bk1 3

Proracun prema teoriji graninih stanja
Dimenzionisanje prema teoriji graninih stanja
BETONSKE KONSTRUKCIJE 1
Osnovne akademske studije, V semestar
Prof dr Stanko Bri

email: stanko@np.ac.rs
Departman za Tehnike nauke,

GRAEVINARSTVO
Dravni Univerzitet u Novom Pazaru
2014/15
Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Sadraj
1 Proracun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima
Parcijalni koeficijenti sigurnosti
Mogua stanja deformacije preseka
2 Dimenzionisanje prema teoriji graninih stanja

Centrino i ekscentrino zatezanje
Centrian pritisak bez uticaja izvijanja
isto pravo savijanje

Sadraj



Proraun prema teoriji graninih stanja

Teorija graninih stanja je vaei koncept prorauna AB
konstrukcija (ali i elinih, drvenih)
Proraunom prema graninim stanjima dokazuje se sigurnost,
potrebna trajnost i zahtevana sigurnost AB konstrukcija
Teorija graninih stanja se zasniva na prihvatljivoj verovatnoi
da e projektovana konstrukcija da zadovolji sve zahteve u
predvienom veku eksploatacije


Granino stanje preseka (odn. konstrukcije) podrazumeva
takvo stnje pri kome presek (odn. konstrukcija)
- gubi sposobnost da se odupre spoljanjim uticajima
- dobija nedopustivo velike deformacije (ugibe)
- dobija nedopustivo velika lokalna oteenja
Time presek (ili konstrukcija) prestaje da ispunjava postavljene
kriterijume u pogledu nosivosti, trajnosti i funkcionalnosti
Konstrukcija se smatra nepodobnom za predvienu upotrebu
ako je prekoraeno makar jedno od graninih stanja


Osnovna granina stanja konstrukcije su
1 Granino stanje nosivosti (Ultimate limit state)
. . . granino stanje loma
2 Granino stanje upotrebljivosti (Ultimate serviceability state)
. . . granino stanje deformacija (ugiba), prslina
Pri graninim stanjima se dostie maksimalno (granino,
kritino) optereenje, tj. optereenje pri kome dolazi do
iscrpljenja nosivosti (do loma preseka, odn. konstrukcije)


Proraunom prema graninim stanjima utvruje se potreban
koeficijent sigurnosti u odnosu na lom preseka
Meutim, pri tome ponaanje preseka (konstrukcije) u stanju
eksploatacije ostaje nepoznato
Zbog toga se vrii proraun prema graninim stanjima
upotrebljivosti


Obino se detaljno prorauna jedno granino stanje za koje se
smatra da je merodavno, a zatim se za tako dimenzionisan
presek dokazuje da je i drugo stanje zadovoljeno
Najee se presek dimenzionie prema graninom stanju
nosivosti, pa se proverava da li su zadovoljena granina stanja
upotrebljivosti:
Granino stanje loma . . . ugroeni ivoti ljudi (ruenje
konstrukcije)
Granino stanje upotrebljivosti . . . ugroeno predvieno
funkcionisanje objekta (nisu ugroeni ivoti ljudi)


Granino stanje nosivosti je, u stvari, stanje granine ravnotee
Stanje granine ravnotee moe da bude dostignuto kao
1 gubitak ravnotee konstrukcije (ili njenog dela) posmatrane
kao kruto telo
2 prelazak konstrukcije u mehanizam
3 lom kritinih preseka ili dostizanje izraenih deformacija
4 zamor materijala


Prelazak konstrukcije u mehanizam znai iscrpljivanje nosivosti
i formiranje plastinih zglobova u najoptereenijim presecima
Pri tome dolazi do preraspodele uticaja i formiranja novih
plastinih zglobova
Posle formiranja vie plastinih zglobova, dolazi do formiranja
mehanizma, odn. nestabilnog statikog sistema


Lom kritinih preseka, ili dostizanje izraenih deformacija,
nastaje usled:
1 normalnih naprezanja . . . delovanje momenata savijanja i/ili
normalnih sila
2 tangencijalnih naprezanja . . . delovanje transverzalnih sila i/ili
momenata torzije
3 proboja . . . kod ploa direktno oslonjenih na stubove ili
temeljnih ploa i stubova (proboj stuba kroz plou)
4 graninog stanja prianjanja i ankerovanja . . . lom veze armature
i betona: treba uvek da se izbegne ovo granino stanje pre
ostalih (osigurano je ako se potuju pravila za armiranje)


Granina stanja nosivosti su stanja pri kojima konstrukcija (ili
njen deo) gubi sposobnost da dalje prihvata uticaje spoljanjih
dejstava
Proraunom prema graninim stanjima nosivosti se odreuje
granino optereenje pri kom dolazi do iscrpljenja nosivosti,
odn. do loma
Time se odreuje kapacitet noenja preseka i granine
vrednosti statikih uticaja u preseku
Drugim reima, utvruje se potreban koeficijent sigurnosti u
odnosu na lom preseka

Pretpostavke prorauna prema graninim stanjima

1 Raspodela dilatacija po visini preseka je linearna (Bernulijeva
hipoteza o ravnim presecima posle deformacije vai i u stanju
loma)
2 Celokupno zatezanja prihvata armatura (beton se iskljuuje iz
prijema zatezanja u zategnutoj zoni preseka)
3 Ni u stanju loma nije naruena veza izmeu betona i armature
- vai pretpostavlka da je b = a
4 Veza po visini pritisnute zone betona nije linearna i
aproksimira se radnim dijagramom betona (RDB) kojim se
opisuje ponaanje pritisnutog betona u stanju loma
5 Veza za elik se aproksimira bilinearnim radnim
dijagramom elika (RD)

Proraun prema graninim stanjima
Raspodela dilatacija i napona po visini AB preseka u graninm

stanju nosivosti

Radni dijagram betona (RDB)

Oblik veze izmeu napona i dilatacije kod uzorka betona
pritisnutog do loma zavisi od vie faktora
Pre svega, oblik dijagrama i veliine krajnjih dilatacija pri
lomu b zavise od naponskog stanja elementa
Najvee dilatacije betona pri lomu su za sluaj savijanja i kreu
se od b 3.0 3.7
Za ekscentrino pritisnute elemente krajnje dilatacije betona su
manje, a najmanje su za centrini pritisak i iznose b 2.2


Na oblik dijagrama utie kvalitet betona, brzina
nanoenja optereenja, kao i oblik poprenog preseka i koliina
pritisnute armature i uzengija
Kako bi se omoguio jedinstven proraun po lomu, nezavistan
od tih faktora, u propisima (svake zemlje) se definie
jedinstven dijagram za beton u oblasti pritiska - radni
dijagram betona (RDB)
RDB priblino opisuje stvarno ponaanje betona u oblasti loma,
ali je jednostavnijeg oblika u odnosu na starnu zavisnost

Pravilnik BAB 87: Radni dijagram betona (RDB)

kvadratna parabola do 2 i prava do 3.5


Prema Pravilniku BAB 87, RDB je definisan sa:
1 u oblasti dilatacija 0 b 2.0 : kvadratna parabola
fB
b = (4 b ) b
4
2 u oblasti dilatacija 2.0 b 3.5 : prava linija
b = fB
gde je sa fB oznaena raunska vrstoa betona pri pritisku

koja zavisi od marke betona

Raunska vrstoa betona pri pritisku fB zavisi od MB i

definisana je u BAB 87
Za AB elemente sa visinom preseka d < 12 cm, vrednosti u
tabeli se umanjuju za 10%


Vidi se da je raunska vrstoa betona fB 0.70 MB
Redukcija vrstoe betona u odnosu na MB = fbk je uraena
iz sledeih razloga
- pri dugotrajnom optereenju vrstoa betona pri pritisku je
85% od vrstoe pri kratkotrajnom optereenju (pri
odreivanju MB)
- kod savijanja, ali i kod pritiska, naponi betona pri lomu vie
odgovaraju vrstoi betonske prizme fbp nego kocke fbk ;
odnos vrstoa je fbp (0.80 0.85) fbk

Radni dijagram elika (RD)

Oblik dijagrama zavisi od vrste elika, ali, generalno, za
nie vredosti napona (do granice elastinosti) veza je linearna
Posle prekoraenja te vrednosti, elik se plastino deformie
Vrednosti napona elika na granici elastinosti i na granici
razvlaenja, kao i napona i dilatacije pri lomu (odn. kidanju)
zavisi od vrste elika
Kod vrue valjanih elika (GA i RA) postoji jasno odreena
granica elastinosti, odn. granica razvlaenja
Kod hladno vuenih elika (MA i BiA) granica elstinosti i
razvlaenja nisu jasno izraene (pa se konvencionalno definiu)


Granica razvlaenja 02 je napon pri kom nepovratna dilatacija
posle rastereenja iznosi 0.2% = 2
Granica elastinosti (proporcionalnosti) 001 je napon pri kome
nepovratna dilatacija posle rastereenja iznosi 0.1
Prema BAB 87 RD je definisan kao bilinearan elastoplastian
dijagram
Do granice a = fa = v = 02 dijagram je linearan
Posle dostizanja a = fa napon je konstantan do najvee
dozvoljene dilatacije u armaturi a = 10

Modul elastinosti elika za AB konstrukcije je Ea = 210 GP a

Realni i idealizovani radni dijagram elika (RD)

Sadraj




Proraun preseka prema graninim stanjima loma je
dokazivanje da granina nosivost preseka SR nije manja od
granine vrednosti statikog uticaja u preseku Su
SR Su
Granina nosivost preseka SR zavisi od geometrije preseka i

mehanikih karakteristika materijala SR = SR (Ab , Aa , b , a )
Granina uticaji u preseku Su dobijaju se kombinovanjem
vrednosti statikih uticaja u eksploataciji Si uveanih
parcijalnim koeficijentima sigurnosti ui


Granini uticaji u preseku Su dobijaju se prema izrazu
X
Su = ui Si (1)
i
Uticaji u eksploataciji Si su odgovarajui statiki uticaji, odn.

sile u preseku (M , N , T , MT ) u eksploataciji, pri
najnepovolnijim kombinacijama optereenja
Prema BAB 87, uticaji se dela na
- Sg . . . uticaje od stalnog optereenja
- Sp . . . uticaje od promenljivog optereenja
- S . . . uticaje od ostalih, odn. dopunskih optereenja


Uticaji od stalnog optereenja Sg su uticaji usled sopstvene
teine, teine podova, plafona, izolacije i drugih nenoseih
elemenata
Uticaji od promenljivog optereenja Sp su uticaji od korisnog
pokretnog optereenja, optereenja snegom, vetrom i sl.
Uticaji od ostalih (dopunskih) optereenja S su uticaji od
promene temperature, skupljanja betona, sleganja oslonaca,
uticaja zemljotresa i sl.


Parcijalni koeficijenti sigurnosti ui zavise od vrste i mogue
kombinacije uticaja, naponsko-deformacijskih karakteristika AB
preseka u stanju loma i vrste loma
Parcijalni koeficijenti sigurnosti treba da pokriju
- netanosti vezane za procene veliine stalnog i pokretnog
optereenja
- disperziju rezultata i netanosti pri odreivanju mehanikih
karakteristika materijala
- netanosti pri usvajanju statikog sistema (raunskog modela)
u odnosu na stvarnu konstrukciju


Parcijalni koeficijenti sigurnosti treba takoe da pokriju
- odstupanja koja nastaju usled usvajanja RDB i RD u odnosu
na stvarne karakteristike materijala
- netanosti koje su posledica zanemarivanja uticaja
temperature, teenja i skupljanja betona na graninu nosivost
- odstupanja u geometriji preseka koja su posledica izvoenja
konstrukcije
- mogue razlike izmeu projektovanog i izvedenog poloaja
armature, zatitnog sloja i sl.
Parcijalni koeficijenti sigurnosti ne pokrivaju eventualne greke
u propaunima statikih uticaja, kao i u dimenzionisanju


Odreivanje statikih uticaja Si se vri standardnim
postupcima Teorije konstrukcija, dakle na bazi linearne teorije
konstrukcija
Raunski model posmatrane konstrukcije se formira tako da
najvernije prikazuje konstrukciju i pri tome se geometrija
poprenih preseka usvaja u punom iznosu, odn. kao
homogeni preseci, bez obzira to su kod AB nosaa zategnuti
delovi preseka sa prslinama


Ne raunajui jednostavne nosae, koji mogu da se analiziraju
runo, za analizu sloenijih konstrukcija koriste se raunari i
odgovarajui programi
Naravno, mogue je da se koristi i nelinearna teorija
elstrinosti, ili teorija plastinosti, a dozvoljena je i ograniena
preraspodela statikih uticaja


Granini uticaji se odreuju primenom izraza (1) i statikih
uticaja Si koji su dobijeni standardnim postupcima Teorije
konstrukcija
Parcijalni koeficijenti sigurnosti ui definiu se Propisima BAB
87 u zavisnosti od kombinacije optereenja i vrednosti
dilatacije u armaturi a
Na primer, u sluaju dejstva stalnog i promenljivog optereenja
Sg i Sp , granini uticaji se odreuju prema izrazima:
Su = 1.6 Sg + 1.8 Sp za 10 a 3
(2)
Su = 1.9 Sg + 2.1 Sp za a 0


Za sluaj istovremnog dejstva stalnog, promenljivog i
povremenog optereenja Sg , Sp i S , granini uticaji se
odreuju prema izrazima:
Su = 1.3 Sg + 1.5 Sp + 1.3 S za 10 a 3

Su = 1.5 Sg + 1.8 Sp + 1.5 S za a 0
(3)
Kada su dilatacije elika u granicama -3 < a < 0, ,
odgovarajui koeficijenti ui se odreuju interpolacijom


Ako sopstvena teina i stalno optereenje deluju povoljno, odn.
ako smanjuju granine uticaje, odgovarajui koeficijenti
sigurnosti treba da se smanje:
Su = 1.0 Sg + 1.8 Sp za 10 a 3
(4)
Su = 1.2 Sg + 2.1 Sp za a 0
Za kombinaciju Sg , Sp , S koriste se izrazi:
Su = 1.0 Sg + 1.5 Sp + 1.3 S za 10 a 3

Su = 1.2 Sg + 1.8 Sp + 1.5 S za a 0
(5)

Parcijalni koeficijenti sigurnosti u zavisnosti od dilatacije u armaturi

i dejstva stalnog optereenja

Povoljno i nepovoljno delovanje optereenja
Primer povoljnog i nepovoljnog delovanja stalnog optereenja

Sadraj




U proraunu prema graninim stanjima nosivosti kriterijumi
loma nisu vrednosti dostignutih napona, ve vrednosti
dostignutih konvencionalno usvojenih graninih dilatacija
U zavisnosti od materijala u kome su dostignute granine
dilatacije, razlikuju se tri vrste loma:
1 lom po betonu . . . b = 3.5 0 a 10
2 lom po armaturi . . . a = 10 0 b 3.5
3 simultani lom . . . b = 3.5 a = 10
Koristi se konvencija da su dilatacije pritisaka pozitivne, a
zatezanja negativne

Mogua stanja dilatacija u fazi loma preseka AB nosaa

Mogua stanja dilatacija u fazi loma preseka AB nosaa i

odgovarajui uticaji

Dijagram dilatacija u poprenom preseku za razliita naponska

stanja


1 Oblast 1, podruje izmeu linija a i b
sluaj istog zatezanja ili ekscentrinog zatezanja (mali
ekscentricitet)
dilatacije su: a = 10 i b 0
parcijalni koeficijenti su ui 1.8
lom nastaje po zategnutoj armaturi


1 Oblast 2, podruje izmeu linija b i c
sluaj istog savijanja ili sloenog savijanja (M , N )
dilatacije su: a = 10 i 0 b 3.5
lom moe da bude po zategnutoj armaturi ili simultani


1 Oblast 3, podruje izmeu linija c i d
sluaj istog savijanja ili sloenog savijanja sa silom pritiska
dilatacije su: b = 3.5 i 10 a1 3.0
lom moe da bude po betonu ili simultani


1 Oblast 4, podruje izmeu linija d i g
sluaj sloenog savijanja sa velikom silom pritiska
dilatacije su: b = 3.5 i 3 a1 0
parcijalni koeficijenti su poveani (u odnosu na ui 1.8)
idui od a1 = 3 prema a1 = 0
lom nastaje po betonu
neutralna linija se nalazi nisko u preseku koji je veim delom
pritisnut


1 Oblast 5, podruje izmeu linija g i h
sluaj ekscentrinog pritiska (mali ekscentricitet) ili centrinog
pritiska
dilatacije na jae pritisnutoj ivici preseka variraju izmeu
2 b2 3.5
dilatacije na manje pritisnutoj ivici preseka variraju izmeu
0 b1 2
centrinom pritisku odgovaraju dilatacije betona
b1 = b2 = 2 (linija h)
parcijalni koeficijenti koji odgovaraju dilatacijama a1 0
(pritisak u armaturi) imaju vee vrednosti, jer lom moe da
bude nenajavljeni, odn. krti lom betona
lom moe da bude po betonu, kao krti lom

Sadraj



Centrino zatezanje
Posmatra se popreni presek AB tapa koji je izloen uticajima
centrinog zatezanja
To moe da bude AB zatega u nekoj konstrukciji (ili zategnuti
tap AB reetke)
Posmatrajui sve odgovarajue kombinacije optereenja,
granina sila zatezanja Zu je data sa
X
Zu = ui Zi
i
Granina sila Zu pretstavlja najveu graninu silu zatezanja za

najnepovoljniju kombinaciju optereenja

Centrino zatezanje
Kod centrinog zatezanja je a = 10, pa su parcijalni
koeficijenti, za stalno i promenljivo optereenje, dati sa
ug = 1.6 up = 1.8
Za sluaj kombinacije stalnog, promenljivog i dopunskog

optereenja, parcijalni koeficijenti sigurnosti su dati sa
ug = 1.3 up = 1.5 u = 1.3
Celokupno zatezanje kod centrino zategnutog AB elementa

na sebe preuzima armatura


Centrino zatezanje
Ako je ukupna povrina zategnute armature u preseku Aa , a
granica razvlaenja elika v , ili za visokovredne elike
02 v , onda je nosivost preseka na zatezanje data sa
ZR = Aa v
Uslov za dimenzionisanje prema teoriji graninih stanja je
ZR Zu
Iz ovog uslova se dobija minimalna potrebna armatura u

preseku
Zu
ZR Zu Aa,pot
v
Centrino zatezanje
Zategnuta poduna armatura se usvoji zaokruivanjem na vie
minimalne potrebne armature Aa,pot
Sama armatura se usvoji izborom vrste armature (GA ili RA) i
izborom prenika ipki
Pri tome se broj ipki usvaja tako da usvojena armatura bude
simetrino raporeena u poprenom preseku
Dimenzije betonskog poprenog preseka se usvajaju (ako nema
nekih drugih zahteva) iz uslova pravilnog i simetrinog
smetanja armature
(vodi se rauna o razmacima izmeu ipki, kao i o
odgovarajuem zatitnom sloju betona)

Centrino zatezanje - primer
Dimenzionisanje zatege
Odrediti potrebnu armaturu i oblikovati popreni presek
pravougaonog oblika centrino zategnutog AB elementa
Element se nalazi u uslovima umereno agresivne sredine
Poznati podaci o sili zatezanja:
- stalno optereenje . . . Zg = 305 kN
- povremeno optereenje . . . Zp = 337 kN
Usvojiti glatku armaturu GA 240/360

Granina sila zatezanja elementa je
Zu = g Zg + p Zp
Kako je za centrno zatezanje a = 10, to su parcijalni

koeficijenti sigurnosti dati sa
g = 1.6 p = 1.8
Prema tome, granina sila zatezanja je
Zu = 1.6 305 + 1.8 337 = 1094.6 [kN]

Za glatku armaturu GA 240/360 napon razvlaenja je
v = 240 MPa = 24 kN/cm2
Potrebna povrina armature je
Zu 1094.6
Apot = = = 45.61 [cm2 ]
v 24
Usvojeno: 1520 (47.12 cm2 ) (uvidom u povrine preseka

armature)

Karakteristike preseka za armaturu GA i RA

Karakteristike preseka glatke armature GA

Karakteristike preseka rebraste armature GA

Raspored armature u preseku
Raspored armature u preseku centrino zategnutog AB

elementa se usvaja simetrino
Usvojeni raspored armature se obezbeuje uzengijama i
posebnim eljevima
Za umereno agresivnu sredinu minimalan zatitni sloj armature
je a0 = 2.5 cm
Popreni presek elementa je pravougaoni dimenzija b d
Imajui u vidu da je usvojeno 15 ipki, one mogu da se
rasporede 5 ipki u 3 reda
Oko armature se usvajaju konstruktivne uzengije U 8/30
Vodi se rauna o dovoljnom istom razmaku armature u
horizontalnom i vertikalnom pravcu

Rasporeivanje armature u preseku

Usvojena armatura i betonski presek

Ekscentrino zatezanje - mali ekscentricitet

Posmatra se popreni presek AB tapa koji je izloen uticajima
ekscentrinog zatezanja
Poloaj sile zatezanja je ekscentrian u odnosu na teinu osu
preseka, sa ekscentricitetom e
Ako je visina preseka d, a rastojanje teita gornje i donje
armature od ivica preseka isto i jednako a, onda je
d
ec= a
2
Drugim reima, sila zatezanja se nalazi unutar preseka, odn.
izmeu teita gornje i donje podune armature
U pitanju je ekscentrino zatezanje - mali ekscentricitet



Ekscentrina sila zatezanja sa malim ekscentricitetom znai da
se sile u preseku sastoje iz (relativno) velike sile zatezanja i
(relativno) malog momenta savijanja
Granini uticaji u preseku za izabranu (najnepovoljniju)
kombinaciju optereenja su
X X
Zu = ui Zi Mu = ui Mi
i i
Ekscentricitet granine sile zatezanja je dat sa

Mu
e=
Zu


U optem sluaju, rastojanja teita gornje i donje armature do
bliih ivica preseka ne moraju da budu iste a, ve su a1 i a2 , a
teite preseka ne mora da bude na polovini visine d/2
Prema tome, rastojanja donje i gornje armature od teita
preseka cu c1 = ya1 odnosno c2 = ya2
Celokupna sila zatezanja se prihvata armaturom

Proraunski model za ekscentrino zatezanje i mali ekscentricitet


Potrebna kolina armature je data sa
Zu
ZR = Aa v Zu Aa,pot
v
Ova ukupna koliina armature se rasporeuje u gornju i donju
zonu preseka tako da se teite armature poklapa za poloajem
napadne take sile Zu
Na taj nain se dobija (Aa,pot Aa = Aa1 + Aa2 ):
Zu c2 + e Zu c1 e
Aa1 = Aa2 =
v c1 + c2 v c1 + c2
gde je Aa1 armatura koja je blia napadnoj liniji sile

Sadraj



Centrini pritisak bez uticaja izvijanja

Naponsko stanje centrinog pritiska karakteristino je za AB
stubove i zidove koji su optereeni samo normalnim silama
pritiska
Pritisnuti tapovi AB reetki su takoe izloeni centrinom
pritisku
U zavisnosti od posmatrane kombinacije optereenja odreuje
se granina sila loma Nu
X
Nu = ui Ni
i


Parcijalni koeficijenti sigurnosti su za centrian pritisak najvei:
- za stalno i povremeno optereenje

. . . ug = 1.9 up = 2.1
- za stalno, povremeno i ostala optereenje
. . . ug = 1.5 up = 1.8 u = 1.5
Nain prorauna centrino pritisnutih elemenata zavisi od
njihove vitkosti


Vitkost pritisnutog stuba definisana je sa
`i
=
imin
Sa `i je oznaena duina izvijanja, dok je imin minimalni
poluprenik inercije poprenog preseka:
r
Imin
imin =
A
gde su Imin i A minimalni momenat inercije i povrina
poprenog preseka betona (tapa)

Duine izvijanja pritisnutih tapova
Ojlerovi sluajevi izvijanja


U zavisnosti od vitkosti centrino pritisnutog stuba mogui
su sledei sluajevi dimenzionisanja, odn. dokazivanja granine
nosivosti stuba:
1 Za < 25 . . . proraun se sprovodi bez uticaja izvijanja
2 Za 25 75 . . . stubovi se tretiraju kao umereno vitki i
mogu da se primenjuju priblini prorauni
3 Za 75 < 140 . . . stubovi se tretiraju kao izrazito vitki i za
njihovo dimenzionisanje se koriste taniji postupci prorauna
4 Vitkost stubova > 140 nije doputena
Samo u fazi montae dozvoljava se vitkost u granicama
(140, 200]

Centrini pritisak bez uticaja izvijanja ( < 25)

U graninom stanju loma pri centrinom pritisku smatra se da
nije naruena veza izmeu betona i armature b = a
Granina nosivost betonskog preseka pri pritisku iscrpljuje se
pri b = 2, tako da je
b = a = 2
Granina nosivost centrino pritisnutog AB preseka je

dostignuta kada su naponi u betonu i armaturi dati sa
b = fB a = q (= v )


Napon u betonu je jednak raunskoj vrstoi betona fB , a
napon u amaturi je jednak granici gnjeenja q
Za vrue vuenu armaturu GA i RA a za dilataciju a = 2
jednak je granici razvlaenja v
Za hladno vuenu armaturu MA i BiA napon a , za a = 2,
jednak je
a = q = a Ea = 400 [MPa]

Proraunski model za centrino pritisnute AB elemente

Radni dijagrami betona i elika za centrino pritisnute AB elemente

b = a = 2 b = fB a = v


Granina nosivost centrino pritisnutog AB elementa je data sa
NR = Ab fB + Aa v
gde su Ab povrina betonskog preseka, a Aa ukupna povrina

podune armature
Iz uslova NR Nu se dobija

Aa v
Ab fB + Aa v Nu Ab fB 1 + Nu (6)
Ab b


Izraz (6) se pie u konanom obliku
0 ) Nu
Ab fB (1 + (7)
gde je sa
0 oznaen mehaniki koeficijent armiranja
Aa v v

0 = = 0 (8)
Ab b b
dok je 0 geometrijski procenat armiranja
Aa
0 = (9)
Ab


Imajui u vidu jedn. (7), potrebna povrina betonskog preseka
je data sa
Nu Nu
Ab,pot = v (10)
fB (1 +
0 ) fB (1 + 0 a )
Sa odreenom potrebnom povrinom betona, potrebna ukupna

povrina armature je data sa
Aa,pot = 0 Ab,pot


Prilikom dimenzionisanja usvaja se kvalitet betona (MB) i
vrsta armature (GA ili RA)
Minimalan geometrijski procenat armiranja u sluaju
centrinog pritiska je 0,min = 0.6%
Maksimalan geometrijski procenat armiranja je 0,min = 6%,
dok je uobiajeni procenat 0 1 2%


U sluaju da je napon u betonu manji od raunske vrstoe,
b < fB , minimalan geometrijski procenat armiranja moe da
se smanji na 0,min = 0.3%
U tom sluaju se minimalan procenat armiranja moe da
odredi, u zavisnosti od napona b , prema izrazu

Aa b
0,min = 100 = 0.3 1 + [%]
Ab fB

Centrini pritisak - detalji armranja

Osim podune armature, u stubove se ugrauje i poprena
armatura, odn. uzengije
Uloga uzengija je da utegnu betonski presek stuba i da spree
lokalno bono izvijanje podune (pritisnute) armature
Zbog toga je prenik uzengija u u vezi sa prenikom podune
armature
Orjentaciono, ako je prenik podune armature , onda je
prenik uzengija

u
3


Uzengije su obino pravougaonog oblika, ali to zavisi od oblika
stuba (npr. pravougaone, krune i sl.)
Za uobiajene dimenzije stubova, prenici uzengija se usvajaju
u granicama u [6 10] mm
Razmak uzengija eu mora da bude u sledeim granicama

b
eu,max = min 15 [cm]
30 cm

gde je b manja dimenzija stuba, a prenik podune armature


U delu stuba gde se uvodi sila u stub, na duini 1.5 b (b d),
kao i na mestima preklapanja podune armature, razmak
uzengija je dva puta manji od normalnog:

7.5
eu,max = min [cm]
15 cm
Mesta gde se uvodi sila u stub su spojevi tavanica i stubova,

ili greda i stubova


U seizmiki aktivnim podrujima, sa svake strane vora (odn.
ukrtanja stubova i greda), na duini od 1 m (ili malo vie),
razmak uzengija je najvie jednak

7.5
eu,max = min [cm]
10 cm
dok se na preostalim delovima stuba moe da usvoji

eu = 15 20 cm

Uobiajeni popreni preseci centrino pritisnutih stubova

Detalji armiranja - razmaci izmeu ipki
Detalji armiranja (razmaci izmeu ipki i zatitni sloj betona)

Detalji armiranja - grupisanje armature

Centrino pritisnut stub - primer
Dimenzionisanje centrino pritisnutog stuba: primer 1

Dimenzionisati centrino pritisnut stub (bez prorauna
izvijanja) ukoliko je presek pravougaoni, zadate irine
b = 30cm
Poznati podaci o sili pritiska:
- stalno optereenje . . . Ng = 630 kN
- povremeno optereenje . . . Np = 398 kN
Usvojiti glatku armaturu GA 240/360 i beton MB 25


Za centrini pritisak parcijalni koeficijenti su dati sa
g = 1.9 i p = 2.1
Granina sila pritiska stuba
Nu = g Ng + p Np = 1.9 630 + 2.1 398 = 2031.8 [kN]
Za usvojeni materijal betona i elika je:
MB 25 fB = 1.725 kN/cm2
GA 240/360 v = 24.0 kN/cm2


Usvaja se minimalni procenat armiranja = min = 0.6%
Mehaniki procenat armiranja je
v 24.0

= = 0.6 = 8.35 %
fB 1.725
Iz relacije Nu = Ab fB (1 +
) dobija se potrebna povrina
betona:
Nu 2032.8
Ab,pot = = = 1087.6 [cm2 ]
fB (1 +
) 1.725 (1 + 0.0835)


Kako je irina preseka zadata sa b = 30cm, to je visina preseka
d:
Ab,pot 1087.6
dpot = = = 36.3 [cm] usv. d = 40 [cm]
b 30
Potrebna povrina armature
Aa,pot = Ab,pot = 0.6 102 1087.6 = 6.53 [cm2 ]
Uvojeno: 4 16 [8.04 cm2 ]


Za uobiajene dimenzije stubova, prenici uzengija se usvajaju
u granicama u [6 10] mm
Razmak uzengija eu mora da bude u granicama
min(b, d) = 30 cm

eu,max = min 15 = 15 1.6 = 24 cm = 24 [cm]
30 cm

Usvojene uzengije: U 8/20

Usvojene dimenzije pritisnutog stuba: primer 1


Dimenzionisati centrino pritisnut stub (bez prorauna
izvijanja) ukoliko je presek pravougaoni, zadatih dimenzija:
b/d = 25/30 cm
Poznati podaci o sili pritiska:
- stalno optereenje . . . Ng = 750 kN
- povremeno optereenje . . . Np = 300 kN
Usvojiti rebrastu armaturu RA 400/500 i beton MB 30


Granina sila pritiska stuba
Nu = g Ng + p Np = 1.9 750 + 2.1 300 = 2055 [kN]
Za usvojeni materijal betona i elika je:
MB 30 fB = 2.05 kN/cm2
RA 400/500 v = 40.0 kN/cm2


Dimenzije betonskog preseka su zadate, pa se ne usvaja
minimalan procenat armiranja
Odreuje se potreban procenat armiranja
Nu
Nu = Ab fB (1 +
)
pot = 1
Ab fB
Dobija se mehaniki procenat armiranja

2055

pot = 1 = 0.336
25 30 2.05


Geometrijski procenat armiranja je dat sa
v fB
=

=
fB v
Dobija se
2.05
= 0.336 = 0.01722 = 1.722 %
40
tako da je potrebna armatura data sa
Aa,pot = Ab = 0.01722 25 30 = 12.915 [cm2 ]


Potrebna povrina rebraste armature je 12.915 cm2
Usvaja se neto od sledeih mogunosti:
- 4R22 (15.21 cm2 )
- 6R19 (17.01 cm2 )
- 8R16 (16.09 cm2 )
Izbor zavisi i od armature koja je usvojena u drugim
elementima konstrukcije

Sadraj



Uticaj momenata savijanja na AB elemente

Posmatraju se AB elementi na koje deluju samo momenti
savijanja (isto pravo savijanje)
Ako se posmatra postepeno poveanje spoljanjeg dejstva
(momenta savijaja) sve do iznosa pri kome dolazi do loma
preseka, mogu da se razlikuju sledee naponske faze
1 Faza I . . . stanje bez prslina, aktivan ceo betonski presek
2 Faza II . . . stanje sa prslinama, aktivan samo pritisnuti deo
betonskog preseka
3 Faza III . . . lom preseka

Uticaj momenata savijanja na AB elemente

Faza I i Faza II se dele svaka na po dve pod-faze:
Faza I . . . stanje bez prslina, aktivan ceo betonski presek
- Faza Ia . . . linearna raspodela normalnih napona pritisaka i
zatezanja
- Faza Ib . . . nelinearna raspodela normalnih napona zatezanja, a
linearna raspodela napona pritisaka
Faza II . . . stanje sa prslinama, aktivan samo pritisnuti deo
betonskog preseka
- Faza IIa . . . blaga nelinearnost raspodele normalnih napona
pritisaka
- Faza IIb . . . znatna nelinearnost normalnih napona pritisaka

Naponske faze AB elementa izloenog savijanju
Poveanjem optereenja, posle Faze IIb dolazi do Faze III - do loma

nosaa

isto pravo savijanje - pravougaoni preseci

Bez obzira na stvaran oblik poprenog preseka, ako je pritisnuti
deo preseka pravougaonog oblika, i ako se savijanje vri u ravni
simetrije (to je est sluaj), u pitanju je pravo savijanje
pravougaonog preseka
Osim pravih pravougaonih preseka, tako se ponaaju i T
preseci i I preseci
Pravougaoni preseci optereeni pravim istim savijanjem mogu
da budu
- jednostruko armirani . . . samo zategnutom armaturom
- dvojno (dvostruko) armirani . . . osim zategnute, postoji i
raunska pritisnuta armatura


Granini momenat savijanja Mu za odabranu kombinaciju
optereenja dat je sa
X
Mu = ui Mi
i
Granini momenat savijanja je u ravnotei sa graninom

nosivou preseka na savijanje (u graninom stanju preseka)
Granina nosivost preseka na savijanje je formirana od sprega
unutranjih sila koji ine sila pritiska u betonu Dbu , kao i sila
zatezanja u armaturi Zau

Raunski model jednostruko armiranog preseka


Sila pritiska u betonu Dbu deluje u teitu naponskog
dijagrama pritisaka, na rastojanju h od pritisnute ivice
preseka
Sila zatezanja u armaturi Zau deluje u teitu zategnute
armature
U zavisnosti od dostignutih dilatacija u betonu i armaturi, lom
poprenog preseka moe da nastupi u tri sluaja
1 lom po armaturi
2 lom po betonu
3 simultani lom


1 Lom po armaturi nastaje kada je istovremeno
a = 10 . . . dostignuta granina dilatacija pri razvlaenju
armature
b < 3.5 . . . dilatacija na pritisnutoj ivici betona manja od
granine
Veza napon - dilatacija u pritisnutoj zoni betona je data sa
b = f4B (4 b ) b za 0 b 2
(11)
b = fB za 2 b 3.5


2 Lom po betonu nastaje kada je istovremeno
b = 3.5 . . . dostignuta granina dilatacija na pritisnutoj ivici
betona
|a | < 10 . . . dilatacija u armaturi manja od granice
razvlaenja
Ovakav sluaj loma preseka je karakteristian za elemente sa

relativno veim procentom armiranja


3 Simultani lom po armaturi i betonu nastaje kada je
istovremeno
b = 3.5 . . . dostignuta granina dilatacija na pritisnutoj ivici
betona
a = 10 . . . dostignuta granina dilatacija pri razvlaenju
armature

Naponska stanja AB preseka

isto savijanje - jednostruko armiran presek


Postavljaju se uslovi
P ravnotee
P graninih spoljanjih i
unutranjih sila: N =0i M =0
Uslov ravnotee normalnih sila:
X
Nu = 0 : Dbu Zau = 0 (12)
Uslov ravnotee momenata za teite zategnute armature:

X
Mau = 0 : Dbu z Mu = 0 (13)


Kako je Dbu jednako integralu napona pritisaka u betonu,
uslov ravnotee normalnih sila (12) postaje:
Z y=x
by b dy Aa v = 0 (14)
y=0
Slino, uslov ravnotee momenata za teite zategnute

armature (13) glasi:
Z y=x
by b (h x + y)dy Mau = 0 (15)
y=0


Imajui u vidu Bernulijevu hipotezu ravnih preseka i
kompatibilnost dilatacija armature i betona, dobija se
y hx
by = b a = b (16)
x x
Iz druge od relacija (16) dobija se poloaj neutralne linije
odreen u zavisnosti od odnosa dilatacija u betonu i armaturi:
b x b
x= h s= = (17)
b + a h b + a


Veza izmeu napona i dilatacija za beton (11) se unosi u uslov
ravnotee (14):
Z y=x
fB
(4by 2by ) b dy Aa v = 0
y=0 4
Unoenjem izraza (16)/1 za by u integral, dobija se

y=x
y 2 2
Z
y
fB b b 2 b dy Aa v = 0 (18)
y=0 x x 4
Vrednost integrala moe da se izrauna i da se oznai sa x b ,

gde je b . . . koeficijent punoe naponskog dijagrama betona


Sa oznakom za integral x b uslov ravnotee (18) postaje
fB b x b Aa v = 0 (19)
Imajui u vidu relaciju (11), odn. radni dijagram betona,

koeficijent pnoe se dobija kao
b = b
12 (6 b ) za 0 b 2
(20)
3 b 2
b = 3 b za 2 b 3.5

Koeficijent punoe naponskog dijagrama betona


Kao to se vidi, koeficijent punoe naponskog dijagrama
betona zavisi samo od dilatacije u betonu b
Koeficijent punoe b ima vrednosti, npr.
- za b = 3.5 . . . b = 0.8095
- za b = 2.0 . . . b = 0.667


Ako se jedn. (19) podeli sa b h fB , imajui u vidu da je
x = s h, dobija se
Aa v
b s = 0 ili b s
=0 (21)
b h fB
gde su geometrijski i mehaniki procenti armiranja dati sa

Aa Aa v v
=
= = (22)
bh b h fB fB


Prema tome, iz uslova ravnotee normalnih sila (21) odreuje
se potrebna koliina armature u bezdimenzionalnom obliku
fB fB
=
= b s
v v
Iz uslova ravnotee graninih momenata za teite zategnute
armature moe da se odredi potrebna statika visina
poprenog preseka
U uslov ravnotee (15) unosi se veza napon - dilatacija (11),
kao i izraz za dilataciju u betonu, prema (16), dobija se
Z y=x
y 2 2b

y
fB b b 2 (h x + y) dy Mu = 0 (23)
y=0 x x 4

Posle integracije integrala u (23) i sreivanja, dobije se izraz
Mu
b s (1 s) = (24)
b h2 fB
Sa je oznaen bezdimenzionalan koeficijent poloaja sile

pritiska u betonu u odnosu na gornju ivicu betona:
= 8b
4(6b ) za 0.0 b 2.0
b (3 b 4)+2
= 2 b (3 b 2) za 2.0 b 3.5

isto savijanje - jednostruko armiran presek


Krak unutranjih sila z moe da se prikae kao
z = h x = h s h = h (1 s) (25)
Uz oznaku za bezdimenzionalan koeficijent kraka unutranjih

sila b :
b = 1 s
relacija (25) moe da se pie u obliku:
z = b h (26)


Statika visina preseka h odreuje se iz jednaine ravnotee
momenata (24):
s s
Mu 1
h=
b fB b s (1 s)
to moe da se napie kao

s r s
Mu 1 Mu
h= =k
b fB b s b b fB
sa oiglednom oznakom za bezdimenzionalni koeficijent k


Sa ovim, statika visina preseka h odreuje se iz jednaine:
s
Mu
h=k (27)
b fB
Potrebna povrina armature se odreuje iz izraza (22)
v
Aa = b h =
bh (28)
fB
Bezdimenzionalne veliine s, b , , b ,
= b s, k zavise
iskljuivo od dilatacija u betonu i armaturi i mogu da se
tabuliu
Bezdimenzionalni koeficijenti
Bezdimenzionalni koeficijent neutralne ose s = x/h
b
s=
a + b
Koeficijent punoe naponskog dijagrama betona b
(Dbu = fB bxb ):
b = b
12 (6 b ) za 0 b 2
3 b 2
b = 3 b za 2 b 3.5

Koeficijent poloaja sile pritiska u betonu u odnosu na gornju
ivicu betona x:
= 8b
4(6b ) za 0.0 b 2.0
b (3 b 4)+2
= 2 b (3 b 2) za 2.0 b 3.5
Koeficijent kraka momenta unutranjih sila z = b h:
b = 1 s

Mehaniki procenat armiranja
:

= b s
Koeficijent statike visine preseka k:

s r r
1 1 1
k= = =
b s (1 s) b s b
b
Izraunavanje ovih izraza: Excel, Matlab, C++, . . . postoje

tablice za dimenzionisanje

bk1 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

bk1 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Proracun prema teoriji graninih stanja

Dimenzionisanje prema teoriji graninih stanja

Prof dr Stanko Bri

Departman za Tehnike nauke,

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

1 Proracun prema teoriji graninih stanja

2 Dimenzionisanje prema teoriji graninih stanja

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

1 Proracun prema teoriji graninih stanja

2 Dimenzionisanje prema teoriji graninih stanja

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Koncept prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Pretpostavke prorauna prema graninim stanjima

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema graninim stanjima

Raspodela dilatacija i napona po visini AB preseka u graninm

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Radni dijagram betona (RDB)

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Radni dijagram betona (RDB)

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Radni dijagram betona (RDB)

Pravilnik BAB 87: Radni dijagram betona (RDB)

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Radni dijagram betona (RDB)

2 u oblasti dilatacija 2.0 b 3.5 : prava linija

gde je sa fB oznaena raunska vrstoa betona pri pritisku

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Radni dijagram betona (RDB)

Raunska vrstoa betona pri pritisku fB zavisi od MB i

Stanko Bri Betonske konstrukcije 1

Proraun prema teoriji graninih stanja

Radni dijagram betona (RDB)