Vimuefnanotkun Framhaldsskolanema A Islandi 2007

Vmuefnanotkun framhaldssklanema slandi
Vmuefnanotkun framhaldssklanema
slandi
Rannskn meal framhaldssklanema
slandi ri 2007
Samanburur rannskna
fr 2000, 2004 og 2007
RANNSKNIR & GREINING

_______Centre for Social Research and Analysis _______
Hsklanum Reykjavk Ofanleiti 2
103 Reykjavk, s: 599 6431
Rannsknir & greining 2008 1

Hfundar:
lfgeir Logi Kristjnsson
Hrefna Plsdttir
Inga Dra Sigfsdttir
Jn Sigfsson
Rit etta m ekki afrita me nokkrum htti, svo sem me ljsmyndun,

prentun, hljritun ea sambrilegan htt, a hluta ea heild, n
skriflegs leyfis Rannskna & greiningar.
2008 Rannsknir & greining ehf

Efnisyfirlit
Efnisyfirlit __________________________________________________________ 3
Yfirlit yfir myndir ____________________________________________________ 4
Yfirlit yfir tflur _____________________________________________________ 5
Inngangsor _________________________________________________________ 6
Afer og ggn _______________________________________________________ 8
tttakendur ________________________________________________________ 8
Mlitki __________________________________________________________ 9
Framkvmd og rvinnsla gagna ________________________________________ 9
Vmuefnanotkun ____________________________________________________ 10
Tbaksnotkun ______________________________________________________ 12
Reykingar ________________________________________________________ 12
Notkun munn og neftbaks __________________________________________ 15
fengisnotkun ______________________________________________________ 16
Notkun um vina __________________________________________________ 16
lvunardrykkja ____________________________________________________ 18
Hvar neyta framhaldssklanemar fengis? _______________________________ 21
lgleg vmuefni ____________________________________________________ 22
Neysla hassi _____________________________________________________ 22
Neysla amfetamni ________________________________________________ 24
Neysla annarra lglegra vmuefna _____________________________________ 25
Engin lgleg vmuefni ______________________________________________ 26
Breytingar neyslu ungmenna fr 10. bekk yfir framhaldsskla ____________ 27
Heimildaskr _______________________________________________________ 29

Yfirlit yfir myndir

Mynd 1. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi rin 2000,
2004 og 2007 sem segjast hafa prfa a reykja sgarettur einhvern tma um
vina. 12
Mynd 2. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi rin 2000,
2004 og 2007 sem segjast reykja sgarettur daglega. ......................................... 13
Mynd 3. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem
hafa neytt fengis einu sinni ea oftar um vina. .............................................. 16
hafa neytt fengis einu sinni ea oftar sastlina 30 daga. ............................... 17
hafa ori lvu einu sinni ea oftar um vina. ................................................ 18
Mynd 6. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem hafa ori
lvu einu sinni ea oftar sastlina 30 daga, rin 2000, 2004 og 2007........... 19
Mynd 7. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem hafa nota
hass einu sinni ea oftar um vina, rin 2000, 2004 og 2007. ........................... 22
hafa nota hass risvar sinnum ea oftar um vina. .......................................... 23
hafa nota amfetamn einu sinni ea oftar um vina. ........................................ 24
neytt hafa annarra lglegra vmuefna um vina (E-tflur, LSD, Kkan). ...... 25
Mynd 11. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem segjast
aldrei hafa neytt lglegra vmuefna um vina, rin 2000, 2004 og 2007. ....... 26
Mynd 12. Vmuefnaneysla nemenda 10. bekk vori 2007 og nemenda sem
eru 16 ra og yngri framhaldssklum hausti 2007. ........................................ 27

Yfirlit yfir tflur

Tafla 1. Munn- og neftbaksnotkun framhaldssklanema slandi ri 2007
............................................................................................................15
Tafla 2. Hlutfall framhaldssklanema ri 2007 sem segjast drekka fengi,
stundum ea oft, tilteknum stum. ................................................................. 21

Inngangsor
Rannsknir lfi og hgum barna og ungmenna eru forsenda rangursrkrar
stefnumtunar mlefnum eirra. Fr rinu 1992 hefur menntamlaruneyti stai a
slkum rannsknum undir nafninu Ungt flk. ri 1999 hfst samstarf vi Rannsknir &
greiningu og febrar 2006 skrifuu menntamlaruneyti, Hsklinn Reykjavk og
Rannsknir & greining, undir njan samstarfssamning um rannsknir meal nemenda
grunn- og framhaldssklum landsins. Forvarnarstarf slandi hefur undanfarinn ratug
aallega beinst a unglingum efstu bekkjum grunnskla og hefur vmuefnaneysla
essum hpi lkka miki yfir tma1. Fjlmargar rannsknir hafa veri gerar hrlendis
sem sna a mlefnum barna og unglinga grunnsklum og hafa niurstur eirra gefi
ga mynd af stu mla forvrnum hverjum tma fyrir sig. Einnig hafa r snt
breytingar neyslumynstri ungmenna milli ra2. Minni hersla hefur hinsvegar veri
a afla ekkingar til stunings forvarnarstarfi meal nemenda framhaldssklum a
undanskildum rannsknunum Ungt flk. Rannsknir og greining hefur nnu samstarfi
vi menntamlaruneyti og sveitarflg landinu unni tarlegar rannsknir meal
nemenda framhaldssklum rin 2000, 2004 og 2007. essar rannsknir varpa ljsi
fjlmarga tti lfi nemenda framhaldssklum landsins en rannsknirnar hafa mia
a v a afla upplsinga um msa tti sem gefa skra mynd af lfsstl og flagslegu
umhverfi ungs flks framhaldssklum. Me rannsknarrinni Ungt flk meal
framhaldssklanema, rin 2000, 2004 og 2007, hefur menntamlaruneyti tryggt a
hgt s a vinna r haldgum og samanburarhfum ggnum um hagi ungs flks fyrir
fjlmarga aila.
Vmuefnanotkun ungmenna er stareynd hr landi eins og vast hvar annars
staar hinum vestrna heimi. Rannsknir sna treka a notkun vmuefna, bi
lglegra og lglegra, er skaleg ungu flki og a lkur a flosna upp r nmi og lenda
margvslegum einstaklingsbundnum og/ea flagslegum vanda aukast til muna ef
vmuefnaneysla verur hluti af hinu daglega lfi ungs flks.3 Einnig er s lfsstll sem
fylgir notkun vmuefna skilegur og sst til ess fallinn a bta hag unglinga hvort sem
1
Inga Dra Sigfsdttir o.fl. 2008.
2
lfgeir Logi Kristjnsson o.fl. 2006.
3
Osgood o.fl. (1996); Storr o.fl. (2005); Atkinson o.fl. (2001); Hanna o.fl. (2001); Eggert og Herting
(1993).

er vi nm og strf. Neysla lglegra vmuefna svo sem fengis og tbaks er ar engin
undantekning.
Til a sporna vi essari v er nausynlegt a eir sem tengjast lfi og starfi
ungmenna taki hndum saman og vinni markvisst fyrsta stigs forvarnastarf me v a
herja vandamli ur en neysla hefst. Miklu mli skiptir a sem flestir vinni saman a
essu markmii svo sem foreldrar, kennarar og anna starfsflk skla, skipuleggjendur
rtta- og tmstundastarfs, heilbrigisstarfsflk, samt stjrnmlamnnum og rum
stefnumtunarailum. Til a etta s gerlegt arf a kortleggja umfang notkunarinnar
annig a hgt s a rast garinn ar sem hann er hstur hverju sinni sem og
vieigandi hpum ungmenna. Slkt verur aeins gert me nkvmri rannsknarvinnu
sem bygg er frilegri ekkingu.
sum essarar skrslu gefur a lta niurstur rannsknar meal
framhaldssklanema slandi sem unnin var af Rannsknum & greiningu
oktbermnui 2007. Menntamlaruneyti hefur stutt ger grunnrannskna meal
framhaldssklanema (Ungt flk) en rvinnsla essi, r gagnagrunni rannsknarinnar, er
einnig styrkt af Lheilsust. skrslunni er athyglinni beint a tbaksnotkun
framhaldssklanema, .m.t. sgarettureykingum og notkun munn og neftbaki. er
fjalla um fengisnotkun og lvunardrykkju og astur fengisneyslu skoaar. Einnig
er fjalla um neyslu lglegum vmuefnum. Niurstur eru greindar eftir aldri og kyni
fjrum hpum; strka sem eru 18 ra ea eldri, stelpur sem eru 18 ra ea eldri, strka
sem eru yngri en 18 ra, og stelpur sem eru yngri en 18 ra. er ger tmaraagreining
nokkrum meginatrium vmuefnaneyslu fr 2000, 2004 og 2007.

Afer og ggn
Rannsknir Rannskna & greiningar eru isrannsknir en v felst a r eru ekki
byggar hefbundnum rtkum heldur er reynt a n til sem flestra rtaksrammanum
innan isins. etta er gert me v a leggja spurningalista fyrir alla nemendur sem
mttir eru til dagsskla tilteknum degi me a a leiarljsi lgmarka ryggismrk
niurstananna.
tttakendur
Niurstur r sem birtar eru essari skrslu eru byggar knnunum sem
Rannsknir & greining lagi fyrir nemendur framhaldssklum slandi oktber rin
2000, 2004, og 2007. tttakendur voru eir dagssklanemendur framhaldssklanna sem
mttir voru kennslustundir eim tma sem kannanirnar voru lagar fyrir.
Spurningalistar voru lagir fyrir nemendur llum framhaldssklum slandi.4 ri 2000
fengust gild svr fr 8702 nemendum af heildarinu, ar af voru 4028 strkar og 4615
stelpur, en 59 nemendur gfu ekki upp kyn sitt. Svarhlutfall var 70,5% allra nemenda
framhaldsskla sem skrir voru kennslustundir fyrirlagnartma. ri 2004 fengust
gild svr fr 11031 nemendum af inu og voru strkar 5279 en stelpur 5617. Alls gfu
135 ekki upp kyn sitt. Samkvmt essu var svarhlutfall 80,9% knnuninni ri 2004.
ri 2007 fengust gild svr fr 11229 nemendum af inu. Strkar voru 5405 en stelpur
5690 en upplsingar um kynferi svarenda vantar fyrir 134 tttakendur. Svarhlutfalli
etta ri er 72,2% af mgulegum tttakendum rtaksrammanum. Samtals eru v
30.962 einstaklingar gagnagrunni Rannskna & greiningar r framhaldssklum fr
runum 2000, 2004 og 2007. Hr er unni me svr eirra allra samtmis.
4
ar sem knnuninni er lg hersla a kanna hagi ungmenna framhaldssklaaldri voru nemendur
kvldnmi ea fjarnmi undanskildir.

Mlitki
Mlitki essara kannana eru tarlegir spurningalistar sem hafa veri rair mrg
undanfarin r, fyrst af starfsflki Rannsknastofnunar uppeldis- og menntamla en
sari rum af Rannsknum & greiningu Hsklanum Reykjavk. Spurningarnar eru
mtaar af fagflki flagsvsindum ar sem fari er eftir strngum krfum um a r
geti af sr ruggar niurstur, a reianleiki og rttmti s vallt fyrirrmi.
Spurningalistinn fyrir ri 2000 inniheldur 151 spurningu mismunandi mrgum lium
45 blasum en listinn ri 2004 inniheldur 170 spurningar 53 sum. ri 2007 voru
spurningarnar alls 127 41 bls. Kvarar eru gjarnan notair sem svarmguleikar til a
auka rttmti spurninganna. Svonefndur Likert-kvari5 er ar berandi.
Framkvmd og rvinnsla gagna

Framkvmd allra kannananna var annig htta a spurningalistar voru sendir til
framhaldssklanna ar sem kennarar su um a leggja fyrir og geru svo eftir
kvenum fyrirmlum. Nafnleyndar tttakenda var gtt me v a treka a fyrir
nemendum a hvorki bri a rita nafn n kennitlu svarblin svo tiloka vri a
rekja svrin til eirra. Einnig voru nemendur vinsamlegast benir um a svara llum
spurningunum eftir bestu samvisku og a bija um hjlp ef rf var . essari skrslu er
fyrst og fremst unni me tnitlur sem settar eru fram myndum og tflum me
hlutfllum og krosskeyrslum breyta. Of langt ml er a telja hr upp allar r spurningar
sem notaar eru skrslunni ea hvernig einstakar breytur eru kaar en hugasmum
er bent a hafa samband vi Rannsknir & greiningu (www.rannsoknir@rannsoknir.is)
ef nkvmari skringa er ska.
5
Sj nnar: De Vaus 2002.

Vmuefnanotkun
slandi hefur samvinnukerfi, gjarnan kalla slenska mdeli, gefist vel barttunni vi
a sporna vi vmuefnanotkun unglinga efstu bekkjum grunnskla. slenska mdeli
byggir frilegum grunni ar sem hersla er lg samvinnu rannsknarflks,
stefnumtunaraila og grasrtarflks sem starfar me ungu flki.6 etta kerfi vsar til
ess a mestur rangur nist forvrnum me v a draga r ekktum httuttum
vmuefnanotkunar, en um lei a styrkja verjandi tti svo sem mikilvgi foreldra, skla
og annarra stofnana nrsamflagi unglinga. Rannsknir sna a hlutfall nemenda efstu
bekkjum grunnskla sem segjast hafa ori drukknir sastlinum 30 dgum, reykt eina
sgarettu ea fleiri dag og hafa prfa hass einhvern tma um vina lkkai jafnt og
tt fr runum 1997 2008.7 mti hefur hlutfall unglinga sem segjast eya
umtalsverum tma me foreldrum snum utan skla og um helgar hkka sem og
hlutfall eirra sem segja a foreldrar eirra viti hvar eir eru kvldin. Ahald og eftirlit,
sem eru tv af megin hersluatrium slenska mdelsins hefur v aukist nrsamflagi
unglinga.8 hefur hlutfall nemenda efstu bekkjum grunnskla sem taka tt
skipulgu rttum og/ea ru tmstundastarfi aukist yfir tma.
Rannsknir hafa snt a eir unglingar sem verja miklum tma me foreldrum
snum og tengjast eim vel eru lklegri en arir unglingar til a leiast t
vmuefnanotkun lendi eir flagsskap ar sem vmuefnanotkun er algeng9. Einnig hafa
rannsknir leitt ljs a eir unglingar sem eiga stugum jkvum samskiptum vi
foreldra sna og f gan stuning fr eim eru lklegri til a sna betri rangur nmi en
eir sem f ekki slkan stuning10 samt v a eignast frekar vinir ar sem svipa
samskiptamunstur er haft heiri11.
Yfirfrsla ess rangurs sem nst hefur meal nemenda efstu bekkjum
grunnskla yfir nemendur framhaldssklanna er akallandi verkefni. egar ungmenni
halda framhaldsskla dregur gjarnan r v ryggisneti sem hefur umluki au
grunnsklarunum. Foreldrasamstarf minnkar gjarnan, flagahpur og flagslf breytist
6
Inga Dra Sigfsdttir o.fl. ( prentun).
7
Inga Dra Sigfsdttir o.fl. (2008).
8
Inga Dra Sigfsdttir o.fl. ( prentun).
9
Bachman o.fl. 1987.
10
de Bruyn o.fl. 2003.
11
rlfur rlindsson o.fl. 1998.

samt v a brottfall r skipulgu rtta og tmstundastarfi er talsvert essum
rum12. Allt eru etta ttir sem slenska forvarnarmdeli hefur lagt rka herslu a
su nttir vmuefnaforvrnum. a er v verugt verkefni a meta hvort s
forvarnarvinna sem reynst hefur vel meal nemenda efstu bekkjum grunnskla getur
nst meal framhaldssklanema.
Ef liti er til niurstana sem fengust r strri rannskn sem ger var
vmuefnanotkun nemenda framhaldssklum ri 2004 kemur ljs a dregi hafi r
daglegum reykingum nemenda ef ri 2000 var haft til samanburar og tti a vi um
bi kynin. hpi stelpna sgust um 20,8% reykja ri 2004 en 21,7% ri 2000, mti
sgust 17% drengja reykja daglega ri 2004 en 20,6% ri 2000. Einnig var skoa
hlutfall nemenda 10.bekk vori 2004 sem reyktu daglega samanburi vi hlutfall
nemenda 1. ri framhaldsskla sem geru svo hausti 2004. Niurstur sna a
heldur fleiri fyrsta rs nemar framhaldssklum reykja daglega (15%) en nemendur 10.
bekk um vori 2004 (12%).
essari smu ttekt var einnig gerur samanburur hlutfalli nemenda 10.
bekk vori 2004 og nemendum 1.ri framhaldssklum hausti 2004, sem hfu
ori drukknir a minnsta kosti einu sinni sastlinum 30 dgum fyrir ger
knnunarinnar. var hlutfall nemenda skoa sem hfu ori drukknir einu sinni ea
oftar um vina. Niurstur sndu a hlutfall eirra sem hafa ori drukknir
sastlinum 30 dgum sem og meal eirra sem hafa ori drukknir um vina hkkar
miki milli 10. bekkjar og framhaldssklans. smu rannskn var einnig skou notkun
annarra vmuefna. Niurstur sndu ekki miklar breytingar fr rinu 2000 til 2004.13
Hr a nean getur a lta myndir sem sna vmuefnanotkun framhaldssklanema
ri 2007 me vldum samanburi vi rin 2000 og 2004.
12
lfgeir Logi Kristjnsson o.fl. 2005.
13
lfgeir Logi Kristjnsson o.fl. 2005

Tbaksnotkun
Reykingar
100
90 Strkar U18 Strkar 18+ Stelpur U18 Stelpur 18+ Allir
80 73,0 69,4
68,5
70 70,2 64,7 67,8 66,1
60 59,6 59,9
53,0 56,6
56,5
%50 52,4 47,6
40 47,0
30
20
10
0
2000 2004 2007
Mynd 1. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi rin 2000, 2004 og

2007 sem segjast hafa prfa a reykja sgarettur einhvern tma um vina.
Mynd 1 snir a hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi rin 2000, 2004
og 2007 sem segjast hafa prfa a reykja sgarettur einhvern tma um vina. Myndin
snir a heldur hefur dregi r hlutfalli strka og stelpna framhaldssklum sem segjast
hafa prfa a reykja sgarettur tmabilinu 2000, 2004 og 2007 og a vi um ba
aldursflokkana. Ef liti er til rsins 2000 voru alls 64,7% strka og stelpna
framhaldssklaaldri sem sgust hafa prfa a reykja sgarettur einhvern tma um
vina, en ri 2004 var etta hlutfall 59,9%. ri 2007 var hlutfalli um 56,6%. Hj
strkum 18 ra og yngri var hlutfall eirra sem sgust hafa prfa a reykja sgarettur
einhvern tma um vina um 56,5% ri 2000 en komi niur 47% ri 2007 og er a
lkkun sem nemur um 9,5 prsentustigum. Hj strkum 18 ra og eldri sgust 70,2%
eirra hafa prfa a reykja sgarettur einhvern tma um vina en a hlutfall var komi
niur 68,5% ri 2007. Hj stelpum 18 ra og yngri var hlutfall eirra sem sgust hafa
prfa a reykja sgarettur einhvern tma um vina 59,6% ri 2000, en var komi niur
47,6% ri 2007, lkkun sem nemur 12 prsentustigum. hpi stelpna 18 ra og eldri

voru um 73% sem sgust hafa prfa a reykja sgarettur einhvern tma um vina ri
2000. ri 2007 var etta hlutfall komi niur 66,1%, lkkun sem nemur um 6,9
prsentustigum. Mesta hlutfallslega lkkunin virist vera hj stelpum 18 ra og yngri,
egar liti er til landsmealtals.
100
90
Strkar U18 Strkar 18+ Stelpur U18 Stelpur 18+ Allir
80
70
60
%50
40
30 25,2
23,1 23,8
19,9
21,0 18,3 17,8
20 18,0 18,5
16,1
17,9 16,7
10 15,6 13,9
12,8
0
2000 2004 2007
Mynd 2. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi rin 2000, 2004 og

2007 sem segjast reykja sgarettur daglega.
Mynd 2 snir hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi rin 2000, 2004 og
2007 sem segjast reykja sgarettur daglega. Lkt og mynd 1 snir m sj a heldur
hefur dregi r v hlutfalli strka og stelpna framhaldssklum slandi sem segjast
reykja sgarettur daglega, milli ranna 2000, 2004 og 2007. a vi um ba
aldursflokkana. Ef liti er til rsins 2000 voru alls 21% strka og stelpna
framhaldssklaaldri sem sgust hafa prfa a reykja sgarettur einhvern tma um
vina. ri 2004 var etta hlutfall um 18,3% hj essum sama hpi og ri 2007 um
16,1%. Hj strkum 18 ra og yngri var hlutfall eirra sem sgust reykja sgarettur
daglega 18%, en ri 2007 13,9%. Er a lkkun sem nemur 4,1 prsentustigum. Hj
strkum 18 ra og eldri sgust 23,1% eirra reykja sgarettur daglega ri 2000, en um

18,5% ri 2007. Er a lkkun sem nemur um 4,6 prsentustigum. Hj stelpum 18 ra
og yngri var hlutfall eirra sem sgust reykja sgarettur daglega um 17,9% ri 2000 en
var komi niur 12,8% ri 2007, ea lkkun um 5,1%. hpi stelpna 18 ra og eldri
voru um 25,2% eirra sem sgust reykja sgarettur daglega ri 2000, en um 19,9%
stelpna ri 2007, lkkun sem nemur um 5,3 prsentustigum. Mesta hlutfallslega
lkkunin virist vera hj stelpum 18 ra og eldri, egar liti er til landsmealtals.

Notkun munn og neftbaks

Tafla 1. Munn- og neftbaksnotkun framhaldssklanema slandi ri 2007
Nota munntbak 1x
ea oftar um vina 39.0% 56.6% 15.7% 23.0% 32.7%
Nota munntbak 1x
ea oftar sl. 30 daga 24.8% 28.5% 4.4% 3.9% 15.0%
Nota munntbak 3x
ea oftar sl. 30 daga 17.2% 20.8% 1.3% 1.4% 9.8%
Nota neftbak 1x ea
oftar um vina 51.4% 62.8% 33.0% 51.4% 51.1%
Nota neftbak 1x ea
30.2% 32.4% 12.3% 13.2% 21.7%
oftar sl. 30 daga
Nota neftbak 3x ea
19.4% 18.7% 3.9% 3.9% 11.3%
oftar sl. 30 daga
tflu 1 m sj hlutfall framhaldssklanema sem hafa nota munn- ea neftbak einhvern

tma um vina og sastlina 30 daga. Fram kemur a strkar eru mun lklegri en stelpur
til a hafa nota slkt tbak, hvort sem um er a ra munn- ea neftbak. Rmlega 17%
strka undir 18 ra og tplega 21% strka 18 ra og eldri segjast hafa nota munntbak
risvar sinnum ea oftar sastlinum 30 dgum. etta er srstaklega eftirtektarvert
fyrir r sakir a munntbak er banna samkvmt slenskum lgum. Tluvert fleiri hafa
nota neftbak en munntbak egar heildina er liti. Til dmis segja rmur helmingur
allra framhaldssklanema a eir hafi prfa a nota neftbak einu sinni ea oftar um
vina.

fengisnotkun
Notkun um vina
100 93,7 95,8

90 84,9
79,6
80
70
60
% 50
40
30
20
10
0
Strkar U18 Strkar 18+ Stelpur U18 Stelpur 18+
Mynd 3. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem hafa

neytt fengis einu sinni ea oftar um vina.
Mynd 3 snir hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem neytt
hafa fengis einu sinni ea oftar um vina. Eins og myndin gefur til kynna hafa
hlutfallslega fleiri stelpur en strkar neytt fengis einu sinni ea oftar um vina og a
vi um ba aldursflokkana. a a hafa neytt fengis einu sinni ea oftar um vina
verur lklegra me hkkandi aldri nemenda framhaldsskla. Alls hafa 79,6% strka
sem eru 18 ra og yngri neytt fengis einu sinni ea oftar um vina en um 93,7% strka
sem eru 18 ra og eldri. Ef hlutfall stelpna sem eru 18 ra og yngri er skoa hafa um
84,9% eirra neytt fengis einu sinni ea oftar um vina en um 95,8% eirra sem eru 18
ra og eldri.

100
90
81,3 82,5
80
69,2
70
61,9
60
% 50
40
30
20
10
0

neytt fengis einu sinni ea oftar sastlina 30 daga.
Mynd 4 snir hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem hafa
neytt fengis einu sinni ea oftar sastlina 30 daga. Eins og myndin gefur til kynna
hafa hlutfallslega fleiri stelpur en strkar neytt fengis einu sinni ea oftar sastlina 30
daga. Alls hafa um 61,9% strka, 18 ra og yngri neytt fengis einu sinni ea oftar
sastlina 30 daga, en um 81,3% strka sem eru 18 ra og eldri. Ef liti er til stelpna sem
eru 18 ra og yngri hafa um 69,2% eirra neytt fengis etta oft en um 82,5% stelpna
aldurshpnum 18 ra og eldri. essar niurstur gefa til kynna a stelpur
framhaldsskla virast frekar hafa neytt fengis einu sinni ea oftar sastlina 30 daga
en strkar og a vi um ba aldursflokkana.

lvunardrykkja
100
88,5 91,5
90
80
70,6
70 64,2
60
% 50
40
30
20
10
0

ori lvu einu sinni ea oftar um vina.
ori lvu einu sinni ea oftar sastlina 30 daga. Eins og myndin gefur til kynna
hafa hlutfallslega fleiri stelpur en strkar ori lvaar einu sinni ea oftar sastlina 30
daga og a vi um ba aldursflokkana. Alls hafa um 64,2% strka sem eru 18 ra og
yngri ori lvair einu sinni a oftar um vina ri 2007, en um 88,5% strka
aldurshpnum 18 ra og eldri. Ef liti er til stelpna sem eru 18 ra og yngri hafa um
70,6% eirra ori lvaar etta oft um vina en um 91,5% stelpna sem eru 18 ra og
eldri. essar niurstur gefa til kynna a stelpur framhaldsskla virast frekar hafa en
strkar framhaldsskla ori lvaar einu sinni ea oftar um vina og a vi um
ba aldursflokkana.

100
80 72,1 72,3 74,6
70 69,0 70,8
65,8
59,3 63,5 63,3 62,4
60
57,6
56,4
% 50 57,5 57,0
50,2
40
30
20
10
0
2000 2004 2007
Mynd 6. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem hafa ori

lvu einu sinni ea oftar sastlina 30 daga, rin 2000, 2004 og 2007.
Mynd 6 snir hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem hafa ori lvu
einu sinni ea oftar sastlina 30 daga, rin 2000, 2004 og 2007. Eins og myndin gefur
til kynna hefur lti dregi r slkri lvun og er a h kyni og aldri. Ef liti er til
rsins 2000 hafa alls um 63,5% nemenda framhaldsskla slandi ori lvair einu
sinni ea oftar sastlina 30 daga, en um 63,3% eirra ri 2004. ri 2007 var etta
hlutfall um 62,4% nemenda framhaldsskla. Hj strkum 18 ra og yngri var hlutfall
eirra sem sgust hafa ori lvair einu sinni ea oftar sastlina 30 daga um 57,5%
ri 2000, en ri 2007 var etta hlutfall um 50,2% . Er a lkkun sem nemur um 7,3
prsentustigum. Hj strkum 18 ra eldri sgust um 72,1% eirra hafa ori lvair
einu sinni ea oftar sastlina 30 daga ri 2000, en ri 2007 var etta hlutfall meal
um 74,6%. Slk lvunardrykkja hefur v aukist um 2,5% meal strka essum
aldursflokki. Hj stelpum 18 ra og yngri var hlutfall eirra sem sgust hafa ori
lvaar etta oft ri 2000 um 59,3%, en var ri 2007 komi niur 56,4%. Er a
lkkun sem nemur tplega remur prsentustigum. hpi stelpna 18 ra og eldri voru
um 65,8% eirra sem sgust hafa ori lvaar einu sinni ea oftar sastlina 30 daga
ri 2000, en um 70,8% eirra ri 2007. Slk lvunardrykkja hefur v aukist um 5%

meal stelpna sem eru 18 ra og eldri. Dregi hefur r slkri lvunardrykkju meal strka
og stelpna aldurshpnum 18 ra og yngri landsvsu. hinn bginn hefur aukning
ori hj strkum og stelpum sem eru 18 ra og eldri egar liti eirra sem hafa ori
lvaar einu sinni ea oftar sastlina 30 daga. Aukningin er meiri meal stelpna.

Hvar neyta framhaldssklanemar fengis?

Tafla 2. Hlutfall framhaldssklanema ri 2007 sem segjast drekka fengi,
stundum ea oft, tilteknum stum.
Strkar Strkar Stelpur Stelpur
U18 18+ U18 18+ Allir
Heima hj mr 12.3% 41.3% 10.8% 37.8% 24.5%
Heima hj rum 44.0% 71.8% 55.3% 78.6% 61.8%
bnum 31.2% 63.3% 35.5% 64.4% 47.6%
Annars staar ti vi 28.5% 37.9% 27.9% 54.6% 30.7%
skemmtista 25.7% 64.5% 32.9% 68.9% 46.7%
pbb ea kaffihsi 16.0% 51.5% 18.6% 51.1% 33.2%
Fyrir framhaldssklaball 43.8% 61.0% 52.6% 58.0% 53.6%
framhaldssklaballi 14.4% 21.1% 13.3% 12.2% 15.1%
tflu 2 getur a lta hlutfallslegan fjlda framhaldssklanema sem segjast drekka fengi
stundum ea oft tilteknum stum. Sambrilegar niurstur hafa reynst vel
forvarnavinnu meal grunnsklanema. Lkt og ar segjast flestir neyta fengis stundum
ea oft heima hj rum ea tplega 62% en nstflestir framhaldssklanema segjast
neyta fengis stundum ea oft fyrir framhaldssklaball ea tplega 54%. Um 15%
segjast neyta fengis stundum ea oft framhaldssklaballi.

lgleg vmuefni
Neysla hassi
100
90
80
70
60
% 50
37,5 35,9
40 32,7
30 24,2 28,0
22,8
22,8 22,6
20 18,3
19,0 17,8
11,8
10 12,7 12,4
8,8
0
2000 2004 2007
Mynd 7. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem hafa nota hass
einu sinni ea oftar um vina, rin 2000, 2004 og 2007.
Mynd 7 snir hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem hafa nota hass
einu sinni ea oftar um vina, rin 2000, 2004 og 2007. Eins og myndin gefur til kynna
hefur dregi r neyslu hass etta oft og er a h kyni og aldri. Ef liti er til rsins
2000 hfu alls um 22,8% nemenda framhaldsskla slandi neytt hass einu sinni
ea oftar um vina, en um 22,6% ri 2004. ri 2007 var etta hlutfall um 18,3%
nemenda framhaldsskla. Hj strkum 18 ra og yngri var hlutfall eirra sem sgust
hafa neytt hass etta oft um vina um 19% ri 2000, en ri 2007 tplega 12%. Er etta
lkkun um rm sj prsentustig. Hj strkum 18 ra og eldri sgust um 37,5% hafa
nota hass etta oft ri 2000, en ri 2007 var etta hlutfall kringum 32,7%. Er a
lkkun sem nemur 4,8 prsentustigum. Hj stelpum 18 ra og yngri var hlutfall eirra
sem sgust hafa nota hass einu sinni oftar um vina um 12,7%, en ri 2007 kringum
8,8%. a dregur v r slkri neyslu um 3,9%. hpi stelpna 18 ra og eldri voru um
24,2% eirra sem sgust hafa nota hass einu sinni ea oftar um vina en ri 2007 var

etta hlutfall um 22,8%. a er hugavert a lta a ri 2004 er hlutfall stelpna sem
hafa neytt hass etta oft kringum 28% og er a aukning fr rinu 2000. Dregi hefur r
neyslu hass einu sinni ea oftar um vina meal beggja kynja og bum aldursflokkum.
Hlutfallslega virist mest draga r neyslu hass etta oft meal strka sem eru 18 ra og
yngri.
100
90
80
70
60
% 50
40
30
20,6
20 13,7
6,1
10 4,2
0

nota hass risvar sinnum ea oftar um vina.
nota hass risvar sinnum ea oftar um vina. Eins og myndin gefur til kynna virast
hlutfallslega fleiri strkar en stelpur hafa nota hass etta oft um vina og a vi um
ba aldursflokkana. Alls hafa um 6,1% strka sem eru 18 ra og yngri nota hass risvar
sinnum ea oftar um vina ri 2007, en um 20,6% strka sem eru 18 ra og eldri. Ef
liti er til stelpna sem eru 18 ra og yngri hafa um 4,2% eirra nota hass etta oft um
vina, en um 13,7% stelpna sem eru 18 ra og eldri. Talsver aukning virist vera
neyslu hass meal beggja kynja me hkkandi aldri.

Neysla amfetamni
100
90
80
70
60
% 50
40
30
20 15,0
10,4
10 5,1
3,8
0

nota amfetamn einu sinni ea oftar um vina.
nota amfetamn einu sinni ea oftar um vina. Eins og myndin gefur til kynna virast
hlutfallslega fleiri strkar en stelpur hafa nota amfetamn etta oft um vina og a
vi um ba aldursflokkana. Alls hafa um 5,1% strka sem eru 18 ra og yngri nota
amfetamn einu sinni ea oftar um vina ri 2007, en um 15% strka sem eru 18 ra og
eldri. Ef horft er til stelpna sem eru 18 ra og yngri hafa um 3,8% eirra nota
amfetamn einu sinni ea oftar um vina, en um 10,4% stelpna sem eru 18 ra og eldri.
Talsver aukning virist vera neyslu amfetamns etta oft meal beggja kynja me
hkkandi aldri.

Neysla annarra lglegra vmuefna
100
90
80
70
60
% 50
40
30
20
12,2
8,3
10 2,8 2,7
0
Mynd 10. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem neytt
hafa annarra lglegra vmuefna um vina (E-tflur, LSD, Kkan).
neytt annarra lglegra vmuefna um vina (E-tflur, LSD, Kkan). a sama er uppi
teningnum hr og egar neysla hass og amfetamns er skou. Eins og myndin gefur til
kynna virast hlutfallslega fleiri strkar en stelpur hafa neytt annarra lglegra
vmuefna um vina og a vi um ba aldursflokkana. Alls hafa um 2,8% strka sem
eru 18 ra og yngri nota nnur lgleg vmuefni um vina ri 2007, en um 12,2%
strka sem eru 18 ra og eldri. Ef horft er til stelpna sem eru 18 ra og yngri hafa um
2,7% eirra neytt annarra lglegra vmuefna um vina, en um 8,3% stelpna sem eru 18
ra og eldri. Hr er einnig um svipaa run a ra og egar liti er til neyslu hassi og
amfetamni. Talsver aukning virist vera neyslu annarra lglegra vmuefna um vina
meal beggja kynja eftir v sem lur.

Engin lgleg vmuefni
100
90,3
86,7 86,8
90
87,0
80,3 80,6
80 80,2
76,1 76,0
70 75,7
74,0 70,5
60 65,1
61,2 62,7
%
50
40
30
10
0
2000 2004 2007
Mynd 11. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem segjast aldrei
hafa neytt lglegra vmuefna um vina, rin 2000, 2004 og 2007.
Mynd 11 snir hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem segjast aldrei
hafa neytt lglegra vmuefna um vina, rin 2000, 2004 og 2007. Eins og myndin gefur
til kynna hefur frekar aukist s fjldi strka og stelpna framhaldssklum sem segjast
aldrei hafa neytt lglegra vmuefna um vina og er a h kyni og aldri. Ef liti er til
rsins 2000 hfu alls 76,1% framhaldssklanema slandi aldrei neytt lglegra
vmuefna um vina, en um 76% ri 2004. ri 2007 var etta hlutfall 80,2% nemenda
framhaldsskla. Hj strkum yngri en 18 ra var hlutfall eirra sem sgust aldrei hafa
neytt lglegra vmuefna um vina um 80,3% ri 2000, en ri 2007 var etta hlutfall
87%. Er etta aukning sem nemur um 6,7 prsentustigum. Hj strkum 18 ra og eldri
sgust um 61,2% aldrei hafa neytt lglegra vmuefna ri 2000, en ri 2007 var
hlutfalli kringum 65,1%. Er etta aukning um 3,9%. Meal stelpna 18 ra og yngri
voru 86,7% sem sgust aldrei hafa neytt lglegra vmuefna ri 2000 en ri 2007 var
etta hlutfall 90,3%. Er a aukning um 3,6%. hpi stelpna 18 ra og eldri voru um
74% eirra sem sgust aldrei hafa neytt neinna lglegra vmuefna um vina, en ri

2007 var hlutfalli 75,7%, er a fremur ltil aukning milli ra ea um 1,7%. a er
hugavert a lta a ri 2004 fkkar eim stlkum aldurshpnum 18 ra og eldri,
sem aldrei hafa neytt neinna lglegra vmuefna, fer r 74% (2000) 70,5% (2007).
Hlutfall eirra stlkna aldurshpnum 18 ra og yngri sem aldrei hafa neytt lglegra
vmuefna, stendur nnast sta milli ranna 2000 og 2004 og a sama vi um
strka essum sama aldurshpi. Heilt liti eykst s fjldi einstaklinga fr rinu
2004 2007 sem hafa aldrei hafa neytt neinna lglegra vmuefna og er a h bi
kyni og aldri.
Breytingar neyslu ungmenna fr 10. bekk yfir framhaldsskla

100
90 Nemendur 10.bekk vori 2007
80 Nemendur sem eru 16 ra og yngri framhaldssklum hausti 2007
70
60 47,7
50
%
40
30
19,9
20 12,9
9,7 7,0 7,7
10
0
Daglegar reykingar lvun sl. 30 daga Hass um vina
Mynd 12. Vmuefnaneysla nemenda 10. bekk vori 2007 og nemenda sem eru 16
ra og yngri framhaldssklum hausti 2007.
Mynd 12 snir vmuefnaneyslu nemenda 10. bekk vori 2007 og nemenda sem eru 16
ra og yngri framhaldssklum hausti 2007. Hr er v veri a bera saman sama
hpinn tveimur mismunandi tmum a frtldum eim sem hafa htt nmi a 10. bekk
loknum ea falli r framhaldsskla snemma um hausti. Um a bil 6 mnuir eru
milli mlinganna. Niurstur sna a hlutfallslega fleiri fyrsta rs nemar

framhaldssklum reykja daglega en nemendur 10. bekk vori 2007. Eins og myndin
snir segjast 9,7% nemenda 10.bekk reykja daglega vori 2007, en 12,9% nemenda
sem eru 16 ra ea yngri framhaldsskla hausti 2007. Myndin snir einnig lvun
sastlina 30 daga hj hpunum tveimur. Niurstur ar eru ann veg a lvun
rmlega tvfaldast essum tma. Tp 20% nemenda 10. bekk vori 2007 gefa a upp
a hafa ori lvair einu sinni ea oftar sastlina 30 daga, en 47,7% yngstu nemenda
framhaldsskla hausti 2007. Vert er a gefa essum niurstum srstakan gaum. Ltill
munur er hins vegar hpunum tveimur egar knnu er neysla hass um vina. Um 7%
nemenda 10. bekk vori 2007 segjast hafa nota hass um vina, en 7,7% nemenda 1.
ri framhaldsskla.

Heimildaskr
Atkinsson, J.S., Richard, A.J. og Carlsson, J.W. (2001). The influence of peer, family and
school relationships on substance use among participants in a youth jobs programs.
Journal of Child and Adolescent Substance Abuse, 11: 45-54.
lfgeir Logi Kristjnsson, Inga Dra Sigfsdttir og Jn Sigfsson. (2005).

Vmuefnanotkun ungmenna framhaldssklum. Reykjavk: Rannsknir og greining.
lfgeir Logi Kristjnsson, Inga Dra Sigfsdttir og Jn Sigfsson. (2006). Ungt flk
2006, Menntun, menning, tmstundir og rttaikun ungmenna slandi. Reykjavk:
Rannsknir og greining.
Bachman, J.D., Johnston, L.D. og OMalley, P.M. (1987). Monitoring the future.
Ann Arbor: Institute for Social Research.
de Bruyn, E.H., Dekovic, M. og Meijnen, G.W. (2003). Parenting, goal orientations,

classroom behavior, and social success in early adolescence. Journal of Applied
Developmental Psychology, 24 (4), 393-412.
De Vaus, D. (2002). Surveys in Social Research (5. tgfa). London: Routledge.
Eggert, L.L. og Herting, J.R. (1993). Drug Involvement among Potential Dropouts and
Typical Youth. Journal of Drug Education, 23: 31-55.
Hanna, E.Z., Yi, H.Y., Dufour, M.C. og Whitmore, C.C. (2001). The relationship of early
onset regular smoking to alcohol use, depression, illicit drug use, and other risky
behaviours during early adolescence: Results from the youth supplement to the Third
National Health and Nutrition Examination Survey. Journal of Substance Abuse, 13:
265-282.
Inga Dra Sigfsdttir, lfgeir Logi Kristjnsson, rlfur rlindsson, Allegrante, JP.
(2008). Trends in prevalence in substance use among Icelandic adolescents, 1995-
2006. Substance Abuse Treatment, Prevention, and Policy, 3:12.
Inga Dra Sigfsdttir, rlfur rlindsson, lfgeir Logi Kristjnsson, Roe, K.M. og
Allegrante, J.P. ( prentun). Substance use prevention for adolescents: The Icelandic
Model. Health Promotion International.
Osgood, D.W., Wilson, J.K., OMalley, P.M., Bachman, J.G., og Johnston, L.D. (1996).
Routine activities and individual deviant behaviour. American Sociological Review,
61, 635-655.
Storr, C.L., Westergaard, R. og Anthony, J.C. (2005). Early onset inhalent use and risk
for opiate initiation by young adulthood. Drug and Alcohol Dependence, 78: 253-261.

rlfur rlindsson, Inga Dra Sigfsdttir, Jn Gunnar Bernburg og Viar

Halldrsson. (1998). Vmuefnaneysla ungs flks: Umhverfi og astur. Reykjavk:
Rannsknarstofnun uppeldis og menntamla.

Vimuefnanotkun Framhaldsskolanema A Islandi 2007

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vimuefnanotkun Framhaldsskolanema A Islandi 2007

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Vmuefnanotkun framhaldssklanema slandi

RANNSKNIR & GREINING

Rannsknir & greining 2008 1

Rit etta m ekki afrita me nokkrum htti, svo sem me ljsmyndun,

2008 Rannsknir & greining ehf

Rannsknir & greining 2008 2

Rannsknir & greining 2008 3

Yfirlit yfir myndir

Rannsknir & greining 2008 4

Yfirlit yfir tflur

Rannsknir & greining 2008 5

Rannsknir & greining 2008 6

Rannsknir & greining 2008 7

Rannsknir & greining 2008 8

Framkvmd og rvinnsla gagna

Rannsknir & greining 2008 9

Rannsknir & greining 2008 10

Rannsknir & greining 2008 11

Mynd 1. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi rin 2000, 2004 og

Rannsknir & greining 2008 12

Mynd 2. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi rin 2000, 2004 og

Rannsknir & greining 2008 13

Rannsknir & greining 2008 14

Notkun munn og neftbaks

tflu 1 m sj hlutfall framhaldssklanema sem hafa nota munn- ea neftbak einhvern

Rannsknir & greining 2008 15

100 93,7 95,8

Mynd 3. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem hafa

Rannsknir & greining 2008 16

Mynd 4. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem hafa

Rannsknir & greining 2008 17

Mynd 5. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem hafa

Rannsknir & greining 2008 18

80 72,1 72,3 74,6

Mynd 6. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi sem hafa ori

Rannsknir & greining 2008 19

Rannsknir & greining 2008 20

Hvar neyta framhaldssklanemar fengis?

Heima hj mr 12.3% 41.3% 10.8% 37.8% 24.5%

Heima hj rum 44.0% 71.8% 55.3% 78.6% 61.8%

bnum 31.2% 63.3% 35.5% 64.4% 47.6%

Annars staar ti vi 28.5% 37.9% 27.9% 54.6% 30.7%

skemmtista 25.7% 64.5% 32.9% 68.9% 46.7%

pbb ea kaffihsi 16.0% 51.5% 18.6% 51.1% 33.2%

Fyrir framhaldssklaball 43.8% 61.0% 52.6% 58.0% 53.6%

framhaldssklaballi 14.4% 21.1% 13.3% 12.2% 15.1%

Rannsknir & greining 2008 21

Rannsknir & greining 2008 22

Mynd 8. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem hafa

Rannsknir & greining 2008 23

Mynd 9. Hlutfall strka og stelpna framhaldssklum slandi ri 2007 sem hafa

Rannsknir & greining 2008 24

Neysla annarra lglegra vmuefna

Rannsknir & greining 2008 25

Rannsknir & greining 2008 26

Breytingar neyslu ungmenna fr 10. bekk yfir framhaldsskla

Rannsknir & greining 2008 27

Rannsknir & greining 2008 28

lfgeir Logi Kristjnsson, Inga Dra Sigfsdttir og Jn Sigfsson. (2005).

de Bruyn, E.H., Dekovic, M. og Meijnen, G.W. (2003). Parenting, goal orientations,

De Vaus, D. (2002). Surveys in Social Research (5. tgfa). London: Routledge.

Rannsknir & greining 2008 29

rlfur rlindsson, Inga Dra Sigfsdttir, Jn Gunnar Bernburg og Viar