BR FAZLI TRANSFORMATR DENEYLER

aamadan oluur:
1.Bota alma Deneyi

Bu deneyin amac; primer sargs bir alternatif akm kaynana bal transformatrn
sekonder sargs yklenmemi durumda iken bota alma kayplar, mknatslanma akm,
demir kayb akm, demir as ve transformatrn botaki deitirme orann tayin etmektir.

1.1 Deneyin Yapl

Bota alma deneyinde aadaki devre yardmyla gerekli lmler yaplr.

ekil 1.1 Bir fazl transformatrn bota alma balant emas

ekil 1.1 de Wattmetre , Ampermetre, Voltmetre den llen deerler aadaki tablo
1.1 ilenmitir.

V1 [V] 240 V
P10 [W] 14.4W
I10[A] 200mA
V2[V] 120V
Cosk 0.32

Tablo 1.1 Trafonun bota alma deneyi iin oluturulan gzlem tablosu

Tablo1.1 deki deerler bulunduktan sonra aadaki bota alma edeer devresinden ve
llen deerlerden yararlanarak Rfe (demir direnci), Xm (mknatslanma reaktans),
Ife( demir kayb akm), Im (mknatslanma akm) bulunur.
 ekil 1.2

Tablo 1.2 deki deerleri kullanarak ;

V1 [V] 240 V
P10 [W] 14.4W
I10[A] 200mA
V2[V] 120V
Cos0 0.32

V 12 240 2
P10= Pfe = R fe = 14.4= R fe Rfe= 4k

240
Ife= 4000 = 0,06 A = 60mA

Im= (200 mA )2(60 mA)2 = 0,19 A

240
Xm = 0,19 =1263,15

2.Ksa Devre Deneyi:

Bu deneyin amac ; sekonderi ksa devre edilmi transformatrn ebekeden ektii gle
akmlarn primer gerilime bal olarak lmektir.

2.1 Deneyin Yapl

Ksa devre deneyinde aadaki devre yardmyla gerekli lmler yaplr

 ekil 2.1 Bir fazl transformatrn ksa devre deneyi balant emas

ekil 2.1 deki Wattmetre ,Ampermetre, Voltmetre den llen deerler aadaki tabloya
ilenmitir.
NOT : A2 ampermetresi sekonder taraf ksa devre etmek iin kullanlmtr.

V1k [V] 1.76 V 5.68V 7.42 V

P1k [W] 0.52W 5.51W 9.47W
I1k[A] 441 mA 1.46A 1.91A
Cosk 0.67 0.67 0.68
Tablo 2.1 Transformatrn ksa devre deneyinde oluturulacak gzlem tablosu

Tablo2.1deki deerler bulunduktan sonra aadaki bota alma edeer devresinden ve

bulunan deerlerden yararlanarak Req1 (R1+R2) (ksa devre direnci), Xeq1 (X1+X2) (ksa
devre reaktans ), I1( bakr kayb akm) bulunur

Tablo 2.2 deki deerleri kullanarak

 V1k [V] 1.76 V
P1k [W] 0.52 W
I1k [A] 441 mA
Cos k 0.67

Tablo 2.2

V 1k 1.76 P1 k 0.52
Zeq1= = = 3.99 Req1 = I 2 = 0.4412 = 2.67 R1 = R'2 =
I 1k 0.447 1k

R eq1 2.67
= 1.336
2 2

2 X eq1
X eq 1= Z eq 12R 2eq 1 =2.96 X1 = X '2= =1.48
2

Tablo 2.3 deki deerleri kullanarak

V1k [V] 5.68 V

P1k [W] 5.51 W
I1k [A] 1.46 A
Cos k 0.67

Tablo 2.3

V 1k 5.68 P1 k 5.51 '

Zeq1= = = 3.89 Req1 = I 2 = 1.46 2 = 2.58 R1 = R2 =
I 1k 1.46 1k

R eq1 2.58
= 1.29
2 2

2 X eq1
X eq 1= Z eq12R 2eq1 = 2.91 X1 = X '2= =1.455
2

Tablo 2.4 deki deerleri kullanarak

V1k [V] 7.42 V

P1k [W] 9.47 W
I1k [A] 1.91 A
Cos k 0.68

Tablo 2.4
 V 1k 7.42 P1 k 9.47
Zeq1= = = 3.88 Req1 = I 2 = 1.912 = 2.59 R1 = R'2 =
I 1k 1.91 1k

R eq1 2.59
= 1.297
2 2

2 X eq1
X eq 1= Z eq 12R 2eq 1 =2.88 X1 = X '2= =1.44
2

3.Ykl alma Deneyi

Bu deneydeki amacmz sabit primer gerilimi ile beslenmekte olan transformatrn

sekonderini farkl omik yklerle ykleyerek transformatr veriminin yke gre deiiminin
belirlenmesidir.

3.1 Deneyin Yapl

ekil 3.1 Bir fazl transformatrn ykl alma deney balant emas

ekil 3.1de Transformatrn sekonder taraf 1/4, 2/4, 3/4, 4/4 ykleme de bulunan deerler
aadaki tabloya ilenmitir.

1/4 Yk 2/4 Yk 3/4 Yk 4/4 Yk

V1 [V] 240 V 240 V 240 V 240V
V2 [V] 110 V 110 V 110V 110V
P1 [V] 95 W 161 W 225 W 290 W
P2 [V] 65 W 129 W 193 W 263 W
I1 [A] 445 mA 702 mA 964 mA 1.24 A
I2 [A] 608 mA 1.2 A 1.79 A 2.4 A
Cos 0.89 0.95 0.97 0.98
0.684 0.801 0.857 0.906
Tablo 3.1 Transformatrn ykl alma deneyine ilikin gzlem tablosu

Tablo 3.1 Transformatrn ykl alma deneyine ilikin lm deerleri gsterilmitir.

 Pcikis P2

Pcikis Pcu Po P1

1/4 Yk iin verim:

P2 65
P1 95
= =0.684

2/4 Yk iin verim:

P2 129
P1 161
= =0.801

3/4 Yk iin verim:

P2 193
P1 225
= =0.857

4/4 Yk iin verim:

P2 263
P1 290
= =0.906

Bota alma Deneyi ve Ksa Devre Deneyi Yardmyla Trafonun Edeer

Parametrelerinin Bulunmas

Bota alma deneyinde her llen deer iin Rc ve Xm bulunmutur.

Ksa devre deneyinde her llen deer iin Xeq1 (X1,X2) ve Req1 (R1,R2)
deerleri ayr ayr bulunmutur.

Reglasyon
Bir transformatrde primer gerilimi nominal(anma) akm deerinde sabit
tutulup,sekonderden nominal(anma) yk akm ekilirse sekonder geriliminin botaki deerine
gre deime grlr.Sekonderin bo ve tam ykl durumdaki gerilimleri arasndaki farka,
transformatrn GERLM DEMES veya GERLM REGLASYONU denir.Bu farkn
tam ykl durumdaki sekonder gerilimine oranna GERLM REGLASYONU YZDES
denir.

V1' V2
V1'
%Reglasyon=100. bantsndan transformatrn tam yk iin hesab
120 108
% reglasyon .100 10
120
140 108
% reglasyon .100 22.81
140
160 108
% reglasyon .100 32.5
160
180 108
% reglasyon .100 40
180
200 108
% reglasyon .100 46
200
220 108
% reglasyon .100 50.9
220

Cevaplandrlacak Sorular ve Cevaplar:

S1) Ne zaman Po = Pk olur? Pratikte bu durumdan yararlanmak mmkn mdr ?

C1) Transformatrn maksimum verim alnabilmesi iin demir kayplar bakr

kayplarna eit olur.Bi baka deyile maksimum g durumunda demir kayplar bakr
kayplarna eit olur. Trafonularn verimleri zaten %99.6 ya kadar ykseltilebilmitir.
Maksimum gc almak iin yaplacak almalar kazanlacak gc ok etkilemeyeceinden
bu durumdan yararlanmak gereksizdir.

S1) Bota alma ve ksa devre deneylerinde primerdeki wattmetre de okunan g

hangi kayplar kapsar ?

C1) Bota almada wattmetrede okunan deer demir kayplarn kapsar.Demir

kayplar da histerezis ve fuko kayplarn ierir.

Histerisiz Kayplar:
Nve molekllerinin frekansa bal olarak yn deitirmesi srasnda birbirleri ile
srtnmeleri sonucu s olarak ortaya kan kayplardr.
 Fuko Kayplar:
Nve zerinden endklenen akmlarn neden olduu kayplardr.

Ksa devre deneyinde wattmetrede okunan deer telin direncinden kaynaklanan

kayplar gsterir.

3) Bota alma ve ksa devre deneylerinde elde edilen sonulara gre

transformatrn primere indirgenmi edeer devre parametrelerini hesaplayp edee devre
zerinde gsteriniz?

4) Tam ykn zerinde bir yklenme sz konusu olursa verim nasl deiir? Neden?
C4)
Ar ykte alan bir trafoda Hem bakr hem de demir kayplar hzla artar.
Bu da verimin dmesiyle sonulanr.
Bir trafonun ar yk mr ok ksadr.
Ar ykte uzun sre alan trafoda sarglar zarar grr.

5)Tam omik yk iin reglasyonu hesap ediniz.

C5) Tam omik ykte gerilim dm az olacandan, V1-V2 deeri kk olacaktr.

Bu da reglasyon deerinin azalmas demektir. [100*(V1-V2)/V1] Reglasyon bu
formlden hesaplanr.