evre ve Enerji

Enerji,
i yapabilme kabiliyeti
ya da
deiikliklere yol aan etki olarak
tanmlanr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 1

evre ve Enerji
Fosil enerji kaynaklar (depolanm gne enerjisi):

Enerji kullanm, gelimiliin bir gstergesidir.

Yaklak olarak dnya nfusunun %25ini

oluturan endstrilemi lkeler, dnya enerji
tketiminin %80ini gerekletirmektedirler.

Tketilen bu enerjinin byk bir blm; yer

altnda kmr, petrol ve doal gaz olarak
depolanan gnee enerjisidir.

Snrl olan bu kaynaklar hzla azalmaktadr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 2
evre ve Enerji
Yenilenebilir enerji kaynaklar

Gne nm, rzgr, bioktle, hidrolik (akarsu),

okyanuslardaki s ve dalgalar da aslnda gneten
gelen enerjiden dnmektedir.

Gne enerjisi ayn zamanda; tm gda

maddelerinin, kt ve tekstil retiminde kullanlan
elyaflarn, dnyann byk bir blmnde snma
ve piirme iin kullanlan enerjinin de kaynadr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 3

evre ve Enerji
Dier enerji kaynaklar

Dier enerji trleri ise; ktle ekimi etkisi ile oluan

(gel-git) dalgalar, jeotermal enerji ve nkleer
enerjidir (fzyon ve fisyon).

Jeotermal enerji de gne enerjisine

dayanmamakla birlikte yenilenebilir enerji
kaynaklar arasnda deerlendirilmektedir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 4

evre ve Enerji
Enerji Problemi

Endstrilemi lkelerin en nemli enerji kayna

halen fosil yaktlardr.

Hem tketimin hem de nfusun hzla artmas,

dnyann ve insanln gelecei iin yeni enerji
kaynaklarnn kullanmn acil bir ihtiya haline
getirmitir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 5

evre ve Enerji

, bir cismin yer deitirmesini salayan kuvvetin

etkisi olarak tanmlanr.

W= FD
Joule (J)= Newton (N) metre (m)

Cismin yerini deitirmek i yapmay, baka bir

ifade ile enerjiyi gerektirir.
ve enerjinin birimleri ayndr.
08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 6
evre ve Enerji
Enerji Birimleri

1 Kalori: 1 g suyun scakln 1oC

artrmak iin gerekli enerjidir.

1 BTU: 1 lb suyun scakln 1oF

artrmak iin gerekli enerjidir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 7

evre ve Enerji
Baz enerji ve g birimlerinin dnm

1 kalori=4.18 J
1 kilokalori (kcal)=1000 kalori
1 BTU=1055 J
1 varil petrol (42 galon=160 l)
= 6.12 GJ (109 J)= 1.7 MW-h= 1.7 103 kW-h
1 ton kmr= 25 106 BTU= 22 GJ
1 m3 doal gaz= 35315 BTU= 8900 kcal= 37.3 MJ
1kWh= 306 MJ= 3400 BTU
1 kW= 1.341 Hp

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 8

evre ve Enerji
Enerji ve G

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 9

evre ve Enerji
Is Enerjisi ve Scaklk

Is da bir tr enerjidir ve basite maddenin i

kinetik enerjisi olarak tanmlanabilir.

Is ve scaklk kartrlan iki kavramdr.

Is bir enerji trdr.

Scaklk ise s enerjisinin bir ortamdan dierine

gemesi iin gerekli olan bir potansiyeli ifade eder.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 10

evre ve Enerji
Enerjinin korunumu

Enerji yoktan var edilemeyecei gibi yok da

edilemez.

Ancak enerji farkl enerji trlerine dntrlebilir.

Verdiiniz enerjiden daha fazlasn size geri

verebilecek bir dzenein kurulmas imknszdr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 11

evre ve Enerji
Enerji Dnmleri

Is enerjisini tamamen ie (mekanik enerjiye)

dntrmek mmkn deildir ve enerji
dnmlerinde verim daima %100n altndadr.

Ayn nedenle, s enerjisini dk scaklktan yksek

scakla tamak iin de enerji harcanmas gereklidir
(soutma sistemleri ve s pompalarnda).

Btn enerji dnmleri kaypl olarak gerekleir

ve kayplar (entropi) srekli artar.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 12

evre ve Enerji
Enerji Dnmleri
Baz enerji trleri dierlerine gre daha kolay
dntrlebilir.

ten yanmal motorlarda, yaktn sahip olduu

enerjinin yaklak;
%35-40 mekanik enerjiye dntrlrken,
geriye kalan enerjinin yars egzozdan,
dier yars da radyatrden
dk scaklkta (dk kaliteli) s enerjisi olarak
evreye atlr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 13

evre ve Enerji
Enerji Problemi

nsanln enerji ile ilgili kmaz;

bata fosil yaktlar olmak zere kullanlabilir

enerji kaynaklarnn snrl olmas,

bu kaynaklarn kullanmnn evre zerindeki

olumsuz etkileridir.

Enerji politikalarnn ilk hedefi, tasarruf ve verimi

artrmak olmaldr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 14

evre ve Enerji
Tasarruf

Tasarruf;

ihtiyacn yoksa altrma,

termostatlarn ayarn dr ve
hzn azalt vb

uyarlarn yerine getirilmesi ile olur.

Fiyatlarn ykselmesi ve arzn azalmas tasarrufu

artrr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 15

evre ve Enerji
Verim

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 16

evre ve Enerji
Termik Verim
rnein s enerjisinin mekanik enerjiye (elektrik)
dntrlmesinde, scak (TH) ve souk (TC) kaynak
scaklklar, verimin st snrn belirler.

=

Scak kaynak scakl malzeme teknolojisinin
gelimesi ile snrlanrken, souk kaynak scakln
ise evre scakl belirler.
Termik santrallerin verimi %35-40 civarndadr.
Yaktn sahip olduu kimyasal (ya da nkleer)
enerjinin ancak %40 elektrie dntrlrken,
%60 atk s olarak atmosfere salnr.
08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 17
 evre ve Enerji
Toplam Verim
Arda arda gerekleen enerji dnmlerinde toplam
verim, alt dnmlerin verimlerinin arpmna eittir.
Kmrn retiminden, evimizde bulunan elektrik
ampulndeki k enerjisine kadar, enerji
dnmlerinin verimleri:
Dnm verimi %
Kmrn karlmas 96
Kmrn tanmas 97
Elektrik retimi 38
Elektriin nakli 93
Akkor ampulnde a dnm 5
Kmrden a toplam verim 1.6
08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 18
evre ve Enerji
Aydnlatmada Verim

Kompakt florsan lambalarda elektrikten a

dnm verimi % 15-25 iken, LED ( Light
Emitting Diode) lambalarda verim %25-50
aralndadr.

Yukardaki toplam verim hesab, yaz aylarnda

gne ndan daha fazla yaralanmak iin
yaplan yaz saati uygulamasnn, elektrik
tketimini azaltc etkisini de gstermektedir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 19

evre ve Enerji
Enerjinin Gelecei
Fosil enerji kaynaklarnn, azalmalar nedeniyle
maliyetleri ykseldike, enerji kayna olarak
kullanlmalar ekonomik olmaktan kacaktr.
Bu kaynaklar azaldka endstriyel hammadde
deerleri artacaktr.
Enerji kaynaklarnn nemi ilk kez 1973 ylnda
yaanan petrol krizi ile dnya gndemine gelmitir.
Enerji kaynaklar, stratejik nemi nedeniyle uluslar
aras politikada en nemli belirleyici etkenlerdendir.
zellikle enerjisini ithal eden lkeler iin retim ve
enerji dnm sistemlerinin yksek verimli olmas
hayati neme sahiptir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 20

evre ve Enerji
Enerjinin Gelecei

Yksek verimli aydnlatma sistemlerinden, kk

motorlu ve az yakt tketen aralara kadar birok
rn bu araylarn sonucunda gelitirilmitir.

zellikle Avrupadaki termik santrallerde daha sk

uygulanan, gnmzde ise fabrika dzeyindeki
uygulamalar yaygnlaan ve nmzdeki yllarda
konutlarda da kullanlmas beklenen, kojenerasyon
ve trijenerasyon sistemleri, fosil enerji
kaynaklarndan daha yksek verimle yararlanmak
amacyla gelitirilmitir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 21

evre ve Enerji
stel Byme
Temel ilkeler zerinden deerlendirilecek olursa,
insanln enerji ile ilgili kmaz;
sonlu herhangi bir kaynan tketiminin, stel
olarak artrlamayaca gereinden ibarettir.
Bu tespitten sonra cevaplanacak tek soru,
kanlmaz sonun ne zaman geleceidir.
Gnein enerji kayna olarak ele alnmas
halinde, insanln tkettii enerji ok kk
dolaysyla kaynak sonsuz kabul edilebilir. Ancak
gneten gelen enerjinin dnya zerine den
ksm dahi ok uzun bir zaman srecinde bu
tketim artna cevap veremeyecektir.
08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 22
evre ve Enerji
stel Byme
% art yl
% art oranna bal olarak
1 69
tketimin iki katna k
sreleri. 2 35
Dnya nfusunun, tarihsel 3 23
srete, ortalama yllk art 4 17
hz %2-3. 5 14
Benzin tketiminin yllk 6 12
ortalama art hz %3
7 10
Dnyada petrol retiminin
8 9
yllk ortalama art hz %5-7
9 8
Dnyada elektrik tketiminin
yllk ortalama art hz %7 10 7
15 5
08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 23
evre ve Enerji
Dnyada nsan Nfusunun Art

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 24

evre ve Enerji
BM ngrlerine Gre Gelecekte Dnya Nfusu

Nfus art
hznn 2050
ylnda %0.5e
decei
2200 ylnda
dnya
nfusunun 9 - 11
milyar aralnda
sabitlenecei
ngrlmektedir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 25

evre ve Enerji
Enerji Tketiminin Boyutlar
nsanlarn ne kadar fazla enerji tkettiini anlamak
iin dnyann uydulardan gece saatlerinde ekilmi
fotoraflarna bakmak yeterlidir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 26

evre ve Enerji
Enerji Tketiminin Boyutlar
Sadece ABD, dnya nfusunun sadece %6sna
sahip olmasna ramen,

dnyada kullanlan enerjinin yaklak %25ini,

mineral kaynaklarnn da %50sini tketmektedir.

Dolaysyla fosil yakt kaynaklarnn, stel tketim

art ile gelecekteki ihtiyalara cevap verebilmesi
mmkn deildir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 27

 evre ve Enerji
Enerji Kaynaklarnn Gelecei
Petrol ve doalgaz:
Gemi yllara ait retim ve tketim verileri, yeni
kaynaklarn kefi, mevcut kaynaklarn retimindeki
azalma vb bilgiler nda, gelecekteki retimin
tahmini ok zor deildir.
ABD iin 1950li yllarnda yaplan bir tahmin
almas ile maksimum petrol retimine 1970li
yllarda ulalabilecei byk bir dorulukla
belirlenmitir.
Toplam kaynak snrl ise kullanm artarak devam
ederken, yeni kaynaklarn bulunmas ve retimin
artrlmas iin yaplan harcamalar, dolaysyla retim
maliyetleri hzla artmaktadr.
08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 28
evre ve Enerji
ABDnin ham petrol retim ve ithalat deerleri

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 29

 evre ve Enerji
Dnya Petrol Rezervleri
Snrl bir kaynak
olan petrol iin
sylenen her ey
doalgaz, kmr
ve nkleer yakt
rezervleri iin de
geerlidir.
Dnya genelindeki
petrol retim ile
ilgili tahminler
hakknda daha
ayrntl bilgi iin
www.oilposter.org
sitesine baklabilir.
08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 30
evre ve Enerji
Kmr
Kmr, 2004 ylnda dnyada kullanlan birincil enerji
kaynaklarnn %26sn oluturmutur.
Dnyadaki elektrik retiminin %43 de kmr
kullanlarak gerekletirilmitir.
inde elektrik retimini yaklak %80i kmrl
santrallerden karlanmaktadr.
ABDnin kmr rezervleri iin biilen mr yaklak
200 yldr.
Dnya kmr rezervleri iin de durum yaklak olarak
ayndr.
Kmrn dier fosil yaktlara gre, evre ve iklim
deiiklii zerindeki olumsuz etkileri daha fazladr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 31

evre ve Enerji
Nkleer Enerji
lk ticari nkleer santral 1957 ylnda ina edilmitir.
u anda dnyada 443 nkleer santral faaliyettedir.
Kurulu nkleer g yaklak 365GW tr.
(Trkiyenin tm kurulu gc 2011 Mays
itibariyle yaklak 50 GWtr).
Dnya elektrik retiminin %15ini nkleer santraller
salamaktadr.
Fransann elektrik tketiminin %78i nkleer
santrallerden karlanmaktadr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 32

 evre ve Enerji
Enerjide Kaynak eitlilii
ABD elektrik retiminin kaynaklara gre dalm (2005):
Kaynak %
Kmr 50
Nkleer 19
Doalgaz 19
Petrol 2
Yenilenebilir 10
ABDde 1990larda % 66 kapasite ile alan nkleer
santraller, u anda %90n zerinde kapasite ile
altrlmaktadr.
ABD, hala nkleer enerji alanndaki ar-ge almalarna
byk fonlar ayrmaktadr.
08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 33
 evre ve Enerji
Gelecek Projeksiyonu ve Politikalar
u anda bilinen petrol rezervlerinin, yllk %3 tketim
art ile 25 yl ierisinde tkenecei tahmin
edilmektedir.

ok daha iyimser tahminler dahi fosil yaktlarn

azalarak (ekonomik ve evresel) maliyetlerinin
artaca gereini deitiremez.

Sonu olarak;
Srekli tketimi artan snrl bir kaynan eninde
sonunda tkenecei aktr.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 34

 evre ve Enerji
Gelecek Projeksiyonu ve Politikalar
Fosil yaktlarn kullanmnn azaltlmas tkenmelerini
geciktirecektir.
Yenilenebilir kaynaklarn srdrlebilir oranda
kullanlmas, daha kararl bir yap oluturacaktr.
nsanln kulland sistemin yeniden tanmlanmas:
baka gezegenler ve uzayda koloniler kurulmas.
Bu bilim kurgu zm de dnyadaki enerji problemini
zmeyecektir.
Enerji kayna olarak gnein ve yldzlarn
kullanlmas kaynak gvenlii bakmndan en
gereki zm olarak grnmektedir.

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 35

evre ve Enerji

Teekkrler

08.12.2011 2011 ev. ve Ener. (A) 2. r. 36