Professional Documents
Culture Documents
Permutasyon o Kombinasyon o Binom o Olasilik
Permutasyon o Kombinasyon o Binom o Olasilik
RNEK :
1
1. Saymann temel kurallar : A dan B ye 3 a
deiik yol B den 2 B
A C
Bir okluu saymak iin yntem uygulanr. C ye iki deiik b
Bunlar : Eleme toplama ve arpma 3
yol vardr.
yntemleridir.
A dan (B den geme koulu ile) C ye ka
deiik yolla gidilebilir?
a) Eleme Yntemi :
ZM :
Saymak istediimiz okluun elemanlar ile 1 Yollar (1, a) (1, b) (2, a) (2, b) (3, a) (3, b)
den balayan doal saylar 1-1 elersiniz. En
olmak zere 6 yol bulunur.
son elenen say o okluun saysn verir.
rnein bir grupta bulunan rencileri saymak arpma yntemi ile daha abuk 3 . 2=6
eleme yntemi ile saymaktr. olarak bulunur.
b) Toplam Yntemi :
RNEK :
Daha nce ayr ayr saylan kmelerin eleman
saylarn toplayarak, bunlarn tmnden oluan KONYA kelimesindeki harflerle be harfli
kmenin eleman saysn bulma yntemidir. anlaml yada anlamsz ka szck yazlabilir ?
rnein cebimizdeki para okluunu bulmak
iin zerilerinde yazl miktarlarn toplamn
alrsnz. ZM :
Be harfi yandaki 5 4 3 2 1
c) arpma Yntemi :
1; Numaraya 5 deiik harf yazlabilir.
Saylmas istenen okluk ayr ayr gruplardan 2; Numaraya 4 deiik harf yazlabilir.
oluuyorsa, her gruptaki okluklarn saylar (nk bir harf 1 numaraya yazlmtr.)
ile grup saysnn arpmlar alnr..Saylmas 3; Numaraya 3 deiik harf yazlabilir.
istenen miktar bulunmu olur. 4; Numaraya 2 deiik harf yazlabilir.
Bu yntemle okluk saysn bulmaya arpma 5; Numaraya ise 1 harf kalr. Yazla-
yntemi denir. bilecek szck says, arpma yntemi
gereince 5 . 4 . 3 . 2 . 1 = 120 olarak
bulunur.
rnein yandaki dikdrt-
gende bulunan karelerin
RNEK :
saysn bulalm. Burada
ki torbann birinde siyah ve dierinde beyaz
6 stun ve her stunda ve zerlerinde 1,2,3,4,5 numaralar yazl 5 er
4 kare olduundan kare saysn bulmak iin bilye vardr.
bunlar arplr. 6 . 4 = 24 bulunur. Bu yolla Bu torbalarn her birinden birer bilye ekilerek
ikililer elde ediliyor. Bu ikililerin says katr ?
kare says bulma yntemi arpma kuraln
kullanma yntemidir.
ZM :
Bu yntemle zlebilen problemleri arpma yntemi ile 5.5 = 25 ikili bulunur.
inceleyelim.
RNEK :
1
A = 1, 2, 3, 4, 5 kmesinin elemanlarn
kullanarak 300 den byk basamakl ka Tanm : 1, 2, 3, 4........n (1 den n e kadar doal
tane say yazabiliriz. (Bir kez kullandnz saylarn arpm n nin yanna bir nlem
rakam bir daha kullanabilirsiniz) iareti konularak gsterilir ve n faktryel diye
okunur.)
ZM : 1.2.3.4.5........n = n !
basamakl saynn yzler basamana tanma uymayan 0 ! ve 1 ! gsterimleri
ancak 3, 4, 5 rakamlarndan biri gelir. Dier kullanlabilir ve deerleri 1 dir. 0! = 1; 1! = 1
basamaklara ise 5 rakamdan biri getirilebilir. dir.
yzler onlar birler
Faktryel hesaplar
1. n!(n+1) = (n+1)!
n!
3 . 5 . 5 = 75 2. = (n-1)!
n
3. r!(r+1)(r+2) ... n = n
arpma yntemi ile 3.5.5 = 75 say yazlabilir.
n!
4. = (r+1)(r+2)(r+3).n
RNEK : r!
A = 1, 2, 3, 4, 5 kmesinin elemanlar ile
olduunu hatrlaynz.
rakamlar tekrarsz ve 300 den byk
basamakl ka say yazabilirsiniz.
RNEK :
7!
in sonucu katr?
5!
ZM :
3 . 4 . 3 = 36 7! 5!.6.7
= = 6.7 = 42 bulunur.
5! 5!
n2 n 72 = 0 dr.
2
Bu ise (n-9)(n+8) = 0; n = 9 ve N = -8
bulunur. n = -8 olamaz (neden?) o halde n =
9 olmaldr.
RNEK:
(n - 2)! = 30 is n katr?
(n - 4)! RNEK :
n! n! n!
+3 + sonucu nedir?
ZM: (n - 3)! (n - 2)! (n - 1)!
tanmdan (n-2)! = (n-4)! (n-3)(n-2) dir. O halde
ZM :
(n - 2)!
= (n-3)(n-2) olacandan n! n! n!
(n - 4)! + 3 + paydalarn n!
2 (n - 3)! (n - 2)! (n - 1)!
(n-3)(n-2) = 30 n 5n 24 = 0
olacak biimde geniletip toplayalm.
(n-8)(n+3) = 0 n = 8 , n = -3
n = -3 olamaz (neden?) ; n = 8 bulunur.
n!.n(n - 1)(n - 2) 3n!.n(n - 1) n!.n =
n!
RNEK :
(n+!)[n.n! + (2n-1).(n-1)! + (n-1).(n-2)!]
arpmnn sonucu nedir?
ZM:
(n+1)[ n.n! + (2n-1).(n-1)! + (n-1).(n-2)!] =
(n+1)[ n.n! + (n-1).(2n-1) . (n-1)!+(n-1)!] =
2
(n+1) [(n-1)! . (n + 2n 1 + 1)]
= (n+1) (n-1)! . n(n+2)
= (n-1)! n.(n+1)(n+2) = (n+2)! bulunur.
3
PERMTASYON
n elemanl bir kmenin elemanlarn bir srada Permtasyonla ilgili rnek Problemler
yazmaya onun bir Permtasyonu denir.
RNEK :
rnein elemanl bir a,b,c kmesinde Ankarada arabalara harf ve 2 rakam
a,b,c bir permtasyon (a, c, b) baka bir kullanlarak plaka verilmektedir. (kullanlan
permtasyondur. harf says 25 ve ayn harf birden fazla
kullanlmaktadr.) Buna gre ka arabaya
Permtasyonlarn says plaka verilebilir.
n elemanl bir kmenin elemanlarnn pem-
tasyonlarnn says P(n, n) biiminde
gsterilir. ZM : harf rakam
r tane ZM :
RNEK :
P(n,r)= [n(n - 1)(n - 2) . . (n - r 1)][(n- r)(n - r - 1)n.2.1] Bir otomobilde 5 kiilik yer vardr. (src yeri
(n - r)(n - r - 1) . . . 2.1
dahil) 2 sinin src belgesi bulunan be kii
bu otomobilde ka deiik biimde seyahat
buna gre, P(n,r) = n! forml bulunur. edebilir ?
(n - r)!
ZM :
4
S harfi iki kez olduu iin bu ikisi ayndr. O
src
halde
6!
= 3.4.5.6 = 360 bulunur.
2!
2 4 3 2 1 n elemandan bazlar ayn ise rnein n1
tanesi ayn n2 tanesi de baka ayn ise
bunlarla n elemann permtasyonlarnn
src yerine 2 deiik kii oturabilir. Dier
yerlere sra ile 4, 3, 2, 1 deiik kii oturabilir. n!
says dir.
O halde arpma kural gerei 2.4! = 48 n1!.n 2 !
deiik biimde oturabilirler.
RNEK :
A = 1, 2, 3, 4, 5 kmesinin elemanlar ile
basamakl, rakamlar tekrarsz ka say RNEK :
yazlabilir. MARMARA kelimesindeki harflerle 7 harfli
anlaml yada anlamsz ka szck yazlabilir ?
ZM : ZM :
MARMARA kelimesindeki harflerden 2 tanesi
yzler onlar birler
M, tanesi A ve iki tanesi de R dir.
7! 3! 4.5.6.7
O halde, = = 5.6.7 = 210
2! 3! 2! 3! 2! 2!
szck yazlabilir.
5 4 3 deiik rakam
yazlr.
arpma kural gereince 5.4.3 = 60 say RNEK :
yazlabilir. 4 tane 2 rakam, 2 tane 5 rakam ve dierleri
4, 6 rakamlar olan 8 rakamlar olan 8
rakamla ka deiik sekiz basamakl say
yazlabilir ?
RNEK :
MERSN kelimesindeki 6 harfle anlaml yada ZM :
anlamsz ka szck yazlabilir ? 8! 5.6.7.8
= 840 tane sekiz basamakl
4! . 2! 2!
deiik say yazlabilir.
ZM :
P(6, 6) = 6! Kadar szck yazlabilir.
RNEK :
SVAS kelimesindeki harflerle anlaml yada ZM :
anlamsz 6 harfli ka szck yazlabilir. Kz renciler A ve B ise (A, B) yi, bir kii gibi
dnrsek 4 kii gibi olur ve 4! Kadar
otururlar. Ancak (A, B) de (A, B) ve (B, A) gibi
ZM : iki deiik hal vardr. arpma kural
5
gereince; 2! . 4! = 2.24 = 48 deiik biimde
otururlar. ZM :
Altnn altl permtasyonu kadar sraya
konulabilir. P(6, 6) = 6! = 720 deiik srada
RNEK : yerletirilebilir.
5 arkadatan ikisi kstr. 5 kiilik bir bankta
oturmak istiyorlar.
ki ks arkada yan yana gelmemek koulu RNEK :
ile ka deiik biimde otururlar ? Bir rencinin 3 matematik, 2 fizik ve 4 trke
kitab vardr. Her brantaki kitaplar yan yana
gelmek koulu ile bir rafa ka deiik biimde
ZM : yerletirilebilir ?
RNEK :
(3, 3, 3, 2, 2, 4, 4, 4) rakamlar ile 8
basamakl ka deiik say yazlabilir ?
RNEK :
6 arkada sinemaya gitti. Bo olan 4 tane
ZM : numaral sandalye ye ka deiik biimde
tane 3, iki tane 2 ve tane 4 olduu iin oturabilirler ?
8! 5.6.7.8
= 560 deiik say yazla- ZM :
3! 2! 3! 1.2.1.2.3
bilir. Yerler deiik numarada olduu iin
permtasyondur.(sra nemli) O halde
6!
P(6,4) = = 360 bulunur.
RNEK : 2!
Be deiik oyuncak 3 ocua ka deiik
biimde datlabilir ?
ZM : RNEK :
Oyuncalar deiik olduu iin bu bir sralama ki torbann her birinde, zerlerinde 1 den 12 ye
problemi ve permtasyondur. 5 elemann l kadar numara bulunan bilyeleri vardr. Her
permtasyonudur. O halde birinden 1 bilye alnarak ikili gruplar elde
5! 5! ediliyor. Ka deiik ikili elde edebilirsiniz. ?
P(5, 3) = = = 60 deiik biimde
(5 - 3)! 2!
datlabilir. ZM :
Her birinde deiik 12 er bilye olduu iin
bunlarn arpm kadar deiik ikili elde edilir.
12.12 = 144 (deiik ikili)
RNEK :
6 kitap, kitaplkta bir rafa ka deiik biimde
sralanabilir ?
RNEK :
6
6 kiiden ikisi nde 4 arkada olmak zere 5!
sralanarak fotoraf ektirilecektir. Ka poz gerei 5.P(5, 4) = 5. = 600 say bulunur.
1!
resim ekilebilir.
RNEK :
ZM : 10 kii zeri numaral 8 sandalyeye ka deiik
6! ekilde oturabilir
nde P(6, 2) = ;arkadakiler = P(4, 4) = 4!
4!
6! ZM :
dir. O halde P(6,2).P(4,4) = . 4! = 6! = 720
4! 10!
P (10,8) = kadar deiik biimde oturabilir.
poz bulunur. (hepsinin ayn srada olmasnn 2!
sonucu deitirmeyeceine dikkat ediniz.)
RNEK :
P(n, 4) = 42.P(n, 2) ise n katr. P (n, r) n
elemanl r li permtasyonlarn saysdr.
ZM :
n! n!
P(n,4) = 42P(n,2) = 42.
(n - 4)! (n - 2)!
(n - 2)! . (n - 1).n
= 42.
(n - 2)!
n2 5n + 6 42 = 0
n2 5n 36 = 0
(n-9)(n+4) = 0 n = 9 ; n = -4
(n= -4) olamaz. O halde n = 9 dur.
RNEK :
1, 2, 3, 4, 5, 6 kmesinin elemanlar ile yaz-
labilen 5 rakaml saylardan ka tanesinde 2
rakam vardr.
ZM :
2 rakam hepsinde bulunaca iin 2 yi ayr
tutarsak geriye kalan 5 elemann 4 l perm-
tasyonlar kadar (2 hari) drt rakaml say
yazlabilir. 2 says bu 4 rakaml sayda 5 dei-
ik yerde olabilecei iin arpma yntemi
7
A ve B kzlar ise (A, B) yi bir eleman olarak
alrsak artk 4 kii olur ve 3! kadar otururlar.
Ancak iki kz (A, B) biiminde olduu gibi (B,
A) biiminde de alnabilir.
arpma kural ile bulunur.
2! . 3! = 12 deiik biimde oturabilirler.
RNEK :
7 arkadatan belli iki kii yan yana gelmemek
koulu ile daire biiminde bir masa etrafna
ka deiik biimde oturabilirler ?
ZM :
nce tm oturabilme says bulunur. Sonra
belli iki kiinin yan yana gelme says bulunur.
RNEK :
3 erkek, 2 kz arkada yuvarlak bir masa Anahtarlk Problemleri
etrafna iki kz daima yan yana oturmak
kouluyla ka deiik biimde oturabilir ? Anahtarlklar havada dndrlebildii iin
(pozitif yada negatif yn nemli deildir.)
ZM :
dairesel permtasyon saysnn yarsn
8
almak gerekir. Ancak daire eklindeki bir
anahtarla maskot ilave edilmise (anahtar
maskotlu ise) normal permtasyon uygulanr
ve yars alnr. (n2 olmak zere), (n)
(n - 1)!
anahtar,maskotsuz anahtarla ; mas-
2
n!
kotlu anahtarla deiik biimde taklabilir.
2
RNEK :
5 deiik anahtar halka eklinde maskotsuz
bir anahtarl ka deiik biimde taklabilir ?
ZM :
(n - 1)! (5 - 1)! 4!
= 12 bulunur.
2 2 2
RNEK :
6 deiik anahtar halka eklinde maskotlu bir
anahtarla ka deiik biimde taklabilir ?
ZM :
n! 6! 720
= 360 deiik biimde taklabilir.
2 2 2
RNEK :
Bir ocuk deiik renkte ve byklkte 5
boncukla halka eklinde bir kolye yapmak
istiyor.(klips takmadan) Bu boncuklar ka
deiik biimde yerletirilebilir ?
ZM :
n - 1! 4! 24
= 12 deiik biim olur.
21 2 2
9
n elemanl r li kombinasyonlarnn says iin
u drt eitlik ve zellii gsterebiliriz.
I) n n = 1
0 n
II) n n
r n - r
III) n n n 1
r - 1 r r
n 1
IV) r says 0 dan balayarak den kk
2
en byk tam sayya kadar deitiinde n
r
n 1
gitgide artan deer alr. r > iinde gitgide
2
azalan deerler alr. (r ile n-r deerlerinde ise
eit olmaktadr.)
RNEK:
Herhangi dorusal olmayan 10 nokta ka
doru belirtir?
ZM:
10 nun ikili kombinasyonlar kadar doru
belirtilir. 10
10! 9.10
= 45
8! 2! 1.2
2
KOMBNASYON
RNEK : ZM :
Bir snavda 12 soru sorulmutur. Batan 3 Yamuk, karlkl iki kenar paralel dier iki
soruyu herkesin yapmas zorunludur. Dier kenar paralel olmayan drtgendir. O halde
sorulardan 7 tane seerek yantlamas yamuk says,
istenmektedir. snava giren bir renci bunu
ka deiik ekilde yapabilir? 4 3 = 4! 3! = 6.3 = 18 bulunur.
2 2
2! 2! 2!
ZM :
12 3 = 9 sorudan 7 tane seecektir.
RNEK :
9 = 9! 8.9 = 72 deiik seenek vardr. 10 voleybol oyuncusundan belli biri kaptandr.
7 Kaptan daima takmda bulunmak zere 6
7! 2! 2
kiilik deiik ka voleybol takm kurulabilir?
ZM :
Biri her takmda bulunaca iin 9 oyuncudan
5 ini semek gerekir. O halde
11
RNEK :
10 kiilik bir gruptan 5i A, 3 B ve 2si C
kentine ka deiik biimde gider?
ZM :
10 5 2 10! 5! 1
5 3 2
5! 5! 3! 2!
10! 7.8.9.10
= = 2520
5! 3! 2! 2
RNEK :
C(n,2) = 45 ise n katr?
ZM:
n!
= 45 n(n-1) = 90 ; n = 10 bulunur.
(n - 2)! 2!
RNEK :
bir torbada 5 krmz, 12 Beyaz bilye vardr.
Bu torbadaki bilyelerle 1 krmz 3 beyaz
olmak zere ka deiik grup bilye elde
edilir?
ZM :
5 12 = 5. 10.11.12 = 1100 grup bulunur.
1 3
3!
RNEK :
Bir sandkta bulunan 12 ampulden 4
bozuktur. Bu sandktan 1 i bozuk 3 salam
olmak zere ka deiik grup oluturulabilir?
ZM :
4 bozuksa 8 i salamdr. O halde,
4 8 = 4. 6.7.8 = 4.56 = 224 grup oluur.
1 3
6
12