSC : 1.000.000 ng
- cac vt liu xut dung : 500.000 ng
- Dch vu mua ngoai chi bng TM : 500.000 ng

Tng chi ph ban hang phat sinh : 4.380.000 ng

86
* Tp hp chi ph quan ly doanh nghip
- Lng nhn vin quan ly : 3.000.000 ng
- Trch BHXH, BHYT va KPC : 570.000 ng (19% theo quy nh)
- Khu hao TSC : 2.000.000 ng
- cac vt liu xut dung : 300.000 ng
- Dch vu mua ngoai chi bng TM : 200.000 ng

Tng chi ph QLDN phat sinh : 6.070.000 ng

* Li nhun thu t hoat ng tiu thu trong ky
Tng doanh thu : 60.000.000 ng

Tr : Tng gia vn hang ban ra : 37.000.000 ng

Tr : Tng chi ph ban hang trong ky : 4.380.000 ng
Tr : Tng chi ph QLDN trong ky : 6.070.000 ng
* Li nhun tiu thu trong ky : 12.550.000 ng
Yu cu 2: nh khoan tnh hnh trn
1/ Nghip vu 1 2/ . Nghip vu 2a
N TK 155 : 160.000.000 N TK 632 : 25.000.000
- 155A : 100.000.000 Co TK 155A : 25.000.000
- 155B : 60.000.000 . Nghip vu 2b
Co TK 154 : 160.000.000 N TK 111 : 44.000.000
- 154A : 100.000.000 Co TK 511 : 40.000.000
- 154 B : 60.000.000 Co TK 3331 : 4.000.000
3/ Nghip vu 3 4/ . Nghip vu 4a
N TK 157 : 12.000.000 N TK 632 : 12.000.000
Co TK 155 B : 12.000.000 Co TK 157 : 12.000.000
. Nghip vu 4b
N TK 112 : 22.000.000
Co TK 511 : 20.000.000
Co TK 3331 : 2.000.000
5/ Nghip vu 5 6/ Nghip vu 6
N TK 641 : 4.380.000 N TK 642 : 6.070.000
Co TK 334 : 2.000.000 Co TK 334 : 3.000.000
Co TK 338 : 380.000 Co TK 338 : 570.000
Co TK 214 : 1.000.000 Co TK 214 : 2.000.000
Co TK 153 : 500.000 Co TK 153 : 300.000
Co TK 111 : 500.000 Co TK 111 : 200.000

87
 7/ . Nghip vu 7a 7/ . Nghip vu 7c
N TK 511 : 60.000.000 N TK 911 : 10.450.000
Co TK 911 : 60.000.000 Co TK 641 : 4.380.000
Co TK 642 : 6.070.000
. Nghip vu 7b . Nghip vu 7d
N TK 911 : 37.000.000 N TK 911 : 12.550.000
Co TK 632 : 37.000.000 Co TK 421 : 12.550.000

88
 CHNG 5

S K TOAN

5.1 S K TOAN
5.1.1 Khai nim
V mt ly thuyt, s k toan la s biu hin cu th cua phng phap tai khoan
va ghi kep vi nhng yu cu v thng tin k toan noi chung trong qua trnh quan ly
cua n v. Hay noi cach khac, c s xy dng s k toan va ky thut ghi s k toan
la phng phap tai khoan va ghi kep vi nhng yu cu v thng tin k toan noi chung
trong qua trnh quan ly cua n v.
Trn thc t, s k toan la nhng quyn s hoc t ri theo khun mu quy
nh, co lin h cht che vi nhau dung ghi chep cac nghip vu kinh t, tai chnh
phat sinh trn c s s liu cua chng t k toan.
Theo khoan 1, iu 25 cua Lut K toan co quy nh:
S k toan dung ghi chep, h thng va lu gi toan b cac nghip vu kinh
t, tai chnh a phat sinh co lin quan n n v k toan.
S k toan co vai tro ht sc quan trong i vi cng tac k toan va cng tac
quan ly cua cac n v. Nh co s k toan ma thng tin v cac nghip vu kinh t, tai
chnh phat sinh c phan anh mt cach y u, chnh xac theo trnh t thi gian, a
im va ni dung cua nghip vu kinh t, tai chnh nhm phuc vu hiu qua nht cho nha
quan ly.
Cn c vao s k toan, cac nha quan ly co th theo doi, nm bt c tnh hnh
bin ng v tai san, v ngun hnh thanh tai san va tnh hnh hoat ng cua n v.
Cui ky k toan, da vao s liu c cung cp t vic kt xut trn s k toan,
k toan se lp cac bao cao tai chnh, cung cp thng tin v kt qua hoat ng va tnh
hnh tai chnh trong ky n cac i tng quan tm.
5.1.2 Ni dung s k toan
5.1.2.1. Quy nh chung
S k toan phai ghi ro tn n v k toan; tn s; ngay, thang, nm lp s; ngay,
thang, nm khoa s; ch ky cua ngi lp s; k toan trng va ngi ai din theo
phap lut cua n v k toan (thng la thu trng n v); s trang; ong du giap lai.

89
5.1.2.2 Ni dung chu yu cua s k toan
+ Ngay, thang, nm ghi s;
+ S hiu va ngay, thang cua chng t k toan dung lam cn c ghi s;
+ Tom tt ni dung nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh;
+ S tin cua nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh ghi vao cac tai khoan k
toan;
+ S d cui ky, s tin phat sinh trong ky, s d cui ky;
5.1.3 Phn loai S k toan
phan anh tnh a dang, phong phu cua i tng k toan va phuc vu cho
nhng yu cu quan ly khac nhau ngi ta xy dng kha nhiu loai s k toan khac
nhau. Co th phn loai s k toan theo nhng tiu thc sau:
5.1.3.1 Theo hnh thc bn ngoai
Theo hnh thc bn ngoai s k toan c chia lam hai loai:
- S k toan dang quyn (dang ong tp)
- S k toan t ri
a. S quyn
La s ma cac trang s c ong thanh tp. Trang u s ghi tn n v k toan;
tn s; ngay, thang, nm lp s; ngay, thang, nm khoa s; ch ky cua ngi lp s,
nin k toan va ky ghi s, ho tn ngi gi va ghi s, ngay kt thuc ghi s hoc
ngay chuyn giao cho ngi khac.
Cac trang s c anh theo s th t va gia hai trang s c ong du cua
n v (du giap lai).
b. S t ri
La loai s c thit k theo tng trang ring bit nhau. u s cung ghi tn
n v; s th t tng t s; tn s; ngay, thang s dung; ho tn ngi gi va ghi s.
Loai s nay co u im la c ng nhng lai co nhc im la tnh an toan
khng cao va d b tht lac.
5.1.3.2 Theo phng phap ghi chep, h thng hoa s liu trn s
Theo phng phap ghi chep, h thng hoa s liu, s k toan c chia thanh s
Nht ky, s Cai, s lin hp .
a. S Nht ky
S Nht ky dung ghi chep cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh trong
tng ky k toan, trong mt nin k toan theo trnh t thi gian va theo quan h i
ng cac tai khoan cua cac nghip vu o.

90
 c trng c ban cua s Nht ky la:
- cao v thi gian cua thng tin;
- Khng phn loai theo i tng phan anh trn s;
- Khng phan anh s d u ky, s d cui ky cua tai khoan;
- Ch phan anh s bin ng tng, giam cua cac i tng ;
- Thng tin t chng t c a vao s mt cach nguyn ven, co h thng.
Mu S Nht ky thng c thit k nh sau:

n v: ... S NHT KY
a ch: ... Nm: .....

Ngay Chng t Din giai S hiu tai S tin

ghi s khoan Ghi chu
S hiu N.thang N Co N Co

Cng

b. S Cai
S Cai la s dung ghi cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh trong nin
k toan theo cac tai khoan k toan s dung n v.
S liu k toan trn S Cai phan anh tng hp tnh hnh tai san, ngun vn, tnh
hnh va kt qua hoat ng cua n v.
c trng cua s cai:
- S Cai m cho tng tai khoan trong toan b tai khoan s dung n v.
- S Cai ghi chep ca s d u ky, s d cui ky va s bin ng tng giam cua
i tng m s;
- Thng tin c a vao S Cai la thng tin a c phn loai, h thng hoa
theo i tng m s.

91
 Mu s Cai thng c thit k nh sau:

n v:... S CAI
a ch: ... Tai khoan: ... S hiu: ...

Ngay Chng t Tai khoan S tin Ghi

thang ghi S hiu Ngay Din giai i ng N Co chu
s thang
S d u ky
S phat sinh trong ky

Cng s phat sinh

S d cui ky

c. S lin hp:La s kt hp gia Nht ky va s Cai goi tt la Nht ky -s Cai

Nht ky - s Cai la s k toan tng hp dung phan anh tt ca cac nghip vu
kinh t, tai chnh phat sinh theo trnh t thi gian va h thng hoa theo ni dung kinh t
(theo i tng k toan). y chnh la s kt hp gia s Nht ky va s Cai trong cung
mt s.
5.1.3.3 Theo kt cu bn trong cua s
Theo tiu thc nay, s k toan c chia lam ba loai:
- S kt cu hai bn kiu tai khoan.
- S kt cu nhiu ct chi tit cho mt bn .
- S kt cu kiu ban c.
a. S kt cu hai bn kiu tai khoan
La loai s co kt cu hai ct N, Co theo dang kt cu tai khoan. Kiu s nay
c thit k theo hai cach:
+ Cach th nht:
La thit k y u thng tin cho s tin N, s tin Co cua tai khoan. Cach thit
k nay thng c dung cho vic theo doi cng n.

92
Mu s nh sau:

N Co
Chng t Din TK i S tin Chng t Din TK i S tin
S Ngay giai ng S Ngay giai ng

Cng Cng

+ Cach th hai:
La thit k phi hp hai ct N - Co thanh mt, s s dung chung cac ct thng
tin, cho ca s phat sinh N va s phat sinh Co.
Mu s nh sau:

Chng t Din giai TK i ng S tin Ghi chu

S Ngay N Co

Cng

b. S kt cu nhiu ct chi tit cho mt bn N (hoc Co)

La s co kiu kt cu nhiu ct, trong o s tin phat sinh cua tai khoan hoc
bn N hoc bn Co se c chi tit bi nhiu ct nho. .
Mu s co dang nh sau:

Chng t Din TK i ng vi s S tin Chi tit N (Co) TK

S Ngay giai tin N (Co) N (Co) Muc... Muc... Muc... Muc...

c. S kt cu kiu ban c
La s c thit k theo nguyn tc cac tai khoan i ng thng c quy tu
mt ban c cua phn ghi s tin. Vi mu s nay, nu cac tai khoan ghi N c sp
xp theo dong th cac tai khoan ghi Co c sp xp theo ct va ngc lai.

93
 Mu s kiu ban c co dang nh sau:

TK ghi Co TK TK TK ... Cng ct

TK ghi N
Tai khoan.
Tai khoan.
...
Cng dong

5.1.3.4 Theo mc phan anh s liu trn s

S k toan c chia lam hai loai la S k toan tng hp va s k toan chi tit.
a. S k toan tng hp
La loai s ghi chep cac s liu k toan tng quat v mt i tng tai san,
ngun vn hoc mt hoat ng nao o, nh hoat ng thu chi, kt qua... S k toan
tng hp c s dung cho phn hanh k toan tng hp, bao gm: S Nht ky, S cai
va cac s tng hp khac.
b. S k toan chi tit
La loai s dung ghi chep cac i tng k toan cn phai theo doi chi tit theo
yu cu quan ly. S liu trn s k toan chi tit cung cp cac thng tin phuc vu cho
vic quan ly tng loai tai san, ngun vn, cng n cha c th hin trn s k toan
tng hp.
5.1.4 Quy nh v quan ly va s dung s k toan
am bao tnh thng nht, s chun xac v ky thut ghi s cn phai tun thu
theo nhng quy nh cua Lut K toan v vic m s, ghi s, sa cha sai sot, chuyn
s va khoa s .
5.1.4.1 M s k toan
S k toan c m vao u nin k toan hoc ngay sau khi co quyt nh
thanh lp i vi n v mi thanh lp.
S c m dung trong sut nin k toan (bt u t ngay 01 thang 01 va kt
thuc vao ngay 31 thang 12 nm dng lch).
n v phai m u cac loai va s lng s cn m theo ni dung, kt cu cua
hnh thc s ang ap dung tai n v va phai ng ky vi c quan thu, tai chnh.
Cac s quyn phai ong du giap lai, anh s th t, ng ky s trang m s va
ong thm nu thiu khi s dung. Cac s t ri trc khi dung phai c giam c
doanh nghip ky xac nhn ong du va ghi vao s ng ky s dung s t ri.

94
 Cn kim tra, xem xet tnh phu hp cua cac s liu k toan nm trc khi
chuyn sang nm nay khi m s.
Khi m s cn tun theo quy nh chung v ni dung s k toan ( a trnh bay
phn trc)
5.1.4.2 Ghi s k toan
n v k toan phai cn c vao cac chng t hp phap, hp l ghi s k toan.
S k toan phai ghi kp thi, ro rang, y u theo cac ni dung cua s. Thng
tin, s liu ghi vao s k toan phai chnh xac, trung thc, ung vi chng t k toan.
Vic ghi s k toan phai theo trnh t thi gian phat sinh cua nghip vu kinh t,
tai chnh. Thng tin, s liu ghi trn s k toan cua nm sau phai k tip thng tin, s
liu ghi trn s k toan cua nm trc lin k. S k toan phai ghi lin tuc t khi m s
n khi khoa s.
Thng tin, s liu k toan phai c ghi bng but mc; khng ghi xen thm vao
pha trn hoc pha di; khng ghi chng ln nhau; khng ghi cach dong; trng hp
ghi khng ht trang s phai gach cheo phn khng ghi; khi ghi ht trang phai cng s
liu tng cng cua trang va chuyn s liu tng cng sang trang k tip.
S liu dng c ghi bng mc thng (xanh hoc en); s liu m (iu
chnh giam) c ghi bng mc o hoc ghi trong du ngoc n ( )
5.1.4.3 Sa cha s k toan
Trong qua trnh ghi s k toan, co th xay ra sai sot, nhm ln ri vao nhng
trng hp sau:
- Ghi sai cac s liu t chng t vao cac s (s liu trn s ln hn hoc nho
hn s liu trn chng t ).
- Bo sot cac nghip vu ngoai s k toan.
- Ghi lp lai nghip vu a ghi trn s.
- Ghi sai quan h i ng tai khoan.
khc phuc nhng sai sot nu trn, k toan s dung cac phng phap cha
s k toan theo lut K toan quy nh.
a. Khi phat hin s k toan ghi bng tay co sai sot th khng c ty xoa lam
mt du vt thng tin, s liu ghi sai ma phai sa cha theo mt trong ba phng phap
sau:
a1/ Phng phap cai chnh con goi la phng phap xoa bo
Phng phap nay c s dung khi sai sot c phat hin sm, cha cng s.
Co th s dung phng phap nay cho tt ca cac trng hp sai sot.
Cach tin hanh nh sau: gach mt ng thng vao ch sai va ghi s hoc ch
ung pha trn va phai co ch ky cua k toan trng bn canh.

95
 a2/ Ghi m
Phng phap nay c s dung khi s ghi trn s ln hn s thc trn chng t
hoc s thc kim k; ghi trung hoc ghi sai quan h i ng tai khoan.
Cach tin hanh sa cha nh sau: Ghi m bng mc o hoc ghi trong ngoc
n i vi s ghi sai, sau o ghi lai s ung va phai co ch ky cua k toan trng bn
canh.
a3/ Ghi b sung
Phng phap nay c s dung khi bo sot nghip vu, ghi thiu s liu hoc s
ghi sai nho hn s ung trn chng t hoc s thc t kim k nhng khng sai quan
h i ng tai khoan. Phng phap nay co th ap dung cho ca sau khi cng s hay
trc khi cng s.
Cach sa cha tin hanh nh sau:
- i vi trng hp ghi thiu s liu so vi chng t hoc s thc t kim k,
trc ht phai lp chng t b sung va ghi thm s chnh lch thiu cho u bng mc
thng (xanh hoc en).
- i vi trng hp nh khoan sot, dung mc thng ghi thm nh khoan sot.
* Lu y:
-Trng hp phat hin s k toan co sai sot trc khi bao cao tai chnh nm
c np cho c quan Nha nc co thm quyn th phai sa cha trn s k toan cua
nm o.
- Trng hp phat hin s k toan co sai sot sau khi bao cao tai chnh nm c
np cho c quan Nha nc co thm quyn th phai sa cha trn s k toan cua nm a
phat hin sai sot va ghi chu vao dong cui cua s k toan nm co sai sot.
b. Khi phat hin s k toan ghi bng may vi tnh co sai sot vic sa cha tin
hanh nh sau:
b1/ Nu sai sot c phat hin trc khi bao cao tai chnh nm c np cho c
quan Nha nc co thm quyn th phai sa cha trc tip vao s k toan cua nm o
trn may vi tnh;
b2/ Nu sai sot c phat hin sau khi bao cao tai chnh nm c np cho c
quan Nha nc co thm quyn th phai sa cha trc tip vao s k toan cua nm a
phat hin sai sot trn may tnh va cn ghi chu vao dong cui cua s k toan nm co sai
sot.
Lu y: Trong trng hp sa cha s k toan ghi bng may vi tnh ch co th ap
dung phng phap ghi m va phng phap ghi b sung.

96
 c. Mt s v du minh hoa
V du 1: Mua mt l hang hoa nhp kho cha thanh toan tin cho cng ty A.
Chng t nhp kho a ghi gia thc t hang hoa: 243.000 ng. K toan a ghi s:
234.000 ng.
S ghi thiu la: 243.000 - 234.000 = 9.000 (ng)
Phng phap cha s nh sau:

Phai tra ngi ban (cng ty A) Hang hoa

(1) Ghi sai

234.000 234.000

9.000
(2) Ghi b sung 9.000

V du 2: Mua nguyn vt liu nhp kho cha tra tin cho cng ty B. Chng t
ghi gia thc t nguyn vt liu: 1.250.000 ng. K toan a ghi s: 1.520.000 ng.
S tin ghi tha la: 1.520.000 - 1.250.000 = 270.000 (ng)
Phng phap cha s nh sau:

Phai tra ngi ban (cng ty B) Nguyn liu, vt liu

1.520.000 (1) Ghi sai 1.520.000

( 2) Ghi s m
(270.000) (270.000)

V du 3: Mua tai san c nh tr gia 200.000.000 ng, thanh toan bng vn vay dai
han. K toan cng ty ghi trn s k toan:
N TK Tai san c nh hu hnh (211) : 200.000.000
Co TK Vay ngn han (311) : 200.000.000
Trng hp nay nh khoan sai thay v ghi vao Co tai khoan 341, k toan lai
ghi vao Co tai khoan 311
Lu y rng: Vi trng hp ghi sai quan h i ng tai khoan, vic sa cha
c thc hin bng cach ghi s m (ghi bng mc o hay ghi trong ngoc n) xoa
nh khoan sai. Sau o ghi lai nh khoan ung bng mc thng.
Vy khi phat hin sai, k toan phai cha lai nh sau:

97
 - Ghi m (bng mc o hoc ghi trong ngoc)
N TK Tai san c nh hu hnh (211) : (200.000.000)
Co TK Vay ngn han (311) : (200.000.000)
- Ghi lai nh khoan ung:
N TK Tai san c nh hu hnh (211) : 200.000.000
Co TK Vay dai han (341) : 200.000.000
5.1.4.4 Ky thut khoa s
n v k toan phai khoa s k toan vao cui ky k toan trc khi lp bao cao
tai chnh va cac trng hp khoa s khac theo quy nh cua phap lut nh: kim k tai
san nh ky, t xut theo yu cu thanh tra, kim tra; anh gia tai san trc khi tham
gia lin doanh - lin kt hoc trc khi giai th, pha san...
i vi s k toan ghi bng may vi tnh, sau khi khoa s phai in ra giy va ong
thanh quyn ring cho tng ky k toan nm.
V du: Vao ngay 31/12/NN, trn S Cai tai khoan hang hoa cua n v co cac s
liu nh sau:
- S d u ky: 9.000.000 .
- Cng s phat sinh t u ky n 31/12/NN
Bn N : 36.000.000
Bn Co: 37.500.000
S liu trn c th hin trn S Cai tai khoan Hang hoa khi khoa s vao ngay
31/12/NN nh sau:
+ Tnh s d cui ky cua tai khoan

N TK Hang hoa Co

SDK: 9.000.000
SPS: -
-

Cng SPS 36.000.000 Cng SPS 37.500.000

SDCK 7.500.000

98
 + Thc hin but toan khoa s, tc la chuyn ct cua s d tai khoan cho hai
bn N, Co cua tai khoan cn i.

N TK Hang hoa Co

SDK: 9.000.000
SPS: -
-

Cng SPS 36.000.000 Cng SPS 37.500.000

SD N 7.500.000

Tng cng N: 45.000.000 Tng cng Co: 45.000.000

+ Sang nin k toan sau, ta chuyn ghi s d cui ky nm NN thanh s d

u ky nm NN +1 theo ung ct cu cua no.

N TK Hang hoa Co
Nm : NN + 1

SDK 7.500.000

5.2 CAC HNH THC S K TOAN

5.2.1 Khai nim v hnh thc s k toan
Cng tac k toan cua cac n v cn thit phai s dung nhiu loai s k toan
khac nhau hach toan. Cac loai s c lin h vi nhau mt cach cht che v trnh
t hach toan, phng phap ghi chep va quy trnh lun chuyn thng tin, tao thanh mt
h thng s k toan. Mi n v co th t chc mt h thng s phu hp vi nhng c
im, iu kin ring cua mnh va goi la hnh thc s k toan cua n v.
Nh vy, hnh thc s k toan la cach thc t chc h thng s k toan, bao
gm cac loai s khac nhau v ni dung, v kt cu, v phng phap ghi chep va c
lin kt vi nhau trong mt trnh t hach toan nht nh.
Theo hng dn cua B tai chnh th cac n v co th la chon va ap dung mt
trong cac hnh thc s k toan:
- Hnh thc s k toan Nht ky chung
- Hnh thc s k toan Nht ky - S cai
- Hnh thc s k toan Chng t ghi s
- Hnh thc s k toan Nht ky - Chng t.

99
 Trong mi hnh thc s k toan co nhng qui nh cu th v s lng, kt cu,
trnh t, phng phap ghi chep va mi quan h gia cac s vi nhau.
Cac n v cn c vao quy m, c im hoat ng san xut, kinh doanh, yu
cu quan ly, trnh nghip vu cua can b k toan, iu kin trang b ky thut cua
mnh la chon mt hnh thc s k toan phu hp.
5.2.2 Cac hnh thc s k toan
5.2.2.1 Hnh thc s k toan Nht ky chung
a. c trng c ban cua hnh thc
* c trng c ban cua hnh thc s k toan Nht ky chung la: tt ca cac nghip
vu kinh t, tai chnh phat sinh u phai c ghi vao s Nht ky chung va cac loai s
Nht ky c bit theo trnh t thi gian phat sinh va nh khoan k toan cua nghip vu
o, sau o s liu trn s Nht ky chung c s dung ghi vao s Cai theo tng
nghip vu phat sinh. i vi cac i tng k toan c theo doi trn s Nht ky c
bit, cui ky ta ly s liu dong tng cng ghi vao s Cai.
* S lng va loai s gm: s Nht ky ; s Cai; cac s, the k toan chi tit.
+ S Nht ky chung la s k toan tng hp dung ghi chep, phan anh cac
nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh theo trnh t thi gian chung cho moi i tng.
Nht ky chung co c im:
- La s quyn, khng s dung s t ri;
- M chung cho cac i tng;
- Chc nng la h thng hoa s liu k toan theo th t thi gian nghip vu kinh
t, tai chnh phat sinh;
- C s ghi Nht ky chung la chng t gc hp l, hp phap.
- Nht ky chung ghi chep theo nguyn tc ghi s kep.
Mu s Nht ky chung nh sau:
S NHT KY CHUNG
Nm: .....

Ngay Chng t S phat sinh

a ghi S S hiu tai
thang Ngay Din giai
S Cai khoan N Co
ghi s thang
1 2 3 4 5 6 7 8
Cng trang trc chuyn sang.

Cng chuyn sang trang sau.

Ngay ... thang ... nm 20..

Ngi ghi s K toan trng Thu trng n v

(ky, ho tn) (ky, ho tn) (Ky tn, ong du)

100
 Thng thng, nu n v k toan ch s dung mt s Nht ky chung th nht ky
chung la s quan ly toan b s liu k toan cua n v trong mt nin k toan c
s dung phan anh cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh theo th t thi gian
khng phn bit i tng nao. Nu n v k toan s dung kt hp cac s nht ky bao
gm: s nht ky chung va mt s s nht ky c bit, th s nht ky c bit dung
phan anh ring cho mt s i tng chu yu, phat sinh nhiu, co tm quan trong oi
hoi phai theo doi ring cung cp thng tin kp thi cho quan ly; con s nht ky
chung phan anh chung cac i tng con lai.
Tuy thuc vao c im i tng k toan va yu cu thng tin ma n v co
th m cac Nht ky c bit khac nhau. Cac Nht ky c bit thng c m nh:
Nht ky thu tin, Nht ky chi tin, Nht ky mua hang, Nht ky ban hang.
Sau y la mt s mu s Nht ky c bit.

S NHT KY THU TIN

Nm: .....

Ngay Chng t Din giai Ghi N Ghi Co cac tai khoan

thang TK 111
S Ngay TK TK TK Tai khoan khac
ghi s
thang ... ... ... S tin S.H
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Cng trang trc
chuyn sang.

Cng chuyn sang

trang sau.
Ngay ... thang ... nm 20..
Ngi ghi s K toan trng Thu trng n v
(ky, ho tn) (ky, ho tn) (Ky tn, ong du)

101
 S NHT KY CHI TIN
Nm: .....

Ngay Chng t Din giai Ghi Co Ghi N cac tai khoan

thang TK 111
S Ngay Tai khoan khac
ghi s ...
thang S tin S hiu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Cng trang trc

chuyn sang.

Cng chuyn sang

trang sau.
Ngay ... thang ... nm 20..

Ngi ghi s K toan trng Thu trng n v

(ky, ho tn) (ky, ho tn) (Ky tn, ong du)

S NHT KY MUA HANG

Nm: .....

Chng t Tai khoan ghi N

Phai tra
Ngay TK. khac
Thu ngi ban
thang Din giai
Ngay GTGT Hang N.vt (ghi Co
ghi s S S S
thang c khu hoa liu TK 331)
tin hiu
tr
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Cng trang trc chuyn
sang.

Cng chuyn sang trang

sau.

Ngay ... thang ... nm 200..

Ngi ghi s K toan trng Thu trng n v
(ky, ho tn) (ky, ho tn) (Ky tn, ong du)

102
 S NHT KY BAN HANG
Nm: .....

Ngay Chng t Phai thu Ghi Co TK doanh thu Ghi Co TK

thang Ngay Din giai Khang (ghi Hang Thanh Dch Thu GTGT
S
ghi s thang N TK 131) hoa phm vu phai np
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Cng trang trc
chuyn sang.

Cng chuyn sang

trang sau.

Ngay ... thang ... nm 20..

Ngi ghi s K toan trng Thu trng n v
(ky, ho tn) (ky, ho tn) (Ky tn, ong du)

+ S Cai trong hnh thc Nht ky chung c m mi trang cho mt tai khoan
mt hay mt s trang lin tip cho mt tai khoan u ghi chep trong mt nin k
toan.
S Cai ghi theo tng i tng ng vi mi tai khoan cn m. C s ghi s Cai
la t s Nht ky chung va Nht ky c bit.
Mu s Cai theo hnh thc nay thng co dang nh sau:

S CAI
Nm: .....
Tn tai khoan: ... S hiu:... ......
Ngay Chng t Din giai Trang s Tai khoan S tin
thang S Ngay Nht ky i ng N Co
ghi s thang chung
1 2 3 4 5 6 7 8
S trang trc chuyn
sang.

Cng chuyn sang trang

sau.
Ngay ... thang ... nm 20..
Ngi ghi s K toan trng Thu trng n v
(ky, ho tn) (ky, ho tn) (Ky tn, ong du)

103
b. Trnh t ghi chep va x ly thng tin
+ Hang ngay, cn c vao cac chng t gc, ghi cac nghip vu kinh t phat sinh
vao s nht ky chung hay s nht ky c bit theo trnh t thi gian va theo quan h
i ng tai khoan. ng thi nhng nghip vu lin quan n i tng cn chi tit con
c ghi vao cac s k toan chi tit co lin quan.
+ nh ky, ly s liu trn s nht ky chung va ly s liu tng hp t s nht
ky c bit, ghi vao s cai theo cac tai khoan lin quan.
+ Cui thang, qu, nm, cng s liu trn s cai va cn c vao cac s chi tit
ln bang tng hp chi tit , ri i chiu s liu gia s cai vi bang tng hp chi tit.
Nu thy khp ung th t s cai ta tin hanh lp bang cn i tai khoan , dung s liu
trn bang cn i tai khoan kt hp vi s liu cua bang tng hp chi tit lp cac
bao cao tai chnh.
c. S trnh t ghi chep va x ly thng tin

Chng t
gc

S Nht ky S Nht ky S, the k toan

c bit chung chi tit

S Cai Bang tng hp

chi tit

Bang cn i
Tai khoan

Bao cao K toan

Ghi chu: Ghi hang ngay hoc nh ky.

Ghi cui thang hoc cui ky.
Quan h i chiu

104
d. u im va mt han ch:
+ Hnh thc Nht ky chung co u im la mu s n gian, d ghi chep, thch
hp cho vic ng dung vi tnh vao cng tac k toan tai n v.
+ Nhc im cua hnh thc nay la vic ghi chep con trung lp, th hin la mt
nghip vu kinh t phat sinh phai ghi ng thi vao nhiu s. Chng han: khi Rut tin
gi ngn hang v nhp quy tin mt , k toan n v va ghi vao s nht ky thu tin
mt lai va ghi vao s cai tin mt va s cai tin gi ngn hang.
Vi nhng u im va han ch trn hnh thc nay rt thch hp vi moi n v
thc hin k toan trn may vi tnh. Con trong trng hp cng tac k toan cha c
thc hin trn may vi tnh th hnh thc nay ch phu hp vi nhng n v co quy m
va va nho.
5.2.2.2 Hnh thc S k toan Nht ky - S Cai
a. c trng c ban cua hnh thc
* Hnh thc s Nht ky - s cai la hnh thc s k toan trc tip, n gian.
Theo hnh thc nay, cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh c phan anh
trc tip vao mt quyn s goi la Nht ky - s cai.
* S lng va loai s gm:
- Nht ky - s cai.
- Cac s va the k toan chi tit.
S nht ky - s cai la mt quyn s tng hp duy nht, va lam s Nht ky ghi
chep cac nghip vu kinh t tai chnh phat sinh theo trnh t thi gian, va dung lam s
cai tp hp va h thng hoa cac nghip vu o theo cac tai khoan k toan. Tt ca cac
tai khoan ma doanh nghip s dung c phan anh trn cung mt trang s. C s ghi
vao s la chng t gc hoc bang k chng t gc. Mi chng t ghi mt dong vao
nht ky - s cai.
+ Mi trang Nht ky - s cai gm co hai phn, o la phn nht ky va phn s
cai:
- Phn nht ky dung phan anh cac nghip vu kinh t phat sinh theo trnh t
thi gian.
- Phn s cai dung phan anh cac nghip vu kinh t phat sinh theo ni dung
kinh t.
+ Cac s chi tit m cho mt s i tng cn thit, phuc vu cho yu cu quan
ly chi tit cua n v.

105
Mu s Nht ky - s cai nh sau:

n v... ... S NHT KY - S CAI

a ch... ... Nm : 20...

Ngay Chng t TK... TK... TK...

thang
S Ngay Din giai S tin
vao N Co N Co N Co
s hiu thang

S d u ky n

...

...

Cng s d
cui ky n

S d u
ky n+1

...

...

b. Trnh t ghi chep va x ly thng tin

+ Hang ngay, cn c vao chng t gc hoc bang tng hp chng t gc k toan
ghi vao nht ky - s cai theo th t thi gian va cac ct tai khoan lin quan theo nh
khoan. ng thi nhng nghip vu co lin quan n i tng cn chi tit con phai ghi
vao s, the k toan chi tit lin quan.
Trong trng hp nh ky co nhiu chng t gc cung loai phat sinh, ta co th
tng hp chung trn bang k chng t gc, ly s tng cng trn bang k chng t gc
ghi mt ln vao nht ky - s cai giam bt khi lng ghi s.
+ Cui ky, cn c s liu trn cac s chi tit, lp bang tng hp chi tit. i
chiu s liu trn bang tng hp chi tit vi s liu cac tai khoan tng ng trn nht
ky - s cai. Sau khi i chiu nu s liu gia s nht ky - s cai va bang tng hp chi
tit khp ung vi nhau th dung s liu a i chiu o lp cac bao cao tai chnh.

106
c. S ghi chep va x ly thng tin

Chng t
gc

S quy Bang k S, the chi

chng t gc i

Bang tng hp
S Nht ky - S Cai
chi tit

Bao cao K toan

Ghi chu: Ghi hang ngay hoc nh ky.

Ghi cui thang hoc cui ky.
Quan h i chiu
d. u im va mt han ch
+ Hnh thc Nht ky - s cai co u im la n gian, s lng s t, s liu tp
trung; d theo doi s liu, d i chiu kim tra.
+ Tuy vy, hnh thc s nay co nhng mt han ch nh: khun kh s kng
knh do cac tai khoan c lit k ngang trn mt trang s, dn n vic bao quan s
trong nin kho khn. ng thi vic phn cng lao ng k toan trong n v kho
khn v s ch co m mi mt quyn.
Hnh thc nay ch thch hp vi nhng n v s dung t tai khoan, nghip vu
kinh t phat sinh khng nhiu, trnh k toan thp.
5.2.2.3 Hnh thc s k toan Chng t ghi s
a. c trng c ban cua hnh thc
* c trng cua hnh thc Chng t ghi s la cac nghip vu kinh t, tai chnh
phat sinh phan anh chng t gc, c phn loai, tng hp lp chng t ghi s
theo thi gian va theo i tng (cung loai, cung ni dung kinh t). S liu trn chng
t ghi s la cn c ghi vao s cai, lp bang cn i tai khoan va cac bao cao tai
chnh.

107
 * Cac loai s: Chng t ghi s, s ng ky chng t ghi s, s Cai va cac s chi
tit.
+ Chng t ghi s la loai s trung gian dung tp hp theo tng loai chng t
gc. Chng t ghi s co th c lp trn c s tng chng t gc hoc bang tng hp
cac chng t gc cung loai, co cung ni dung kinh t. Chng t ghi s co th lp theo
tai khoan nh: tai khoan Tin gi ngn hang, tai khoan Nguyn vt liu, tai khoan
Doanh thu ban hang va cung cp dch vu ...; hoc chng t ghi s co th lp theo cac
ch tiu Bao cao tai chnh, chng han: Ch tiu Gia thanh san phm, ch tiu Li
nhun...
Mu chng t ghi s c thit k nh sau:

CHNG T GHI S
S: .....
Ngay:... thang....nm....

Trch yu S hiu tai khoan S tin Ghi chu

N Co
1 2 3 4 5

Cng
Kem theo ... chng t gc
Ngi lp K toan trng
(ky, ho tn) (ky, ho tn)

Chng t ghi s phai nh kem theo chng t gc mi co gia tr phap ly, lam c
s ghi chep vao cac s tng hp khac.
S hiu cua chng t ghi s la s th t cua chng t c lp va ng ky trn
s ng ky chng t ghi s. Ngay, thang ghi trn chng t ghi s la ngay, thang vao s
ng ky chng t ghi s.
+ S ng ky chng t ghi s la s k toan tng hp co ba chc nng c ban:
ghi cac chng t ghi s theo thi gian ng ky; lu gi va tng hp s liu theo thi
gian ng ky vao s; lam cn c kim tra i chiu s liu vi bang cn i tai
khoan.

108
Mu s c thit k nh sau:

S NG KY CHNG T GHI S
Nm: .....

Chng t ghi s S tin Chng t ghi s S tin

S hiu Ngay thang S hiu Ngay thang
1 2 3 4 5 6

Cng Cng thang

Luy k t u ky

+ S Cai cua hnh thc chng t ghi s c m ring cho tng tai khoan, co
th chi tit thanh tai khoan cp 2, cp 3...tuy theo yu cu cua cng tac quan ly. Mi tai
khoan c m mt trang hay mt s trang tuy theo s lng ghi chep cua cac nghip
vu kinh t phat sinh nhiu hay t cua tng tai khoan.
Mu s Cai thng c thit k theo nhng dang sau:
Dang 1:
S CAI
Nm: .....
Tn tai khoan: ... S hiu:... ......

Ngay Chng t Din giai TK i ng S tin Tai khoan cp 2

thang ghi s
ghi s SH NT N Co TK ... TK ... TK ...
N Co N Co ... ...
S d u ky
.....
Cng SPS

S d cui ky n
S d u ky
(n+1)

109
Dang 2:
S CAI
Nm: .....
Tn tai khoan: ... S hiu:... ......

Ngay Ct ghi s Ghi N TK ... Ngay Ct ghi s Ghi Co TK ...

thang Ghi Co cac TAI KHOAN thang Ghi N cac TK
ghi s ghi s
SH NT TK TK ... Cng SH NT TK ... Cng
N Co
TK TK

Cng PHAT SINH Cng PHAT SINH

Luy k ti Luy k ti
ky bao cao ky bao cao
S d cui ky S d cui ky

C s ghi vao s cai la chng t ghi s, s cai c ghi nh ky theo nh ky

cua chng t ghi s hoc co th c ghi vao ngay cui ky bao cao.
b.Trnh t ghi s va x ly thng tin
+ Hang ngay, t chng t gc tin hanh phn loai, tng hp lp chng t ghi s
hoc t cac chng t gc cung loai, cung ni dung kinh t lp bang tng hp chng t
gc ri mi lp chng t ghi s. ng thi, nhng chng t gc lin quan n i
tng cn chi tit con c ghi vao cac s chi tit lin quan.
+ T chng t ghi s a lp, k toan tin hanh ghi vao s ng ky chng t ghi
s va ghi vao s cai cac tai khoan co lin quan.
+ Cui ky, cn c vao s liu cac s chi tit lp bang tng hp chi tit ri i
chiu vi s cai. Nu s liu khp ung, th t cac s cai k toan tin hanh lp bang
cn i tai khoan.
i chiu s liu trn bang cn i tai khoan vi s liu trn s ng ky chng
t ghi s. Nu khng co g sai lch gia s liu cua bang cn i tai khoan vi s liu
cua s ng ky chng t ghi s, th k toan cn c vao s liu trn bang cn i tai
khoan va s liu trn bang tng hp chi tit lp cac bao cao k toan.

110
c. S trnh t ghi chep va x ly thng tin

Chng t
gc

S quy Bang tng hp S chi tit

chng t gc

Chng t ghi s

S ng ky S Cai Bang tng hp

chng t ghi s chi tit

Bang cn i
tai khoan

Bao cao k toan

Ghi chu: Ghi hang ngay hoc nh ky.

Ghi cui thang hoc cui ky.
Quan h i chiu

d. u im va mt han ch
Cung nh hai hnh thc trc, hnh thc s k toan chng t ghi s co u im
la mu s n gian, d ghi chep, d i chiu, d kim tra, thun tin cho vic phn
cng lao ng.
Tuy vy, hnh thc nay vn con tn tai mt s han ch nh: ghi chep trung lp,
cng vic dn nhiu vao cui ky, khng thch hp vi nhng doanh nghip co quy m
ln ap dung k toan thu cng.

111
5.2.2.4 Hnh thc s k toan Nht ky chng t
a. c trng c ban cua hnh thc
* c trng cua hnh thc Nht ky chng t
- Tt ca cac nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh hng ngay u c tp hp
va h thng hoa theo bn Co cua cac tai khoan kt hp vi vic phn tch cac nghip
vu kinh t , tai chnh o theo cac tai khoan i ng N.
- Kt hp cht che vic ghi chep cac nghip vu kinh t phat sinh theo trnh t
thi gian vi vic h thng hoa cac nghip vu kinh t phat sinh theo ni dung kinh t.
- Kt hp hach toan tng hp vi hach toan chi tit trong mt s trng hp.
- Cac s sach trong hnh thc s k toan nay u c thit k theo mu sn
theo quan h i ng tai khoan va c ban hanh mt cach thng nht.
* Cac loai s: Nht ky chng t ; Bang k; s Cai; s, the k toan chi tit.
+ Nht ky chng t la s k toan tng hp, dung phan anh toan b cac
nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh theo bn Co cua cac tai khoan. Mt nht ky
chng t co th m cho mt hoc mt s tai khoan co cung ni dung kinh t hoc co
quan h i ng vi nhau.
Trong moi trng hp s phat sinh bn Co cua mi tai khoan ch tp trung phan
anh trn mt Nht ky chng t va t Nht ky chng t nay ghi vao s cai mt ln vao
cui thang.
Hin nay, theo quy nh co 10 Nht ky chng t (NKCT) c s dung va c
anh s t NKCT s 1 n NKCT s 10.
+ Bang k la loai s phuc vu cho vic ghi s Nht ky chng t c gon nhe,
nhanh chong; c s dung trong trng hp khi cac ch tiu hach toan chi tit cua mt
s tai khoan khng th kt hp phan anh trc tip trn nht ky chng t c.
Theo quy nh, hin nay co 10 Bang k c s dung va c anh s t Bang
k s 1 n Bang k s 11 (khng co Bang k s 7).
+ Bang phn b c s dung tp hp va tnh toan phn b chi ph cho i
tng chu ph theo cng dung va muc ch chi ph trc khi ghi vao Nht ky chng t
hoc Bang k.
+ S, the k toan chi tit: dung tp hp cac chng t gc cung loai cua mt
s i tng nhm phuc vu cho vic ghi Bang k hoc Nht ky chng t lin quan.
+ S Cai c m cho ca nm, m cho tng tai khoan trong o phan anh s phat
sinh N, phat sinh Co va s d cui thang. S ch ghi mt ln vao cui thang trn c s
cac nht ky chng t.

112
Kt cu cua s Cai theo hnh thc nay nh sau:

B (S)... S CAI
n v... Tai khoan.... s hiu:...
Nm ....
S d u nm
N
Co
Ghi N TK ..., ghi Co cac TK Thang 1 Thang 2 .... Ghi chu
1. TK...- NKCT s ...
2. TK...- NKCT s ...
3. ...

Cng s phat sinh N

Tng s phat sinh Co
N
S d cui thang
Co

b. Trnh t ghi s va x ly thng tin

+ Hang ngay, cn c vao chng t gc va cac bang phn b ghi trc tip vao
cac nht ky chng t hoc bang k, t k chi tit . i vi cac nghip vu lin quan n
i tng cn hach toan chi tit con c ghi vao cac s chi tit lin quan.
+ Cui thang tng hp s liu trn cac bang k ghi vao Nht ky - chng t co
lin quan. i vi cac t k chi tit, s liu tng hp trn t k chi tit co th ghi vao
Nht ky - chng t hoc ghi vao bang k co lin quan, ri sau o tng hp s liu
bang k ghi vao Nht ky - chng t lin quan.
+ Cui thang, khoa s, ly s liu t nht ky chng t ghi vao s cai, t cac s
chi tit lp bang tng hp chi tit, ri i chiu s liu trn bang tng hp chi tit vi
cac tai khoan tng ng trn s cai.
T s liu tng s cai, bang tng hp chi tit, nht ky chng t va cac bang k
k toan tin hanh lp cac Bao cao k toan

113
c. S trnh t ghi s va x ly thng tin

Chng t gc
va Bang phn b

Bang k S quy kim S chi tit

bao cao quy

Bang tng hp
Nht ky chng t
chi tit

S Cai

Bao cao k toan

Ghi chu: Ghi hang ngay hoc nh ky.

Ghi cui thang hoc cui ky.
Quan h i chiu
d. u im va mt han ch
Hnh thc Nht ky chng t co u im la rt thun tin cho vic phn cng
chuyn mn hoa cng tac k toan, giam c khi lng ghi s, am bao cung cp
thng tin kp thi cho quan ly, giup cho vic lp cac bao cao tai chnh c nhanh
chong.
Mt han ch cua hnh thc nay la s lng va loai s kha nhiu, kt cu phc
tap, oi hoi trnh k toan cao va quy m hoat ng doanh nghip ln.
Vi hnh thc nay vic ap dung cng tac k toan bng may vi tnh se co nhiu
kho khn .

114
 CHNG 6

PHNG PHAP TNG HP - CN I

& BAO CAO K TOAN CHU YU

6.1 NI DUNG VA Y NGHA PHNG PHAP TNG HP - CN I K TOAN

6.1.1. Khai nim va c s hnh thanh phng phap tng hp - cn i k toan
Tng hp - cn i k toan la phng phap khai quat tnh hnh tai san, ngun
hnh thanh tai san, kt qua kinh doanh va cac mi quan h kinh t, tai chnh thuc
nhng mt ban cht cua i tng hach toan k toan va trong cac mi quan h vn co
cua cac i tng hach toan k toan.
C s hnh thanh phng phap tng hp - cn i k toan la nhng mi quan h
cn i vn co cua i tng hach toan k toan.
Tht vy, s thng nht v lng va cht thng xuyn c duy tr gia hai
mt cua tai san. Bn canh o, do co s bao toan vt cht trong qua trnh vn ng, dn
n s cn bng gia tng va giam cac i tng tai san- ngun vn, hoc s cn bng
gia N va Co cua cac tai khoan i ng khi mt nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh
... o chnh la cac quan h cn ivn co cua cac i tng hach toan k toan.
Cung vi tnh bin chng v s thng nht tng i gia hai mt i lp cua
cung mt vn , cac mi quan h cn i vn co gia cac i tng hach toan k toan
a tao c s mt phng phap k toan hnh thanh, o la : Phng phap tng hp -
cn i k toan .
6.1.2 Ni dung cua phng phap tng hp - cn i k toan
* Ni dung cua phng phap tng hp - cn i k toan c th hin cac
mi quan h cn i
+ Cn i gia tng u vao va tng u ra.
Cn i nay co th biu hin thanh:
- Cn i gia nhiu i tng nh chi ph- thu nhp - kt qua hoc cn i gia
lung tin vao va lung tin ra trong mt thi ky.
- Cn i gia tnh hnh nhp - xut - tn trong tng i tng tai san.
Chng han: cn i gia tnh hnh nhp - xut - tn nguyn vt liu, cn i
gia tnh hnh nhp - xut - tn thanh phm, hang hoa...

115
 - Cn i gia mt bn gm tng s d u ky va s phat sinh tng trong ky vi
bn kia gm tng s phat sinh giam va s d cui ky.
+ Cn i gia tng gia tr Tai san va tng Ngun hnh thanh tai san
* Nu xet v mc tng quat, cac mi quan h cn i trn co th c chia
thanh cn i tng th va cn i tng phn.
+ Cn i tng th la mi quan h cn i chung, cn i gia cac i tng
hach toan k toan c ban cua doanh nghip, nh: cn i gia tai san va ngun hnh
thanh nn tai san; cn i gia thu - chi - li nhun xet trn pham vi toan b hoat ng
cua n v, cn i gia lung tin vao va lung tin ra.
Cac cn i nay nhm cung cp thng tin tng th v tnh hnh hoat ng cua
n v cho nha quan ly, Nha nc va cac i tng co lin quan.
Cac mi quan h cn i tng th c th hin bi cac loai bang cn i tng
th.
V du: Bang cn i k toan, Bao cao kt qua hoat ng kinh doanh, Bao cao
lu chuyn tin t...

+ Cn i tng phn hay cn i chi tit la mi quan h cn i gia cac mt

cua mt i tng hach toan k toan cu th: cn i gia nhp - xut - tn cua mt
loai hang tn kho, cn i gia tng va giam cua mt i tng hach toan cu th...
Mi quan h cn i nay chu yu phuc vu cho cng tac quan ly ni b doanh
nghip. Tuy theo yu cu va kha nng cua nha quan ly trong tng nganh, tng n v
ma mc cn i chi tit hay tng phn th hin cac mc khac nhau.
Cac mi quan h cn i chi tit (tng phn) c th hin bi cac loai bang
cn i chi tit ( tng phn) .
V du: Bang bao cao tnh hnh thanh toan, bang bao cao tnh hnh chi ph san
xut, Bang cn i tnh hnh nhp - xut - tn nguyn vt liu ...
6.1.3. Y ngha cua phng phap tng hp - cn i k toan
Phng phap tng hp - cn i k toan cung cp nhng thng tin khai quat,
tng hp nht v tai san, ngun vn va qua trnh kinh doanh ma cac phng phap k
toan khac a thc hin nh: phng phap chng t, phng phap tai khoan k toan,
phng phap tnh gia.
Nh co phng phap tng hp - cn i k toan, cac i tng s dung thng
tin co c thng tin tng hp v tnh hnh tai san, ngun vn va kt qua hoat ng cua
n v k toan. T o, co c s tin hanh kim tra, phn tch, anh gia tnh hnh va
kt qua hoat ng kinh doanh, tnh hnh tai chnh cua n v.Trn c s phn tch,
anh gia cac tnh hnh trn nha quan ly doanh nghip se nghin cu va ban hanh cac
chnh sach, ch kinh t tai chnh mi phu hp hn. Bn canh o con ra cac giai

116
phap, cac quyt nh ti u v quan ly va iu hanh cac hoat ng cua n v trong
hin tai va trong tng lai, thuc y s phat trin cua n v.
6.2. CAC BAO CAO K TOAN CHU YU
Trong pham vi chng trnh mn hoc nay ta se nghin cu hai bao cao k toan
chu yu la: Bang cn i k toan va Bao cao kt qua kinh doanh.
6.2.1 Bang cn i k toan
6.2.1.1 Ni dung va kt cu bang cn i k toan
a.Khai nim
Bang cn i k toan la bang tng hp - cn i tng th, phan anh tng quat
tnh hnh tai san cua n v theo hai mt biu hin la kt cu tai san va ngun hnh
thanh tai san (ngun vn) tai mt thi im nht nh, thng la ngay cui ky k toan.
b. Ni dung va kt cu bang cn i k toan
Ni dung cua bang cn i k toan th hin qua h thng cac ch tiu phan anh
tnh hnh tai san va ngun vn. Cac ch tiu nay c phn loai, sp xp thanh tng
loai va c ma hoa thun tin cho vic kim tra, i chiu cung nh vic x ly trn
may tnh.
Thng thng s liu c phan anh trn bang cn i k toan la s u nm va
s cui cac ky k toan (quy, 6 thang, 9 thang va nm).
Bang cn i k toan c kt cu gm hai phn, di dang cn i s d cac
tai khoan:
- Phn tai san: Phan anh toan b gia tr thc t va kt cu tai san cua n v tai
thi im u nm va cui cac ky k toan tng ng.
- Phn ngun vn: phan anh toan b gia tr va kt cu ngun vn cua n v tai
thi im u nm va cui cac ky k toan tng ng.
V hnh thc bang cn i k toan co th kt cu theo kiu mt bn ( kiu ni
tip) hoc hai bn (kiu song song). Theo quy nh hin nay, bang cn i k toan cua
cac doanh nghip c kt cu theo kiu mt bn.
(1) Phn tai san
Phn tai san bao gm cac loai tai san c sp xp theo kha nng chuyn i
thanh tin giam dn. Do vy tai san c sp xp theo trt t sau:
+ Tai san lu ng va u t ngn han, gm:
- Vn bng tin: tin mt, tin gi ngn hang, tin ang chuyn
- Cac khoan u t tai chnh ngn han: u t chng khoan ngn han, u t
ngn han khac, d phong giam gia u t ngn han.

117
 - Cac khoan phai thu: phai thu khach hang, tra trc cho ngi ban, thu gia tr
gia tng c khu tr, phai thu ni b, cac khoan phai thu khac va d phong cac
khoan phai thu kho oi.
- Hang tn kho: gm cac loai hang tn kho sp xp theo trt t nh trong h
thng tai khoan.
- Cac tai san lu ng khac: tam ng, chi ph tra trc, chi ph ch kt chuyn,
tai san thiu ch x ly...
+ Tai san c nh va u t dai han, gm:
- Tai san c nh hu hnh, tai san c nh thu tai chnh, tai san c nh v hnh
- Cac khoan u t tai chnh dai han khac
- Chi ph xy dng c ban d dang
- Cac khoan ky quy, ky cc dai han.
(2) Phn Ngun vn
Phn ngun vn bao gm cac loai ngun vn c sp xp theo trach nhim
cam kt thanh toan giam dn, cu th nh sau:
+ N phai tra:
- N ngn han: vay ngn han, phai tra cho ngi ban, ngi mua tra tin trc,
thu va cac khoan phai np, phai tra cng nhn vin, phai tra ni b va cac khoan phai
tra phai np khac.
- N dai han: vay dai han, n dai han khac.
+ Ngun vn chu s hu:
- Ngun vn, quy, bao gm:
. Ngun vn kinh doanh
. Chnh lch anh gia lai tai san
. Chnh lch ty gia
. Cac quy chuyn dung: quy u t phat trin, quy d phong tai chnh, ngun
vn u t xy dng c ban
- Li nhun cha phn phi.
- Ngun kinh ph, quy khac, bao gm: quy d phong v tr cp mt vic lam,
quy khen thng va phuc li, quy quan ly cp trn, ngun kinh ph s nghip...

118
 (3) Ngoai ra trn bang cn i k toan con co phn cac ch tiu ngoai bang
Phn ngoai bang cn i k toan gm cac ch tiu:
. Tai san thu ngoai
. Vt t hang hoa nhn gi h, nhn gia cng
. Hang hoa nhn ban h, nhn ky gi
. N kho oi a x ly
. Ngoai t cac loai
. Han mc kinh ph con lai
. Ngun vn khu hao c ban hin co
(Xem mu bang cn i k toan cui phn tng hp - cn i)
6.2.1.2 Phn tch tnh cn i cua bang cn i k toan
Khi lp bang cn i k toan cn chu y mt tnh cht ht sc quan trong, o la
tnh Cn i. No c biu hin thanh s cn bng gia tr gia phn Tai san va phn
Ngun vn tai moi thi im.
Vy ta lun co: Tng gia tr Tai san = Tng Ngun vn
Ky hiu: TS = NV
chng minh tnh cn i trn, ngi ta xet mt nghip vu kinh t, tai chnh
phat sinh tai thi im u ky - khi tnh cn i a c thit lp trn bang cn i k
toan. Mt nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh co th thuc mt trong bn loai quan
h i ng a c gii thiu chng 3, ta ln lt xet tng loai quan h i ng:
Vi gia thit u ky la Tng gia tr Tai san = Tng Ngun vn
Ky hiu TS0 = NV0 ( **)
* Trng hp nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh ang xet thuc quan h i
ng loai I ( Tai san nay tng ng thi tai san khac giam vi cung mt lng gia tr)
Trong trng hp nay, khi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh se lam cho mt
tai san tng ln lng gia tr bng x va mt tai san khac giam xung mt lng gia
tr cung bng x. Sau khi nghip vu kinh t, tai chnh hoan thanh, ta co:
Tng gia tr tai san: TS 1= TS0 + x - x = TS 0
Tng ngun vn: NV1 = NV0
T o suy ra: TS 1 = NV1 (1)
iu nay cho thy sau khi nghip vu kinh t, tai chnh thuc quan h i ng
loai I phat sinh va hoan thanh, tng tai san vn lun cn bng vi tng ngun vn va
tnh cn i trc khi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh vn khng i.

119
 * Trng hp nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh ang xet thuc quan h i
ng loai II ( Ngun vn nay tng ng thi Ngun vn khac giam vi cung mt lng
gia tr)
Trong trng hp nay, khi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh se lam cho mt
ngun vn tng ln lng gia tr bng y va mt ngun vn khac giam xung mt
lng gia tr cung bng y. Sau khi nghip vu kinh t, tai chnh hoan thanh, ta co:
Tng gia tr tai san: TS2 = TS0
Tng ngun vn: NV2 = NV0 + y - y = NV0
T o suy ra: TS2 = NV2 (2)
Vy sau khi nghip vu kinh t, tai chnh thuc quan h i ng loai II phat sinh
va hoan thanh, tng tai san vn lun cn bng vi tng ngun vn va tnh cn i
trc khi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh vn khng i.
* Trng hp nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh ang xet thuc quan h i
ng loai III ( Tai san tng ng thi Ngun vn tng vi cung mt lng gia tr)
Trong trng hp nghip vu kinh t, tai chnh thuc quan h i ng loai III
phat sinh se lam cho tai san tng ln mt lng gia tr bng z ng thi ngun vn
cung tng ln mt lng gia tr bng z. Sau khi nghip vu kinh t, tai chnh hoan
thanh, ta co:
Tng gia tr tai san: TS3 = TS0 + z
Tng ngun vn: NV3 = NV0 + z
Kt hp vi biu thc (**) suy ra: TS3 = NV3 (3)
iu nay cho thy so vi ban u, sau khi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh
va hoan thanh th tng tai san va tng ngun vn cung tng ln mt lng gia tr, tuy
nhin tng tai san vn cn bng vi tng ngun vn, cho nn tnh cn i vn con tn
tai nhng mc cao hn.
* Trng hp nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh ang xet thuc quan h i
ng loai IV( Tai san giam ng thi Ngun vn giam vi cung mt lng gia tr)
Trong trng hp nay, khi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh se lam cho tai
san giam xung mt lng gia tr bng t ng thi ngun vn cung giam xung mt
lng gia tr bng t . Sau khi nghip vu kinh t, tai chnh hoan thanh, ta co:
Tng gia tr tai san: TS4 = TS0 - t
Tng ngun vn: NV4 = NV0 - t
Kt hp vi biu thc (**) suy ra: TS4 = NV4 (4)

120
 Vy so vi ban u, sau khi nghip vu kinh t, tai chnh phat sinh va hoan thanh
th tng tai san va tng ngun vn cung giam xung mt lng gia tr, tuy nhin tng
tai san vn cn bng vi tng ngun vn, cho nn tnh cn i vn con tn tai nhng
mc thp hn.
Kt lun: "Trn Bang cn i k toan lun lun co s cn i gia Tai san va Ngun
vn ".

6.2.1.3 Mi lin h gia bang cn i k toan vi tai khoan k toan

Gia bang cn i k toan va cac tai khoan k toan co mi lin h mt thit vi

nhau. Bang cn i k toan va tai khoan k toan cung c s dung phan anh tai san
va ngun vn. Trong o:
- Bang cn i k toan phan anh mt cach tng quat, toan din trang thai tnh
tai thi im lp bang.
- Tai khoan k toan phan anh tai san va ngun vn theo tng loai cac trang
thai tnh thng qua s d cua tai khoan va trang thai vn ng thng qua s phat sinh
cua tai khoan. Do vy s liu phan anh trn bang cn i k toan va trn cac tai khoan
k toan lun b sung cho nhau, cung cp thng tin cho cng tac quan ly tng quat, toan
din, thng xuyn va lin tuc i vi toan b hoat ng kinh t, tai chnh cua n v.
Ngoai ra, bang cn i k toan va tai khoan k toan con co mi quan h cht
che trong chu trnh k toan, cu th nh sau:
- u ky, cn c vao s liu cua bang cn i k toan m s, ghi s d u
ky vao s k toan (tai khoan k toan).
- Trong ky, cac nghip vu kinh t phat sinh c ghi trc tip vao s k toan (tai
khoan k toan)
- Cui ky, s d rut ra trn s k toan (tai khoan k toan) lam cn c lp
bang cn i k toan.
6.2.2 Bao cao kt qua hoat ng kinh doanh
6.2.2.1 Ni dung va kt cu cua bao cao kt qua hoat ng kinh doanh
a. Khai nim
Bao cao kt qua kinh doanh la bao cao tai chnh tng hp, phan anh tng quat
tnh hnh va kt qua hoat ng kinh doanh cua doanh nghip; tnh hnh thc hin ngha
vu vi Nha nc v thu va cac khoan phai np khac trong mt thi ky nht nh (goi
tt la ky bao cao).

121
 Bao cao kt qua hoat ng kinh doanh la ngun cung cp thng tin tai chnh cn
thit i vi ban thn doanh nghip, cac c quan chc nng va cac i tng khac co
lin quan n hoat ng cua doanh nghip. No la cn c quan trong anh gia va
phn tch tnh hnh, kt qua hoat ng kinh doanh cua doanh nghip.
b. Ni dung va kt cu
Bao cao kt qua hoat ng kinh doanh gm ba phn:
Phn I - Lai, l:
Phan anh tnh hnh va kt qua hoat ng kinh doanh cua doanh nghip, bao gm
li nhun hoat ng kinh doanh va li nhun khac. Bao cao kt qua hoat ng kinh
doanh cung cp cac ch tiu:
- i vi hoat ng kinh doanh cua doanh nghip gm cac ch tiu: doanh thu
ban hang va cung cp dch vu, cac khoan giam tr doanh thu, doanh thu thun v ban
hang va dch vu, gia vn hang ban, li nhun gp v ban hang va cung cp dch vu,
doanh thu hoat ng tai chnh, chi ph tai chnh, chi ph ban hang, chi ph quan ly
doanh nghip, li nhun thun t hoat ng kinh doanh.
- i vi cac phat sinh lin quan n li nhun ngoai hoat ng kinh doanh,
gm cac ch tiu: thu nhp khac, chi ph khac va li nhun khac.
Phn II - Tnh hnh thc hin ngha vu vi Nha nc
Phan anh tnh hnh thc hin cac khoan Thu, ph, l ph va cac khoan phai np
khac. Bao gm cac ch tiu:
- S con phai np u ky bao cao
- S phai np phat sinh trong ky bao cao
- S a np trong ky bao cao
- S phai np luy k t u nm n cui ky bao cao
- S a np luy k t u nm n cui ky bao cao
- S con phai np n cui ky bao cao.

Phn III - Thu gia tr gia tng c khu tr, thu gia tr gia tng c hoan lai,
thu gia tr gia tng c giam va thu gia tr gia tng hang ban ni a

Bao gm cac ch tiu :

- Thu gia tr gia tng c khu tr, a khu tr va con c khu tr cui ky
bao cao.
- Thu gia tr gia tng c hoan lai, a hoan lai va con c hoan lai cui ky
bao cao.

122
 - Thu gia tr gia tng c giam, a giam va con c giam cui ky bao cao.
- Thu gia tr gia tng hang ban ni a con phai np u ky, thu gia tr gia
tng u ra phat sinh, thu gia tr gia tng hang ban ni a a np va con phai np
cui ky bao cao.
(Xem mu bao cao kt qua hoat ng kinh doanh cui chng)
6.2.2.2 Phn tch tnh cn i cua bao cao kt qua hoat ng kinh doanh
Tnh cn i cua bao cao kt qua hoat ng kinh doanh da trn mi quan h
cn i gia tng u ra va tng u vao, biu hin nh sau:
Li nhun = Doanh thu (Thu nhp) - chi ph
Cng thc nay c trin khai qua cac bc sau:
. Doanh thu ban hang va cung cp dch vu (1)
. Cac khoan giam tr doanh thu (2)
Gm: chit khu thng mai, giam gia hang ban, hang ban b tra lai, thu tiu thu c
bit, thu xut khu, thu gia tr gia tng theo phng phap trc tip
. Doanh thu thun v ban hang va cung cp dch vu : (1) - (2) = (3)
. Gia vn hang ban (4)
. Li nhun gp v ban hang va cung cp dch vu : (3) - (4) = (5)
. Doanh thu hoat ng tai chnh (6)
. Chi ph tai chnh (7)
. Chi ph ban hang (8)
. Chi ph quan ly doanh nghip (9)
. Li nhun thun t hoat ng kinh doanh: (5) + [ (6) - (7) ] - [ (8) + (9) ] = (10)
.Thu nhp khac (11)
. Chi ph khac (12)
. Li nhun khac : (11) - (12) = (13)
. Tng li nhun trc thu : (10) + (13) = (14)
. Thu thu nhp doanh nghip phai np (15)
. Tng li nhun sau thu = (14) - (15) = (16)
Trn y la nhng biu hin c ban cua Bao cao kt qua hoat ng kinh doanh,
t nhng biu hin cn i tng hp o co th suy rng ra thanh cac dang cn i khac
trong bao cao kt qua hoat ng kinh doanh.

123
 MU " BANG CN I K TOAN "
B, TNG CNG TY: ... ... Mu s B01-DN
n v ...
BANG CN I K TOAN
tai ngay ... thang ... nm ...
n v tnh ...

TAI SAN Ma s S u nm S cui ky

1 2 3 4
A. TAI SAN LU NG VA U T NGN HAN 100
( 100 = 110 + 120 + 130 + 140 + 150 + 160 )
I. Tin 110
1. Tin mt tai quy ( gm ca ngn phiu) 111
2. Tin gi ngn hang 112
3. Tin ang chuyn 113
II. Cac khoan u t tai chnh ngn han 120
1. u t chng khoan ngn han 121
2. u t ngn han khac 128
3. D phong giam gia u t ngn han (*) 129
III. Cac khoan phai thu 130
1. Phai thu cua khach hang 131
2.Tra trc cho ngi ban 132
3.Thu gia tr gia tng c khu tr 133
4. Phai thu ni b 134
- Vn kinh doanh n v trc thuc 135
- Phai thu ni b khac 136
5. Cac khoan phai thu khac 138
6. D phong cac khoan phai thu kho oi (*) 139
IV.Hang tn kho 140
1. Hang mua ang i ng 141
2.Nguyn liu, vt liu tn kho 142
3.Cng cu, dung cu trong kho 143
4.Chi ph san xut, kinh doanh d dang 144
5.Thanh phm tn kho 145
6.Hang hoa tn kho 146
7.Hang gi i ban 147
8. D phong giam gia hang tn kho(*) 149
V. Tai san lu ng khac 150
1. Tam ng 151
2.Chi ph tra trc 152
3.Chi ph ch kt chuyn 153
4.Tai san thiu ch x ly 154
5.Cac khoan cm c, ky cc, ky quy ngn han 155
VI. Chi s nghip 160
1. Chi s nghip nm trc 161
2.Chi s nghip nm nay 162

124
B. TAI SAN C NH VA U T DAI HAN 200
( 200 = 210 + 220 + 230 + 240 + 241 )
I. Tai san c nh 210
1. Tai san c nh hu hnh 211
- Nguyn gia 212
- Gia tr hao mon luy k (*) 213
2. Tai san c nh thu tai chnh 214
- Nguyn gia 215
- Gia tr hao mon luy k (*) 216
3. Tai san c nh v hnh 217
- Nguyn gia 218
- Gia tr hao mon luy k (*) 219
II. Cac khoan u t tai chnh dai han 220
1. au t chng khoan dai han 221
2.Gop vn lin doanh 222
3.u t dai han khac 228
4.D phong giam gia u t dai han (*) 229
III. Chi ph xy dng c ban d dang 230
IV. Cac khoan ky quy, ky cc dai han 240
V. Chi ph tra trc dai han 241
TNG CNG: TAI SAN ( 250 = 100 + 200) 250

NGUN VN Ma s S u nm S cui ky
A. N PHAI TRA ( 300 = 310 + 320 + 330 ) 300
I. N ngn han 310
1.Vay ngn han 311
2. N dai han n han tra 312
3. Phai tra cho ngi ban 313
4. Ngi mua tra tin trc 314
5. Thu va cac khoan phai np Nha nc 315
6. Phai tra cng nhn vin 316
7. Phai tra cho cac n v ni b 317
8. Cac khoan phai tra, phai np khac 318
II. N dai han 320
1. Vay dai han 321
2. N dai han khac 322
III. N khac 330
1. Chi ph phai tra 331
2. Tai san tha ch x ly 332
3.Nhn ky quy, ky cc dai han 333
B. NGUN VN CHU S HU ( 400 = 410 + 420) 400
I. Ngun vn, quy 410
1. Ngun vn kinh doanh 411
2. Chnh lch anh gia lai tai san 412

125
3. Chnh lch ty gia 413
4. Quy u t phat trin 414
5.Quy d phong tai chnh 415
6.Li nhun cha phn phi 416
7.Ngun vn u t xy dng c ban 417
II. Ngun kinh ph, quy khac 420
1. Quy d phong v tr cp mt vic lam 421
2. Quy khen thng va phuc li 422
3. Quy quan ly cp trn 423
4. Ngun kinh ph s nghip 424
- Ngun kinh ph s nghip nm trc 425
- Ngun kinh ph s nghip nm nay 426
5.Ngun kinh ph a hnh thanh tai san c nh 427
TNG CNG NGUN VN ( 430 = 300 + 400) 430

Ghi chu: S liu trong cac ch tiu co du (*) c ghi bng s m ( ghi bng
mc o hoc ghi trong ngoc n )

CAC CH TIU NGOAI BANG CN I K TOAN

Ch tiu S u nm S cui ky

1. Tai san thu ngoai

2. Vt t, hang hoa nhn gi h, nhn gia cng
3. Hang hoa nhn ban h, nhn ky gi
4. N kho oi a x ly
5. Ngoai t cac loai
6. Han mc kinh ph con lai
7. Ngun vn khu hao c ban hin co

Lp, ngay ... thang ... nm ...

Ngi lp biu K toan trng Giam c
( Ky, ho tn) ( Ky, ho tn) ( Ky, ho tn, ong du)

126
B, TNG CNG TY... MU S B02 - DN
N V ... Ban hanh theo Q s 167/2000/Q-
BTC ngay 25/10/2000 va sa i b
sung theo TT s 89/2002/TT-BTC
ngay 09/10/2002 cua B Tai chnh

KT QUA HOAT NG KINH DOANH

Quy. ... Nm ...
PHN I - LAI, L
n v tnh ...

CH TIU Ma s Ky nay Ky trc Luy k t

u nm
1 2 3 4 5

Doanh thu ban hang va cung cp dch vu 01

Cac khoan lam giam tr ( 03 = 05 + 06 + 07) 03
+ Chit khu thng mai 04
+ Giam gia hang ban 05
+ Hang ban b tra lai 06
+ Thu tiu thu c bit, thu XNK , thu GTGT 07
theo phng phap trc tip phai np

1. Doanh thu thun v ban hang va cung cp 10

dch vu (10 = 01 - 03)
2. Gia vn hang ban 11
3.Li nhun gp v ban hang va cung cp dch 20
vu (20 = 10 -11)
4. Doanh thu hoat ng tai chnh 21
5. Chi ph tai chnh 22
- Trong o : Lai vay phai tra 23
6. Chi ph ban hang 24
7. Chi ph quan ly doanh nghip 25
8. Li nhun thun t hoat ng kinh doanh 30
[ 30 = 20 + ( 21 - 22) - ( 24 + 25)]

9. Thu nhp khac 31

10. Chi ph khac 32
11. Li nhun khac ( 40 = 31 - 32 ) 40

12. Tng li nhun trc thu ( 50 = 30 + 40 ) 50

14. Thu thu nhp doanh nghip phai np 51
15. Li nhun sau thu ( 60 = 50 - 51) 60

127
PHN II-TNH HNH THC HIN NGHA VU VI NHA NC

S con
Ma phai S phat sinh Luy k t u S con
CH TIU s np trong ky nm phai
u S phai S S phai S np
ky np a np a cui
np np ky
1 2 3 4 5 6 7 8

I. Thu ( 10 = 11 + 12 + 13 + 14 + 10
15 + 16 + 17 + 18 + 19 +20)
1.Thu gia tr gia tng hang ban ni a 11
2. Thu gia tr gia tng hang nhp khu 12
3. Thu tiu thu c bit 13
4. Thu Xut, Nhp khu 14
5. Thu thu nhp doanh nghip 15
6. Thu trn vn 16
7. Thu tai nguyn 17
8. Thu Nha t 18
9. Tin thu t 19
10. Cac loai thu khac 20
II. Cac khoan phai np khac 30
(30 = 31 + 32 + 33)
1. Cac khoan phu thu 31
2. Cac khoan ph, l ph 32
3. Cac khoan khac 33

TNG CNG ( 40 = 10 + 30) 40

PHN III-THU GTGT C KHU TR, THU GTGT C HOAN LAI, THU GTGT
C GIAM, THU GTGT HANG BAN NI A.
n v tnh ...

S tin
CH TIU Ma s Ky nay Luy k t u
nm
I. Thu GTGT c khu tr

1. S thu GTGT c khu tr, con c hoan 10 x

lai u ky
2. S thu GTGT c khu tr phat sinh 11
3. S thu GTGT a khu tr, a hoan lai, thu 12
GTGT hang mua b tra lai va khng c khu
tr. ( 12 = 13 + 14 + 15 + 16)

128
 Trong o:
a/ S thu GTGt a khu tr 13
b/ S thu GTGT a hoan lai 14
c/ S thu GTGT hang mua tra lai, giam gia hang 15
mua
d/ S thu GTGT khng c khu tr 16
4. S thu GTGT con c khu tr, con c 17 x
hoan lai cui ky (17 = 10 + 11 - 12)
II. Thu GTGT c hoan lai

1. S thu GTGT con c hoan lai u ky 20 x

2. S thu GTGT c hoan lai phat sinh 21
3. S thu GTGT a hoan lai 22
4. S thu GTGT con c hoan lai cui ky 23 x
( 23 = 20 + 21 - 22)
III. Thu GTGT c giam

1. S thu GTGT con c giam u ky 30 x

2. S thu GTGT c giam phat sinh 31
3.S thu GTGT a c giam 32
4.S thu GTGT con c giam cui ky 33 x
(33 = 30 + 31 - 32)
IV. Thu GTGT hang ban ni a

1. Thu GTGT hang ban ni a con phai np 40 x

u ky
2. Thu GTGT u ra phat sinh 41
3. Thu GTGT u vao a khu tr 42
4. Thu GTGT hang ban b tra lai, b giam gia 43
5. Thu GTGT c giam tr vao s thu phai 44
np
6. Thu GTGT hang ban ni a a np vao ngn 45
sach Nha nc
7. Thu GTGT hang ban ni a con phai np 46 x
cui ky ( 46 = 40 + 41 - 42 - 43 - 44 - 45)

Ghi chu: Cac ch tiu co du ( x ) khng co s liu

Lp, ngay... thang ... nm...

Ngi lp biu K toan trng Giam c

( Ky, ho tn) ( Ky, ho tn) ( Ky, ho tn)

129
 CHNG 7

B MAY K TOAN VA M HNH T CHC

B MAY K TOAN

7.1 N V K TOAN VA KHI LNG CNG TAC K TOAN

7.1.1 n v k toan
Phi hp khoan 5 cua iu 4 vi khoan 1 cua iu 2 Lut k toan co th nh
ngha v n v k toan nh sau:
n v k toan la cac i tng ap dung Lut K toan co lp bao cao tai
chnh, bao gm:
- C quan nha nc, n v s nghip, t chc co s dung kinh ph ngn sach
nha nc;
- n v s nghip, t chc khng s dung kinh ph ngn sach nha nc;
- Doanh nghip thuc cac thanh phn kinh t c thanh lp va hoat ng theo
phap lut Vit Nam; chi nhanh, vn phong ai din cua doanh nghip nc ngoai hoat
ng tai Vit Nam;
- Hp tac xa;
- H kinh doanh ca th, t hp tac.
T nh ngha trn, co th thy rng n v k toan trc ht phai la mt t chc
hoat ng va quan ly hoat ng trn cac lnh vc .V co s hoat ng va quan ly hoat
ng cho nn cac t chc nay lun phai dung n mt cng cu la k toan phuc vu
cho vic quan ly o.
Nu xet trn goc chc nng cua k toan, th n v k toan phai la n v
thc hin y u cac giai oan cua quy trnh hach toan k toan, gm: lp hoc tip
nhn chng t; ghi s k toan; x ly s liu va lp h thng bao cao k toan. Mt n
v k toan vi chc nng hoat ng nh vy cn phai t chc b may k toan ring co
chc nng, nhim vu , quyn han nht nh va b s k toan ring tng ng.
n v k toan phai la n v c lp co t cach phap nhn y u hoc la mt
n v trc thuc trong h thng phn cp quan ly.

130
7.1.2 Khi lng cng tac k toan
Khi lng cng tac k toan la c s xy dng b may k toan. Khi lng
cng tac k toan phu thuc vao quy m, tnh cht hoat ng cua n v ng thi cung
phu thuc vao yu cu cua cng tac quan ly va muc ch cung cp thng tin.
Khi lng cng tac k toan la bao ham cac giai oan, cac cng vic nghip vu
ma can b k toan phai thc hin theo quy nh cua cac cp quan ly v muc ch thu
thp, x ly va cung cp thng tin v hoat ng kinh t, tai chnh cua n v k toan.
Nu xet theo giai oan cua qua trnh hach toan k toan, th khi lng cng tac
k toan bao gm cac cng vic thc hin tng giai oan: giai oan hach toan ban u
trn chng t; giai oan phn loai sp xp thng tin trn cac chng t k toan a lp
a vao s k toan; giai oan x ly chon loc s liu va tin hanh lp bao cao k
toan...Trn goc nay, khi lng cng tac k toan phu thuc vao quy m nghip vu
kinh t, tai chnh phat sinh tng loai hnh hoat ng.
Nu xet theo mc phan anh, khi lng cng tac k toan bao gm khi lng
cng tac k toan tng hp va khi lng cng tac k toan chi tit cho mt s i tng
cn chi tit. Vy goc nay khi lng cng tac k toan phu thuc vao yu cu quan
ly va cach t chc cng tac k toan n v.
Nu xet theo muc ch cua vic cung cp thng tin, th khi lng cng tac k
toan bao gm cng tac k toan tai chnh va cng tac k toan quan tr.Trong trng hp
nay khi lng cng tac k toan phu thuc vao mi quan h cua n v k toan vi cac
chu th quan ly va cac chu th lin quan khac.
Nu xet theo tng ni dung cu th, khi lng cng tac k toan c chia thanh
cac phn hanh k toan. Mi phn hanh k toan la s cu th hoa ni dung cng tac k
toan gn vi c trng cua tng i tng k toan. No th hin cng vic k toan gn
vi mt i tng k toan nht nh.
Phn hanh k toan trong cac n v k toan khac nhau se co s khac nhau nht
nh, chung phu thuc vao lnh vc hoat ng, quy m va chc nng hoat ng cua
n v. Trong doanh nghip, phn hanh k toan thng bao gm:

- K toan tai san c nh , - K toan ban hang,

- K toan vt t - san phm - hang hoa ,
- K toan tin lng, BHXH& BHYT,
- K toan tin gi ngn hang ,
- K toan vn va cac quy chuyn dung
- K toan tng hp.
- K toan quy tin mt ,
- K toan thanh toan (cng n),
- K toan xy dng c ban,
- K toan chi ph va gia thanh,

Mi doanh nghip thuc cac loai hnh khac nhau trn nhiu lnh vc khac nhau
se co mt s phn hanh k toan chu yu khac nhau trong cac phn hanh k trn.

131
7.2 T CHC B MAY K TOAN
7.2.1 Khai nim
Vic thc hin chc nng nhim vu k toan trong n v k toan se do b may
k toan am nhn. Do vy cac n v k toan nht thit phai t chc b may k toan
trn c s khi lng cng tac k toan xac nh va yu cu v cung cp thng tin.
B may k toan la tp hp cac can b nhn vin k toan am nhn vic thc
hin khi lng cng tac k toan theo phn hanh k toan a phn cng vi chc nng
thng tin va kim tra hoat ng cua n v. t chc b may k toan cn phai cn c
vao:
- Khi lng cng tac k toan va cac phn hanh k toan a xac nh trn c s
quy m cua doanh nghip;
- Nhu cu cung cp thng tin cua cac cp quan ly;
- c im v t chc san xut, quan ly;
- iu kin v c s vt cht ky thut phuc vu cho cng tac k toan.
7.2.2 Ni dung
Co th hnh dung ni dung t chc b may k toan gm:
- Xac nh s lng can b k toan vin vi y u yu cu v trnh ngh
nghip;
- B tr va phn k toan vin thc hin tng ng vi cac phn hanh k toan a
xac nh;
- Xac lp mi quan h gia cac b phn, cac phn hanh k toan vi nhau cung
nh gia cac phn hanh k toan vi cac phong ban quan ly lin quan ...
Khi phn cng lao ng k toan trong b may con cn phai tn trong cac
nguyn tc co tnh lut nh nh: nguyn tc bt v thn, bt kim nhim; chuyn mn
hoa va hp tac hoa lao ng; tit kim va hiu qua ...
Trong b may k toan, mi k toan vin phn hanh va k toan tng hp u co
chc nng, nhim vu, quyn han ring v khi lng cng tac k toan c giao.
Theo quy nh cua Lut k toan, mi nhn vin k toan u phai am bao tiu
chun va co y u quyn han, trach nhim cua ngi lam k toan nh sau:
- Co phm cht ao c ngh nghip, trung thc, lim khit, co y thc chp
hanh phap lut; co trnh chuyn mn, nghip vu v k toan
- Co quyn c lp v chuyn mn, nghip vu k toan.
- Co trach nhim tun thu cac quy nh cua phap lut v k toan, thc hin cac
cng vic c phn cng va chu trach nhim v chuyn mn, nghip vu cua mnh.

132
 - Khi thay i ngi lam k toan, ngi lam k toan cu phai co trach nhim ban
giao cng vic k toan va tai liu k toan cho ngi lam k toan mi. Ngi lam k
toan cu phai chu trach nhim v cng vic k toan trong thi gian mnh lam k toan.
Cac k toan phn hanh c chuyn mn hoa su theo tng phn hanh hoc co
th kim nhim mt s phn hanh theo nguyn tc chung cua t chc lao ng k toan.
K toan phn hanh phai co trach nhim quan ly trc tip, phan anh thng tin k toan,
thc hin s kim tra ghi chep, phan anh tng hp i tng k toan. Cac k toan phn
hanh u co trach nhim lin h vi k toan tng hp hoan thanh ghi s tng hp
hoc lp bao cao nh ky chung ngoai bao cao phn hanh.
K toan tng hp la mt loai lao ng k toan ma chc nng va nhim vu c
ban cua no la: thc hin cng tac k toan cui ky, thu thp, tng hp va x ly thng tin,
kt xut s liu hoan thanh cac bao cao tai chnh theo quy nh va yu cu cua cac
cp quan ly.
* K toan trng
K toan trng la mt chc danh ngh nghip danh cho cac chuyn gia k
toan co trnh chuyn mn cao, co phm cht ao c tt va co nng lc iu hanh,
co kha nng t chc cng tac k toan trong n v k toan c lp. nc ta, cac quy
nh v quyn han va trach nhim cung nh v tr cua k toan trng trong b may k
toan cua cac n v k toan c cu th hoa trn Lut k toan c Quc hi nc
Cng hoa Xa hi Chu ngha Vit Nam thng qua ngay 17/06/2003, co th khai lc
mt s ni dung nh sau:
- K toan trng co nhim vu t chc thc hin cng tac k toan trong n v k
toan theo quy nh v nhim vu cua k toan
- K toan trng cua cac c quan nha nc, n v s nghip, t chc co s
dung hoc khng s dung kinh ph ngn sach cua nha nc va cac doanh nghip nha
nc co nhim vu giup ngi ai din theo phap lut cua n v k toan giam sat tai
chnh tai n v k toan.
- K toan trng co quyn: ph bin chu trng va ch ao thc hin cac chu
trng v chuyn mn; ky duyt cac tai liu k toan, co quyn t chi khng ky duyt
cac tai liu, cac vn lin quan n tai chnh doanh nghip khng phu hp vi ch
quy nh, co quyn yu cu cac b phn chc nng khac trong b may quan ly n v
cung phi hp thc hin nhng cng vic chuyn mn co lin quan ti cac b phn
chc nng o.
7.2.3 Cac phng thc t chc b may k toan
Quan h gia k toan trng vi cac phn hanh k toan trong b may k toan co
th t chc theo mt trong ba phng thc ( kiu) sau:

133
7.2.3.1 B may k toan t chc theo kiu trc tuyn
Theo kiu trc tuyn, k toan trng trc tip iu hanh cac k toan vin khng
thng qua khu trung gian nhn lnh. Vi cach t chc b may k toan trc tuyn, mi
quan h phu thuc trong b may k toan tr nn n gian, phng thc iu hanh gon
nhe. Kiu t chc b may k toan trc tuyn thng ap dung trong trng hp hoat
ng k toan tp trung va hoat ng san xut kinh doanh quy m nho.
7.2.3.2 B may k toan t chc theo kiu trc tuyn tham mu
Theo kiu trc tuyn tham mu, b may k toan c hnh thanh va co tnh
trc tuyn tng t nh phng thc trc tip, ng thi va co tnh tham mu gia k
toan trng vi cac b phn k toan.
Mi lin h tham mu trong ch ao cua k toan trng thng ap dung oi vi
cac b phn am nhn cac mang cng vic chuyn su phc tap. Con i vi cac b
phn thc hin cac cng vic khac khng chuyn su, k toan trng thc hin ch ao
trc tip.
7.2.3.3 B may k toan t chc theo kiu chc nng
B may k toan t chc theo kiu chc nng c chia thanh nhiu b phn c
lp am nhn nhng chc nng hoat ng ring le, thng goi la ban, phong k toan.
K toan trng cua n v ch ao k toan nghip vu thng qua cac trng ban (phong)
k toan. Mi lin h ch ao t k toan trng n cac b phn trong phng thc t
chc nay giam nhe hn so vi cac phng thc khac. Kiu t chc b may k toan nay
thng ap dung khi quy m b may k toan ln, nhiu thanh vin.
7.3. M HNH T CHC B MAY K TOAN
7.3.1 M hnh t chc b may k toan tp trung
T chc k toan tp trung con goi la t chc k toan mt cp. Theo m hnh
nay, mi n v k toan c lp ch m mt b s k toan, t chc mt b may k toan
thc hin tt ca cac giai oan k toan va cac phn hanh k toan.
Phong k toan trung tm cua n v phai thc hin toan b cng tac k toan t
thu nhn, ghi s va x ly thng tin trn h thng bao cao phn tch - tng hp cua n
v.
Trng hp n v k toan co cac n v trc thuc th cac n v trc thuc
trong m hnh k toan tp trung khng c m b s k toan ring va khng c
hnh thanh b may k toan ring. Toan b cng vic ghi s, lp bao cao k toan u
thc hin phong k toan trung tm; cac n v trc thuc ch thc hin hach toan ban
u theo ch bao s.
M hnh k toan tp trung thng tn tai trong cac n v thng nht co t cach
phap nhn y u hoc trong cac doanh nghip tuy co t chc cac n v thanh vin

134
nhng trc thuc hoan toan, khng co s phn tan quyn lc quan ly hoat ng kinh
doanh cung nh hoat ng tai chnh.
M hnh k toan tp trung c biu din theo s sau:

K toan trng
n v hach toan

Cac nhn vin Cac phn hanh k B phn tai chnh va

k toan phn hanh toan hoat ng tng hp
tai san

Bao s

Nhn vin hach toan ban u,

bao s t n v trc thuc

7.3.2 M hnh t chc b may k toan phn tan

Theo m hnh phn tan, b may k toan c phn cp thanh : k toan trung
tm va k toan n v trc thuc. K toan trung tm va k toan n v trc thuc u
co ring b s k toan va b may nhn s tng ng thc hin chc nng, nhim vu
cua mnh theo phn cng, phn cp k toan.
Trong trng hp nay, cng vic k toan toan n v c phn cng, phn
cp nh sau:
+ K toan trung tm co nhim vu:
- Thc hin cac phn hanh cng vic k toan phat sinh n v chnh
- am nhn cng tac tai chnh, cng tac thng k trong toan n v
- Hng dn va kim tra cng tac k toan cac n v trc thuc
- Tng hp s liu bao cao cua c s, lp bao cao k toan tng hp va bao cao
tai chnh cho toan n v
+ cac n v k toan c s trc thuc thc hin toan b cng tac k toan,
thng k, tai chnh phat sinh n v mnh lp cac bao cao k toan, thng k nh
ky gi v K toan trung tm.
Gia cac n v c s quan h vi nhau theo nguyn tc hach toan kinh t ni
b; quan h gia cac n v c s trc thuc vi cp trn theo phn cp c xac nh

135
trong toan n v. Trong o, n v trc thuc thng c giao quyn quan ly vn
kinh doanh, c hnh thanh b may quan ly nh mt t chc kinh doanh thc thu.
M hnh k toan phn tan c biu din theo s sau:

K toan trung tm
K toan trng n v cp trn

B K toan hoat B phn tng B phn

phn tai ng thc hp k toan cac kim tra k
chnh hin cp n v trc toan.
trn thuc

Cac n v trc thuc

Trng ban (phong) k toan

K toan K toan K toan

phn hanh phn hanh phn hanh

M hnh phn tan c la chon trong iu kin:

- Quy m kinh doanh ln, a ban kinh doanh rng, phn tan;
- C cu kinh doanh phc tap bao gm nhiu loai hnh kinh doanh, nhiu nganh
ngh kinh doanh;
- Bao gm nhiu n v c s cu thanh cung phu thuc phap nhn kinh t.
7.3.3 M hnh t chc b may k toan hn hp
Trong thc t, cac doanh nghip co qui m va c cu t chc san xut kinh
doanh rt a dang. V vy, b may k toan cua cac doanh nghip khng phai ch thun
tuy c t chc theo m hnh tp trung hay phn tan ma thng co s kt hp gia
m hnh tp trung vi m hnh phn tan vi nhng mc kt hp khac nhau tuy theo
iu kin cua mi n v. M hnh nay goi la m hnh t chc b may k toan hn hp
- tc la va tp trung, va phn tan.
Vi m hnh t chc b may k toan hn hp nay, tuy thuc vao mc phn
cp quan ly va c im hoat ng cua mi n v thanh vin ma co th t chc ring

136
k toan phn tan cho mt s n v, con mt s n v khac khng c t chc k
toan ring th t chc k toan tp trung. Hoc trong cac n v thanh vin c t chc
thc hin mt s phn hanh k toan nh: hach toan ban u, hach toan chi tit hoc cao
hn co th hach toan tng hp va lp cac bang tng hp cn i. Con phong k toan
trung tm, thc hin cac cng vic con lai va lp cac bao cao tng hp toan n v.
M hnh k toan hn hp c biu din theo s sau:

K toan n v cp trn
K toan trng

K toan K toan cac

B phn tng B phn
cac hoat n v trc
hp bao cao t kim tra ,
ng tai thuc hach
cac n v thanh tra
cp trn toan tp trung
trc thuc k toan.

Cac n v k toan trc thuc

Nhn vin hach n v k

toan ban u toan phn
tai c s trc tan tai n
thuc v trc thuc

137
 TAI LIU THAM KHAO
@
A. Giao trnh va sach tham khao
I. Phn ting Vit
1.TS. Nguyn Th ng (chu bin)
Giao trnh ly thuyt hach toan k toan - Khoa k toan Trng ai hoc
Kinh t quc dn. Nha xut ban Giao duc, Ha Ni 2001
2. GVC. Pham Huyn
Hng dn thc hanh K toan doanh nghip (phn ai cng). Nha xut
ban Thng k, Thanh ph H Ch Minh 1999
3. TS. Vo Vn Nh
K toan ai cng - Khoa K toan Trng ai hoc Kinh t Thanh ph H
Ch Minh. Nha xut ban Thng k,Thanh ph H Ch Minh 2001
4. TS. Ng Ha Tn (chu bin):
Giao trnh ly thuyt hach toan k toan - Khoa k toan Trng ai hoc
Kinh t & Quan tr kinh doanh. Nha xut ban Giao duc, a Nng 2001
II. Phn ting nc ngoai
5.Walter B.Meigs & Robert F.Meigs
Accounting - The basis for business decisions. Mc Graw Hill book
Company, 1989
6.Robert M.Swanson, Kenton E. Ross& Robert D. Hanson
Century 21 Accounting - NewYork
7.Belverd E. Neddles Jr., Henry R. ANderson, James C. Caldwell
Principles of Accounting. Houghton Mifflin Company, New Jersey 1989
B. Cac vn ban phap ly
8. Cac chun mc k toan Vit Nam va cac thng t hng dn thc hanh k
toan cac chun mc k toan.
9. H thng k toan doanh nghip - B Tai chnh - 2001 va Thng t 89/TT-
BTC v sa i b sung h thng k toan doanh nghip theo cac chun mc k
toan Vit Nam do B Tai chnh ban hanh ngay 09/10/2002.
10. Lut k toan c Quc hi thng qua ngay 17/06/2003.
11. Cac tap ch k toan va kim toan.

138
 MUC LUC
Li noi u Trang 1
CHNG 1: GII THIU V K TOAN 2
1.1 S hnh thanh va phat trin cua hach toan k toan -
1.1.1 Hach toan - y ngha va vai tro cua no trong nn kinh t -
1.1.2 S ra i va phat trin cua hach toan k toan -
1.1.3 Phn bit hach toan k toan trong cac loai hach toan 5
1.1.3.1 Hach toan nghip vu ky thut -
1.1.3.2 Hach toan thng k (goi tt la thng k) -
1.1.3.3 Hach toan k toan (goi tt la K toan) 6
1.2 Muc ch s dung k toan i vi cac i tng -
1.3 Chc nng, nhim vu cua hach toan k toan 7
1.3.1 nh ngha v hach toan k toan -
1.3.2 Chc nng cua hach toan k toan 8
1.3.3 Nhim vu cua hach toan k toan -
1.4 Yu cu i vi hach toan k toan va mt s nguyn tc k toan
chung c tha nhn 9
1.4.1 Yu cu i vi hach toan k toan -
1.4.2 Mt s nguyn tc k toan chung c tha nhn 11
1.5 i tng cua hach toan k toan 15
1.5.1 Tai san : 16
1.5.2 Ngun hnh thanh nn tai san (ngun vn) 17
1.5.3 S vn ng cua tai san va ngun vn 18
1.5.4 Mi lin h gia cac i tng tai san va ngun vn -
CHNG 2: PHNG PHAP CHNG T K TOAN 20
2.1 Ni dung, y ngha cua phng phap chng t k toan -
2.1.1 Ni dung phng phap chng t -
2.1.2 Y ngha cua phng phap chng t 21
2.2 Chng t k toan va cac yu t c ban cua chng t k toan 22
2.2.1 Chng t k toan la g (?) -
2.2.2 Phn loai chng t k toan 23
2.2.3 Ni dung va cac yu t c ban cua chng t k toan 25
2.3 Trnh t x ly va lun chuyn chng t k toan 27
2.3.1 Lp chng t hoc tip nhn chng t t bn ngoai -
2.3.2 Kim tra chng t, ph duyt ni dung nghip vu 28
2.3.3 S dung chng t 29
2.3.4 Bao quan va lu tr chng t -
2.3.5 T chc lun chuyn chng t -

139
CHNG 3 : PHNG PHAP TAI KHOAN K TOAN 31
3.1 Ni dung va y ngha cua phng phap tai khoan k toan -
3.1.1 S cn thit khach quan cua phng phap tai khoan -
3.1.2 Ni dung va y ngha cua phng phap tai khoan 32
3.2 Tai khoan k toan: 32
3.2.1 Khai nim tai khoan k toan -
3.2.2 C s va nguyn tc thit k tai khoan k toan 33
3.2.3 Kt cu tai khoan k toan 34
3.3 H thng tai khoan k toan va phn loai tai khoan k toan 37
3.3.1. H thng tai khoan k toan -
3.3.1.1. Khai nim va y ngha cua h thng tai khoan k toan -
3.3.1.2 Nguyn tc xy dng h thng tai khoan k toan 38
3.3.1.3 H thng tai khoan k toan Vit Nam hin hanh 39
3.3.2 Phn loai h thng tai khoan k toan 46
3.3.2.1 Phn loai tai khoan theo ni dung kinh t -
3.3.2.2 Phn loai tai khoan theo cng dung va kt cu 47
3.4 Cac phng phap ghi chep trn tai khoan k toan 55
3.4.1 Cac quan h i ng k toan -
3.4.2 Ghi kep vao tai khoan 57
3.4.3 K toan tng hp va k toan chi tit 58
3.4.3.1 Tai khoan tng hp va tai khoan phn tch -
3.4.3.2 K toan tng hp va k toan chi tit 59
3.5 Kim tra vic ghi chep trn cac tai khoan k toan 60
3.5.1 S dung bang cn i tai khoan -
3.5.2 Bang i chiu kiu ban c 62
3.5.3 Bang tng hp chi tit 64
CHNG 4: PHNG PHAP TNH GIA VA
K TOAN CAC QUA TRNH KINH DOANH 65
4.1 S cn thit va y ngha cua phng phap tnh gia -
4.2 Nguyn tc va trnh t tnh gia 66
4.2.1 Yu cu phng phap tnh gia -
4.2.2 Nguyn tc tnh gia 67
4.2.3 Trnh t tnh gia 69
4.2.4 Tnh gia mt s i tng chu yu -
4.3. K toan cac qua trnh kinh t chu yu 77
4.3.1 K toan qua trnh mua hang 78
4.3.2 K toan qua trnh san xut 83
4.3.3 K toan qua trnh tiu thu va xac nh kt qua HKD 88

140
CHNG 5: S K TOAN 94
5.1 S k toan -
5.1.1 Khai nim -
5.1.2 Ni dung s k toan -
5.1.3 Phn loai s k toan 95
5.1.4 Quy nh v quan ly va s dung s k toan 100
5.2 Cac hnh thc s k toan 105
5.2.1 Khai nim v hnh thc s k toan -
5.2.2 Cac hnh thc s k toan -
5.2.2.1 Hnh thc s k toan Nht ky chung 105
5.2.2.2 Hnh thc S k toan Nht ky - S Cai 110
5.2.2.3 Hnh thc s Chng t ghi s 113
5.2.2.4 Hnh thc s Nht ky chng t 117
CHNG 6: PHNG PHAP TNG HP - CN I
& BAO CAO K TOAN CHU YU 120
6.1 Ni dung va y ngha phng phap tng hp - cn i k toan -
6.1.1. Khai nim va c s hnh thanh phng phap tng hp - cn i k toan -34
6.1.2 Ni dung cua phng phap tng hp - cn i k toan -
6.1.3. Y ngha cua phng phap tng hp - cn i k toan 121
6.2. Cac bao cao k toan chu yu 122
6.2.1 Bang cn i k toan -
6.2.2 Bao cao kt qua hoat ng kinh doanh 126
6.3 Quy trnh lp bao cao k toan 128
6.3.1 Nhng cng vic cn tin hanh trc khi lp bao cao k toan -
6.3.2 Lp bang cn i k toan 129
6.3.3 Lp bao cao kt qua hoat ng kinh doanh 131
CHNG 7: B MAY K TOAN VA
M HNH T CHC B MAY K TOAN 138
7.1 B may k toan -
7.1.1 n v k toan -
7.1.2 Phn hanh k toan va khi lng cng tac k toan -
7.1.3 T chc b may k toan 140
7.2 M hnh t chc b may k toan 142
7.2.1 M hnh t chc b may k toan tp trung -
7.2.2. M hnh k toan phn tan 143
7.2.3 M hnh k toan hn hp 144
Tai liu tham khao 146

141