Onuncu Ulusal Kimya Mhendislii Kongresi, 3-6 Eyll 2012, Ko niversitesi, stanbul

3. NESL BYOYAKIT TEKNOLOJS OLAN ALGLERN TRKYEDE

RETLEBLRLK POTANSYEL

Aye Hilal ULUKARDELER, Yahya ULUSOY

Uluda niversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu, 35100, Grkle Bursa H

ulukardesler@uludag.edu.tr, yahyau@uludag.edu.tr

ZET
Enerjinin nemini her geen gn biraz daha fazla hissettirdii gnmzde, msr, sorgum,
kanola, soya ve ayiei gibi enerji bitkilerinden biyogaz, biyodizel ve etanol reterek
geleneksel fosil yaktlara alternatif bir yakt oluturaca dnlen ikinci nesil biyoktle enerji
kaynaklarnn yan sra, gnmzde nc nesil olarak nitelendirilen alglerin enerji ana ve
evreyi korumada zm olmas dnlmektedir. Bu kapsamda zellikle bata ABD olmak
zere iklim koullar uygun olan lkelerde grlen uygulamalar mit verici ve alternatif bir
rnn kazanld grlmektedir.
Bu almada, enerji amza kaynak ve evre kirliliine zm olabileceini
dndmz, son dnemde laboratuvar almalarnn olumlu sonu alnan alglerin
lkemizdeki retilebilirlii ele alnmtr.

Anahtar kelimeler: Mikroalgler, enerji, yenilenebilir enerji

1. GR

Konvansiyonel enerji rezervlerinin gittike tkenmeye balad gnmzde enerji, en

pahal retim girdilerinden biri olmas ile birlikte evreyi kirletici zelliiyle de her geen gn
arln hissettirmektedir. Bu ve buna benzer nedenlerle gelimi ve gelimekte olan tm
lkelerde olduu gibi lkemiz de yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarndan en yksek oranda
yararlanmaya ynelmitir. lkemizde de alternatif enerji yasas karlarak bu alandaki reticiler
tevik edilmeye balanmtr. Bu kapsamda kresel iklim deiikliine zm arayan
hkmetler, sanayii kurulular, sivil toplum kurulular ve tarm birlikleri evre duyarllyla
birlikte, yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanmna ncelik vererek tevik edilmektedir [1].
27.09.2011 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren karara gre yerli tarm
rnlerinden retilmi biyodizel ieriinin, 1 Ocak 2014 tarihi itibariyle en az %1; 1 Ocak 2015
tarihi itibariyle en az %2; 1 Ocak 2016 itibariyle en az %3 olmas zorunluluu getirilmitir.
Msr, sorgum, kanola, soya ve ayiei gibi enerji bitkilerinden biyogaz, biyodizel ve
etanol reterek geleneksel fosil yaktlara alternatif bir yakt oluturaca dnlen birinci nesil
biyoktle enerji kaynaklarnn yakn gemite gda piyasalar ve ime suyu kaynaklar zerinde
baz yan etkileri grlmeye balanm ve daha evreci biyoktle kaynaklar zerinde almalar
younlamtr. te yandan sellozik biyoktleden etanol retimine dayanan ve halen teknolojik
ve ekonomik adan yeterli dzeye gelmesi iin youn aratrma ve gelitirmeye ihtiya duyan
ikinci nesil biyoktle enerji kaynaklar, halen kullanmdaki enerji kaynaklarna alternatif
olmaktan uzaktr [2].
Algler veya genel ismiyle yosunlar, uzun yllar alternatif bir enerji kayna olarak
gndeme gelmesinden ok, hayvan yetitiriciliinde besin katks olarak retilip
deerlendirilmilerdir. Son yllarda artan petrol fiyatlarnn da etkisiyle hzlanan biyoktle
enerjisi aratrmalar sonucu algler, umut vadeden bir enerji kayna olarak grlmeye
balanmtr. nc nesil biyoyakt teknolojisi olarak da adlandrlan ve doada yer alan birok
alg trn enerji kayna olarak kullanmay hedefleyen almalar, laboratuvar aratrmalar,
 Onuncu Ulusal Kimya Mhendislii Kongresi, 3-6 Eyll 2012, Ko niversitesi, stanbul

pilot ve kk lekli denemelerde baarl olunmasna ramen byk lekli yerel retimlerde
ideal proseslerin oluturulamamas durumunda istenilen verim elde edilememektedir [3-5].
Algler, biyodizel ve etanol gibi biyoyaktlarn retiminde, dier ham madde kaynaklarna
alternatif olarak grlmektedir. Geerli biyoyakt retim yntemleri, karasal yakt rnlerine
gre artan miktarda arazi alanlarna ihtiya duymaktadr. Algler, bu konuda benzersiz bir
alternatiftir. Tarmsal amal kullanlmayan arazilerde alg retim tesisleri kurularak tarmsal
retimini de engellememektedir. Mikroalgler biyoktlenin toplam kuru arlnn %80inden
daha fazla ya retebilir [6].

2. MKROALG NEDR?

Algler veya genel ismiyle yosunlar, uzun yllar alternatif bir enerji kayna olarak
gndeme gelmesinden ok, hayvan yetitiriciliinde besin katks olarak retilen veya
deerlendirilmilerdir. Son yllarda artan petrol fiyatlarnn da etkisiyle hzlanan biyoktle
enerjisi aratrmalar sonucu algler, umut vadeden bir enerji kayna olarak grlmeye
balanmtr. nc nesil biyoyakt teknolojisi olarak da adlandrlan ve doada yer alan birok
algler trn enerji kayna olarak kullanmay hedefleyen almalar, laboratuvar aratrmalar,
pilot ve kk lekli denemelerde baarl olunmasna ramen byk lekli yerel retimlerde
ideal proseslerin oluturulamamas durumunda istenilen verim elde edilememektedir.
Mikroalgler karbonhidrat, protein, lipid ve vitamin ieren mikroorganizmalardr. Genel
olarak, tre gre deimekle birlikte, mikro-algler yaklak % 15-77 ya ierebilmektedir [5,7].
Dier ya bitkilerine kyasla yksek ya oran ve byme verimine sahip olmalar mikroalgleri
biyodizel ve biyogaz retimi iin cazip klmaktadr. Bu yaktlarn mikroalglerden retilmesi,
artan kresel enerji ihtiyacna cevap verilebilme ve ksmen de olsa atmosferdeki gereinden
fazla karbondioksiti fotosentez yoluyla verimli rne dntrerek, kresel snmann
nlenmesine katkda bulunma potansiyeline sahiptir.
Ayrca retimi srasnda ime suyu kaynaklar zerinde karasal enerji bitkileri gibi byk
bir tehlike oluturmayan mikroalgler, doadaki azot ve fosfor gibi kirleticileri atk su artm
yoluyla giderme avantaj da salamaktadr. Biyodizel ve etanol gibi biyoyaktlara alternatif yakt
olarak nerilmektedir. Geerli biyoyakt retim yntemleri, karasal yakt rnlerine gre artan
miktarda arazi alanlarna ihtiya duymaktadr. Algler, bu konuda benzersiz bir alternatiftir.
Mikroalgler biyoktlenin toplam kuru arlnn % 80 inden daha fazla ya retebilir [6].
Bugn yksek ya ierikli mikroalgler kullanlarak kaliteli biyoyaktlar retilmektedir.
Bu potansiyel dier ya bitkileriyle karlatrldnda Tablo 1 de aka grlebilir [7]. Bu
tabloda soya, kanola, palmiye ve mikroalgler iin 1 hada litre olarak yllk retilebilecek ya
miktarlar verilmitir. rnek olarak, Trkiye koullarnda 1,000,000 m3/yl dzeyinde biyodizel
retim kurgusunda, soya ve kanola iin gerekli olan tarmsal alan byklkleri srasyla 2,8
milyon ha, 1 milyon ha olarak hesaplanmtr.

Tablo 1. Yllk retim baznda bioyakt kaynaklarnn karlatrlmas [7]

Ya kayna Bitki Ya retimi (L/ha)

Soya fasulyesi 446
Kanola 1190
Palm ya 5950
Mikroalg (%30 ya ierikli) 58700
Mikroalg (%70 ya ierikli) 136900

2
 Onuncu Ulusal Kimya Mhendislii Kongresi, 3-6 Eyll 2012, Ko niversitesi, stanbul

Bu retim kapasitesinde, ya ierii %30 ve %70 olan mikroalgler iin retim alan
byklkleri ise srasyla 0,0102 milyon ha ve 0,0044 milyon ha olarak hesaplanmtr. Bu
verilere gre, ya ierii dk olan (%15) mikroalg ile karlatrlsa dahi, yksek ya ierikli
olarak bilinen soya, kanola ve palmiye ya gibi tarmsal ya bitkilerinden yaplan bioyakt
retimi dk leklerde kalmaktadr. Sonu olarak, bu senaryoya gre, yakn bir gelecekte,
yksek ya ierikli mikroalglerden retilen biyoyaktlar tamaclkta kullanlan petrol kkenli
sv yaktlarn yerini alabilecek lekte yksek potansiyele sahip olduu grlmektedir.
Algler dnyada en hzl byyen bitkilerdir. Alg kltrleri iin retim yntemleri
endstriyel reaktr tipleri, ak havuzlar, fotobiyorekatrler ve kapal sistemlerdir [8]. Gerek
doal ortamda gerekse laboratuar koullarnda kltr yaplan alglerin ekonomideki nemi
byktr. Bu nem alglerin ok eitli alanlarda kullanlmasndan ileri gelir. Algler retimi
gnmzde atk su artm, gne enerjisinin biyoktleye dntrlmesinde en etkili ve en
ekonomik yoldur. Mikroalgler, fazla CO2i uzaklatrarak ortamn pHn ayarlar ve ortamdaki
fazla besin maddeleri uzaklatrlmasyla su kalitesinin kontrolne yardmc olurlar. Ayrca baz
kimyasal maddelerin retiminde ve fermantasyonla metan gaz eldesinde de kullanlrlar.
Mikroalgler son derece zengin karbonhidrat, protein ve zellikle ya asidi ieriine sahiptirler.
Besin deeri yksek olan algler sudaki canllar iin besin maddeleri, vitamin ve iz elementlerin
en nemli kaynadrlar. Ayn zamanda balk ve dier su canllarnda renklenmenin gelimesinde
gerekli temel pigmentleri salarlar. Deniz ve tatl sulardaki su rnlerinin ar miktarda
avlanmas ve evre kirlilii sorunlarnn art ile deniz ve i sularn kirlenmesi buralarda
yaayan organizmalarn azalmasna neden olmutur. Bu nedenle yetitiricilik almalar hz
kazanmtr. Yetitiricilik yaplan tesislerde larva beslenmesinde alg kltr niteleri sistemin
kanlmaz ve en nemli basamadr. Bu nitelerdeki baar kurulan zincirin dier halkalarna
yansr [9].

3. MKROALGLERN KULLANIM ALANLARI

Mikro alglerlerin balca kullanm alanlar Tablo 2de verilmitir. Tabloda da grld
gibi farkl prosesler uygulanarak fark rnler elde etme olana mevcuttur.

Tablo 2. Mikroalglerin kullanld prosesler

Son rn retim Prosesi

Biyodizel Alglerden ya karlmas ve transesterifikasyon ile retim metodu
Etanol Fermantasyon metodu
Metan (biyogaz) Algler posasnn anaeorobik fermantasyonu
Is ve Elektrik Algler posasnn direk yaklmas veya biyoktlenin gazlatrlmas

3.1 Mikroalglerden Biyodizel retimi

Mikroalgler yaplarndaki ya retirken, ya bitkilerine gre, gne n ve CO2i daha
etkili kullanan organizmalar olup, blnme potansiyelleri ve byme hzlar da olduka
yksektir. Hzl byme srasnda mikroalgin biyoktleyi ikiye katlama sresi 3,5 saattir. Bu
nedenlerle, mikroalgler, geni tarm yaplan ya bitkilerine oranla, kk alanlarda, daha byk
miktarlarda ve daha dk maliyetlerle retilebilme olana vardr. Alglerden yararlanma
dngs ekil 1de verilmitir. Alglerden biyodizel retimi en yksek verimi ve enerjiyi
salamaktadr.
Endstriyel lekte yksek verim salamak iin mikroalg retimi lman iklime sahip
blgelere kurulan ak havuzlarda ya da seralarn iine yerletirilen havuz veya
fotobiyoreaktrlerle yaplabilmektedir [7,10].
3
 Onuncu Ulusal Kimya Mhendislii Kongresi, 3-6 Eyll 2012, Ko niversitesi, stanbul

Farkl ilemlerle Geriye Balk,

dier deerli kalan posa lem hayvan yemi
materyale
dnm

Protein Gda
karlmas maddesi

Mikroalg Mikroalg Mikroalg Mikroalgden Yadan Son rn

trnn yetitiricilii Hasat Ya Biyodizel Biyodizel
seimi karlmas retimi

ekil 1. Alg dngs

3.2 Dnyada Mikroalgler

Mikroalglerin alternatif bir enerji kayna olarak kullanlmas birok aratrmac
tarafndan yllardr nerilmektedir [11]. Uzun yllar hayvan yetitiriciliinde besin katks olarak
retilen mikroalgler son yllarda artan petrol fiyatlarnn da etkisiyle hzlanan biyoktle enerjisi
aratrmalar sonucu umut vadeden bir enerji kayna olarak grlmeye balanmtr. nc
nesil biyoyakt teknolojisi olarak da adlandrlan ve doada yer alan birok mikroalg trn birer
enerji kayna olarak kullanmay hedefleyen almalar genelde prosesten kaynaklanan
zorluklardan dolay teknolojik olarak fazla geliememi, ancak laboratuvar aratrmalar, pilot ve
kk lekli denemelerle snrl kalmtr.
Tilman ve ark., mikroalgleri enerji alternatifi olarak rakipsiz grm, ayn zamanda gaz
emisyon sonularna da katksn vurgulamlardr. ok az bir su ile, mikroalgler sadece gn
n kullanarak poplasyonlarn bir gnde iki katna karmaktadrlar. Hatta baz mikroalgler
bu bymeyi sadece birka saat iinde tamamlamaktadrlar [12]. Dolaysyla mikroalgler
biyoyakt hammaddesi olarak u an en gzde seenekler arasndadr. nk bir yl iinde hektar
bana milyonlarca litre biyodizel rebilecektir. Bu palm oil bitkisiyle ulalan 5950 L/hektar
miktarna gre bile olduka fazladr. Btn algal oiller biyodizel retimi iin uygun olmasa bile,
uygun olanlar retilebilir [13].
Mikroalgler konusunda dnyada yaplan almalar en ok biyodizel retimi iin iyi bir
seenek olduu iin ve laboratuvarda retimi kolay olduu iin Tatl su algi (Chlorella) zerine
younlamtr [13]. Converti ve ark., mikroalgdeki ya ieriini arttrmak iin scaklk ve azot
ieriinin arttrlmas zerine almalar yapmlardr [14]. 1 ton alg, byyebilmek iin 1,8 ton
CO2e ihtiya duyar. Algler byk bir CO2 absorplaycdr. Alglerin bu zelliinin yan sra bir
de her yerde rahata yetiebilirlii zellii eklenirse, ok artc bir frsat nmze kmaktadr
[15].

3.3 Trkiyede Mikroalgler

Trkiyede mikroalglerle ilgili bilimsel almalar byk oranda, su rnleri
fakltelerinde ve ounlukla larva yemi retimi ve deniz ve yzey sularndaki trofikasyonu
izlenmesi alanlarnda gereklemektedir. Ayrca Ege niversitesi Biyomhendislik Blm
tarafndan gda ve etken madde retimine ynelik fotobiyoreaktr tasarm almalar da
mevcuttur. Bata Ege niversitesi olmak zere baz niversitelerimizin almalar sonucu
Trkiyede mikroalgal biyoktle retimi balam durumdadr; ancak enerji retimine
odaklanm yeterli sayda alma bulunmamaktadr. Enerji odakl yaplmaya allan almalar
zmir, Ankara ve Gebzede yapld grlmektedir. Yaplan almalarn ortak yanlar
laboratuvar bazl alma aamalarnda retim prosesleri ve koullarn salanma oranna bal
olarak baarl olmalarna ramen, byk lekli almalarda bu koullarn salanamamas
olarak grlmektedir.

4
 Onuncu Ulusal Kimya Mhendislii Kongresi, 3-6 Eyll 2012, Ko niversitesi, stanbul

Bu almalardan birisi de Gebze Yksek Teknoloji Enstitsnde Nisan 2010 itibariyle

balad TBTAK destekli Mikroalgal Biyoktle retiminde Yeniliki Yaklamlar isimli
projedir. Bu projede mikroalglerden biyodizel retiminde karlalan maliyet sorunlarnn
zm ile birlikte kresel snmann en byk sorumlusu olarak gsterilen CO2 emisyonunun
algler tarafndan kullanlarak azaltlmas ve biyolojik artm dearj suyu kullanlarak alg
retimiyle azot, fosfor giderimi sayesinde dearj suyunun verildii alc ortamlarda trofikasyon
riskinin drlmesi amalanmaktadr. merli Evsel Atk su Artma Tesisinden belirli
aralklarla alnan dearj suyu kullanlarak eitli doal ortamlardan toplanan alg numuneleri
kltre edilerek besi maddesi kullanm hzlar, CO2 zmleme kapasiteleri ile birlikte biyoktle
ve ya retimlerini gzlemlemek amal laboratuvar bazl denemeler yaplmtr. Proje
sonucunda getirilen yeniliklerin mikro alglerden biyodizel retiminin maliyetini nemli derecede
azaltmas beklenmektedir.
Trkiyede yllk toplam gnelenme sresinin 2640 saat, bir baka deyile elde
edilebilecek ortalama enerjinin 3,6 kWh/m2 gn olduu EE Genel Mdrl tarafndan
bildirilmitir. Bu durumda mikroalg retimi iin gerekli enerji olan gne enerjisi asndan son
derece zengin olan lkemiz iin bu alanda yaplacak bilimsel almalar retime gei yolunda
k tutacaktr [2].

4. SONULAR VE TARTIMA

lkemizde getiimiz yllarda 50 adet lisansl biyodizel tesisi ve yaklak 1,5 milyon ton
kurulu kapasite olmasna karlk, hammdde retimindeki planszlk nedeniyle bugn retim
yapan sadece birka tesis bulunmaktadr. 2011 yl motorin tketimimizin 16 milyon ton olduu
ve her yl artt dikkate alndnda 2014 ylnda yaklak 150-200 bin ton biyodizele ihtiya
duyulacaktr.
Alternatif enerji kaynaklarnn hammadde salaycs olarak grlen alglerin
yetitirilmesi iin gerekli olan iklim artlar ve besin kayna olarak kullanlan bata CO2 olmak
zere besin elemanlar lkemizde bol miktarda mevcuttur. Bu adan lkemizin ekonomik alg
retimine uygun olduu grlmektedir. Sadece doal gazla alan termik santraller gz nne
alndnda mikroalgin ana besin kayna olan CO2 asndan olduka byk bir potansiyele
sahiptir. Trkiyede 2010 ylnda 210000 GWh elektrik retilmitir. Bunun yaklak % 50si
doal gazdan retilmitir. Bu miktar ise yaklak 105000 GWhlik elektrik retimine karlk
gelmektedir. 1 MWh doal gazn yanmas sonucunda atmosfere 0,6 ton CO2 salnm
yaplmaktadr. Bu verilere gre doal gazla alan termik santralarmzdan bir ylda salnan CO 2
miktar yaklak 60000000 ton dolayndadr. Bu miktar Trkiyenin CO2 salnmnn yaklak
%20sini oluturmaktadr.

KAYNAKLAR

[1] A.H. Ylmaz, F.S. Atalay, eitli Organik Kat Atklarn Anaerobik Fermantasyonu ve
Modelleme almalar, 5. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu Bildiri Kitab (2004), 616-626.
[2] A.N. Say, .D. Keri, . en, M.D. Grol, Mikroalglerden Biyoktle Enerjisi retimi ve
Trkiye, 8. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu Bildiri Kitab (2010), 263-271.
[3] S. Ladanai, J. Vinterback, Global Potential of Sustainable Biomass for Energy, Uppsala:
Swedish University of Agricultural Sciences 32 (2009).
[4] Gney Ege Blgesi Yenilenebilir Enerji alma Raporu. www.geka.org.tr Eriim: Ocak
2012.
[5] H. Xu, X. Miao, Q. Wu, High quality biodiesel production from a microalgae Chlorella
Protothecoides by heterotrophic growth in fermenters, Journal of Biotechnology 126 (2006),
499-507.

5
 Onuncu Ulusal Kimya Mhendislii Kongresi, 3-6 Eyll 2012, Ko niversitesi, stanbul

[6] R. Harun, M. Davidson, M. Doyle, R. Gopiraj, M. Danquah, G. Forde, Technoeconomic

analysis of an integrated microalgae photobioreactor, biodiesel and biogas production facility,
Biomass and Bioenergy 35 (2011), 741-747.
[7] Y. Chisti, Biodiesel from microalgae. Biotechnology Advances 25 (2007), 294-306.
[8] A. Demirbas, M.F. Demirbas, Importance of algae oil as a source of biodiesel, Energy
Conversion and Management 52 (2011), 163170
[9] A. Polatl, Besin Kltr Aratrmas, www.makaleler.com/beslenme-makaleleri/besin
kulturu-arastimasi.htm Eriim: Nisan 2011.
[10] A.M. Borowitzka, Microalgae as source of pharmaceuticals and biologically active
compounds, Journal of Applied Physiology 7 (1995), 3-15.
[11] L. Thomsen, How Green are algae farms for biofuel production, Biofuels 1(4) (2010),
515-517
[12] D. Tilman, J. Hill, C. Lehman, Policy forum: beneficial biofuels - the food, energy, and
environment trilemma, (2006) 270
[13] A.L. Ahmad, N.H. Mat Yasin, C.J.C. Derek, J.K. Kim, Microalgae as a sustainable energy
source for biodiesel production: A review. Renewable ans Sustainable Energy Reviews 15
(2011), 584-593.
[14] A. Converti, A.A. Casazza, E.Y. Ortiz, P. Perego, M.D. Borghi, Effect of temperature and
nitrogen concentration on the growth and lipid content of Nannochloropsis oculata and Chlorella
vulgaris for biodiesel production. Chemical Engineering Process 48 (2009), 11461151.
[15] Oilgae, 2010, Oilgae Comprehensive Report Energy from Algae: Products, Market,
Processes and Strategies, www.oilgae.com. Eriimi, Ocak 2011.