BOLUM vi
IrHaL IkAMECI SANAYILESMENIN EKONOMI POLITIC!
1960 darbesi kisa 6mdrl0 oldu. Askeriar birbuguk yi inde yeni bir anaye
say roterandumia kabul etirdiler ve secimlare giderek itidan sivillere dev-
‘otilr, Pariementer demokrasinin kurulmasindan sonraki bu ilk askert mO-
ahalenin Tark tarih yazimindaki dederlendirligh, popolizm ite BOrokratik
relormizm arasindaki micadeleyi yakin tarihin ron
hhakim perspektifi yansitr.
tegedbUs ve pazar dillerine dayanan bir toplum modeli geleneksel
tarint dongeleriiyice zorlamist. Bu geligme, barokrasinin ve askerlerin Men
dores rejiminden duydugu hognutsuzlukla ortaya cikan bir restorasyonculu-
92 yol agmist
ilk! ve toplum 7 juvazinin hem
adi geligmesi, toplumsal statas0nd kaybetmis olan sivil
‘ve askert burokrasinin hognutsuziugunu énemsiz kilacak toplumsal gicler
‘lusturuyordu. Bunlara ragimen, kOgOk Oreticilere dayal bir pazar toplumun-
ddan, kapitalist bir topluma gegisin daha gergekiegmedigini, kapitaist ekson
‘tratinda Snemii bir sin farkilagmasinin hendz olugmadigin: sdyleyeblliriz.
$960'a varidiinda kapitalizme 6290 sini gatigmasi, toplumsal dinamigin
bOtOni0ga iginde hala ikincit Bnemdeydi
‘KagOk Greticiligin sayica hakimiyetine ragmen, burjuvazinin bir kesimi,
parlamenter rejim dogrultusundaki tercihierini ga¢ld bir bigimde dile getire-
bilecek bir statdye erigmigti. Bu tercihin bir nedeni, pOrokratik bir siyast
yopiyia kargiagtinidijinds, secim poliikasina duyarli ve parasal nifuze
‘ik Gok part sistem icinde deviet dairelerine erigmenin daha kolay olma-
‘iydt. 1950'lerin ikinci yansinda, Istanbul burjuvazisinin sanayi fraksiyonu,
Menderes'in iktisadt politikasindaki popdlist egiimin gittikge artmasindan
duydugu sikinti ve sabireizig itade etmigti. Bu kesim, muhaletetteki
CHP'nin devietgiligine ve DP'nin kigak burjuve ideolojisine bir alternatit
‘olusturan Ggined bir partinin (HOrriyet Partisi) Kuruimasinda Snemili bir
rol oynamisti. Liberal aydinlar ve ilerici burjuvazi tarefindan destekienen
17‘bu yeni partinin temsil ettii kentsel ittitakin platformu, partinin kisa Smrdyle
kKergilagtiniamayacak dlgide etkili oldu. Meclis'te DP'den kopup Harriyet
Partisi'ni olugturan grup kisa bir sire sonra CHPYye katidl. Bu katilim,
‘CHP’nin yorgun safiarinataze kuvvet agiladi, Partiye katian geng, teknokrat
Zihniyeti ve iyi egitimli kesim, muhaletet platformunun niteligini dedistird
1960'lerinikinci yarisinda CHP muglak bir plank kalkznma nosyonu edinme-
‘ye baglamig ve bu yeni tanim DP’yi daha da fazia popdlizme itmisti. DP,
kentsel-sinei-teknokratik hognutsuziuk kargisinda taviz vermek yerine yeni
taleplori CHP’nin burokratik egiliminden kaynaklanwyormug gibi yorumladi.
‘Bu yorum ve OP "nin daha da miltanlagan popdlizmi, sanayici ve aydinlari
Giderek muhaletete itt
Segmen duzeyinde, iktidar partisinin oylari 1984 ile 1967 arasinda bir
miktar azaimigt. Ama oylardaki bu azalma gehirllerin DP'den uzaklagma-
‘sindan cok tarimda gelirlerin dagmesinden kaynakiaran kisa vadeli hognut-
‘suzluga bagliyal, Aynica, meclisteki kavgalar Glkeyi kargit kamplara DOlmOS,
OP'li ve CHP" partizaniar arasindaki dUgmaniik giddetienmigti. Koylerde
part politikasi yayginlaginca her tarld gatigma segim macadelesi lagatgesiy-
'e tanimianir olmus, eski dogmaniikiar yeni renkiere bdrdnmdgtd. Kahveler
aynimig ve siyaset, oy verme davraniginin daha maddi temelierinin gegici
bir sdreyle askiya alinmasina yol acan bir dzerklik kazanmigt. Yine de
DP kéylerden, ozellkie daha ticarilegmis kiyi bélgelrinden gelen oylenn
en bydk kismint
isl cbzoyse! yanaimas, taht 17 yea
ayanan kogGk bruve paz ideo ie 1948 somecinn an! karma
bneine daha gun i burova deli arasindetigalgme oarakoraya
it, Bir bagke devil, sanayi bujuvazsinin ulsararest baglentiaryla
Dike goles kim abrecinin art devt taratngon dbzenlonmacie
serektryrdu Bu, son ylannda ice potizeclmus OP ‘
Sereeyecepi nr revs Bu egdan bain
ier kapitaist
érnegin Fransa'da planiamanin baslamas
‘Ama, cove ke lan Tok’ dek elma mer
Kazdot bance nmr east ik omel ek verde snr, pltee
i dbeagmlrnceveter-ars:liglrn dl belemine ys bai
dias, kines bu poltkalrdenyareranecekbeples It rion Ioeen
‘ind get agiginnisbeten diguk cesta
118
Yeni birikim modelinin baslamas bOrokrasiyi dzel olarak ayncaliki bir
konuma getirmedi. BOrokratlarin maaslan Snceki ddneme gore artt ve mo-
delin niteligi icabi yiksek deviet memurlan icindeki teknokrat tabakanin
‘statiisinds bell bir ykselme gdrdldd. Ama bu geligmi igbri, bOrokra-
sinin savag Sncesinde oldugu gibi yeniden bir sim konumu kazandigi ys
{da slyasi kertenin yeniden ayncalikh bir stata elde edebilecegi antarnim
tagimiyordu, Devlet memurlarinin ekonomiye mOdahalesi ve toplumsal sta:
{Gler), hAkim birkim tarzinin 6zel ihtiyaclarina gre birokrasiye burjuve
sin kargisinda gbreli 6zerkik taniyan bir model gercevesinde aniagiabil.
1960 darbesini yapaniar ve onlann aydiniar ve birokras| icindeki dong
‘manian pek de farkinda olmadan toplumsal polkas, siyast dangolri ve
idart mekanizmalary/a bitikte yeni bit birkim modelinin temelin star
‘Sonraki yirmi yl finde bu birkim modeli kBKIG déndgGmier gecirmeder
ve oldukga bagani bir bigimee glo. Sanayi buruvazisinin kandi projesin
bagka toplumsal gOslerden muhaletet gelmeden veye oniann destegii al
madan uyguledigim sdyiemiyoruz. Yeni ortaya gikan toplumsel ve iktisad
dlizenieme agi ve gene! politika yénoliml, tabi ki bir pazarik sorecinin
‘zelikle dOnya okonomisindeki hakim gOslere yaplen bir pazeligin sonu
‘cuydu, S82 konusu birikim modeli baslengicta dinyadeki hegemonyac
986 (ve onun finansman kuruluslar) taratindan da savunuimus ve aki
bir bigimde destekienmisti. Model, bir lgide aydinlann ézlemlerine w
daha da Snemisi, ici siniran hendz formile edimemis taleplerine