Gnmzde Hcresel Frekans Planlamas

GSM operatrleri, hcresel planlama ve blge kapsama ilemlerini birden fazla safha(faz) halinde icra
ederler. Buradaki safhalar genellikle numaralandrlm olup, her bir safhann planlama teknii, bir ncekine gre
farkllklar gstermektedir. Bir operatrn, tm kapsama ve hizmet kalitesi politikasn icra etmede kullanaca
safha says sabit olmayp, genellikle u amalara (ayr ayr) ulalabilecek zamana gre belirlenir:

Youn blgelere frekans hizmeti verilmesi,

Kapsamann tm blgelere geniletilmesi,
Giriimin nlenmesi,
Mmkn olan en fazla kullanc talebinin karlanmas,
Ek taleplere yant verilmesi ve l nokta saysnn azaltlmas,
Stratejik, kritik ve zel hizmet noktalarnn d trafikten1 yaltlmas.

Saylabilecek maddeler arttrlabilir olup, genellikle yukarda belirtilenler nemli olmaktadr.

Bu blmde, bir GSM operatrnn kurulmasndan doyuma ulamasna kadar uzun vadede bir hcresel
planlama stratejisine ve bunun uygulanmasna yer verilecektir. Yukarda belirtilen safhalara uyulmak suretiyle,
artan bir kullanc kitlesine hitaben yaplabilecek iyiletirme almalar, hizmet kalitesi politikalar ele
alnacaktr.

1. Operatrn Abone - Zaman levi

Bir operatr, kurulmaya henz balamadan medya kurulularnda ve kamu alanlarnda yapaca reklamlar
ile kendini tantr ve kuruluunun ilk sinyallerini verir. Bylece, hizmet verilmesi hedeflenen kitle zerinde ticari
amal bir ilgi oluturulur. Ancak resmen kurulmadan, yani baz istasyonlar aktif hale getirilmeden abone
ilemleri yaplmaz. Dolaysyla kuruluunun ilk annda toplam abone says 0dr. Burada n mukavele ve
kurumsal anlamalar gibi istisnai veya politik etkenler gz ard edilmektedir.

zlenebilecek kalite politikasna gre yaplabilecek tahminler ve kamuoyu yoklamalar ile elde
edilebilecek Mteri Memnuniyeti(CS) ve Hizmette Kalite(QoS)2 verileri sonucunda varlan sonucun, srekli
artan bir abone saysna sahip olunaca varsaylrsa, zaman ierisinde anlk olarak ne kadar aboneye sahip
olunabileceine ilikin bir yaklam fonksiyonu retmek gerekir. Bunun iki yolu vardr:

nceden belirlenmi Yllara Gre Abone Says dizisine gre n. dereceden, stel veya
logaritmik yaklam fonksiyonu hesaplamak,
Abone saysnn 3. dereceden bir fonksiyon ile deieceini gz nne alp, ekstremum
noktalardaki diferansiyel deerleri kullanarak bu fonksiyonu retmek.

Bu blmde ele alnacak olan yntem, daha basite zlebilecei iin ikincisidir. Matematiksel bir ifade
belirtilmesi, lke nfusuna gre esneklik payn azaltabileceinden temel kriterler gz nnde bulundurulmaldr.
Fonksiyonun ilk ekstremumu (0,0) noktasnda olmal ve bu noktada trevin iareti (+)ya dnmeli, hedef
mteri kitlesinin yarsna ulalacak zaman ise ikinci trevin kk olmaldr. Bu kriterler dorultusunda
oluturulacak diferansiyel denklemin zm ile abone-zaman ilevi elde edilebilir.

2. Hizmet Geniletme Aamalar

Ticari kurulumun ardndan, normal taleplerin karlanabilmesi amacyla balatlan kapsama almalar,
abone says arttka devam etmeli ve zaman ierisinde altyap gelitirilmelidir. Bu noktada ilgili blgelere
konumlandrlacak baz istasyonlarnn yerleri ve kullanlacak frekans says 3 byk nem tar. Aada bu
safhalara, ieriklerine ve gdlen stratejilere yer verilmektedir.

1
Trafik: letiim Trafii(Communication Traffic, Density) Aksi belirtilmedike belge iinde bu anlama gelir.
2
Mteri Memnuniyeti(Customer Satisfaction, CS) ve Hizmette Kalite(Quality of Service, QoS), gnmzde
byk kurum ve kurulularca nem verilen kalite politikalar olup, global ekonomi ve iletmecilik anlaynda
mteri kitlesini korumann en nemli unsurlarndandr. Tm GSM operatrleri, bu niceliklerin bilincindedir.
3
Bu blmde ele alnan GSM operatrnn 50 adet GSM frekans lisansna sahip olduu varsaylmaktadr. Bu
frekanslardan 25 tanesi MSten BTSe(uplink), geri kalan 25 tanesi ise BTSten MSe(downlink) ynndedir.
 2.1. Youn Blgelere Frekans Hizmeti Verilmesi
Hcresel planlamann ilk aamas olup, yeni kurulan bir GSM operatrnn, kamu hizmeti iin ataca ilk
admdr. Genel olarak birinci safhay oluturur. Bu safhann temel amac, hizmet verilmesi amalanan lkede
nce youn iletiim talepli blgeleri, daha sonra ise ikamet blgelerini frekans kapsam altna almaktr. Bu
blgeler, ncelikli olarak kamuoyu yoklamalar, devamnda ise istatistikler ve gerekirse anketler ile belirlenir.

Sz konusu frekans kapsamasnda, bir abonenin konumasn srdrebilecei minimum g -90dBmdir.

Bu deere dek zayflamalar hesaba katlarak baz istasyonunun uygun konumlandrmas yaplr. Bu safhada
giriim riski ok az olduundan baz istasyonlar, blgenin tmn grebilecek yksek yerlere konmaya allr.
Operatrler tarafndan kiralanan arazilere dikilen kulelere ve yksek binalarn atlarna yerletirilecek antenler
bu almalara somut rnek tekil eder.

Varolan abone says ve blgelere dalmlar gz nne alndnda ilk hizmet alanlarnn, youn i
blgeleri ve alveri alanlar olmas kanlmazdr. rnein, zmit ehir merkezinde ilk kapsanmas gereken yer,
Ana Cadde ve Fethiye Caddesidir. Uygun bir baz istasyonu yerletirme yeri ise Tarihi Saat Kulesidir. GSMde
kullanlan ak alan antenleri ynl antenler olduundan, bu noktadan ana caddeye bakan bir veya birden fazla
anten ile bu kapsama salanr. Fethiye caddesine verilecek hizmet iin ise, yine bu caddeye dik bakabilecek
yksek bir yapya baz istasyonu kurulabilir. Bu baz istasyonunun st caddeye kurulmas sayesinde, eklenecek iki
adet yeni sektr, st caddeye de uzunlamasna bir hizmet salayacaktr. Balang aamasnda blgeye verilecek
frekans says, giriim tehlikesi olmadndan rahatlkla belirlenebilir. Ancak gelecee ynelik bir tahminde de
bulunularak S sektr, T alc-verici (TRU, TRX) Tarihi Saat Kulesine 2S x 3T, Fethiye caddesinin yukarsndaki
bir binaya ise 3S x 2T biiminde toplam 12 frekans verilebilir. Bylece ayn anda minimum 84 4 kiiye konuma
hizmeti salanm olunur.

Birinci aama kapsamasnda ounlukla blgelere uzunlamasna hizmet verilerek, az sayda istasyon ile
geni yzeysel kapsamalar hedeflenir. nk temel ama, ak alanlarda hizmet salanmas ve mmkn
olduunca ok merkeze hizmet gtrlmesidir.

Yakn zamanda kurulmu olan operatrlerin ilk birka ay incelendiinde, ncelikle stanbul, Ankara ve
zmir ehirlerinde kapsama almalarnda bulunduklar ve n vaatleri yerine getirdikleri grlr. Bu birka aylk
srecin ardndan younlatrlan almalar ile hem teki ehirler de kapsama alanna dahil edilmi, hem de
byk ehirlerdeki kapsama alan geniletilmitir.

Baz stasyonu Konumlandrmada Transmisyon Problemi

Birinci safhada, tesis edilen baz istasyonlarndan ileri gelebilecek giriim tehlikesinin olmaynn
salam olduu konumlandrma zgrln, baka BTS 5 ve BSC6ler ile iletiimini salayacak olan
TU(Transmission Unit)nun, iftini grmesi gerei kstlamaktadr. TU da GSM antenleri gibi BTSin bir paras
olduundan, bu konumlandrlmalar esnasnda ya en az bir adet baka BTSe ait TUyu, ya da yerel BTSlerin
haberlemesini salamak amacyla yksek bir tepeye dikilebilecek Transmisyon Kulesini grmelidir. Her ne
ekilde olursa olsun iki adet TU, birbirinin asal eksenine odaklanmaldr. TU antenleri, 23GHz frekansnda
iletiim salayan odaklanm antenler olduundan, gndermi olduklar frekanslar, sadece bir baka TUya
ular ve elektromanyetik dalga evreye yaylmaz. Bu nedenle giriime maruz kalma tehlikeleri yoktur. Btn
TUlar ayn frekans kullanabilir. TU antenlerine ksaca Minilink veya Link denmektedir.

4
12 TRX, 12*8 = 96 kanal eder. Ancak TRX bana bir adet ek iletiim kanal kullanld varsaylmtr.
Normalde daha fazla sayda ek kanal kullanmak gerekir. Ancak youn talep, bu kanallarn saysn azaltr.
5
BTS(Base Transceiver System Temel Alc Verici Sistemi), MSin iletiim kurduu baz istasyonunu
belirtmektedir.
6
BSC(Base Station Controller Temel stasyon Denetleyicisi), baz istasyonlar ile srekli iletiim halindedir ve
gerekli bilgi transferlerini salar. Ayrca ebeke komutlarn baz istasyonlarna iletir.
 TUlarn birbirini gremeyecei, ama konumu kanlmaz olan BTSler iin en son bavurulacak zm,
en fazla 3 km mesafede olmas kouluyla bir PSTN7 santralinden HDSL8 hat ekmektir. BSCler ve nihayetinde
MSCler, bu elektronik altyap ile kolaylkla haberleebilmektedir.

zmit Merkez kapsamasnda, bu aamadaki en nemli kstas, TUlarn birbirini tam olarak grmesi
olacaktr. HDSL, tercih edilmeyen bir zm yntemidir.

Hcresel Frekans Planlamasnda Kullanlan stasyon Gleri

Birinci safhada abone saysnn azl ve btedeki kstllk nedeniyle, kapsamann fazla sayda baz
istasyonu ile salanmas tercih edilmemektedir. Bunun yerine daha gl ve az sayda istasyon ile kapsamann
ayn derecede yaplmas amalanmaktadr. Baz istasyonlar, yaym olduklar frekanslarn gcne gre bykten
ke aadaki gruplara ayrlr:

Dragon stasyon,
Makro stasyon,
Mikro stasyon,
Piko stasyon,
Indoor(i mekan) stasyon.

Dragon istasyonlar, ak arazilerde yksek yerlere kurulurlar. aret gleri yksek olup, kilometrelerce
uzaklardan dahi hizmet almak mmkndr. Bu istasyonun amac, mutlak kapsama salamaktr. Ancak bu tip bir
istasyona fazla sayda frekans atamak, hcresel planlamann amacna ters der. Her ne kadar GSMde kullanlan
tehizatlar modler ve tak-kar zellikli olsa da, srekli ekleme ve karma ile iyiletirmenin salanmas,
zahmetli ve mantktan uzak bir yntem olacaktr.

Makro istasyonlar, normal saylabilecek gte olup yerel evrelerde kapsama salamay hedeflerler.
Genellikle yksek binalara yerletirilir. Operatrn abone says arttka bu istasyonlarn temsil etmi olduu
hcreler blnr veya daha kk apl istasyonlar ile talep karlanr.

Mikro istasyonlar, normalin altnda glerde hizmet vererek sadece yaknlarndaki younlua cevap
verirler ve altyapsn salam bir operatr tarafndan konumlandrlr.

Piko istasyonlar, ok dk gler ile ek talepleri karlamak amac ile konumlandrlr. Gcn ancak ok
yaknlarda etkin olmas nedeniyle uzak blgelerde giriime neden olmazlar. Ancak bu tip istasyonlar tarafndan
kullanlacak frekanslarn, baka bir istasyonun zayflama blgelerine hizmet vermesi gerekir. Yerletirme ve
frekans atama esnasnda tekrar kullanm tablolarndan faydalanmak, hatal sonular verir. Bu nedenle, tamamen
corafi artlara ve imar planna gre yeri ekillenen bir istasyon trdr. Temel safhalarnn tmn tamamlam
bir operatr tarafndan kullanlan piko istasyonlar, kimi frekanslarn zaten varolduu, ancak i mekandaki kalite
zayflamalarnn rahatszlk verdii alanlarda, veya kullanc kapasitesindeki fazlalk nedeniyle GoS 9 orannn
fazla olduu blgelerde kullanlrlar.

Indoor istasyonlar, sadece kapal tek bir mekan ierisine hizmet vermek iin tesis edilmekte olup, bir
BTSe bal pek ok ynsz(omnidirectional) ve/veya dz(flat) antenlerle kapsama salarlar. Indoor
istasyonlarn iki temel amac vardr:

1. Yer altna doru pek ok kotu bulunan yaplarda tm noktalar iin kapsamay salamak,
2. Ak alan(outdoor) trafiinden ok fazla pay alan binalarn evreden yaltlmasn salayarak
blge trafiini rahatlatmak, GoS orann drmek.

Indoor istasyonlar tarafndan antenlere aktarlan gler son derece dk olup 50 ila 100mW arasnda
deimektedir. Sal hibir ekilde tehdit etmeyen bu istasyonlara ait antenler, MSe son derece yakn

7
PSTN: Public Switched Telephone Network(Kamu Hizmetindeki Telefon A), sabit telefon adr. Trkiyede
bu hizmet, u an iin sadece Trk Telekom A.. tarafndan verilmektedir ve en geni iletiim altyapsna sahiptir.
8
HDSL: High Speed Digital Subscriber Line(Yksek Hzl Saysal Abone Hatt), TUlar tarafndan aktarlan
trafii karlayabilecek simetrik DSL trdr. Transmisyon ift ynl ve senkron olduundan mecburi bir
tercihtir. Tahsis edilen 2Mbit/slik hat ile 10 TRXlik trafik kaldrlr. Operatr iin fazladan maliyet tekil eder.
9
GoS(Grade of Service), bir baz istasyonundaki baarsz arama teebbslerinin toplam arama teebbslerine
orann belirtir. Dolaysyla bu deer ne kadar dk olursa hizmet kalitesi o kadar yksek olur.
olduklarndan, ak alandaki bir baz istasyonundan gelebilecek giriimci iaretten makul dzeyde yksek gte
frekans basacaklardr. Ayrca, beton duvarlardan geerken fazla miktarda sourulduklarndan, i mekann farkl
katlarnda ayn frekanslar kullanmak da mmkn olacak ve verimli bir zm sunacaktr. Safhalarn
tamamlayarak CS ve QoS politikalarna tam anlamyla ynelen operatrler, stadyumlar, byk alveri
merkezlerini ve gkdelenler gibi youn alma blgelerini indoor kapsama geirmek istemektedir.

phesiz, yerleim blgelerinde istasyonlarn gcn belirleyecek olan faktr, salk standartlardr.
WHO(Dnya Salk rgt) tarafndan, elektromanyetik dalgalardan insanlarn zarar grmeden yaayabilecei
kritik g, 40V/m olarak belirlenmitir. Ancak gelimi lkelerde bu deer, radyo haberlemesini denetleyen
kurulular tarafndan, uzun vadede ortaya kabilecek kalc salk sorunlarnn nne geilebilmesi amacyla
daha da drlmektedir. Nitekim Trkiyede bu deer Telekomnikasyon Kurumu(TK) tarafndan
belirlenmekte olup (elektrik alan bileeni olarak) 10V/m olarak kabul edilmitir. Dolaysyla, GSM
operatrlerinin yerleim blgelerine kurmu olduklar baz istasyonlarnn gleri 10Wattn altndadr. Bu bir
anma deeri(absolute maximum) olup, GSMdeki iletiim protokollerinde g ayarlama komutlar da bulunur.
Bu ekilde, iletiim iin gerekli minimum gler kullanlarak sala gelebilecek zararlarn had safhada nne
geilir. Zira bir mobil aygtn(cep telefonunun, MS) yayd gcn en fazla olduu zaman, herhangi bir arama
yapmaya altnda, arama sesini duyana kadarki sredir. Bu esnada RACH 10 kanalna mmkn olan en yksek
gle yklenen MS, ebekeden olumlu yant almay baardnda, kendisine gelen komuta uyarak gcn,
iletiimi srdrebilecek minimum seviyeye yaklatrr. G dzenlemeleri, konuma esnasnda devam etmekte
olup, konuma bittikten sonra MS pasif konuma geer ve normalde g basmaz 11. MS, pasif konumdayken
sadece dinleme ve yaynlanan bildirileri deerlendirme ilemini yaptndan, tek bir BTSe bal ve ayn
ebekeye giri yapm toplam pasif abone saysn snrlayan tek faktr sistemdir(MSC/HLR, MSC/VLR).

2.2. Kapsamann Tm Blgelere Geniletilmesi

Birinci safhada yaplan hcresel planlama almas, en son ile merkezlerinin kapsanmas ile tamamlanr.
Bundan sonraki hedef, ilk aamada kapsanmam olan blge ayrntlarn ve yerleim blgelerini kapsama altna
almaktr. Bu amala, giriime sebep olmayacak farkl frekanslar cmerte kullanmak yerine, mmkn
olduunca ayn frekanslar, giriime neden olmayacak konumlara yerletirmek, planlamann gelecei asndan
daha verimli olacaktr.

zmit merkezinde daha nce ana cadde, st cadde ve Fethiye caddesi kapsama alanna alnmt. imdi
merkezdeki kapsama durumunu daha derin incelemek gerekir. Her ne kadar ana caddedeki iletiim trafii
salanm olsa da betonarme binalarn elektromanyetik dalgay sourma oranlar yksek olduundan, bina
ilerine doru 5 ila 10 metre ilerlendiinde iaret seviyesi -90 dBmin altna inecek ve iletiim kopacaktr.
nsanlarn, cep telefonlarn kullanabilmek amacyla ak alanlara kmak zorunda kalmas, kalite asndan son
derece kt olduundan, hatta pek ok alann byle bir ans dahi olamayacandan, yaplacak kapsama
almasnn i mekanlara da hizmet gtrecek dzeyde olmas gerekir. Bu nedenle artk baz istasyonlar, sadece
yollara paralel deil, binalara al biimde yerletirilmelidir.

Baz istasyonlar, genellikle iki veya sektrl olur. Drt veya daha fazla sektrl baz istasyonlar,
kapsama asndan ok gerekli olmad gibi bir sektrl bir baz istasyonu da operatr asndan hi de
ekonomik olmayacaktr. Bu safhada, bina duvarlarna ve atlarna yerletirilecek makro ve mikro istasyonlara
ait antenlerle frekans hizmeti salanacaktr.

zmit merkezinde, ana cadde zerinde pek ok banka, okul ve iyeri bulunmaktadr. Bu gibi yerler,
trafiin youn olabilecei noktalar olup fazla sayda betonarme yapdan tr iareti zayflatmaktadr. Kapsama
hizmetinin geniletilmesi iin antenlerin belirli bir ayla binalara doru verilmesi ve TRX saysnn asgari
lde tutulmas gerekir. nk kullanlan istasyon tr itibariyle g ok yksek olmayacandan, farkl yerler
iin de yeni baz istasyonlar konulandrmak gerekebilir. Pek ok nokta iin 2 sektr ve sektr bana 2 TRX
10
RACH(Random Access Channel), pasif konumdaki bir MSin ebekeye bilgi gndermek iin talebini bildirdii
kanaldr. Adndan da anlalaca zere bu kanala eriim rastgeledir ve birden fazla MS, ayn anda ansn
deneyebilir. Byle bir durumda ebeke, giriime maruz kalm iaretlerden anlaml bir sonu karamayacak ve
hibir MSe izin vermeyecektir. Bekledii cevab alamayan MSler, rastgele bir sre sonra yeniden anslarn
denerler. Dolaysyla ikinci kez bu durumla karlama olaslklar der.
11
Pasif konumdaki bir MS, sadece ebekenin yaym olduu BCCH gibi downlink frekanslarn dinler. Eer
kendisini ilgilendiren bir parametre tespit eder veya bir istek bildirmek isterse, bir iletiim kanalndan BTSe
yant verir ve ksa sreli bir g yayma olur. Dolaysyla, cep telefonlar iin konuma sresi ve bekleme sresi
ad altnda iki farkl pil mr tanmlanmtr. Yine de bu sreler, MSin BTSlere olan uzakl ve corafi artlara
baldr.
yeterli olacaktr. Burada unutulmamas gereken en nemli nokta, birinci safhada yerletirilen istasyonlarn
boylamasna kapsama yapmas nedeniyle, aradaki mesafe fazla dahi olsa caddeler zerindeki istasyonlarda
bunlardan farkl frekans12 kullanlmas gerektiidir.

Bu safhada baz istasyonlar kurulmadan evvel, blgelerde zaten zayf da olsa frekans bulunduundan bir
test almas yaplr. Bu test almas, bir blge hedef seilerek tm sokaklarnda g lm yaplmas
suretiyle gerekletirilir. Test esnasnda kullanlan tehizat ve yardmc yazlmlar, yine baz istasyonu tehizatn
imal eden firma(Ericsson, Motorola gibi) tarafndan salanr. Kullanlan yazlm, bu i iin yaplm cep
telefonunun lt gc, bir GPS yardmyla elektronik bir haritadaki konumlara iler ve kayt tutar. Daha
sonra uzmanlar tarafndan sonular deerlendirilir ve hizmete ihtiyac olan blgede detayl bir corafik alma
ve anten gr alar tespiti yaplr(saha almas). En uygun konumlandrma yaps belirlendikten sonra, son
ilem olarak BTS kurulumunun yasal szlemesi yaplarak hizmet arttrlm olunur.

Baz stasyonu Konumlandrmada Esneklik Paylar

Her ne kadar hcresel planlama teknik bir kavram ve eitli parametrelere gre yaplan bir i de olsa, baz
istasyonunun konumlandrlaca yerin seiminde olmazsa olmaz dncelerinden uzak durmak gerekir. yle
ki yasal szlemeye dek tm tespitler ve tercihler planlamacya ait olsa da, bu son aamada konumlandrlacak
binann/arazinin bir sahibi olacaktr ve kabul/ret anlamnda son sz bu kii syleyecektir.

Szleme esnasnda yasal kiralama ilemi yaplmakta ve ounlukla vaat edilen kira, yllk olarak mlk
sahibine denmektedir. Ancak, mlk sahibinin bu talebi reddetme olasl da vardr:

Grnmden honut olmama,

Sala zarar vereceini dnme,
Vaat edilen kiray yetersiz bulma,
Teklifi veren kurulua gven duymama,
evrenin tepkisinden ekinme,

ve benzeri nedenlerle anlamaya yaklamayabilir. Bu son aamada arayz olarak planlamac deil kiralama
uzman kii bulunduundan, ikna kabiliyetini kullanarak bu direnlerin nne geebilse de kimi zaman bu
mmkn olmamaktadr. Bu durumda, baz istasyonunu konumlandracak farkl bir yer semek gerekir.

Ayrca, seilen mlk dahilinde veya evresindeki teknik imkanszlklar, konum belirlemeyi
zorlatrabilmekte ve kimi zaman vazgeilmesine neden olmaktadr. Tm bu nedenlerden tr, saha almas
esnasnda baz istasyonunu konumlandrabilecek birden fazla nokta alternatif olarak tespit edilmelidir.

Hcresel Planlamada Frekans Tekrar Kullanm Paternleri

kinci aamada, blgeleri tam anlamyla kapsama blgesine dahil etmek iin daha fazla frekans
kullanlacandan, baz istasyonlarnn youn olduu noktalarda giriimi nlemek gerekir. Belirli matematiksel
esaslara dayanan 3/9, 4/12 ve 7/21 gibi frekans tekrar kullanm paternleri, ak havadaki dzgn dalml
yaylmlar iin rnek tekil etmektedir. Ancak, ehir ii gibi bina engellerinin bulunduu ve zayflama noktalar
dzenli dalmad iin sabit bir yol kayb ilevinin belirlenemedii durumlarda paternlerin kullanlmas,
taleplere yant vermekten son derece uzak bir strateji olacaktr. Bu nedenle frekans atamalar yaplrken corafya
ve imar etkenleri gz nnde bulundurulur ve standart kalplar yerine gerekeli tahsisler gerekletirilir.

2.3. Giriimin nlenmesi

Bu GSM operatr, kurulumunun 10 ylnn ardndan, hizmet vermekte olduu lkedeki Maksimum
Abone Says hedefinin yarsna ulamtr. Bu balamda, ikinci safhadaki baz istasyonu saysnda hzl bir art
12
Birinci safhada merkez iin 12 frekans kullanldndan, hat boylarnda yerletirilecek baz istasyonlar iin bu
frekanslara dikkat etmek gerekir. Ancak yerletirilen istasyonlarn, hat boyunun ortalarnda olmas nedeniyle tek
bir ynde, ancak o yne bakan antenlerin frekanslar nemlidir. GSM antenlerinin arka alanlar(backlobes) ok
geni olmadndan, rnein st cadde iin ilk aamada yerletirilen baz istasyonunun iki yndeki antenlerinin
kullanm olduu frekanslar, aradaki mesafe uzunsa ayn hat zerinde ayn ynlerde yeniden kullanlabilir.
Tayc/Giriimci(Carrier/Interferer, C/I) orannn debilecei yerlerde zaten baka frekanslar ne kacak ve
Konum Gncelleme(Location Update), Hcre Seimi(Cell Selection) ve Aktarma(Handover) ilemleri, bu
frekanslara doru yaplacaktr. Sz konusu frekans aktif olarak kullanlmad srece giriimin nemi yoktur.
gereklemi ve nemli blgelerde frekans younluu artmtr. Bunun sonucu olarak da yeni taleplere cevap
verebilmek adna kullanlmakta olan zmler, yani yeni BTS kurma veya varolan BTSe TRX ekleme gibi
kapasite arttrma yntemleri, yakn yerlerdeki giriimin artmas tehdidini dourmaktadr. Her ne kadar aktif
olarak kullanlmayan bir kanaln giriime maruz kalmas nemli olmasa da, yer yer grlebilecek C/I<3dB,
verilen hizmetteki kalite adna olumsuz eler olacaktr.

Bu GSM operatrnn kullanm olduu 25 ift kanal iin tek bir noktada hizmet verebilecei maksimum
kii says teorik olarak 25 x 8 = 200 olmakta, ancak kontrol kanallarnn varl nedeniyle bu say 175lere
dmektedir. stanbulda Eminn gibi hem i dnyasnn ok nemli para aknn saland, hem de pek ok
sayda insann alveri iin gittii semtlerde, ayn anda pek ok insan cep telefonuyla herhangi baka birini
arama teebbsnde bulunabilir. Zira MKB gibi srekli haberleme gerei duyan kitlelerin i takip ettii
noktalarda TRXlerin earlang hem ok yksek olmakta, hem de GoS orannda ykselmeler gzlenmektedir.
kinci safha sonunda bu noktaya verilen hizmette fazla sayda frekans kullanan bu operatr, talepteki artlara
zm bulmada artk farkl stratejiler kullanmaldr. Bu aamada yaplabilecek iki ilem vardr:

1. BTSlerin gcn ksmak,

2. Indoor kapsama gemek.

Birinci yntem, bu safha iin ok uygundur. evredeki makro istasyonlar mikro, mikro istasyonlar ise
piko istasyona dntrmek giriime kar iyi bir zm olacaktr. Bu sayede farkl istasyonlar, birbirine daha
yakn konumlandrlabilir. Indoor kapsama ise, kapal mekan dardan yaltmak adna iyi bir zm sunar.

Dier bir giriim tehdidi ise eimli veya karlkl blgelerdir. Elektromanyetik dalgann ak havadaki
yol kayb, beton sourmalarna gre ok dk olduundan, tepelere yerletirilebilecek baz istasyonlarnn
yaym olduu frekanslar, ok uzak blgelere dek ulaabilecek ve planlamada zorluklar yaratacaktr. Bu
noktadaki en salkl zm, tepelere hizmet verecek istasyonlara ait antenlerin, daha alak blgelerden
ykseklere bakacak ekilde yerletirilmeleridir. Elektromanyetik dalgann yaylm ynndeki ilerlemesi dorusal
olacandan, tepenin bitiminin ardndan iaret gkyzne gidecek ve hibir blgeye ulamayacaktr. yonosfer
tabakasndan yansma, bu gibi durumlarda zayflamadan tr gz ard edilir.

Karlkl blgelere en somut rnek olarak stanbulda Anadolu ve Avrupa yakalar gsterilebilir. Deniz,
mkemmel bir yanstc olduundan aradaki mesafe ne olursa olsun herhangi bir yakadan denize dorultulan bir
antenin basaca frekans, kar taraftaki blgede mutlak bir giriime neden olacaktr. Bunu nlemenin iki yolu:

1. Her iki yakada, ky blgelerinde farkl frekanslar kullanmak,

2. Denize doru sektr vermemek.

Toplam 25 frekans ifti kullanan bir GSM operatr, frekans saysnn azlndan tr birinci yntemi
asla kullanamaz. kinci yntem ise, tepe modelindeki zme son derece bezemektedir. Bu ekilde hep
ykseklere doru bakacak antenler ile giriim mmkn olduunca nlenir.

Kimi zaman frekans tahsisleri iinden klmaz bir hal aldnda, 3 boyutlu haritalar ile desteklenen
simlasyon programlar ile ok geni blgelerin frekans tahsisleri yeniden yaplabilmektedir. Bu zm, mutlak
gvenli olmakla beraber, planlamacya kendi blgesine ait allagelmi deerleri yeniden ezberleme zahmetini
ykler.

2.4. Mmkn Olan En Fazla Kullanc Talebinin Karlanmas

Bu safhada, frekans hizmeti asndan tam kapsanm bir blgedeki talep olaslklar gz nnde
bulundurulur. Kuruluun ardndan 15 yl getiinde, ekonomik altyapsn kuvvetlendiren, temel safhalar
tamamlayan ve riskleri yok eden bu operatr, artk elinden geldiince hizmet kalitesini arttrmaya almakta ve
iletiim taleplerinde hibir zayflk gstermemektedir. yle ki, blgelere verilen frekans saysnda artk
optimumdan maksimuma gei olacak ve evrede iaret kalitesi -80dBmin zerinde tutulacaktr.

Bu hedeflere ulamaya ynelik yol mevcuttur:

1. Varolan BTSlerin konumlarn ve anten ynlerini yeniden ekillendirmek,

2. Varolan BTSlere yeni TRX(ler) eklemek,
3. Gleri dk olmas kouluyla yeni BTSler kurmak.
 Bu yntemler, bamsz olarak kullanlmayp, birden fazlas ayn anda tatbik edilmektedir. Birinci
yntem, birinci ve ikinci safhadan kalan bir BTSin artk gerekmeyiine zm sunar. Eer BTS tamamen
kaldrlyorsa, ekonomik nedenlerden tr ayn blgede olmasa bile mutlaka baka bir yere kurulur. kinci
yntem, earlang-zaman grafiindeki rastgele ani ykselmelere zm olmaktadr. nc yntem ise, evredeki
iaret kalitesini(RXQUAL) yksek tutmay hedeflemektedir. Bu tama ve ekleme ilemleri, bu aamadaki bir
operatr iin maddi adan klfet tekil etmez.

Sz konusu yntemlerin kullanlaca blgeler yerleim ve i alanlar olacandan, kullanlacak frekanslar

yaplar tarafndan fazla sourulur ve giriim tehlikesi ciddi bir sorun olmaz. nk giriim oluabilecek
noktalarda, girien frekanstan daha gl baka frekanslar bulunacaktr.

2.5. Ek Taleplere Yant Verilmesi ve l Nokta Saysnn Azaltlmas

nceki safhalarda BTSler kurulurken yaplan tahminler dorultusunda baz l noktalar gzden
kaabilmektedir. Test esnasnda bir ara ile tm sokaklara girilse de i mekanlara doru veya girilemeyen
blgelerdeki yaplarn, hizmet vermekte olan frekanslar ne kadar sourduu tam olarak bilinemez. l noktalar,
saha almalar esnasnda ok zor fark edilebilir olup, ancak gelen ikayetler ve talepler dorultusunda
yaplacak fazladan almalar ile tespit edilebilmektedir. Basit bir rnek olarak yer alt iyerleri gsterilebilir.
Operatr ile kurumsal anlamal olarak alan bir irketin bulunabilecei bir ikayet zerine yaplacak bir
aratrma, eer gerekten talep blgesinde l noktalarn varlna iaret ediyorsa, kalite politikas dahilinde bu
talebe olumlu yant verilmeli ve sorun zme kavuturulmaldr. Zira yer alt iyerleri ve apartmanlarn bodrum
katlarnda kalan konutlar, bu testler esnasnda mutlaka gzden kaar veya ihmal edilir. Sorunun zm iin bu
iyeri yaknlarnda bir piko istasyon kurulabilir. lk esnada lks olarak gzkse de bu istasyonun kurulumu,
memnuniyeti salamak ve dolaysyla varolan abone kitlesini yitirmemek adna son derece gereklidir. Eer
gerekirse, bu yeni istasyondan doabilecek giriim tehlikesini nlemek adna evredeki istasyonlarda g
dzenlemesi yaplabilir ve/veya anten ynleri gzden geirilebilir.

2.6. Stratejik, Kritik ve zel Hizmet Noktalarnn D Trafikten Yaltlmas

Bu blm, adndan da anlalaca gibi bina ii kapsamalar hedeflemektedir. Indoor tasarmlar,
younlamalara kar kesin zm olduu gibi, frekanslarn daha verimli kullanlabilmesini de salamaktadr.
Byk iletmeler, alveri merkezleri, hastaneler, elence alanlar ve stadyumlar gibi insan kalabalnn fazla
olduu noktalarda, yakndaki bir baz istasyonuna ait TRXler, en fazla sayda kiiye hizmet verdii halde halen
talep varsa, trafik baka baz istasyonlarna da taar. Sonu olarak tek bir nokta, kendisine hizmeti hedeflemeyen
istasyonlardan dahi trafik talep ederek sistem dengesini bozabilmektedir. Indoor istasyonlarda fazla sayda
anten(>30) ve hizmet noktas bulunabildiinden, youn trafiin tamamn kendi zerine alr ve gcnn zayf
olmasndan tr kapasitesi evre trafikler tarafndan azaltlmaz.

Baka bir zm yntemi ise Mobil RBStir. Genellikle ma ve konser gnlerinde, alann hemen yannda
grlebilen mobil aralarn kaldrabildii trafik kapasitesi, normal bir BTSten daha fazladr. Geici bir zm
olduundan giriim tehlikeleri gz ard edilebilir.

Cihan Atl Naml

Haziran 2004