Telefonia Digitala

Telefonia digitala
LANBIDE
EKIMENA
Proiektuaren bultzatzaileak
Laguntzaileak
Hizkuntza-koordinazioa
Egilea(k): BILBAO NAVARRO GAIZKA eta EGIGUREN GANBOA LUCIO: Telefonia digitala, BIDASOA GLHBI.
Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntza Zerbitzuak
Maketa: Arrate Lpez

Azalaren diseinua: Naiara Beasain
2009an zuzendua eta prestatua

Telefonia Digitala
Aurkibidea
1. ZERBITZU INTEGRATUEN SARE DIGITALAREN OINARRIZKO KONTZEPTUAK........................................3

1.1. Definizioak.....................................................................................................................................3
1.2. ISDN-aren garapena...................................................................................................................4
1.3. Abonatuaren aitzipen digitala ..................................................................................................4
1.4. Elkartze funtzional nagusiak .......................................................................................................4
3 ISDN terminalak (TE1) ........................................................................................................5
3 ISDN ez diren terminalak (TE2) .........................................................................................6
3 Terminal egokigailua (TA).................................................................................................6
3 NT1 motako sarearen amaierako gailua.......................................................................6
3 Abonatuaren linea digitala .............................................................................................9
3 Bus pasiboa ........................................................................................................................9
3 NT2 motako sarearen amaierako gailua.....................................................................10
3 Erreferentziaguneak........................................................................................................12
2. ATZIPENAK, KONFIGURAZIOAK ETA KANALAK ..................................................................................15

2.1. Sarearen eta erabiltzailearen arteko atzipena ....................................................................15
3 Oinarrizko atzipena (BRI) ................................................................................................15
3 Atzipen primarioa ............................................................................................................16
3 Beste eskaintza komertzialak: Jauzi taldea .................................................................17
3 Beste eskaintza komertzial batzuk: ISPBX taldea ........................................................18
2.2. Bezeroaren instalazio-konfigurazioak .....................................................................................19
3 Bus pasibo motza ............................................................................................................19
3 Tarteko bus pasibo motza..............................................................................................20
3 Bus pasibo hedatua........................................................................................................20
3 Puntutik punturako BUS pasibo luzea ...........................................................................21
3 Adar pribatuko telefonogunearen azpiko instalazioak ............................................21
2.3. Erabiltzailearen sarbide-kanalak .............................................................................................22
3 D sarbide-kanala .............................................................................................................21
3 B sarbide-kanala..............................................................................................................22
3 B eta D sarbide-kanalen abiadurak.............................................................................22
3 Bestelako sarbide-kanalak.............................................................................................23
3. TELEKOMUNIKAZIO ZERBITZUAK ...........................................................................................................25

3.1. Zerbitzuak ISDNan ......................................................................................................................25
3 Telekomunikazio-zerbitzuen hornidura.........................................................................25
3.2. Eramaile-zerbitzuak ...................................................................................................................27
3 Zirkuitu moduko eramaile-zerbitzuak............................................................................27
LANBIDE EKIMENA I
Telefonia Digitala
3.3. Telezerbitzuak edo azken zerbitzuak ......................................................................................28

3 Telefonia ...........................................................................................................................29
3 Telefaxa.............................................................................................................................30
3 Hi-fi kalitateko 7 kHz-eko telefonia................................................................................30
3.4. Zerbitzu gehigarriak ...................................................................................................................31
3 Abonatu-zenbaki anizkoitza ..........................................................................................31
3 Azpihelbideratzea ...........................................................................................................32
3 Linea igorlea identifikatzea............................................................................................33
3 Erabiltzaileen talde itxia..................................................................................................34
3 Tarifen informazioa ..........................................................................................................34
3 Erabiltzailetik erabiltzailerako seinaleztapena ............................................................34
3 Dei gaiztoa identifikatzea ..............................................................................................35
3 Dei-transferentzia.............................................................................................................35
3 Markatzerik gabeko linea zuzena.................................................................................35
3 Deia zain ...........................................................................................................................35
3 Terminal-eramangarritasuna .........................................................................................35
3 Luzapenaren markatze zuzena.....................................................................................35
3 Hiruren arteko hitzaldia...................................................................................................35
4. TRANSMISIOAREN EZAUGARRIAK........................................................................................................37
4.1. Erabiltzailearen interfazea (S/T) ...............................................................................................37
3 AMI kodea ........................................................................................................................38
4.2. Oinarrizko atzipena, abonatuaren linea digitala (U interfazea) ........................................39
3 2B1Q linea-kodea............................................................................................................39
3 4B3T linea-kodea .............................................................................................................40
4.3. ISDN sistema elikatzea ..............................................................................................................42
3 Oinarrizko atzipena elikatzea ........................................................................................42
3 Atzipen primarioa elikatzea ...........................................................................................42
4.4. Atzipen primarioa ......................................................................................................................42
4.5. Zerbitzuaren kalitatea ...............................................................................................................43
3 Ebaluazioa ITU-TG.821 arauaren arabera ...................................................................44
5. ISDN PRAKTIKAK.....................................................................................................................................45
Sarrera .........................................................................................................................................45
5.1. ISDN telefonia erabiltzailea I ....................................................................................................45
3 Enuntziatua.......................................................................................................................45
3 Helburuak .........................................................................................................................45
3 Eduki nagusiak .................................................................................................................45
3 Ekintza-segida ..................................................................................................................46
3 Muntaiaren eskema........................................................................................................47
II LANBIDE EKIMENA
Telefonia Digitala
3 Baliabideak ......................................................................................................................47
3 Ekintza osagarriak............................................................................................................48
5.2. ISDN telefonoaren erabilera ....................................................................................................48
3 Enuntziatua.......................................................................................................................48
3 Helburuak .........................................................................................................................48
3 Eduki nagusiak .................................................................................................................48
3 Ekintza-segida ..................................................................................................................48
3 Baliabideak ......................................................................................................................50
5.3. Bus pasiboa ................................................................................................................................51
3 Enuntziatua.......................................................................................................................51
3 Helburuak .........................................................................................................................51
3 Eduki nagusiak .................................................................................................................51
3 Ekintza-segida ..................................................................................................................51
3 Baliabideak ......................................................................................................................52
5.4. NT1 (TR1) ......................................................................................................................................52
3 Enuntziatua.......................................................................................................................52
3 Helburuak .........................................................................................................................52
3 Eduki nagusiak .................................................................................................................52
3 Ekintza-segida ..................................................................................................................52
3 Baliabideak ......................................................................................................................53
5.5. IBT-10 ISDN aztergailua..............................................................................................................54
3 Enuntziatua.......................................................................................................................54
3 Helburuak .........................................................................................................................54
3 Eduki nagusiak .................................................................................................................54
3 Ekintza-segida ..................................................................................................................54
3 Baliabideak ......................................................................................................................55
3 Informazio gehigarria......................................................................................................55
6. XDSL TEKNOLOGIAK .............................................................................................................................57

6.1. Oinarrizko kontzeptuak .............................................................................................................57
3 Ahots-modemaren eta ADSL modemaren arteko desberdintasunak ...................57
3 Kobrezko parearen abiadura muga............................................................................58
LANBIDE EKIMENA III

Telefonia Digitala
6.2. ADSL teknika ...............................................................................................................................59

3 ADSL arkitektura...............................................................................................................59
3 Osagaiak ..........................................................................................................................61
6.3. Modulazioa ADSL linean...........................................................................................................62
3 CAP modulazioa .............................................................................................................63
3 DMT modulazioa..............................................................................................................64
3 ADSLa eta ISDNa .............................................................................................................66
6.4. ADSL G.Lite (ITU-T G.992.2)........................................................................................................66
6.5. ADSL Lineen errefusatzea .........................................................................................................67
6.6. ADSL2 eta ADSL2+ (G.992.5) ....................................................................................................67
6.7. xDSL familia .................................................................................................................................70
3 HDSL (High data rate Digital Subscriber Line) .............................................................71
3 SDSL (Symmetric edo Single Line Digital Suscriber Line)............................................72
3 VDSL (Very high data rate Digital Subscriber Line) ....................................................72
3 xDSL zerbitzuak alderatzea ............................................................................................76
7. TRANSMISIO DIGITALA ..........................................................................................................................77

7.1. Multiplexazioa ............................................................................................................................77
3 Maiztasun-zatiketa bidezko multiplexazioa (FDM).....................................................77
3 Denbora-zatiketa bidezko multiplexazioa (TDM) .......................................................81
7.2. Transmisioko hierarkia digitalak ...............................................................................................87
7.3. Hierarkia digital plesiokronoa (PDH) .......................................................................................88
3 Hierarkia plesiokronoaren eragozpenak .....................................................................89
7.4. Hierarkia digital sinkronoa (SDH) .............................................................................................90
3 Hierarkia sinkronoaren abantailak................................................................................91
3 SDH sare baten osagaiak ..............................................................................................92
8. AHOTSAREN DIGITALIZAZIOA: PCM MODULAZIOA ..........................................................................95

8.1. Sarrera .........................................................................................................................................95
8.2. Ahotsaren digitalizazioa ...........................................................................................................96
8.3. Pultsu kodetu bidezko modulazioa (PCM) ............................................................................97
3 Laginketa-etapa .............................................................................................................97
3 Kuantifikazio-etapa .........................................................................................................98
3 Kodifikazio-etapa ..........................................................................................................100
8.4. PCM seinaleak transmititzea..................................................................................................101
8.5. Ahotserako kodekak ...............................................................................................................103
3 Ahotserako kodekak arautzea....................................................................................104
9. GLOSARIOA.........................................................................................................................................105
IV LANBIDE EKIMENA
TELEFONIA DIGITALA
LANBIDE EKIMENA 1
ZERBITZU INTEGRATUEN SARE
DIGITALAREN OINARRIZKO
KONTZEPTUAK
1
1.1 Definizioak
Zer da Zerbitzu Integratuen Sare Digitala (ZISD)? ZISDa komunikazio-sare bat da, hainbat motatako
informazioak era digitalean garraiatzeko gai dena, hau da, ahotsa, irudiak eta datuak sareko puntu batetik
bestera eramaten dituena.
ISDN sigla, jatorrian, ingelesez sortutako izenarena da: Integrated Services Digital Network. Gaztelaniaz,
Red Digital de Servicios Integrados (RDSI) esapidea erabiltzen da, eta, frantsesez, Reseau Numerique avec
Integration de Services (RNIS)1.
Telefono-sare kommutatua garatuz joan da, teknika analogikotik hasi, eta digitaleraino iritsi arte, eta,
azkenik, ISDNraino iritsi arte. ISDNak zirkuitu-kommutazio moduko komunikazioak ahalbidetzen ditu
64 kb/s-ko abiaduran. Hala ere, badaude zerbitzu batzuk, pakete-kommutazio moduko konexioen bitartez
egokiago bideratzen direnak. Horregatik, ISDNak badauzka tresnak pakete-kommutazioa kudeatu ahal
izateko.
Egun, ahotsa eta datuak garraiatzeko, ardura bakarreko sareak daude. ISDNak zerbitzu integrala
ahotsa eta datuak eskaintzen du; ADSLaren abonatuaren (Asymmetric Digital Subscriber Line)
linea digital asimetrikoak ere zerbitzu horiek guztiak ahalbideratzen ditu. Nolanahi ere, ADSLa ez da
ISDNa bezain fidagarria betekizun horretarako; azken finean, jatorrizko izenak aipatzen duen bezala,
eginkizun horretarakoxe asmatu zen ISDNa.
Denbora-zatiketa bidezko multiplexazioa erabiliz, txirikordatutako hainbat kanal onartzen ditu ISDNak.
Oro har, bi kanal mota daude: datuak eramateko kanalak eta seinaleztapena bideratzeko kanalak.
ISDNa estatu osoan dago eskuragarri, baina, batez ere, enpresa-sektoreak erabiltzen du; etxebizitzetan,
berriz, ADSLa bilakatu da arrakastatsu azken urteotan.
1
Testuan, ISDN akronimoa erabiliko da, jatorrizkoa baita. Tarteka, bai euskarako ZISD, bai gaztelaniazko
RDSI aipatuko dira.
LANBIDE EKIMENA 3
Telekomunikazio eta Informatika Sistemak
1.2 ISDN-aren garapena
Aurreneko ISDN instalazioak ZISD kommutazio digitaleko telefonoguneetan oinarrituta zeuden;

64 kb/s-ko abiaduran zirkuitu-kommutazio moduko atzipenak ezartzea bideratzen zuten telefonogune haiek.
Atzipenak aldi berean egin zitezkeen, eta, hala, erabiltzaileari kanal askoko atzipenak eskaintzen zitzaizkion,
modu honetan:
n 64 kb/s (1 < n < 31)
ISDNaren garapenak 64 kb/s-tik 2 Mb/s-ra bitarteko atzipenak eskaintzera bultzatu du; banda estuko
ISDNa edo N-ISDNa (Narrowband ISDN) deritzo ISDN mota horri. Teknologikoki, osagai berriez baliatuz,
2 Mb/s baino abiadura handiagoko atzipenak lor daitezke. Bigarren motako horri banda zabaleko ISDNa
edo B-ISDNa (Broadband ISDN) deritzo. Hala eta guztiz ere, urteotan 2 Mb/s baino abiadura handiagoko
konexioetarako ADSL motako atzipenek gora egin dutenez, ez dirudi B-ISDNaren hedapena handia
izango denik.
1.3 Abonatuaren aitzipen digitala
Lehen begiratua egin ondoren, abonatuaren atzipena bi zatitan bana daiteke:
9 Abonatuaren edo bezeroaren instalazioa: abonatuak dituen terminalek eta terminal horiek
transmisio-linearekin lotzeko barneko sareak osatzen dutena.
9 Abonatuaren edo bezeroaren linea digitala: telekomunikazio-operadoreak duen telefonogune-

aren eta bezeroaren instalazioaren arteko transmisio-sistema digitalek osatzen dutena.
Bestalde, ISDN arkitekturari begira, CCITTk (Consultative Committee for International Telegraphy and
Telephony), egun ITU-T denak (International Telecommunication Union Telecommunication Standardization
Sector), zenbait erreferentziagune zehaztu zituen aparatu guztien artean. Aparatuak, bestalde, hainbat
elkartze funtzionaletan biltzen dira, eginkizunaren arabera. Ondoren, sakonago aztertuko dira kontzeptu
berri horiek.
1.4 Elkartze funtzional nagusiak
Elkartze funtzional bati buruz hitz egiten denean, hardwarea hartzen da kontuan; elkartze funtzional esan
dakioke bai ekipo oso bati, bai horren zati bati.
Oro har, ISDNaren abonatuaren RDSI instalazioak honako elkartze funtzional nagusi hauek eduki
ohi ditu:
9 1 motako terminala edo TE1 (Terminal Equipment 1)
9 2 motako terminala edo TE2 (Terminal Equipment 2)
9 Terminal-egokigailua edo TA (Terminal Adaptor)
9 Sarearen amaierako gailua edo NT (Network Terminator). Gaztelaniaz TR (Terminacin de

Red) 2
2
Estatuan, ISDN material gehiena Telefnicarena denez, horrek emandako izenez (TR) ezagutzen da.
Horregatik, aurrerantzean, grafikoetan, akronimo hori erabiliko da.
4 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
lau hari bi hari
TE1
NT / TR
ISDN
TE1 terminal generiko bat ZISD
RDSI
TE2
TA NT / TR
TE2 terminal generiko bat
1.1. irudia. Elkartze funtzionalen adibideak.
Aipatzekoa da instalazioaren osagai batek berariazko funtzioak izan ditzakeela elkartze funtzional
baten barruan. Halaber, zenbait osagaik batera bete ditzakete funtzioak. Eta, era berean, zenbait elkartze
funtzional ager daitezke instalazioaren osagai batean; esate baterako, NTa eta TA, askotan, elkarrekin egon
ohi dira instalazioaren ekipo berean.
ISDN terminalak (TE1)
ISDN terminala kontzeptua gailu askorekin lot daiteke, terminal telefoniko arrunt batetik hasi, eta
konputagailu nagusi bateraino. Zerrenda honetan daude zenbait adibide:
9 ISDN terminal telefonikoak
9 PCrako 64 kb/s edo 128 Kb/s-ko txartel egokitzaileak
9 Telemetria-terminalak
9 Teletesturako 64 kb/s-ko terminalak
9 Telefax-terminalak. IV. taldekoak, 64 kb/s-koak
9 Bideotestu-terminalak
9 Funtzio anitzeko terminalak
ISDNarekin lotzeko interfazea du ISDN terminalak; interfaze horrek bezero-sarearen interfazeari dagoz-
kion arauak betetzen ditu. Halaber, terminalak logika digitala behar du, ISDN sarearekin duen interkonexioa
kudeatu ahal izateko (mikroprozesadore batean dagoena). Normalean, terminalaren gutxieneko hornikuntzak
elementu hauek ditu: mikrotelefonoa, markatzeko teklatua, abonatuen zenbakiak zein testu-mezuak erakus-
teko pantaila moduko bat, eta, batzuetan, bai eta testu-mezuak bidaltzeko bigarren teklatua ere.
LANBIDE EKIMENA 5
ISDN ez diren terminalak (TE2)
TE2 moduko terminalek interfazea dute. Interfaze horrek ez ditu betetzen ISDNarekin ZISD duen
interkonexioa lortzeko baldintzak. TE2 adibide batzuk dira honako hauek: terminal telefoniko analogiko
arrunta, modema eta III. taldeko faxa ohikoa.
Terminal-egokigailua (TA)
Terminal-egokigailuak beharrezkoak diren baliabideez hornitzen du TE2 terminal bat ISDN ez den
terminal bat, bai softwarearen aldetik, bai hardwarearen aldetik. Terminal-egokigailuak (TA) TE2 terminalak
emandakoa eraldatzen du: terminalak proposatzen dituen kontrol-seinaleak protokolo bilakatzen ditu; proto-
kolo hori kontrol-mezuetarako seinaleztapen-kanalean erabiltzen da, hain zuzen; terminalaren datu-fluxuaren
itxura eta abiadura egokitzen ditu, ISDNaren komunikazio-kanalak eskatzen duen abiadurarekin parekatzeko.
Terminal-egokigailuak konexiorako interfazea ematen dio terminalari R izeneko erreferentziagunearen

bitartez, eta ISDN busarekin konektatzen da S izeneko erreferentziagunearen bidez. Interfaze analogikoa
emateko a/b TA egokigailua erabili ohi da.
Laburbilduz, terminal-egokigailuaren betebeharrak honako hauek dira:
9 Seinaleztapen-protokoloa eraldatzea
9 Datu-fluxua eraldatzea
9 Markatzeko erraztasunak ematea
9 Bistaratzeko erraztasunak ematea
NT1 motako sarearen amaierako gailua
Elkartze funtzionalen zerrenda aipatu denean, NT izen orokorrarekin identifikatu da sarearen amaierako
elkartze funtzionala. Zehaztasun handiagoz aztertzerakoan, bi NT mota bereiz daitezke: 1 motakoa edo
NT1 eta 2 motakoa edo NT2. Datozen lerroetan, NT1en ezaugarriak jorratuko dira, eta, aurrerago, NT2renak.
Sarearen amaierarako unitateak moldaketa-funtzioak betetzen ditu; abonatuaren linea digitala lotzen
du TE1 terminalarekin, edo a/b TA terminal-egokigailuarekin. NT1 abonatuaren bezeroaren instalazioan
dago.
NT1ek bit-emaria kudeatu behar du, eta, horretarako, mikroprozesadorea erabiltzen du. Modu berean,
gerta litezkeen talkak kudeatu behar ditu. Talka horiek gertatzen dira bi terminal, seinaleztapen-kanal bera
erabiliz, aldi berean transmititzen saiatzen direnean.
6 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Normalean ON, hau da, linea OK

dago
220 V Reset Linea
SW1
Normalean, OFF SW2
ON egonez gero, reset egiten du
a b b1 a1 b2 a2
korronte zuzeneko
100 V U S0
S0
bus pasiboaren irteera (ISDN)

Ager daitezkeen kommutagailuak:
* S0 busa: gaitu / desgaitu

* S0 eta U interfazeetan proba-pultsuak
RJ45 sortu
8 1 * Bus-konfigurazioa: motza / luzea
* Bukaera-erresistentziak
b2
b1
a1
a2
1.2. irudia. NT1en (gaztelaniaz, TR1) adibidea.
Bus pasiboaren irteera bikoitza izan daiteke, hau da, paraleloan dauden RJ45 oin eme bi; hala, RJ45
konektore ar bat edo bi konekta daitezke bus pasibora.
NT1en funtzio nagusiak hauek dira:
9 Linearekin konektatzea
9 Linea mantentzeko lanak egitea
9 Denbora-tarteen kontrola egitea
9 Terminalak lotzen dituen interfazea elikatzea
9 Bit-fluxuen multiplexazioa
9 Terminalen eta abonatuaren linearen arteko moldaketa egitea
9 Talkak kudeatzea
220 V-eko elikadura eteten bada, TE2 irteera analogikoak ez du funtzionatuko, eta S0 busean TE1
bakarra ISDN terminal digitala konektatu ahal izango da. Horrelakoetan, busaren elikadura kanpoko
telefonogunearen menpe dago, eta U erreferentziagunetik eskuratzen da.
Irteera analogikoek, lehen esan bezala, ISDNarekiko moldaketak egiten dituzte: ezaugarri mekanikoak,
elektrikoak eta seinaleztapen arlokoak. Nolanahi ere, ezin dituzte eskaini ISDNaren eta TSKren (Telefono
Sare Kommutatua) zerbitzu gehigarriak hiruren arteko konferentzia, erantzungailua Beraz, lehengo
ekipamenduarekin (faxa, erantzungailua) bateragarriak izatea da, gehienbat, irteera horien helburua,
LANBIDE EKIMENA 7
eta ez ahots-zerbitzu aurreratuak ematea. Horrelako zerbitzuetarako komenigarrienak ISDN terminal

puruak dira.
Zenbait NT1 mistok ataka analogikoetan CLIP zerbitzua igorlearen zenbakia bistaratzea eskain
dezakete batzuetan.
Nolanahi ere, telefonia-operadorearen ekipamendua denez, haren dokumentazioa aztertu behar da NT1
jakin batek zer-nolako aukerak ematen dituen zehatz-mehatz ezagutzeko.
Irudian, beste NT1 mota bat erakusten da:
Ager daitezkeen kommutagailuak:

* S0 busa: gaitu / desgaitu
* S0 eta U interfazeetan proba-pultsuak
sortu
* Bus-konfigurazioa: motza / luzea
Normalean ON, hau da, linea OK * Bukaera-erresistentziak
dago
220 V Reset Linea

SW1
Normalean, OFF SW2

ON egonez gero, reset egiten du
a b b1 a1 b2 a2 a/b 1 a/b 2
korronte zuzeneko U S0
100 V
S0 S0 a/b 1 a/b 2
S0 bus pasiboaren bi irteera (ISDN) bi irteera analogiko
RJ45 RJ45 RJ11 RJ11

8 1 8 1 6 1 6 1
a b a b
b2
b1
b2
b1
a1
a2
a1
a2
1.3. irudia. NT1 mistoaren (gaztelaniaz,TR1 mixto) adibidea, terminal analogikoak konektatzeko aukera ematen duena.
8 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Abonatuaren linea digitala
Bezeroaren linea digitalak aldi bereko komunikazioak full-duplex bideratzen ditu bi noranzkoetan,
pare kordatu hutsa erabiliz; bi komunikazio-kanal eta seinaleztapen-kanala dituen ISDN konexioak RDSI
eskatzen duen abiadura ematen du hari pare arrunt horrek.
Ikuspuntu fisikotik, NT1 telefonogune publikoarekin lotuta dago linea digitalaren bitartez. OSIko datu-
loturaren ikuspuntutik begiratuta, aldiz, bit-emaria baino ez da gertatzen; berez, ez dio ardura zein den biten
sorburua. Hori horrela, bitak antolatu beharko dira eta bit-emari osoa bit-hodi digitala (digital bit pipe)
erabiliz garraiatuko da telefonoguneraino.
Abonatuaren linea digitalak bi mutur dauzka. Alde batetik, telefonogunean dagoena: horri LT (Line
Terminator) edo linea-bukaerako gailu izena ematen zaio. Bestetik, bezeroari dagokionari TR, NT (Network
Terminator) edo sare-bukaerako gailu izena ematen zaio.
ISDN terminal telefonikoa
TR LT
TE1
Bus pasiboa Abonatuaren linea digitala
Txartel-egokitzailea duen PCa
1.4. irudia. Abonatuaren linea digitala eta bus pasiboa.
Abonatuaren linea digitalean, bi noranzkoetan igorritako bit-fluxuak kudeatzen dira, TDM (Time Division
Multiplexing) teknika baliatuz, hau da, denbora banatuz multiplexatzen dira, eta, horrela, bezeroari hainbat
komunikazio-kanal eskaintzen zaizkio.
Bus pasiboa
Bus pasiboak aukera ematen du sarearen amaierako NT1era gehienez zortzi terminal konektatzeko
(beheko 1.5. irudian ikus daiteke busaren eskema). Bus mota horri pasibo deitzen zaio, busetik zintzilikatzen
diren terminalen artean komunikazio zuzenik egiterik ez dagoelako.
LANBIDE EKIMENA 9
Bus pasiboa
R R
TR
Abonatuaren linea
R R digitala
TE TE
1.5. irudia. Bus pasiboa.
NT2 motako sarearen amaierako gailua
NT2 elkartze funtzional bat da, eta NT1ek baino funtzio aurreratuagoak dauzka; adibidez, komunikazio-
kommutazioa eta seinaleztapen-informazioaren prozesaketa.
NT2 gailua hainbat eratakoa izan daiteke: ISDN moduko adar pribatuko zentrala izan daiteke, eta orduan
PABX (Private Automatic Branch eXchange) deritzo. Modu berean, LAN (Local Area Network) batean WAN
(Wide Area Network) konexioa egiteko aukera ematen duen bideratzailea router ere izan daiteke.
NT2 batek NT1 bat behar du transmisio-linearekin konektatu ahal izateko. Kasu horretan, NT1 horrek
lehengo 4.4. puntuko NT1en bestelako ezaugarriak eduki ditzake; NT2k hiru kanal baino gehiago dituen
bit-hodi digitala erabil dezake telefonogune publikoarekin lotzeko.
NT2ren funtzio nagusiak honako hauek dira:
9 Seinaleztapen-informazioa prozesatzea
9 Seinaleztapen-informazioa multiplexatzea
9 Datu-kommutazioa
9 Zirkulazioaren biltze-lana
9 Mantentze-lanak
9 Lotura fisikoa
ISDNrako PABX digitala

Enpresa handietan, non luzapen asko kudeatu behar diren, ISDN PABX batek bete ditzake kommutazio-
funtzioak, zirkulazioaren biltze-lana eta antzeko beste ezaugarriak. ISDN telefonogune publiko lokalarekin
antzekotasun asko dauzka, baina enpresakoa txikiagoa da, oro har, eta ezin ditu kudeatu besteak bezain-
beste deialdi aldi berean.
10 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
ISDN PABX
Konexio digitala
(TR1 + TR2)
Berariazko terminal telefonikoa
TA
Terminal telefoniko analogikoa
1.6. irudia. ISDNrako PABX.
ISDN multiplexadorea (IMUX)

Urruti dauden zenbait abonaturentzat, hainbat linea digital multiplexatu daitezke IMUX baten bitartez.
IMUX hori ISDN telefonogune lokalarekin lotuko da. Horretarako, multiplexatutako maila altuagoko bit-hodi
digitala erabiltzen da.
Abonatuaren bit-hodi digitalaren kanalek kokapen finkoak izango dituzte ISDN bit-hodi digital nagusian.
Badago beste IMUX mota bat zeinak POTS (Plain Old Telephone Service) atzipenak, oinarrizko
atzipenak, atzipen primarioak eta datu-konexioak bideratzen dituen. Multiplexadore horri DiAmuX deritzo.
TE1
TR1
konexio digitala
TE1 IMUX
TR1
TA
TE2
1.7. irudia. ISDN multiplexadorea, IMUX.
LANBIDE EKIMENA 11
Erreferentziaguneak
ISDNaren ZISD inguruan badago beste kontzeptu garrantzitsu bat, erreferentziagune deritzona.
Erreferentziaguneek elkartze funtzionalen arteko interfazeak zehazten dituzte; interfaze errealak izan
daitezke, edo interfaze birtualak, hau da, ekipo barnean daudenak.
Gaur egun, bost erreferentziagune daude zehaztuta, baina CCITTk ITU-T horietako hiru baino ez
ditu arautu. ISDN sistemaren ZISD adibide bat hartuta, zenbait elkartze funtzional edukiko ditugu, eta
erreferentziaguneak izango dira haien arteko lotura-puntuak; askotan, ekipoaren osagaien arteko interfaze
fisikoak izan daitezke.
Datozen puntuetan, araututako ISDN sistemaren ZISD bi adibide jarriko dira mahai gainean; ikusiko
da bakoitzak nola erantzuten dion bezeroak (abonatuak) duen zirkulazio-eskakizunari.
ISDN sistemaren lehendabiziko adibidea

Sistemaren adibide honen bitartez, enpresa txikietako instalazioaren inguruko zehaztasunak jorratuko
dira; gogoratu zirkulazioa dela jarraitu beharreko ildoa, eta horrelako enpresetan ez dela handia izaten.
Lehen aipaturiko elkartze funtzionalak 1.8. irudian ikus daitezke; horrela, TE1, TE2, TA eta NT1 (TR1)
bereiz daitezke. Eskema osatzeko, azaldu beharreko erreferentziagune guztiak ageri dira.
Telefonogune lokala
TE1
TR1 LT ET
TE1
TA
TE2
R S/T U V
1.8. irudia. Zirkulazio baxuko (enpresa txikiko) ISDN sistemaren adibidea.
S erreferentziaguneak ISDN terminal bat TE1 eta sarearen bukaerako gailua NT1 edo TR1
bereizten ditu. Irudian, S erreferentziagunea arestian aipaturiko bus pasiboan dago.
Beheko ezker-ertzean, ISDN ez den terminala TE2 ikusten da. Beraz, S erreferentziagunearekin
konektatzeko terminal-egokigailua TA behar da. Horretaz gain, R izeneko erreferentziagunea agertzen
da, ISDN ez den terminalaren eta TAren artekoa, alegia. Erreferentziagune horren ezaugarriek ITU-Tk
araututako X.21 edo V.35 gomendio sortari jarraitu diezaiokete, esate baterako; gerora, hau da, TA zeharkatu
ondoren, ISDNaren S erreferentziaguneari dagozkion gomendioekin bat etorriko dira.
Ezkerraldeko elkartze funtzionalak abonatuaren instalazioan daude kokatuta. Irudi berean, eskuinean,
ISDN telefonogune lokala hornitzen duten zenbait elkartze funtzional bereizten dira.
12 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Telefonogune lokaleko elkartze funtzionalak, hots, linea-bukaera LT eta ET (Exchange Terminator)

telefonogune-bukaera, ez dira, oraingoz, ITU-Tk arautuak. Telefonogunean bertan, LTa eta ETa bereizten
dituen V erreferentziagunea3 dago. Lehen aipatu den bezala, LTa da telefonogunearen aldeko linea digita-
laren muturra, eta, gutxienez, dagozkion igorpen-zein hartze-funtzioak beteko ditu. ETak kontrol-deiak
prozesatu eta kudeatu behar ditu, maila altuagoko bit-hodi digitalerantz. Hala ere, ITU-T erakundeak ez du
estandarrik zehaztu esparru horretan ere.
Azkenik, U erreferentziagunea dago, telefonogunearen eta abonatuaren artean dagoena alegia; horrek
esan nahi du bit-hodi digitala dela.Adibide-sistema honetan, bi hariko abonatuaren linea digitala da.
U erreferentziagunea zehaztu zen, aspaldian, CCITTren gomendio batean; azken argitalpenetan, berriz,
ez da agertzen. Hala eta guztiz ere, artikulu askotan topa daiteke, eta aurrerantzean ere aipatuko da,
seguru asko.
ISDN sistemaren bigarren adibidea

Adibide honetan, enpresa handienentzat proposatzen den instalazioa aztertuko da; horrelako enpresetan,
zirkulazio-eskaera handia izaten da. Hurrengo 1.9. irudian ikus daitekeenez, osagai berria ageri da, NT2
elkartze funtzionala, alegia; antolakuntza CCITTk ITU-T araututa dago. ISDN telefonogunearekin konexioa
bideratzeko, lehenengo adibidean aipatutako bit-hodi digitala baino ahalmen handiagokoa erabiltzen da:
horrek esan nahi du datu-kanal gehiago izango dituela.

Telefonogune lokala
LT ET
TR1
Berariazko telefonoa
TR2
TA
R S T U V
Telefono analogikoa
1.9. irudia. Zirkulazio handiko (enpresa handiko) ISDN sistemaren adibidea.
NT2k funtzio adimentsuagoak ditu NT1ek baino. Dena den, komunikazio-lotura NT1en bitartez
gauzatzen da. Irudian ikusten den bezala, T erreferentziaguneak bi elkartze funtzional horiek bereizten
ditu. Dena dela, zenbaitetan, NT1en eta NT2ren funtzioak, gailu berean betetzen direnean, T erreferentzia-
gunea desagertu egiten da.
3
Testuan, ISDN akronimoa erabiliko da, jatorrizkoa baita. Tarteka, bai euskarako ZISD, bai gaztelaniazko
RDSI aipatuko dira.
LANBIDE EKIMENA 13
ATZIPENAK, KONFIGURAZIOAK
ETA KANALAK 2
2.1 Sarearen eta erabiltzailearen arteko atzipena
Sarearen eta bezeroaren arteko ISDN lotura ZISD egiteko, ITU-Tk araututako bi atzipen mota
daude: oinarrizko atzipena eta atzipen primarioa. Trafiko-bolumenaren arabera, irtenbide baten edo beste-
aren aldera joko da. Dena den, komunikaziorako kanal kopuru maximoa ongi zehaztuta dago bietan.
Oinarrizko atzipena (BRI)
Sarearen eta abonatuaren arteko atzipen sinpleenari oinarrizko atzipen deritzo, ingelesez BRI (Basic
Rate Interface), eta gaztelaniaz acceso bsico (BRI); nagusiki, trafiko-bolumen txikiko eginkizunetarako
erabiltzen da. Etxeko edota enpresa txikiko bezeroak izan ohi dira adibide argienak.
Beheko 2.1. irudiari begiratuz ikus daiteke oinarrizko atzipenak aurreko kapituluko lehendabiziko ISDN
sistemarekin duen parekotasuna; adibideak bezeroaren linea digitala erabiltzen du ISDN telefonogune
lokalarekin komunikatzeko.
Abonatuaren hiru kanaleko

Bus pasiboa (lau hari) linea digitala (bi hari)
S/T U
TR1
2B + D 2B + D
Bezeroaren 192 kb/s 160 kb/s Telefonogune lokala
terminalak
2.1. irudia. Oinarrizko atzipena (BRI).
Abonatuaren oinarrizko atzipen batek bit-hodi digitalaren honako kanal-konfigurazio hauetako bat eduki
dezake:
9 Seinaleztapen-kanal bat (D kanala) eta bi datu-kanal (B kanalak)
9 Seinaleztapen-kanal bat (D kanala) eta datu-kanal bat (B kanala)
9 Seinaleztapen-kanal bakarra (D kanala)
Normalean, atzipenaren bit-hodi digitalak bi B kanal 64 kb/s-koak eta D kanal bat 16 kb/s-koa
eduki ohi ditu.
LANBIDE EKIMENA 15
Abonatuaren muturrean S / T interfazean, atzipenak, gehienez, 8 terminal onartzen ditu

instalazioaren ezaugarriak direla eta, batzuetan, 8 baino gutxiago. Itxura fisikoari dagokionez, lau hariz
osatuta dago: bi, datuak igortzeko, eta beste bi, datuak hartzeko. Igorpen-abiadura 192 kb/s-koa da, haue-
tarako banatuta: B kanaletarako, D kanalerako, sinkronismo-informazio gehigarrirako, multitrama-egituraren
mantentze-lanetarako eta, azkenik, kanalerako sarbidearen kontrolerako.
Abonatuaren linea digitalaren muturrean U interfazean, atzipenak NT1 edo NT1+2 gailua
onartzen du. Itxura fisikoari dagokionez, 2 hariko pare arruntaz osatuta dago. Abiadura 160 kb/s-koa da.
Atzipenak full-duplex komunikazioari eusten dio, eta oihartzuna indargabetzeko teknikak erabiltzen ditu.
Atzipen primarioa (PRI)
Sarearen eta bezeroaren arteko bigarren atzipen mota horri atzipen primario deritzo, ingelesez PRI
(Primary Rate Interface), eta trafiko-bolumen handiko eginkizunetarako erabiltzen da. ISPBX (Integrated
Services Private Branch eXchange) eta IMUX dira atzipen primarioarekin konektatzeko gaitasuna duten
ekipoen bi adibide.
ISPBX, kudeatuko duen trafiko-bolumenaren arabera, ISDN telefonogunearekin ZISD konekta

daiteke, atzipen primario bakar baten edo gehiagoren bitartez. IMUX, aldiz, atzipen primario bakarraz
baliatzen da ISDN sarearekin ZISD konektatzeko.
Bezeroaren atzipen primario batek bit-hodi digitalaren kanal-konfigurazio hauetako bat eduki dezake:
9 Seinaleztapen-kanal bat D kanala, 64 kb/s-koa eta, asko jota, beste 30 datu-kanal

B kanalak, 64 kb/s-koak
9 Gehienez 31 datu-kanal B kanalak
S 30 kanal dituen
PCM sistema
T U
Erabiltzailearen ISPBX TR1
atzipen-kanalak
30B + D 30B + D
2048 kb/s Telefonogune
2B + D 2048 kb/s
lokala
192 kb/s
NT1 eta NT2 egon daitezke ekipo berean; T

interfazea txertatuta egongo da barnean.
2.2. irudia. Atzipen primarioa (PRI).
Bezeroaren muturrean T interfazean, oro har, NT2 egoten da. Hori adar pribatuko telefonogunea
izan ohi da; eta haren luzapenak S motako interfazeak izan daitezke. Itxura fisikoari dagokionez, NT1ekin,
berriro, lau hariko lotura dago, RJ-45 konektoreak dituena. Bit-hodi digitalak 30 B kanal 64 kb/s-koak
eta D kanal bakarra 64 kb/s-koa onartzen ditu; beraz, guztira, 2 Mb/s-ko banda-zabaleran moldatzen da.
16 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Bezeroaren linea digitalaren muturrean U interfazean, atzipenak NT1 edo NT1+2 gailua
onartzen du. Itxura fisikoari dagokionez, konexioa zuntz optikoaz edo kable ardazkideez baliatzen da. Bit-hodi
digitalaren banda-zabalera 2 Mb/s-koa da, eta PCM (Pulse Code Modulation) transmisio-sistema erabiltzen du.
Atzipen primario bati dagokion seinaleztapen-kanala beste atzipen primario batean egon daiteke. Kasu
horretan, beraz, lehenengo atzipen primarioak datu-kanalak baino ez ditu edukiko. Erabilitako komunikazio-
loturen menpe dago atzipen primarioaren kanal kopurua. Atzipen primarioaren oinarrizko egitura ikus daiteke
1.8. irudian.
Beste eskaintza komertzialak: Jauzi taldea
Telefonia-operadoreak eskaintzen duen funtzionalitate (facility) bat da jauzi taldea. Zenbaitetan,

oinarrizko atzipen batzuk bildu egin daitezke, eta horrelakoetan erabil daiteke, hain zuzen ere, funtzionalitate
hori. Funtzionalitate horri esker, buru-zenbaki bakarrera egindako deiak atzipen multzoa osatzen duten
oinarrizko atzipenen artean banatuko dira. Horrela, deialdia jauzi talde osoan eskuragarri dauden B kanalen
artean bideratuko da. Oinarrizko egitura 2.3. irudian ikus daiteke.
Jauzi taldean dauden

oinarrizko atzipenen
zenbaki nagusiak
xxx00 xxx01 xxx02
S0
TR1
U
xxx10 xxx15 xxx02
U S0
ISDN TR1
xxx20 xxx27 xxx02

U
S0
TR1
Jauzi taldearen
buru-zenbakia
2.3. irudia. Jauzi talde baten oinarrizko atzipenen elkartzea.
Linea-funtzionalitate hori zenbaki bakarrari lotzen zaio jauzi-talde jakin batean, buru-zenbakiari hain
zuzen ere adibidean: xxx02 zenbakiari; hala eta guztiz ere, atzipen bakoitzean beste zenbaki batzuk
ere egongo dira erabilgarri.
LANBIDE EKIMENA 17
Bete beharreko beste baldintza batzuk ere badaude:
9 Jauzi taldearen buru-zenbakia ezin da inoiz izan atzipen baten zenbaki nagusia
9 Jauzi taldeko funtzionalitatea telefonogune lokal beraren menpe dauden oinarrizko atzipenei
bakarrik eman dakieke; gainera, atzipen guztiak bezero bakarrarenak, hau da, titulartasun baka-
rrekoak izango dira
9 Oinarrizko atzipenak eraikin batean baino gehiagotan sakabanatuta egon daitezke
Beste eskaintza komertzial batzuk: IPSBX taldea
Beste hainbatetan, oinarrizko hainbat atzipenen kudeaketa adar pribatuko telefonogune baten bitartez
bideratzea komeni zaio enpresari. Horrelakoetarako, telefonia-operadoreak ISPBX funtzionalitatea ISPBX
taldea eskaintzen du. Argi ikusten da hori 2.4. irudian.
S0
U T0
TR2 S0
ISDN TR1
S0
2.4. irudia. ISPBX talde baten oinarrizko atzipenen elkartzea.
Kasu horretan, sareak, hau da, telefonia-operadoreak, bezeroak kontratatutako zenbaki guztiak
zenbaki multzoa beste era batera lotzen ditu oinarrizko atzipen guztiekin atzipen multzoa. Horrela,
jauzi taldearen kasuan zegoen atzipenaren eta zenbakien arteko lotura finkoa galdu egiten da. Orobat,
kontratatutako zenbaki guztietako batera igorritako deia edozein oinarrizko atzipenetako edozein B kanal
libretan konektaturiko terminalera eraman daiteke.
Bai oinarrizko atzipenekin, bai atzipen primarioekin kontrata daiteke ISPBX taldea funtzionalitatea.
18 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
2.2 Bezeroaren instalazio-konfigurazioak
Bezeroaren ikuspuntutik, instalazioak bi multzotan sailka daitezke, oro har. Hona hemen definizioak:
9 Oinarrizko instalazioak, oinarrizko atzipen bakarra dutenak
9 Adar pribatuko ISDN telefonoguneak PABX, hainbat atzipen dauzkatenak (oinarrizkoak edo
primarioak)
Oinarrizko instalazioak dira linea digital bakarra eta oinarrizko atzipeneko egitura dutenak (2B + D).
Oinarrizko instalazioetan ez da NT2 elkartze funtzionala agertzen; ondorioz, S eta T erreferentziaguneak

interfaze berean daude.
Normalean, oinarrizko instalazioei dagokienez, lau instalazio-konfigurazio egon ohi dira4.
BUS pasibo motza
Instalazio honetan, hartune-banaketa gehienez 10 oin erabiliz bideratzen da, eta asko jota 8 terminal
konekta daitezke aldi berean. Era berean, eta lehengo oharrean azaldutakoa kontuan hartuta, bus-tarte
maximoa 200 m-koa da, gutxi gorabehera.
Beheko 2.5. irudian adierazten den bezala, NT1en barnean 100 -ko mutur-erresistentzia dago, eta
beste muturrean ere balio bereko mutur-erresistentzia dago. Terminalaren eta oinaren arteko distantzia
maximoa 10 m-koa da.
d 200 m
100 -ko MR
100 -ko MR TR1
d 10 m
TE TE TE TE kopurua 8
2.5. irudia. Bus pasibo motza. Puntu bakarrekotik puntu anitzekorako konfigurazioa.
4 Oharra: tarteak hobetu daitezke babestutako pare kordatuko kableak erabiliz.
LANBIDE EKIMENA 19
Tarteko BUS pasibo motza
d 200 m d 200 m
d3m
d 10 m
100 -ko MR 100 -ko MR
TE kopurua 8
TE TE TR1 TE
2.6. irudia. Tarteko bus pasibo motza. Puntu bakarrekotik puntu anitzekorako konfigurazioa.
Konfigurazio honetan, NT1 ez dago busaren muturrean, busaren tarteko puntu batean baizik, eta horrek
bi adar edukitzea dakar. Terminalak, beraz, bi adarretan banatzen dira. Aurreko konfigurazioan bezala, 8
terminal konekta daitezke, gehienez, aldi berean, bi adarrekoak zenbatuta.
Adar bakoitzeko bus-tarte maximoa 200 m-koa da gutxi gorabehera; hala, bus-tarte osoa 400 m-koa
izan daiteke gutxi gorabehera. Horrez gain, ez ditu onartzen bi adar baino gehiagoko konfigurazioak. Termi-
nalaren eta oinaren arteko distantzia maximoa, berriz, 10 m-koa da. NT1i dagokionez, busaren eta haren
arteko distantzia 3 m-koa da, asko jota.
Konfigurazio horretako NT1en barnean, aldiz, ez dago mutur-erresistentziarik; bi mutur-

erresistentziak bi muturretan daude.
BUS pasibo hedatua
d 500 m
d = 25 / 50 m
100 -ko MR
100 -ko MR TR1
d 10 m
TE TE TE kopurua 4
2.7. irudia. Bus pasibo hedatua. Puntu bakarrekotik puntu anitzekorako konfigurazioa.
Konfigurazio honetan, NT1 ez dagoen muturrean pilatzen dira terminalak; guztira, 4 terminal baino ezin
dira konektatu konfigurazio honekin.
20 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Hori horrela, bus-tarte maximoa 500 m-koa da gutxi gorabehera, eta terminalen arteko distantzia 25
m-tik 50 m-ra bitartekoa da.
Puntutik punturako5 BUS pasibo luzea
d 1 Km
100 -ko MR 100 -ko MR

TE TR1
d 10 m
2.8. irudia. Bus pasibo luzea. Puntutik punturako konfigurazioa.
Instalazio horretan, NT1ekin konektatutako terminal bakarra dago, eta bien arteko distantzia 1km-era
irits daiteke.
NT1 barnean, 100 -ko mutur-erresistentzia dago txertatuta, eta terminalari dagokion oinean ere,
100 -ko mutur-erresistentzia dago txertatuta.
Terminalaren eta oinaren arteko distantzia 10 m-koa da gehienez.
Adar pribatuko telefonogunearen azpiko instalazioak
Adar pribatuko telefonogune digitalak T erreferentziagunean konektatzen dira sarearekin; beraz, telefo-
nogune horiek NT2ren funtzioak betetzen dituzte.
PABX bi eratara konekta daiteke:
9 Oinarrizko atzipen batzuk erabiliz, bertako PABXrekin konektatzeko dagoen konexio-kanalaren

erabilgarritasuna n (2B + D)-koa da. Konexio mota hori ahalmen gutxiko PABXetarako da egokia
9 Atzipen primario bakarra edo gehiago erabiliz, konexio-kanalaren erabilgarritasuna n (30B +

D)-koa da. Konexio mota hori ahalmen handiko PABXetarako da egokia
PABXk kanporantz kudeatu behar duen trafiko-bolumenaren menpe dago konexio mota baten edo
bestearen aldeko hautua.
5
Oharra: Ez nahastu puntutik punturako esapidearekin lotutako bi kontzeptuak: kapitulu honetan
azaltzen dena terminal bakarra kudeatzeko gaitasunari dagokio; aitzitik, beste testuinguru batean, datu-
loturako mailan, D kanaleko protokoloaren funtzionamenduari dagokio.
LANBIDE EKIMENA 21
2.3 Erabiltzailearen sarbide-kanalak
Aurreko ataletan aipatutako sarbide-kanalak aurrerantzean, kanalak ITU-Tk arautuak dira. Bi

motatakoak dira: B kanalak eta D kanalak; B kanalak komunikazio-kanalak edo datu-kanalak dira, eta D
kanalak, berriz, seinaleztapen-kanalak. Ondoren, sakonago jorratuko dira.
D sarbide-kanala
D seinaleztapen-kanalaren betebehar nagusia hau da: ISDNan zehar, zirkuitu kommutatuen arteko
konexioarekin lotutako seinaleztapen-informazioa garraiatzea. D kanalak erabiltzailearen terminalaren
eta ISDN telefonogune lokalaren arteko seinaleztapen-informazio guztia eramaten du bi noranzkoetan.
Telefonogunean, informazio hori telefonogunearen kontrol-funtzioetarako erabiltzen da.
Nahiz eta seinaleztapen-informazioak D kanalean lehentasuna eduki, kanalak badu hondar-gaitasuna,

beste hainbat motatako informazioa ere garraiatzeko:
9 Erabiltzailetik erabiltzailera bidalitako mezuak
9 Erabiltzaileen terminal batetik bestera bidaltzen diren iraupen txikiko testu-mezu batzuk. Mezu
horiek telefonoguneko kontrol-funtzioak zeharkatzen dituzte, baina ez dira prozesatzen; beraz,
mezuak hartzaile-terminalerantz abiatuko dira modu gardenean
9 Kommutazioa bideratzeko datu-pakete kopuru mugatua. Datu-pakete horiek, ISDNa zeharkatuz,

PHI (Packet Handler Interface) izeneko pakete-kudeatzaileraino igortzen dira, pakete-kommu-
tazioko sare batean
9 Telemetria-informazioa
B sarbide-kanala
Datu-kanala edo komunikazio-kanala da B kanala. Erabiltzailearen terminalean sorturiko informazioa

garraiatzen du, datu6 bihurtu ondoren. Informazio hori PCM kodifikazioaren bidez digitalizatutako ahotsa
izan daiteke, baita informazio digitala edota bien nahastea ere.
B kanalak datuak garraiatzen ditu terminalaren eta telefonogune lokalaren artean, bi noranzkoetan.
Gero, B kanalak, telefonogune lokaletik abiatuta, eta kommutazio-telefonogunea modu gardenean igaro
ondoren, bi aukera ditu: edozein terminaletarako bidea har dezake, edo, nodoen arteko komunikazio-loturez
baliatuta, ISDN kommutazioko beste telefonogune baterantz joan daiteke.
B eta D sarbide-kanalen abiadurak
B kanalaren abiadura finkoa 64 kb/s-koa da; D kanalerako, aldiz, bi modalitate eskaintzen dira:
9 Oinarrizko atzipen batean dagoenean, kanala 16 kb/s-ko seinaleztapen-kanal moduan agertzen

da. Abiadura hori nahikoa da B kanal bikoteari dagokion seinaleztapen-informazioa kudeatzeko
9 Atzipen primarioak, aitzitik, 30 B kanal bil ditzakeenez, seinaleztapenerako tresna ahaltsuagoa

behar du; horregatik, horrelakoetan, D kanalaren abiadura finkoa ere 64 kb/s-koa da
6
Oharra: Informazioa ezin da bideratu sortzen den moduan; bideratu ahal izateko, kontrol moduko datuak
gehitu behar zaizkio. Hau da: DATUAK = INFORMAZIOA + KONTROLA
22 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Bestelako sarbide-kanalak
Jorratutako B eta D kanalak ez ezik, abiadura handiagoetarako, H izeneko kanalak ere arautu zituen
ITU-Tk; gaur egun, ostera, kanal horiek ez dira zirkuitu kommutatuetan erabiltzen. Gainbegiratua eginda,
lau H kanal mota aurkitzen dira:
9 H0 kanala: 6 B kanal biltzen ditu eta 384 kb/s-ko bit-emaria lortzen du
9 H10 kanala: 23 B kanal eta 1.472 kb/s-ko bit-emaria
Nolanahi ere, gogoratu behar da aukera dagoela atzipen primarioa zatitzeko; horrela, bada, nahi adina
B kanal lor daitezke, 1etik 30era bitartean.
LANBIDE EKIMENA 23
TELEKOMUNIKAZIO ZERBITZUAK
3
3.1 Zerbitzuak ISDNan
Akronimoak berak adierazten duenez, ISDNa komunikazio-sarea da, telekomunikazio-zerbitzuak

eskaintzen dituen komunikazio-sarea, hain zuzen. ISDNaren bitartez, abonatuak bezeroak zerbitzu
sorta ederra du eskuragarri. Horietako batzuk ongi ezagunak dira: ahots-eta datu-zerbitzuak, esate baterako;
beste batzuk, aldiz, telekomunikazio-zerbitzu berriak dira, egun garatzen ari direnak, alegia.
Telekomunikazio-zerbitzuen definizioa eta azterketa errazteko asmoz, ITU-Tk bi esparru nagusitan eta
beste gehigarri batean sailkatu zituen zerbitzu horiek. Hona hemen laburpen gisako definizioak.
` Eramaile-zerbitzuak: erabiltzailearen ekipoari informazioa garraiatzeko ahalmena eskaintzen

diote, aplikazio eta edukiak edonolakoak direla ere
` Telezerbitzuak: azken zerbitzuak izenarekin ere ezagunak dira, eta erabiltzaileari goitik
behera egitaratutako komunikazioa informazioaren garraioa, ordena eta aurkezpena
eskaintzen diote. Horretarako, zerbitzuei eutsiko dien terminalaren ezaugarriak zehaztu
behar dira
` Zerbitzu gehigarriak: oinarrizko zerbitzu eramaile edo telezerbitzu bati funtzionalitate

(facilities) gehiago eransten dizkiote
Eramaile-zerbitzuaren funtzioa da ahotsa, datuak edo irudiak eramatea erabiltzaileen interfazeez

osatutako sarean, informazio digitalaren itxuraz. Funtzio horrek denbora errealean egin behar du lan,
garraiatutako informazioa aldatu gabe. 3.1. irudian ikus daiteke ISDN sarean RDSI eramaile-zerbitzua
nola inplementatzen den bi abonaturen interfazeen artean S/T erreferentzia-guneak. Eramaile-
zerbitzuaren funtzioak OSIko 1., 2. eta 3. mailetan banatzen dira; eta haien helburu nagusia da igorletik
hartzaileraino sarean eraman beharreko informazioa babestea eta bideratzea.
Bi erabiltzaileren arteko komunikaziorako erabiltzen den telekomunikazio-zerbitzu osoa da telezerbitzua.

Eramaile-zerbitzuak emandako informazioa konbinatzen du terminalaren zenbait funtziorekin; informazio-
prozesaketarako funtzioekin, besteak beste. Telezerbitzuaren funtzioak OSIko 7 mailetan banatzen dira.
LANBIDE EKIMENA 25
Erabiltzailearen Erabiltzailearen
TE TE
interfazea interfazea
S/T S/T
ISDN
Eramaile-zerbitzua
OSIko 1., 2. eta 3. mailak
Telezerbitzuak
OSIko 1-7 mailak
3.1. irudia. Eramaile-zerbitzuak eta telezerbitzuak.
Zenbait telezerbitzuk eramaile-zerbitzu bakar bat besterik ez dute erabiltzen; beste zenbaitek, aldiz,
eramaile-zerbitzuen sortako batzuk erabiltzen dituzte. Esate baterako, telefonia-telezerbitzua TSKrekin
(Telefono Sare Kommutatua) lotuta dago. Beste adibide bat telex-telezerbitzua da; telex-sarea soilik
erabiltzen du. Aitzitik, teletex-telezerbitzuak, telexaren bertsio eguneratuak, hainbat komunikazio-sare
erabil ditzake: TSK eta beste hainbat datu-sare, besteak beste. Beste adibide batzuk ere aipa daitezke:
bideotexa, telefaxa eta telemetria-zerbitzua.
Eramaile-zerbitzuak eta telezerbitzuak, gainera, oinarrizko zerbitzuetan eta zerbitzu gehigarrietan bana
daitezke, 3.2. irudian ikusten den bezala. Lehen aipatutako adibideak oinarrizko zerbitzuak dira, eta
zenbait zerbitzu gehigarrirekin osa daitezke. Adibidez, telefonia oinarrizko zerbitzua da; AD (Abbreviated
Dialing) edo markatze laburra, aldiz, zerbitzu gehigarria da, eta telefoniarekin batera erabil daiteke, bezeroei
funtzionalitate bat gehiago emateko.
Telekomunikazio-zerbitzuak
Eramaile-zerbitzua Telezerbitzua
Oinarrizko eramaile- Oinarrizkoa Oinarrizko Oinarrizkoa

zerbitzua + telezerbitzua +
Zerbitzu gehigarria Zerbitzu gehigarria
3.2. irudia. Telekomunikazio-zerbitzuen banatzea.
Zerbitzu gehigarriek hautazko funtzionalitateak eskaintzen dituzte, baina oinarrizko zerbitzuekin batera
eskaintzen dira. Oinarrizko zerbitzuen menpe egoten dira beti, eta ezin dira erabili zerbitzu independente
gisan. Dena den, zerbitzu gehigarri bat oinarrizko zerbitzu batekin baino gehiagorekin erabil daiteke.
26 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Telekomunikaziozerbitzuen hornidura
Abonatuak telekomunikazio-zerbitzu bat erabil dezake baldin eta baldintza batzuk betetzen badira:
9 Abonatuak oinarrizko telekomunikazio-zerbitzua kontratatuta eduki behar du, eta, beharrezkoa

izanez gero, zenbait zerbitzu gehigarri ere kontratatuta eduki behar ditu
9 Terminalak bateragarria izan behar du
9 Sarearen seinaleztapen-sistemek gai izan behar dute zerbitzu-eskakizunarekin doan informazioa

garraiatzeko
Eramaile-zerbitzuak
Eramaile-zerbitzuek, araututako zenbait interfazeren bitartez, ISDNaren erabiltzaileari ZISD infor-

mazioa garraiatzeko ahalmena eskaintzen diote. Garraioa, aplikazioa eta edukiak edonolakoak direla ere,
bi terminalen artean egiten da.
Erabiltzailearen terminalak berak eskatzen dio sareari eramaile-zerbitzu egokiena, konexioa egiterakoan,
erabiltzaileari azken zerbitzua eman ahal izateko. Azken zerbitzu hori telezerbitzua sumatzen du, hain
zuzen ere, erabiltzaileak, hau da, erabiltzailearentzat, eramaile-zerbitzua gardena da.
Erabilitako kommutazio-tekniken eta informazio-transmisioaren moduaren arabera, eramaile-zerbitzuak

bi kategoriatan sailka daitezke: zirkuitu-moduko eramaile-zerbitzuak, edo pakete-moduko eramaile-
zerbitzuak.
Zirkuitu-moduko eramaile-zerbitzuak
Hau da zirkuitu-moduko eramaile-zerbitzuen ezaugarri komuna: bi kanal erabiltzen dira; D kanala

erabiltzen da seinaleztapen-informazioa garraiatzeko, eta B kanala, berriz, datuetarako.
Hala eta guztiz ere, zerbitzu horiek berriro sailka daitezke, transmisio-abiaduraren eta informazio-
transmisioaren ahalmenaren arabera. Hona hemen zerrenda.
64 kb/s-ko murrizketarik gabekoa, 8kHz-etan egituratua

Hori da normalean ISDNak eskaintzen duen helburu orokorreko eramaile-zerbitzua. Asko jota 64 kb/s-ko
abiaduran arituko den edozein aplikaziotarako balia daiteke erabiltzailea eramaile-zerbitzu horretaz. 64 kb/s-ko
abiaduran egiten diren datu-transmisioetarako erabiltzen da gehienbat.
8 kHz-etan egituratua esapideak datuak nola antolatzen diren adierazten du: igorri beharreko infor-
mazioa trama batean sartzen da, eta trama horrek 125 s-ko iraupena du; beraz, horrelako 8.000 trama
sor daitezke segundoko.
Murrizketarik gabekoa esapideak adierazten du kanala gardena dela; igorritako bit-segida ez dela
aldatzen ibilbidean. Beraz, igorritako informazioa ez da prozesatzen.
LANBIDE EKIMENA 27
64 kb/s-ko ahozko elkarrizketetarako, 8kHz-etan egituratua

Elkarrizketak bideratzeko balio du eramaile-zerbitzu honek. Izenak berak adierazten du ahotsa digita-
lizatzeko erabilitako teknika dela. Jatorrizko informazioa ahotsa denez, informazio digital bilakatzeko zenbait
teknika erabil daitezke. ISDNan erabiltzen denari, ingelesez, PCM deritzo (Pulse Coded Modulation),
euskaraz, PKM (Pultsu Kodetu bidezko Modulazioa), eta gaztelaniaz, MIC (Modulacin por Impulsos
Codificados). Ahotsaren digitalizaziorako, prozesatze digitaleko teknikak erabil daitezke: berariazko A legea
edo legea, eta oihartzuna indargabetzekoak, besteak beste. Modu berean, ahotsak dituen mugak kontuan
hartuta, prozesatze-teknika batzuen bitartez, transferitutako informazioa optimizatu beharra dago. Hori,
dena den, Irma, gozoa (Irma la douce) filmeko tabernariak zioen bezala, Beste istorio bat da.
Igorritako bit-segidaren osotasuna ez da ziurtatzen; beraz, eramaile-zerbitzu hori ez da egokia modem

bidezko ahots-bandan eginiko datu-transmisioetarako. Hala ere, sareak transmisio analogikoa erabil dezake.
64 kb/s-ko 3,1 kHz-eko audio-informaziorakoa, 8kHz-etan egituratua

Eramaile-zerbitzu honekin, 3,1 kHz-eko banda-zabalerako audioa edo ahotsa igor daiteke. Modemak
edo fax arruntak I., II., edo III. taldekoa ahots-bandan kudeatzen ditu, normalean, sortutako datuak.
Bitaren fidagarritasuna ez da bermatzen, eta sarean transmisio analogikoa erabil daiteke.
N x 64 kb/s-ko murrizketarik gabekoa, 8kHz-etan egituratua

Aipatutako lehen eramaile-zerbitzuaren tankerakoa da. Zerbitzu honekin, bi terminalen arteko informazio-
transmisioaren ahalmena handitu egiten da, erabilgarri ditugun datu-kanalen arabera. Adibidez, 2 B kanal
erabil daitezke, 6 B kanal H0 kanala, edo 30 B kanal H12 kanala. Gainerakoetarako, aurrekoak
bezala funtzionatzen du.
N x 64 kb/s-ko transmisio txandakaturako murrizketarik gabekoa, 8kHz-etan egituratua

Solasaldia eta datuak txandakatuta transmiti daitezke eramaile-zerbitzu honen bitartez.
Paketemoduko eramaile-zerbitzuak
Informazioa paketetan bidaltzean datza eramaile-zerbitzu hauen ezaugarri nagusia. Seinaleztapen-

informazioa agertuko da, oro har, bai propio horretarako dagoen D seinaleztapen-kanalean, bai datuetarako
erabilitako kanalean. Modu berean, D kanala bakarrik erabiliz, pakete-moduko eramaile-zerbitzuak eskain
daitezke; azken kasu horretan, beraz, seinaleztapen-informazioa eta datuak kanal berean ipiniko dira.
Pakete-moduko eramaile-zerbitzuak bi eratara eskaintzen dira:
9 Dei birtualak
9 Zirkuitu birtual iraunkorra
3.3 Telezerbitzuak edo azken zerbitzuak
Arestian aipatu bezala, bi erabiltzaileren terminalen arteko komunikazio osoa gauzatzeko gaitasuna
du telezerbitzuak. Aurrera eramaten ditu sare-funtzioak eta erabiltzaile-funtzioak; horregatik, azken zerbitzuak
OSIko zazpi mailak hartzen ditu (ikus 3.1. irudia).
28 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Telezerbitzu edo azken zerbitzu bakoitza bere eginkizunerako lehen aipaturiko eramaile-zerbitzuetako
batez baliatuko da; terminalak berak eskatuko dio, automatikoki, eramaile-zerbitzu hori telefonoguneari.
Hauek dira orain arte ISDNrako ITU-Tk araututako telezerbitzuak : telefonia, 7 kHz-eko telefonia,
telexa, teletexa, telefaxa II., III. eta IV. taldekoak, modu mistoa teletexa + telefaxa eta bideotexa.
Zenbait telezerbitzu, ITU-Tk arautu ez dituen arren, Espainian erabilgarri daude; adibidez, ekortze moteleko
bideoa, fotobideotexa bereizmen handiko bideotexa, fitxategi-transferentzia eta Interneteko sarbidea.
Aipatutako horietako guztietako bi baino ez dira sakon jorratuko: telefonia eta telefaxa alegia; beste
baten azalpen arina ere egingo da.
Telefonia
Ezaguna denez, solasaldiak denbora errealean eta bi noranzkoetan egiteko diseinatuta dago telefonia-
telezerbitzua. Urteetan, garai bateko TSK (Telefono Sare Kommutatua) telekomunikazio-sareak eskaini zuen
azken zerbitzu hori.
TSK ahots-transmisiorako diseinatu zen, eta 300 Hz-etik 3.400 Hz-era bitarteko maiztasun-tartea
3,1 kHz-eko maiztasun-banda kudeatzen zuen. Egun, ia-ia osorik digitalizatuta dago TSK, eta
PCM teknikak erabiliz, informazioa itxura digitalarekin garraiatzen da. TSK-k ere informazioa prozesatzeko
teknikak erabiltzen ditu: oihartzun-indargabetzea eta seinale-ahultzea, esate baterako.
TSK sarea eta harekin konektatutako ekipoak islatzen ditu 3.3 irudiak. Jarri arreta modemen bitartez
konektatutako terminalei. Modemek TSKn dauden datu-fluxuak erraztu egiten dituzte.
Telefono diskoduna
Telefono teklatuduna
TSK
Modema oinarrizko telefonia
Modema
Datu-terminala
PABX
Berariazko terminala Datu-basea
3.3. irudia. Oinarrizko telefonia-sarea, TSK.
TSK-k hainbat seinaleztapen-sistema erabiltzen ditu; gaur egungo punta-puntakoa CCS-7 da, eta ISDN
sarean ere erabiltzen da.
ISDNak, TSKrekin batera, telefonia-telezerbitzua eskaintzen du. Abonatuaren linea digitalak eta ISDN
terminal telefoniko digital berriek ahots-kalitatea hobetzen dute, eta zerbitzu gehigarriak ere eskaintzen
dituzte. Telezerbitzu horren azpian dagoen eramaile-zerbitzua hizketarako ahotseko zerbitzua da.
LANBIDE EKIMENA 29
Hauek dira telefonia-telezerbitzuaren ezaugarriak:
9 Informazio-transferentziaren modua: zirkuitu-kommutazioa
9 Informazio-transferentziaren abiadura: 64 kb/s
9 Informazio-transferentziaren ahalmena: ahotsa
9 Egitura: 8 kHz-etan moldatua
9 Komunikazio-ezartzea: igorlearen eskaria
9 Simetria: bi noranzkoetan simetrikoa
9 Komunikazio-konfigurazioa: puntutik punturakoa
Telefaxa
Telefax-zerbitzua, fax, facsimile edo urruneko kopiagailua 1846. urtean asmatu zen. Aitzitik, zerbitzu
hori XX. mendeko 70eko hamarkadaren erdialdeaz geroztik baino ez da arrakastatsu bilakatu.
Facsimile hitza latinetik dator, eta berdin egitea esan nahi du. Telefaxak igorlearen irudi bat hartzen
du, eta beste bat, berdina, sortzen du hartzailearen terminalean. Fotokopiagailua bezalako aparatu bat da,
sarrera-leihoa eta irteerako erretilua elkarrengandik urrun dauden arren. Beraz, telefaxak irudiak kudea
ditzake; aldiz, telex-eta teletex-zerbitzuak testu-komunikazioetarako baino ez dira egokiak.
Egun, telefax-ekipoak lau kategoriatan edo taldetan sailkatzen dira, kodifikazio-tekniken eta transmisio-
abiaduren arabera: I. eta II. taldekoek kodifikazio analogikoa erabiltzen dute; III. eta IV. taldekoak, ordea,
kodifikazio digitalaz baliatzen dira.
Transmisioaren iraupenari dagokionez, A4 tamainako orri bat igortzeko, adibidez, I. taldeko faxak
erabilita, 6 minutu behar dira; II. taldeko batekin, 3 minutu; III. taldeko batekin, minutu bat baino gutxiago;
eta azkenik, IV. taldeko batekin, 10 segundo baino ez.
Digitala izan arren, III. taldeko faxak TSK erabiltzen du, modema tartean duela. IV. taldeko faxa, ostera,
transmisio-lotura digitaletan 64 kb/s-ko abiaduran aritzeko diseinatuta dago.
Izan ere, telefax-terminalaren eta telefono arruntaren funtzioak biltzen dituen terminala dendetan eros
daiteke. Batzuek teletex eta telefax moduan ere funtzionatzeko gai dira; terminal horiei terminal misto
deritze eta ITU-Tk arautuak ditu. Eskaintzen dituzten bi telezerbitzuetarako, hots, teletexerako eta tele-
faxerako, maila altuko atributuak (ezaugarriak) dituzte.
Hifi kalitateko 7 kHz-eko telefonia
Telezerbitzu horrek kalitate handiagoko zerbitzu telefonikoa eskaintzen du, HI-FI kalitatekoa, hain zuzen
ere, eta musika transmititzeko egokia izan daiteke. Azpian, 64 kb/s-ko murrizketarik gabeko eramaile-
zerbitzua du; beraz, azken zerbitzu hau ezin da erabili ISDN ez diren terminalekin.
30 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
3.4 Zerbitzu gehigarriak
Zerbitzu gehigarriek beste zenbait funtzionalitate eransten dizkiete eramaile-zerbitzu baten edo tele-
zerbitzu baten jatorrizko funtzionalitateei. Ezin da zerbitzu gehigarririk eskaini eramaile-zerbitzu batekin
edo telezerbitzu batekin loturik ez badaude.
TSKn aspalditik daude ezarrita zerbitzu gehigarriak. Zerbitzu gehigarri zahar horietako batzuk eskura-
garriak dira ISDN sarean ere; gainera, zenbait zerbitzu gehigarri berri sartu dira.
Zerbitzu gehigarri batzuek eskatzen dute erabiltzailearen terminalak bistaratzeko unitatea edukitzea.
Bistaratzeko unitate hori erabil daiteke, esate baterako, erabiltzailetik erabiltzailerako testu-mezua erakusteko,
edo ordaindu beharrekoari buruzko informazioa bistaratzeko. Modu berean, bistaratzeko unitateak dei-
bideratzearen informazio-mezuak erakuts ditzake.
Horrelako zerbitzu gehigarri bat erabili baino lehenago, abonatuak kontratatu eta ordaindu egin behar
du. Hornitzaileak, harpidetza onartu ondoren, abonatuari harpidedun-kategoria ematen dio. Azkenik, zerbitzu
gehigarria erabiltzen hasi baino lehen, zerbitzu horrek indarrean egon behar du. Aktibatze hori abonatuaren
terminal batetik sarerako seinaleen bitartez bideratzen da, eta dei zehatz batekin lotuta egin daiteke akti-
batzea. Beste zenbait zerbitzu gehigarri, berriz, harpidetza egin ondorengo dei guztietarako egoten dira
indarrean.
Lehen, Espainian, zerbitzu gehigarriak bi eratara hornitzen ziren: estimulu-moduan edota modu
funtzionalean; baten edo bestearen aldera jotzeak eragin handia zuen seinaleztapen-protokoloetan.
Egun, estimulu-modua, Telefnicaren araudiari jarraitzen ziona, alde batera utzita dago. Beraz, 2000ko
uztailaz geroztik, modu funtzionala bakarrik eskaintzen da; horrela, Europako araudiari EuroRDSI
jarraituz, operadoreen eta terminalen arteko bateragarritasuna bermatzen da.
Ondoren, zenbait zerbitzu gehigarri aipatzen dira. Horietako batzuk sakon jorratuko dira, beste batzuk,
aldiz, arinago.
Abonatu zenbaki anizkoitza
MSN (Multiple Suscriber Number) edo abonatu-zenbaki anizkoitz izeneko zerbitzuak aukera ematen
du ISDN interfaze bakar bat zenbait ISDN zenbakirekin lotzeko. Horrela, adibidez, bus pasiboan dauden
zortzi terminaletako bakoitzari abonatu-zenbakietako bat eman dakioke. Abonatuarentzat hautazkoa da
interfaze batekin lotutako abonatu-zenbakiak interfazean bertan konektatutako terminalen artean banatzea.
S0
TR1
943641120 943641121 943641122
3.4. irudia. MSN zerbitzuaren aukera bat.
LANBIDE EKIMENA 31
Modu berean, terminal bakar bati abonatu-zenbaki bat baino gehiago eman dakizkioke.
S0
TR1
943641120 943641121 943641122

943641121
943641130
3.5. irudia. MSN zerbitzuaren beste aukera bat.
Bestalde, zenbait terminal abonatu-zenbaki bakar batekin lot daitezke.
S0
TR1
943641120 943641120 943641120 943641122
3.6. irudia. MSN zerbitzuaren hirugarren aukera bat.
Telefnicak atzipen bakoitzeko 8 abonatu-zenbaki onartzen ditu, gehienez. Operadoreak elkarren

segidako zenbakiak ematen zituen, normalean; esate baterako, 943220046, 943220047, 943220048
Egun, aldiz, zaila da elkarren segidako zenbakiak lortzea eta ISDNko abonatu-zenbakiak elkarrekiko azken
1, 2, 3 edo 4 zifrekin bereizten dira.
Azpihelbideratzea
SUB (ISDN SUBaddressing) azpihelbideratze-zerbitzuak edo azpihelbidearen transferentziako zerbi-

tzuak ISDN abonatuari abonatu-zenbakia emateaz gain, azpihelbide bat ere eskaintzeko aukera ematen
dio. Azpihelbidea abonatu igorleak edota abonatu hartzaileak aukera dezake. Azpihelbide hori puntu
hartzaileko ekipo bati edo software bati eragiteko erabil daiteke, Zenbakitze Plan Nazionalak araututako
helbide-tartetik at.
Azpihelbidea gardenki bidaltzen da sarean, seinaleztapeneko D kanalean, seinaleztapen-mezuaren

informazio-moduan. Puntu hartzailearen lana da azpihelbide horren erabilera; beraz, ISDN sarean ez da
informazio hori prozesatzen.
Zerbitzu gehigarri hori erabili ahal izateko, kategoria egokia eduki behar dute bai abonatu igorleak, bai
abonatu hartzaileak.
Dena den, oinarrizko telefonian orokorrean, DDI zerbitzua PABXetan edo MSN terminal batzuen
artean erabiltzen dira SUB zerbitzua baino sarriago.
32 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Linea igorlea identifikatzea
CLI (Calling Line Identity) edo linea igorlea identifikatzeko zerbitzuak abonatu igorlea zein den esaten
dio abonatu hartzaileari. Seinaleztapeneko D kanalean eta dei-ezarpenean bidaltzen da informazio hori;
ondorioz, abonatu hartzailearen terminaleko bistaratze-unitatean ager daiteke.
Dena den, abonatu igorlearen kategoriaren arabera, haren zenbakia ez bidaltzea lor daiteke; kasu
horretan, beraz, abonatu hartzailearen bistaratzeko unitatean ez da ezer agertuko.
Zerbitzu orokorretik abiatuta, zenbait aukera daude:
` CLIP (Calling-Line Identification Presentation) zerbitzuak igorlea zein den adierazten dio
hartzaileari.
` CLIR (Calling-Line Identification Restriction) zerbitzuak igorleari bere zenbakia ezkutatzeko

aukera ematen dio.
` COLP (COnnected Line identification Presentation) zerbitzuak deia zein zenbakirekin ezartzen
den adierazten dio igorleari. Interesgarria da deiak desbideratzean.
` COLR (COnnected Line identification Restriction) zerbitzuak hartzaileari bere zenbakia

ezkutatzeko aukera ematen dio.
Datorren adibidean, 3.7 irudian, alegia, aplikazio batek abonatu igorlearen informazio gehigarria
eskaintzen dio abonatu hartzaileari. Aplikazioak linea igorlearen identifikazioa eskuratzen du (1); gero,
identifikazioaz baliatuz, datu-base bat helbideratzen du (2); eta azkenik, igorlearen datu gehigarriak
eskaintzen dizkio hartzaileari ISDN terminalean (3), hartzaileak eskatu duen moduan.
Terminal
hartzailea
1 3
Terminal ISDN
igorlea
Abonatua
2
Datu-basea
3.7. irudia. CLI zerbitzua abonatu igorlearen informazio gehigarria emateko erabil daiteke.
LANBIDE EKIMENA 33
Erabiltzaileen talde itxia
CUG (Closed User Group) edo erabiltzaileen talde itxiko zerbitzuak aukera ematen die ISDNko abo-
natuei atzipen-murrizketak bezainbeste talde osatzeko. Taldekide guztiek elkarri hots egin diezaiokete; baina,
normalean, ezin dira deiak bideratu, ez kanpotik, ez kanpora. Dena den, taldekide berezi batzuei taldetik
kanpo dauden erabiltzaileekin komunikatzeko aukera eman dakieke.
Abonatu bat erabiltzaileen zenbait talde itxitan egon daiteke asko jota 100 taldetan, eta talde
bakoitzak bere atzipen-murrizketak edukiko ditu sarrerako deietarako eta irteerako deietarako. Halaber,
abonatu batek lehentasunezko taldea eduki dezake; halakoetan, hark egindako deiak, besterik adierazi
ezean, talde horretara bideratuko dira.
Zerbitzu gehigarri horrek taldearen baliabideen erabilera maltzurra eragozten du; horrela, kanpotik ezin
dira atzitu banketxeko terminalak edo datu-zerbitzariak, besteak beste.
Bestalde, zenbaki batzuetatik erabiltzailearen zenbakira egindako deiak debeka edo onar daitezke,
eta, modu berean, erabiltzailearen zenbakitik hainbat zenbakitara egindako deiak ezezta edo bidera daitezke.
Tarifen informazioa
AOC (Advice Of Charge) edo tarifen informazioko zerbitzuak aukera ematen dio abonatuari ezartzen
zaizkion tarifen informazioa saretik eskuratzeko. Abonatuak dei baten faseen tarifen informazioa eska
dezake; aipamen berezirik egin gabe ere eska dezake.
Zerbitzua gaitutakoan, abonatuarekin lotutako tarifen informazioak normalean, zenbait kontagailuk

kudeatzen dituztenak erabiltzailearen terminaleko bistaratze-unitatean ageri dira, ISDN deirik egin gabe.
Zerbitzua dei jakin baterako gaitzen bada erabiltzailearen terminaleko bistaratzeko unitatean, dei horrekin
lotutako tarifen informazioa soilik ageriko da.
Erabiltzailetik erabiltzailerako seinaleztapena
UUS (User to User Signaling) edo erabiltzailetik erabiltzailerako seinaleztapen-zerbitzuak testu-moduko

informazioa transferitzeko aukera ematen die ISDNaren erabiltzaileei; informazioa seinaleztapeneko D
kanalean garraiatzen da, eta deiarekin bat gertatu behar da.
Zerbitzu hori deiaren kontrol-egoeretan gaitu daiteke; esate baterako, deia ezartzean, amaitzean edo
aktibo dagoenean.
Informazioa bi noranzkoetan bidal daiteke, eta D kanala erabiliz garraiatzen da erabiltzailearen sarean,
eta gero, berriz, kommutazio-nodoen artean, nodoen arteko kanal komuneko sarearen seinaleztapen-lotura
bat erabiliz.
Deiaren kontrol-egoeretan, guztira 32 karaktere transferi daitezke. Deia ezarri ondorengo fasean
informazio gehiago transferi daiteke, baina, horrelakoetan, kommutazio-nodoek ikuskapen-funtzioren bat
eduki behar dute, kontrol-funtzioak gehiegi kargatu ez daitezen.
Zerbitzu gehigarri horren erabilpen nagusia ISDNaren erabiltzaileen arteko testu-mezuen igorpena da.
34 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Dei gaiztoa identifikatzea
MCI (Malicious Call Identification) edo dei gaiztoa identifikatzeko zerbitzua indarrean ipintzeko, epai-
learen baimena ezinbestekoa da. Zerbitzuak jasotako dei baten datuak atzitzeko aukera ematen dio
abonatuari; horrela, sareak igorlearen identitatea, hartzailearen identitatea eta erregistroaren data eta ordua
gordeko ditu. Hori, ISDN sarean, automatikoki egin daiteke; TSK sarean bideratzeko, aldiz, zirkuitu osagarriak
eta konexiorako denbora-tarte bat behar dira.
Dei-transferentzia
CT (Call Transfer) edo dei-transferentzia telefonogunetik bertatik egiten da, ez abonatuaren NT1etik.
Markatzerik gabeko linea zuzena
Mikrotelefonoa jaso bezain laster, aurretik programatutako zenbaki batera egiten da deia (Hot Line).
Berehalakoa edo geroratua izan daiteke segundo batzuek igaro ondoren zenbakirik markatzen ez bada,
programatutako zenbakia markatzen da.
Deia zain
CW (Call Waiting) edo deia zain izeneko zerbitzuak, erabiltzaileak komunikazio-kanal guztiak okupatuta
dauzkanean, dei berri bat jaso duela jakinarazten dio. Dei berriaz ohartu ondoren, erabiltzaileak onartu,
ezeztatu, edo entzun ez izanarena egin ahal izango du.
Terminal-eramangarritasuna
TP (Terminal Portability) edo terminal-eramangarritasuneko zerbitzuak aukera ematen dio erabiltzaileari,

dei batean dagoela, deskonektatzeko, eta bus pasibo bereko beste terminal batean berriro konektatzeko.
Luzapenaren markatze zuzena
DDI (Direct Design Incoming) edo luzapenaren markatze zuzeneko zerbitzuak zuzen markatzeko aukera
ematen dio erabiltzaile bati, zenbaki guztiak markatu gabe ISDN sarea erabiliz, bai PABXren menpe
dagoen beste erabiltzaile bati, bai ISDN sarean konektatutako beste sistema pribatu bati deitzeko. Hau da,
dei-ezarpenaren fasean, zerbitzuak luzapen-hautaketa zuzena errazten du.
Hiruren arteko hitzaldia
3PTY (Three ParTY) edo hiruren arteko hitzaldiko zerbitzuak hiru erabiltzaileren arteko komunikazioa
ahalbidetzen du.
LANBIDE EKIMENA 35
TRANSMISIOAREN
EZAUGARRIAK 4
4.1 Erabiltzailearen interfazea (S/T)
Inguru digitalean, bitak bi modutan garraia daitezke: modulatu gabe edo modulatuta. Sortu diren
moduan, hau da, bi tentsio-balio diskreturekin eramatea da modulatu gabe garraiatzea; teknika hori erabil-
garria da informazioa kudeatzen duten osagaiak elkarrengandik oso hurbil (zentimetro gutxiko tarteekin)
edo hurbil (1 m-tik 10 m-ra bitartekoekin, gutxi gorabehera daudenean.
Baldintza horiek betetzen ez dituzten sistemek jatorrizko informazioren itxura aldatu behar dute igorri
ahal izateko. Alde batetik, informazioa datu bilakatzen dute datu-loturako mailan, eta, gero, datu hori
transmisio-linean ipini ahal izateko egokitu behar da; bigarren prozesu horri modulazio deritzo.
Beraz, linea-kodea da modulazioa landu ondoren transmisio-linean dagoen seinale elektrikoa. Linea-
kodea edo kode elektrikoa biten eta seinale-pultsu elektrikoen arteko erlazioa da. Beste era batera ekarrita:
transmisio-linean, bit bat nola bilakatzen den seinale fisiko kodetzea edo seinale fisikoa nola bilakatzen
den datu deskodetzea.
Modulazioan zenbait arazo agertzen dira:
9 Modulatu ondorengo tentsio-mailen arabera, gerta daiteke seinalearen korronte zuzeneko

osagaia egotea. Korronte zuzeneko osagai horrek ezin ditu zeharkatu ez kondentsadoreak,
ez linean dauden transformadoreak. Horregatik, 1en segida luze bat ez da behar bezala
transmitituko.
9 0en segidekin sinkronizaziorik eza agertzen da. Terminal bakoitzak bere erlojua erabiltzen
du eragiketen sinkronizaziorako; baina transmisioa bi terminalen artean egin behar denean,
erreferentzia-seinalea behar dute, eta hori datu-traman doa, hain zuzen ere. Dena den,
aldaketarik gabeko seinale luze bat igortzen bada, 0en segida hartzaileak ez du jakingo
zenbat bit doazen.
Hori guztia ikusita, arazoak saihesteko modulazio-teknika egokiak asmatu behar izan dira. Erabiltzai-
learen S/T interfazerako erabiltzen dena ASI (Alternate Space Inversion) da. Linea-kode hori AMI (Alternate
Mark Inversion) teknikaren aldaera da.
LANBIDE EKIMENA 37
AMI kodea
AMI linearen kodea kode sasihirutarra, da eta pultsu-zabalera % 100ekoa du; hau da, NRZ (Non Return
to Zero) motakoa.
Bitarra den 1a seinalerik gabe, hots, 0 V-eko tentsio-mailarekin modulatzen da, eta 0a pultsu negatibo
edo positibo bat izan daiteke. Markek 0 adierazten du, eta normalean, txandakatutako -1 eta +1 V-eko
tentsio-mailekin modulatzen da. Argi ikus daiteke hori 4.1. irudian.
Balio bitarrak (datuak)
Linea-kodea
4.1. irudia. AMI kodea.
Trama bakoitzak bi bit multzo dauzka, eta horiek guztiak, korronte zuzenean, L izeneko azken bitari
esker orekatzen dira, hain zuzen, korronte zuzeneko oreka-bitari esker. Helburua, azken finean, 0 kopuru
bikoitia izatea da; beraz, azken L bit horrek 1 edo 0 har dezake.
Tramen lerrokatzea kodeketa hautsiz adierazten da; elkarren segidako bi 0 bidaltzen dira polaritate
beraz. Hala ere, beste arau batzuk ere bete behar dira:
9 Lerrokatze-bitak (F) aurreko tramaren azken 0aren polaritate bera hartzen du
9 Korronte zuzeneko oreka-bitari (L) jarraitzen dion lehendabiziko 0a haren polaritate berekoa
da. Jarraian datozen 0ek polaritatea txandatzen dute
Kodeketa-haustea
1 0 1 0 0 1 1 0 0
4.2. irudia. AMI kodeare haustea.
38 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
4.2 Oinarrizko atzipena, abonatuaren linea digitala (U interfazea)
Telefonogune lokalaren eta NTaren arteko tarteari abonatu-linea digital edo DSL (Digital Suscriber
Line) deritzo. Bi hariko pareak osatzen duen tarte horri U erreferentziagunea esleitzen zaio.
ITU-Tk oraindik ez du ezer arautu erreferentziagune horren inguruan. Dena den, ANSIk (American
National Standards Institute), 1988. urtean, T1.601-1998 izeneko araua plazaratu zuen. Arau horren arabera,
U interfazea abonatuaren instalazioetan dago, abonatuaren eta telefonia-operadorearen artean hitzartutako
puntu batean. Interfaze horren funtzioak OSIko 1. mailari bakarrik dagozkio.
ANSIk honela zehazten du abonatuaren linea digitala: metalezko bi hariko pare batean full duplex
moduko transmisio-zerbitzuak eskaintzen dituen teknologia. Teknologia horrek ISDN oinarrizko atzipenari
eusteko gaitasuna eduki behar du, eta, gainera, sinkronizazio-funtzioa zein linea mantentzeko funtzio osa-
garriak eduki behar ditu.
Oinarrizko atzipenean, non U interfazea pare kordatua den, linea-kodeak baudak7 gutxitu ahal izateko
erabiltzen dira; bestela esanda, transmititutako seinale elektrikoan bit bat baino gehiago sartu ahal izateko.
Horrela, transmisio-abiadura areagotzen da, betiko parea erabiltzen jarraitu arren. Gainera, linea-kode horiek
diafonia aldameneko parean doan seinalearen efektua indargabetzen dute, elkarren segidako pultsuen
arteko tentsio-aldaketak txikiagoak izaten baitira.
Arestian aipatu den bezala, hainbat teknika erabil daitezke, eta teknika bakoitzerako trama-egitura bat
egongo da.
AEBn, ISDNrako 2B1Q linea-kodea erabiltzen da. Europako zenbait herrialdetan ere linea-kode hori
erabiltzen da. Europako beste zenbaitetan, ordea, 4B3T sistema erabiltzen da, batez ere Alemanian. EAEn
bi linea-kodeak topa daitezke; linea-kode horiek ISDN telefonogune hauen menpe daude: Alcatelen 1240
eta Ericssonen AXE.
EAEn, 4B3T linea-kodea Alcatelen 1240 telefonoguneetan erabiltzen da; 2B1Q linea-kodea, aldiz,
Ericssonen AXEetan eta ATTren 5ESS telefonoguneetan erabiltzen da.
Jarraian, 2B1Q eta 4B3T teknikak jorratuko dira.
2B1Q linea-kodea
ANSIk estandar bat plazaratu du oinarrizko atzipenaren U interfazean transmisioa bideratzeko; 2B1Q
estandarra, hain zuzen. Pultsu lautar batekin kodetzen dira bi bit. Pultsuak maila hauetako bat har dezake:
+3, +1, -1 edo -3. Zenbaki horiek, dena den, ez dituzte tentsio errealak irudikatzen, mailen arteko erlazioa
baizik; tentsioak alboan ageri dira.
7
Baud: segundoko gertatzen den aldaketa edo pultsua
LANBIDE EKIMENA 39
4.3. irudian ikus daiteke hori:
Sarrera bitarra
0 0 0 1 1 0 1 1
+2,5 V +3 2B1Q irteera

+5 edo +6 V +1
-5 edo -6 V -1
-2,5 V -3
4.3. irudia. 2B1Q linea-kodea.
Transmisio-abiadura 80 kbaud-ekoa da, eta datuen bit-emaria 160 kb/s-koa.
4B3T linea-kodea
Linea-kode honen bitartez, 4 bit (nibble) edo laukotea 3 maila hirutar dituen ikur batekin kodetzen dira.
Gainera, bit-konbinazio berari ez zaio beti ikur bera egokitzen. Horretarako, kodifikazio-lege bat erabiltzen da.
1 0 1 1 1 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 1 0 1 0 1 0 0 0 1 1 1 1 0
+V
0
-V
1. zut. 1. zut. 2. z ut. 2 . zu t. 3. zut. 2. zut. 2. zut.
4.4. irudia. 4B3T linea-kodea.
4B3T linea-kodearekin 4 biteko multzoa kodetzen da, hots, laukote bat hiru pultsurekin. Pultsuak hiru
tentsio-mailetako bat har dezake: +V, 0 edo -V. Horrek 3/4-eko erlazioa eskaintzen du, oro har; askotan,
bitaren eta pultsuen arteko erlazioa hobetzen da. Adibidez, irudiko kodifikazioa hartuta, zenbatu baino
ez da egin behar:
9 Transmititu nahi diren bitak = 28
9 Gertatutako pultsu-aldaketak = 15
9 Haien arteko erlazioa = 15 / 28 = 0,54
Hori guztia lor daiteke laukoteen kodifikazioak kodifikazio-lege bati jarraitzen diolako. Kodifikazio-lege
hori 4.5. irudian argitzen da.
40 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
1. ZUTABEA 2. ZUTABEA 3. ZUTABEA 4. ZUTABEA

LAUKOTEA 4B3Q HURRENGO 4B3Q HURRENGO 4B3Q HURRENGO 4B3Q HURRENGO
KODEA LAUKOTEA KODEA LAUKOTEA KODEA LAUKOTEA KODEA LAUKOTEA
0001 0-+ 1 0-+ 2 0-+ 3 0-+ 4
0111 -0 + 1 -0 + 2 -0 + 3 -0 + 4
0100 -+ 0 1 -+ 0 2 -+ 0 3 -+ 0 4
0010 +-0 1 +-0 2 +-0 3 +-0 4
1011 +0- 1 +0- 2 +0- 3 +0- 4
1110 0+- 1 0+- 2 0+- 3 0+- 4
1001 +-+ 2 +-+ 3 +-+ 4 --- 1
0011 00+ 2 00+ 3 00+ 4 --0 2
1101 0+0 2 0+0 3 0+0 4 -0 - 2
1000 +00 2 +00 3 +00 4 0-- 2
0110 -+ + 2 -+ + 3 --+ 2 --+ 3
1010 ++- 2 ++- 3 +-- 2 +-- 3
1111 ++0 3 00- 1 00- 2 00- 3
0000 +0+ 3 00 1 00 2 00 3
0101 0++ 3 -0 0 1 -0 0 2 -0 0 3
1100 +++ 4 -+ - 1 -+ - 2 -+ - 3
4.5. irudia. 4B3T kodifikaziorako kodifikazio-legea.
Laukote (nibble) bakoitzari egokitzen zaizkion pultsuak 4.5. irudiko kodifikazio-legearen arabera lortzen
dira. Sortutako pultsu-segidak korronte zuzeneko batez besteko balio nulua ematen du. Horrek ondorio
interesgarriak ditu: alde batetik, igortzea eta hartzea bereiztea errazten du; beste alde batetik, hartzailearen
muturrean interpretazio-erroreak saihesten ditu; eta azkenik, linea berean elikadura-tentsioa ipintzeko aukera
ematen du.
Prozedurak honela dio: laukote batek dagokion zutabean agertzen den kodea hartzen du. Zutabean
bertan zehazten da hurrengo laukoteari zein zutabe egokitzen zaion. Hasieran, 1. zutabetik abiatzen da biten
kodifikazioa. Argi erakusten da hori 4.4. irudian.
LANBIDE EKIMENA 41
4.3 ISDN sistema elikatzea
Telefonia-operadoreak hartzen du ISDN sistema elikatzearen ardura. Dena den, kontratatutako atzipen
motaren arabera, zenbait berezitasun agertzen dira. Jarraian aipatuko dira, labur bada ere, kontuan hartu
beharreko oinarrizko kontzeptuak.
Oinarrizko atzipena elikatzea
Oinarrizko atzipena duen ISDN sistema ZISD batean, hainbat elikatze-tentsio daude, aztertutako
interfazearen arabera.
U interfazean, telefonogune lokalak 96 3 V-eko tentsioaz elikatzen du NT1 gailua; tentsioa asimetrikoa
da, eta positiboa lurrerako hartunearekin konektatzen da. Tentsio horrek indarrean dirau egoera normalean,
bai eta larrialdietan eta elikatze-murrizketetan ere.
S/T interfazean, aitzitik, NT1 gailuak 40 V-eko tentsioaz elikatzen ditu terminalak. Horretarako, eta
baita prozesatze-lanetarako ere, NT1ek beste energia-iturri bat behar du, energia-sare nagusikoa, hain
zuzen.
Baina larrialdietan edo elikatze-murrizketetan, hau da, NTak funtzionatzen ez duenean, elikadura
telefonogunetik hornitzen da. S/T interfazean tentsio-polaritatea aldatzen da; ondorioz, terminal guztiak
desaktibatzen dira, ahots-terminal bat izan ezik, larrialdi-terminala, hain zuzen ere.
Atzipen primarioa elikatzea
Kasu honetan, U interfazea aurreko kasuan bezala elikatzen da, hau da, U interfazean, telefonogune
lokalak 96 3 V-eko tentsioaz elikatzen du NT1 gailua.
T interfazean, aitzitik, NT1 gailuak 40 V-eko tentsioaz elikatzen du NT2 gailua. Horretarako, eta baita
prozesatze-lanetarako ere, NT1ek beste energia-iturri bat behar du, energia-sare nagusikoa, hain zuzen.
NT1en eta NT2ren arteko T interfazerako ezin da erabili energia-birsorgailurik.
S interfazean, azkenik, NT2k elikatuko ditu terminalak. Puntu horretaraino iritsita, ez dago arau orokorrik
eta, NT2 modeloaren arabera, terminalak tentsio ezberdinekin elikatzen dira.
4.4 Atzipen primarioa
Atzipen primarioa ISDN telefonogunea eta ISPBX lotzen dituen PCM linearekin osatzen da. PCM linea
horrek 30 B kanali, D kanal bati eta sinkronizazio-kanal bati eusten die. Kanal guztiak 64 kb/s-koak dira,
eta guztira 2.048 kb/s-ko bit-emaria lortzen da.
ISPBX batek kanal bat edo gehiago eduki ditzake. Datuek hartzen duten noranzkoa kontuan harturik,
PCMaren barruko B kanalak honelakoak izan daitezke: irteerakoak, sarrerakoak edo bi noranzkoetakoak.
Datuen transmisio-abiadura segundoko 8.000 tramakoa da, eta datuak kodetzeko erabilitako linea-kodea
HDB3 (High Density Bipolar 3) AMIaren aldaera da.
42 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Laburpen gisa, 4.6. irudian, aztertutako bi motetako atzipenetan agertzen diren bit-emariak eta linea-
kodeak azaltzen dira. Gogoan izan behar da ITU-Tk S/T interfazea arautu duela; aitzitik, ez du U interfazea
arautu. Jarri arreta oinarrizko atzipenean S/T interfazearen eta U interfazearen artean dagoen abiadura-
aldean. Hala eta guztiz ere, bi interfazeetan 2 B kanal eta D kanal bat garraiatzen dira, segundoko 8.000
tramako erritmoarekin.
Oinarrizko atzipena
Telefonogunea
TE S/T U
TR1
2B + D 2B + D
192 kb/s 160 kb/s
AMI 2B1Q edo 4B3T
Atzipen primarioa Telefonogunea
T U
ISPBX TR1
30B + D 30B + D
2.048 kb/s 2.048 kb/s
HDB3 HDB3
4.6. irudia. Linea-kodeak eta bit-emariak.
BER (Bit Error Rate) adierazleak komunikazio-kanalaren kalitatea neurtzen du, seinale digital baten
transmisioa gertatzen denean. Normalean, komunikazio-kanal batean datu-transmisio batek duen eragina
aztertzeko, BER proba edo BERT (BER Test) egiten da. Proba horrekin suerta daitezkeen erroreak
zenbatzen dira, hau da, komunikazio-kanalean balioa aldatzen duten bitak.
BER proban, aztergailuak ereduko bit-segida bat igortzen du, eta gero, bueltan hartu ondoren, igorritakoa
hartutakoarekin alderatzen du, eta proban suertatutako erroreak zenbatzen ditu.
BER adierazlea erlazio bat da, zenbatutako erroreen eta bidalitako bit guztien arteko erlazioa, eta 10-x
gisa adierazten da.
Gaizki transmititutako bitak

BER =
Igorritako bit guztiak
ISDNan, 64 kb/s-ko kanalaren bit-emaria eta probak irauten duen denbora ezagututa, erraz kalkula
daiteke igorritako bit kopurua:
Probaren iraupena (s) x kanalaren bit-emaria (64.000 b/s) = aztertutako bitak (b)
LANBIDE EKIMENA 43
Hala eta guztiz ere, BER adierazleak errorearen irudi orokorra baino ez du ematen. Askotan, errore
asko ez gertatu arren, horiek elkarren segidan ager daitezke; horrelakoetan, datu asko gal daitezke. Hori
dela eta, BER proba egiten duten sare-aztergailu askok, proba hori egin ez ezik, beste adierazle batzuk
ere neurtzen dituzte: segundo erroredunak, errore asko dituzten segundoak eta andeatutako minutuak,
besteak beste.
Ebaluazioa ITU-TG. 821 arauaren arabera
Sarearen tarte baten ebaluazioan, G.821 arauaren arabera, sarearen eginkizuna honako adierazle
hauekin aztertzen da; ES (Errored Seconds) edo errorea duten segundo kopurua, SES (Severely Errored
Seconds) edo errore asko dituzten segundoak BER > 10-3 eta DM (Degraded Minutes) edo andeatutako
minutuak. Horiek guztiak 27.500 km-ko luzerako HRX (Hypothetical Reference connection) edo errefe-
rentziako konexio hipotetiko batekiko neurtzen dira. Sare baten benetako baldintzekin parekatzeko, jasotako
adierazle-balioak % 1etik % 100era haztatzen dira, 4.7. irudian azaltzen den haztatze-faktore honi jarraituz:
27.500 km
1.250 km 25.000 km 1.250 km

Telefonogune lokala Telefonogune lokala
Erreferentzia- Erreferentzia-
puntua puntua
Maila lokala Maila ertaina Goiko maila Maila ertaina Maila lokala
% 15 % 15 % 40 % 15 % 15
4.7. irudia. ITU-Tren G.821 arauak proposatutako haztatzea.
G.821 arauaren arabera, HRX % 100 dela, honako hauek dira:
Balioa Muga-balioa HRX % 100 denean
ES %8
% 0,1 HRX < % 100 denean

SES
% 0,2 HRX = % 100 denean
DM % 10
US G.821aren arabera, ez dago muga-baliorik
4.7. irudia. ITU-Tren G.821 arauak proposatutako haztatzea.
Muga-balio horiek gaindituz gero, komunikazio-kanalak ez du beteko G.821 arauak dioena.
44 LANBIDE EKIMENA
ISDN PRAKTIKAK
5
Sarrera
Kapitulu honetan, irakasleei zenbait ideia proposatzen zaizkie, aurretik ikusitako eduki kontzeptualak
gelan aplikatu ahal izateko. Argi dago ikastetxe bakoitzean dauden baliabideak bereziak izango direla, bai
kantitatearen aldetik, bai ezaugarrien aldetik. Horregatik, hemen agertzen diren ekintza praktikoak ISDNaren
inguruan egin daitezkeenetako batzuk baino ez dira.
Praktiken antolamenduan, ALECOP enpresaren SIVODAC izeneko ekipamendu didaktikoa hartuko da

oinarri, oro har. Ekipamendu horrek honako ezaugarri nagusi hauek ditu:
9 PBX Telefnicaren Neris 2 modeloa da
9 ISDN terminal telefonikoak EuroMix I RDSI eta EuroMix II RDSI dira
9 Praktikak muntatzeko, SIVODAC bastidoreetan datozen SVD izeneko profilak erabiltzen dira;
horien bitartez, PBXk eskaintzen dituen hartuneak eskuratu daitezke
5.1 ISDN telefonia erabiltzailea I
Enuntziatua
ISDN telefono baten oinarrizko erabilera.
Helburuak
ISDN terminal telefoniko bat erabiltzen eta konfiguratzen ikastea; kasu honetan, EuroMix I izeneko ISDN
terminal telefonikoa erabiltzen ikastea.
Eduki nagusiak
9 Terminala egokitzea
9 Irteera-zein sarrera-deiak konfiguratzea
9 Solasaldian ari dela, terminalaren aukerak eta zerbitzuak probatzea
LANBIDE EKIMENA 45
Ekintzasegida
Terminala egokitzea
9 Ezar itzazu data, ordua, kronometroa eta hizkuntza
9 Programatu ezazu abonatuaren zenbakia (MSN)
Irteerako deiak markatzea

9 Marka ezazu teklatua erabiliz
9 Marka ezazu berriro markatutako azken zenbakia (birdeia). Errepika ezazu beste zenbait
zenbakirekin
9 Erabil ezazu aurretik grabatutako zenbaki bakar baten markatze zuzena (grabatu eta erabili)
9 Erabil ezazu, agendaz edo memoriaz baliatuz, markatze laburra (grabatu, erabili, eta, azkenik,
ezabatu)
9 Marka ezazu memoria dinamikoan (Memo tekla) gordetako zenbakia (grabatu eta erabili)
9 Marka ezazu, jasotako deia erantzuten ez denean, postontzian erregistratutako zenbakia
Irteerako deien murrizteak eta salbuespenak

EuroMix I terminalean, murrizteak honako hauek dira: Erabatekoa (Total), Nazionalak (Nacional),
Nazioartekoak (Internacional) eta Bat ere ez (Ninguna). Deien murrizte horiekin lotutako salbuespenak ere
badaude.
9 Proba itzazu murrizte batzuk (ipini eta probatu)
9 Ipin iezazkiezu salbuespenak murrizte horiei (ipini eta probatu)
Sarrerako deiak
9 Zer gertatzen da erantzuten ez diren deiekin?
9 PBXk emandako S0 busa erabiliz, Deia zain izeneko zerbitzu gehigarria erabil daiteke? Eta
(CLI) linea igorlea identifikatzeko zerbitzuaren murriztea (Riden) egin daiteke?
Eragiketak, solasaldian ari dela

9 Zer da Mute?
9 Proba ezazu telefono-eramangarritasuna
9 Proba ezazu kontsulta edo dei-atxikitzea.

Hirugarren terminal bat behar da komunikazioa batetik bestera aldatu ahal izateko. Hirugarren
terminala analogikoa izan daiteke, eta T1 oinean konekta daiteke (PBX bertsioaren arabera,
begira ezazu terminal analogikoaren zenbakia)
9 Proba ezazu hiruren arteko hitzaldia. Hirugarren terminal bat behar da horretarako
46 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Beste zerbitzu batzuk

Terminal telefoniko honetan jasotako dei-desbideratzeak honela sailkatzen dira: Baldintzarik gabekoa
(Incondicional), Tokian ez egotea (Ausente) eta Okupatuta (Ocupado).
9 Gaitu eta proba itzazu hainbat desbideratze. Azkenik, desgaitu itzazu. Horretarako, hirugarren
terminal bat behar da.
9 Itxi edo blokea ezazu telefonoa (erabili giltzarrapo elektronikoa). Gero, aska edo desblokea ezazu.
9 Proba ezazu alarma edo hitzordu-abisua. Azkenik, desgaitu ezazu.
Muntaiaren eskema
S0 busa lortzeko, erabil ezazu SVD 130 profila
ISDN telefonoa ISDN telefonoa
PBXren SVD 131 profila
L1 AUX1 T01 S01
T1 T7 T13 T19
Telefono analogikoa
Baliabideak
9 Bi EuroMix (I) ISDN telefono
9 EuroMix (I) telefonoaren gidaliburua
9 Neris 2 PBXren S0 busa
9 Zenbait ekintzatarako, hirugarren telefono bat (analogikoa)
LANBIDE EKIMENA 47
Ekintza osagarriak
9 Interneten, azter itzazu hainbat ISDN telefonoren ezaugarriak eta prezioak. Zehatz ezazu
telefonia-operadoreen eta haien telefonoen arteko erlazioa, baita telefono libreekin dagoena ere
9 ISDN ekipoen artean, bereiz itzazu hiru arlotakoak: ahotserakoak, datuetarakoak eta bietarako
balio dutenak (adibidez, Telefnicak bultzatutako EuroMixa)
9 Interneten, azter itzazu zenbait telefonia-operadoreren oinarrizko ISDN atzipenen prezioak.

Apunta itzazu oinarrizko atzipenarekin batera doazen doako zerbitzu gehigarriak eta aparte
kontratatu behar direnak (prezioak aipatu)
9 Azter itzazu zenbait telefonia-operadorek eskaintzen dituzten atzipen primarioen edo beste
motetako atzipenen prezioak
5.2 ISDN telefonoaren erabilera II
Enuntziatua
EuroMix II ISDN telefonoaren oinarrizko erabilera.
Helburuak
EuroMix II ISDN telefonoa erabiltzen eta konfiguratzen ikastea.
Eduki nagusiak
9 Terminala egokitzea
9 Irteera-zein sarrera-deiak konfiguratzea
9 Solasaldian ari dela, terminalaren aukerak eta zerbitzuak probatzea
Terminala egokitzea
9 Ezar itzazu data, ordua, hizkuntza, bolumena (baxu) eta txirrina
9 Programa ezazu abonatuaren zenbakia (MSN) (gidaliburuan, egiazta ezazu bi MSN zenbakiak
programatu behar diren)
Irteerako deiak markatzea

9 Marka ezazu teklatua erabiliz
9 Marka itzazu berriro (birdeia egin) erabilitako azken zenbakiak (irteerakoak, jasotakoak eta
erantzun ez direnak)
9 Erabil ezazu, agendaz edo memoriaz baliatuz, markatze laburra (grabatu, bilatu, erabili eta
azkenik ezabatu)
9 Mikrotelefonoa hartutakoan, erabil ezazu aurretik grabatutako zenbaki baten markatze zuzena
(grabatu eta erabili)
48 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Irteerako deien murrizteak

EuroMix II terminalean, murrizteak markatutako zenbakien edo markatutako digitu kopuruaren arabera,
honela sailka daitezke: Murrizketarik ez (Anular), Aurrezenbakien araberakoa (Por prefijos), Digitu kopu-
ruaren araberakoa (Por nmero de dgitos) eta Doakoak (Gratuitos).
Gidaliburuan, murriztea erabiltzean zer gertatzen den begiratu behar da; ezin dira zenbait murrizte-
taula hutsik utzi: ez aurrezenbakiena, ez doakoena.
9 Proba itzazu murrizte batzuk (ipini eta probatu)
Sarrerako deiak
9 Zer gertatzen da erantzuten ez diren deiekin?
9 PBXk emandako S0 busa erabiliz, Deia zain izeneko zerbitzu gehigarria erabil daiteke? Eta
(CLI) linea igorlea identifikatze zerbitzuaren murriztea (Riden) egin al daiteke?
Eragiketak, solasaldian ari dela

9 Zer da Mute edo Silen?
9 Proba ezazu telefono-eramangarritasuna.
9 Proba ezazu kontsulta edo dei-atxikitzea.

Hirugarren terminal bat behar da komunikazioa batetik bestera aldatu ahal izateko. Hirugarren
terminala analogikoa izan daiteke eta T1 oinean konekta daiteke (PBX bertsioaren arabera,
begira ezazu terminal analogikoaren zenbakia).
9 Proba ezazu hiruren arteko hitzaldia. Hirugarren terminal bat behar da horretarako.
9 Proba ezazu dei-transferentzia. Hirugarren terminal bat behar da horretarako.
Beste zerbitzu batzuk

Terminal honetan jasotako dei-desbideratzeak honela sailkatzen dira: Baldintzarik gabekoa (Incon-
dicional), Tokian ez egotea (Ausente) eta Okupatuta (Ocupado).
9 Gaitu eta proba itzazu hainbat desbideratze. Azkenik, desgaitu itzazu. Probak egiteko, hirugarren
terminal bat behar da.
9 Itxi edo blokea ezazu telefonoa (erabili giltzarrapo elektronikoa). Gero, aska edo desblokea ezazu.
9 Proba ezazu alarma edo hitzordu-abisua. Azkenik, desgaitu ezazu.
LANBIDE EKIMENA 49
Muntaiaren eskema
S0 busa lortzeko, erabil ezazu SVD 130 profila
ISDN telefonoa ISDN telefonoa
L1 AUX1 T0 1 S01
T1 T7 T13 T19
Telefono analogikoa
Baliabideak
9 Bi EuroMix (II) ISDN telefono
9 EuroMix (II) telefonoaren gidaliburua
9 Neris 2 PBXren S0 busa
9 Zenbait ekintzatarako, hirugarren telefono bat, analogikoa
Ekintza osagarriak
9 Interneten, azter itzazu beste hainbat ISDN telefonoren ezaugarriak eta prezioak. Zehatz ezazu
hainbat telefonia-operadoreren eta haien telefonoen arteko erlazioa, baita telefono libreekin
dagoena ere.
9 ISDN ekipoen artean, bereiz itzazu hiru arlotakoak: ahotserakoak, datuetarakoak edo bieta-
rako balio dutenak (adibidez, Telefnicak bultzatutako EuroMixa).
9 Interneten, azter itzazu telefonia-operadore batzuen ISDN oinarrizko atzipenen prezioak. Apunta
itzazu oinarrizko atzipenarekin batera doazen doako zerbitzu gehigarriak eta aparte kontratatu
behar direnak (prezioak aipatu).
9 Azter itzazu zenbait telefonia-operadorek eskaintzen dituzten atzipen primarioen edo beste
motetako atzipenen prezioak.
50 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
5.3 BUS pasiboa
Enuntziatua
S0 bus pasiboa egitea.
Helburuak
Oinarrizko instalazio bat osatzen ikastea. Bus pasiboa muntatzen ikastea.
Eduki nagusiak
9 Bus pasibo motza
9 Tarteko bus pasibo motza
9 Bus pasibo (luzea) hedatua
9 Bus pasibo (luzea), puntutik punturakoa
Ekintzasegida
9 Osa ezazu bus pasibo motz bat.
9 Egiazta ezazu busaren funtzionamendua egokia ISDN telefono batekin.
Muntaiaren eskema
S0 bus pasiboaren instalazioa
BAT BAT BAT BAT
L1 AUX1 To1 So1
T1 T7 T13 T19
LANBIDE EKIMENA 51
Baliabideak
9 RJ45 konektore ar bat eta kablea (gutxienez bi parekoa)
9 RJ45 BAT (Base de Acceso Terminal) edo STO (Sarrera Terminaleko Oina)
9 100 -ko eta 2 W-eko bi mutur-erresistentzia
9 ISDN telefono bat
9 Neris 2 PBXren S0 bus-hartune bat
5.4 NT1 (TR1)
Enuntziatua
NT1 gailua ikertzea.
Helburuak
NT1 misto bat instalatzen eta konfiguratzen ikastea.
Eduki nagusiak
9 Konexioak: lineakoa edo U puntua, eta busekoa edo S0
9 Kommutagailuen (Switch) konfigurazioa
9 TR1 mistoaren interfaze analogikoa
Ekintzasegida
9 Zehatz itzazu TR1en adierazle argidunen kokapena eta esanahia.
9 Zehatz itzazu TR1ek dituen konektoreen kokapena eta erabilera.
9 Zehatz itzazu TR1ek dituen kommutagailuen (Switch) kokapena eta konfigurazioak.
9 Konekta ezazu TR1 U puntuarekin.
52 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Muntaiaren eskema
TR1 mistoa
SW1
SW2
a b b1 a1 b2 a2 a/b 1 a/b 2
S0
U
S0 S0 a/b 1 a/b 2
Telefono analogikoa
a/b interfazearen probetarako
Baliabideak
9 ISDN oinarrizko atzipena (gutxienez, U puntua)
9 NT1 misto bat (TR1), 2B1Q linea-kodea erabiltzen duena, telefonia-operadorearen telefonogu-
nearekin komunikatzeko
9 NT1 mistoaren gidaliburua
Ekintza osagarriak
9 Erabilitako NT1ek zenbat terminal elika ditzake egoera normalean? Eta larrialdietan?
9 Terminal-eramangarritasuneko (TP) zerbitzu gehigarria probatu nahi da, a/b interfaze analogi-
koarekin. Interfaze horretan, telefono analogiko bat erabiliz, solasaldian ari dela, komunikazioa
eteten bada, ISDN telefono batekin berreskura daiteke?
9 Nola erabiltzen da CLIR zerbitzu gehigarria interfaze analogikoan? Badu berezitasunik?
9 Interfaze analogikoan, terminal-eramangarritasuneko (TP) zerbitzu gehigarria erabil daiteke?
9 NT1en (TR1) gidaliburua sakon aztertuta, ikus itzazu interfaze analogikoak ematen dituen
aukerak, eta landu itzazu horietako batzuk; esate baterako, a/b 1 interfazea MSN zenbaki
batekin lot ezazu, eta a/b 2 interfazea beste MSN zenbaki batekin. Bukatutakoan, buelta ezazu
NT1 hasiera-konfiguraziora.
LANBIDE EKIMENA 53
5.5 IBT10 ISDN aztergailua
Enuntziatua
IBT-10 ISDN aztergailua ikertzea.
Helburuak
ISDN aztergailu bat erabiltzen ikastea. Horretarako, hau ikasiko da: ISDN oinarrizko atzipena aztertzen,
kontratatutako zerbitzuak egiaztatzen, IBT-10 aztergailuak dituen berezitasunez jabetzen eta WINDOWS
PC DETAILED DECODERi lotutako softwarea erabiltzen.
Eduki nagusiak
9 NT1 mistoaren interfaze analogikoa
Ekintzasegida
9 Konfigura ezazu IBT-10 aztergailua, alboan IBT-10 aztergailuaren gidaliburua daukazula.
9 Egin ezazu oinarrizko zerbitzuen testa, alboan IBT-10 aztergailuaren gidaliburua daukazula.
9 Egin ezazu zerbitzu gehigarrien testa, alboan IBT-10 aztergailuaren gidaliburua daukazula.
Azter eta uler itzazu emaitzak. Gorde itzazu emaitzak fitxategi batean.
9 Windows 2000 sistema eragilea erabiliz, eta WINDOWS PC DETAILED DECODER softwareaz
baliatuz, lot ezazu IBT-10 aztergailua PCarekin. Inprima itzazu aurreko testen emaitzak.
Muntaiaren eskema
Abonatuaren linea S0 busa

TR1
(U puntua)
K705 kablea
IBT-10 aztergailua PC
54 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Baliabideak
9 ISDN oinarrizko atzipena eta lotutako NT1 gailua
9 IBT-10 ISDN aztergailua eta haren gidaliburua
9 K705 konexio-kablea (begira iezaiozu A-25 orriari, gidaliburuaren 5. eranskinean)
9 WINDOWS PC DETAILED DECODER softwarea
Ekintza osagarriak
9 Zer adierazten dute IBT-10en LED diodoek? Begira ezazu gidaliburuan.
9 Zerbitzu gehigarrien testa egiten ari dela, dei-desbideratzeko zerbitzuarekin eta CUG zerbitzu-
arekin, beste daturik eskatzen du IBT-10ek? Zer datu da hori?
9 Interneten, azter itzazu beste aztergailu batzuen ezaugarriak; esate baterako, IBT-5, IBT-20,
IBT-100, IBT-200, IBT-300, eta abar.
9 Interneten, egiazta ezazu ea WINDOWS PC DETAILED DECODER v 5.01 edo Wdecode

v5.01 softwarearen bertsio eguneratuta dagoen.
Informazio gehigarria
IBT-10 ERABILTZEA
Edozein zalantzaren aurrean, gidaliburuari begira iezaiozu. Proposatutako ekintzak egin ahal izateko,
zehatz itzazu konfigurazio hauek:
` Zerbitzuen probetarako
Modo> ET
Instalacin> Protocolo: EDSS-1
N Propio: xxxxxxxxx (ipin ezazu oinarrizko atzipenaren zenbakia)
Configuracin> Ley codifi. : A
Aplicacin> Telefono> Num:___(ipin ezazu zenbaki hartzailea, oinarrizko
atzipenarena, alegia; autodeirako,
zenbaki hori bera erabiliko baita)
Canal: Bx (Behar izanez gero, bi kanalak erabili ahal
izateko)
Servicio:___(Egiaztatuko den azken zerbitzuaren edo
eramaile-zerbitzuaren aipamena)
Serv. Suple. :___(Egiaztatuko diren zerbitzu gehigarriak)
Autollamada: Si (Proba egiaztagailu bakar batekin egin ahal
izateko)
LANBIDE EKIMENA 55
Oinarrizko zerbitzuen proba egitean, IBT-10ek azken zerbitzuetako (telefonia, fax) eta eramaile-
zerbitzuen (ahotsa; 3,1 kHz-eko audioa) proba egiten du. Aplicacin> Telefono> Serv. Suple.:
menuan, auto aukeratuko da, zerbitzu horiek guztiak probatzeko. auto aukerarekin zerbitzu
guztiak probatzen direnean, ezin da egin zerbitzu gehigarrietako testa. Horregatik, ningunoaukeratu
behar da, hau da, Aplicacin> Telefono> Serv. Suple.: ning.
Proba hasteko, F4 (Call) tekla sakatu behar da. Emaitza fitxategi batean gorde daiteke, F1 (Store)
tekla erabilita.
Zerbitzu gehigarrien proba egitean, IBT-10ek azken zerbitzu batekin lotutako zerbitzu gehiga-
rriak egiaztatzen ditu. Hori horrela, zerbitzu bat aukeratu behar da (normalean, ahotsa), eta horrela,
zerbitzu gehigarrietako testa landu ahal izango da. Aplicacin> Telefono> Servicios: voz aukeratu
behar da menuan, gero, zerbitzu horrekin lotutako zerbitzu gehigarri guztien testa lantzeko Apli-
cacin> Telefono> Serv. Suple.: auto aukeratu behar da. auto aukerak esan nahi du egiazta-
gailuak zerbitzu gehigarri guztiak probatuko dituela.
Proba hasteko, F4 (Call) tekla sakatu behar da. Emaitza fitxategi batean gorde daiteke, F1 (Store)
tekla erabilita.
Emaitzak ulertu ahal izateko, kontuan hartu behar dira telefonia-operadorearekin kontratatutako
zerbitzuak. Egiaztagailua dei-desbideraketaren (CF) eta (CUG) zerbitzu gehigarrien testa egiten
ari dela, datu bat eskatzen du; saka ezazu ihes tekla ().
` Biten errore-maila edo BER proba
Aplicacin> Config. TEB> Patrn: 2E11-1

HFX : 15% (instalazio lokalerako)
Duracin: 1 minuto
Proba egiteko, zerbitzu bat erabili behar da (adibidez, ahotsa), zerbitzu gehigarririk gabe. Apli-
cacin> Telefono> menuan, F4 (Call) tekla sakatu, eta, gero, egiaztagailua autodeia egiten ari
dela, F3 (Test) tekla saka daiteke.
BER probaren emaitzak ulertu ahal izateko, azter itzazu A-9 eta A-10 orrialdeak, gidaliburuaren
2. eranskinean.
Lehen bezala, testaren emaitzak gorde daitezke, F1 (Store) tekla sakatuta.
Testaren emaitza ikusi ondoren, ihes tekla () sakatuta bueltatu daiteke, eta autodeia bukatzeko,
F4 (Break) tekla sakatu baino ez da egin behar.
WINDOWS PC DETAIL SOFTWARE softwarearen inguruan
Softwarea instalatu ondoren, irakur ezazu Short Usersguide gidaliburuan gaztelaniaz dagoen
laguntza-informazioa, bereziki, konexioa eta fitxategi-transferentzia behar bezala egin ahal izateko
konfigurazioak eta egiaztatzeak.
56 LANBIDE EKIMENA
xISDN TEKNOLOGIAK
6
6.1 Oinarrizko kontzeptuak
Ahotsmodemaren eta ADSL modemaren arteko desberdintasunak
ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) edo abonatuaren linea digital asimetrikoa datuak abia-
dura handian transmititzeko modulazio-teknika bat da. Ahots-modemak bezala, ADSL modemak ere betiko
kobrezko hari parea erabiltzen du; dena den, badira aldeak bien artean.
Lehenengo ezberdintasuna modulatzeko erabiltzen den maiztasun-tartean dago: ahots-bandako

modemek V.32tik V.90era telefonian erabilitako maiztasun-banda 300 Hz-etik 3.400 Hz-era
bakarrik kudeatzen dute. ADSL modemak, aldiz, askoz ere maiztasun-tarte zabalagoa kudeatzeko gai
dira 24 kHz-etik 1.104 kHz-era, gutxi gorabehera.
Bestalde, ahots-modema ohiko bezeroaren begiztaz baliatzen da datuak transmititzeko; ondorioz,

ahotsari ematen zaion trataera berarekin garraiatzen du modemak proposatutako seinalea, hau da, seinaleak
kommutazio-sarea gardenki zeharkatzen du. Hori oso ezaugarri interesgarria da, abiadura motelean ibili
arren, munduan dauden 800 milioi telefonoetako edozeinekin berehalako konexioa ezar baitezake.
Modema Modema
6.1. irudia. Munduaren bi muturren artean berehalako konexioa ezar daiteke ahots-modemen bitartez.
ADSL modemak, ordea, ohiko bezeroaren begiztan eskaintzen den telefonia-zerbitzuarekin batera
funtziona dezake; hori ezinezkoa da ahots-modem batentzat, telefoniak erabiltzen duen ahots-banda berean
funtzionatzen baitu.
LANBIDE EKIMENA 57
Kobrezko parearen abiadura muga
Abiadura-muga, oro har, ez du bezeroaren begiztak zehazten, telefonia-sareak baizik; sarerako sarbide-
puntuetan ipinitako iragazkiek mugatzen dute telefoniaren banda-zabalera 3,3 kHz-eko balioarekin. Iragazki
horiek kenduta, hainbat MHz-eko banda-zabaleran jarduteko gai da abonatuaren begizta. Dena den, 1,5
MHz-eko maiztasuna gainditu ondoren, errendimendua nabarmen jaisten da, seinale-indargabetzea dela eta.
Kobrezko parean, luzera-unitateko (dB/km) transmititutako seinalearen maiztasuna handitzearekin

batera areagotzen da indargabetzea; gainera, zenbat eta luzeagoa izan bezeroaren begizta, orduan eta
handiagoa da indargabetzea. Beraz, bi ezaugarri horiek kontuan harturik, ADSL zerbitzurako modem batek
dituen mugak azaldu daitezke; beste era batera ekarrita, ezaugarri horiek zehazten dute pare kordatuaren
banda-zabaleraren muga.
EUROPA AEB
T1 (DS1) 1,5 Mb/s 6 km

E1 2 Mb/s 5 km E1 2 Mb/s 5 km
T2 (DS2) 6,3 Mb/s 4 km
E2 8,4 Mb/s 3 km E2 8,4 Mb/s 3 km
STS1 12,9 Mb/s 1,5 km
STS1 25,9 Mb/s 1 km
STS1 52 Mb/s 0,3 km
Goiko taulan daude gaur egungo begizta-tarte maximoen zenbait adibide. Taula osatzeko, hariaren
diametroa 0,5 mm-koa dela jotzen da, eta telefonogunerainoko begizta multiplexaziorik gabeko (alboko
adarreko konexiorik gabeko) konexio bakar batez baliatzen dela.
Aipatutako distantziak teorikoak eta hobezinak dira. Abonatuaren begizta bakoitzaren egoerak (heze-
tasuna, kableen juntura, eta abar) mugatzen du bezeroaren eta telefonogune lokalaren arteko tarte maximoa;
normalean, benetako tarte-balioak taulakoak baino txikiagoak izaten dira.
Eskainitako zerbitzuaren arabera, banda-zabaleraren aurreikuspenak aldakorrak dira: Internet-konexioa

eta eskatu ahalako bideoa asetzeko, 1,5 Mb/s-ko banda-zabalera nahikoa da; aitzitik, kanal gehiago erabili
edo telebista digitala zuzenean ikusi nahi izanez gero, 6 Mb/s-rainoko banda-zabalera behar da; azkenik,
HDTV (High Definition TeleVision) edo bereizmen handiko telebista ikusi nahi bada, 20 Mb/s-rainoko banda-
zabalera behar da. Distantziak honela joango dira gutxituz, hurrenez hurren: 1,5 Mb/s-ko banda-
zabalerako, 5 km-ko tartea egon daiteke bezeroaren eta telefonogune lokalaren artean; 6 Mb/s-koa
ahalbidetzeko, aldiz, tartea 3 km-ra murrizten da; eta azkenik, 20 Mb/s-koa lortzeko, abonatuak telefonogune
lokaletik 1 km-ra baino hurbilago egon behar du. Oro har, telefonogunetik 2,6 km-ra eta zarata dagoela
(kasurik txarrena), beherako loturaren bit-emaria 2 Mb/s-koa da, eta gorako loturaren bit-emaria, aldiz,
0,9 Mb/s-koa.
58 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Praktikan, datu horiek hau adierazten dute: hiriguneetan, abonatu-begizten batez besteko tartea
kalkulatuta, abonatu gehienek 2 Mb/s-koa baino bit-emari handiagoa eskuratzeko aukera dute. Bit-emari
hori nahikoa da banda zabaleko hainbat zerbitzutarako, eta bereziki, Interneten erabiltzailearen, urruneko
langilearen edo enpresa txiki zein ertain askoren beharrak betetzeko.
Eskakizunak gero eta handiagoak direnez, zenbait operadore bezeroaren etxeraino zuntz optikoa
eramaten hasi dira. Horretarako, bezeroaren begizta osoa berritu behar da.
6.2 ADSL teknika
ADSLak edo begizta digital eta asimetrikoaren teknologiak aukera ematen du datu-transmisioa egiteko 8
Mb/s-ko abiaduran, ahots-zerbitzurako erabili ohi den kobrezko parea erabiliz.
Zerbitzu asimetrikoa da, transmisio-noranzko bietan bit-emariak ezberdinak baitira: gehienetan, beherako
noranzkoan (saretik erabiltzailera) bit-emariak handiagoak dira gorako noranzkoan baino (erabiltzailetik
sarera).
Sarea
Erabiltzailea
6.2. irudia. Erabiltzailearen eta sarearen arteko transmisioa asimetrikoa da.
Ezaugarri horrek ederki erantzuten die normalean ISP (Internet Services Provider) gehienek eskaintzen
dituzten datu-zerbitzuei, Interneteko sarbidea barne, jakina.
ADSL arkitektura
ADSL teknologiaren oinarrizko funtzionamendua bi modemen artean gertatzen den komunikazio zuze-
nean datza. Horietako bat bezeroaren lokalean dago (etxean edo enpresan), eta ATU-R (ADSL Terminal
Unit-Remote) edo urruneko ADSL terminal izenez aipatuko da aurrerantzean; beste muturrean, hots, telefo-
nogune lokalean, bestea dago, eta ATU-C (ADSL Terminal Unit-Central) edo telefonoguneko ADSL terminal
izenez aipatuko da.
Modemak ipintzeaz gain, iragazkiak ere instalatu beharra dago. Iragazki edo splitter horiek beha-
rrezkoak dira ADSL zirkuituan agertzen diren bi seinale motak bereizteko: ahots-bandan (300 Hz-etik 4
kHz-era bitartekoa) dauden telefonia-seinaleak, eta goiko bandan (30 kHz-etik 1 MHz-era bitartekoa) datu-
transmisiorako dauden seinaleak.
LANBIDE EKIMENA 59
Spliterra edo Iragazkia
Telefonoa
Behe-paseko
iragazkia
Linea telefonikoa Goi-paseko

iragazkia
Modema
6.3. irudia. ADSL zirkuituetan, splitterrak edo iragazkiak ezinbestekoak dira.
Telefonogune lokala
ATM
Atzipen-nodoa
Abonatuaren etxea edo lokala datuak
ATU-C
ATU-R
Modema eta
Splitterra dituen
datuak bastidorea
telefonia
TSK
PASBA
IRAGAZKIA (splitterra) TR-xDSL

Sare kommutatua
PAST
telefonia
6.4. irudia. Telefonogune lokalak sare nagusietara bideratzen ditu abonatuaren komunikazio-beharrak.
Iragazki edo splitter horiek ezinbestekoak dira bi muturretan, hau da, abonatuaren etxean eta telefono-
gune lokalean. Dena den, bezeroaren modem batzuek iragazkia txertatuta daramate; horrelakoetan, kanpo-
koa ez da beharrezkoa.
60 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Osagaiak
Hauek dira ADSL alorreko osagai fisikoak: ATU-R gailua, ATU-C gailua, iragazkiak edo splitterrak
eta DSLAM (DSL Access Multiplexor) edo DSL atzipen-multiplexadorea. Lehenengoak jorratu ditugu, eta,
azkena, gerora sakonago landuko den arren, honela defini daiteke: telefonogune lokalean, zenbait ADSL
modem biltzen dituen gailua.
Gainera, erreferentziaguneak ere aipatu behar dira; zirkuituan agertzen diren puntu zehatzak dira, eta
ADSL operadoreak egokitzen dizkie izenak8: BNT edo TR-xDSL, DSL edo PASBA eta PHONE edo PAST.
` BNT (Broadband Network Termination) edo DSL linearen sare-bukaera. Gaztelaniaz, TR-xDSL
(Terminacin de Red de lneas DSL) deritzo
` DSLC (Digital Subscriber Line Connection) edo DSL linearekin konektatzeko puntua. Gaztelaniaz,
PASBA (Punto de Acceso al Servicio de Banda Ancha) akronimoarekin izendatzen da
` PHONE edo telefonoa konektatzeko puntua. Gaztelaniaz, PAST (Punto de Acceso al Servicio de
Telefona) akronimoarekin izendatzen da
Osagaien titulartasuna bereiztea ere garrantzitsua da. Horrela, ATU-C gailua eta telefonoguneko zein
abonatuaren etxeko splitterrak ADSL operadorearenak dira, eta haren ardurapean daude. ATU-R gailua,
aldiz, bezeroari ADSL zerbitzua eskaintzen dion ISParena da; gero, ISPak bezeroarekin sinatzen duen
akordioaren arabera, alokatu edo saldu egingo dio.
Beheko irudian azaltzen den konfigurazioan, iragazkiak (splitterrak) TR-ADSLaren funtzioak betetzen ditu.
6.5. irudia. Telefnicaren TR-xDSL: ADSL linearen sare-bukaera eta konexio-puntuak.
8
ISDN tresneriarekin gertatzen den bezala, ADSL tresneria gehiena Telefnica enpresarena da. Beraz,
Telefnicak emandako zenbait izen erabiliko dira erreferentzia gisa.
LANBIDE EKIMENA 61
DSLAM
Lehen azaldu den bezala, ADSL komunikazioa bideratzeko modem bikotea behar da: bat (ATU-R)
abonatuaren etxean edo enpresaren lokalean dago, eta bestea (ATU-C) abonatuaren begiztak konexioa
duen telefonogunean.
Telefonoguneetan ATU-C gailu asko instalatzea ez da erraza, eta horregatik, DSLAMa asmatu da.
DSLAMa bastidore bat da, txartel asko dituena; txartel bakoitzean zenbait ATU-C gailu daude txertatuta.
Horrela, leku txiki batean konexio asko bidera daitezke. Gainera, DSLAMak ADSL atzipen guztien
trafikoa kudeatzen du WAN sarera.
Telefonogune lokala
ATU-R Splitterr Splitterr ATU-C
Demultiplexadorea /
Multiplexadorea
INTERFAZEA
ATM
ATU-R Splitterr TSK Splitterr ATU-C

DSLAMa
6.6. irudia. DSLAMak zenbait atzipenen trafikoa kudeatzen du.
6.3 Modulazioa ADSL linean
Hasieran, ADSLrako bi modulazio-teknika egon ziren: CAP (Carrierless Amplitude Phase) eta DMT
(Discrete MultiTone). CAP teknikak eraginkortasun urriagoa zuen; hala ere, ezartzeko, sinpleagoa eta
merkeagoa zen. DMT teknika, berriz, garestiagoa zen, baina ANSIk eta ITU-Tk hobeto zeukaten araututa.
ABANTAILAK ERAGOZPENAK
Kostu gutxikoa Errendimendu txikikoa

CAP
Sinplea Ez-arautua
Errendimendu onekoa Kostu handikoa

DMT
Arautua Sistema konplexua
Gaur egun, DMT teknika nagusitzen ari da, errentagarriagoa baita.
62 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
CAP modulazioa
CAP modulazio-teknika zaharrena eta sinpleena da. Ezartzea merkeagoa bada ere, efizientzia aldetik,
emaitza eskasagoak lortzen dira, eta gainera, estandarizazioa atzeratuta doa.
CAP teknikan, 25 kHz-etik 200 kHz-era doan gorako kanala erabiltzen da; beherako kanala 240 kHz-ean
hasten da eta kanalaren beste muturra lineak jasan dezakeen maiztasun maximoraino iristen da (oro har, 1
MHz edo pixka bat gehiago). Maiztasun-balio ireki hori zenbait faktoreren menpe dago; esaterako,
distantzia, hariaren lodiera, hari-junturen kopurua, eta abar.
Telefono Gorako Beherako

analogikoa kanala kanala
dB
Hz
4 kHz 25 kHz 200 kHz 240 kHz 630 / 1330 kHz
Linearen arabera
6.7. irudia. ADSLan, CAP modulazio-teknikari dagokionez, hiru maiztasun-tarte agertzen dira.
Goiko irudian ikus daitekeenez, telefonia-kanala ADSLtik aparte dago; beraz, bi komunikazioak, ahotsa
eta datuak, bateragarriak dira.
Kanalak dituen mugen arabera C/N: Carrier / Noise edo seinalearen eta zarataren arteko erlazioa,
modulazio eraginkorrena aukeratzen da; horrela, baudeko bit kopurua aldakorra da, 2 eta 9 bitartean, eta
kanalak duen banda-zabalera nolakoa, halakoa da transmisioaren bit-emaria.
QAM (Quadrature Amplitude Modulation) modulazioa erabiltzen da, eta abonatu-begiztaren C/N faktorea
kontuan hartuta, bit gehiago edo gutxiago sartzen dira baudeko.
Beherako kanala
TRANSMISIO- MAIZTASUN- Gorako kanala

ABIADURA BANDA TRANSMISIO- MAIZTASUN-
340 kbaud 240 630 kHz
ABIADURA BANDA
136 kbaud 25 230 kHz

680 kbaud 240 1.020 kHz
952 kbaud 240 1.330 kHz
LANBIDE EKIMENA 63
Beherako kanalak erabilgarri dituen maiztasun-bandak ikusita, seinale elektromagnetikoa hedatze-

arekin batera agertzen diren faktoreak indargabetzea eta bestelakoak nabarmen alda daitezke. Hori
dela eta, modemek honela egiten dute moldatzeko ekualizazioa: modemek, konektatu orduko, erreferentzia-
seinale batzuk igortzen dizkiete elkarri, eta seinale horiek hartu ondoren, seinaleek izan dituzten aldaketak
aztertzen dituzte; horrela, linearen portaera zehazteko gai dira, eta, ondorioz, igorri beharreko seinalea
egokitzen dute aldez aurretik, lineak eragingo dituen galerak saihestu ahal izateko.
DMT modulazioa
DMT modulazio-teknika berriagoa, konplexuagoa eta eraginkorragoa da. Estandarizaziorako erakundeek

(ANSI, ETSI eta ITU-T) DMT teknikaren alde egin dute argi; beraz, gaur egun, modem-fabrikatzaileen joera
ere haren aldekoa da.
DMT teknika maiztasunaren arabera seinale elektromagnetikoak jasaten dituen aldaketak saihestean
datza. DMTk banda-zabalera erabilgarria kanal estu askotan banatzen du; horietako batzuk gorako
noranzkorako esleitzen dira, eta besteak, beherako noranzkorako. Kanal estu horiek behar adina bin edo
uhin azpieramaile erabiliz osatzen dira.
Gutxi gorabehera, ohiko kanal telefonikoaren kanal-zabalerarekin 4 kHz-koa, bin edo uhin azpiera-
maileen portaera ia ez da aldatzen transmisio-ibilbidean. Beraz, CAPek duen arazo nagusia saihestu egiten
da, eta ez da behar ekualizazio konplexurik, maiztasun-banda txiki batean ager daitekeen indargabetzea
oso txikia baita.
Bestalde, sistematik kanpo dagoen beste igorle batek, esaterako, hurbil dagoen AM irrati-etxe batek,
proposatutako maiztasun-tarte berean interferentzia sartzen badu, DMTk azpikanal hori baztertzeko
gaitasuna dauka; bide horretatik, transmisiorako duen ahalmen osoaren zati txiki bat baino ez du galtzen.
Horretaz gain, DMTk, inguru-egoera kontuan hartuta, kanal eraginkorrak banan-banan moldatu ere egin
ditzake, eta azpikanal bakoitzaren kalitatea ziurtatuko duen modulazio-sistema aukeratzen du.
Oinarrian, DMT teknika uhin eramaile askoz (256) baliatzen da, eta ez bakar batez, ahots-modema
bezala. Uhin eramaile bakoitza, bin edo uhin azpieramaile deritzona, bere ondokoetatik 4,3125 kHz-era
dago, eta bit-emari osoa bin guztien artean banatzen da.
ADSLko DMT teknikan, honela egiten da bin-esleipena:
Erabilpena Binak Maiztasun-tarteak (kHz)
Telefono analogikoa 05 0 25,9
Gorako datu-trafikoa 6 38 25,9 168,2
Beherako datu-trafikoa 33-255 142,3 1104
Gorako kanala 38 bineraino irits daiteke, eta beherakoa, aldiz, 33 binetik has daiteke; beraz, bin-
tarte horretan, kasuz kasu erabakitzen da non ipini gorako eta beherako kanalen arteko muga.
64 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Esleipena 6.8. irudian ikus daiteke:
Telefono Gorako Beherako

analogikoa kanala kanala
dB
Hz
4 kHz 25 kHz 138 kHz 160 kHz 1104 kHz
7 bin 32 bin 37 bin 255 bin
6.8. irudia. ADSLan, DMT modulazio-teknikak zenbait bin edo uhin azpieramaile erabiltzen ditu.
Bin edo uhin azpieramaile bakoitza bit-emari osoaren zati batez arduratzen da, eta C/N erlazioa
kontuan hartuta, modulazio-teknika egokienaz baliatzen da. Horrela, uhin azpieramaile batek 16QAM
modulazio-teknika erabil dezake; beste batek, aitzitik, 8QAM; eta hirugarren batek, agian, QPSK (Quadrature
Phase Shift Keying).
Kasu hoberenetan, baudeko 16 biteko erritmoarekin transmititzeko modulazio-teknikak erabiltzen dira

(CAP teknikan, gehienez, baudeko 9 bit transmiti daitezke). Kanal baten transmisio-kalitatea onargarria baino
txikiagoa denean, kanala baztertu egiten da, eta daturik gabekoa markarekin bereizten da. Beheko 6.9.
irudian ikus daiteke hori:
dB bin 1
Energia
DATURIK GABEKOA
16QAM 64QAM 64QAM 64QAM 64QAM 16QAM QPSK

(4 bit) (8 bit) (8 bit) (8 bit) (8 bit) (4 bit) (2 bit) Hz
Maiztasuna
0 MHz 1 MHz
6.9. irudia. DMTk modulazio-teknika egokiena esleitzen dio bin bakoitzari.
DMT teknika eraginkorra eta sofistikatua da. Abantailen truke, ordea, DMTk 200 kanal independente
baino gehiago aldi berean kudeatzeko erronka du aurrean; igorlearen muturrean, trafikoa kanal haien artean
banatu, eta hartzailearen muturrean bildu behar du. Horregatik behar du modemak mikroprozesadore
indartsua.
LANBIDE EKIMENA 65
Modulazio-teknika bera da bai ATU-R gailuan, bai ATU-C gailuan. Aldea bin kopuruan dago: ATU-R
gailuak, gehienez, 32 uhin azpieramaile edo bin kudea ditzake; ATU-C gailuak, aldiz, 256, asko jota.
ADSLa eta ISDNa
dB ISDNa ADSLa ADSLa

Telefono analogikoa
Beherako kanala
Gorako kanala
Hz
80 kHz
25 kHz
138 kHz
160 kHz
1104 kHz
4 kHz
6.10. irudia. ISDNa eta ADSLa zenbait maiztasun-tartetan teilakatuta daude.
Goiko 6.10. irudian ikusten den bezala, ADSLak kudeatzen duen maiztasun-tarte bat ISDNak erabiltzen
duenarekin teilakatzen da. Horrek esan nahi du ADSL arrunta eta ISDNa bateraezinak direla. Biak
batera erabili ahal izateko, ADSL estandar berri bat arautu da. Estandar horri jarraituz, ADSL kanalak
mugitu egiten dira; 6.11. irudian azaltzen diren maiztasun-tarte berrietara eramaten dira kanalak.
ADSLa ADSLa
ISDNa Beherako kanala
dB Gorako kanala
Hz
80 kHz
138 kHz
276 kHz
1104 kHz
6.11. irudia. ADSLa eta ISDNa bateragarri egiteko, ADSL kanalak mugitzen dira.
6.4 ADSL G.Lite (ITUT G.992.2)
ADSLa ezartzeak dakarren arazo bat da bezeroaren etxean maiztasun-banatzailea edo splitterra
instalatzea. Lan hori teknikari batek egin behar du, eta, ondorioz, instalazioa garestitu egiten da.
2000. urtearen bukaera aldean, ADSLaren zenbait aldaera agertu ziren merkatuan, horietako bat ADSL
G.Lite (spLITtErless ADSL ) izenarekin. Abonatuaren etxean ez da maiztasun-banatzailerik edo splitterrik
jartzen; telefonogune lokalean, aldiz, instalatzeko arazorik ez dagoenez, bertakoa mantentzen da. Gaur egun,
zenbait DSLAM gai dira bi motetako abonatu-ekipoekin, hau da, ADSL abonatu-ekipoarekin eta ADSL G-Lite
abonatu-ekipoarekin komunikatzeko.
66 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
ITU-Tk araututa dauka ADSL G.Lite ere, eta aldaera izen hauekin ere ezagutzen da: ADSL unibertsala,
splitterless ADSL edo CADSL (Consumer ADSL). Modu berean, ADSL G.Litek CAP eta DMT, edozein
modulazio-teknika erabil dezake.
Splitterrak goi-paseko iragazki bat eta behe-paseko beste bat ditu. Splitterra kentzeak telefonoaren
eta ADSL modemaren arteko interferentzia areagotzen du. Hala ere, ADSL modemak behe-paseko iragazkia
txertatuta eduki dezake. Ondorioz, arazo bakarra da ADSLaren goi-maiztasunek telefonoari eragiten dizkioten
interferentziak indargabetzea. Horretarako, bi ekintza hauek beharrezkoak dira:
9 Maiztasun maximoa erdira murrizten da, gutxi gorabehera. Esate baterako, DMT modulazio-
teknika erabiliz gero, ADSL G-litek 127 bineraino kudeatzen du 552 kHz-eraino, eta
erabiltzen duen modulaziorik eraginkorrena 256QAM 8 bit baudeko izaten da.
9 Gorako kanalaren seinalea laurdenera ahultzen da, hau da, 6dB ahulago bihurtzen da. Beherako
kanalaren seinaleak ez du arazorik ematen, abonatuaren telefonoraino oso ahul iristen baita
(gogoan izan telefonogune lokalaren muturrean splitter bat dagoela).
ADSL G.Liten sarturiko aldaketen ondorioz, sistemaren errendimendua honela murrizten da:
9 ADSL G.Liten, modulaziorik eraginkorrenak baudeko 8 bit igortzen ditu ADSL arruntak,
aldiz, baudeko 16 bit igortzen ditu. Beraz, G.Lite abiadura txikiko konexioetarako (256
kb/s) bakarrik eskaintzen da. Splitterless ADSLaren zenbait aldaeratan, beherako kanalean,
7 Mb/s-ko bit-emariak lortzen dira. Gorako kanalean, aitzitik, bit-emaria nabarmenago murrizten
da, abonatuaren etxeko ATU-R gailuak emandako potentzia murrizten delako.
9 Potentzia murriztuz gero, abonatuaren etxearen eta telefonogune lokalaren arteko distantzia
maximoak txikiagoa izan behar du.
Telefonogune lokala Abonatuaren etxea

Switch telefonikoa Telefono analogikoak
TSK
Mikroiragazkiak
Behe-maiztasunak
Splitterra Goi-eta
Goi-maiztasunak behe-maiztasunak
Abonatuaren begizta
(5,5 km, gehienez)
Internet
ADSL
DSLAMa modema
(ATU-R)
(ATU-C)
6.12. irudia. ADSL G.Litek abonatuaren instalazioa aldatzea eskatzen du.
LANBIDE EKIMENA 67
Orokorrean, irtenbide hedatuena mikroiragazkiak ezartzea da; mikroiragazki horiek erabiltzaileak berak
instalatzen ditu telefono-hartuneetan. Horrela, mikroiragazkirik gabe baino kanal-banatze eraginkorragoa
lortzen da.
Dena den, abonatuaren begiztaren egoera txarra delako eta potentzia behar adina ahuldu ezin delako,
zenbaitetan, ezin da bideratu ADSL zerbitzua. Bezeroak nahi duen ADSL zerbitzua bideragarria den ala
ez ziurtatzeko, telefonia-operadoreak abonatuaren begizta aztertzen du.
6.5 ADSL lineen errefusatzea
ADSL lineari dagozkion probak egin ondoren, ADSL operadoreak ezarritako kalitate-eskakizuna
zerbaitengatik bermatzen ez bada zarata, beste seinale batzuen interferentziak, distantzia, pare asko,
eta abar, arazoen sorburua ikertzeari ekiten zaio.
ADSL operadorearen bukaera-kaxaren eta abonatuaren etxearen arteko kanpoko lotura aldatuta
konexioa bideragarria dela egiaztatzen bada, kanpoko lotura aldatzen da. Arazoa ADSL operadorearen
banatze-sarean topatzen bada, berriz, ahalmen handiko kable-mahukak daudelako, adibidez, ADSL zerbitzua
ez da onartuko.
Instalazioak sor ditzakeen arazoak ez ezik, honako zerbitzu hauek ere bateraezinak dira ADSLarekin :
9 12 kHz-eko pultsuen bidezko teletarifatzea
9 Hari musikala
9 ISDNa (beste ADSL mota bat eskaintzen da)
9 SZLTa (sarbide zelularreko landa-telefonia)
Beste zenbait zerbitzu ADSLarekin bateragarriak dira:
9 CENTREX zerbitzua: lotura analogikoak (TSK) erabiliz ematen da zerbitzu hori; zenbait
erabiltzaile bil ditzake erabiltzaile-talde batean, adar pribatuaren telefonoguneak ematen dituen
funtzioak (deia desbideratzea, luzapenaren markatze zuzena) emateko
6.6 ADSL2 eta ADSL2 + (G.992.5)
ADSL2 eta ADSL2+ ADSL teknologia aurreratuak dira, eta ADSL arruntak edo ADSL1ek eskaintzen
dituenak baino baino bit-emari handiagoak emateko gai dira. Horiek ere ohiko kobrezko pareaz osatutako
oinarrizko azpiegitura erabiltzen dute.
Abiadurei dagokienez, ADSL1ek gorako noranzkoan 1 Mb/s-ko bit-emaria eskaintzen du, eta beherako
noranzkoan, berriz, 8 Mb/s-koa; ADSL2k, aldiz, gorako noranzkoan, 2 Mb/s-ko bit-emaria ematen du, eta
beherako noranzkoan, 12 Mb/s-koa; eta azkenik, ADSL2+ek, gorako noranzkoan, 2 Mb/s-koa ematen du,
eta beherako noranzkoan, 24 Mb/s-koa.
Gainera, bit-emaria hobetzeaz gain, estandar hauek zenbait hobekuntza ere badituzte; hobekuntza horiei
esker, konexio-ikuskapena eta linean ipinitako zerbitzuen QoS (Quality of Service) edo zerbitzu-kalitatea
hobetzen dituzte.
68 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Hardware-beharrari dagokionez, ADSL1etik ADSL2rako migrazioak banda-zabalera berria onartuko

duen terminal berezi bat ezartzea eskatzen du abonatuaren eta telefonogune lokalaren artean; kostu gutxiko
kontua da hori ADSL operadoreentzat.
ADSL2k tresna eraginkorrak erabiltzen ditu zerbitzu telefoniko arrunta emateko kable-pareen seinale-
indargabetzeari eta diafoniari aurre egiteko; horrela, transferentzia-tasa hobea eskain dezake. Hasteko,
ADSL2k modulazio-eta kodifikazio-tekniken eraginkortasuna hobetzen du; eta gainera, ADSL1ek seinale-
tratamendurako erabilitakoa baino algoritmo aurreratuagoez baliatzen da ADSL2. Horrela, interfaze analo-
gikoan kudea daitekeen seinale-kalitatea handitzen da, bai eta informazio kantitatea ere.
ADSL2rekin, abonatuaren eta operadorearen arteko hasierako konexioa ezartzeko denbora ere
hobetzen da: ADSL2rekin, 3 segundo baino ez dira behar; ADSL1ekin, aitzitik, 10 segundo behar dira.
Begizta-luzeraren aldetik dator ADSL2ren beste abantaila bat: ADSL1 baino bezero-begizta luzeagoetan
aritzeko gai da; beraz, urrunago dauden puntuetan, ADSL2k abiadura handiagoan eskain dezake zerbitzua.
ADSL2+, berriz, hirugarren aurrerapauso bat da. Hasierako ADSL1 hobetu zuen ADSL2k, eta, ondoren,
ADSL2 hobetu zuen ITU-Tren G.992.5 izeneko gomendioan oinarritutako ADSL2+ estandarrak. Ezaugarri
eta funtzionalitate gehigarri berriak ditu ADSL2+ek; betekizuna eta elkarreragingarritasuna hobetzeaz gain,
erabilpen eta zerbitzu berrietarako euskarria ere eskaintzen du.
Gorako Beherako kanala

dB kanala
ADSL2+
ADSL2
Hz
0,14 MHz 1,1 MHz 2,2 MHz
6.13. irudia. ADSL2k eta ADSL2+ek erabiltzen dituzten maiztasun-tarteak.
ITU-Tren G.992.5 gomendioaren arabera, ADSL2+ ezin hobea da abonatuaren begizta tarte motzetan
erabiltzeko. 6.14. irudian ikusten den bezala, tarteak luzatzen diren neurrian, errendimendua nabarmen
jaisten da. Ondorioz, abonatuak telefonogune lokaletik zenbat eta urrunago egon, orduan eta bit-emari
txikiagoko konexioa lortuko du; esaterako, 2.850 m-tik aurrera ADSL1en, ADSL2ren eta ADSL2+en erren-
dimenduak berdindu egiten dira.
Azkenik, azpimarratzekoak dira ITU-T G.992.5 estandarrean ezaugarri bereziak jorratzen dituzten
zenbait eranskin. Honako hauek dira:
LANBIDE EKIMENA 69
` A eranskinak POTS (Plain Old Telephone Service) edo oinarrizko zerbitzu telefonikoarekiko
bateragarritasuna zehazten du; horrela, ADSL2+ kanal telefoniko estandar batekin batera
erabil daiteke
` B eranskinak ISDNarekiko bateragarritasuna zehazten du; horrela, hari pare berean ADSL2+
eta ISDNa batera erabil daitezke
` L eranskinak dena digitala izeneko modu bat zehazten du, hau da, kanal telefonikorik gabeko
modua; horrela, gorako bit-emaria handitu egiten da
` M eranskinak POTSekiko modu bateragarria zehazten du; horrela, gorako bit-emaria 3,5 Mb/s-
raino eramaten da, baina, beherakoa, aldiz, moteldu egiten da
ADSL2
ADSL2+
30
25
Bit-emaria (Mb/s)
20
15
10
0
400 800 1.200 1.600 2.000 2.400 2.800 3.200 3.600 4.000 4.400 4.800
Distantzia (m)
6.14. irudia. ADSL2+ek distantzia motzetan ematen du errendimendu onena.
6.7 xDSL familia
xDSL izeneko familiaren kide ezagunena ADSLa da, dudarik gabe. Jarraian, gainontzeko kideen ezau-
garriak aztertuko dira. Denek abonatuaren begizta baino ez dute erabiltzen, oro har; ez dute behar telefono-
guneen arteko transmisio-sare telefonikoa, telefonogunetik abiatuta, berariazko datu-sarea erabiltzen baitute,
ATM sarea, hain zuzen ere. Hori da xDSL operadorearen abantaila nagusia, hots, teknika horretarako
datu-sare paralelorik sortu behar ez izatea.
Digital Subscriber Line esapidearen sigla da DSL, eta, euskaraz, abonatu-linea digital edo harpidedun-
linea digital esapideaz ezagutzen da. Abonatuaren begizta aipatzen da, jatorrian, linea analogikoetarako
diseinatu zelako; egun, aldiz, seinale digitalak garraiatzen ditu.
xDSL familian, honako kide hauek bereiz daitezke: HDSLa, SDSLa, ADSLa eta VDSLa.
70 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
BIT-EMARI TRANSMISIO-
IZENA ESANAHIA ERABILPENAK
MAXIMOA MODUA
E1 Zerbitzua,WAN, LAN,
HDSL High data rate DSL 2,048 Mb/s Duplex
zerbitzariak atzitzea
HDSLarenak bezalakoak,
SDSL Single line DSL 2,048 Mb/s Duplex baina pare bakarraz (arautu
gabea).
1,5-9 Mb/s Down Interneterako sarbidea, bideoa,

ADSL Asymetric DSL LANerako sarbidea,
16tik 640ra kb/s Up multimedia elkarreragilea.
13-52 Mb/s Down ADSLarenak bezalakoak gehi

VDSL Very high data rate DSL
1,5-2,3 Mb/s Up HDTV
HDSL (High data rate Digital Subscriber Line)
Gaur egun xDSL izenez ezagutzen dugun teknologia sorta XX. mendeko 80ko hamarkadaren hasieran
sortu zen, Bell enpresaren laborategietan. Garai hartan bilatzen zena ez zen Interneterako ahalmen handiko
etxeko sarbidea, telefonoguneen arteko puntu batetik besterako ahalmen handiko loturak baizik. Helburua
zen pare batez edo pare batzuez baliatuz, aldi berean hitzaldi asko transmititzea telefonoguneen artean;
esaterako, 2,048 Mb/s-ko E1 lotura batek aldi berean 30 hitzaldi garraia ditzake. Ikerkuntza haien emaitza
HDSLa izan zen.
HDSLa xDSL teknologia zaharrena eta hedatuena da, duela zenbait urtetik hona, 2 Mb/s-ko loturak
osatzeko teknika baita.
Hona hemen HDSLaren abantailak:
9 2 Mb/s-ko kanal simetrikoa eskaintzen du, eta 4 km-ra iristen da.
9 Egun, puntu batetik besterako2 Mb/s-ko loturetarako erabiltzen da.
9 2 Mb/s-ko ohiko linea baino distantzia handiagoak ahalbidetzen ditu errepikagailurik gabe.
9 2 Mb/s-ko ohiko linea baino maiztasun txikiagoak kudeatzen ditu (80 kHz-etik 240 kHz-era);
beraz, interferentzia gutxiago jasaten ditu.
9 Kable-mahuka berean, 2Mb/s-ko linea bat baino gehiago ipin daitezke.
LANBIDE EKIMENA 71
Hona hemen HDSLaren eragozpenak:
9 Etxerako ez da egokia, distantziaren arabera bi edo hiru pare behar baititu; hori, normalean,
ezin da bideratu etxe-inguru batean.
9 Ez ditu maiztasun txikiak erreserbatzen; beraz, ahots-zerbitzuarekin bateraezina da.
9 Maiztasun-banda bera erabiltzen du bi noranzkoetan; horrek gorako kanalaren eta beherako

kanalaren arteko interferentziak diafonia eta oihartzuna areagotzen ditu. Beraz, kableatze-
arazoen aurrean, ADSLa baino teknika ahulagoa da.
SDSL (Symmetric edo Single line Digital Subscriber Line)
SDSLa HDSLaren tankerakoa da, baina hari pare bakar bat erabiltzen du. Datuak pare batzuen artean
banatzen ez dituenez, irtenbide hauetako bat hartu behar du:
9 Maiztasun handiagoak erabiltzea; ondorioz, distantzia murrizten da
9 Bit-emaria gutxitzea
9 Aurreko biak egitea
Estalitako tartea HDSLarena baino txikiagoa da, 3 km-koa gutxi gorabehera, datu guztiak pare bat
erabiliz transmititzen baititu. Gorako eta beherako bit-emariak berdinak dira, segundoko 160 eta 2.000 kilobit
artekoak, linea-egoeraren arabera.
Hari pare bakar bat erabiltzen duenez, HDSLak zuen arazo larri bat saihesten du SDSLak, RBBrako
(Residential BroadBand) sarbidea, hain zuzen; gainerakoak, aitzitik, honek ere baditu, bereziki, ahots-
zerbitzuarekiko bateraezintasuna. Gainera, SDSLa ez dago araututa oraindik; HDSLa, aldiz, bai.
Zenbait aplikaziotarako, atzipen simetrikoa interesgarria da; esate baterako, LANerako urruneko sarbi-
dea ahalbidetzen duten zerbitzarietarako.
VDSL (Very high data rate Digital Subscriber Line)
ADSLari buruzko azpiatala jorratzean, argi ikusi da distantziaren arabera kanalaren ahalmena ere
aldatzen dela; izan ere, 2,7 km-ko distantzia baterako, kanalak 8,5 Mb/s-ko bit-emaria eman dezake.
ADSLaren tankerako teknika da VDSLa, tarte txikietan oso abiadura handiak eskaintzeko gaitasuna
duena, eta berri samarra denez, ezartzearen xehetasun asko erabaki gabe daude; ondorioz, arautzeke dago.
ADSLan bezala, beherako bit-emari maximoa jokoan dagoen distantziaren araberakoa da. Gorako
bit-emariari begira, aldiz, hiru aukera aztertzen ari dira; dena den, VDSLaren lehendabiziko bertsioetarako,
antza denez, abiadura txikiko bertsio asimetrikoa ezarriko da.
DISTANTZIA (m) GORAKO BIT-EMARIA (Mb/s)
300 51,84tik 55,2ra
1000 25,92tik 27,6ra
1500 12,96tik 13,8ra
72 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Abonatu gehienak, oro har, dagozkien telefonoguneetatik 1,5 km-ra baino urrunago daudenez, zenbait
telefonia-operadorek banatze-ekipoak etxeetatik hurbilago instalatzeari ekin diote. Espaloietan, VDSL
zerbitzua emateko, kanpoko bastidoreak instalatzen dira, barruan banatze-ekipoak dituztenak, alegia;
banatze-ekipoei zuntz optikoa iristen zaie, eta ekipoak bezeroen etxeetatik gertu daudenez, konexioa
kobrezko pareaz osatzen dute. Egitura horri FTTC (Fiber To The Curb) edo espaloirainoko zuntz optiko
deritzo.
Telefnica enpresa, abonatuaren begizta aldatu barik, 23,5 Mb/s-ko VDSL zerbitzua probatzen ari
da; dena den, harrigarriena ez da hori, baizik eta zerbitzua simetrikoa dela. Hori da, hain zuzen ere,
ADSLaren aurrean duen abantaila: VDSLa zerbitzu asimetriko edo simetriko gisara ezar daiteke, eta
horregatik, ez du VADSL sigla hartu. Fabrikatzaile batzuk egunen batean zerbitzua guztiz simetrikoa
izango delakoan daude, egungo tarteak mantenduko diren arren.
Zenbait ezaugarritan, VDSLa ADSLa baino sinpleagoa da, tarte txikiagoek transmisioa gutxiago
baldintzatzen dutelako; beraz, igorgailu-hargailuen (transceiver) teknologia errazagoa da, nahiz eta VDSLak
eskaintzen duen abiadura 10 bider bizkorragoa izan.
VDSLak sare-bukaerako gailu pasiboak ere onartzen ditu; horrela, bezeroaren etxean, VDSL modem
bat baino gehiago konekta daitezke linea berean, etxeko telefono gehigarriekin egiten den bezala.
60
50
Ahalmena (Mb/s)
40
30
20
10
1 2 3 4 5 6 Distantzia (km)
ADSLaren estaldura
VDSLaren
estaldura
6.15. irudia. VDSLaren errendimendua ezin hobea da tarte motzetan.
Berez, VDSLa ATM arkitekturaz baliatzen da, eta ez ditu kontuan hartzen ADSLak pakete-kontrolerako
dituen eskakizunak. ATM sarea ez da garatu oraindik sare kommutatu eta publiko modura, eta zenbait
hamarkada igaro daitezke hori ikusi arte.
LANBIDE EKIMENA 73
VDSLak ahots-linearekin eta ISDN linearekin batera funtziona dezake; horretarako, iragazki pasiboak
baino ez dira behar. Aitzitik, erroreak zuzentzeko tresnak kudeatzea ez da erraza; hori da, hain zuzen,
ADSLak duen betekizun korapilatsuena.
VDSL2, VDSLaren aldaera aurreratu bat, ohiko lotura telefonikoaz baliatzen da, 100 Mb/s-ko bit-emari
simetrikoak eskaintzeko. VDSL2k ere nabarmen jaisten du errendimendua distantziarekin, honela: telefono-
gunetik 850 m-ra, bit-emaria 25Mb/s-era murrizten da, eta 1.500 m-ra, bit-emaria larri iristen da 15 Mb/s-ra.
100
90
Ahalmena (Mb/s)
80
70
60
50
40
30
10
0
300
500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000
Distantzia (m)
6.16. irudia. VDSL2k 300 m baino tarte txikiagoetan eskaintzen du errendimendurik onena.
xDSL familiaren arazo nagusia, distantzia, zuntz optikoak saihesten du; horregatik, transmisio-garraio
hori erabiliz, zenbait aukera aztertzen ari dira:
9 FTTN (Fiber To The Node)
9 FTTC (Fiber To The Curb)
9 FTTB (Fiber To The Building)
9 FTTH (Fiber ToThe Home)
Telefnica enpresa FTTH egitura probatzen ari da Madrilgo Pozuelo de Alarcon eta Campamento
herrietan; banda zabaleko zerbitzuak eskaintzen ditu 50 Mb/s-ko bit-emariaz, tarteak 20 km-koak diren
arren.
6.17. irudian argiago ikusten da eskaintza berri hori.
74 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Zuntz optikoaren Kobrezko kablearen

estaldura estaldura
Etxebizitza-eraikina
ONT
Optical Network Terminator
FTTN
Telefonogune lokala
Distantzia > 300m
ONT FTTC
D < 300m
FTTB
ONT
Abonatuaren
barneko instalazioa
FTTH
6.17. irudia. VDSL zerbitzua emateko aztertzen ari diren aukerak.
LANBIDE EKIMENA 75
xDSL zerbitzuak alderatzea
AHALMENA
DISTANTZIA AHOTSAREKIN
ZERBITZUA MODULAZIOA beherakoa / gorakoa
MAX. (km) BATERAGARRIA?
(Mb/s)
ADSL CAP edo DMT 8/1 5,5 BAI
ADSL G. Lite CAP edo DMT 1,5 / 0,2 5,5 BAI
HDSL OPT18 2/2 4,6 EZ
SDSL 2B1Q edo CAP 2/2 3,0 EZ
13-52 / 1,6-2,3
VDSL CAP edo DMT edo 1,5 BAI
13-52 / 13-52
ADSL KONEXIO MOTAK (Maximo teorikoak)
BEHERAKO BIT-EMARIA GORAKO BIT-EMARIA
ADSL 8 Mb/s 1 Mb/s
ADSL2 12 Mb/s 2 Mb/s
ADSL2+ 24 Mb/s 2 Mb/s
76 LANBIDE EKIMENA
TRANSMISIO DIGITALA
7
7.1 Multiplexazioa
Zenbait erabiltzaileren komunikazioak komunikazio-kanal beretik bideratzeko era bat da multiplexazio-

teknika.Teknika horrek bi aldaera hauek ditu, oro har:
` FDM (Frequency Division Multiplexing) edo maiztasun-zatiketa bidezko multiplexazioa: Multi-

plexazio-teknika hau zenbait maiztasunez baliatzen da.
` TDM (Time Division Multiplexing) edo denbora-zatiketa bidezko multiplexazioa: Multiplexazio-

teknika hau zenbait denbora-tartez baliatzen da.
Bi teknikek zenbait komunikazio biltzen dituzte, eta eramaile bakar batean eta aldi berean ipintzen
dituzte; aukeratutako transmisio-bideak dituen ezaugarrien menpe dago komunikazio kopurua.
Maiztasun-zatiketaren bidezko multiplexazioa (FDM) seinale analogikoak eramateko erabiltzen da, batik
bat; denbora-zatiketaren bidezko multiplexazioa (TDM), aldiz, seinale digitalak eramateko erabiltzen da.
Egungo erabilpenari begira, garrantzitsuena TDM teknika da.
Teknika hauek guztiak seinale elektrikoak kudeatzeko daude diseinatuta. Transmisio-bidea bestelakoa
denean, beste multiplexazio-teknikaren bat sar daiteke jokoan; esaterako, zuntz optikoa erabiltzen denean,
argi-seinaleak garraiatzen dira, eta WDM (Wavelenght Division Multiplexing) edo uhin-luzeraren zatiketa
bidezko multiplexazioa erabil daiteke. Azken teknika hori besteekin bateragarria da; izan ere, guztiak modu
egokian erabilita, transmisio-ahalmena ikaragarri handitu daiteke. Gaur egun, TDM eta WDM tekniken
konbinazioa oinarrizkoa da telekomunikazio-operadoreek haien komunikazio-sare nagusietan transmisioak
bideratzeko.
Maiztasun-zatiketa bidezko multiplexazioa
Zenbait abonatuk komunikazio-kanal nagusia batera erabili ahal izateko, FDM teknika erabiltzea da
aukera bat. Metodo honi jarraituz, abonatu bakoitzari maiztasun-banda bat esleitzen zaio.
Potentzia (dB)
1. abonatua 2. abonatua 3. abonatua 4. abonatua Maiztasuna (Hz)
7.1. irudia. FDM teknikan, abonatu bakoitzari maiztasun-banda bat esleitzen zaio.
LANBIDE EKIMENA 77
Maiztasun-banda guztiak ez dira berdinak; abonatuak dituen komunikazio-beharren arabera, banda-

zabalera alda daiteke. Adibidez, zerbitzu telefoniko arruntean, ahotsa kudeatzen da. Ezaguna da telefonian
erabilitako banda-zabalera 300 Hz eta 3.400 Hz bitartekoa dela; hau da, telefonia-zerbitzua erabiltzen duen
abonatu bakoitzarentzat, 4 kHz-eko gutxieneko maiztasun-banda esleitu behar da, transmisio-maiztasunak
teilaka ez daitezen.
dB
Hz
WB = 4 kHz WB = 4 kHz WB = 4 kHz WB = 4 kHz
7.2. irudia. FDM teknikan, abonatu bakoitzari 4 kHz-eko maiztasun-banda esleitzen zaio ahots-transmisiorako.
Horrela, maiztasun-espektro osoan, abonatuak bereiz daude, maiztasun-bandak ez dira teilakatzen eta,
ondorioz, ez dago beste abonatuek eragindako interferentziarik.
Abonatu bakoitzarentzat uhin eramaile bat erabiltzen da, abonatuaren informazioak modulatzen duena.
Uhin eramaile horrek maiztasun handiagoa ematen dio banda-zabalerari.
Dena den, milaka abonatu kudeatzen dituen komunikazio-sistemak abonatu bezainbeste uhin eramaile
eta iragazki beharko lituzke komunikazioak bideratzeko; horrek, alde batetik, izugarri garestituko luke
sistema, eta, beste alde batetik, sistema ezartzeko zailtasuna areagotuko luke.
Arazo horiek saihesteko, taldekako modulazio-teknika erabiltzen da. Teknika horretan, abonatuei
esleitutako kanalak multzoka antolatzen dira, urrats jakin batzuen bidez.
Lehenik, 12 uhin eramaile dituzten 12 ahots-kanal biltzen dira, eta elkarren segidako maiztasun-
bandak esleitzen zaizkie. Lortutako multzo horri primary group edo 1. mailako talde deritzo. Kanalek 4
kHz-eko banda-zabalera dute; 1. mailako taldeak, beraz, 48 kHz-ekoa.
Arestian aipatutako 12 kanal horien maiztasunak CCITTk (gaur egun ITU-T) arautu zituen, 1. mailako
taldearena 60 kHz eta 108 kHz bitartean kokatu zedin.
dB
Kanal bat
Hz
WB = 4 kHz
12 kanalen banda-zabalera = 48 kHz
60 kHz 108 kHz
7.3. irudia. FDM teknikan, 1. mailako taldea, 12 abonatu-kanal biltzen dituena,

CCITTk araututako maiztasun-banda jakin batean dago.
78 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Ikusten denez, 1. mailako talde bati esleitutako maiztasun-banda 60 kHz-etik 108 kHz-era artekoa da.
Maiztasun horiek baino handiagoak kudeatzeko gai dira komunikazioetarako erabiltzen diren kable ardaz-
kideak; beraz, bigarren aurrerapauso bat ematen da.
Bigarrenik, 12 kanal dituzten 1. mailako 5 talde biltzen dira, eta 1. mailako 5 taldeei elkarren segidako
maiztasun-bandak ematen zaizkie. Lortutako multzo berri horri secondary group edo 2. mailako talde
deritzo. Horrela, 60 ahots-kanal multzokatzen dira 240 kHz-eko maiztasun-banda batean. Kasu honetan
ere, uhin eramaileak araututa daude, eta 312 kHz-etik 552 kHz-erako maiztasun-tartean kokatzen dira.
dB

Hz
12 kanal
dB
12 kanal
Hz
WB = 48 kHz
60 kanal, WB = 240 kHz
312 kHz 552 kHz
7.4. irudia. 2.mailako talde batek 240 kHz-eko maiztasun-banda betetzen du,
CCITTk araututako maiztasun-tarte jakin batean.
Hirugarrenik, 60 kanal biltzen dituzten 2. mailako 5 talde biltzen dira, eta, aurrekoetan bezala, 2.
mailako 5 taldeei elkarren segidako maiztasun-bandak esleitzen zaizkie. Horrela lortutako multzoari tertiary
group edo 3. mailako talde deritzo.
Hierarkizazio horri jarraituta, 1.200 kHz-ean banatutako 300 ahots-kanal eskuratzen dira. Uhin era-
maileak, honetan ere, araututa daude, eta 812 kHz-etik 2.044 kHz-erako maiztasun-tartean kokatzen dira.
LANBIDE EKIMENA 79
dB

Hz
12 kanal
dB

Hz
60 kanal
dB
60 kanal
Hz
WB = 240 kHz
300 kanal, WB = 1.200 kHz
812 kHz 2044 kHz
7.5. irudia. 3.mailako talde batek 1.200 kHz-eko maiztasun-banda betetzen du, eta 300 kanal biltzen ditu.
Laugarrenik, 3. mailako 3 talde biltzen dira, eta elkarren segidako maiztasun-bandak esleitzen zaizkie.
Osatutako taldeari quaternary group edo 4. mailako talde deritzo. Talde horren banda-zabalera 3.600
kHz-ekoa da, eta 900 ahots-kanal biltzen ditu. Uhin eramaileak, aurrekoetan bezala, araututa daude, eta
8.516 kHz-etik 12.388 kHz-erako maiztasun-bandan kokatzen dira.
Azken talde horri talde nagusi ere baderitzo, eta ahalmen handiko komunikazio-sistema komertzialak
haiek konbinatuz lortzen dira, aldez aurretik ezarritako maiztasun-plan jakin batekin.
Honako adibide honetan, FDM teknika erabiltzen zenean kable ardazkideek onartzen zituzten
maiztasun-tarteak aipatzen dira, bai eta sistema bakoitzak kudea zezakeen ahots-kanal kopurua ere:
9 Transmisioa 4 MHz-ean (transmititutako goiko maiztasuna): 960 ahots-kanal kudeatzen zituen,

2. mailako 16 taldetan banatuak.
9 Transmisioa 12 MHz-ean: 2.700 ahots-kanal, 2. mailako 15 taldetan eta 3. mailako 6 taldetan

banatuak.
9 Transmisioa 60 MHz-ean: 10.800 ahots-kanal, 4. mailako 12 taldetan banatuak.
80 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
dB

Hz
12 kanal
dB

Hz
60 kanal
dB

Hz
300 kanal
dB
Hz
WB = 1.200 kHz
900 kanal, WB = 3.600 kKHz
8.516 kHz 12.388 kHz
7.6. irudia. 900 ahots-kanal biltzen dituen taldeak 3.600 kHz-eko maiztasun-banda betetzen du.
Sistema analogikoetan, goiko muga 60 MHz-ean ipini zen, hortik gora kable ardazkideak ez zuelako
transmisio-kalitatea bermatzen. Gainera, zuntz optikoa iristeak eta modulazio digitaleko teknikak sartzeak
FDM sistemak baztertu zituzten.
Egun, kable ardazkideak erabiltzen dituzten ahalmen handiko FDM transmisio-sistema gehienek ez dute
funtzionatzen, eta larrialdietan (ekipo digitalek huts egiten badute) funtzionatzeko baino ez dira mantentzen.
Telefonoguneen arteko transmisio digitalak zuntz optikoz bideratzen dira, eta multiplexazioari dago-
kionez, TDM edo denbora-zatiketa bidezko multiplexazioz bideratzen dira; halaber, behar izanez gero, WDM
(Wavelength Division Multiplexing) edo uhin-luzeraren zatiketa bidezko multiplexazioa ere erabiltzen da.
Denbora-zatiketa bidezko multiplexazioa (TDM)
TDM teknikak zenbait seinale digital multiplexatzen ditu; jatorrian, inguru telefoniko analogikoan
behintzat, seinaleak analogikoak direnez, digitalizatu egin behar dira. Horretarako, PCM (Pulse Coded
Modulation) edo pultsu kodetu bidezko modulazio-teknika erabiltzen da. Gaztelaniaz MIC (Modulacin por
Impulsos Codificados) deritzo.
LANBIDE EKIMENA 81
Ikusiko den bezala, PCM teknikak ondoz ondoko bi laginen arteko denbora-tarteak aprobetxatzeko
aukera ematen du. Denbora (t) parametroa ondo erabilita, ahots-kanal baten bi laginen artean beste
zenbait ahots-kanalen laginak tarteka daitezke; azkenean, emaitza lagin-segida homogeneo bat da. Hainbat
denboraz zenbait PCM kanal partekatzeari TDM (Time Division Multiplexing) edo denbora-zatiketa bidezko
multiplexazio deritzo; hori da, egun, transmisio-sistemek erabiltzen duten multiplexazio-teknika.
(8 kHz) 125 s
Kanal baten ondoz ondoko bi laginen

artean, beste kanalen laginak.
7.7. irudia. TDMk PCM teknikak emandako laginak kudeatzen ditu.
Seinale analogiko bakoitza 125 s-tik 125 s-ra lagintzen da. Beraz, seinale analogiko baten 1. eta
2. laginen artean, beste zenbait kanalen 1. laginak tartekatzen dira; era berean, 2. eta 3. laginen artean,
beste zenbait kanalen 2. laginak tartekatzen dira, eta abar.
Elkarren segidako bi laginen artean sartutako kanal kopurua aldakorra da: Europan, 32an dago araututa;
AEBn, aldiz, 24an dago araututa. Kanal multzo horren laginak biltzen dituen zikloari trama deritzo; esaterako,
Europan, aipatutako 32 kanalen 1. laginak biltzen dituen zikloa trama bat da.
Beheko 7.8. irudian, hiru kanal telefonikoren TDM multiplexazioa irudikatzen da. Errazagoa eta argiagoa
izan dadin, hiru kanal baino ez dira kontuan hartzen; modu berean, kodifikazioari begira, 3 biteko kodeak
erabiltzen dira.
82 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Ematen diren urratsak, laburbilduta, honako lau hauek dira:
1. urratsa 2. urratsa
t t
3. urratsa 4. urratsa
t t
7.8. irudia. PCM teknikan, zenbait urrats eman behar dira.
9 1. urratsa: jatorrizko seinale analogikoak eskuratzea
9 2. urratsa: hiru kanalen laginak hartzea
9 3. urratsa: laginak kuantifikatzea
9 4. urratsa: laginak kodetzea
Irudiko 4. urratsean ikusten den bezala, linean bit-segidak ipintzen dira; hasiera batean, 1a pultsu
batekin kodetzen da, eta 0a, aldiz, pultsurik gabe.Sortutako bit-segida ezin da transmititu dagoen moduan,
eta, horregatik, itxura aldatzeari ekiten zaio; polaritate-aldaketak honela sartzen dira: elkarren segidako bi
1ek kontrako polaritateak hartzen dituzte.
Beste muturrean, sistemak alderantzizko urratsak eman behar ditu, jatorrizko seinale analogikoak berre-
giteko; horrela, eramaile bakar bat erabiliz, mutur horretako terminal telefonikoek eskuratuko dituzte seinale
analogikoak.
LANBIDE EKIMENA 83
Kontuan hartzen diren seinale analogikoak, aldizka laginduta, eta aldez aurretik ezarritako kodeketa-
sistemari jarraituta, bit-segida bat lortzen da; seinaleak duen anplitudea nolakoa, sortutako bit-segida halakoa.
Hasierako bi laginei esker lortutako bit segidak honako hauek dira:
9 1.kanalari hartutako 1. laginaren bit-segida: 101
AEBn trama bakoitzak 24 kanal biltzen dituen arren, Europan, 32 kanaleko multiplezaxioa erabiltzen
da. Gogoratu seinale bakoitza segundoko 8.000 aldiz lagintzen dela, eta lagin bakoitzeko 8 bit igortzen direla
lineara; beraz, seinale analogiko bat 64 kb/s-ko bit-emari bilakatzen da.
Bestalde, 125 s-an behin lagin bat hartzen da; hori dela eta, denbora-tarte horretan, beste 31 kanal
lagin daitezke, 32 kanalak multiplexatu ondoren, sistemaren bit-emariak honako balio hau hartzen du:
Sistemaren bit-emaria (b/s) = kanal baten bit-emaria (b/s) x kanal kopurua
2.048.000 b/s = 64.000 b/s x 32
Beraz, 1. mailako multiplexazio bat, normalean, segundoko bi megabit izenez aipatzen da. AEBn
garatutako PCM sistemek 1,5 Mb/s-ko bit-emaria eskaintzen dute (24 kanal 64 kb/s-koak).
Hartzaile-muturrean, igorritako trama demultiplexazio-etapan sartzen da; etapa horretan, laginak

bereizten dira, eta alderantzizko prozedurari ekiten zaio; hau da, PCM demodulazioari. Prozedura bukatu-
takoan, lortutako seinalea jatorrizkoa bezalakoa da.
84 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Telefono igorleak Telefono hartzaileak

A/D P/S S/P D/A
1 A
Pultsu bat 125 s-an behin Pultsu bat 125 s-an behin
A/D P/S S/P D/A
2 B
Sarearen linea nagusia
2.048 MHz-eko CLOCK 8ko kontagailua 8ko kontagailua 2.048 MHz-eko CLOCK
Kanalaren multiplexadorea
32ko kontagailua Kanalen demultiplexadorea 32ko kontagailua
A/D P/S S/P D/A
Ordenagailu bidezko banatzearen kontrola

N
30
Kanalen Kanalen
hautatzailea hautatzailea
7.9. irudia. Denbora-zatiketa bidezko multiplexazioa erabiltzen duen komunikazio-sistema telefonikoa.
LANBIDE EKIMENA 85
Transmisioaren prozedura
Lehenik, deia igortzen duen erabiltzailearen ahotsa, 125 s-tik 125 s-ra, 8 biteko itxura digitalera pasatu
behar da. Hori bihurgailu analogiko-digitalaren (A/D) bitartez bideratzen da. A/D bihurgailuak emandako
8 bitak, paralelo daudenak, modu sekuentzialean, hau da, banan-banan, kanalari dagokion multiplexado-
rearen sarreran ipintzen ditu; horretarako paralelo-serie bihurgailua (P/S) behar da. Sekuentzia 8ko konta-
gailu baten bitartez egiten da; kontagailuak 7ra arte zenbatzen du, eta gero, 0tik zenbatzen hasten da berriro;
horrela, bit bakoitzari kode bat esleitzen zaio, multiplexadorearen sarreran ipiniko den bita aukeratu ahal
izateko. Hori guztia 2.048 MHz-eko maiztasunaz bideratzen da. 8ko kontagailuak ziklo bat bukatzen due-
nean, 32ko kontagailuari pultsu bat bidaltzen dio; ondorioz, 32ko horrek aurrerapauso bat ematen du.
Bigarrenik, kanal-multiplexadorean, kanala hautatzen duen gailuak, kanal-hautatzaileak, kode baten

bitartez, sarearen linea nagusira 8 bitak igorriko dituen sarrerako kanala aukeratzen du, 1. kanalarekin
hasita. Beraz, kanal-hautatzaileak adierazitako 00000 kodearekin, 1. kanala aukeratzen da, eta 1. kana-
lari dagozkion 8 bitak sarearen linea nagusira bidaliko dira. Hori da, hain zuzen, 7.9. irudian bereizi den
sarrerako bidea.
Kanal-hautatzaileak, hurrengo zikloan, 00001 kodea adieraziko du, eta, ondorioz, 2. kanalaren informa-
zioa bideratuko da, kanal-hautatzailearen bitartez, sarearen linea nagusira. Modu berean, gainontzeko
kanalek emandako bitak igorriko dira. Hortaz, 30 kanalen informazioa, modu sekuentzialean, urruneko
telefonogunearekin lotzen duen transmisio-sare nagusian ipintzen dira.
Aurreko bi urratsak 125 s-an behin errepikatzen dira; hau da, 125 s-tik 125 s-ra, telefono igorleen
informazio puska bat, lagin bati dagokiona, bidaltzen da mutur hartzailera.
Urruneko telefonogunera ahots-informazioa iritsi baino lehen, markatze-informazioa kudeatzen da,

telefono igorlea zein telefono hartzailea zehazteko. Markatze-informazioari esker, urruneko telefonogu-
neko kanal-demultiplexadorearen irteerako kanal egokia bereizten da, telefono hartzaileari dagokiona, hain
zuzen. Horretarako guztirako, doitasun handiko sinkronizazioa ezinbestekoa da; ordenagailu batek kudeatzen
du banatze-prozesu osoa.
Demodulazioa
Telefono hartzailearen telefonogunean, alderantzizko prozedura egin behar da. Sarearen linea nagusitik
datorren seinale digitala, telefonogune igorlearekin sinkronizatuta, kanal-demultiplexadorearen irteera egokira
bideratuko da, modu sekuentzialean. Irteerako kanal egokia aukeratu ahal izateko, kanal-demultiplexadorearen
kanal-hautatzaileak ezagutu behar du bezero hartzaileari dagokion kanal-kodea. Hori, aurreko atalaren
bukaeran aipatu den bezala, seinaleztapenaren bitartez bideratzen da.
Banan-banan iritsi diren informazio-bitak, irteerako kanal egokian ipini ondoren, paralelo itxurara pasatu
behar dira; lan hori serie-paralelo bihurgailuak (S/P) egiten du, 8ko kontagailu batek kontrolatuta. Aldi bate-
rako biltegia (Buffer) 8 bitekin bete ondoren, bihurgailu digital-analogikora (D/A) eramaten dira; 125 s-an
behin, beraz, telefono hartzaileari seinale analogiko bat iristen zaio. Une bakoitzean, kanal-hautatzaileak
emandako kodeari esker, telefono hartzaile egokiari bidaltzen zaio seinalea.
LANBIDE EKIMENA 86
Telefonia Sistemak
125 mikrosegundo = 1/ 8000 Hertz
125 mikrosegundoan, guztira, 257 bit
1. KANALA 2. KANALA 32. KANALA
8 bit
Sinkronizazio-bita
7.10. irudia. PCM transmisioak, 125 s-an behin, 32 kanalek emandako bitak bideratzen ditu.
7.2 Transmisioko hierarkia digitalak
Denbora-zatiketa bidezko transmisioaren planteamenduan, oinarrizko taldea 64 kb/s-ko 32 kanalez

osatzen da; guztira, 2.048 kb/s-ko bit-emaria duen taldea lortzen da. Oinarrizko talde horri, laburbilduz, 30
kanaleko 2 Mb/s-ko deritzo; gainerako 2 kanalak ez dira kontuan hartzen, transmisioaren kontrolerako eta
ikuskapenerako baitaude.
Hori horrela, eta beheko taulari jarraituz, zirkuituak elkartzeko honako hierarkia digital hau osatzen da:
MAILA ZIRKUITUAK BIT-EMARIA TALDEAREN OSAERA
1. 30 2 Mb/s 64 kb/s-ko 32 seinale
2. 120 8 Mb/s 2 Mb/s-ko 4 seinale
6. 30720 2,5 Gb/s 565 Mb/s-ko 4 seinale
Bide horretatik, hierarkia digitaleko maila berri bat osa daiteke aurreko urratsean osatutako maila txikia-
goko 4 seinale digitalak elkartuz.
Konexio telefoniko batek dagokion 64 kb/s-ko bit-emaria duela kontuan hartuta, eta zuntz optikoko pare
batek 30.720 komunikazio garraia ditzakeela jakinda, harrigarria da benetan teknologia digitaleko sistemek
duten informazioaren garraio-ahalmena. Bestalde, ISDNa dagoen sare telefonikoaren aldaera aurreratua
da, eta 64 kb/s-ko konexioetan oinarrituta dago; hori dela eta, hainbat zerbitzu erants daitezke atzipen
berean, transmititutako informazioa edonolakoa dela ere.
Arestian adierazitako balioek araudi europarreko 2 Mb/s-ko bit-emaria hartzen dute oinarritzat, eta PDH
(Plesiochronous Digital Hierarchy) edo hierarkia digital plesiokronoari jarraitzen diote. Gaztelaniaz, JDP
(Jerarqua Digital Plesicrona) deritzo.
LANBIDE EKIMENA 87
Araudi amerikarra eta japoniarra europarrarekin bateraezinak dira. 1. mailako taldeari 1,544 Mb/s-ko
bit-emaria esleitzen diote; beraz, 2. mailako talde bati 6,3 Mb/s-ko bit-emaria esleitzen diote. Europan, 2.
mailako talde bati 8,4 Mb/s-ko bit-emaria esleitzen zaio.
Beheko taulan, erreferentzia gisara, Europako araudian eta AEBko eta Japoniako araudian maila bakoi-
tzari egokitutako bit-emariak adierazten dira:
BIT-EMARIA BIT-EMARIA
MAILA
Europako araudian AEBko eta Japoniako araudian
1. 2 Mb/s 1,544 Mb/s
2. 8 Mb/s 6 Mb/s
3. 34 Mb/s 44 Mb/s
4. 140 Mb/s 140 Mb/s
5. 565 Mb/s 565 Mb/s
6. 2,5 Gb/s 2,5 Gb/s
Alde batetik, bi hierarkiak bateraezinak dira, eta beste alde batetik, PDH hierarkia multiplexatzeak
arazoak sortzen ditu. Horiei aurre egiteko, SDH (Synchronous Digital Hierarchy) edo hierarkia digital sinkro-
noa asmatu da; gaztelaniaz, JDS (Jerarqua Digital Sncrona) deritzo.
SDHak 155,52 Mb/s-ko bit-emaria duen maila oinarritzat hartzen du, eta ahalmen handiagoko mailak
txikiagokoak launaka multiplexatuz lortzen dira; beraz, honako kanal berri hauek lortzen dira: 622,08 Mb/s-koa
eta 2.488,32 Mb/s-koa. Laburbilduta, SDHaren mailak honela aipatzen dira: 155 Mb/s, 622 Mb/s eta 2,5 Gb/s.
Denbora-zatiketa bidezko multiplexazio-sistema horiek (TDM) banda-zabalera handia kudeatzen dute;

horrek, igaro beharreko ibilbide luzeetan, indargabetzea eta distortsioa ekar ditzake. Ondorioz, 2 eta 6 km
bitarteko distantzian tartekatuta, seinalea anplifikatzen eta lehenera ekartzen duten gailuak daude.
TDM teknika berezi bat STDM (Statistical TDM) edo TDM estatistikoa da. Teknika horrek ez dio kanal
bakoitzari denbora-tarte finkorik esleitzen; une bakoitzean dagoen trafikoaren arabera, algoritmo bati jarraituz,
denbora-tarteak esleitzen dizkie kanalei.
7.3 Hierarkia digital plesiokronoa (PDH)
Datuak garraiatzeko erabiltzen diren sare digitaletan, 1. mailako taldea, 2 Mb/s-ko bit-emaria duena,
64 kb/s-ko oinarrizko kanalek emandako byteak (8 bit) modu sinkronoan korapilatuz lortzen da. Sinkroni-
zazioa bideragarria da, sarrerako kanalek (ingelesez, tributary; euskaraz, adar-kanal, eta gaztelaniaz, tribu-
tario) eta irteerako kanalek (ingelesez, aggregate; euskaraz, batura-kanal, eta gaztelaniaz, agregado)
sinkronismo lokaleko seinale bera erabiltzen baitute.
Hurrengo urrats batean, oinarrizko seinaleak biltzen dira, maila altuagoko seinalea lortzeko. 2 Mb/s-ko
seinale-iturri guztiek sinkronizazio eta jatorri bera ez dutenez, seinale haiek ezin dira era sinkronoan
multiplexatu. Horrenbestez, bai oinarrizko seinaleak, bai maila altuagoko seinaleak lortzeko, bitez bit
multiplexatzen dira, ez bytez byte. Horrelako prozedurari jarraitzen dion teknikari PDH edo hierarkia digital
plesiokrono deritzo.
88 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Nahiz eta sare digitaletan erabiltzen den oinarrizko bit-emaria 64 kb/s-koa izan, maila altuagoko kanalen
bit-emariak aldakorrak dira, eskualdeen arabera; horregatik, hainbat hierarkia agertzen dira.
Hierarkia europarrak, Latinoamerikan ere erabiltzen denak, 64 kb/s-ko 30 + 2 kanal biltzen ditu, eta
2.048 kb/s-ko bit-emaria duen oinarrizko adar-kanala osatzen du. Gero, maila txikiagoko adar-kanalak
launaka multiplexatuta, 8.448 kb/s-ko batura-kanala (x4), 34.362 kb/s-ko batura-kanala (x4) eta 139.264
kb/s-ko kanal nagusia (x4) lortzen dira. Laburbilduta, E1, E2, E3 eta E4 izenez aipatzen dira.
Hierarkia amerikarrak 64 kb/s-ko 24 kanal biltzen ditu, eta 1.544 kb/s-ko bit-emaria duen oinarrizko
adar-kanala osatzen du. Hurrengo urratsetan, honako maila altuagoko batura-kanal hauek osatzen ditu:
6.321 kb/s-ko batura-kanala (x4), 44.736 kb/s-ko batura-kanala (x7) eta 139.264 kb/s-ko kanal nagusia (x3).
Laburbilduta, T1, T2, T3 eta T4 izenez aipatzen dira.
Hierarkia japoniarrak ere 6.321 kb/s-ko batura-kanala (x4) osatzen du; dena den, amerikarrarekin alde-
ratuta, hierarkia japoniarrak 32.064 kb/s-ko batura-kanala (x5) eta 97.728 kb/s-ko kanal nagusia (x5)
osatzen ditu.
HIERARKIA DIGITAL PLESIOKRONOA (PDH)
MAILA EUROPARRA IPARRAMERIKARRA JAPONIARRA
1. (E1) 2.048 kb/s (T1) 1.544 kb/s 1.544 kb/s
2. (E2) 8.448 kb/s (T2) 6.312 kb/s 6.312 kb/s
3. (E3) 34.368 kb/s (T3) 44.736 kb/s 32.064 kb/s
4. (E4) 139.264 kb/s (T4) 139.264 kb/s 97.728 kb/s
Adar-kanalen (tributary) abiadurak berdinak ez direnez, beharrezkoa da bit gehigarriak txertatzea trama-
ketarako eta berreskurapenerako; adar-kanal motelei bit gehigarri gehiago txertatzen zaizkie adar-kanal
azkarrei baino. Bit gehigarriak txertatzea dela eta, irteerako seinalearen abiadura (batura-kanala) sarrera-
koarena (adar-kanala) baino pixka bat handiagoa da. Prozedura horretarako, batura-kanalak ipintzen du
sinkronizazio-erreferentzia; hierarkia horiei plesiokrono deritze, maila handiagoko multiplexazioan erabilitako
erlojuak (clock) beste mailetakoekin zerikusirik ez duelako.
Hierarkia plesiokronoaren eragozpenak
Jatorrizko seinalea berreskuratzea

Maila desberdinetan bit gehigarriak txertatzeak eta sinkronizazio-seinale ezberdinak erabiltzeak arazo
hau dakarte: jatorrizko adar-kanalaren seinalea ezagutzeko, batura-kanala zeharo demultiplexatu behar da.
Demagun hierarkia europarreko 4. mailako (E4) bat dagoela, hau da, 140 Mb/s-ko kanal-nagusi bat;
eta tarteko puntu batean, 2 Mb/s-ko adar-kanal bat atera nahi dela. Beheko 7.11. irudian ikusten den bezala,
adar-kanala lortzeko, lehenik, 34 Mb/s-ko 4 adar-kanalak demultiplexatu behar dira; bigarrenik, 8 Mb/s-
ko 4 adar-kanalak demultiplexatu behar dira; eta, azkenik, demultiplexatu ondoren, 2 Mb/s-ko adar-kanala
berreskuratzen da. Helburua betetakoan, alderantzizko urratsak emanez, berriro 140 Mb/s-ko kanal nagusira
bueltatu behar da, besterik ez.
LANBIDE EKIMENA 89
140 Mb/s 140 Mb/s
4 x 34 Mb/s 4 x 34 Mb/s
34 Mb/s 34 Mb/s
4 x 8 Mb/s 4 x 8 Mb/s
8 Mb/s 8 Mb/s
4 x 2 Mb/s 4 x 2 Mb/s
2 Mb/s 2 Mb/s
7.11. irudia. Adar-kanal bat lortzeak maila altuagoko batura-kanalak demultiplexatzea dakar.
Arestian aipatutako eragozpena ez ezik, beste pare bat ere nabarmentzen ditu PDH hierarkiak:
9 Eskualdeen arteko hierarkia desberdinak: AEBren hierarkiaren eskema ez zen beste guztien
gustukoa izan; beraz, beste bi hierarkia sortu ziren, japoniarra eta europarra. Elkarren arteko
komunikazioak bideragarriak izan arren, oso korapilatsuak eta garestiak ziren
9 Araudirik eza: PDHan, trama-egitura ez dago araututa, hau da, diseinatzailearen eta operado-
rearen menpe dago. Beraz, gerta daiteke hainbat fabrikatzaileren ekipoak bateraezinak izatea
7.4 Hierarkia digital sinkronoa (SDH)
PDHaren mugak ikusita, hierarkia aurreratuaren eta bateragarriaren bila joan ziren sare-diseinatzaileak.
1985. urtean, Bellcore-k (Bell Communication Research) ANSI erakundeari estandar bat proposatu zion;
zuntz optikoz osatutako sare nagusien operadoreei bideratutako proposamena zen estandar hori; sare
horiek modu sinkronoan funtzionatzen zuten. Horrela, SONET (Synchronous Optical NETwork) edo sare
optiko sinkronoa sortu zen. Gero, ANSIk ITU-Tri proposatu zion, eta ITU-Tk, zenbait aldaketa eta 155.520
kb/s-ko bit-emaria oinarritzat ezarri ondoren, hierarkia digital berri baterako araudia sortu zuen. Emaitza,
SDH (Synchronous Digital Hierarchy) sare digital sinkronoa, edo gaztelaniaz, JDS (Jerarqua Digial
Sncrona), izan zen.
90 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Hona hemen bi hierarkia digitalen bilakaera:
PDH Urtea SDH Urtea
2 Mb/s 1966 155 Mb/s 1992
8 Mb/s 1970 622 Mb/s 1992
34 Mb/s 1973 2.488 Mb/s 1994
140 Mb/s 1980 9.976 Mb/s 1999
565 Mb/s 1985
SDHaren oinarrizko bit-emaria 155 Mb/s-koa da eta seinale horri STM-1 (Synchronous Transport Module
level 1) edo 1. mailako garraio-modulu sinkrono deritzo. Hori da, hain zuzen ere, PDHarekin lotzeko
erabiltzen den puntua. Beheko taulan, SDHak kudeatzen dituen bit-korronteak aipatzen dira:
SDH Bit-korrontea
STM-1 155 Mb/s
STM-4 622 Mb/s
STM-16 2,5 Gb/s
STM-64 10 Gb/s
Hierarkia sinkronoaren abantailak
PDH hierarkiaren aurrean, SDH hierarkiak honako abantaila hauek ditu:
` Hierarkien arteko bateragarritasuna: SDHak adar-kanal asinkronoak eta adar-korronte sinkronoak

elkarrekin multiplexatzeko aukera ematen du. Beraz, PDH adar-kanal batzuk beste SDH adar-
korronte batzuekin elkar daitezke.
` Sinkronizazio bateratua: SDH erloju bakar batez baliatzen da sarearen osagai guztiak sinkro-
nizatzeko.
` Bitak berreskuratzeko erraztasuna: Batura-korronte nagusian dagoen beste maila bateko adar-
korrontea erraz bereiz daiteke, hainbat adierazle erabiliz; hori dela medio, ez da beharrezkoa trama
osoa demultiplexatzea maila baxuagoko adar-korronte bat lortzeko.
LANBIDE EKIMENA 91
SDH sare baten osagaiak
Sartzeko eta ateratzeko multiplexadorea
ADM (Add Drop Multiplexer) gailuaren funtzioa da batura-korrontean adar-korronteak sartzea edo ate-
ratzea; zenbait testutan, Add-Drop ekintza Drop-Insert izenez ageri da. ADMaren funtzioak honako
hauek dira:
` Multiplexazioa: adar-korronteak sartzea eta ateratzea
` Garraioa: linea-terminalaren edo sekzio-terminalaren lana
` Babesa: 1 + 1 kommutazioa; hau da, bi irteera optiko eskaintzea, eta egoera onena erakusten
duena aukeratzea
` Malgutasuna: eraztun-egitura batean, bi noranzkoak kommutatzea
STM-1 oinarrizko adar-korrontetik kanalak ateratzen dituenean, edo adar-korronte horretara kanalak
sartzen dituenean, terminal sinkrono deritzo; aldiz, ezer atera edo sartu gabe, adar-korrontea berresku-
ratzen duenean, birsorgailu deritzo. STMan adar-korronteak atera edo sartu egiten dituenean, multiplexore
deitzen zaio. Hona hemen betetzen duen funtzioaren arabera dituen ezaugarriak:
` Terminal sinkronoa: funtzio honetan, helburua hainbat adar-korronte multiplexatzea da, STMan
batura-korronte bat osatzeko. Adibidez, 155 Mb/s-ko terminal sinkrono batek STM-1 batura-korrontea
ematen du, eta adar-kanal plesiokronoak edo bete gabeko STM-1 adar-korronte sinkronoak
onartzen ditu.
Adar-korronteak
140 Mb/s
34 Mb/s
Batura korronteak
... STM-1
STM-4
2 Mb/s STM-16
1,5 Mb/s STM-64
... Interfazea
RDSI
...
STM-1 (betegabea)
7.12. irudia. Terminal sinkronoak adar-kanal plesiokronoak eta adar-korronte sinkronoak batera ditzake.
` Birsorgailua: funtzio honetan, ekipoak seinale optikoa elektriko bihurtzen du; beharrezkoa da
zuntz optikoak eragindako indargabetzea edo dispertsioa handia denean
92 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
Multiplexadorea edo banatzailea

DXC (Digital Cross Connect) izenez ezagutzen da, eta gailuak betetzen duen funtzioan, adar-korronteak
eta batura-korronteak ez dira bereizten; normalean, atakekin (port) lan egiten du. DXCaren betebeharra
ataka baten edozein kanal beste ataka baten edozein kanalekin konektatzea da.
Cross-Connect sistema batek SDH sare-nodo bat osatzen du, kommutazio-telefonogunearen tanke-
rara. Sarrerak PDH hierarkiaren 2, 34, eta 140 Mb/s-koak eta SDH hierarkiaren 155 Mb/s-koa izan daitezke.
Normalean, bi lan mota bideratzen ditu:
9 DXC 4/3/1: 2, 34, 140 Mb/s-ko eta STM-1 sarrerak hartzea, eta 2 Mb/s-an banatzea
9 DXC 4/4: 140 Mb/s-ko eta STM-1 sarrerak hartzea, eta abiadura berdinean banatzea
7.13. irudia. Puntutik punturako konfigurazioa.
7.14. irudia. Busean sartzea edo ateratzea.
7.15. irudia. Eraztuna.
LANBIDE EKIMENA 93
AHOTSAREN DIGITALIZAZIOA:
PCM MODULAZIOA 8
8.1 Sarrera
Urrun dauden bi terminalen arteko komunikazio batek komunikazio-nodo batzuk zeharkatu behar ditu,
eta hainbat transmisio-garraioz baliatzen da, kudeatutako informazioa edonolakoa izanda ere. Komunika-
ziorako erabilitako terminalen arteko distantzia edozein dela ere, informazio-garraiorako igortzen den
seinaleak jatorrizko kalitatearekin iritsi behar du hartzaileraino; hau da, seinalearen kalitateak ezin hobea
izan behar du hartzaile-muturrean.
Tarte motzetan, esaterako, abonatuen begiztetan, komunikazioa maiztasun txikiz bidera daiteke
telefoniaren kasuan, 300 Hz-etik 3.400 Hz-era bitartean, arazo handirik gabe. Hori gertu dauden
bi punturen arteko komunikazioa besterik ez da; normalean, dena den, honako bi arazo hauek hartu
behar dira kontuan:
9 Urrun dauden bi punturen artean, ezinezkoa da maiztasun txikiz komunikazioa bideratzea,

distantzia handitu ahala, seinalea oso sentikorra baita zaratarekiko eta indargabetzearekiko.
9 Bestalde, tarte motzetan ibili arren, komunikazio-lotura asko ezarriz gero, lotura bezain beste
eramaile behar dira.
Lehendabiziko arazoari erantzuna emateko, informazioa maiztasun handiko seinale batez eramaten da;
horrek transmisioa indartzen du zarataren eraginaren aurrean. Horrela, modulazio kontzeptua azaltzen
da; eta kontzeptu horrekin batera, bai eta seinale modulatzaile eta seinale eramaile kontzeptuak ere.
Bigarren arazoa saihesteko, eramaile bakar batez baliatuz komunikazio asko garraia ditzakeen teknika
batekin konbinatu behar da modulazioa; teknika horri multiplexazio deritzo.
Bi teknika horiek, modulazioak eta multiplexazioak, seinale analogikoen transmisioa bideragarri egiten
dute; dena den, aurrerago ikusiko den bezala, gaur egungo beharretarako, hori ez da nahikoa. Seinale
digitalak erabiliz, aldiz, aurreko bi arazoak aise gainditzen dira.
Seinale digitalak ere modulazio- eta multiplexazio-teknikez baliatuko dira, jakina; gainera, kasu horretan,
eraginkortasuna nabarmen areagotuko da.
LANBIDE EKIMENA 95
8.2 Ahotsaren digitalizazioa
Seinale analogiko baten aurrean, seinale digital batek abantaila ugari dauzka: kalitate txarreko seinale
digital bat erraz ekar daiteke lehenera; lineak sortzen duen zarata ez da seinale digital batekin nahasten;
seinale digital bat eroso gorde daiteke; eta azkenik, seinale digital baten aldaketarik gabeko kopiak arazorik
gabe bidera daitezke.
Arestian aipatu bezala, seinale analogikoa distantziarekin indargabetu egiten da. Hori dela eta, seinalea
errepikatzeko, anplifikadoreak beharrezkoak dira. Dena den, seinale analogikoa zaratarekiko sentikorra
denez, anplifikadoreek seinalearekin itsatsita doan zarata ere anplifikatuko dute. Horrela, seinalearen
kalitatea nabarmen jaisten da.
Telefonogune lokala
Jatorrizko Seinale Seinalea eta

seinalea indargabetua, zarata
zarata anplifikatuak
daramana
Anplifikadorea
8.1. irudia. Abonatuaren begiztan, jatorrizko seinalea ez ezik, zarata ere anplifikatzen da.
Baldin eta igortzen den informazioa digitala bada, informazioak ez du horrelako arazorik jasango,
transmisio-linean zarata egon arren, seinalean ez baitu eraginik; seinalea erraz ekar daiteke lehenera, eta,
gainera, kostu gutxiko inbertsio batekin anplifika daiteke.
Telefonogune lokala
Seinale
Jatorrizko indargabetua,
Seinalea,
seinalea zarata
birsortua eta
daramana
anplifikatua
Birsorgailua
8.2. irudia. Seinale digital batean zaratak duen eragina erraz saihets daiteke.
Egun, komunikazio telefonikoetan, seinale digitalak erabiltzen dira. Ahotsa seinale analogiko bat
da, eta, transmititu ahal izateko, lehenik, digital bilakatzen da; hartzaile-muturrean, azkenik, analogiko
bihurtzen da. Horretarako, ezinbestekoak dira A/D (analogiko-digital) bihurgailuak eta D/A (digital-
analogiko) bihurgailuak.
LANBIDE EKIMENA 96
Telefonia Sistemak
Oraingo teknologian, modulazioa bideratzeko PCM (Pulse Coded Modulation) edo pultsu kodetu bidezko
modulazioa (PKM) erabiltzen da; gaztelaniaz, MIC (Modulacin por Impulsos Codificados) deritzo. Multiplexa-
zioa aurrera eramateko, aldiz, TDM (Time Division Multiplexing) edo denbora-zatiketa bidezko multiplexazioa
erabiltzen da; gaztelaniaz, MDT (Multiplexacin por Divisin en el Tiempo) deritzo. Multiplexazio-teknika
horrek seinaleztapena beste komunikazio-kanal batetik bideratzeko aukera ematen du.
8.3 Pultsu kodetu bidezko modulazioa (PCM)
PCM teknikak jatorrizko informazio analogikoa era digitalean transmititzeko aukera ematen du. Hasiera
batean, telekomunikazio arloan erabiltzeko diseinatu zen, baina gerora, erabilpena beste hainbat arlotara
hedatzen joan zen. Adibidez, telefonia digitalaren arlora eta audio-prozesaketarako ordenagailuetara (soinu-
txarteletan), hau da, soinuaren digitalizazioaren arlora.
Lehendabiziko saiakuntzak XIX. mendean hasi ziren, eta seinale elektriko kodifikatuen bitartez ahotsa
zein musika transmititzeko proposatu ziren. Geroago, 1937. urtean, A.H. Reeves-ek PCM teknika garatu
zuen, baina XX. mendearen erdialdera arte, transistorearen erabilera zabaldu arte, hain zuzen ere, teknikak
ez zuen arrakastarik eduki.
PCMak, pultsu kodetu bidezko modulazioak, hiru etapa hauek bete behar ditu:
` Laginketa-etapa: sarrerako seinalearen laginak hartzen ditu.
` Kuantifikazio-etapa: lagin bakoitzari balio diskretu bat egokitzen dio.
` Kodifikazio-etapa: laginaren balioa bit-konbinazio batekin kodetzen du.
Hiru etapa horiek komunikazioari eusten dioten bi muturretan, igorlean eta hartzailean, landu behar dira;
mutur igorlean, PCM modulazioaren prozedurari jarraitzen zaio, hots, laginketa-, kuantifikazio- eta kodifikazio-
etapak betetzen dira. Mutur hartzailean, berriz, kontrako noranzkoan egindako prozeduraren bitartez, hau
da, PCM demodulazioaren bidez, jatorrizko ahotsa berreskuratzen da.
Hala eta guztiz ere, goian aipatutako prozedurari ekin baino lehen, ahots-seinalea garbitu eta egokitu
egiten da; esaterako, banda-paseko iragazki batetik igaroarazten da, ahotsaren maiztasuna kanal telefo-
nikoak onartzen duen maiztasun-tartera (300 Hz-etik 3,4 kHz-era) egokitzeko.
Laginketa-etapa
Etapa honetan, informazio-teoriak garatzen duen lagintzearen kontzeptua eramango da aurrera;

Nyquist-en teoriak dioen bezala: Maiztasun jakin bateko seinale jarraitu bat lagintzen bada seinaleak duen
maiztasun handienaren balio bikoitzeko erritmoan, lagin horiek jatorrizko seinalearen informazio osoa
edukiko dute.
Abonatuen linea telefonikoetan kudeatutako maiztasun-tartea 0,3 kHz-etik 3,4 kHz-era artekoa denez,
laginketaren maiztasuna, gutxienez, 6,8 kHz-ean finkatu behar da. Abonatu bakoitzarentzat 4 kHz-eko
maiztasun-tarte bat erreserbatzen denez, laginketa-maiztasunak 8 kHz-eko balioa du.
LANBIDE EKIMENA 97
125 s (8 kHz)
8.3. irudia. PCM modulazioan, laginketa 8 kHz-eko maiztasunaz bideratzen da.
Seinale analogikoa 8.000 Hz-eko maiztasunez lagintzeak esan nahi du lagin bat hartzen dela 125 s-tik
125 s-ra, hau da, segundoko 8.000 bider.
Laginketa-etaparen emaitza hau da: hainbat denbora-tarte finkotan anplitudean modulatutako pultsu
sorta bat; pultsuen anplitudeek portaera analogikoa dute, hau da, edozein balio har dezakete. Puntu horreta-
raino iritsita, PCM modulazioa PAMaren (Pulse Amplitude Modulation) tankerakoa dela esan daiteke.
8.4. irudia. Laginketa-etapak anplitudean modulatutako pultsuak ematen ditu, PAM modulazioan bezala.
Kuantifikazio-etapa
Kuantifikazio-etaparen xedea da lortutako laginak aldez aurretik ezarritako hainbat maila diskreturekin
parekatzea. Beraz, zenbait balio finko dituen maila sorta zehazten da.
Gero, laginen anplitudeak parekatu behar dira, kasuz kasu, maila sortak eskaintzen dituen balio finko-
etako egokienarekin. Gerta daiteke lagin baten anplitudea erreferentzia-balio berekoa izatea, edo bi
erreferentzia-balioren artean egotea; azken kasu horretan, erreferentzia-balio horietako batekin parekatu
behar da laginaren anplitudea; horren ondorioz, jakina, errore bat sortuko da.
98 LANBIDE EKIMENA
Telefonia Sistemak
3 Maila sorta
Seinale analogikoaren laginak
0
8.5. irudia. Kuantifikazio-etapan, laginen anplitudeak banan-banan

parekatzen dira maila sortak eskainitako balio diskretuekin.
Maila sortak zenbat balio hartzen dituen, halakoa izango da kuantifikatzailearen bereizmena; balio
kopuruak honela finkatzen du geroko kodifikazio-etapan erabiliko diren bit kopurua: kodifikazio-etapan n
bit erabiltzen badira, balio kopurua 2n da; esaterako, irteeran lagin bat kodetzeko 8 bit erabiltzen badira,
lagin horren anplitudea 28 (256) mailetako batekin parekatu ahal izango da.
Kuantifikazio-etapa bi prozeduraren bitartez gara daiteke. Ondoren, biak aurkeztuko dira.
Kuantifikazio uniformea
Kuantifikazio-teknika honetan, sarrera-irteera erlazioa uniformea da, hau da, maila-banaketa uniformea
da; beraz, mailen arteko balio-aldaketak berdinak dira. Argi ikus daiteke hori 8.6. irudian.
8.6. irudia. Kuantifikazio uniformean, Y ardatzean gertatzen diren

balio-aldaketak berdinak dira, hau da, balio-aldaketa uniformea da.
LANBIDE EKIMENA 99
Kuantifikazio ez-uniformea
Telefonoen bidezko hitzaldi arrunt batean garrasirik gabe, seinalearen balio txikiak sarriago
gertatzen dira balio handiak baino. Kuantifikazio uniformeari jarraituz, balio txikietan kalitatea galtzen da,
eta horregatik asmatu da balio txikiak hobeto bereizten dituen teknika hau.
Horrela, balio handietan bereizmena txikiagoa izan arren, irteeran, benetako seinalea hobeto islatzen
duen emaitza lortzen da. Beheko irudian ikus daiteke argi.
8.7. irudia. Kuantifikazio ez-uniformean, Y ardatzean gertatzen diren aldaketak txikiagoak dira 0
inguruan, hau da, seinalearen balio txikietarako; horrek bereizmen ez-uniformea dakar.
Telefonian, PCM teknika erabiltzen denean digitalizatu beharreko seinalea ahotsa denez, kuantifikazio
ez-uniformea erabiltzen da.
Mutur igorlean, PCM moduladoreak erreferentzia-balioak zehazten dituen lege bati jarraitzen dio, eta
hainbat esparrutan bezala, bi irizpide ageri dira: europarra, edo A legea, eta amerikarra, edo legea.
Kodifikazio-etapa
Kuantifikazio-etapatik ekarritako balio bakoitzari bit-konbinazio bat egokitzen zaio. PCM teknikan, konbi-
nazioak 8 bitez osatzen dira; horietako bat, pultsuaren zeinua bereizteko da positiboa ala negatiboa,
eta gainerakoak laginaren anplitudea zehazteko erabiltzen dira.
Zazpi bitek 27 128 aukera edo balio eskaintzen dituzte; horrela, 127 seinale positibo, 127 seinale
negatibo eta 0a kodetu daitezke.
100 LANBIDE EKIMENA

Telefonia Sistemak
3. laginaren balioa, Y
kuantifikatu ondoren 00011101 1. sarrerako seinale
analogikoa
00011010
4. laginari esleitutako
bit-konbinazioa
2. laginaren balio
analogikoa
8.8. irudia. Kodifikazio-etapan, balio diskretu bakoitzari bit-konbinazio bat esleitzen zaio.
Adibidez, goiko irudiko seinaleak lagina hartzeko unean, Y ardatzean markatutako balioa hartzen du.
Balioa, kuantifikazio-etapan, goiko marrak zehazten duen balioarekin parekatzen da, eta azkenik, balio finko
horrekin lotutako bit-konbinazioa egokitzen zaio laginari.
8.4 PCM seinaleak transmititzea
PCM moduladoreak, kodifikazio-etapatik igaro ondoren, bit-konbinazio bat eskuratzen du emaitza gisa.
Linea telefonikotik igorri ahal izateko, paralelo dauden bit horiek seriera eraldatu behar dira; eraldaketa
bideratzen duen gailua A/D bihurgailuaren irteeran dagoen P/S bihurgailua edo paralelo-serie bihurgailua da.
Zirkuitu hartzailean, berriz, kontrako prozedurari ekiten zaio; hau da, PCM demoduladorean, lehenik, S/P
zirkuituak PCM seinalea serietik paralelora egokitzen du; bigarrenik, D/A bihurgailuari esker, jatorrizko
seinale analogikoa berreskuratuko da.
Transmisio-metodoa sinkronoa edo asinkronoa izan daiteke. Transmisio sinkronoan, PCM seinalearekin
batera, igorlearen eta hartzailearen arteko sinkronizazio-seinalea bidali behar da.
Tramaketarako bitak Datu-bitak
8.9. irudia. Transmisio sinkronoan, datu-bitekin batera, hainbat bit erantsi behar dira sinkronizaziorako.
PCM moduladorearen eta PCM demoduladorearen erlojuak sinkronizatzeko beharrak zirkuiteria osa-
garria dakar, eta horrekin batera, sistema garestitzea; horren truke, aldiz, sistemak bizkorrago funtzio-
natzen du.
Transmisio asinkronoan, UART (Universal Asynchronous Receiver Transmitter) edo igorle- eta hartzaile-
transmisore asinkrono unibertsalarekin gertatzen den bezala, sinkronizazio-seinalerik ez da behar; sinkroni-
zaziorako, start eta stop bitak erabiltzen dira.
LANBIDE EKIMENA 101

Datu bitak Stop bitak
Start bita Hurrengo

start bita
Paritate bita
8.10. irudia. Transmisio asinkronoan, sinkronizazioa start eta stop biten bitartez bideratzen da.
PCM moduladorearen eta PCM demoduladorearen erlojuak sinkronizatu behar ez izateak sistema
sinpletu, eta ondorioz, merkatu egiten du. Aitzitik, start eta stop bitak sartu behar izateak transmisioa
moteldu egiten du.
SISTEMA HAU BIKOIZTU BEHAR DA BESTE

telefono NORANZKOAN KOMUNIKAZIOARI EUTSI telefono
igorlea AHAL IZATEKO hartzailea
1 A/D P/S S/P D/A A

LINEA BAT 8 LINEATAN DEMULTIPLEXADOREA
8 LINEA BATEAN MULTIPLEXADOREA
S/P D/A D
SAREKO
LINEA
6 A/D P/S NAGUSIA
8 A/D P/S S/P D/A H
D2 D1 D0 D2 D1 D0
LINEA IGORLEAREN LINEA HARTZAILEAREN
HAUTAKETA HAUTAKETA
8.11. irudia. PCM teknika erabiltzen duen komunikazio-sistema telefoniko sinplea.
102 LANBIDE EKIMENA

Telefonia Sistemak
Aurreko 8.11. irudian dagoen sistema ez da benetakoa, deiak banan-banan ezarri behar baitira; hau
da, zirkuitu horrekin ezin dira aldi berean bideratu bi komunikazio edo gehiago. Komunikazio-sistema tele-
foniko batean zenbait komunikazio aldi berean gauzatzeko, TDM multiplexazioa edo denbora-zatiketa
bidezko multiplexazioa erabiltzen da.
8.5 Ahotserako kodekak
Laburbilduz, PCM teknika hitzaldi-ahotserako KODEK (KOdetzaile-DEsKodetzaile) bat dela esan

daiteke. Ingelesez, CODEC (COder-DECoder) deritzo. Berez, kodekek bi funtzio bete behar dituzte:
9 Mutur igorlean, aurretik digitalizatutako seinalea (lagindu eta kuantifikatu ondorengoa) kodifi-
katzea, transmisioa ahalik eta eraginkorrena izan dadin.
9 Mutur hartzailean, jasotako seinalea deskodifikatzea, seinalearen jatorrizko itxura analogikoa

eskaintzeko.
PCM estandarrak seinale analogikoa 13 bitez kodetzen du, eta horrek 104 kb/s-ko bit-emaria eskatzen
du. Abonatuaren begiztari esleitutako 64 kb/s-ko bit-emaria lortzeko, seinaleak daraman informazioa trinkotu
egiten da. Hori da, hain zuzen ere, A eta legeek kuantifikazio-etapan egiten dutena. Bide horretatik joanda,
kodifikazio-etapan bit gutxiago erabiltzen dira; ondorioz, igorri beharreko bit-emaria txikiagoa da. Kalita-
tearen aldetik, aitzitik, ia alderik ez dago; gogoan izan behar da hitzaldi-ahotsa kudeatzen duela.
Erabilitako beste trinkotze-algoritmo bat da ADPCM (Adaptive Differential PCM) edo PCM moldatzaile
diferentziala. Kodek horrek ez ditu benetako PCM balioak igortzen, baizik eta errore-seinale bat; errore
hori ustezko eta benetako seinaleen arteko diferentzia da. Ustezko seinalea benetako seinaletik gertu-
gertu badago, errore-seinalea balio txikikoa da; ondorioz, bit gutxi behar dira igorpenerako. Horrela
jokatuta, taulan ikusten den bezala, ADPCMak bit-emari txikiekin kalitate ona lortzen du.
errore-seinalea
Igorritako bit-emaria
kodifikatzeko bit kopurua
5 40 kb/s
4 32 kb/s
3 24 kb/s
2 16 kb/s
PCM eta ADPCM kodekak ez ezik, beste batzuk ere badaude; oro har, bit-emari txikiekin kalitate
onargarria lortzea da helburua. Helburu horren bila doazen neurrian, algoritmoak gero eta korapilatsuago
bilakatzen dira.
Kodek konplexu batzuek giza ahotsa berdindu nahi dute estimulu-seinale baten bitartez, gizakiaren
birikek emandako airea eta ahots-kordek egiten duten bezala. Iragazkiak ere, ahotsa pertsonalizatzeko
asmoz, tartean daude, eztarria, mingaina, sudur-barrunbeak eta ezpainak bezala.
LANBIDE EKIMENA 103

Kodek aurreratu horiek guztiek DSP (Digital Signal Processor) edo seinale digitalaren prozesado-
reak behar dituzte. DSP gailuez baliatuz, bihurtze-prozesuak eskatzen dituen kalkuluak denbora gutxian
gauza daitezke. Oro har, estimulu-seinalearen teknikan oinarritutako kodifikazio-teknika da konplexuena,
eta, ondorioz, baliabide gehien eskatzen dituena. Arlo horretako hiru kodek aipa daitezke: MPE (Multi Pulse
Excited), RPE (Regular Pulse Excited) eta CELP (Code Excited Linear Prediction).
Ahotserako kodekak arautzea
PCM, ADPCM, MP eta CELP kodekak araututa dauzka ITU-Tk G familiako gomendioetan. Honako
zerrenda honetan aipatzen dira horietako batzuk:
9 G.711: 64 kb/s-ko PCM kodeka
9 G.726: ADPCM, 40 kb/s, 32 kb/s, 24 kb/s edo 16 kb/s-ko bit-emariarekin eskain daitekeena
9 G.723.1: MP-MLQ (6,3 kb/s-ko MPEaren aldaera) edo 5,3 kb/s-ko CELP
9 G.728: LD-CELP (16 kb/s-ko CELP, prozesu-egikaritzerako atzerapen txikiagoa)
9 G.729a: CS-ACELP (8 kb/s-ko egitura trinkoko CELP aljebraikoa)
Telefonia mugikorreko GSM (Global System for Mobile communications) estandarra RPE kodekaren
13 kb/s-ko aldaera da.
G.729a kodeka, haren kalitatea dela eta, banda-zabalera estuko transmisioetarako erabiltzen da; G.711
kodeka, kalitate hobeagokoa, banda-zabalera zabalago bat kudeatzeko gai diren transmisioetarako era-
biltzen da.
Aipatutako kodek horietako batzuk doan eskaintzen dira; esaterako, G.711 PCMA edo PCMU.
Beste batzuk erabiltzeko, ordea, ordaindu egin behar da; esaterako, G.729 erabiltzeko.
104 LANBIDE EKIMENA

GLOSARIOA
9
Izena Esanahia Esanahia euskaraz Orria
16QAM 16 state Quadrature Amplitude Modulation 16 egoerako QAMa 6-13
3PTY Three ParTY Hiruren arteko hitzaldia 3-19
8QAM 8 state Quadrature Amplitude Modulation 8 egoerako QAMa 6-13
A/D Analogic Digital Analogikotik digitalera 7-13
AD Abbreviated Dialing Markatze laburra 3-3
ADM Add Drop Multiplexer Sartzeko eta ateratzeko multiplexadorea 7-22
ADPCM Adaptive Differential PCM codec PCM moldatzaile diferentziala 8-13
ADSL Asymmetric Digital Subscriber Line Abonatu-linea digital asimetrikoa 6-2
ADSL
spLITtErless ADSL Splitterik gabeko ADSLa 6-15
G.Lite
AMI Alternate Mark Inversion Txandakako marka-alderantzikatzea 4-3
Estandarizaziorako institutu nazional

ANSI American National Standards Institute 4-4
amerikarra
AOC Advice Of Charge Tarifen informazioa 3-16
ASI Alternate Space Inversion Txandakako tarte-alderantzikatzea 4-2
ATU-C ADSL Terminal Unit-Central Telefonoguneko ADSL terminala 6-5
ATU-R ADSL Terminal Unit-Remote Urruneko ADSL terminala 6-5
BAT Base de Acceso Terminal Sarrera-terminaleko oina 5-15
BER Bit Error Rate Bit-errorearen tasa 4-10
BERT BER Test Bit-errorearen tasaren proba 4-10
B-ISDN Broadband ISDN Banda zabaleko ISDNa 1-3
Broadband Network Termination

BNT Terminacin de Red de lneas DSL (TR- DSL linearen sare-bukaera 6-7
xDSL)
BRI Basic Rate Interface ISDN oinarrizko atzipena 2-2
C/N Carrier / Noise Seinalearen eta zarataren arteko erlazioa 6-10
LANBIDE EKIMENA 105

CADSL Consumer ADSL Etxerako ADSL sinplea 6-15
Uhin-eramaile gabeko fase- eta anplitude-

CAP Carrierless Amplitude Phase 6-9
modulazioa
Consultative Committee for International Telefonia eta Telegrafiako Nazioarteko

CCITT 1-4
Telegraphy and Telephony Erakunde Aholku Emailea
Estimulu-kode bidezko iragarpen linealeko

CELP Code Excited Linear Prediction codec 8-14
kodeka
CLI Calling Line Identity Linea igorlearen identitatea 3-14
CLIP Calling-Line Identification Presentation Linea igorlearen identitatea bistaratzea 3-14
CLIR Calling-Line Identification Restriction Linea igorlearen identitatea ezkutatzea 3-14
CODEC COder-DECoder Kodetzailea eta deskodetzailea (kodeka) 8-13
Konektatutako linearen identitatea

COLP COnnected Line identification Presentation 3-15
bistaratzea
Konektatutako linearen identitatea

COLR COnnected Line identification Restriction 3-15
ezkutatzea
CT Call Transfer Dei-transferentzia 3-18
CUG Closed User Group Erabiltzaileen talde itxia 3-15
CW Call Waiting Deia zain 3-18
D/A Digital Analogic Digitaletik analogikora 7-14
DDI Direct Design Incoming Luzapenaren markatze zuzena 3-19
DM Degraded Minutes Andeatutako minutuak 4-11
DMT Discrete MultiTone Doinu anizkoitz diskretua 6-9
DSL Digital Suscriber Line Abonatu-linea digitala 6-2
DSLAM DSL Access Multiplexor DSL atzipen-multiplexadorea 6-7
Digital Subscriber Line Connection

DSLC Punto de Acceso al Servicio de Banda DSL linearekin konektatzeko puntua 6-7
Ancha (PASBA)
DSP Digital Signal Processor Seinale digitalaren prozesadorea 8-14
DXC Digital Cross Connect Konexio digitalen banatzailea 7-23
ES Errored Seconds Segundo erroredunen kopurua 4-11
FDM Frequency Division Multiplexing Maiztasun-zatiketa bidezko multiplexazioa 7-2
FTTB Fiber To The Building Eraikinerainoko zuntz optikoa 6-25
106 LANBIDE EKIMENA

Telefonia Sistemak
FTTC Fiber To The Curb Espaloirainoko zuntz optikoa 6-23
FTTH Fiber ToThe Home Etxerainoko zuntz optikoa 6-25
FTTN Fiber To The Node Nodorainoko zuntz optikoa 6-25
Komunikazio mugikorretarako sistema

GSM Global System for Mobile communications
globala
HDB3 High Density Bipolar 3 Dentsitate handiko 3ko kodetze bipolarra 4-9
HDSL High data rate DSL Bit-emari handiko DSLa 6-21
HDTV High Definition TeleVision Bereizmen handiko telebista 6-4
HRX Hypothetical Reference connection Erreferentzia-konexio hipotetikoa 4-11
IMUX ISDN MUltipleXor ISDN multiplexadorea 1-13
Integrated Services Digital Network

ISDN Zerbitzu integratuen sare digitala 1-2
Red Digital de Servicios Integrados (RDSI)
ISP Internet Services Provider Internet-zerbitzuen hornitzailea 6-5
Integrated Services Private Branch Zerbitzu integratuetako adar pribatuko

ISPBX 2-6
eXchange telefonogunea
International Telecommunication Union Telekomunikazioen Nazioarteko Erakundea

ITU-T 1-4
Telecommunication Standardization Sector Telekomunikazioak Estandaritzatzeko Atala
LAN Local Area Network Sare lokala 1-11
LT Line Terminator Linearen amaierako gailua 1-10
MCI Malicious Call Identification Dei gaiztoa identifikatzea 3-17
Pultsu anitzeko estimuluaren bidezko

MPE Multi Pulse Excited codec 8-14
kodeka
MSN Multiple Suscriber Number Abonatu-zenbaki anizkoitza 3-12
N-ISDN Narrowband ISDN Banda estuko ISDNa 1-3
NRZ Non Return to Zero Zerora bueltatu gabe 4-3
Network Terminator
NT Sarearen amaierako gailua 1-4
Terminacin de Red (TR)
ONT Optical Network Terminator Sare optikoaren bukaerako gailua 6-26
OSI Open System Interconnection Sistema irekien interkonexioa 1-10
P/S Paralell Serial Paralelotik seriera 7-13
PABX Private Automatic Branch eXchange Adar pribatuko telefonogune automatikoa 1-11
PAM Pulse Amplitude Modulation Pultsu-anplitude bidezko modulazioa 8-6
LANBIDE EKIMENA 107

Pulse Coded Modulation

PCM Pultsu kodetu bidezko modulazioa 7-8
Modulacin por Impulsos Codificados (MIC)
Plesiochronous Digital Hierarchy

PDH Hierarkia digital plesiokronoa 7-17
Jerarqua Digital Plesicrona (JDP)
PHI Packet Handler Interface Paketeen kudeaketa-interfazea 2-12
PHONE connection
PHONE Punto de Acceso al Servicio de Telefona Telefonoa konektatzeko puntua 6-7
(PAST)
POTS Plain Old Telephone Service Oinarrizko zerbitzu telefoniko analogikoa 1-13
PRI Primary Rate Interface ISDN atzipen primarioa 2-3
Public Switched Telephone Network

PSTN Telefono-sare publiko kommutatua 3-3
Red Telefnica Conmutada (RTC)
QAM Quadrature Amplitude Modulation Anplitude eta fase koadratikoko modulazioa 6-11
QoS Quality of Service Zerbitzuaren kalitatea 6-18
Lau egoerako fase-desplazamendu bidezko

QPSK Quadrature Phase Shift Keying 6-13
modulazioa
RBB Residential BroadBand Etxerako banda zabaleko atzipena 6-22
RPE Regular Pulse Excited codec Aldizkako pultsu-estimuluen bidezko kodeka 8-14
S/P Serial Paralell Serie-itxuratik itxura paralelora 7-14
Synchronous Digital Hierarchy

SDH Hierarkia digital sinkronoa 7-20
Jerarqua Digital Sncrona (JDS)
SDSL Symmetric edo Single DSL DSL simetrikoa 6-22
SES Severely Errored Seconds Errore asko dituzten segundoak 4-11
SONET Synchronous Optical NETwork Sare optiko sinkronoa 7-20
STDM Statistical TDM TDM estatistikoa 7-17
STM-1 Synchronous Transport Module level 1 1. mailako transmisio-modu sinkronoa 7-21
SUB ISDN SUBaddressing ISDN azpihelbideratzea 3-13
TA Terminal Adaptor Terminal-egokigailua 1-4
TDM Time Division Multiplexing Denbora-zatiketa bidezko multiplexazioa 7-8
TE1 Terminal Equipment 1 1. motako terminala 1-4
TE2 Terminal Equipment 2 2. motako terminala 1-4
108 LANBIDE EKIMENA

Telefonia Sistemak
TP Terminal Portability Terminal-eramangarritasuna 3-18
TRAC Telefona Rural de Acceso Celular Sarbide zelularreko landa-telefonia 6-17
UART Universal Asynchronous Receiver Transmitter Igorle eta hartzaile asinkrono unibertsala 8-11
UUS User to User Signaling Erabiltzailetik erabiltzailerako seinaleztapena 3-17
VDSL Very high data rate DSL Bit-emari oso handiko DSLa 6-23
WAN Wide Area Network Hedadura zabaleko sarea 1-11
WDM Wavelenght Division Multiplexing Uhin-luzeraren zatiketa bidezko multiplexazioa 7-2
WDM Wavelength Division Multiplexing Uhin-luzeraren zatiketa bidezko multiplexazioa 7-7
LANBIDE EKIMENA 109

LANBIDE
EKIMENA

Telefonia Digitala

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Telefonia Digitala

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Telefonia digitala

Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntza Zerbitzuak

Maketa: Arrate Lpez

2009an zuzendua eta prestatua

1. ZERBITZU INTEGRATUEN SARE DIGITALAREN OINARRIZKO KONTZEPTUAK........................................3

2. ATZIPENAK, KONFIGURAZIOAK ETA KANALAK ..................................................................................15

3. TELEKOMUNIKAZIO ZERBITZUAK ...........................................................................................................25

3.3. Telezerbitzuak edo azken zerbitzuak ......................................................................................28

6. XDSL TEKNOLOGIAK .............................................................................................................................57

LANBIDE EKIMENA III

6.2. ADSL teknika ...............................................................................................................................59

7. TRANSMISIO DIGITALA ..........................................................................................................................77

8. AHOTSAREN DIGITALIZAZIOA: PCM MODULAZIOA ..........................................................................95

1.2 ISDN-aren garapena

Aurreneko ISDN instalazioak ZISD kommutazio digitaleko telefonoguneetan oinarrituta zeuden;

n 64 kb/s (1 < n < 31)

1.3 Abonatuaren aitzipen digitala

Lehen begiratua egin ondoren, abonatuaren atzipena bi zatitan bana daiteke:

9 Abonatuaren edo bezeroaren linea digitala: telekomunikazio-operadoreak duen telefonogune-

1.4 Elkartze funtzional nagusiak

9 1 motako terminala edo TE1 (Terminal Equipment 1)

9 2 motako terminala edo TE2 (Terminal Equipment 2)

9 Terminal-egokigailua edo TA (Terminal Adaptor)

9 Sarearen amaierako gailua edo NT (Network Terminator). Gaztelaniaz TR (Terminacin de

lau hari bi hari

TE2 terminal generiko bat

1.1. irudia. Elkartze funtzionalen adibideak.

ISDN terminalak (TE1)

9 ISDN terminal telefonikoak

9 PCrako 64 kb/s edo 128 Kb/s-ko txartel egokitzaileak

9 Teletesturako 64 kb/s-ko terminalak

9 Telefax-terminalak. IV. taldekoak, 64 kb/s-koak

9 Funtzio anitzeko terminalak

ISDN ez diren terminalak (TE2)

Terminal-egokigailuak konexiorako interfazea ematen dio terminalari R izeneko erreferentziagunearen

Laburbilduz, terminal-egokigailuaren betebeharrak honako hauek dira:

9 Markatzeko erraztasunak ematea

9 Bistaratzeko erraztasunak ematea

NT1 motako sarearen amaierako gailua

Normalean ON, hau da, linea OK

bus pasiboaren irteera (ISDN)

* S0 busa: gaitu / desgaitu

1.2. irudia. NT1en (gaztelaniaz, TR1) adibidea.

NT1en funtzio nagusiak hauek dira:

9 Linea mantentzeko lanak egitea

9 Denbora-tarteen kontrola egitea

9 Terminalak lotzen dituen interfazea elikatzea

9 Terminalen eta abonatuaren linearen arteko moldaketa egitea

eta ez ahots-zerbitzu aurreratuak ematea. Horrelako zerbitzuetarako komenigarrienak ISDN terminal

Irudian, beste NT1 mota bat erakusten da:

Ager daitezkeen kommutagailuak:

220 V Reset Linea

Normalean, OFF SW2

S0 bus pasiboaren bi irteera (ISDN) bi irteera analogiko

RJ45 RJ45 RJ11 RJ11

Abonatuaren linea digitala

ISDN terminal telefonikoa

Txartel-egokitzailea duen PCa

1.4. irudia. Abonatuaren linea digitala eta bus pasiboa.

1.5. irudia. Bus pasiboa.

NT2 motako sarearen amaierako gailua

NT2ren funtzio nagusiak honako hauek dira:

ISDNrako PABX digitala