!

0 iS cmcitn mbHiHEBRa sanpyn m

!<0

ICO AXBOMMP n. HEHAAOPHTi

nHCMa H3 HEMaHHE
vsv
 '1^ t

cpncj<A KHbM>KEBHA ^^^pyv^

KOJ\0 XXV.) Bp. 165.

.l^yBOMHP n. HEHAAOBMTi

nnCMA ~M3 HEMAMKE

1922.
BEOrPA;!

IllTAMnAPCKO nOAySETiE ,3ACTABA** fl. A- HOBH CA;!..

 I

584909_

v:

/^/
38
JbyBOMMP HEHAAOBMTi KAO nyTOOHCAU
KhbM>KEBHM OFJIEA
1.

KaKO y Hac nocioje yHHeepcMTeiM h Ha tbHMa ce

Tio.na>KyjiOKiopcKH hchhth, jeflHa oa HajjieniuHx lesa
Koja 6m ce sa laj mccht Morjia asth us Hame kh>h-
>KeBHOCTH 6uj]a. OH Jb. n. HeHaAOBiiiiy. Ko 6h H>y yseo,
Hjviao 6h Aa ynHHH bhuic JienHx h saHHMjTjHBHx Hcrpa-
>KHBatt>a. BpeMe y kojcm je oh >KHBeo, Bpjio je saHHM-
jbHBo a Bp-no MaJio ncnHiaHO. Pen je o Cp6HJH, He o
cpncKOj KH>M>KeBHOCTH yoniuie, jep je HeHaAOBHii je^aH
OA oHor Manor 6poja nHcaua kojh cy >KHBejiM u paaHJiK
y Cp^HJH KHesa A.ieKcaHApa h KHesa MuxaHJia. Oh je
Ty BesaK 3a CBe TaAaiiJH>e KHDM>KeBHe npM.iKKe, sa
ueo jaBHH paA. HyHO je H>eroBiix iipHJaiejba h Bp-
LuitaKa paAHJio sajeAHO c h>hm y KH>H>KeBH0CTH, npo-
CBCTH, nojiHTHUM; nyHO Aora^aja y KojuMa je oh yne-
CTBOBao: ue^io to APyuJTBo h CTapfce ipeda o>KHBeTH Aa
6h ce OH KaKo rpeda cxbhtmo. npnaMKe HaiiiHx ctvac-
naia na cipaHH y to Ao6a, n CBe ulito cy ohh, h oh
HapoHHTO, TaMo MorjiH BHaeTH, TaKoi^e je oa HHTepeca,
H Tpe6a npoyHHTH. KpHTMKa TeKCTa He iMafte je no-
Tpedna, nouiio cy HeHaAOBHlieBe necMe h nvTooHCH
BpjIO HeCTO CaCBHM APyKMHJH y npBoj peAaKUHJH, KaA
cy y HaconHCHAia usnasujiw, nero y nsAaH^y u,e.aoKyn-
HHX AGiia. M^a Ty Aa ce npeJincTaBa mhopo CTapHx
HOBHHa, HacoHHca, KH5H>KeBHe npenncKe, MeMoapa;
Aa ce y^e y Haiue apxHBe h 6M6;iMOTeKe, a M0>KAa h
Aajbe cenpeTap Hame SaApyre f. B. TiopoBnh npHnao
MH j'^ Aa H y 6eHK0M AP>KaBHOM apxHBy Hwa aKaTa o He-
HaAOBHtiy MMa h as ce pacnHTyjy jom >khbh caBpewe-
;

HHUH H^eMy na Aa ce cjinKa HenaAOBniieBa yxBaTM h

0>KMBH, M H>erOB MHOFOCXpyKH KH>H>KeBHH paA npaBMJlHO
oueHH. Ja ca.vi caA npoHnTaBajytiK noHOBa HberoBa Ae.ia,
iv^ DABjiE nonoBn-R

H 3ar;ieAajyiiH obac ohac no jimepaTypH h rpal^H Koja

je c HjHm y bcsh, BHAeo kojihko ly HMa Aa ce paA"
3a jcAHy nyHy h cojiHAHy MOHorpa(})HJy o HeHaAOBHiiy.
Jep, H aKO cy o nojeAHHHM j^envima Hamera nucua ro-
BOpH;iH laRO yrJICAHH KpKTHHapW H UHCHU KaO lllTO
cy Td. HamiHi\h, OrojaH HoeaKOBHh, K. Pysapau, T. M.
MnjaTOBHii, AHApa HhkojihIi, Jby6oMnp HeAHli, F. MapKo
LI,ap, J. CKepjiHti; h aico cy h Apyrn KffcH>KeBHH MCTpa-
>KHBaHH jiami noHCKaA Aodpe npHJiore HapoHHTO 3a
6Horpa(})Hjy h 6H6;iHorpa(jDHJy Hamer nucua, HoaK
cy FberoB KH)H>i<eBHH paA h KH5H>KeBHa c|3iirypa join
Bpjio Majio oueffcCHH H npoyneHH. Mii, HapaBno, y obom
MajioM orjicAy, H 3a OBy HapoHHiy npH;iHKy, HCMaMo
npexeHCHJa as CBe obo yHHHHMO.
Jby6oMHp n. HeHaAOBHh poAHO ce 14 cenieMdpa
1826 y BajbeBCKoj BpaHKOBHHH, oa oua npoie MaiMJe
H Maiepe JoBaHKe, APyre weHe nporiiHe. HeHaAOBnii
ce, KOJiHKO 3HaM, caMo Ha cBojoj npBoj 36Hpun necaMa
(1849) noTHHcao Jh. M. HeHaAOBHli, t. j. no HMCHy
OHCBy, ann ce AOUHnje peAOBHo 3Bao Jb. /7. HeHaAOSHh,
no Hviny FberoBy; c/ihhho je paAHO MMJiHiieBHii, kojm
ce no ouy JoBaHy ToaKy, noinncHsao M. To. Mhjih-
tiCBHti. OCHOBHy UJKOJiy H3yHH HcHaAOBHli y pOAHOM
MecTy H BajbeBy, rAe CBpiuH caMO ABa paspeAa. Fhm-
HasHJy ynaiue y BeorpaAy; to je j\aHaiuiba npea
THMHasHJa, ocHOBana 1839, KOJa je dwjia y KyhH Ce-
jiaKOBHha", Jyr BorAanoBa yjiHua 26. Te 1839 roAHHe,
HeHaAOBHh y^e OAMax y Apyrw paspeA, m noc/ie hcthph
roAHHe, CBpujH neiH, raAa noc;ieAH>H paspeA, 1843.
/IpyroBM cy My 6h;im, HSMei^y ociajiHx, riaHia JoBa-
HOBHh, noTOtt>M AP>KaBHH caBeiHHK, Toopi^e L^eHHk
npeAceAHHK MHHHCTapcTBa, JoBan Be/inMapKOBwh, Kpa-
jbeBCKH HaMecHHK. Ba>KHHJH npo(})ecopM 6ujivi cy Baca
Bepap, npoct)ecop peiopHKe, nnje chthc npeBOAe na-
jiasHMo y ciapoj HodyHaBnu h M;inja SaxapHJeBHfc,
npo(|}ecop noe3HJe, kojm je, nopcA OAa bhcokhm jihh-
HOCTHMa, nncao h jeAHy cpncKy rpajviaTHKy m HMao
nojieMMKy paAw H>e. rHMHa3HJa oHAa Hwje dn/ia K;ia-
CMHHa y npaBOM CMnc;iy jiarHHCKH ce, 'M3r;ieAa,
HHje yHHo ajiH je Hnan Hjvia/ia jaHy KJiacHMapCKy
 ^ySOMHP HEHAaOBIITi KAO nyTODHCAU

^jy, FjiaBHH npeAMei y IV paspeAy (Ky]aca peio-

pHKe") 6exy ApeBH0CTH rpHKe", a y neioM (K;]aca
noesMJe*") ap^bhocth phmckc*'. MecTO ^auH, mhofo
roAHHa noc/ie CBpmeHe rnMHa3HJe, y cbom spejioM
Ao(5y, joLu naMie ue/ie .laTHHCKe 6acHe ca nacoBa Jb.
IlinaHnha, h;ih leuiKy Aec|)HHHunjy Jienora ca nacoBa
Ma.ieTHha, h.ih sanJieieHe npwMepe h3 c|3paHuycKe
CHHTaKce >K. HeAe;bKOBnha, hjih KapaKiepHCTHKy /],o-
MCHTHaHa H3 -leKUHJa >KHi5Ka nonoBniia; laKO ce h
HeHaAOBHh, neKiix HeipaeceT roAHHa AOUHHJe, cehao
BepapGBe MiiTo/iomje. Jolu naMTHM npima on
Aa cy rpeAe h AacKe sa le .la^e (jia^e AproHayra)
'CeneHe Ha 6pery fle/iHOHv, a KaiapKa OAceneHa je y
iuyMH lUTO ce seaJia /Icoaoh". Fla oHAa pe^a HMena
AproHayia: ,.Ja30H chh E30hoh, Aamct chh cfjepecoB,
AAMenyc ciih MapcoB, ct>H-TaMOH cmh Ano-aoHOB".
MwM cBpuiHO rKMHasHJy, Hanncao je h luiaMnao
je
CBOjy npBy necMy (i843); 6nno My je laAa ceAaMHaecT
roAHHa. Tak'o je to OHAa hujjio hh AaHac Hiije
ApyKHHJe y hctbptom
;
paspeAy 6HAa cy o6aBe3Ha
ynpa>KFbeHHJa peiopMHecKa", a y neioM ynpa>Khbe-
HHJa y noeiHHecKHM coHHFt.eHHJaMa'\ h CBaKii je noc;ie
THX KypceBa CMaipao Aa je totob KH>n>KeBHHK. Rppa
necMa Pberoea, Ha BudoBdan 1843, y jeAHOM je no-
rjieAV KapaKiepHCTHHHa. Y cbojhm aouhhjhm necMawa
H nyionHciiivia HenaAOBMh je c;io6oAoyMaH, jeAHaKo
HanaAa B/iaAaoue, rpMw npoxHB Tupana; le cy My HAeje
Aoujjie TCK KaA je OTHiuao Ha cipany. OsAe, y Beo-
rpaAy, Kao cBpmeHH rHMHasHajiau, oh je joiu BpAO
jioja.naH flecMa oBa c;iaBH 0HAamH>er Knesa:
,,H Ana-ia ii KocMaj
^Be.iii: KH>a3 je HaMii xaj",

Kao II ByHiiha ii neiponHJeBnha:

,,/loK.ie AepaM Ha.Ma >khbii,. .

,,H AOK BvHnh CTOJH c HaMii, iita"

,/tpyra jeAnanecwa hs hctc i843 roA^He, Poca, csa

.MHpHLue BepapoM, 6QJh^ pehn 3axapHJeBniieM:
npocepnnHa Uepepe
ypaHM.ia j'
y no.T>e, iiTa"
VI nABJiE nonoBHTi

CBpmHBiuH rHMHasHJy, HenajioBwh ce ynHca y Jlnuej

KOJH je TCK npecejbCH hs KparyjeBua, 6ho y
OHAa,
jeAHOj Ma/joj oniuTHHCKOj KyhH ys caOopny upKBy k
Koje HCMa BHLue. Oh je ly 6ho cjiyiijaTe;b roAMHe I

4)Hjioco4jHje", KaKo ce caM lana noinHCHBao. MHCiy

{()HJioco4)HJy Ta^a je npeAaeao Kocia BpaHKOBnii, koJh
je H AOUHHJe, cBe ao 1865, hckhx TpHAecei roAWHa,
AP>Kao Ty KaTCApy Ha jlk.uejy m na BejiHKoj LUko/ih,
H Kojera cy ce mhofh hheroBH ^auH cehajiH HaJH>e>K-
HMJOM yneHHHKOM npHSHaiejiHoiiiiiy". MHjian KyjyH-
i^uh, jeAaH H3 nocJieAH>e renepauHJe H^eroBMx ijaKa,
npH3HaBao je Aa cy My npeAaBa^a 6H.na nyHa ApaM(H"
II Aa je HMao npMpoAHO oceiiaH>e" h 6oraTO mc-
KycTBo." HeHaflOBHh ce xaKO hcto Jieno ceha cBora
npo(J)ecopa. Haiu Ao6pH upod^ecop BpaHKOBwh
Ka>Ke
OH 1852 ;ie>KM mh Ha cpuy, jep6o we je hsbco k
ynyxHO y nojby ^Hi.oco(J)Hje h spejiwjer MHUjjbeH>a";
OH je, Kao H noc;ie jeAaH 6ep;iHHCKH npo{})ecop
(MHUJv'e)
AonpMHeo Aa Moje AeTHH>e orpaHHHCHe
mhcjih" na^y ceCw BeHMTy HeorpaHHMeHOCT, h cjiodoay
MKUjJheHDa; pacy^HBafca h no cbojhm conciBeHHM yde-
l^eHbaMa npecy^efte". BpaHKOBMh je AOUHnje 6ho npn-
jaieib M Apyr HcHaAOBntieB; jeAHe roAHHe, oh je MecTO
OBO ype^MBao LUyModuHKy.
?,
npBe roAHHe, HeHBAOBMh ociaBH JlHi;ej. Oiau
riocjie
A\y deiue HMyhan, m Morame ra nocjiaTH na cipany;
TaKo HenaAOBHti oac y Flpar c jeceHH 1844. Ja 6hx.
Morao ueo cbct odMtiH
Kawe Borodoj AiaHauKOBHh
KaA je TpH HCTHpH FOAHHe AOUHHJC nOCCTMO Ht lUKy
ipecTOHHi^v aji'
3a ce6e sroAHUje Mecro He 6hx
Morao hbIih Hero ujto je Flpar". HenaAOBHtiy ce npar
HHje TOJiHKo Aonao ,6ap He y noneiKy. y jeAHOM nwcMy
OA 8 abrycra 1^44 KOJe je noc;iao h3 flpara APyroBWAia
y Cp6MJH, BHAH ce Aa je cyBHiue Bo.neo CBoje ApyroBe
M Cp6Mjy, le cy My paciaHaK h h^hxobo OAcyciBO na.nH
Te>Ke. Ajim ce 6p30 cHauiao". OAMax je Kynno lueiuHp,
a ^Kany" ocTaBHO; BajbaAa je to 6MJia HCKa cpncKa ^anKa
Kana. Bmo je Bpjio Beceo; r.neAao je y onepH Be/iuaapa:
cBM cy njiaKa;iH, a oh ce CMejao. /^pylUTBO je laKO^e
waiuao v6p30. To cy 6mjih: JoBan CTe({)aHOBHti Bii-
 JbyBOMHP HEHAAQBHTi KAO HyTOnHCAq VII

jiOBCKH, KOJH je OHAa 6ko noTnopyHHHK; (t>paH Ky-

penaii, oH^a nojia ^aK, no;ia CBoj HOBeK, h laMan
cxynHO KOA KHeaa LLIeapueHdepra Kao 6H6.iHOTeKap,
na nocjie rpH hcthph HeAejbe HciepaH c ncoBKOM h
rpAHaOM, 3a lUTO ra je HeHaAOSHii ceaKH nac AHpao;
HPKH ^MMpHH Fojiyd" nhH Mo>Ke 6hth ro;iy6 Mhphh";
MHorH HecM laKo^e. UJia je yHHO, He bmah ce jacHo,
Kao iiJTO MH HHJe jacHO HH Aa JIM je nocehHsao ne-
MaHKH yHHBepcHTei. y noMenyTOM nHCMy noMHH>e
LUa4)apHKa 6Hhe FlaB/ia, kojh je y to Ao6a
6ho TaMO M BHAM ce Aa ra je BOJieo. MHane je
HHiao: neiuKy HapoAHy noesHJy, BepoeaiHO HeManKe
KJiacHKe, H cpncKe ciBapH, HapaBHO. Oa obhx, nopynyje
Apyry CBecKy hobop HSAaita ByKOBHX HapoAHHx necajvia
Koja je OHAa tck 6H.na odjaBJbeHa, n HHia Ay6poBaHKy
aHTOJiornjy MeAa FlyuHiia, laAa Hsaui/iy. SaHHMJbHBO
je Aa je h3 ose KifcMre HaBeo npBa HeinpH cinxa
BerpaHOBHiieBa Pememe: CTaH'Te aBJepw, CTaH'ie
niHue"; to je CBaKaKO jeAaH oa peTKHx npHMepa,
BpaHKo PaAHHeBHh je jeAan oa HjHx TaKol^e Ay-
6poBaMKe JieKTHpe Me^y TaAaiuhbHM Ktt>H)l<eBHHUHMa
cpncKHM. Ys TO je nHcao necMe; y BHiiie CTapHx jih-
CTOBa Tora Ao6a PberoBe cy necMe AaTOBane: npar,
l844^ HJiH npar, i845."
O pacnycTy 1845 BpaTHO ce KyiiH, a;iH KaKO My ce
Aonajio nyTOBatt>e, HMJe ocTao caMo y BeorpaAy. OecMy
Bempy c Hocobq cneeao je Ha PTity asrycTa 1845",
necMa flpUMopjy je cneBaHa y Cetfey" Hcxe roAHHe;
y HHCMHMa H3 rpac})CBajiAa, Koja cy nucaHa 1846,
Ka>Ke: Ja caw jaApaHCKO Mope c ohhx bhcokhx CTena
BHUue 4>njyMe rjieAao". Y hcthm oHCMnwa, ceha ce
joui HCKor CBor ^.nafbCKor nyTOBaita" h noMHHjC Aa
je 6ho, nopeA Hpara h Bena, y TpHJecxy, riaAVH m
BeHeuHJH". To CBe sHann Aa ce y HeHaAOBHhy poAHO
nyTHHK, Beh laAa.
HeKaAa cy ^auH MeH>a;iH yHMBepcMTCTe h csane
roAHHe ce ynHCHBa,iM y Apyrw; to je yHHHMO h He-
HaAOBHh, KOJH c jeceHH 1845 oag y BepjiHH. YnHBep-
CHTex y Bep-HMHy 6no je npBw y HcMaHKOJ. Be;iHKH
npHpoAftaK AjieKcaHAap XyMdcjix 6ho je ynpac H>eroB.
Vlll nAB.iE nonoBHT^

3a 6110 je Beh ojx 1829 Kapno JlyABHK

(J)HJioco(J)Mjy
MHULJ.ie, Aanac noinyHO 3a6opaB-^eH, h ano HCKaA.
c/iaeaH; to je necTO cyA^HHa ^njioco^a. (l>paHi4.ycKor
nopeK-^a, OBaj AapoBHTii hobck, OA^MHaH roBopHiiK,.
Bpjio nonyjiapan Me^y ^auHMa, cjioSoAoywaH HapasHO,
6ho je crpaciaH xere-nnjaHau, h aotjic je 5ho Hanncao
Mcmopujy ^ujiococpcKUx cucmema y HeManK&j od
RaHma do Xer/ia, h BajtAa cnpeMao CBoj CucmeM
cf)UJiococf)uje, KOJH he Ten MHoro AOUHHJe M3KhH. Ys
hbera 6110 je m LLlejiUHr, a;iH ca Mattje cpehe: |au
cy HiujiH paAHJe Mwrn/iey, h oh hx je HMao oko-
:iBecTa, ipHCia Ha 4acy, luto je OHAa 6m;io eyBHsue^
HeHaAOBHh je CKopo o6o>KaBao oBora. /tomaBEJif y
BepjiHH Aa, Kao Typrett>eBJbeBH jynauH, yHH XerJioey
(j)HJioco(j}HJy, HeHaAOBHh je 6ho onapaH nacoEHMa
MHiHJieoBHM, H Bpjio ra necTO noMHH>e y cbojhm
nyTOHHCHMa. CpncKH ^auM laKO hcto. Ohm cy My
AaJiM 3a cnoMeH jeAHy Jieny cpe6pHy Mamy,. a Hea-
AOBiih My je TOM npH/iHKOxM HanMcao ieAaH cohct khc
nosApaB. HeHaAOBMh je koa Mumjiea mhofo HayiHO.
nopeAehH * ra c BpaHKOBiihcM, oh Ka>Ke, aok ra je
cpncKH npo(l)ecop npBH yBeo y (J3HJioco(f)HJy, a^ ^a j^
HeMaMKH npoc|)ecop yTeMejbH0 y noH>aTHJaMa Koja cy
npasa, m Koja cy ce joui K0Jie6a/ia." H3er0'8a npe^a-
BaH^a OTBopH-ia cy mm BpaTa hobom yMHOM cBCTy ..; ,

MHore Moje cyMH^e oh je peumo; nocjie tberoBHx.

jieKUMJa H Kft)Hra, CBe mm je jacHo, na hhcto caM ca
yHHBepcyMOM." Oa APyrnx npo^ecopa, HeHaAOSnh
je KaiKaA cjiymao ABrycTa HeaHAepa, jeAHor oj\ Haj-
do.'bHx MCTopwHapa upKBe, h oh A^je HdCmy m He-
rOBOJ eKCUeHTpMHHOCTH jeAHy BpjIO SaHMMJbMBy CJlliKy.
noKpujTeHM JeBpeJMH, HeaHAcp je 6ho oa 1813 npo-
(|)ecop upKBCHe HCTopHJe Ha 6ep;iHHCK0M yHMBepcMTexy.
M AO 1842 Beh nanncao cBoje cjiaBHO a^jio o HCTOpniw
xpumhaHCKe upKBe. IlpeAaBao je yBCK na naMCT, dea
HKaKBHx 6e;ie>KaKa npcA co6om. Bmo je Bpjio Ci!a6
(JjHSMHKM, H npM Kpajy >KMBOTa je ocjienea. Ka>Ky ^a
je 6no HSBanpeAHO Ao6ap npeMa ^auHMa; peAaK je
anaAeMCKM HacraBHHK Kora cy ^auw TaKO B0.iejiw ac.>
HeaHAepa", Ka>Ke jeAan dnorpac^ H.eroB.
 Jb>TOMHP HEHAUQBHT. KAO nyTOnHCAU IX

BepjiMHCKH je yHHBepcHTeT uMao ii HeKy Bpciy

^aiCApe 3a c.iaBHCTHKy; H>y je oa I8o1 ;ip>Kao Ajian-
6epT lXii6YjhCKi\, IlojbaK, kojh ce 6aBH0 c;TOBeHCKOM
^apxeG.iorMjOM, hctophjom no.TDCKe noesiije n (J)h.ioj10-
rHJOM, C H>Hivi ce nosHaBao HeHaAOBHii, h BepoBaiHO
:|e y K>eroBHM .leKUHJaMa h ynycTBHMa Ha.iasHO noA-
crpeKa sa HsynaBanbe no.TbCKe h yonmie c/ioBeHCKe
CrapHHe II KH5H>KeBH0CTH.
Kao lUTO caM AOUHHJe Ka>Ke, HenaAOBiih je laAa y
BepjiMHy y^KO XenioBy tJ)H;ioco4jMJy h HWTao pas-
jiHHtfTe necHHKe". Obom noc/ieAH^eM CBeAonaHCTBa cy
peMWHMCueHUHJe h3 LliH.TepoBa Bu/beMa Te/ia, Pas-
6oJHUKa, H /iHpcKHx necaMa,*) \\ noMCHH Feiea, LUeKC-
nnpa h APyrHX necHHKa y H^eroBHw npBHM nyionHCHMa.
Mna^e ce HenaAOBnh saoaB.^ao Kao h yeeK, noxa^ao
noaopKUJTa, Hrpao dHJtapa, Mo>KAa ii maxa, h ys to
TiHcao necMe. /IpymiBa je HMao laKO^e. To cy 6\\j\w\
JcAaH C/ioeaK Kapjio XaJHHeK, sBaHH LUjiaMa, Hean-
AepoB ^aK. c KOjHM je nocjie nyioBao Ha ocTpBO
PareH; /JuMHipHJe MaiHli, noTOtfcH MUHviciap npo-
CBere, HemTo crapHJH oa HeHaAOBHha, m Beh nosnai
y K-H>H>KeBHOCTH 3. C KOJHM lie H AOUHHJe OHBaiH H y
XaJAe/j6epry ii y >KeHeBH, h nHcahe wy necMe ii Ha-
Meff.HBaTH nyionHce; /^aHHjio MeAaKOBwii, nosHain
ypeAHHK CedMUi^e ii hctophk, kojcm lano^e ynyhyje
necwe, m Apyni. pacnycry nyioBao je no HeManKOJ:
no npycKOM npuMopjy, ca UJjiaMOM, c Kojer tie nyia
nwcaiH cBoja flucMa us FpajcpcBa/ida', a MO>KAa je n
nHane nyroBao, ao BaAeH-BaAeHa Ha npHMep.
y Bep.iHHy je najBehH, a;iH je y XaJAe;i6epry
noc-ie dep;iHHCKor najcJiaBHHJH yHMBepaHTei", KaKO
HeHaAOBnh caM na jeAHOM Meciy Ka>Kc; ly je npe-
iiaBao 11 HCTopHK LJJ/iocep, h 6ho yKpac oBor bhcokof
saBOAa. Mamh je no/iasHo sa XaJAeJi6epr, na c h>hm
fca;b;^a m HenaAOBnh, naBPiKHyi Beh Ha MeH,att>e lUKOJie;
TO je 6h;io 18^6, noA jecen. Ty je oh 6ho y cbom
*) 5,3a6aBH0 Me je cbojom KH.HroM Pyco... Kojii je, Kao ujto
Mv Uln-iep ncBa, xpniuhaHC y ."byAe npexBapao". Ka>Ke HcHa-
aoBnh, LLlBaJnapcKQ, niiCMo IX. To je npeeoA CTuxa: Rousseau
deraus Christen Menschen wirbt" {Schiller, Gedichte: Rousseau).
 HABJIE nonOBH'R

e^feMCHTy. MjiaA, ca ABaAecer roAHHa, 3ApaB, HMyiiaH,,

c ACBHSOM HaKpnBH Kany Ha jicbo yBo^ cipomn iuto-
TH je oiau canyB'o", KaKO oh caM ncBa, oh C Bpjio
Ao6po oce^ao y CTapoM Xajae/idepry", y xoj BapouiB
l^aHKHx KHajna h Gaudeamus-necAie, a 5aui y BpeMCHy
KaA je BpaHKO miaMnao CBoj Tdqhku pacmanaK, Kao
ApyuJTBo, HMao je h Cp6e; nopeA MaTHfcaJom je 6ho
M JbydoMHp neTpoHMJCBHti, 33 pasjiHKy OA Kojera cy
ApyroBH npo3Ba;iH HeHaAOBHtia HemoM, hmchom Koje
My je H AOUHMJe ociajio. Ajih ce Apy>KHO h c Hcm-
UHMa; noHaJBHUue tie*c ftHMa y APyiuTBy npeAysexH
KpajeM lUKO/iCKe roAHHe CBoj nyi no LUBajuapcKOJ, c
KOjera "he aohcth hob nyronHC. HapaBHO, oh je niiiaO'
H Ha nacoBe h naciaBHO CBOja MHiaH^a va ^nnoco^vi\t
H KH5M>KeBH0CTM.
3a HCTHpH roAHHe KaKO je noneo a^ nniue, Hena-
AOBHii je miaMnao Aocxa Kpahnx necama; caA y Xaj-
Ae;}6epry, Ha Henapy y HeManKOj", y npojiefce 1847,
OH cacraBJLa npBH CBOj cneB, CnaBencKy BUJiy. riojbCKa
Hecpeiia c Kpaja 1846, HHcnHpncajia ra je. PacKOMaAana
y XVlll Beny, FlojbCKa je Ha 6eHK0M Konrpecy 1815^
Ao6H/]a jeAHy ceHKy oa AP>KaBe y Majienoj penydiiHqK
KpaKOBCKOJ. /louHHJe, HH TO HHje 6hj]0 no BOJbH Me-
lepHHxy H CBeioj A/iHaHUHJH, h y loj AP>KaBHUH rjie-
Aa;iH cy ohH nsBop c;]o6oahhx mhc;ih h onacHocx 3a
onmTH MHp. KopHCiehH ce jeAHOM arMiauHJOM no
FajiHUHJn, Kojy cy nojbCKH poAOJby6H cnpeiwajiH aa
noHeiaK 1846 roA- Aycipnja je HaHHHHJia CTpainan
noKOjb no oBoj HecpehHoj seMJbw, h ueo CBer ce
arnyiuao xaA je sa to nyo. HajnocJie, no AonyujTH>y
PycHJe M ripycKe, AycTpnja je yKHnyjia peny6;iHKy
11 HOBCMdpa 1846 h aneKTOBaJia je; y AwnjioMaTCKHM
HCTopHJaMa oBa aneKcuja KpaKOBCKe peny6;iMKe CMaipa
ce Kao 3;iohhh: tph r;iaBHe noinHCHHue deHKor yro-
Bopa norasMJie cy caMe Taj yroBop. HeHaAOBnh je na
TO ycnjiaMTeo jcahhm naipHOTCKHM c/ioBencKHM rneBOM
H HanHcao C/iaBCHCKy BUJiy.
CneB je npocT n nanBan h napoHMTO 6e3 MMarH-
nauMJe. Ha KapnaTHMa, cjiOBencKa BM/ia njiane, onjiaKyje
cyA^MHy no;T)CKe; nocne ce OKpehe AycipHJH h HanaAa>
 .'bysoMtip heha;;qbh-r kaq nyTonHCAu; XI

Je (cpaM le 6h;io ceeiy Ha bhahky, cpaM le 6iiJio y

^y^CKOM oo.THKy"), HanaAa c ifcOM h PycHJy h ripycKV
(3ap cy saio Bame pvKe jaKe ^a rHDewHie c;ia6e h
HejaKe?*'); Hajnocjie obpaiia ce peAOM cnoBeHCKHM
seMJbavia, rio.^CKoj, HeuiKOJ h Cp5hjh. MHJiHiieBHh
npHHa AS je HeHaAOBHh lana 6no 3a;by6jbeH y je^Hy
no.'bKHii>y H 36or hbe Hanncao OBaj cnee. /lonyiue, HMa
H>eroBa necMa Jednoj Ho/bKuwu, h3 Tora Ao5a oa
npHJiHKe (uiTaMnaHa 1849), h ly ce c-THKa jeAHa
MJia^a H /lena AeBoJKa, csa HeyieiuHa h y cysaMa;
6paT joj je OTHmao na BojcKy h HecTao, Apam je
ociaBHO paAH flo.TDCKe kojoj je noiuao Aa c;)y>Kn, h,
ujTO je Hajrope, oiayoHHa joj nponajia (a/iH BCHHa
nponacT no.T>CKe He MO>Ke ce nperopeiM"),
ajiH je
JIH TO Ta HenaAOBiitieBa Jbyoas, h/ih ce .nercHAa o jby-
-6aBif pa3BHJia noBOAOM xe necMe? Hajnocjie, h 6e3
-jby6aBw, caMO HDeroeo c.^obchcko h cneuwa^HO no/bCKO
ocekaHje h ocehaH>e npasAe yonmie 6h.tm cy AOBOJbHa
HHcnnpauHJa 3a raj cneB. HeHaAOBwh HHia h npcBOAH
MHUKHJeBwha (LUcna o/ce/iuiu, 1846, h BepoBaiHO
Mjiadeofcu, i845). Yb to je jeAHaKo c flojbauMMa. Oh
ce APy>t<H0 c H)HMa y BepjiHHy; ,,no,T>auH kojhx oa
cJiOBeHCKHx ciyACHaTa HaJBHiue y Bep.iHHv HMa", Ka>Ke
OH y fJucMUMci U3 Fpaj^csajida. V caMOM rpaj(})c-
BajiAy OH Bp.ao paAO hoxoah Ooj-baKa KoneBKy, kojh
je xaMO 6ho npo^^ecop. KaA je H3 Te BapoiiiH nomao
3a nyT6yc, oh je oneT c jeAHHM riojbaKOM, CTyACHTOM,
MHrpaHTOM, CaCBHM Ty>KHHM, KOJH je npaBH chh
H3ry5-T>eHor OTanacTBa". Ho LUBajuapcKOJ, oh HMa
oncT riojbaKa neKor SaxopcKor
sa APyra npn
nyxoBafey; oh My je 6ho Hajd;iH>KH cpuy" w Hena-
flOBHti ce c HiHxMe HajpaAHJe Apy>KHo", Ka>Ke oh caM.
nocjie CBpmeHe roAWHe y XaJAe.i6epry, HeHaAOBHh
je no o6HHajy nyioBao o pacnycTy; to je nyioBaH^e
'C ApyroBHMa no LUBajuapcKoj. Oho je Tpaja/io Meceu,
Mecen H no Aana, m y cenTeM6py 184/ HenaAOBHh je
ocrao caA\ y >KeHeBH. KyAa tie caA? UlKOJia tck uito
HHje noHe^ia. Tpe6a Mo>KAa nojiaraiM hchht nocjie luecT
'CBpiiieHHx ceMecTapa, h;ih ()ap AonynHiH 6poj ceMe-
'CTSpa aKO je to 6h;io noipedHo. Ha Hcnnie, Met^yTHM,
XII OAB.IE nonoBHTi

OH HHJe MHC.iHO. He MO>Ke ce pehw Aa oh HHJe 6Ha-

t)aK; OHcHrypHO HeiuTO ywHO, h Bo;ieo je lUKOny,
je
lUTO ce u no ohom noiiiTOBaHiy npeMa cbojHiH^,
B'Ajin
npo4)ecopMMa o KOJeM jeAHaKO A^je AOKasa. A;iii o
HcnHTima oh HwrAe He roBopw, m no ceoj npujmun
HHJe Hx HHFAa HH HOJiarao. Oh ne mhc.th hh hb ^'.i^e
ceMecrpa;iHe ynnce, jep, eso, caA y jecew 184/, KaM<e:
y reHtJ3y hy ocTaiM ao npojieha, 360'r cJ>paHuycKor
jeBHKa". OneBHAHO, y >KeHeBn ce Hwje ynHCHsao wa
VHHBepcHTeT, H MO>KAa My LUBajuapcKH ceiweerpii He
6n 6wjiH npHsnaiH y HeManKoj, hh o^paiBo, paA"
HCHHia. Ajih eBo hh y LLlBaji;apcKOJ ne ocraje kojihkq
je MHC.1M0. TaMO ce, Ha H^eroBy Hecpehy, Karo/iHHKH
KaHTOHH no6yHHme y to Ao6a, c naMepoM as ce oji-
uene oa caBesa, h ^enepaji A^^^YP J^ABa hx caBjjaAa:
ja ce Bpjio KajeM, Ka>Ke HenaAOBHii, iiiTO KHcaM ocia-
BHO LUBajuapcKy ... npe Hero mro cy ce LLJBajuapuK
noHe.iH Me^y co6om Tyiin". Hh noc/ie Tora ne H^e y
HeMaHKy, rAe xpeda Aa CBpuiH, nero opaBo, m cacBHM hc-
oneKHBaHo, y flapHs; oneBHAHO, HHJe niuao sa bckhm
npaBH.iHHM noxahaHiCM h CBpiuaBan^eM iuKo;ie.
(PpaHuycKOM je HenaAOBHli 6mo Bp;io OAyiDeB/ben
join KaA je Ha nyiy sa lllBajuapcKy CTHrao y CTpai
6ypr, H Ty ciynHO npBH nyi hofom na ^^panuycKy
3eMJby, a/iH ra je y FlapHS Hemro HapoHHTo ByKJio.
HapHs je ueniap CBeiCKe Kyjiiype, >KH>Ka c/io6oAe, n"aj-
Beiie 3B0H0 ujto y CBeiy na JiapMy sbohw", xaKO ra
OH caM KapaKiepHiLie. ToMe je CBaKaKO npwnoMorjia
H H^eroBa jieKTiipa; oh je xaAa Beh HHiao MHH>eoBy
Mcmopujy cf>paHi(ycKe pCBOJiyi^uje h fJapiiCKe majHC
Eerena Cwja. Tano ce HenaAOBHh odpeie y FlapHay
3 janyapa 1848. OAMax none noce^HBaiH npeAaBatta
Ha Cop6oHH, h pa^raeAaiM Be-iHKy npecraHMuy. Ajim
y (|)e6pyapy 6yKHy peBO.iyuwja, h ona ra OACxpaHH
OA CopdoHe H ciyAHja. OpwHa ce Aa je HenaAOBiihee
Apyr CiCBaH MM.nocaB/beBHii, 3a uejio BpeMe 6yHe,
jeAHaKo ceAeo koa Kyhe m ynno, a HenaAOBHi^ no ueo
Aan Hinao no y;iHijaMa h rjieAao ko he no5eAHTH,
peny6TMKaHUH hjih npHcia iHue JIyja4>H.aHna Hajnociie,
aacHTHBiuH CBojy npBy paAosna/iocT, a yHH^ajyhii MOVKAa
 JbyEOMHP HEHAJlOBHTi KAO nyTOnilCAU. XIII

H eaM fla y laKBMM npH.iHKaMa nehe HHiuia 6hth o;i.

hberoBnx CTYAHJa, HeHaAOBHii ce onpocTH c flapHSOM,
H Ha npo;ieiie 1848 no^e Kyhw. Ys nyr, ujin Mo>KAa
y HapoHHTOM HSJieiy h3 BeorpaAa, oh noceiH h Kap-
-lOBue; HaBiiKHyi ^a r;ieAa peBOJiyuHJe, oh hhjc Morao
Aa nponycTH MajcKy CKyniuTHHy KapjioBaMKy.
y BeorpaAy ce Hajnocjie CKpacwo. M aKO HecBp-
iiieHH ^aK, OH OAMax
laKo je to oHAa 6hj\o
jyHa 1848, 6h nocTaejbeH sa npo(J3ecopa 6eorpaACKe
THMHasHJe, one hctc y Kojoj je ao npe ner roAHna
yHHO. Ko.aere cy My 6H-ae, nopeA ociaJiHx, MHJian Mh-
jaioBHti, oiau r. M. MHJaioBHha, m Toop^e MajieiHh.
Osaj nocjieAHjH Mopa Aa ra je panHJe nosnaBao, ii Aa
My je jom Kao Aeieiy cjiaAHo noesujy, hjih je 6ap
HeHaiOBHh MHrao Ma.TeiHheBe necMe jom h3 Ma/iena.
KaA je, xpH roAHHe AoqHMJe, 6uo y Heano.'By, h noceiHo
BHprn.THjeB rpo6, oh nHiue MajieiHhy 8 anpn.ia 18d1*):
TH cii sa Moje AeiHttjCTBo 6ho oho ihto je sa TBoje
ieTHHiCTBo Te6u 6no BiiprHjiHJe". HenaAOBHii je h aoi;-
HHJe, y UJyMaduHiiu, 6paHH0 h cjiaBHO CBora ciapH-
jera npujaie.Tja. Te hctc i848 roAHne, HenaAOBHti 6ii
Hsadpan sa peAOBHor HJiana /^pyiuTBa CpncKe C.io-
BecHOCTH, a y janyapy 850 nocia Hiian HOBoocHOBane
1

iiiKOJicKe KOMHCHje. Oh ce OAMax aKTWBHO 6auH na

KHjH>KeBHOcr. riecMe je h Aajte c.nao JiHCTObHMa. Fbe-
roBa C/iaBenCKa Bu/ia Hsa^e 1849; ona HMaAe BejiHKH
ycnex, h 6h hctc foahhc npeuiraMnaHa JiaiHHHuoM.
Ilcre roAHHe H3ai;e h H>eroB npeBOA JIaMHeoBe Rumq-
pu.ie. C-io6oAoyMaH y C/iaBeHCKOj bu/iu, oh je to jolu
BHuie y npeBOAy oBor aHTHpoja.iHCTHHKor naM(J3;ieTa,
capKacTHHHe Bwanje npoTHB Kpa.T>eBCTBa yonmTe; KaTO-
jiHK JIaMHe Har;io je nocTao anTH-ierHTHMHCT h jeA-
HHM CKOKOM nao H3 anco;iyTH3Ma y Ae^arorHjy". Jom
je y Toj HCTOj roAHHH HenaAOBHii H3Aao CBOje flecMe,
uno je AOHeK.Te dnjia CMe/iocT ynnHHTH KaA ce BpaHKO
Beii npe Tora jaBHo. MAytie, i850, roAHHe, oh je TaKo
HCTO aKTHBaH. FlpeBOAH jeAHy ApaMy o Ilanojieony oa
*) Obo Heii3;i,aTo nucMO HeHa;ioBiitieBo ."bydasHO cy mh
Aa.iii Ha nper.icA t. BcTap, aKa,-;eMiiK, h V. llhan, ^CHepa.i, 6paha
nae.iOBHhif, mija je CBojiiHa.
XIV nABJiE nonoBHTi

/jHMe oua, oHLue jeAHy Majiy cpncKy HCTopMJy 3a oc-

HOBHe uiKOJie, odefcaea ^a HspaAH n cpncKy rpaMaiHKy
H KHinry nwcMeHHx cacraea sa lUKOJiy, h Hajnocjie
Kpehe LUyMadiiHKy, Kojy he c npCKHAHMa wsAaeaTH
AO Kpaja 1857.
Ajtm uito je AHKjia naBHKJia". HeMwpaH ayx h
CTpaciaH nyiHHK, a ocetiajyhH \\ HCKy HeoApeijeny
rpH>Ky caBecTH iijto HHJe AOBpmHo uiKO/iy, HenaAOEHh
Beh y jyHy 1850 yciyna ypetjHBaHje lUyMaduHKe Mhjio-
paAy MeAaKOBHhy, dpaiy cBora npHJaiejba /(aHHJia, h
3aTpa>KH OA BjiaAe oAcycTBo. Oh Tpa>Kame oAcycxBO
sa roAHHy Aana, 3a Haciynajviia Asa lUKOJiCKa xene-
HHJa", Aa 6h Morao 3anoHeTe npcAMeie" npOAywuTw
Ha LUKOJiaMa y HHOCipaHCTBy. IlpBor cenicMdpa 1850,
H>era paspeme oa Ay>KH0CTH, h oh oAMax oTnyiyje.
CaMO, 3anoHeTH npcAMeiH ocTaAome h AaJbe y
ciafcy y kojcm cy 6hjih. OBora nyia, HDcroBO cxpan-
CTBOBaH^e joLu je Maite, Hero ona paHHJa, jihhhjio na
KaKaB npaBHJiaH l^anKH Kypc. LLIxo je oh hhhho it
roAHHe, to je 6ho hhcx xypnsaM. npomaBtiJH noHOBa
Kpo3 Moj jienH XaJAe;i6epr h Fen^)", oh yAapn Ha
MaJHu H Ko6;ieHu, oxyAa na Bpnceji, h 3aAP>KaBa-
jyhH ce CByAa no neKOJiHKO Aana", oh ce ynyxH
H Ao^e y npecTOHHuy EnrjiecKe. Ofia My ce HHJe
HHuiTa Aonajia. JIoHAOHy caM ce HcxwHa sanyAHO,
Ka>Ke OH, ajiH y H>eMy BJiaAa HOBai; h HHxepec; y fceMy
Ayuia, nopeA cee HDeroBe BeiuTHne, y HaJMaH>HM rpa-
HMuaMa CTOJH, H H3 MaxepHJajiHOF Kpyra ne MO>Ke Aa
HSJieiH". KaA je pasrjieAao KaxeApaJiy cb. FlaBJia h
BHAeo Ma/iH xyneji hchoa TeMse, HenaAOBHh je ocxaBHo
JIoHAOH, M Aomao y FlapHS Aa xy 3HMyje. napH3 Me
je sadyHHo ca MJbaAaMa cbojh npeAMexa 3a KOJHMa
caM ja >Ke;ieo", Ka>Ke oh. A;ih y feeMy HHJe HnaK Ay>i<e
ocxao, BajbAa h 3a to mxo ra je no3HaBao h3 panHJe.
y6p30, OH ra ocxaBJba 3a Mia/iHjy, h npeKO LUaM-
6epHJa AOJiasH y TypHH, a nocjie cxHHce y ToenoBy m
,Thbopho, (})e6pyapa 1851 ; H>eroBa necMa CmpaiUHa
Hoh neBa nene HMarwHapne onacHOCTH Ha MopcKOM
nyTy H3Me^y Te ABe BapouiH. He yyjaaefcH ji,y6jht y
MTayiHJy, oh ce BepoBaTHo y JlHBopny yKpua y napo-
 .T>yEOMHP HEHAflOBITR KAO nyTOOHCAU XV

6poA H flonjioBH y Heanojb nerAe y Mapiy 1851. Ty

lie ce OH BHAeiH c FberomeM, ii saneTH CBOje Ha\6ojhQ
Aejio, riucMa U3 Mmajiu/e.
II.

y BpeMeny o Koje.w cmo roBopHJiH, nam je necHHK,

BHACJiH CMO, nHcao necMe, ann je oh laKO hcto nHcao
H nyTOHHce. FlecMe je nncao saio mio je to ueo cbct
OKO ftera hhhho, h ujto je Beh rHMHasHJa Aasajia TOMe
noACTpcKa, ajiH oiKyA A^ nHiue nyionHce, oh jcahhh
Me^y CBOJHM cyBpeMCHHUHMa? Ty je AoneK/ie Morjio
6hth h /locHTHJesa yxMuaja; y c/iaBy OBor Be;iHKor
nyiHHKa h npocBeiHTejLa HenaAOBHli je jom 1843 Ha-
HHcao jeAHy necMHuy. Ha tt>eroBy >Ke;by 3a nyT0BaH>eM
Morjia je ys to yTHuaTH h esenTyajiHa JieKTHpa Po-
6uHC0Ha. CBaKaKO, oh je Bo/ieo Aa nyTyje; to ce bhah
npejvia CBeAiy AOcaAaHjCM. Oh je nyTOBao HCKycTBa h
Becejba CBora paAH"; UH;b CBaKor nyTOBaH^a Tpe6a
Aa je HayKE h HCKycTBo"; ^oyTOBaHje, to je naJBeha
H Hajjienma uiKO/ia" CBe to oh caM Ka>Ke, h mh
My MO>KeMO saHCTa BepoBaTH Aa My je Ta iiiKOJia dwjia
MHJiHJa Hero ona sBanHnna. Oh je Bo;ieo Aa nosHa
pasne seMJbe h napoAe, Aa bhah ^ene npeAeJie h ny-
Bena MecTa, Aa ao>khbh peTKe CTBapn. Oh je hphjihkom
CBaKor nyTOBaH>a boaho onrnHpan AHeBHHK, neuiTo
paAH CBora saAOBOJbCTBa h yHeH>a, neuiTO Aa 6h Morao
npMHaTH HHcaTH ApyroBHMa. KaA je AOUHwje npe-
H-iH
jiHCTaBao Te AHCBHHKe, OH je Hamao Aa ohh Mory 6hth
HHTepecaHTHH. KojH je oa H>eroBHx ApyroBa, h;ih kojh
je Cp6HH yonmTe, y to Bpewe, BHAeo tojihko CBeTa
H A0>KHBe0 TaKO peTKHX CTBapH Kao OH? KHjH>KeBHO
aKTHBan Kao ujto je oho, a c noTpe6oM Aa nonyH>yje,
caM nonaJBHiEe, CBOJ KH>HH<eBHH jihct, oh je ysHMao
jeAan no jeAan oa thx AHeenHKa, h no H>HMa noneo
HHcaTH CBoje nyTOHHce. To HHJe 6h;io OAMax nocjie
yHHH>eHa nyTa, nero roAHHy, ABe, TpH, hjih nan h ce-
AaMHaecT roAHna KacHHJe.
Ja AP>KHM Aa je iheroB Jedan dan us uymoBawa Mor
no Cp6uju 1845 roduHe, mTaMnan y LUyMaduHHU 1850
6e3 noTOHca, h Aa je to H^eroB npBH nyTonHC. FlyT ce
 XVI nABJiE nonoBH'R

o;iHOCH Ha^e.iHrpaA h Uphm Bpx, a mh cmo bhacjim

jxa HenaAOBMh laAa 6ho y thm npcAejiUMa; 6ai;HM
je
ja Moj npaiUKH 6e;iM uieujup", Kawe ly nyronHcau,
a MH c;iyMajHo SHaMO sa meiuHp kojh je HeHaAOBnti
y npary Kynno. CaM nyionHC HHJe HHmia y CTBapn;
y hbeMy HCMa hw CTiiJia, hh HAeja; CBe je epjio no-
HeiHHMKO. To je aBanrypa jeAHor MJiaAwtia Kora AP>Ke
3a ,,llJBa6y" aaio uito hoch
meiuMp, m aHerAora o
jeAHOAi 6raT0M TproBuy koJk nociaHe npocjaK saio
mro My KaneiaH yAapw daiuHe sa 6aH5aAaBa.
FlucMQ U3 rpajcfjcBajida, h/ih KaKo iix je oh npBo-
6iiTHo HasBao riymoBawa no upajcKOM npumopj'y u no
ocmpsy Pureny eeh cy dojba. /<OAyLiJe, h y HbMMa MMa
AOCTa nOHCTHHHKOr. OnHCH cy HaHBHH H HeBeUJTH:
CTBap MecTHMHue JiHHH Ha FHMHasHCKH saAaiaK (onH-
caiH KaKo cie npoBe;iH oBoroAHiuHbH pacnyci"): MaxoM
je jiH^ina asaHiypa rjiaBHO, a o6jeKrHBHocT h nocMa-
Tpafbe AOJiase y Apyrn peA; CBe je Bwiue npHBaxHO
HMCMO Hero npaBPf, yMeiHUHKH poA nyionHca. He peiKo
je 6p6.rbafte jeAHe umnapHue: noc;ie HaM Aonecoiiie
riyH j AaH TaH>Hp jiena MeAa y caiy; MecTO BHHa nwanH
CMO jadyKOBany; MO>Ke Ao5po Aa ce nnje, cjiaxKO je
H noMajio pesH". Ty aoiujih, ly pynajiH, obac jejiH
MeAa, TaMO hhjih nHBa
h to je caA nyronHC. Oeo,
HapaBHO, HHJe yseK, Hero je Biiiue npw Kpajy, fac je
H npiiHan^e cyMapHo h PAe ce oceha 6p3HHa Aa ce
CTBap saBpiuH. MMa, HapaBHO, h HAeja, c;io6oAoyMHHX,
npoTHB KpajbeBa, npoTHB nana, sa ()3paHuycKy peBo-
;jyi^HJy, sa HsrjiaAHe/iy MpcKy (6e3 HsderaBaH^a By^i-
rapHHJHx upTa, y ocTa/iOAi); to je xpndyT BpeMeny y
y KojeM je HenaAOBHh >KHBeo. MMa h cJ3H;iococ[jHJe, o
CBeyy, o JbyAHMa, o HameMBeny", o i^HJbv >KHBOTa;
TO je HenaAOBHti nayHMO oa Mnujyiea, a.iH ce no Toj
n;iHTKOj cJ)HJiococJ)HJH He BHAH MHoro Aa je yneHHR Ha
HHCTO ca yHHBepcyMOM".
Ajih HMa H 6o;bHx CTBapn. ripe CBera, nyTOBan.e
je BpeAHo 6hjio yHHHHTH. OcTpBO PwreH nosnaTa je
eKCKypcHJa TypncTa, rpaj^CBajiACKH je yHHBepcHTex
HyBen; cjioBencKe CTapHne m 6e/iere, Hsrydjbene y
raKO Aa.ieKHM seMJbaMa, CTBap cy oa HHTepeca; 6eAa
 .l^yEOMHP HEHAAOBHTi KAO nyTOnHCAU XVH

H npjbaBiuTHHa noMepaHCKa Koje cy Mor.Te HsasBaiH

naipHOTCKO 3aAOBO.T)CTBo KaKO je y nac to 6o;be
cse cy TO npe^MeTn Bpe^HH onHca. Hh jiHHHe aean-
lype HHcy CBaKOAHCBHe; npeviasaK oa lUTCTHHa ao
riyTdyca na Majioj jcaphjihuh, no najropoj ojiyJH, c
nvHO onacHOCTH, c npaBOM je Morao mrjie^aiu He-
HaAOBHhy Kao aBaHTypa non plus ultra, Kao je^Ha
ncTHHCKa po6HHcoHHaAa. Taj je oniic h Hajdo.-bM y
KhbHSH, OH HHHH jeAHy saHHMJbHBy fjiaby y HHane
C'.ieAOM coHcy HeHaAOBHheBy. H.Ma ii CTH/ia rAcrAe;
;ieno je nocMaTpaTH KaKO ce y MJiaAOM noBCKy oa
.iBaAeceT h neinpn roAHHe pa^a aouhhjh cth/ihct.
KaKO je FberoB Apyr IlLiaMa 6ho y onacHOCTH jia ce
yAaBH caM Ha naMuy, HeHaAOBHti, kojh je ocTao Ha
jia1;H, >KajTH: LU.iaMO, sajeAHO yHHCwo, sajeAHO
e, Aioj
nyTOBacMO .. ., na naM He 6n cy^eno a^ ce saieAHO
VAaBHMo". A KaA ce LU.naiMa BpaTii u CTane Aa npHHa
CBOjHM aBaHiypaMa na Konny, fac cy ra hckh CTpam-
HH ncH Hana.TH, oh Ka>Ke KaKO je na HenaAOBHiia
Miic.ino M >Ka;iHo: e, Moj Cp6HHe, sajeAHO vhucmc,
sajeAHO nyTOBacMo, na naM ne 6n cy^eno as nac sa-
jeAHO ncM nojcAy". OfiaKaB napajie.iHsaM y KOHCTpyK-
UMJH, KoJH je jcAwa ;iena CTH/i?iCTHHKa ocooHHa, ja ne
3HaM Aa JiM ce najiasH y Kora Apyror namer KH>H>KeB-
HHKa Tora BpeMena Y obom nyTonHcy, to ce h no
OBOM BHAH
Beh ce jaBjba h HenaAOBHheBa iua;ja,
H neiiiTO xyMopa
riucMQ U3 LUeaJi'GpcKe join cy 6ojba; ohcbhaho
HenaAOBHh HanpcAyje Kao nyTonncau. ,,rHMHa3Ha/:Hor"
e.ieMCHTa Hoia y tbCMy BHiue, njin je nesnaTan, poA
nVTOHHCa je lIIHpH H odjCKTHBHHJH; lUTO HMa oojeK-
THBHor, TO je saHHMJbHBo H Becc-io. CaM nyT je jien
M peAaK. Ko ce oa Cp6a neo na PnrH-KyjiM, ^ypKy
H fpHMse;!, H MLiiao neiuKe no rjienepuMa? Ohcbhaho,
Heiwa Hx MHoro, hh Aanac, a Kawo mi OHAa. CTBap je,
AaK.ie, 3ac;iy>KHBajia as ce onuiue, Kao uito cy to
Hcro 3ac.Ty>KnBa.ie h peTKe JienoTe (})HpBanAuiTeTCKor
jesepa, h Bece;iH >khbot i;aKa y XaJAeJi6epry, u c.iwmho.
OnHC oBor noc;ieAH>er je n ;ien koa HenaAOBHiia. TaKo
iicTO je noxBa.nan h oniic patjatta h sa.iacKa cynua
XVlll HABJIE nOnOBH-R

Ha PwrH-KyjiiMy, napaBHo, caMo Kao ipyA h noKymaj,

jep npaBe cJiHKapcKe khhwuc HeHa^OBH^ HCMa, h Hehe
je HHKaA HH HAiaiH. TaKO HCMa hh npasa SHaHba sa
onHC rjienepa h Ajina.
MMa y OBOM nyionHcy BHiue noyne Hero yMeiHOCTH,
H TO KaiKaA ejieMCHTapHe m naHBHC noyKe, ajiK xa je
y OHO Ao6a OHJia noTpe6Ha, Heno je HeiepTO hhcmo
jcAHa Bpjio o6HMHa HCTopHJa LllBajuapcKe, KaKBy, mjim
H 6ojby, M0>KeTe naiiH y CBaKOM yydeHHKy. lloAauH
3a onuc KaieApa/ie y CTpa36ypry cwrypHO cy nosaJMJbeHW
H3 npBe nyiHe KH>Hre. Ajih to je OHAa 6hjio cse hobo,
H 3a nydJiHKy, h 3a nncua. ny6/iMKa je OHAa 6HJia
Aexe, M HHcau je 6ho actc. Oh je nan Mopao jxa joj
o6jacHH Aa je Jan Xyc 6ho Hex. Oh je BajbAa 6ho
npBH KOJM je BHAeo KaKo TaMO cjiHKapH ceAe y nojby,
npeA CBojoAi Ta6j]0M, saKJioH^enH mnpoKHM aiwdpejioM
OA cyHua, H cjiHKajy neJ3a>Ke; h oh je to c y>KHBaH>eM
onucao. Oh ce 3a6aBJbao r/ieAajyhH y onaj nyAHH
nacoBHHK y CTpasSypry, h ny6;iHKa je Ha/ia3HJia sa-
6aBe y tom onncy. TaKo lie oh h AOUHHJe, y MxajiHJH,
MOpaTH ;ia o6jamH>aBa h luxa je JiaBa, mia Kpaxep,
Koje ce BHHO 30Be lacrima Christi, h;ih Aa npHna uejiy
HCTOpHJy PHMa. Cse je to A^nac naHBHo, Kao luto je
HanBHa H oHa er3a;iTauHJa 3a uiBajuapcKe c/iodoAe,.
Koja je TaKO^e pa3yMJbMBa 3a oho BpeMe.
A.TH HMa H HeiUTO IHTO HapOHMTO BaJba y OBOJ
KHbM3H. To je MJiaAOCT Koja H36HJa M3 MHoror na-
ca>Ka H>eHa. Obo je Kfenra MJiaAOCXH, BCApHne, on-
TMMHSAia. To je aTiMOC(})epa Tdqhkov pacmanKa
rjiaBa
MHTepjiaKeny je OAHCTa ohmc TaKBor jeAHor pa-
CTaHKa y ApyroM BWAy, HapaBHo, y CBCTy na cxpanH,
,

a-TH ca cacBHM 6paHK0BCK0M Becejioiiiiiy. flpyuiTBo

c KOJHM HenaAOBwh nyxyje, to cy cBe i^aun, MJiaAH,
HM jeAaH npeKO ABaAeceT npBe roAHne; cbh Ao6po
BacHHTann, h ano cyBmue xyMHw, na ce EHrjie3H no
xoTejiMMa MpiuTe na h>hx h nieAajy hx Kao MeHa-
>KepHJy" H3pa3 je HeHaAOBnheB
HWKaA ne wrpajy
;

KapaTa, hh KaA Tpn Aana Mopajy Aa ocTany y KaKBOM

cejiy; HHKaA ce He cBa^ajy: Ha uejioM nyTy 6H/ia je
we^y najwa cjiora h Jbydas", Ka>Ke HenaAOBHti. Hdk-
 i'bySOMHP HEHAAOBlITt KAO HyTOnHCAU XIX

xoBe aeaHiype, h aKO nyne onacHOCTH, HnaK cy 6e-

-3a3;ieHe, c ;iennM npuMepMMa xpa6pocTH h JiyKaecTBa,
ca ma.iOM h bchphhom.
KaA cy nouiiiH h3 AHAepMaia. caMH, 6e3 Bo^e kojh
je Ty Bp;io noTpe6aH, caMo ca nyiHMM KHiHraMa y
Koje cy HaMBHo BeponajiH, ohh OAJeAaHnyi oceie Aa
cy H3ry6HJiH nyi; a Hoti, xjiaAHO, a ohh y jiaKUM xa-
jbHHawa, na He 3Hajy mia he, h Ma.ioAyujHH npeA-
.ia>Ky Aa ce HohH Ty, KaKo ko 3Ha. Hajnocjie ce peine
Aa CTany cbh y peA, na Aa 6poje; Ha Kora naAHe 6poj
134, Taj he 6hth npeAceAHHK. M3a5paHH je 6no Beceo
Kao Aa CMO ra sa Kpajta H3a6pa;iH.'* Ja caM seMJbaK
B/iHxepa, BMKHy oh; ja He 3HaM Apyro Hero na. hacmo
HanpeA*'. Ooiuto je yseo CBe Mepe Aa Hatje npaBH
nyT, n Hamao ra, oh OAHCTa boah cpnano. MeHe
fiycTHTe HanpeA," Biine oh y jcahom TpenyTKy onac-
hocth. ripBM iiAC noeKo jeAHor Bp^no onacnor MOCTa,
H cBeT.TM APyrnMa nanthn ;jncTOBe CBoje nyTHe KH>Hre;
Jiena HpoHHJa Ha H^eny BpeAHocT. Hajnocjie, na^y
HCKO npeHohHiuTe, jeAan ManacTHpHh y kojcm je >KHBeo
caMO jeAaH CTapH KanyuMH, ajiH je npenohHuiTe TaKO
TecKOOHO Aa y H^eMy Mory H^hn MecTd caMO neTBopHua,
a ihux je ABaAeceT. iianoc;ieTKy, carJiacHMo ce... Aa
Ka>KeMo Ka-ny^epy Kano nac HeMa BHuie oa neTBOpHue".
MeTBopMua ce iiajBoje nanpeA, h saKyuajy na BpaTa.
^Ko je?" Mn CMO, paAH cmo Aa npeHohHMo". A
KOJiHKo Bac je?" Ha to nHiaHje, h ohh HanpeA. "
ocTa/iH nosaAH, cbh y rjiac ApeKHy: Hac neTBopnua.'*
To cy CBe Jiene CTBapn, BeApe h CJesas/iene. Flo-
HeKaA HMa h KOHTpacTa, Hoie 6/iarocTH u hokhocth.
To je npH AOAHpy Te MnaAOCTH ca CTapHJHMa; nonyci-
jbHBocT CTapaua jieno KonrpacTyje oBy eKcnaHCHJy
M/iaAOCTH, H Aaje HeH<:HHJy 6ojy CTBapn. flpn KanyuH-
HOBoj MOJiHTBH HpCA BeHepy, CBH ce c/iyMaJHO sarpuHy
OA CiVieja, a OH HM noc.ie y majiH Ka>Ke a^ he cyTpa
HMaTH KHLue Kao KasHy 3a Taj necTauLiyK. nyTyJTe
^pehHO, MOJH M/iaAU npnjaTejbH, h y>KHBaJTe y LUsaj-
uapcKoj CBe lUTO HOBeK BauiHx roAHHa MO>Ke y>KHBaTH",
Ka>Ke HM ApyrH 6;iarH CTapau noc/ie jeAHor c;iHHHor
cnaAa.
XX riABJiE nonoBH'B

flymHUHKO aucMO us flapusa Bpjio je KpaiKO, n

onHcyje caMO AO/iasaK. 3a h>hm cy CaoMenu us fJapusa,
jiyni a/iH HeopMPHHa.nHH; ohh cy npeeoji jcahc nyine
KJfcHre c HeHaAOBHiieBHM AOMeuMMa. Hh jcaho, hh
Apyro HCAiajy osdMJbHiije KH5H>KeBHe BpeAHOciM.
III.

KaA je Aoinao y Heano;L, HeHaAOBwh jcahhiM cny-

MajeM Han^e na I-beroiiia; caciaHaK h>hx ABOjHue sa-
HMMJbHB je.

HDerom je 6no CMpTHO doJieciaH. FoAHHy A^Ha pa-

HHJe, OH je Beh noMCO nyxoBaiH Aa Ha^e .neKa 6ojiecTn,,
a.iH TO nyroBafte He noMo>Ke. .leKapii My caBeioBaxy,
Hajnoc/ie, Hena HAe y Heanojb, M0>KAa he 6htm 6o.'be;
OHAa ce join HHJe 3Ha;io sa /laBOC n .Tesen. TaKo
HDerouj, oko noJioBHHe AeueMopa 1850, Kpene laMO,
H CTHPHe noHexKOM jaHyapa 1851, Asa Aieceua npe
HenaAOBHiia, oa npH.THKe. CnnHJa je 6HJia y noc;ieAi-beM
ciaAHJy; Kaiua>i> My to/imko CMeia npM j]e>KaH3y a^
MHore HohH Mopa Aa npoBeAe y HacjiofcanH. C/ia6 je
cacBHM, Kao BeJKa; Hore cy My laHKC Kao mranoBii,
HOC yiiJH.^eH, yujH npoBiiAHe, 6.iare h saMHiujbeHe
OHH yna/ie y rjiasy. Jinixe My je 6;ieAo; KaA je rneBaH,
jiaKa pyMeH npenaaw My npeKO jiMua j\3. sa co6om
ociasH join ja4e djieAWJio; ymcaK je Kao KaA ce yipe
Kan upBeHa BHna c 6e-ior KapapcKor MpaMopa. Jom je
MJiaA, <5e3 H jeAHe ceAe, HHane orpoMHa jbyAHHa:
THM Beha >Ka;iocT KaA ra MOBeK norjieAa. CyMopan,
BHAM cipaiuHy ypy npeA OHWMa", oceha leiuKO yMn-
paH>e noc/ie lemKora >KHBOTa. Vs to, cjioMJLen, paso-
MapaH, nyH ropKor HCKycTBa, THian kojh yMHpe. flyn
6pHra jom; KaA ce Beh Mopa npepaHO vMnpaTM, luto
Aa ce yMpe y TaKO tciukhm BpeMeHHMa? OMeo-nama
MMa jeAHaKO arpecMBHe naMepe npeva I^pnoj Fopn;
i-beroijj TO OAaBHa sua. Tpa>KMO je paAn Tora sauiTHTe
Ha pycKOM ABopy joiu mhofo paHHJe; AoSuja nMCMa o
CBe janoj onacHocrn; jeAHaKO mmcjim Ha H^y, n y cBojoj
Hac/ioHjaHH, H y rpoTH CM6M;ie, h KaA AOUHwje MeAa
.'laoKona y BaTHKaHy. Bpwra je thm Beha iuto hh
nHTaH^e o H^eroBy nacieAHMKy nnje jom Konanno pe-
 .TpyEOMMP HEHAAOBMT^ KAO nyTOntlCAU XXI

lueHO HMTH ce CHrypHo she KaKo tie Hapo;i hphmhth

Taj H36op. Ys TO AOJiaae h Ma/ie, ciiTHe, aoMaiie 6pHre,
H AHn.TOMaTCKa aKTa roBope o minces finances, ocKyzi-
HiiM HOBHaHH H3BopHMa, KOJH cy My CTOjajiM Ha pac-
no.TO>KeH>y. CaM je, ca Tpw npocTa m HenncAieHa Ll,p-
Horopua nopeA ce6e, a hh je;;aH HHTejieKTya.iau Hiije
ysa H> Aa ra pasroBopii \\ ^a My noMorHe
KaKO 6h My TanaB hobck Ba.Tjao! flpBo, Aa ra hciuto
OAMeHH y noc;ioBMMa, ^a ne Mopa caw CBojepyMHO
niicaTH CBaKO nncMO, hhtii iihn, h Ka^ My je 3-io, 6a-
poHy lUe.iHHry, pycKOM oTnpaBHHKy nocioBa, h/ih
ct>opTyHaTy, MHHiicTpy Kpa.^a (t>epAHHaHAa, h.-ih 6aH-
Kapy PoriiiMJiAy sa HOBai; A nocjie, Taj je uMao Aa
My 6yAe h HCKa BpCTa KH5M>Ke8Hor ceKpeTapa. hberouj
je jom CTBapao. HpH npo.nacKy Kpos Phm, Hanwcao je
Ha KynojiM cb. FleTpa jeAny necMy, y ysBMiuenoM poAy
KOJH je nocjieAftHx roAiiHa HeroBao; noc;ie noceTe
rioMneje, jeaHy >KHBonncHy nojeMv o nponacTH CTape
BapoiuH H HCKonaBaH^y pfceHv; na jeAHy o Besysy, na
V OBOJ M.TH OHOJ npiI.lIiUH HO CTHX ABa. Oh 6\\ paAO
pasroBapao c khm o tomc, Tpa>KMO 6h MimiJbett^e.
Mo:4<Aa 6\\ c 6.iaroAapHoujhy npiiMHO npHMCAoe. HMap
je H paHHJe HanHcaHHx CTBapn Koje je mhc.tho npepa^M-
BatH, H 3a KOJe My je TaKol^e 6ho noTpedaH npwja-
Te.TjCKH caBCT. JaMaMHo je nMao k n.iaHOBe 3a Aa.Tbe
neBaH>e. 3a CBe to, npncycTBo jeAHor MJiaAor K\h\\-
/KeBHHKa 6H.10 6\\ Bp.TO KOpMCHO. Ys TO, OH je CHrypHO
>Ke.Teo H Aa ce onHiue H>eroBa BJiaAa, CTaH>e UpHe
Tope, orpoMHe TemKohe y h^oj 3a jeAHv Ao6py ynpaBy.
Ope, KaA je 6no M.iaA, HMao je ByKa 3a to, caA Hewa
HHKor; paAH jeAHor Ma;ieHor MHfJJopMaTHBHor cnnca o
UpHOJ FopH sa CTpaHue namao je jeAHor nanojiHTaH-
CKor aABOKaTa. A.th to Hiije to, Ba.T^ana 6\\ Ty oniiJpHa
HHcj)opMauHJa, CTBapH KOJe CTpanuH He pasyMCjy a KOje
caMO jeAaH Cp6HH M0H<e Aa 3a6ejie>Kn npeMa HDeroBy
npHHaH^y. Hajnoc;ie, hberoiu je cwrypHO Bo.neo Aa no-
BepM HeKOM cBoje MHC.TH, A^ iipocne npeA h.hm CBe
6;iaro CBora HCKycTBa w CBOje MyApocTii". Tora CBera
paAH, H>eMy je 6ho noTpedaH neno apvph Kao ApyinTBo,
He H^eroBii UpHoropun. C Tora je Ba.i)Aa oh ii peKao
^XII nABJiE nonoBH-R

HeHaAOBHhy hhm cy ce Bvijiejivi: caM eac je Bor no-

cjiao AaMe y oBoj caMOhn pasroBopMTe".
HeHaAOBHha je OAHCia Bor nocjiao sa hsbcchc
CTBapH, a/iH He sa CBe. Oh je, napaBHo, noMorao Hdc-
roujy, H MHoro je iuto mxa ynHHuo oa oBora uito
A\M 3aMnm;baM0 Aa je osaj xieo, a;in cy HjeroB xeMne-
pawenaT h hberoBe mhcjih ounn Hemio ApyKHHJH oa
OHor UITO je sa oBy npwjiHKy Tpe6ajio.
HenaAOBHh je 6ho MJiaA, 6e36pH>KaH, seceo; ja
caM HenpeciaHo Beceo, nmue oh hs rpaj(})CBa/!Aa, h
m Mory ce onoMenyTH KaA caM y >KHB0Ty 6ho HeBeceo
H 3a6pHHyT." Oh je, BHAe;iH cmo, HMao h HSBecHO
KH5H>KeBH0 M 4^M.10C0(j}CK0 oSpaSOBaHjC, KaO UITO je
MMao H c.aodoAoyMjba. Ann obo noc;ieAH>e He Tpeda
TparH4H0 ysMiwaTH. Kao uito je C;io6oAaH joBauoBHii
jeAaHuyT o FbeMy penao, HeHaAOBHh je npu TOMe
HMao BHuie HecrauijiyKa h JiaKOMHCJienocTH nero
npaBe 6op6eHOCTH". Oh je h HHane HMao Te ocodHHe.
Oa HCKora kojh ra je Ao5po snao us obhx roAHHa
K0JH\5a je pen, cjiyuiao caM Aa je HeuaAOBuh 6ho
saAHpKHBajio, uiajbHBau, KOMeAHJaui"; uapOHHTO je c
AeBOJKaMa 6ho TanaB. KaAroA je npojiasHO Focuoackom
Aauac BpaHKOBOM yjiHuoM, rjicAao je y nposope
ACBojaKa: MapKOBwheBux, LUnjiHtieBe, CTauHuiMheBe,
HajyrjieAHHJHx 6eorpaACKHx rocno^Hua. YBeK ce luaAHo.
KaA ra noc;iy>Ke cjiaTKMM, oh: o, HeMoJTe ce Tpo-
iuhth". Hocho ce noKaTKaA Ma/io Heo5HHHMJe. JeAannyT
je noueo HeKH upBen, Kao xeKJioBaH" lueuiHp. Jy, a
UITO he EaM TaKO py>KaH uieuiHp?", uHTa ra jeAHa
nosnaHHua, a oh, dajarw osdHJbau a Tepa uiajiy, ysiiMa
meuiHp y pyKy, h oHTa: a sap je py>KaH?" /^py^0BH
cy ra AHpa;iH, uapoHHTo upeA ACBoJKaMa. Y CTapoM
BeorpaAy 6h;io je yjiwHUHx npoAaBaua Ko6acHua, He-
Maua, KOJH cy BHKa/iM: warme Vi/iirste; ApyroBu Hena-
AOBHiieBH HaroBope jeAHor TaKBor npOAaBua a^ BHne:
Armer Nesa, 6aui KaA je Heuia" CTojao uoa nposo-
puMa y FocnoACKoj ymiu,n Bho je TaKO o5euieH5aK,
1^aBo", roTOB Aa npaBH uia^jy h Aa je npHMH; 6ho
jeAau OA OHHx KojwMa je cee AOSBOJbeuo. ApY^h cy
MH npHHa/]H c/iHHHe anerAOTe. JecTe Jiu My;iH
 .l>yBOMHP HEHAAOBHTi KAO nyTODHCAU XXIlt

nHiao je HeHaAOBwh HCKor ceor nosHaHHKa Kano

roBope Aa xohe ^a mc ysMy sa MHHHcrpa?'* HHcaiVi;
KO roBopH?" na ja roBopHM". Cbc je lepao Ha
cnpflffcy; oh caM to npHsnaje. Bam laAa KaA je 6uo
y Heanojby, oh nume Ma/ieiHhy: naAa mh Ha naMei
jeAHO cjiaBHO HspenenHJe, cupen: kojiuko je .lea Heanyj,
cnpdwa je join /lenuia, h, 6o>Ka Bepa, ja hy th y iija.iH
H KOMCAHJH HHiaB MOJ >KHB0T npOBCCTH".
r. M. BopHcaBjbeBnh HcnpuHao je no apxHBCKHM
aKTHMa KaKBy je luajiy yHHHHo HenaAOBMh KaA My je
BJiacT 3a6paHH;ia LUyMaduHKy asrycTa 1850. Ja ce
cefcaM KaA je, nooAaBna, jeAan Ay^poBanKn B/iacTe;iHH^
Aa 6h HCMejao jeAHor nojiHTHHKor noBJepeHHKa"
aycTpHCKor, kojh je OA^iasHO H3/ly6poBHHKa,
n/iaTMO,
noA sroAHHM HsroBopoM, Aa ce ynHHH jejna MHca
KaHiana" y ^^pan^eBaMKOJ upkbh. C/iKHHa je h uiajia
HenaAOBHtieBa. /la HCMeje saopaHy jiHcia, oh je, laKo^e
noA HeKHM HsroBopoM, n;iaTHo Aa Tora Aana SBOHa
ca 6eorpaACKe upKBe orjiace laj Aora^aj, h upkbchh
Tyiop, H He snajyiiH y neiwy je cxBap, Aoncia h orjiacH.
Fjiac TOiMe nyKao je na Aa^ieKO. MH.nHfceBnti, kojh
je oHAa 6ho ^aK y 6oroc.ioBHJK, oHcao je o tom IlanTH
CpeiiKOBHhy, ca y>KHBaHDeM. MjiHJa rapauiaHHH nHcao
je CieBany KHHhanHHy, c neroAOBaHieM, h npeACTaBHo-
HenaAOBHl^a Kao HeciauiHO AepHuiie. ]\s> UapwrpaAa
ce TO Hyjio, H MHHHCTap cnojbHHx noc/ioBa AjiH-nama
roBopHo je Becejio HameM KanyhexaJH o TOMe. Beo-
rpa^aHH cy Ayro nocJie Tora naMTH^iH oBy majiy.
HenaAOBHh je, HapaBHo, 5ho Ty>KeH 3a to; oh je THMe
npaBHTe;bCTBO name HCMejaTH xoTeo", Ka>Ke ce y
onTy>K6H. Ha HcnHTy, y ynpaBw BapoiiiH, oh ce dpanno.
TaKO HCTO HeCTaUJHO Kao lUTO je H KpHBHUy yHHHHO.
A KaKO, Ka>Ke, 3Boho na upkbm TonnnAepcKOJ... sbohh
Aa ce KpaBe npaBHTejbCTBene nojy", h to join 6ec-
njiaTHO, a ja caM nponHcaHy TaKcy y jeAan Aynar
UpKBH HjiaTHO?" KHe3 My je onpocTHO KpHBHuy, a/iH
je OAcycTBO, Koje cmo BHAejiH Aa je HenaAOBHii Tpa>KHO,
OAo6pHo c jcAHOiM MOTHBauHJoM HyHOM opeKopa. KHes-
ce HaAa, Ka>Ke ce y aKTy, ,,Aa he penenH HenaAOBwh
caA, y CTpaHHM 3eM.T>aMa, rAe nayKe npoAy>KaBaTH r.
^XIV iiABJiE nonoBii-R

yHHTH HawepaBa, h cpue h jiyx CBOJ HeMHpHH ii pa-

CKajiaiuHH nonpaBHTH, h y oTenecTBo CBOje Kao hobck
MopajiHor KapaKiepa BpaiHTH ce". Kpo3 ueo ciapHHCKH
CTHJi OBora aKia, bhaii ce ^a ie KHes 3Hao ko;ihko je
HeHaAOBHh osdaibSLU.
Ty BOJby sa Liia;iy mh cmo npHMCTHJiM m y HcHa-
aoBHlieBMM nyionHCHMa. Ona ce jom BHiue bhah y H>e-
roBoj LUyMaduHi^u. V tom jiHCxy HMa ma;ie h caiHpe".
Ty HMa HecTaiuHHx KOMeHiapa nojiHiHHKHx Aorai^aja,
saiHM HMCTe majie, iiieraHehba", JiyAaHH>a", y npn-
BHAHO 035MjbHOM TOHy, jioFHKe HaipauiKe, jiaKpAHJa
Kao KBA ce Ko npaBH jxa He pasyMe KyA fteroBa ao-
ceTKa HAe, KaiKaA noK.ianatt>a rAe hm ce HOBeK Haj-
Matfce HaAa, h cjimhhhx cmcluhmx ciBapH. Taj je .thct
AHHac Bpjio peAaK, h c;ia6o ra ko riosHaje, a;]M je ohah
iaMa4H0 OHO paAO HHian Kao ujto je h Aanac Bpjio
npHJaiaH. Ako je CiepHJH Ao;ia3HO ao pyKy, oh ra je
CMrypHO c y/KHBafteM npaxHO. Y tom ce JiHcry iiiajia
H caiHpa" jaBjbajy h y pydpiiKaMa y KOJHAia hm| no
npaBH/iy Hwje 6hjio Mecia. Y AOAiaiiHM BeciHMa, Ha
npHMep, jaBjba ce i[a je y upHopenKOM OKpyry Be;iHKa
3HMa, CBe HecMe h dynapn 3aMp3;iH, h jbyAH He 3HaAy
iHTa he 6e3 Bo;ie", h oAMax ce AOAaje: HeK nnjy
BHHO." y CTpaHHM BccTHMa: y KpajbeBCTBy Heanonn-
laHCKOM caMO ce ipHAecer h ipn xHjtaAe JbyAH y
saiBopy Ha/iasH.'' Flo neKa necMa, nnp. flpo/iekHanecMa,
noHKfee cacBHM HcnpaBHo: npojiehe, thxh BeipHti,
THue Koje CKany e rpane Ha rpany, CBe uBeia h jiHCia,
na HajeAannyi: npouBaTH^ia jiecKOBHna, Jinciajy
uepntiH." Hapo4HTO cy uia;ie c npein/iaTHHUMMa, hjih
Ha panyH ypeAHHuiiBa; to je y nncMHMa ypeAHHuiTBy,
y npHMCA^awa hchoa TCKCxa, y onpoiiiTaJHoj pen i

MHiaouHMa HTA- riosHaxa je ona majia LUyMaduHKe

TAe HCKO To6o>K uiajbe npeTn/iaxy 3a jeAHy cupoTHuy"
33 Kojy He 3Ha rAH odHTasa" a Kojoj je HMe FIpaBAa,
M KaKO ypeAHHiuTBo y3a;iyAH0 Tpa>KH aApecanTa. lAnw:
ijpexnjiaTHHUH noc7ia;iH jeAHy necMy Kao no3ApaB o5-
HOBJLeHoj LUyMaduHi^u, h y Toj necMH HMa cthx:
,,LUyMaduHKy MUTahewo uao h ao caAa,"
a ypeAHHUJTBo CTaB.T>a npHMeA^y:
 JbyBO.MHP HEHAZiOBIl-R KAO DyTOnHCAU XXV

LLJyMaduHKy bh HHTajxe Kao ii ao ca^a,

A.iii Hajnpe HOBij,e jajTe, a hc k'o ao caAa."
Wjih: uiTaMnajytiH npBo omcmo h3 FpajcJjcBajiAa, ype^-
HHK flOAaje: MH ce 60JHMO Aa obo dhcmo 36or CBor
aanjaTMHecKor iiiTHJia He 6yAe ^ocaAHo HiiTaTejbHiMa."
Mjim: HeHaAOBHti npusHaje a^ ce y HDeroBWM AocaAaFbwM
ACJiHMa oceiia HenocTojaHCTBo", Hec.ieACTBeHOCT",
II c;inHHo, na AOAaje: TeiiiHM ce ohhm luto ho hok.
Hy6pa Ka>Ke: hu moM od Mene huko ce Huje nadao''.
H laKO. A^Jbe. Mh cmo ce HapOHHTo 3aAP>KaBa;iH Ha
npBoj H Apyroj roAHHH oBor -iiicia (1850, 1852.), Aa
OHCMO OH.iH OjinyKe BpeMeHy KojeM roBopuMo, a;in
y Aa.i>HM roAHHaivia OBaKBe ma.Te Hwa mhofo Bmiie;
npH HdOJ HapoHHTO >KeHe cipaAajy.
He caMO ma.TjHBau, HeHaAOBnh ie 6uo h JiaK
Aa He Ka>KeMo: jiaKOMHc/ieH
HOBeK y to Ao6a.
BiiAe;iH CMO KaKO je oh nyioBafee npeinocTaBiio iuko-
.lOBaity, H KaKO je h to nyTOBaH^e 6hjio cacBHM 6e3-
6pH>KH0. Oh je cacBHM c.nynaJHo Aomao y Heanojb, a
Morao je AotiH h y D^apwrpaA: HHKaKBa HapoHHTa n.naHa.
HHJe HMao; HKJe snao hh KyAa he k3 HeanoJba. Ja
cajw TH k'o THua Ha rpaHPi", Ka>Ke oh 6aiu Taaa, 11
AOAaje Aa tie HerAe ,,H3Me^y .loHAOHa h UapiirpaAa
OHpaTH" KaA H3 MTajiMJe no^e. Oho HenocTOJaHCTBo"
H Hec;]eACTBeHocT" Koje oh cas* ce6H y iua;iH npH-
HHcyje, 6iine cy OAHCTa crEapne ocoOuHe H^eroBe y
HeKO.THKO.
HeHaAOBVih HHJe 6ho hh AOBOJbHO cnpeMan 3a oho
onmTeH>e c HDerouieM Koje cs\o paniije npeinocTaBK.iH.
Oh HHJe HMao Tanna noJMa Hberomy h Upho] Fopii
KaA Je y Heano.'b Aomao; npiiSHaTH Bajba Aa cy y oho
Ao6a Taj nojaM h 3Hatt>e 6iirM sp.ao peiKH. Upnoj
FopH HenaAOBHh je HMao noBHaTO poMaHTHMHO mh-
ujjbett>e Koje je HMao BpaHKO, h ApyrH necHHUH oHora
RpeMCHa; to je se.M.ija jyHaiuTBa, nouiTefta, c;io6oAe.
JacHO CBeAonancTBo TaKeoM hberoBy MMiujteHjy HMaMO
Ha BHUje CTpana: y H^eroBy nyToniicy h3 Cp6MJe, y
H>eroBoj necMH LlpnoropcKU Cpoim (AOUHHJe HasBaHOJi
LlpHoropcKii ycKOK) h3 849, y C/iaBCHCKOJ bujiu, obac
1

OHAe no LUyMaduHi^u. hberomy 3Hao je as je 60-

;XXVI nABJiE nonoBH-B

jiecTHH. H^eroBa LUyMaduHKa 1850 aohoch bccth KaKO

ce 6aBH y Bokh", KaKO je joiii jeAnaKo c;ia6 ca
SApaB/bCM". Ajih HDeromeBa ACJia HHJe aotjic HHiao;
npBHHe H>eroBe, HapaBHo, He, a;iH hh Jlyny, na naK je
M FopcKu Bujenaii Bpjio ockyaho nosHaBao. ,,3a FopCKu
Bujenai^ Bpjio caM Ma;io raAa SHao
Ka>Ke oh caM,
roBopehH 6aiu o obom BpeMeny caMO caM ra AOTJie
;

6ho jeAannyT noBpiuHO npoHHxao." KaA ra je Ii>eroui

sanHiao mra je 6ojbe, Bujenai^ hjih lllheaaH kojh je
dam TaA HSHiiiao, HenaAOBHh je feyiao He snajyhH
Luia Aa Kance. Ja caM, Be^iH oh, sdor lora sahyxao
uiTO ynpaBo HHcaw ce Morao onoMenyTH KaKBa je
caAp>KHHa FopCKor Bujeni^a.'' Toper Heno3HaBaH>a
hberomeBHX 'ACJia HHJe mofjio 6hth. /la 6h HpoHHJa
6H;ia Beha, Hberoui je nosnaBao HenaAOBKheBa AeJia.
Je jiH Bama C/iaBCHCKa BUJia h HOBHne Illy mad uHKa?'\
OHiao ra je oh hhm cy ce npBH nyr bhac/ih.
TaKaB je 6ho HeHaAOBnii, a oHanaB hberom. Allegro
Penseroso.

IV.

flucMa U3 Mmajiuje
unu KaKO mx je HeHaAOBHh
Hajnpe nasBao: B/iaduKa upHoropcKii y Mmajiuju

Haj6o;be cy Ae;io nauiera nncua. Oh hx je, y ociajioM,
HHcao y CBOJMM HerpAeceTHM roAwnaMa, He Kao ona
paHHJa, Koja je nncao KaA My je 6h/io oko ABaAecei
H nei roAHHa. I-bHX je HaJMaH^e h nonpaBjbao, npe-
uiiaMnaBajyhH hx y uejiOKynHHM Ae/iHMa. 3a ujto hx
HHJe ouiiaMnao, OAMax KaKO cy y noAJiHCKy Cp6uje
HSJiasHJia (1869)? To dH 6h;io Jieno H3AaH>e, npHJaTHO^
ca OHHM CMMnaTHHHHM ciapHM c/ioBHMa; CBaKaKO 6h;io
6h Jienme oa H3AaHja JoKCHMOBwha h/ih BaApyre uiiaM-
napcKHX paAHHKa; oBaKO, Hajjienuie je h HajxannHJe
liSAafte Hame C. K. BaApyre.
TeK y OBHM riucMUMa jaBJba ce hhcthjm cth;i He-
HaAOBHties. y rJucMUMQ U3 UleaJiiapcKe MoyKQTe ii3Lhii
H oBaKBe (|)pa3e: to je seMJba (OpanuycKa) Koja je
HaAMauiH.ia Apyre napoAe"; oBAe Beh Tora HeMa. HeMa
HH pa3B;iaHeH>a, hh neyipajiHHx Mecia; CBe je mhofo
.K0HUH3HHJe. YsMHTe caM none ran: He6o des odJiaKa,
 jbyBOMHP heha;iobhti kao nyronncAu. XXVII -

Mope 6es lajiaca, o6a;ia des Jiaaapona, Jia^e 6e3 je^-

pHJia". To je Jieno Kao peneHHua, n lanHO Kao onnc
Heanojba y cacBHM paHy 3opy. MMa h cthjihcthhkhx
noKymaja BHiuer pOAa; nopeAHie onHC 3ope y Hu-
cMuma U3 LUBajnapcKe (VI hhcmo) ca napa;iejiOM a.i-
nHCKe H HeanojbCKe aope y V nwcMy H3 Miajinje.
Tawo ce ghhc cacTOJH h3 cacBHM o6hhhhx ona>KaH5a;
aKO je CTHJi HeiiJTO bmuih, HHJe aobojbho jacaH: oBAe
je CBe (})HHHJe, jacHHJe; ona>KaFba cy Ay^-^a;
yxBaiieHo
je H onHcaHo AyuiesHO pacno;io>KeH3e Koje ce pal^a
npH xaKBHM jienMM npHSopHMa, h cbc je ooraTHJe,
pacKomHHJe, h KOMnapauHJe h KHHHua. y FlucMUMa
U3 Mmajiuje HeMa hh ByjirapnocTH, Ha KOJe cmo Ha-
HiiJ/iH y paHHJMM nyionHCHMa a oa kojhx HHcy cjio-
ooAHa HH riucMa U3 HemaHKe.
Mwa HAo6pHx oHHca: xoTejiCKii nyiHuuH, Jiasa-
poHH, HanojiHTanuH yoniuTe, EnrjiecKUHDa npH ne-
H)aii>y Ha BesyB. /lo6pe cy napoHHio CH/iyeie U,pHc-
ropana H3 BJiaAHHHHe npaiHbe, HjHxobc naHBne h opii-
FMHajiHe npHAieA^e. To je KaiKaA HSBeAeno Bp-io koh-
UH3H0 a PispasHTo. CeiHie ce uiia obm Ka>Ky KaA je
HenaAOBHti o6yKao upnoropCKO OAeJio. ^Ko 6h peKa'
Aa je oBo OHH MCTH?", Ka>Ke jeAan; a ApyrH: e, Bora
MM, caAa CH HOBJeK Ka' H MH";TpeiiH, najnocjie: KaK0
re HHJe >Kao ipoiuHTH HOBue na one lajiMJancKe Kpne-
THHe?" Kpahe ce HHJe momo pehH, hh ca SHiue rpa-
AauHJe. KaiKaA HanBHocx thx UpHoropaua Ao;ia3H
HenocpeAHO Kao KOHipaci osdHjbHoj (j)HrypH B.iaAHHMHoj.
rioc-ie onaJHor roBopa BJiaAMHHHa y noceiH aMepHHKOM
BHue-aAMHpa/iy, OAMax oho ByKajiOBO Mepen^e ;/a^e
jaiaranoM; la MemaBHHa iparHHHor h komhmhof e le-
MCHTa npaBH npHJaian yiHcaK. /^o6ap je, h OAJiHnaH,
H ueo OHHC caciaHKa c BJiaAHKOM. Mhcjihm na oho
KaA OHcau npO'iasH nopeA pycKe upKBe; KaKO My
jeAaH Enrjies hs APyiiJTBa npenopyMH as to bhah;
ByKa/io H SBeuKaH^e HieroBHx lOKa, h>hxob pa3roBop,
HaHHH KaKO ra je npHJaBHO BJiaAHUH, AeiajbaH onwc
code BJiaAHMHHe; hta- CBaKa je upia laMHO yxBaiiena,
M cjiHKa je cacBHM >KHBa. TaKBo je h cBe mio He-
HaAOBHti rOBOpH O B/)aAMUH. Ca B/iaAH^HHOM (})H^ypOM^
XXVIIl HAB-IE IIOnOBU-B

Kao ueHTpoM HHiepeca, FJucmq u3 Mma/iiije A0CTH>Ky

H odjeKTMBHocT Kojy HHKOJa paHHJe HHcy HMa/ia.
HeHaAOBHh je Bpjio Ao6po yHHHHo mio je y oiihc
noMneje yHeo FljiHHHJeB ohhc epynuHJe BesyBa. FIjih-
HMJe M;iai)H je TBopau Hauier cJ)e;beTOHa y o6;iHKy
nucMa"; iiMa MOAepHHx upra y FbCMy. HapowHTO My
je Taj onHC Ao6ap. Y jeAHOM Bp;io 6pH;baHTH0iv\ ii
yneHOM H/iaHKy earjiecKor TpomeceHHor Flper/ieda oa
npouiJie roAHHe, nosHaiH HayHHHK Cep IJieMC Opesep
npenpuHBO je laj onwc Ha AyraHKO h lUHpoKO. Ha
>Ka;iocT, HeHaAOBHh je HjiHHHJa c;ia6o npeBeo, ch-
rypHO He c opHPHHajia, h ca HeAOSBOJbeHHM c;io6o-
AaMa. rijiHHHJe je nncao Asa nncMa o obom Aora^ajy
Tai^HTy HCTopHKy: jeAHO rAe roBopn o cbom yjany, n
Apyro FAe roBopH o ce6H, a HenaAOBHii mx je ca>Keo
y jeAHO, 6ojbe pehw noMemao.
HapaBHO, A^Hac, nocjie BHuie oi ceAaMAecei roAHHa
OA KaKO je HenaAOBMh noceiHo MiajiHJy, h HapoHHTO
nocjie OBHX ceAaMAecex roAHHa KaA ce Kyjixypa CpdHJe
AHFJia HecpaBH^eHO bmcoko, HDeroBO nosHaBan^e Miajinje,
HjChmx ciapHHa n sHaMeHHTOCxH, iisrjieAa apxanHHO.
Oh HHJe HH Avajio bo^ no HxajiHJH, A^Hac; oh to MO>Ke
6hth caMO jom sa A^uy. Oh je AaJieKO oa Tora Aa
6yAe BypKxapT, CxeHAa;!, Ten hjih dap Flajieojior. To
je jacHo, H Ha to He Tpe6a tpoijjhth BHUie pcHH. J\o-
bo.TdHO je noAceTHTM mxa h KaKO roBopH o yMCTHOCTH,
KaKO HH jeAHor oa CTapnx nana ne noMHH>e hh no
HMeHy, KaKO cyAiapny ncTopHJy PwMa Aaje y AeceTOj
rjiaBH. HenaAOBHh je caiM, h jom oHAa, snao Ty CBOJy
c/ia6ocT. y noMenyxoM npwBaTHOM nHCMy ns Heanojba,
OH ce, npH noceTH ra;iepHjaH iwyaeja, ceha 6eorpaACKor
>KHBonncua ABpaMOBHha: CBarAa mh je Bpjio >Kao luto
HHJe OH MecTO Mene, kojh 6h osyAa c BehoM nojisoM
nyTOBao, mjih 6ap Aa cy mh H>eroBe ohh". C tom H^e-
roBOM apxaHHHoujhy c/iawe ce h okojihoct Aa je Aocxa
cxeapH npoMeH>eHo oa 0HAaiiJH>e Mxa;iHJe. BypdoncKH
Mysej y Heanojty soBe ce Aanac Museo Nazionale-, Via
Toledo nocxa/ia je Via Roma; na BeayB ce caA HAe
KyKOBOM >Ke/be3HHU0M; hh jcahh bo^ hm nyBap y
rioMnejy ne 3Ha saM Aanac pehn rAe je Cosa del
principe di Montenegro.
 ."byBQMHP HEHAJt^^BU'R KAO nyTOPHCAU XXIX

KaA ce cBe cBCAe, HajBeiiy Apa>K HeHaAOBHheenM

riucMUMa U3 Mma/iuje Aaje cajw HDeroui. 3a HenaAO-
BHha je 6ho r;iaBHH sroAHiaK to luto je cpeo OBor
Be-iHKor necHHR-a. Oh je ly a^o decMpiHc KOHBepcauHJe
FberomeBe, Koje BpeAe CKopo kojihko h FopcKu Bujenai^.
KttjHra ffceroBa Hai6o-rbH je yBOA y nosHaBaPbe necHHKa
Biijeni^a. HeHaAOBnli je hberoiuy uljto cy n.iaTOH w
KceH0(}30H CoKpaiy, Hhkoji bc/imkom ApHoy, BocBe/i
UoHCOHy, Myp BajpoHy, /Je Kbmhch KaHiy, EnepMaH
Feiey. HberoBa je KFbHra hctof poAa h hctc kh^h-
>KeBHe Ba>KHOCTH KOJe H HiHXOBe.
HeMojie MHCJiHTH Aa ie Majia 3ac;jyra HeHaAOBHheBa
lUTO je Aao CBOJe ycnoMCHe o noc;ieAHDeM BJiaAHUH
upHoropcKOM, HHTH HaK o;ipHuaTH Ty sacjiyry hbCMy h
npHOHcaTH CBy Ba>KHOCT Ft)erouiy. Bnorpa(j)H Be.THKHx
.T>yAH HMajy h cBoje B.TacTHie BpeAHOCTii. Tpe6a oce-
THTH BejiHKor HOBeKa. Bh necTO npo^eie nopeA HOBCKa
OA BpeAHOCTH, na pteroBy BpeAHOCT ne oceiHTe, h
ApyroMe npusHajeie Bume Hero fteMy. Cbct je hccto
HenpaBCAaH npeMa oBaKBHM 6Horpa(J3MMa. CeHi-BeB je
jeAannyi 6paHH0 EKepwana oa laKBHx npenopa. ,,3a-
xBa/iHMO My, roBopno je oh, h neMOJA^o ra o6acyTH
enHrpaMHMa, h r.ieAaiH ra OAOsro, Kao He6;iaroAapHH
.TjyAH". EKepMaH je BOJieo cBora feiea, cjiymao ra
na>K.'bHBO M CKpOiMHO, H nyHHM pyKaMa Aao naM je
KpajbeBCKe noKJioHe". Cjihhho je ynHHuo n HeHaAOBuh.
Oh je BOJieo hberoiua; CBaKM 6h oa nac, Ka>Ke oh
sa cede h HberomeBe npaiHOue, oabojho no jeAan
Aeo cBora >KHBOTa h SApaBjba, h HieMy dH Aao". M
aKO HHJe 6ho ynosnai c Ae/iHMa HjeroBHiM, oh je OAJe-
AannyT, y HieroBy npHcycTBy, oceiHo CBy BeJiHHHHV
HaeroBy; m to My jaKO c;iy>KH na naci. ,,0h je CpdHH
w poAOjTjydau KaKBOM y CpdHJH ne TpawHTe napa",
HHiiie HeHaAOBHh Ma;ieTntiy. Ko sna KaKBe ce Be;iMKe
MMCJiH y OBaKO Be/iHKHM AyuiaMa... jaBjbajy", nHiue oh
jeAHOM r^ieAajyhH ra, Hajnocjie, Aa dHCTe BMAe;iH
KOjiHKa je sacjiyra HenaAOBHha y obom nor/ieAy, no-
peAHie ra ca ApyrHM dHorpacjjHMa FberomeBHM. Me-
AaKOBHh HHJe BajbAa hh jeAHy Ba>KHHJy KOHBepcaunjy
H>eroBy 3a6e,ie>KKo y CBojoj khjHsh. Oho ujto MaTHJa
XXX OABJIE nonoBHTi

BaH ciaBJba y ycia HDeroiuy, ne jihmh HHMa;io Ha.

oBora. A KaKsa Me^yiHM, koa HcHaAOBnha, npsa
je,
KOHBepcauHja ca HDcroiueM, na OHa ropociacHa c
eHr.iecKHM jiopAOM, na ca iJMMHTpHJeM CTpa>KMeLUTpoM.
(uejio je MecTo naxeTHHHo), na cto Apyrnx penii h
npHMeAa6a oBor BejjHKor HOBCKa! 3a HSBecne penii,.
Bp;io JiHoepajine 3ajeAHor BjiaAaoaa h B/?aAHKy, no-
cyMtt>a-fio ce jxa jih mx
je hberouj Morao pehn; ja He
3HaM Aa ;'H je cyMita onpaBAana. Ja npe BepyjeM a^
je CBe TaHHO KaKo je HenaAOBHii 3a6e/iewHo; napaBHO,
OH ce HHJe c;iy>KMo CTeHorpa(})HJOM npn dejiewetby,
Hero nHcao no yiHCKy h naMtieFty. Ha una Hena-
AOBHh M0>Ke 6hth jeAHHo HHJe na3H0, to je na AHaJieKai
upHoropcKH. 3a uapciBo Hfc6ecKo tberom HHje Morao
petiw Aa ra je XpncToc npe dse xHJbaAe roAHHa
HaroBecmuo",
HapaBHO, HeHaAOBHti HHje HDeromy 6aiii oho hcto
UJTO je EnepMaH Feiey. EKepAian je 5ho koa Teiea
ceAaM ocaM roAHHa; oh ra je o6o>KaBao h 3Hao CBa
JteroBa A^Jia na naMer; oh ra je o cBCMy nniao h
>Kejieo Aa o CBaKOM npeAMery nyje HberoBO Mnmjbeite;
OH je oAHcra MMao cnoco6HOCT 3a o5o>KaBaH>e" h
OHO 6;iaropoAHo ocetiaH>e CBoje Mwcnje", o KOJHMa
CeHT-BeB roBopn: koa HenaAOBMha, BHAe.iH cmo KaKO
je OA CBera Tora Aiajio 6hjio. Oh je 6ho cyBHme MJiaA
H JiaK 3a TBKBy MHCMjy; koa H>era je CBe f5H;io Beiap,.
can, 3aHeT0CT Ha Apyry cipany. TaKo je oh nponycino
Aa 3anHiiie HDeromeBy KOHBepcauHjy Ha coapey koa
PoTuiHJiAa, 3a Kojy je caM pcKao Aa je xy Hberoiu
roBopHO onaKO Kao mio je y FopCKOM Bujenny ro-
Bopno". nponycTHO h Aa ra nma una mhcjih o BpanKy,.
MH/iyiHHOBMliy, MyujHUKOM, ByKy. HeonpocrnBo je
UJTO HMJe 6ho dojbe nosnaT c HberoineBOM noesMJOM
Aa ffcoj c HjHm pasroBapa. HeHaAOBHh je HMao o6nHaj

Aa CBaKor necHHKa HHTa 6am y ohom jviecxy rAe je

OBaj >KMBeo, CTBapao, yjvipo. Y Besejy HHTa Hosy Xe-
jiousy Pycoa; y Kjiapancy, Hajjida Xapojida Bajpo-
HOBa*); y LLiwybOHy, h to dam y TaMHMUH BoHHBapoBoj,

*) Ha ApyroM iMCCTy y cbojhm CTHxoBWMa HasHBa BajpoH

5a;ic oBor (wcneBCKor) jeaepa mcctom po]^eH>a 6ecMpTHe Jby-
 !

JbyBOMHP HEHAaOBUTi KAO nyTOnHCAU XXXI

BajpoHOBa LUuJhOHCKor cyofctba; Ha BnprHJioBy rpo6y,

HeiBpiy KftHry Eneude: sauiTO caA, KaA je ly ys hbe-
roma, He 3aTpaH<H ojx Haera FopcKU Bujenai^ wrw Jlyny,
HJiH LUTO Hx He HopyHH y Ben h BeorpaA?
HeHaAOBHh hh y TOMe He /[hhh na EKepMana oito
HHJe ociao ca cbojhm bcjiukhm HOBeKOM ao Kpaja.
EKepMaH je 3aK-nonHO ohh Feiey. HenaAOBHli, Beipo-
roH>a KaKo je 6ko, leK mio ce nosnao c HDeromexM,
xohe Aa hac h3 Heanojba, xieo 6h as npoBCAe ycKpc
y PHMy, H jeABa ra HDeroui 3aAP>Ka. HHJe ra hh ao
Kpaja MiayiHje npaiHO, Hero ce pacrao c h,hm y O;io-
penuMJH (Maj 1851). Flocjie je noHOBa oho c HjHm y
Beny, y jyjiy, h noHOBa ra nycTHO Aa caM Aajte nyiyje,
y UpHy Topy. LUto HHJe noiiiao h oh c h^hm? Oh je
BHAeo Aa iie Fberom yAipeiH y spjio KpaiKOM BpeMeny.
I-beroBo TpajaH>e na seM.tH KpaiKO je", nHiue oh y
XIII HHCMy CBoje KH^Hre. hberoui je AOHCia h yAipo
y6p30, y OKTo5py re HCie roAMne, Tpn Meceua noc.ie
HDHxoBa pacxaHKa; HenaAOBHh je laAa 6ho y BeorpaAy
apxHBap MKHHcrapcTBa CnojtHHx FIocjioBa. Bajba npn-
MeiHTH Aa je HnaK jeAHo BpeMe mhc/iho Aa mac y
I^pHy Fopy; y nncMy MajieiHiiy, oh ABanyi Kawe KaKo
HaMepaBa raMO noiiH. /^a je lajvio nomao, kojihko 6k
HaM KpacHHx CTBapH Morao HcnpHHaiH o Fberoiuy
KojiHKo 6h KH>H>KeBHHx yc.nyra Morao xaMo vhhhhth!
Cnacao 6h pyKonnce H^eromeBe, bhaco 6h mia je c
OHOM necMOM MeHrHhy, Cjiooodujady 6h nonpaBHO
npema npuMeA^aMa necHHKOBHM; h laKO Aa.'be. A Vbe-
roui dM TO CHrypHO jeABa AOHeKao. Oh ra je, bhac/ik
CMO, 3aAP>KaBao Aa c h>hm ociane mxo Ay>Ke y Hea-
no;by. Oh je 3Hao Aa OBaj boah AneBHHK, h y napo-
HHTHxM npH/iHKaMa 3aAP>KaBao ra Aa npHcycTByje KojeM
pa3roBopy Aa 6h Morao 3a6e;ie>KHTH mio Tpe6a. Oh
ra je jaManno SBao y U,pHy Topy. HenaAOBHh My je
lawo 6ho HeonxoAHO noTpe6aH; na lJ,eTHH)y je 6H;ia
ro;ieMa* ocKyAHua laKBHx JbyAH, Ax, Aa ce HenaAOBHh

6aBii", Ka>Ke Henan^obn^, UlBaji^apcKa, nucMo IX. To je aiiysHja

Ha Byron, Childe Harold, Canto III, stanza 99 (Clarens, sweet
Clarens, birthplace of deep love") h lOu (Clarens, by heavenly
feet thy paths are trod, Undying Love's .").
. .
XXXIl nAB.lE IlOnOBHTi

o;ia3Bao lOAie noaiiBy, Ky^ 6u 6ujia .lenma iteroBa

Ki-bura!
MnaK, nopcA ceera nponymieHora, HeHaAOBwheB
BjiaduKa i^pHoropcKii y Mmamija
^a noBpaTHwo ny-
TonHcy H>eroB oo-tH nacjioB
HSBaHpeAHo je Jiena
KFbHra. CeHT-BeB je penao sa EKepMaHa: 0h Bume
He Mo>Ke ywpeTH; BesaMa Koje ce He KiiAajy oh ce
Beaao 3a jeAHora 6ecMpTHHKa". M HHHetiH ajiysHJy Ha
npopoKa MjiMJy h H>eroBa yneHHKa JejiHCHJa o KojUiMa
roBopH Upyra Kwura o i^apeBUMa, oh saBpiuasa: Je-
.THCHJe HaM je canyBao niaiiiT h jiyx Mjihjhh, h sa-
Hp>Kao je Ha cbom nejiy je^aH span H>eroBe CBeiJiocTn".
TaKO 6hcmo HenaKO u mh momh pehH o HenaAOBHtiy,
aKO 6h HaM ce AonycTMjio ^a roBopHMo Ma;io poMaH-
thhho.
V.

y BpeMeHy Kapa^op^eBwha, HeHaAOBHii je /Khbcg

CKpoMHo Kao rHMHasHJe, Kao apxHBap h
npo(J3ecop
npoTOPco.iKCT MHHHCTapcTBa CnojBHHx rioc/ioBa, Kao
CTo;iOHaHe.THHK" H ceKperap MnHHciapcTBa npocBeie.
KaA cy Aoiui.H 06peH0BHiiH, oh je laMan dHO CTwrao
y UapnrpaA, Ha CBoie hobo onpeAejbett>e, Kao ceKpeiap
nocjiaHCTBa, h CBeioaHApejcKa KpHsa HMJe ra ce ao-
jaK.ia HH y ko.ihko. ToAHny Aana AouHHJe, KpajeM i859,
OH 6h nocraBJbeH sa Hane.iHHKa MuHHCiapcTBa FIpo-
CBeie, H ociaAe na tom no;io>Kajy sa ue/io BpeMe Knesa
MHxaH.^a; h ano po^aK 6HBme AwnacTHJe, oh dejauie
noLUTOBaH H HeysHeMMpaBan. A.im ca y6MCTB0M khc-
MvCBuv. AO^e H 3a HenaAOBHiia KaTacTpo{})a. HberoB
poijeHH 6paT CBeio^ap cipejbaH je Kao saBepenHK, a
cea nopoAHua HeHaAOBHha 6H;ia je roH>fcHa, noA Ha-
MecHHUiTBOM. Haiu HHcau OHAa 3aTpa>KM neHCHJy h
Ao6h je.
Hh Ha jeAHor oa nauiMx KH>H>KeBHHKa KaiacTpotjia
OA 1868 HMJe yTHuajia kojihko na HeHaAOBHha. Mii-
jiHheBnii, kojh ra je thx Aana BH^ao, npHna Aa je 6mo
yiyMCH, Aa je n;iaKao, Aa je Hiiiao Kao hobck orpoBan".
rioc;ie Tora HenaAOBHh je oinyroBao y Ben. T. C.
Bh/iobckh, KojH ra je ly BH^ao, npHHa Aa cy My vkhbhh
 .l>yEOMHP HEHAHQBH-R KAO nyTOnilCAU X XXIII

6hjih pacTpojeHH, Aa ce k-iohho myiuTBa, jia ce na-

.ia3H0 caMo ca HDeroBHM oue.M, cbojhm crapHM npaiu-
KHM npHJaie.T.eM. npeBUMMBUiii Ty, oh oas noHeiKOM
i869 y MuHxeH; ry je, HenoBep.bHB, ^cea nncMa cna-
nuo y (j)ypyHH", KaKO caM Ka>Ke. KaKO je dno ^ojierraH,
o;i Hore, noj^arpe, to oj^e y nosHaia paJHCKa Kynarn-Ta:
y XoMOypr noHeiKOM anpujia, a noHeiKOM waja y
BM36aAeH. Kaji ce iieiUTO onopaBHO, noMiuLUbao je oner
Ha nyTOBatba, a.in He BMiue no Esponii i.'cro aa;i>e.
Te jeceHH join mmc/ih jia nof^e y AvepHk'v, it ^a y
Cje;iiihbeHnM ;;p>KaBaMa ociane .^ecei Meceun. AiOi He
6n Morao y AiNiepiiKy, oh he y Ernnar, ^a npHcycTByje
OTBapaPby cyeuKor Kana^Ta. Oh ce 036h;i>ho cnpeMa 3a
nyT II yHH eHr.aecKii. Mo>KAa cy My njianoBH o thm
aajieKiiM nyiesHMa aohijih oh >KejLe Aa ujto AajLe o^e
OA BeorpaAa n Cp6a. Ka>Ky Aa noc/ie KHe>KeBa yoHCTBa
HHJe HMKaKO A0-ia3H0 y BeorpaA CBe ao i887, KaA je
npncycTBOBao npenocy ByKOBHx KocTHJy H3 Bewa. V
Ba.T^eBO je CBpafiao; mbth My je OiiJia join >f:HBa h
laMO ceACjia. HHJe xieo Aa ce npHMa AP>KaBHe c yHv'oe
HHKaA BHuie; ceAeo je Kao nencHOHap y Ba.^eBy, hjhi
UerHH5y. Kai ra je khcs HKKO.ia no3Bao i8/9 sa
MHHHCTpa npocBexe, oh je h to oa^ho.
KH)H>KeBK0 ce TaKo^e npoMeHHo. Oh je BepoBaTHo
CMaTpao Aa je uejia H>eroBa Kapnepa CKpxana, h ona
SBaHHHHa H OBa Ki+jH>KeBHa. CnrypHO je noMHui.T^ao
Aa npecTaHe oHcaTH. CfiaKaKo ctojh ji^ je caA mhofo
MaH^e K'tt>M>KeBHO aKTHBaK hero npe. lUTa CBe oh HHje
ny6jiMKOBao ao 1868! Ty cy abc sSupKe neca.Ma, Tpw
sacedna cneBa, BHme npcBOAa Mei)y KoJHMa HMa h
noAe6jbHx KH^wra, hcihto uiko.tckhx KH^nra, McMoapu
M ripomoKOJi nucQMa HseroBa oua, na C,io6odujada,
y3 TO ABa Ma;ia ajiManaxa. 11 noBpx cBera ocaM ro-
AHujhjI^x TC'iajeBa UJyMaduHKe c nyno H^eroBHx npH-
.Tora. rioc.ie Maja i868, oh Ayro He ny6iHKyje Hninra.
M3y3eTaK mhhm cawo c flucMUAia us Mmojiuje, Koja
LUTaiMH. y KajbCBMiieBoi Cp6uju c nonerKa Aeuewdpa
I808 AO Kpaja :Maja 18 9 foahhc. Mo>KAa ra je ypea-
HMIllTBO sa TO SaMOJIMJlO, H.TH je OH caM xTeo Aa H
CBOje de.aeuiKe us MTajiHJe paspaAH y fotob nyTonnc,
XXXIV nAB.iE nonoBH-R

Kao LUTO je TO AOTJie yMHHHO ca CBHAia APyrHM nyi-

HHM dejieiuKaMa; ^a na laj HaHHH paiuHHCTH h ca no-
cjieAHiHM OA paHHJe HaMHiujbeHHx AeJia. Ajih, ccm Tora,
OH He ny6;iHKyje HHrAe HHUJia, Kao Aa je KH>H>KeBHOCT
cacBHM ocTaBHo. To Tpaje CKopo Aecex roAnna. Ten
tie ce OKO ocaMAeceiHx roAwna noBpaiHTH KH>H>KeBHOM

paAy, noHexH CBoje a^jio O U,pHoropi{UMa (1879), cpe-

^HBaxH CBOja uejiOKynna A^-^a (oa 1881 h HSHoea oa
1 892), ynetie y H>HX h neuiTaMnaHe ciBapn, ype^HBahe
F/iacoHomy (1885), capa^wBatie Ha BajbescKUM hobu-
HQMa (oa 1887).
He caMO no aKiHBHOCTM, oh je m Hnane ApyKHHJn
y CBOM KH>H>KeBHOM paAy. Hefce BHuie rpMeTH" npo-
THB KpajbCBa H THpana, Kao mio je hhhho AOiJie,
Hero he oHcaiH ciBapH Koje ne Awpajy HHKora. Ako
uiTO H Ka>Ke npoTHB BJiaAajiaua, to je najnpe epjio
peTKO, a nocjie je desasjieno, y maJiH. Oh he ce Bpa-
THTH CBojoj CTapoj ujajiH, Kojy je neroBao y LLIyMa-
duHi{U h Koja je ;]e>Kajia y HseroBOJ npHpoAH. C h^om
fee noMHpHTH H CBOJy (j)H;ioco(j}HJy, 3a KOJy je TaKoi^e
OAaBHa noKasHBao ckjiohocth. Ty he (})M;ioco(})HJy h3-
BecTH cacBHM y Ayxy onTHMHSMa, BeApHHe, no opwH-
unny: ne nenajiHTM ce hh sa ihto. Oa Xerjia oh je
npemao /JewoKpHTy luto ce CMeje.
y TaKBOM pacno;io>KeH>y HenaAOBwh nHuie CBoja
fJucMa U3 HeMQHKe, KOja HHTajiau HMa y pyKaMa. Oh
Hx HHuie H3 XoMdypra h BH36aAeHa 1870 aok ce
jieMHO H H3JieHH0, H KaA je BHAeo Aa oa aMepHHKor m
ernnaTCKor nyTa neMa HHuiTa. FIoBpaTHo ce oa yTy-
HeHOCTH y KOJy je 6ho nao, a/m je 6mo caM h ocehao
AOcaAy. MHTao je mhofo h Ayro, napOHHTO pOMane,
AieMoape, HCTOpHCKe KH^Mre; HHxao CKOpo roAHny Aana,
H najnocjie sanoneo Aa oneT nwuie. MMa mhofo Bpe-
Aiena KaKO HHcaM HniuTa nHcao"; nHcaTM, to je to-
;iMKo KOJiHKo ca caMHM co6oM pasroBapaTH ce", Ka>Ke
OH y noneTKy OBe CBoje KH>Hre. FlHcaw^e Te KH^Hre, to
My je 6h;io pa30H0^eH>e; Ty je h nopeKJio H>eHo. Kpaj
ften AOLuao je KaA je h36ho 4)paHi;ycK0-npycKH paT.
flucMa U3 HeMQHKe cMaTpajy ce o6hhho Kao nyTO-
nHC, ajiH ona cy Bpjio pa3JiHHHa oa oHora luto je He-
 .T>yBOMHP HEHAJHOBHTi KAO nyTOnHCAU XXWT

aaAOBMh AOTJie y tom poAy nwcao. KaKae je to nyionHC

KaA ra nHiue hobck Kora 6o;ie Hore h kojh hc MO>Ke
Aa MaKHe hs co6e? rior.oBHHa KftMre oAHcia npeux
jificej RHcaMa h3 XoMdypra oahoch ce Ha to CTafte;
TCK c jeAaHaecTHM hhcmom, hs BHsdaaena, noHHH>e
HCKM noKpcT, meTH^a jeAHor peKOHBa;iecueHTa, npso
H3-ia>KeH>e saH Bapomii h no oko/ihhm. Fla n Ty je
caMO Ha]6jiH>Ka OKO.nnHa y nHTaPby: B0>KH5a jiaijOM ao
MaJHua H OpaHK^ypTa. Ten je HeKanaB c/iynaj, HCKa
noMeTH>a ynnHH/ia a^ HeHaAOBHii OAe, npeKo BeuJiapa
u THceHa, ao Kacejia. He cawo no TypHCTMHKOj aKTHB-
HOCTH, Hero HH no paA03Ha;iocTH nyTHHKa, oBa KhbHra
HHJe oyTonHC. HenaAOBiiiia BMuie ne saHMMa HMuiTa
uiTO ra je paHHJe 3aHHMa;io. Pa^afte cynua, paAn
Kojera ce HCKaA neo Ha PurH-KyjiM h cHjiasMo y Hea-
nojb, ocTaBJba ra HHAH4)epeHTHHM. HerAa, to mh 6eiiie
HaJMHjinJH nor/ieA:... CaA ce hh cyHuy He ahbhm."
HerAa ra je HHTepecosao KojioceyM y PuMy, caA ra
HHiepecyje KaKO ncH jiajy y TpHKOJ a KaKO y FlpycKOJ.
HerAa je jypHo y FlapHs Aa bhah rpo6 HanojieonoB,
caA ra y flapHsy saHHAiajy caMO Kpojann. LUto HMa
nyronwcHora, to cy cwTHe CMeiuHe asaHType Koje My
ce Aora^ajy. MHane cy to iiepeTaHba, Koaepiije, dpeih-
TOHM, Ma.TM ecejH H MMcaejie o CBCMy h cBaneMy. Oh
roBopH Ty xoTejiCKHM rocTHMa, Ke-nKepHMa", ABop-
CKHM 6yAa;iaMa, o SApaBHM h 6o/iecHHM HoraMa, o
nojeAHHHM HapOAHOCTHMa H napoHHTO H^HMa; Ty he
cBaKH Mac 611TH KapaKTepHCTHKe HeMaua, Opanuyaa,
Enr/iesa. Kao cjihhhoct c ApyrjiM nHciiHA\a, ja ne sHaxM
KOA Kora 6hx je Haiuao. HMa Hemro oa XaJHea kojm
ce y CBOJHM XyMOpHCTHHHMM nyTOHHCHMa noACMCBao
EwrjiesHMa h HeMUHiWa, nemTO oa -Im XaHTa kojh je
HHcao MHCue/ie o Ke/iHepHMa".
LLIto je neno y fJucMUMa us HeMOHKe, to je Hajnpe
CTHJi, /Janac je Te>Ke xBajiHTH cth;i HeHaAOBHl^eB nero
npe ABaAecer, TpHAeceT roAHHa, jep ce Aawac yoniuTe
y namoj KH>H>KeBHOCTH ctiiji snaTHO nonpaBHO. A;ih y
HenaAOBHtieBo BpeMe a to je Bpeiwe AOCTa Ayro
Tpaja/10 iteroB CTHJI 5ho je jcAaH oa Haj6o.TjHx.
-Cbc ao HHcaua tsb. cj)paHuycKe iuKo;ie, oh je cmarpaK
XXXVI !iab:if, nonoBWTi

Kao y3op y nwcaFby. Oh je AOHeoe h npeixoAHHK Te

ujKOJie, M BKO Ha JieBy pyKy". Ona He noTWHe oa ft>era.
Hero ce caMOCiajiHO pasBn/ia ivs na>KJbHBe m HHTe;iH-
reHTHe jieKTHpe (jjpaHuycKHx nncaua: u HenaAOBHtieR
CTMJi noTMHe Ins Ao6pe jieKinpe; KaA je ko a^PObht,
a HMa Ao6pe ysope, oh yBeK niwa h Ao6ap cmn. TuMe,
HeheMO Aa Ka>KeMo Aa fteroB cthji ASHac He epei^n;
nanpoTMB. YsMHTe caMO H>eroBy icH^Mry O IXpnorop-
Huma; xy nwa nyno HSBanpcAHO JienHx cth;ihcth^khx
ocodwHa. Ohmx napaJie;jHHx KOHcrpyKunja Koje cmo
3ana3M.iH joui y HDeroBHiu ntiCMiiMa us Fpajcpcsajida
MMa y KHsHSH Uphoj FopH BDJio MHOFo. CsyAa je
napajie iHsaM, aHTHiesa; CByAa h na>Kffca sa cth.i, Hapo-
HHia 6pHra KaKO a^ ce CTBap Ka>Ke nrro Jienme, iuto
HspasHTHJe, M3pa>KaBafte je kohuh3ho; npejiasn w
HeyipajiHa jwecia oA^aneHa cy, a HCiH^e ce caMO oho
LUTO je rjiaBHO. y3 cBany HAejy AOJiasM npHMep, w/iy-
cipauHJa, 3aHHM;bMBa anerAOTa, cjiHKa Mecio pasJia-
raH^a; 4)pa3a nocxaje MCJiOAHMHa, nepHOAHa peneHHua
necTo je Herosana, c BemrHHOM h ycnexoM, h bmluc
nacavKa HMajy CBOj pHiaM u KaAenuHjy. TaKaBJecTH.i
y Kii>M3H O UpHoropiiUMQ, c.iHHaH je TOMe H y Hue-
Muma U3 HemaHKe; y OBOj noc/ieAH>oj c;ia6H}n je h
MaH>e KopeKTaH
LUto je Aa.i^e Jieno y flucMUMa U3 HeManKe, to je
Ayx. Mwa Aocia Mecra Koja cy Bpjio npHJaiHa hepe-
TaH>a, c nyKo Ayxa, c napaAOKCHAia, c MHiepecaHrHUM
HAeja.Ma wnw pa3BHJaH>eM, ca >KHBonHCHHM mapeHHJiQM
npHMepa h anerAOia Ko 5h laKO wMnpoBHSOBao Ha
jeAHOM Be^epy, 6mo 6h cjajan. fla HHJe OBAe OHAe
ByjirapHOCTH, hjih wcnaAaHia h3 Tona, hjih tbpa h ne-
BeuiT H3pa3 H ciapHJa CHHiaKca, uejie rjiaBe 6M;ie 6\i
M3BaHpeAH3 Jiene. Tora cy pOAa nop. KapaKiepHcrMKa
Hev^aua Ha noHeiKy IV nwcwa, hjih majbHse pe-
4}jieKC.iie 3/ipaBHM n 6o;iecHHM norama y V nwcMy.
YsMPiTe jeAan npwMep. FoBopehH o CBojoj Horo6o/bH^
OH ce ceha KaKo je o Toj 6o;iecTH HaJMaH>e nucano,
na HaciaBJba:
JaAHe Hore! Ohc CTOje y MeAHU,MHH wa HaJHHHceM ctc-
neny, a 6e3 h>hx ce .T^yA" hc 6h mop.ih hh nanpcA hh
 Jb>50MHP HEHAgOmi-B KAO nyiOriHCAU XXXV If

Haxpar Mafcu. One cy o;;pe1)eHe sa HrJHiivKy c;iy>K6y wo-

BCKa; OH ifcHMa HajMatLe OpHry boa"; najrope hx OACBa.
M He rjzejxd. r^e he H>nMa cxaTii Typu,ii, Kaj pvKe CKpHse
If ujToroA vKpaAy, OHjy HeBime Hore no xaoaHiiMa. ^TbyACKH
pOA Beh.Ma veamaBa CBOje ymii nero Hore. flo.iOBHrfa, h
TO .leniiia no^OBUHa JhyACKor poAa kiith hx s.iaTHUM 060-
UHMa, a Hore cbh vRHjajy y Mapseny K0>Ky, 11 rase H>HMa
no rjiH6y 11 no tbpaom KaMeny. KaA ce cpu,e yn-iauiii, mo-
pajy Hore a^i 6eM<e, a^ ra cnacy oa onacHOCxn; KaA ce cpu,e
pasBeceviM n pasAcara, Mopajy Hore na CKany h as iirpajy;
KaA ce r.iafia oiiiije, Avopajy Hore a^ nocphy. U oner hhko
Hehe Hore as nouiTyje. JeAnna EnrjiecKa iiAia opAen sa Hore."
Hajnoc-i, y ohom jxejiy KH>Hre kojh je nyionHC h
npHHaH>, HxWa xymophcthhhhx enHSOAa. HeHaAOBHhy ce
.;ieiuaBay CMeuiHe aBaHiype h oh hx cweiuHO npHHa.
Oh ce caM npasH npe^MeTOM CMeiuHe AerpaAaunje,
Kao MapK TeeH oa npH.iHKe, sa Kora je oea ropita
Ae^^HHHUMJa 6am h penena. TaKBO je XI hkcmo, rj\e
je cacraHaK w LuexHsa c jeAHHM HenosHaiHM EHrjiesoM:
KHA JieH<e sajeAHO Ha K.iynM, KaA rjieAajy lejie, KaKO
ceAe Ha wejbesHHHKHM lUHHaMa a bo3 tck iiixo HHJe
HaHuiao (n3BaHpeAH0 Ao5po), KaKo yrase y Kpen,
lueiHia no Bpxy HCKor Knesa, hta. Oncau ce npaBH
desasjien; oh jeAHaKo pesoHyje, h pe30H0BaH>e je npa-
bh;iho, a;iH ce Aora^ajii AemaBajy cynpoiHO lOMe;
CBe je npuBHAHa jiorHKa a y ciBapH eKcqeHipHHHocT,
H CBe je npMMaHO Auipno, 036H;bHO, cKopo c aocto-
jaHCTBOM, c Hy^efeew, a jeAHaKO ce KOMKHne CTBapM
AemaBajy. TaKBO je h XIV hhcmo; 06a cnaAajy y
HaJAy>Ka ajiH h Haj3aHHALT>HBHJa y kH)H3h. M ly ce
c;iM4H0 AemaBa nncuy h ApyroM HenosnaiOM Apyry
H>eroBy. HHiajiau ce CHrypno ceha ohmx enwsoAa KaA
OBa ABoJMua xotie Aa Kyne ujianoBe na He Mory Aa
HX H3a6epy no bojbh y BH36aAeHy, Hero HAy, caMO Tora
paAH, y 4>paHK(})ypT; napaBHO, noc/ie cBera, h ne Kyne
ujianoBe Hero HeKe cio^iHue h Kasese c xHuaAia.
rioc.ie norpeme nyi na, mccto y Kacie.i, OAy y
Kace;i, a ne snajy rAe cy, Hero jeAHaKO Tpa>Ke m
HHTajy Aa AOSHaAy y Kojoj cy Bapoinw, 3ij\A cBe ysajiyA,
HapaBHO. Hajnocjie, na^y jcAHy npoAasaHHuy y Ay-
iiaHy, >KHBy, roBop-ijiiBv, AyxoBiixy OpanuycKHhby, na
sM }hj\ ynpaBe iicro nHxaw^e, a ona
KaKO je y lo
XXXVIII dabjIe nonoBim

HcHaAOBuheB J^py^ noMHJiyje no o5pa3y oafoboph:;

0Ba ce BapoLu 30 Be Ne touchez pas,"" Ty hmh nyna
Bp;io jieoHx Aerajba a CBe y komhhhom poAy kojh
CMO onHcajiH. Komhhhoct AOJiaaw h ycjiCA Tora uito He-
HaAOBnii M fteroB Apyr Bp;io os^HJbHO cxBaiajy nocao
paAH Kora cy nomjiH, h ujto hhhc Bpjio BejiHKe na-
nope Aa nocTHrny caMO chthc pesyjiTaie. Ohb ce
AOHCKJie nojanaBa h thai uito ohh HHHe CBoje CKCTpa
BaraHUHJe 6am y TpenyTKy KaA oko h>hx TH^a h
TCK inTO He 6yKHe ^paHuycKO-npycKH paT. Mo>KAa cy
OBe CMeujHe CHTyauHJe BHuie aKi^eHTOBane Hero iuto
cy y CTBapH 6HJie. HeHaAOBwh ce TaKO naM noHeKK.
nyT HsrjieAa naMepHO CTaBJba y luto KOMHHHHJy
CBCTJiocT. Jep OH H HHaHe y khjHsh nojanaBa HOTy
BHiue Hero uito Tpe6a, paAH CMeiuHor e(})eKTa. npBor'
AaHa Ka>Ke oh yHHo caM enr/iecKM, ajiH caM ce-
OKaHyo Tora nocjia; najiasHM Aa HHJe BpeAHO noA:
CTapocT yHHTH OHO iiiTO CBa Aeua y JIoHAOHy snajy." Mh,.
Me^yTHM, 3HaM0 Aa je oh TaAa osdwjbHO ynno CHrjiecKH;.
oBo je, ASKJie, Ka3aH0 caMO 36or nocjieAffce AOcexKC.
MnaK, KH>Hra HeAianKoj HMa 035njbHHx wana.
/iBe najrope CTBapw Koje ce Mory agchth jeAHOMC
HHCuy OA ',Ayxa H xyMopHCTH, TO cy 1) KaA je Byjirapan,,
H 2) KaA jcAHaKo H cHjioM TpawH AyxoBHTOCT. HcHa-
AOBHtiy cy ce o6e CTBapw AecH/ie. Oh HHJe OTMena
ynyca. KaKo nenpecTaHO >Ke;iH Aa aS iiiajiy, oh je Bpjio
necTo npaBH njiHTKy, Ma KaKBy, HH>Ky, hccto mhofo
HH>Ky. Jep KOMe ce Mory AonaAaTH iua;ie Kao ona Aa
cy OpanuysH HayHH/iH CBoje Ha3a;ie oa KOH>a KoiK>
o6hhho Kpo3 HOC p>Ky"? Wnw Apyra Aa ce cyse Aiory
H3MaA\HTH HJ1H Be.THKOM >Ka;i0mhy, HJIM HeodH^HOM
paAOULit^y, HJiH upHHAi ;iyKOAi"? Ha jeAHOM MecTy Kawe:
MH ce pasroBapaMO ^'P^HuycKH, to jecT fcyTHMO-
eHr;iecKM". Ha APyroM Ka>Ke Aa je oaBapcKn Kpajb
yMpo OA upBenor BCTpa" na saTO je H^eroB chh
BCTpeH^acT"; h Taj BeTpeH>acTH" npajb je JlyABHK II
joLu! TaKBa MecTa, kojhx HMa mhopo, KBape KH^Hry. 36or
H)HX, ona y HSBecHHM MOAieHTHMa npH HHiaH^y, HsriieAa.
npoMamena; cpehoM Te HMa ApyrHx oco6HHa KOJe ret
c;ia6ocTH 0TKyn.T>yjy.
 JbyBOMHP HEHAAOBHTi KAO nyiOnHCAU XXXIX

Hh ca H3BecHHM HAejaMa KHbHre He Mo>KeMo ce

cjiO/KHTH. Ohc KapaKiepHCTHKe HapoAHOCTH, Koje ce
Ha.iase HapoHHio y npsHM rjiaeaMa, noBpiuHe cy bpjIO.
Joui cy OHe o HeiviUHMa Haj6o-T>e noro^ene, ann h one
cy KOHBCHUHOHajiHe; 036HJbHe HHcy; mm y AaHaiuffcoj
KH>H>KeBHOCTH HMaMO MHOPO OSdHJbHHjHX, y HapOHHTIIM
KffcHraMa o HeMUHMa. Ajih KapaKiepucTHKe <t>paHuy3a
H EHMesa, FAe je npBH caMo JiaK a APyrH caMO
({);ierMaTHHaH, h rAe HHKaKse ji,ajbe upie HCMajy: to
je CBe nyKa KOHBeHUHOHa/iHocr, h noBpiuHOCT, CBe
spjio njiHTKO; TO Aaje h Bp;io HCTaHHe noJMOBc hc-
o6aBeiuTeHOM HHTaouy. He caMO yKyoHa c;iHKa, Hero
cy H nosHTHBHH A^TajbH HeTaHHH. KaTKaA cy cymra
npoTHBHocT OA HCTHHe: ...EHMe3H saMepajy BaM KaA
npaBHTe norpemKe y h^hxobom je3HKy"! Wnu: OpaHuy3
CBarAa o5apa KpHBway na Apyrora"! CBaKH kojh je on-
lUTHo-c OpaHuysHMa h EnrjiesHMa 3Ha AaTO HHJe Tanno.

VI.

HenaAOBHheB HHTepec 3a LIpHy Fopy AaBHamH^H

je. KaA je 6ho Bp-io M/iaA necHHK, oh jy je BOJieo po-
MaHTHHHO. KaA ce no3Hao c HDeromeM, no3Hao jy je
TaHHHJe. Ha no3HB KHe3a Hanam, oh je y HOBeMopy
1857 Aomao y UpHy Fopy h npOBeo y H^oj ao npo-
Jieha 1858, npH neMy je HMao npH.iHKe Aa je npoywn
Ha JiHuy MecTa. Oh je TaA 3aBOJieo L^pHoropue, a m
OHH Hera; Ao6po ra d^ajie UpHoropuw nHuie ByK
rionoBHh ByKy Kapaywhy 3 anpwjia 1858 BajbAa
he MX 6hth Ao6po nacTHo c oHheM''. V JJlapHrpaAy
1858 H 1859 roAHHe HMao je nocjia c H>HA\a; HjCtob
OHHC MHiiiana MapTHHOBHha y XII nnc/viy KHiHre O
LlpHoropiiUMG M ffceroB cneB PBamdauia i^pHoropcKu
(to je Taj HCTH MnmaH) A0Ka3 cy TOMe. FoAHHe 1874
OTHmao je noHOBa na I4eTHH>e u 3aAP>Kao ce MO>KAa
uejiy 1875 roAHHy. Mcto je yHHHHO AiapTa 1877 h
3aAp>Kao ce ao MapTa 18/8 oa npHJiHKe. To je 6h;io
3a BpeMe paTa. TaAa je yseo HHcaTH CBojy KHiwry O
LfpHoropiiuMa.
no^jienoTH, ja CTaBjbaM oBy Ktt>Hry CKopo y hcth
pcA ca flucMUMO U3 fimajuje, h.ih 6.TH3y obhx. Ona
 :

XL nABJiE nonoBHTi

je AOHeKJie uaciaBaK HdHxob. /Jbc uejie rjiaBe (XIII h

XlV) nocBetieHe cy H^erouiy; y ocia/inMa cy aHerAOie
cjiiiMHe OHMwa CBHTH HDCroiiieBoj y MTajiHJH. Ys to,
OHa je, y hckojihro, y poAy ohhx nyionHCHHx eceja
KaKBa cy FlucMa us HemaHKe. To je Hcia cepnja npo-
Maipahba jejiHora HapoAa: laMO HeMaua, OB^e I4pH0-
ropaqa; caMO obac nucau 6o;be nosnaje CBoj npeAMei,
II TpexHpa ra nornyHO, He a^Jiwmhhho Kao laMO. Ty
je uejia KapaKiepHCTHKa upHoropcKor njieMewa: new-.
xo.iorHJa HjeroBa, hctophckc upie, reorpacJ3CKe, ^onK-
jjop. Oniiiie je MniijJbeH>e Aa je ra KapaKiepMCTHKa
cyBHiue onTHMHCTHHKa, H TO je y r;iaBH0M lanHo;
Ba.'ba HnaK npHMexHTH as obac ohac HMa KSBecHe iipo-
HHJe Koja Taj onTMMHsaw y6;ia>KaBa. Cth.ickh je oBa
KhbHra Haj6o.'ba Me^y CBHMa HenaAOBHiieBHM. One
CFHJiCKe oco6HHe HenaAOBHtieBe Koje cmo y npouiJioj
r.TaBH HCTHuajiH, napaAejiHsaM, aHxnTese, HspasnTo
KasHbaFhe, kohuhshoct, >KHBonHCHo uiapeHUJiO aHer-
AOTa, MysHKa ^^pase
mh kx HapoHHTO y oBoj Ktt>H3H
Ha;ia3MM0. Heivia, Me^yTWM, ByjirapHocTii a^ KBapH
KFfcury, HHTH KOMHKe Ha CMJiy. CBe je AP>KaHo y jcahom
jienoM TOHy, w xyMop, y kojihko ra HMa, otmchmjii je.
Mwa nyHo Aenux naparpac|3a h r/iana Koje ce m3-
ABajajy Kao aacedne ueAHHe. To cy r/iaBe o HDeiooiy,
OBAe M BpAO Ao6pa cHJiyeTa Chmc MnAyTHHO-
BHha oadpaHa cpncKor HapoAHor noHoca Kojy hhhh
;

jeAaH H3 Haiuer ApyiuTBa" (BepoBaTHO caM nwcau)

y paaroBopy c hckhm xo.iaHACKMM nyTHHKOM, y ue-
tmhdCkoj AOKaHAH (XII r;iaBa); HSBanpeAHO Aen onnc
nvTa y CnaAap na jcahom iwaAOM napoSpoAy, xyMo-
pHCTHHaH y poAy OHora c Heno3HaTHM ApyrapoM oa
BH36aAeHa ao Kace;ia y flucMUMa us HemaHKe, m join
6o;bH (XVI r.iaBa); m TaKO AaJbe.

VII.

CBaKOMe KoJH je HHTao ueAOKyriHa Ae/ia HenaAO-

BHtiCBa jacHO je Aa cy nyTonwcH m nyTonwcHH or;ieAH
Haj6ojba AeJia H>eroBa. floesMJa H^eroBa Ay^OKO je hchoa
\h\\x. y \ho\ cy noHeKaA CTpaiune CTBapw. Y nec.MH
flecHUK u nepo oh Ka>Ke
 :

Jb> BOMMP HEHAAOBH-R KAO nyiOnilCAU XLI

nepo Moje, nepo milio,

,.T CH MCHn CBar^a 6ii.io
HajMHjiHJH ysAHcaj".
y necMH O HOBOj 1852. rodunu, hh cehafte Ha hbe-
roma, KOJeM je necMa noceeiieHa, Htije My Mor/io aaiH
6ojby HHcnHpauiijy
CBe AO rpo6a, oa Ma.ior Aexeya,
BopHO en c' c MHoro e.ieMeHTa".
M;iH OHe JiyAOCTH KysMana:
/ly6pOBHHK yABopHiiK, CnaAap Hiije CK.iaA^H;
PaAyJTe ce, -^vah. Bam je Konau jaAaH;
OAeca, HyACca'; 6HJy ce na KpnMy,
<t>paHuy3ii, TaHTvsH, yrpejame suMy (1)
KaA ycany Mope, ja nonex .aajCM,
ji,<\

na nocTaAOx hobck, a^i' ce rpAHO Kajew (11)

3aAap He saAMpe, ByA"M ce He 6yA",
llJii6eHHK T* mii6a, Jby6.T>aHa ne .T>y6H:
Be;iH rpaA BeorpaA, Ka' nepo Ha CTpejiH,
IJLIto je oKpeneHo, to ce caMo 6e-iH;
3arpe6 je sarpeS'o, JlaMapriiH je MapxiiH
AKoiiiyTjc k'o myT, FpKjenocT'o jlaTHH"(Xil),HTA.
jlyAOCTH Apyre Bpcre Hajiase ce y H>eroBoj noeiCKOJ
npHnoBeuM Beryhnu. npHnoBeiKa noHHite Jieno ii 3a-
HHMJbHBo; MsrjieAa Kao jeAHa oa ohhx uito onHcyjy
noMopcKa nyioBaifca, rycape, 6poAOJioMe, iproBHHy c
iipHa4KHM po6;beM, h HHiaouy je mh/io a^ h xaKBe,
vBeK npHMaMJbMBe CTBapii Ha^e y Hauioj HSBopHoj
KH>H>KeBHOCTH, ajiM HajeAaHH)! AOJiasH oBaKaB enH30A.
MMa xy HeKH Cp6hh Ha jeAHOJ rycapCKOJ Jia^H, kojh
yieKHe c H>e, na Jiyia no A4)Phuh. Ty ra OAJeAHOM
6ojbe peliM, HapaBHO yxBaie AHBjbaun, Be>Ky m
OApeAe ooroBMMa na >KpTBy. CBenaHOCT ie; napoAa
nyHo; ly je h Kpajb upnaHKH, m CBeuiTeHMUH c H>HMa;
CBH CToje nopeA peKe, rAe he Jlasapa Aa 6aue Kpo-
KOAHJiHMa Kao >KpTBy. 06peAH cy CBpiueHH, AO-iasit
Ha peA >KpTBa. JIasap roBopH CBOje nocjieAH^e 36oroM,
cpncKH. Kpa.-b nyje, sanyAH ce oiKyA osaj cpncKH
roBopH, DHia ra ko je. KaA ce oBaj Ka>Ke, Ka>Ke h
Kpajb: ja caM hs MpHra", h nHia .lasapa sa /JocHTHJa
OopaAOBHha, luia paA" w je ;ih >kiib. Cbc cy obo
npocTO AeTHH>apHJe h Koje ne Mory a^ ce odjacne.
CBHpeno je h HasoAHiH oBaKBe npHMepe; ja to He
 -^^^^
nAB.iE nonoBH'R

6hx hh hhhho Aa ce HaBeACHe necMe

He Hajiase r
nooeAH^CM H3AaH>y uejiOR-ynHHx Ae;ia Koie
ie caM
necHHK HHArjieAao.
HapaBHO, HMa h dojbHx ciBapn. MMa Bume
Hena-
AOBniieBHx necaMa Koje cy ao CKopa dnjie
Bpjio no-
nyjiapHe, h y KoJHMa ce oahcth wajiasH
no kojh .len
CTHx, naca>K, mothb, necHHHKa MHcao.
To je cjivHai
canecMaMa CmaM6oyiy^rpyda 3eM.i^e,Kouiyjha,
Oaiuma
Kyna, MpBe xjie6a^ LUemwajedHor
cmenorpa^a, nymem
ofcdpa.ie, noc.iedwa necma, h
Mo>KAa jom Koja HMa
H npeBOAa 5ojbHx, nnp. BnprepoBa
Jlenopa. Heno6cheHu
BetiHHje TanaB: BejiMHancTBeHH h MerpHHKH
caepmeHH
coHei .lopAa TeHHcoHa Montenegro H3ry5Ho
je cBaKo
AOCTOjaKCTBo y HeHaAOBHheBy npcBOAy, Kao
uito je
HsryOHo H od.iHK coHeia.
Oa uejie roMHJie cxHxoBa HeHaAOBHheBMx, ja 6mx
Kao .lene hsabojmo, kojihko ce y obom xpenyTKy
cehaw
caMo ipH necMe hjih OAJiOMKe necaMa. OpBo
je no-
'leiaK Cnare napoda c laKo .aenHM
jajvidHMa, ca cjih-
KOBHwa cnrypHo Haj;ienujHM Koje je HenaAOBHti
na-
nwcao, c AocTojancTBOM pHTMa, ca HspasHiuM
cyjHKawa:-
H npe6ii ce caSjta opHTKa,
H 3.iaTHa ce Kpyna CMpBH,
H CBpmii ce CTpaiuHa 6HTKa,
M noTOHy CBe y Kpen".
J\;pyTo je jcAan OAJioAiaK, kojh je sa cede
uejinna
M3 necMe 6e3 Hac.ioBa (Ha napo6pody?)
y HucMUMa
U3 Mmajiuje, rAe je jeAna Bpjio pHTMHHHa
cepnja ahk-
THjia H aM({)H6paxa, c hhcthm
cjiHKOBHMa (ccm no-
c;ieAH>er), y jienoj KaAencoBaHoj
noeiCKOJ peneHHUH, c
nojieiOM, c HHcnnpauHJOM Kojy My je Morao
HBMaMHTKi
onpoLuiaj c HeanojbeM:
v3GoroM, K-pajy,
^FloAoCaH pajy,'
.,jby6nM4e KJIHMC,
rAe HCMa 3HMe;
^Fac HMa ^8eha
M 6e3 npo.ieiia;
^FAe He.Ma Aana
,,Heo6acjaHa:
Hean;ie, 36oroAi,
..npauiraM ce c to^o.m".
 .l>yBOMHP HEHAJIQBH'R HAO HyTOnHCAU XUil

Tpehe je, h obo naBO^HM c .watbe OAyuieB.-Behba

Ha rpooy UJoneHxayepa; uejia necMa r.iacH:
JeaHy TpyHKy oa npaiuHHC
.,BeTap AOHCo..
na je AOiujia ^a hoxoah
H TBOj neneo".
Mo>KeTe saMepHTH ^Qcia oBoj necMHuii, HapoMHio
c o63HpoM Ha fteHy KpaiKoiiy. /Joneo u ueneo He c-iawy
ce Kao cjihk; H3r;ieAa mh a^ HHJe rpeda.io peiiw Aa
je TpyHKa" Aom;ia Aa hoxoah h LUoneHxayepoB neneo.
Hero Aa je h ona Aom.ia Aa raj neneo hoxoah; necMa
ce, Hajnocjie, He oahoch cneuH^MHHO Ha LUoneHxayepa
Hero Ha c{)H;]ococ|)e yonmie, h;ih 6ap MHore oa h>hx.
A/iH ce HnaK k3 obc necMHue laKO jacHO wsABaja hhctc
(t)H;ioco4)CKa MHcao o npo-iasHociM cBera Aa ce oAHCia
HHHH Aa HHKaKBa Apyra HHJe Mor.ia Aa ce jaBH y Toj
npHJiiiUH. riecMa je, ys to, Bp.ao KpaTKa vl Bp.^o npocia,
H HCMa HHKaKBe ACKJiaMauHJe Koja je, Hsr.ieAa, neHS-
6e>KHa KOA necaMa HcneBaniix Ha rpo6oBHMa Bejin-
KHX JbyAH.
Ca OBHM HJTo CMO pcKJiH jacHO je kojIhko je nposa
HenaAOBwheBa 6o-i>a oa HjeroBe noeswje; c;ia6ocTH OBe
HCTMHy jaHHHy one. SaHCia, hh jeAan KH>H>KeBHHK He
M0>Ke Tpa>KHTH Aa My csa Ae/ia fteroBa ipajy h ocTany;
cpetiHH cy KOA KOJHX je TO c-iyHaj h ca jeAHHM, Asa
Aejia. HeHaAOBwh AO-^asH y Te cpehne. HberoBa fliiCMa
us LUBaji^apcice h flucMa U3 HeMdHKe Ao6pa cy Ae;ia;
fJucMQ LlpHOVopnuMQ OAJiHHpa cy, a lUTo ce THne
riacaMa us Mmajiuje, ap>khm Aa Hwje CMe.io pehH Aa fee
oHa TpajaiH AOK.ie oyAe naiuer .lenor cpncKor jesHKa .

riaBJie rionoBHti.
 MSAAH^y
Kao H fJucMQ U3 Mmajiuje (kh>. 107 naiuHX H3Aatt>a)
M oBa nucMQ U3HeMQHKe yaeuieHa cy no apyroM
HSAajfcv Ule^oKyuHUX de/ia Jby6oMupa fl. HenadoBuha,
CB. XIII XV, 194 1895, y KoJHMa je caM nMcau
BpUJHO HSBecHC CHTHHJe HCop^J-Ke y TCKcry. Aj]H KaKO
y TOM H3Aatt>y HMa BHUie luxaMnapcKHX rpetuaKa h
nponyiuTaja Tpe6a;io je yaeiH w np80 nsn^fee HeHa-
flOBHfceBHx ae;ia, Kwure fbydoMUpa fl, HenadoBuka,
CB. IX. H X., 1884., fla ce yxspAH npasH tckct. FlpH
yflemaBaH>y oBor HOBor H3AaH>a, OwMm yjeAHaHUBaHsa
H?AOC/ieflHO nBcaHHx o6/iHKa m HasHBa h ncnpaBKe
oHeBBAHi^x mTawnapcKHX rpeiuaKa, HHcy npaBJhQHe
anco;iyTHO HHKaKBe HSMene. MeHbawe cy cbmo rpeiuKe,
Koje cy oneBHAHH nponyoiTaJH y APyroM HSAaffcy npeMa
npBOM, Kao Ha npHMcp: y I. cip, 4 KaAroA nonHJexe"
MecTo KaA roA nHjexe"; naibe 0XKpyH5eHa'' mccxo
0KpyH>eHa"; y II. cxp. 14 Bpaheno je ;iena OapeHua"
wecxo JienH ct>;iopeHu"; Ha crp. 18 npaj3", a Ha cip.
20 np3JCKy",Kao HHane CBVAa koa H>era y hobom h3-
AflH^y HcnpaBJbCHO je y npyc" h y npycKy"; na cxp.
19 cxoAHo xeKcxy HHxaBe ptHenaae np>Kao" Mecro
AP>kh"; y III. na cxp. 28 Hcna.aa je h Bpahena pen
AapoBHXor bojhukg''; Ha cxp. 31 6h/io je rAH" Kao
HecyMHiHBa rpeiuKa Mecro a/iH", hcxo Kao na cxp. 32
c xon;ioxoM" mccxo o xodjioth"; na cxp. 33 BpaheHo
je H3 npBor H3Aatt>a /lapaaHe;ie" mccxo /l,apAaHCJi";
na cxp. 36 npen;iaBMXH" je oHHxa rpeuiKa mccxo
.^npenjioBHXH", a na cxp. 39 napXHJy" mccxo na-
xpHJy". Ha cxp, 39 Hcna;io je h h3 npaor H3A3H>a no-
HOBo BpahcHo: A0/ia3n u od/iasu'', m Majio AaJbe Ha
jiaija He BHJe" m cbojhm MacoM cypoBUM''; y VI. na
cxpaHH 53 y o6a K3AaH,a ocxajio je, Aa <l>paHuy3 h
-ca\i cBojc norpcinKC xBa/iw", aok 6h y cxBapH no cmh-
 .-byBOMIlP II. HEHAJ.OBini XLV

cjiy Tpe6a;io to iia r;iacH h caMe'\ Kao mio ca4o mh

HCiipaBH-TTH. y VII, CTp. 62, Hcnau je h3 Apyror n3fl8H>a
HHTaB jeAaH pe^: HeH3MepHe BejiH'^Hhe, tcko je aiOM
RyAo afior CBoje". Y VIII, Ha cip. 67 mccto otiy7H"
jipvror n3AaH>a, Koje MO>Ke ^uth h mraMnapcKa Fpemj/a,
Bp^heHO je npBo yhyTH". Ha CTp. 68 nejiBie cy vs
npBor n3aaH>3 pe4fejue: y cTHxoBH^a" u uenaHHua". V
IX, Ha cip. 77 Hcna;ia cy y npyroM H3AaH>y MMena:
/leBKa;iH0H, cmh MHHycoB; XepKyji, chh JynHiepob".
y X, Ha CTp. 78 ncrpeiuHO je y advtom Hsuafty Bef:eHe"
MecTo BO)efie c/iase", Ha cTp. 80 o6;ihk y HeMaMKOj"
MPCTO y HeMaHKy". Mivie i,/lpy3yc" HeHaioBHti nHme
H TaKo H /lDy3"; p^ah jeflHooCoasHocrH 3aAP>KaHo je
oBo APyro, Kao h HMe BaD." y XI, Ha CTp. 84 ncnao
je oneT HHTae pea: k jyry, CBejenHo, Morao Me boahth
h". Ty je y apyroM usaaftv jxoinno h <fB;iHia" mpcto
a.ieja", h H8Hrpaft>e'' MecTO HrpaH>e". Ha CTp. 92 no
KOH-reKCTv, BpahcHO je H3 npB r isasFba Hano;ieoHy
ce HUHU/io'' MecTO hhhh''. Hd cTp. 109 h3 npBorHSAcfta
yacTo je rpe>KHixe** Mrcro Mpt>K^ue", nouuTo to jio-
rMMHHJe CAroBapa HHTaBoj cjinu^i, a y ApyroM je M'^>Kia
caMO Hena>KH50M aolujio a^ Te najvieHe. Ha cTp. 116 y
nppoM H3J3H>y 6v.m je wecro pe^H He 6h nocTa;io h
necmaja/io" pen uocmojajio'\ y XII, na CTp. 1 19 we- to
.,HAeiMo" BpaheHo le hs npBor n3Aatt>a ^h um". y XIV,
Ha CTP. 134 M3 npBor MaaaJta vaeTo je 3B^>KAaH5e h
TyTaHj", A"K y APyroM ^ecTo TVTaH>" jio/ia3H norpeiuHo
^hyiafte". Ha CTp 142 no npBOiA vi3AaH>y yneceHO je:
AP>Kao ye", Ha ctp. i43 ^mqjio TptriaBHue", Ha CTp.
144 caMo". Ha CTp. 151 no npBoM h3A3H>v, aoui/io je
^Ha jedny ue/iwKy K^Hwapy" Mecro norpeiurior TaKo"
M3 APyror H3AaH>'?. Ha cTp. 156 epafetna je Hcna/ia pen
Jqku noMpsuna'*. ripaBonnc m MHiepavHKqHJa cy ao*
HeK;ie yAemaBaHH no A^HiuiH^eM naHHHy. B, Ti.

MonHM, Aa ce Ha CTp. 131. iicnpaBii uiraMnapcKa rpeiuKa

ysduiue mccto usduiue.
y yBOAy, Ha Kpajy r.iape III, ywecTo: Allegro e Penseroso*
CTaBHTii: L' Allegro, 11 Penseroso.
HMCMA M3 HEMAMKE
 nPBM J\EO.

{y XoMoypiy 1870. rod)

1

Ako )Ke.iHTe HyTH 32 Moje sjpaBJbe, ja caM xsajia

6ory dojiecTan. ;1aHac je mcibpth .lan KaKO Me
60JIH ;^ecHa Hora y M.iaHKy. TaKo Me oojih jia He
Mory xouhm. c rora MopaM HenpeciaHo y co6n
jia

ceflCTH, a TO HMJe .laKO 3a oHe kojh ce HHcy tomc

HaBHKjiii wnw KOJH cy ce Oji Tora o;iBHK.Tn. Av^o
MH je BpeMe. He CMeM ,ia MniaM 36or OHMJy, He CMeM
na roBopHM 36or npCHjy, He cmcm as fcyTHM 36or
XMHOKOHApHJe! CaA He Mory Aa xoahm sdor Hore, a
xoAaH>e H nyTOBaH>e oeiue jeAHna Moja Jienapnja Koja
MH je Aoopo HHHHJia, TO oeuje joui jcahho Moje saAO-
bo.TjCtbo h jeAHHH Moj Hocao. riHTao caM Jiane y
Beny AOKTopa Ono>uepa: cweM jih luto roA nHcaTH?
^Mo>KeTe, BejiH, caMo .laKHM CTBapHMa.*" Oh je
BajbAa MHCJiHO Aa ja o6hhho niiuieM TeiuKOM boac-
HHHKOM KaMeH>y.
JlaKO MHC.IHTM H JiaKMM CTBapHMa Tpe6a HOBeK
Aa je jiaKOMHCwiCH, a ja caM TeiuKOMHc/ieH. Ho Ka-
>KHTe MH jeAHy jeAHHy CTBapHHuy o Kojoj HHJeTemKo
DHcaTH. Ma.ia TpyHKa, Kojy cBaKH BeTpHh noKpehe,
M0>Ke Ayro Aa saHHMa name mhc;ih, to je jeAan ko-
MaAHh oBora ro.neMor cBeTa. Ms TaKBHx Ae^iniia ca-
CTaBJbena je Hama seM^-ba h cbc luto je Ha Hboj. Bes
TaKBHx wa.iHx A^Jinha cynue 6h ce yracH.io. CsaKa
Ta TpyHKa HMa Ayranny CBOjy HCTopnjy; H^ene npo-
MCHe H Aora^aje hhko He MO>Ke snaTH hh onHcaTH.
ripcMa HCTopHJH jeAHe TaKBe TpyHKe HCTODHJa phm-
CKora HapoAa HHJe HHUJTa.
CeaKa Kanjba boag
M3HOCH HyAeca npeA ohh Koje ce y \hy osdnjbCKH sa-
rjiCAajy; ona je npocTpana odHTCJb 6e36poJHMx >khbo-
TMH>a, Koje ce HenpecTano pa^aiy h ywHpy. Hdhxob
1*
 .TjyBonMP ri. hehaaobiiir

poA sa oBaj CBCT mhofo je Ba>KHHiH OA JbyACKora ~

poAa: A^ H^Hx HeciaHe y boah, cee 6HJbe h cBe uno

>KHBK, pasdo-iejio 6h ce; h iuto nedii yniHyjio. ao-
6h.io 6h APyKHHJH o6jihk; a hobck a^ HiuHesHe ca
oee seMJbe He 6ii ce hh Ha MCMy noanajio; HHJeAHa
6HjbKa, HHJeAHa >KHBOTHffca He 6h oceiM.ia KaKsy npo-
Meny; HHiuia na cBeiy He 6h ysAanyjio sa TaKBHM
rydHTKOM. KaAroA nonHjeie namy boac, nporyia/iM
cie >KHBOTHHDa BHUje Hero uito MMa jbyAH y ue/ioj
EBponH. CBaKa Kanjba boac to je jeAan cbct nvH
>KHBOTHH>a. LUia je HSBan le Kanjbe ohh HHuiia ne
3Hajy, Kao luto jbyAH HHiura He snajy una je HSBan
oBe name njiaHeie h una dMBa na ohmm seesAaMa
ujTO Hx BHAHMO. Tawo cy APyra cyui^a, Apyre seMJbe,
ApyrH CBeioBH. Hauia seMjba je caMO jeAHa Kanjbuua
Tora 6ecKpaJHor Mopa. Hama seMJba, cynue h cBe
H>eroBe njianeie, to cy spua necKa OTRpyftena oa
jipyrora nenosnaTor CBeTa; to cy BapHHue oa one
yAajbeue, OFH^eBHTe Mar;ie.
BepyJTe! to Ka>Ky yneHH
JbyAH, a CBe ujto cy ohh ao caAa KasaJiH, to ce nocjie
HeKor BpeMCHa bhacjio Aa je
ApyKHHJe.
Ja caM Ao6po pasyMeo JieKapa; oh mh AonyujTa o
CBaneM UHCaTw a;iH hh o neM He mhcjihth. MyApo-
Bau^e H pa3MHUJjbaH>e uiKOAe HOBCKy jep rAe je mhofo
jv\yApocTH, MHoro je dpure, u ko yMHO>KaBa 3HaH>e
yMHO>KaBa MyKy," bcjih Cojiomoh. Cbh napoAH uito cy
3a H^era My;iH nasHBajy ra npeMyAPHM. Te penw jacHO
CBeAOMe FberoBy cTapHHCKy MyApocT. 3a TaKBe, h 3a
joui FAeKoje MyApe penw H>eroBe, Aauac 6h ra no-
c/iajiM y JiyAy Kyhy.
/lyro MH je BpeMe, h to y XoM6ypry, y obom Jie-
iioM MecTy IUTO je oa caMwx sadaBa CTBopeuo. To je
Hajjienme paJHCKO KynaTHjio, y komc ce CKyn/bajy
rocTM ca cBHJy CTpana CBeTa. On je HCTHua TpH nvTa
6m\'A<e MaJHH nero PaJHH, a;iH wnaK to HuujTa ue
CMeTa CTpaHUHMa Aa ra soBy pajucKHM KynaTHJioM.
PaJHa MMa Jienujy BOAy, Jienme o6a;ie a Jienuie bhho:
BOAa je njiaBa, o6a/ie cy sejiene a bhho je upseHO,
To je Ayra, cnyiuTena na seMjby, Koja CKonnaBa 6o-
jiencKO jesepo ca cesepHMM MopeM.
 riHCMA H3 HEMA4KE

KynaTH/io Xx)M6ypr ynpaeo HHje KynaTH/io: Hiero-

BHx fiei xjiaAHHx HSBopa cawo cy sa nwhe. To cy
CBe jaKC MHHepa.THe Bo,ie, sa HejaKe MHHepa/iHe Hepse.
y H>uMa HMa TaKO mhoto rBO>K^a, jsl oHaj uiro hx
MHoro nHJe, 6p30 npHMCTH jxa. ce no H^eMy noMHe
p^a xBaraTH, cpue My ce npeiBopn y hcthk, a HepBw
My TaKO ojanajy ,ia A\o>Ke y EsponH saaoBctHO mch-
BCTH. CeaK HX paflo nHje; Bp.io cy npHJaiHe 3a nMhe.
LUto roA BHiue njiaiiiTe JieKapy, CBe eaM BMiiie OBe
BOfle rjOMa>Ky; oh to nosna Ha BaMa h Ka>Ke BaM
CBaKH TpehH ;iaH. Ako sac saoo.TH r.iaea. aKO BaM
noHHe iHOJiasHTH neceecr, aKo HsrydnTe aneiHT, aKO
jio5HieTe rposHHuy, .leKap BaM Ka>Ke: ,,to je cpeha!
To je 3HaK jia oBa Bojia nwa jaKor yTHi^aja Ha Bac!"
3a thx HeKOJiHKO penw, aaJTe My HeKOJiHKo (j)opu-
HaTa, H oHAa sawcTa oceiiaTe ce naKUJM.' M ja OBe
Bojie, OA Ay>Ker Bpe.weHa cBaKo jyTpo ype^no niijeM.
One cy Bpjio JiCKOBHTe h npom/ie h OBe ro^HHe mhofo
x:y AejcTBOBa.ie Ha Aioje s^paB.-Le: Jiane caM ao6mo
jaK Kafiia.Tj h rpo3HHuy, a OBe .we roAHHe 3a6o;ie-ia Hora.
rocTKJy HMa Bpjio MHoro. Jom HHJe npap.o np:^-
Jiehe HH nonevio a Beh CBaKH ^an CTOTHHaMa jciase;
H npeKO uejie SHMe HMa hx AOCTa: cawo bhmh, MecTO
Bone nnjeMo hhbo h nac/ia^aBaMo ce r;ieAaH>eM KaKo
CHer nana. focTHJy CBar^a nwa, He caMO hs EBporie,
Hero HX HMa hb MnAHJe h k'a/iH(j)OpHHJe. HaJBiime
ao/iase <t>paHuy3H, Pycn h EHrjie3H. Ohh cy totobo
CBH SApaBH, ann cy cbh 6oraTH h 6ecnoc;ieHH a 6ec-
nocjienocT HHJe Ma/ia 6o;iecT! Ha H^y ce HacTaB-T>a
apyra eeha 6ojiecT, a to je Ayro BpeMe. Ho obo je
-MecTo /leKOBHTO, n npoTHB Te, Bp/io MecTO, onacHe
6ojiecTw. MMaTe noBopniiiTe na (l)paHuycKOM jesHKy,
HMaTe njiaHHHy sa .hob, KOhbe 3a jaxaw^e, py/ieT sa
iirpaH^e na noBue; HMaTe 6H6;iHOTeKy c KH>iiraMa n
HOBHHaMa H3 CBHJy seMa.iia; HMaTe ceyAa :iene ro-
CTHOHHue, upKBe, napKOBe, Ma/ia jesepa, MysuKe. lue-
TanHiiiia, 6a.noBe; a;iH aa cBe to Tpe6a HMaTH oap
jiBe 3ApaBe nore.
riooAaBHO roBopaiiie mh jeaan npHJaTe.'b y Beo-
rpaAy: aKo tii 6yAe Ayro BpeMe, a in hhiuh!
6 .bVBQMHP n. HEHAJQBIITi .

niiuiH luial"
-Ma KoMe wo'^'e 6hth ayto BpeMe
MHC.1H0 caM .TCTH Ha PaJHH, Ha A.TriHMa, Ha jese-
pHMa, a 3HMH y OHSjiHOTCKaMa, rajiepHJaMa, nosopn-
ujTHMa, MyseJHMa. Hhjc mh naAajio na naM ^t na x\io>Ke
je^na nora noHeiH do.ieiH. CaA ce cehaM Tora ca-
Beta. Ha npsH norjieA pcKao 6h hobck ^a cy to ca
CBHM OOHHHe pCHH KOJC cc Hvjy HSMCl^y npHJaTCJba M
no3HaHHKa, Ka^ ce paciajy; ho caAa sa jviene la pen:
MQ luma, HMa hcko oco6hto SHaneHje. PasMHUJjbaM:
5n jiH ce oAHCia Mor.io nMcaiH Ma una. SaiuTO
He? MoBeK, KojH je tomHko roAMna HHiao wa lUTa^
aaujTo He oh Morao hcko/ihro A^Ha, hjim HeKOjiHKO
HeAejba nncaiM Ma mia. M laKO yseo caM nepo h
nHUjeM. Taj nocao HHJe mh HenosHar; y CBoje Mjia^e
Ao6a HKcao caM tojihko, as cy mhofh mhcjih/ih as
caM aancra cnHcarejb, KaTKaA caw h ja mhcjiho to
HCTO. Jyroc;ioBeHCKH h hobotphkh hhcuh npecrajy nH-
caiH y OHHM roAHHawa CBora >KHB0Ta, y KOJHMa JbyAH
ApyrHx napoAa noHMH>y nHcaiH. TaKO caM h ja vhh-
HHO. rioMHmjbao caM: mia 6hx Morao ja hobo h3mm-
c.iHTH H HanHcaiH caAa, KaA JbyACKH poA no neAecer-
xHJbaAa HOBHX KHjMra cBane toahhc Hannuje h ne-
Haia. CBe ujto je ao Aanac Tpe6a;io nHcaiH, Beh je
HanHcano; a CBe, uito je cy^eno ^a. ce HanHuie, 6Hhe
H oes Mene sa neKO/ii^Ko ciOTHna roAHHa HanMcano.
TaKO caM h obc roAHHe mhcjiho, h xoAao caM 6ecno-
cjien no obom -lenoM csery; hjih aKO caM 6am xieo
lUToroA Aa paAMM, OHAa caM ca EnrjiesHMa ceAeo
nopeA pene, h oaua/iH cmo KaMeHDC y BOAy. noKaiKaA
CMO M pH6e neua/iH, a;iH to je Beh Te>KaK nocao:
Tpe6a nenpecTano nasHTH h Ha onpesy 6HTn, a to
ocjia6.T>aBa nepBe, aaTynjbyje pasyM, kojh naw He
Tpe6a, H npeKpahyje HaM osaj KpaTKH >khbot y komc
ocefeaMo Ayro BpcMe. OoTnyHH MHp h TUiuMHa Kpene
MOBeKa M Ap>KaBe. BepyJTe! To Ka>Ky yneHH JbyAH^
a CBe UJTO cy ohh ao caAa Kasa/iH, to ce noc-ie He-
Kor BpeMena BHAe.io Aa Je ApyKHHJe.
HHfAa AO caAa HHcaM no3HaBao HeH3MepHy Ay>KMHy
Ayror BpeMena. HenaTH aok ce noHHe npecTaea. kba
ctc y no3opHiUTy: HtKaTw aok AO^e napo(5pOA, Ka^
 nUCMA 113 HEMAHKE

CTe npn nyiy; MeKaiii aok ce aoHece cyna, Kaji cie

ce.iH ;ia pynaie; to Hnje ;iyro Bpe.Me. Ocehaie ra jxa

npojiasH, Hiiie npasHo, ncnyfbeHO je weKajfceM, a tomc

HCKaH^y BH^Hie He;ia/jeKH CBpiueiaK. A.th, ceaeTH y
co6h h HeKarii aok os^paee kocth y jeAHOj ho3h,
MeMy HeMa OApe^eHora poKa, to je HecHOCHo m npaso
;;yro BpeMe; h ^aHac je MeiBpTii ash KaKO ocehaM
cey .H>eroBy Te>KHHy.
FlpBora ;iaHa ywMO caM ch-
rjiecKH, a;iM caM ce oKaHyo Tora noc;ia; Ha^jasuM jxa
HHJe BpeAHO noji CTapocr yMHTH oho iuto CBa aeua
y JIoHAOHy SHajy. Yhhth eHr.iecKii Aa ce ce c EHr.Te-
3HMa pasroBapaM, to je cacBHM hs/imujho, jep ohm
Bp;io Ma;io roBope, a cBe H>HX0Be Jienme KH>Hre HMTao
caA\ o;iaBHO Ha HCMaHKOM jesHKy. LUto Hcmuh ca
eHMecKor jesiiKa npeBe^y, hcto je TaivO .leno Kao n
opHTHHaji; ajiH (J3paHuycKe necHHKe ne MO>KeTe nosnaTM
y HeMaHKOM npeBo^y. HeMaMKe xnanne penn HHcy
CKpojeHC 3a f|)paHuycKa Ton;ia ocehan^a, a (j)paHuycKH
.laKH MOsaK HHJe cKpojeH 3a TCiuKe neManKe mhcjih.
>Kepap HepBaji npeseo je FeTeoBora OaycTa Ha c|}paH-
uycKH jesMK, na sa thm nacKopo no.iy/ieo m odecHO
ce. floKasaHO je aa My je Ta HCMaHKa AiyApocT no-
Mepn.ia naMCT. 0,i to Ao6a ^panuysH peTKo hito
^peB0^e ca HeMa^Kor je^jHKa.
CsaKM seMajbCKH Kpaj HMa APyKHHJe rjiacoBe aa
roBop, HaJBHiiie je KjiHMa TOMe yspoK. LLJTa bhujc ii
CBa HvHBOTMhba npCMa paSJlHHHTOJ K.IHMH paS.lHHHTO
ce CBOJMM jesHKOM jaBJba: npHMeTHO caM Aa ncM y
FpHKoj CHTHHJe .Tajy Hero y IlpyCKOJ, Kao m to, jxa
nex/iOBii, KaA neBajy, HMajy ApyKMnJH aKueHT na o6a-
-laMa 6a/]THicKor Mopa Hero ohh uito cy y Ma^noj
AsHJH Ha o6a'iaMa Tonjiora, CpeAMseMHor Mopa. 0m-
^TOJioFHJa H eTMMO.norMJa nTHua h Apyrwx MCHBOTHH^a
Be;iifKO je nojhe Hayne na KOMe yMHM jbyAH joiu nucy
HMUJTa paAHJiH. rioc/ie xH.-baAy roAwna 6Hhe TpHCTa
ujTaMnaHHx rpaMaTHKa, Koje he roBopwTn o je3HKy
Bpaoaua h neopKOBa. }\o to Aooa HSMHCJiHiie cnpase
iiiro tie rjiacoBe moHh (()OTorpa(|)ncaTH, h TaAa he
jbVAH cAaByjeBe necMC y yeny hocmtm, h KaA roj
^ohe MiiTaTii. ^'byAH cy ce nocAe oTnna nojaBiiAii na
 JbyBOMHP n. HEHAJIOBH-R

oBoj 3eMjtH, H npBe rjiacoee Hy;iH cy ii npiiMH.iH o;j

DTMua. yneHM HeMau, Mane Mw-iep. nmiie ;\3 cy Kh-
HesH OA Bpadaua HayHn/]H tobophth, ho vmhh 4>paH-
uya, EArap Khhc, bcjih a^ cy KHHesuMa npBM y^^HrejbH
y roBopy 6i\j\e BeAene nmue. To Ba>KHo nHiaibe tk.
he Aa-^ena 6yAytiH0CT Mofew peiuHiH, nao m oho: a^.
JIK cy OHH HapOAH IllTO FAeKOJe peHH KpOS HOC H3-
roBapajy nayHMJiH to oa KOita kojh oohmho Kpos hoc
p>Ky. A Aa je coByjiara, Ha hckojiuko xn.-baAa roAMHa
npe ApHCTOTCJia, oHjia ymireih ciapHM Jc/iuhmmb, o-
TOMe Beti HCMa cyMH>e. IlosHaTO je u to a^ cy cbk
HapoAH OA KyKaBHue naynnmi KynaTH.
/(pyrora Aana Moje norodojbe AOHe.iM cy mm a
6H6;iHOTeKe nyny KOTapHuy KH>Hra. j\o noAne 6ho
caM roTOB c itHMa. Y AaHaiufte BpeMC He MOpa hobck
MHTaTH 3a6aBHe KftHre, aobo.'bho je a^ cawo c/iMKe y
HbHAia nper.ieAa, h oHAa sna H>HxoBy caAP>KHHy. MH-
TaTH HayHHe Kfenre hk to hc bpcam; Ty hhth na^eie
npaBe sadaBC, hh npase Kayne. Y CBiiivia TaKBHM kh>h-
rawa BHAine neny necTaJiHOCT h cyMH^HEo x^yTajte yua
.T^yACKora. Tpw xp.^aAe roAHHa luto cy npoiii/ie He-
npecTaHo jeAna roAHHa APyry roAMHy nonpapjta h
o6apa. KaKO cy HaM CMeiuHe chc nay^He Kifcure miD
cy npe ipwcTa roAHHa iiHcaHe, tbko he nocjie tphcts
roAHHa OHTH ciweiuHC OBe KHjwre ujto ce cana nuiuy;,
MeTHyhe mx y oH^.iHOTeKy nopeA oyKBapa. Btnv.Ka ie
yBpeAa ohth KaA ce KOMe pene: th Kao Aa cm po^eH
y AeBCTHaecTOM BeKy". FeTCOB 4>aycT noneo je
6;ieAeTH. Xere^i je cacBHM nsdejieo, a 6ecMpTHM XyM-
60JIA noHeo je join sa >KHBOTa yMnpain. To cy jy-
HepaiuH>H HajcjiaBHHJH HeMaMKH nncuH, a A^wac %aiXK
H3 FHMHasHJe Hajiasc norpeiuKe y h^hxobhm jwHCJiMMa.
KaA HeheMo HHTaTH one mhoio caBpmeHHJe KHiwre,
iiiTO he nocjie hckoxuko BenoBa 6hth HanMcane, mia
BpeAM H caAaiuHje HMiaTH? Ako jbyAH h AaJte Oy^y
KanpeAOBa;iH, ohh he, aauejio, nocjie TpucTa roAHHa.
CBe KH^Hre ao caAa HanHcaHe, Kao cnoMeH r/iynoBaHia
H podoBafta, cnajHTH hjih sadpanHTH.
TpetiH caM naH HajnpujaiHHJe npcBeo: ceACo caA*.
BasAan na npo3opy h Opojao caM ko.thko KOJia y/iHuoiik
 nUCMA H3 HEMAHKE 9

npolie. riaMTHO caM iiyna.viTHo ko/ihko je ceera 6ujio

co/ia. Ko.THKO 6e/iHX a kojihko uphhx KOhba. Ka^ ce
-CMpKHyjio 3Hao caM cBa tph dpoja Ha naMei. To HHJe
^Ho .laK nocao, ho ja caM ra cae/iaAao h HsepiuHO. y
Bene 6110 caM Bpjio saaoBo.^an: HHcaM oceiHO KaKO
MH je ;^aH npomao. M 3a epcMe pynKa HHcy mh hh
jeAHa KO-ia npoMaK-ia a aa hx HHcaM bhaco h ynaMiHO;
pynao caM koa nposopa. 3a TaKBV leiuKy h ouiTpo-
yMHv saoiBy Aocia je je^aH jan. /lanac mh je laKO
3yro spcMe, jxa MopaM niicaTH. Xieo caM aa nnmeM
KaKae poMan. u Beh caM 6ho noneo KaKO ce owcipa
PaJHa Kpos iiene AO.iHne Kpney^a, a 6;ieAH Meceu. ca
HacaBCKHx dperoBa xHia ja ocHJa jeAan MajiH nyHHti,
KOJH ce THxo nopea o5a;ie KpaAe h hoch cpehy
3aA0B0.T>CTB0 jse 3a.Tjy6;beHe Avme. Ty je BacTa.io
Moje nepo. rioMHC.Tiio caM: na ue;ioj oBoj seMJbH
luiaMna ce Tpn.ieceT xuihajia. pa3;iHHHTHx HOBtina.
CBak'e HOBHHe ,ioHecy y roAWHH A^na 6ap jeAan hob
poMan; 3a cto roAHHa to je paeno ipH MH/iHOHa
poMaHa. y TO Mope MyApocTH H-fiH r/iynocTH sa ujto
6hx h ja jeAHy Kanjby 6auH0? y ocTajioM, iuto
ce roA Jieno nanHiue, OAMax ce npeseAe. /lanac, aKo
ce KaKBa Kpynna MHcao wcKaHce na jcahom jesHKy,
OHa npe^e Ha cee jesHKe h y CBe HapoAe; He nHTa
ce TAe joj je KO-ieBKa. ona je cByAa koa CBOje Kyhe,
H>eH je CTan csaKa r/iasa Koja HMa jom tojihko npas-
HHHe Aa je M0>Ke y ceoe hphmhth h cmccthth. Oa
KaKO cy ce HaMHOMCH.ie lUTaMnapHJe u noiuTe, cse
ynene r.iaBe na obom ue.TOM CBCTy uMaiy caMO jeAan
M03aK'. CBaK'a nayna h cbw Aora^ajii HHTase seMJbe
nocTanie Kao jeAan 3aHHM.'bHB poMan, Miije npoAyMcefte
jcABa '^reKaTe Aa cyTpa MHTaTe. flouenao caM iuto
caM <5ho Hanncao, 11 noiiiao caM na npo3op a^ oneT
poiKM Ko.ia n KOH^e. Ajih, noc/ie Ayror pa3MHUi;baH>a.
HaiJiao caM as je .leniua h .TaKiiia 3a(!^aBa nwcaTH Ma
mia. Haj.iaKQie je nncaiH KaA hobck He mhc/ih uiTa
nHine. To ce naipaAHJe 11 Hura, jep eehnna ne mhc/ik
uira HHTa.
tiMa MHoro BpeMena KaKO HHcan HiiiiiTa nwcao.
OAyni.ie ce mhc.ih Aa mv 3a nepOM. OAVHH.in ce
10 .-byBOMHP n HEHAgOBU'R

nepo M;ie
;ia sa MMC.THiMa. XopauHJe Ka>Ke na nyn
A0<5iijenyKOTiiHe kha ;iyro He njioBH, a n:iyr sap^a
KaA ;iyro we ope. To mcto 6MBa h ca jbyACKiiM pa-
3yM0M M iiHcattjeM. Ho luia My Aparo, ipeda nycTiiTK
nepo HCKa n^e no apTMJH; bpcia sa epcioM AO-iasMhe
caMe. riHcahbe je nao npe^MBO, oho MSJiasii m3 jMosra
cKao Konau h3 noBecMa: ne Mopajy CBa noBecMa 6\mu
^BH;ieHa, UMa hx h oa KonpnBa. Penn cy UHr;ie, a
(,TH je apxMTeKiypa; ne Mopa CBaKa srpaAa nwain
I

MMeTpHJy, He Mopa CBaKo nwcaHie HMain CMCieMy.

riMcaTH: TO je tojihko, ko/ihko ca caMMM co6om pasro-
BapaTH ce. KaA nnmeie, bm HHUJia Apyro He MMHwie
Hero (|joTorpa(})HiieTe CBoje mhc/im. He Mopajy CBe
(J30Torpacl3HJe ohth Jiene.
mm pacTepaiii
riMcaHje je npiiJiMHHa 3a6aBa, ona he
OBy npeKpaiHlie mh Ayro BpeMe, a Mo>Ke
caMohy,
6hth Aa je n 3a Hory .leKOBWTo. Ko sna y neMy npK-
poAa K'pHJe jiek'OBe! Mnoro XHJbaAa pasjiHMMiMx Apseia
oopcTHJiii cy AHBJbauM AoK cy nponaiiiJiH Aa je kiihmh
.neK OA rposHMue; xM.i>aAe roAHHa ipedajie cy hm aok
cy AoruJiH AO Tora ncK^CTBa. Mo>Ke 6hth Aa cy Hajnpe
BHAe/iH Aa KaKBO dojiecno >KHBMHMe rpncKa ly ropk-y
KopHuy, na cy nocjie noHe;H h ohh, h laKO cy ce
cnacaBa/iH oa rpo3Hnue.
Mnore jienoBe nponanjna je jLyACKa niynocT, Kao
Ha npHMep OBaj: jeAHOM 6o;iecHHKy, kojh Hnje snao
liiia je peuenr m anoTena, HanHHje AOKiop Ha jeAHOj
apTHJH .leK, npeAa My apiHJy, peKHe: obo heni nonwiH
y ManiH eoAe." KaA ^leKap OAe, oHAa 5o.iecHMK ly
apinjy, Ha Kojoj je ;ieK 6mo Hanncan, Merne y waiuy
BOAe, n KaA ce apinja Ma.'io paaMeKuiajia, oh je nonMJe
c BOAOM, H ~
caBpmeHO 03ApaBM. Ho WMa CiiywajeBa
TAC HM rjiynocT ne noMa>Ke Jcahom ooJiecHWKy npe-
nHine aoktop HenaKaB npauiaK sa /leK, h Ka>i<e My Aa
OA Tora npauiKa A^a nyia na a^h y3HMa no jeAan
Apaw, m;im to;imko kohmko je jcAan Aynar Te>KaK. KaA
AOHecy Taj iipaniaK h3 anoTeice, 6o;iecHMK, ncMajyiiH
ApaMa, 3aMiiJTe oa CBOje >KeHe jeAan AynaT Aa npeMa
H>eMy M3MepH KonnKO fee npaiHica yscTii. >KeHa My
OAroBopn: HeMaM AV^aTa, ho eBO Ai^anaecT AHnaoa,
 nCMA 113 HEMAHKE H

a TO paBHo ko^ihko jeAan nyKai."

je
TaKO 6o/iec-
HHK MCTHe AiiHape Ha jeAHy crpaHy lepasHja, a npa-
uiaK Ha Apyry, no tom nojeAe xaj npamaK h
upKrie.
HeMojie MHCJiHTH, Aa cy to npwHe o CjiOBenHMa.
M KOA HeMaixa HMa npenpacHe ryiynocTH. HDHXoea je
MyApocT AvyAPHJa, a r;iynocT rnyniba Hero koa Apyrnx
HapoAa. Ha ncAeccT MH.TiiOHa Hewaua AOJiasH jeAaH mvaph
KaHT: Ha hcthph xnjba^e HjHx jeAan .ayAaK, a Ha ceaKy
neceiHHy jeAan niynaK. PbHxoee r;iynocTM h3 CTapora
Ao6a HHJe Hy>KHO cnoMH^aTH, to je asbho 6h;io; a/iH,
; aHe, y 6aBapcK0j CKynujTHHu. roBopeno je o tomc
KaKO 6aBapcKn cBeiuieHnnn. Kaa hm ce n.naTH, hctc-
pajy 6ec m3 ctokc. y hcto epeMe 6ma je napHHua y
LLlTpay6HHreHy 36or Tora. iuto je jeAaH ce.'baK ca
H)HBe CBora cyceAa npiiMaMiio caB h.toa na CBojy H>HBy.
Ty>Kii.iaa, Kojn je Ayro BpeMena 6ho h BacxynHHK
^Boje oniuTUHe, AOKasiiBao je Aa to M0>Ke 6hth, h Aa
je o TOMe H OA CBora cBeiuTeHHKa ciyiuao.
FoBope, Aa cy rAyn.TjH .T^yAH no ohhm seAi.-baMa
FAe ce niiBo nnje, a olutpmjm fac HAia BMiiie BHHa.
rio CBoj npiMHUH HCTHHa je Aa oa nMBa tcao 6o.^e
HaripcAyje Hero Ayma. BaBapcKn MaiopH TaKO cy Ae-
^ejiii Aa 6ti peKj]v\ Aa CBaKH noA yHH^JopiwoM Hocii
jeAHo 6ype nuBa. Ohh c TaKBHAi Tp6yxoM y CTapo
Bpe.Nie He6n Aior.iH y LUnapiH >KHBeTH: lunapTancKH
3aK0HH sancBeAajiH cy Aa ce LuxanoM Ka3He cbii ohh
iiiTO 0Ae6.'bajy. - Ilpo(|jecop LLIaK, ns rpajt})CBa.iAa,
jeAMHc npeKOAiepHoj cBojoj Ae6;bHHH H.Ma saxBa/iHTH
UJTO ce H Aanac HaeroBo HMe cnoMHH>e. Oh oeiiie Bpjio
Ae6eo. rieTap Be.iHKn, KaA ra bha^, sanyAH ce ii no-
BHMe: ,.ja >i<e;iHM Aa b^^ahm Ko;uiKa je c.iaHHHa y oBora
HOeeKa; pacnopHxe ra!" npocJ)ecop LUaK npenaAne ce
OA THx uapeBHx peMH, n na tom MecTv vMpe oa Kan;i)e.
CaAa ce oh cnoMnH>e a6or Tora ciy-iaja, a He 36or
CBOje yneHOCTH. FleTap Bcthkh oho je y cBa4eMy h
Be.iHKM HyAH^aK H caMOBo.-bHHK. 3' BHTwHOppry r.ieAao
caAi jeAHv pa36HJeHy .lyxepoBv Mamy. FleTpy BeAHKOM,
KaA je Ty A0Aa3H0, noKa3aAH cy rp,e je >KHBeo JlyTep,
H H3He.iH cy HeKe liDeroBe cTBapH h nocy^e. FleTap
KaA y3Me /IvTepoBy naniy, saniiiTe ah mv je Aa.iy Aa
12 .^VEQMHP n. HEHA;l.QBIlTi

noHece co6om nao cnoMeH. KaA My OAroBope as ne

MO>Ke HMKHKO 6hth, h a^ CC TO HyBa Kao HCKa CBt-
THH>a, OH noTerHe Maiuy m pasdnje. CaA KOMai>e ofl xe
4aiiJ noKaayjy nyrHHUMMa Kao abc SHaMeHMTOciH:
npfio, LUTO je H3 le naiue Jlyiep nno BOAy h bhho;
a Apyro, iiiTo je Flerap Bcjimkh pasono Ty Hauiy.

II

Hh y jeAHy He Ao;ia3M to/ihko cipaHaua.

seM.-by
Kao y He.waHKe HbuxoBe AP>KaBe rpaHiiye ca
sejvijbe.
CBHMa HapoAMMa y EsponH. Hh jcAaH EHr;ie3, 4>paHuy3,
CKaHAMHaBan hh Ta.iHJaH ne Mory HHKyA y EBponw
KOpanaTii a Aa ce He AOAHpHy HeManKor e.ieMewTa.
HapoHHTO PycH, KyA ce roA MaKHy, yAape na He.Mue;
OHH cy MM cByAa na nyiy. Ko/imko cy yc;iyM<HH m
jby6a3HH, Ka^ PycH npeKO h>hxobhx seMajLa nyiyiy,
To;iHKO cy HeyHTHBH KaA PycH no^y na hctok.
.lene cy w npocipane seM/be y KoJHMa HeMuw wmbc,
OHe cy Hcnpeceuane npCKpacHHM pexaMa, H3MeLiiaHe
ca HajAeniiJMM Ao;iHHaMa m 6peroBUMa, OKwtieHe 60-
raiMM BapoiuMMa h ce/iHAia. MopcKHx o6ajia uMajy
npH.nHMHo, n oa neKo Ao6a KcpMCie ce pfcHAia Bpjio
naMCTHo: npom.ior Meceua weTBopnua h^hx, ca.wo y
iJaHUHry, ckomh;ih cy ca o6ajie y Mope^ h yAaBHJiw ce;
jeAaH MSMCli H5HX 6ho je nyBen .iCKap npoTHB bOACHe
6o.iecTn, ho Hnan .wopy HHJe HHiiiia noMorjio; oho je
V. caAa nyHo boac.
KjiHMa je yMepena, a .leiH oco6hto je npHJaTHa.
FlopeA pene Pajne, MaJHe h HeKapa, poAn Ao6po bhho,
a CByAa pacie Me.ij h Me.TaOBii sa hmbo. V cnaKOM
nor.acAy obo cy npeKpacHe 11 hpno ype^eHe seM-T^e.
>Ke/ieiHHue, kojhx obac na cbc CTpaHe WMa, yHMHw/ie
cy le je nyTHHMKii CBer 3a6opaBHO Mra;iHJy. Cbh MAy
no HeMaHKoj.
y CBHMa HeMaHKHM SeM.'baMa, OCHM neCKOBHTHX
paBHHua OKO Bep.iHHa, paAO ce 3aAP>KaBajy cipanuH.
Obh .lenH H 3ApaBH npeAe;iH, MHoro6poJHe JieKOBHie
BOAe. HHTOMH o^HHaJH, HOinyHa jiHHHa c.io6oAa 11 ch-
rypHOcr. Ao6po vpe^eHH yniiBepBHTciTii m rocTHOHwue,
npuB.iaMe CTpaHue y CBaKO jxo6a roAWHe. HnrAe ne
 nwCMA H3 HEMAHKE 13

MO>KeTe xaKO yroAHO laKo jeBiMHo >KMBeTM Kao y

ii

HeMaHKMM seM.TjaMa. y (I>paHi;ycKoj WMa caMO x^Q Ba-

poiiiH y KOJHMa ce cipaHUH 3aAP>KaBajy, to je Oapiis
H Hwua. y pacKOLUHii FlapHS .lo^y re ynponacre cBoje
HOBue H CBOje B.ipaBJbe, a y ck'pobhto h ohtomo Mecro
HHuy HAy le ce .lene h yMpy.
He.MUH HasHBajy FlapMa BaBw.ioHOM; sasMAe HjC-
roBOJ c.iaBH, JteroBoj bcjihhhhh, HHAycrpHJH, MOHy-
MCHTiiMa H cBe.My OHOM iiJTO OapHS ysBHLuaBa HaA
CBH.M3 ApyrHM BapoiuHA\a. CBe BapoiuH Espone h
AMcpHKe yr^ieAajy ce caMo Ha flapHs: Hoce xajbiiHe,
MeLu-tajy Kocy, nniuy KH>Mre, oyHe ce, npaBe Kyhe,
wrpaiy, Kao y FlapHsy. CaB csex ipyAH ce Aa 6yAe
HajiHK Ha napHS. TaKBe BapoiuH HCMa Ha oboj aeMJbii;
Hewa je hh Ha cyHuy. FlapHs je Bpx UHBHJiHsauHJe,
KOMe CBe Apyre BapoiuH Te>Ke. MHHxeH, BepJiHH, Ben
H Heano.b npH cnaKOM cbom npeAysefcy ysAaHy: ax,
npeMa FlapHsy mh cmo BejiHKO ce;io!" CBe BejiHKe
BapoiJiM, KaA xohe mioroA hobo Aa saBCAy hjih Aa
3HAajy, iua.T>y Aa bhac KaKo je y Oapiisy. Kpajb npy-
CKH, KaA xoJie cBojy co6y as HaMeciH .leno, soBe Maj-
CTOpe M3 riapHsa. HerAaiuH^M xepuer oaAeHCKH, KaA
My ce unne.ie nouenajy, c.iao hx je y FlapHS jya ce
oKpne: a nosHaTO je Aa h Aanac h3 yAajbeHHx sejviajba
MHOFH Lua.'by cBoje KOLuyjbe y flapMs Aa onepy. JeAHOM
Ma^apcKOM Marnaiy napncKe npa.ije BpaiHjre cy He-
onpaHe Koiijy.'be h jaBiiJie A\y as laKBe npjbaBiuTHHe
He Aiory npH.nHTH Aa onepy. y IlapHsy CBe je APyK-
HHJe, CBe je caBpmeHMje; h cynue, KaA AO^e BHiue Ha-
pM3a. ipyAH ce Aa no napucKOJ iMOAH rpeje h cbctjih.
Ta, OAai.ie cy najnpe npnMeTH;iH Aa na fteroBoj oacIim
M.Ma Be.iHKHx, laMHHx saKpna; Aa 3Be3Aa AaKHua He
wrpa npaBMJiHO, n Aa ne Tpe6a nnin ina.MnaHDCKO bhho
3a KHce.THM KynycoM!
KaA Ao^eie y FlapMS h oAeie Kpojany Aa BaM xa-
jbMHe HaHHHH, OH, ysHMajytiH Mepy, nHia Bac: rAe
cie oBai Kanyi npaBH.in?" Fla aKO mv OAroBopHxe: y
MHHxeny ilih y Beny, oh baM oHAa cto norpeniaKa
Ha Kanyiy noKa>Ke; .tyTH ce m bmhc: MA\ajy Jiw ohh
jtvAM pvKe? HMaiy .th omh? sap ce osaKo xaj^hviHe
1^ JbVBOMIIF n. HEHMOBHTi

k'poje? sap ce osaKO uiHJy?!

Ako OAeie HHSMapy,
ca c^'aKe cipane sarnejia eamy 4ii3My, h ocMeJKvje
ce. Ka;^ oAeie (})pH3epy, hh oh He MO>Ke Aa ce y3-
jip>KH jxa Bac He aanHia: rAe ere ce noc;ieAH>R nyi
iiJHma.nii?" y Oepapn!"
Oh ojxs\ax ysAaHe, m
noBHMe: ax! 6ap to-imko 6h mofjim HeMUH Hay4HTH,
KaA HOseKa lUHiuajy, Aa ra ne KarpAe*. Ako My npw-
MeTHie Aa y 4>epapii ne >KHBe HeMuw Hero Ta;iHJaHH>
OH nnaK npoAywH HeMue fpahth. H caMKM Opanay
siiMa, KOJH Ao^y MS JiHOHa, Mapcejba, TyjioHa, xpe^a
MHoro BpeMena AOK/ie cede h CBoje oacjio He Aore-
pajy no napHCKoj moah. HoKJie soa MMaie uiian h/iw
AiapaMy, nmi Aia iuto Apyro mio Hwje.y FlapHay npae-
jbCHO, cBaK eac nosna Aa cie h3 npoBHHUHJe, Aa cie
nayiaHHaHHH. He caMO no xajbUHaMa h no rosopy,
Hero H no CMejy h no xoAy nosnajy nac Aa ere
CTpanau.
HiajiMJa HMa ipii BaponiH Koje {jvthmuh HajpaAHJe
noxoAe H y KOJMxMa ce 3aAP>KaBajy: to je /lena 4>h-
pcHua, CbarAa nyHa UBeha: Phm, nyH ciapMHa h hcto-
pHJCKHx pa3Ba;iHHa, m Heanojb, 0Kpy>KeH .-lenoioM w
CTpaxoTOM npHpoAe. BeneuMja je MsaiiiJia us moa^,
CBer Hetie Bwuie hm y naHopaMH Aa je nieAa, Hetie
BHHie HH HiCHe c/JHKe, Kao HerAa, Aa Kynyje h y cbojhm
co6aMa Aa hx Benia; w nyiHuuH n c;iHKapH npecrajiH
cy Aa je xna/ie h npeysHoce Kao mxo cy to 4hhh/ih sa
Bpe.we H^ene c;iaBe. C BapoiiiHAia (5HBa Kao n ca ee-
jjhkhm jbyAMa: KaKO nocpny. ocwpoMaiiie, waryde CBoje
jiacKaxe-Tbe, CBaK hw oKpene .le^a, hhko hx He hoxoam:
H 6oroBH cent ce h3 tt>HX0BHx xpaMOBa.
y EnrjiecKy hhko ne hac Aa ce npoBCAe, Aa y>KnBa,
ujin Aa nofipaBM cBoje SApan/be. To je 3eMji>a Tpro-
BMHe, (jjafjpHKa, Awma h Mar;ie; to je seMJba fac Ha
MHHyT pawynajy, h fac FpoH<^e caspH caMO y era-
KJieHHM Kyha.Ma, y JIoHAOHy cBaKH Aan AO^y h oav
CTOTMHa xiL-baAa nyTHWKa h CBaKH je AOiuao h oiHuiao
CBOJMM XHTHHM n0C;i0M.
He.MaHKHx BapouiH, y KOJHMa ce CTpaauH aaAO-
BOJbCTBa paAH 3aAp>KaBajy, wMa Bp;io mhofo. Me^y xe
BapoiHii xpe^a panvHaTH n Behu 6po] iiiBajuapcKHX
 FiliCMA H3 HEMAHKE 15

jwecia, jep Haj.aeniuMAeo LLJBajuapcKe npHna^a hc-

MHHKOM jeSHKy H HCMaHKOJ HapO^HOCTH. MCTO laKO
Tpe6a opojaiH y HCMaMKC eapoiuH h OHa y AycipHJH
npcKpacHa cjioBCHCKa Mecia KynaiHJia, y KoJHMa ce
CIOBCHCKH jeSHK He FOBOpH.
y MiajiHJH M cl>paHuycKOj Mopaie >KHBeTH no hbii-
xoBOM o6HHaiy: Mopaie jecTH h hhth Kano ohh xohe
If KaKO Cy OHH HaBMKJIM. y HCMaHKHM 3eM/baMa CTpa-
Hau He ocefca aa HHJe ko;^ CBoje Kyhe. M caA\H Ehmcsh,
KojHMa je Bp.'io leuiKO yro;iHTM, h kojm ce mhofo
noHoce cBojoM nocTOJ6HHOM, HcnoBej^ajy, Aa Tpe6a y
Mh;ihjm creiiM. a na PaJHM noTponiHTW. Mhoih oa HdMX
TaKO H paAe. Mopa ce HOBeK saHyAHiH, KaA bham ko-
.JHKO Hx OByAa MMa H KaA bmah ko;imko y obhm Kpa-
jeBHMa, y HCMaHKHM, jaBHHM H npHBaTHHM, LUKOJiaMa,
MMa A^ne 113 A.wepHK'e, EnMecKe, Mhahjc h ApyrHX
Aa;ieKHx 3eMa.i>a. Hew anno BacnHxan^e Aeue AonaAa
ce AiHorHM HapoAHMa; oho je nocieneHO, leAiejbHTO,
CKpoMHo M noi5o>KHo. Haj5o.'be oAraJMiH m BacnHiaiH
3Haiy He.MHH n UJBeAH
Aeuy, EnrjiesH K0tt>e,
a TannjaHM CBM.neHe 6y6e h MajwyHe.
CipaHau KaA AO^e Me^y HeMue, ;iaKo ce ynosna
Ji ciene npHJaie-'be; 30Hy ra h npH;Majy CByAa, a rjxe
je y ciany He pa3>THKyjy ra oa cbojiix cpoAHHKa. y
napH3y Mopaie Henpecxano ceAeiH y CKynHM xoie-
-TMMa. KaKo OpaHuysH laKo ii EHr.iesn saMepajy EaM
KaA npaBHie norpeujKe y h^hxobom jesHKy. Ako He
SHare HjIixobc ooHnaje, ohh Bac CMarpajy 3a BapBapa
M npocraKa. HeMiiH cy Aoopn n yHTMBu npeMa HiHMa,
jep cBaKe roAUHe caMo y obmx nei paJHCKHx KymmiJis.
noTpome h ociase ipH h no MH/iMona Ta;inpa.
He.MUH yBavKaeajy, npH.wajy h nosnajy cBe oho
HJTo je KOA Apyrnx napoAa Ao6po. Ohh ce yne h ko-
pMCie OA CBHJy napoAa. (I>paHuy3H u EHr.ie3H aobo.IjHh
cy caMU ceoii; ohh cy Kao AnjaMaHTH: yr.iai^yjy ce h
ycaBpiuyjy caMH co5oa\: MyApyjy caMH cbojom My-
flpoLuhy, -lyAViy c^mm cbojom jiyAOiuhy Ohm cede
ap>Ke Aa cy npBw napoAW na CBeiy. To hm hhko ne
M0>Ke nopehu. Ohh CTOJe Aanac Ha Bpxy pa3BHtia n
UHBiuHsauHJe. OHH cy HajcaBpujeHHJH coj .i>y:tCKora
16 .1>>S0MHP n. HEHAflOBH-R

po^a, Kao iiiTO cy 6eHra/icKM iHrpoBii KajcaBpiueHHJti

coj Aianjera poAa, Kao luto je eptjaypiCKH Kynyc naj-
caBpmeHHJH coj CBora poAa:
to cy TaKse rjiaee Aa
iiM ce cea Eepona nyAH. C oco6hthm nouiTOBaifceM
cBii HapoAH cnoMHifcy HdMxobo hmc, a ohm c oco6hthm
noHocoM rjieAe Ha Apyre napoAe. Cbc ujto je ca
CTpaHe HCMa y EnrjiecKoj h 4>paHuycK0j uchc hh
yBa>KaBaH>a. Ohm hc Hoce xajbuuy Koja HHJe y hbHxoBoj
3eMJbH HsaiKaHa, He HMiajy K^Hry KOJa HHJe Ha thn-
xoBOM jesHKy HanHcaHa. Kao uito je HerAa koa ciapHx
JejiHHa pen Bapsap (uito tie peliH: Ty^e, Ty^HHau)
OH.ia AOBOJbHa Aa osHann p^asy CTBap hjih Heo6pa-
soBaHa MOBeKa, TaKo je hcto AaHac y EnrjiecKOJ h y
4>paHuycK0J: BapBapcKO vl jyi^e, to je koa h>hx Kao
H KOA CTapHx FpKa CBe jeAHo; o6e penti HMajy hcto
snanaHDe. Y flapiisy \\ .loHAony aa Tyl^wHe h sa ryl^y
po6y HeMa ueHe hh yBa>KeH^a. Ma/io MMa HsyseTaKa.
Me^y OBe HsyseTKe cnaAajy: xaBancKe uHrape, Ta;iM-
jaHCKH rapH6a;iAH h ^jpaHKcJjyprcKe Ko6acMue.
Cse Ao6pe KttjHre, ujto uaa^y koa APyrHx HapoAa,
a CBe Aodpe h .louie ujto usa^y koa Eurjiesa h (t>paH-
uysa, He.MUH oAMax npcBeAy. 4>paHuy3H HHcy joui hm
LLlnjiepa, npBor HeMaHKor nocTy, upeBe/iH Ha cBoj
jesHK. HeMUH He yMejy Aa uHiuy sa ^paHuyse, a Opan-
uysH HHuiy 3a HHTaB CBCT. IHbHxoBa ;jHTepaTypa hac
ca napucKOM moaom. fjiCAao caM KaA cy y Flapusy
npeACTaBjba-iH LLJH/iepoBy TparcAujy Mapujy CTyapT
<t>paHuy3M cy seBa.TH: hmkomc ce HHJe Aona;ia, h HwrAa
ce BMUje HHje npeAciaByba/ia. To je sa h>hx 6ho KOMaA
6e3 >KHBOTa. Ohh ne 6poje Aa cy 6h;ih y nosopnuiTy,
aKo HM HHcy Ha ohh yAapHJie cyse oa >Ka;iocTH hjih
OA cMeja. hbHMa je CBejcAHo caMo HCKa cy cyse: to
je y>KHBaH>e, to cy Hajn/ieMeHHTHje Kanjbe Ha cBCTy,
TO je HaJAparoueHHJH dncep. Taj OHcep M0>KeTe h3
rt)ero8e uiKOJbKe H3MaMHTH hjih bcjihkom >Ka;iomliy hjih
HeooHMHOM paAOiuhy h/ih uphhm /lyKOM. Hobck je
jeAHHa /KHBOTHfea KOja je no o6pa3y h no noAo6HJy
6o>KJeM CTBopeHa, na h OHa jeAHHa, Me^ cBHMa Apy-
FHM WHBOTHH^aMa, HMa cnoco6HOCT Aa njiane. /la HeMa
HOBCKa, oBaj CBeT He 6h 3Hao uiTa je to n^TaH; Aa
 miCMA 113 HEMA4KE 17

HCMa Tora ciBopa no noAOOHJy 6o>KJeM, Bor He 6h

HHrfla Hyo hh jeAHe py>KHe penn o ce6ii.
ct>paHuy3H, KaA HMajy BJiaAaoua, CBe Apyro ociaee
Ha cTpany na caMo H>era o6apajy. Ka^ c ffcHM cepme
H o6ope ra, ohh OH^a OKpeny BojeeaTH npoTHB Bora.
U tt>era cy jeAHOA\ 6hjih o6opH-iH h AeceiaK ro^HHa
6e3 itera 6iinu. FlpaBH peny6;inKaHUH Aipse h Ha
Jyniiiepa u na Jexosy, jep h ohh ce^e na npecxojiy
Ti AP>Ke y pyuH CKHniap HeorpaHUHCHe B.aaciH k
npeKo CBoJHx BepHHx npopoKa jaB/bajy napoAHMa na
3eM.T>n, Aa je CBaKa B-naci oa Bora. Ho OpanuysH ce
TpvAe A^ le peHH hobhm cBeAOHanciBOM o6ope. Flo-
aeaviH cy caMora Bora Kao cBCAOKa y noMoh. y jeA-
HOM napKCKOM nosopHiuiy npeACiaBjbajiH cy KaKO
napoA OA Kpajba .TyABHKa Tpa>KH ojiaKiuMixe, Behy
c.ioooAy H xohe Aa My orpaHHse B/iaci. Ha to tt>H-
xoBO TpaAefte Kpajb -T^yABHK xpecHy ckhhtpom h
BHKHy: 0By B.iaci HaA BaMa Bor je mchh Aao!" Ha
Te peHH OAMax nojasH ce na 6hhh Bor h pene: HHJe
HCTHHa! ja My HHcaM Aao B/iaci HaA Bar^a:" H oHAa,
cpeiHH OpanuysH njbecKajy pynaMa h Btiny Aa Bor
noHOBii le peHH. H aaHCia, oh ce yniMBO hokjiohh
nyo-iHUM H y ohm Kpajby JlyABHKy rpoMOBHio onei
BHKHy: HHJe ncTHHa! ^ano nena .we OAnece aKO caM
TH ja Aao Ty BAaci!"
KoA HeMaua newa laKBHx nosopHUjia. Ohh cy
nooo>KHH H .MOHapxHMHH; HCK'peHO Jbydc cBoje Kpa-
-beBe II BjiaAaoue, Me^y H>HMa je pasdopHio cnopa-
3yMeBaH>e; ohh He 3aAHpy y npaBa KpajbeBa, a Kpa-
.T>eBH He ra3e npasa H>HX0Ba. 06e cipane noanajy
laHHo CBoje rpaHHue, o6e cipane caBecno noiuTyiy
HapeA6e sakona. Hcmuh ce dyne caMO KaA naiua oHsa
c jeAHHM n(J)eHHroM nocKynn. HiirAa Hcmuh HHcy Ha-
naAa.TH na na-iaie, a CBane roAHHe Jiynajy npoaope
Ha HHBapaMa.
y OpaHuycKOJ, KaA V'Mpe Kpajfc, CBa sa speMe H>e-
ro3e ynpaBe HaroMH.Tana He3aA0B0.T>CTBa. Mp>KH>e,
cea^e, HHTpnre. n.iaHy Kao 6apyT. Hob Kpajb, hob
yroBop c ibH.w xoheMO Aa npaBHMo! Oh je nam ny-
HOMOhHHK, .MH CMO fterOBH BAaCTOAaBUH!" Taico BHHy
9
18 JbyBOMITP n. HEHAJ.OBn'fi

<J>paHuy3M, npaee 6apnKaAe, hocc no yjinuaMa sacraee,

neeajy Mapcejbesy, na npeora inpaHa, kojm ce Meijy
H^HMa npoHHe, npHSHajiy 3a CBora rocnoAapa, ii y
H^eroBe caMOBO.TbHe pyKe npcAajy BojcKy, luxaMny,
(J}HHaHCHJy, npe^aAy ii CBy seMjby. KaKo cy dMjiii
xHipii, BeiiiTH M xpa6pM j\a o6apajy OHor npei)auitt>er
CBor BiiaAaoua, laKO cy hcto xnrpn n EeiuxH Aa no-
AHHiy cBor HOBor BJiaAaoua. KaKo cy ohomc OAysii-
-Ma.iH jeAHO no jcaho npaBo h Bjiacr, laKo OBOiMe
caAa o6epyMKe Aajy Bnuie Hero iuto oh TpaHv'M. Ho
TO He jpaje Ayro. <t>paHuy3M cy Kao h>hxobo luaM-
naHiCKO BHHO, Koje 6p30 saneHymw, a 6p3o npetpM ir
yiHiua ce. Koa HjMx hhko hc 3Ha luia he cyipa ohtil
3a jeAHy Hoh ripeoKpeHe ce KpajbCBCiBo y peny6;iHKy,
MJiH peny5;iHKa y uapcxBo. To je Kao y no3opHmTy,
sa cBaKy cueny HAiajy roTOBe ACKopauHJe, necMe rf
cy4);iepe.
y HCMaHKHM 3eMjbaMa cBa HesaAOBOJbCTBa h jvipHvtbe
npeMa Kpa.i>y iuto ywpe, cnycxe sajeAHo c HdHm y
rpo6, npHTHCHy TeiuKMw KaMenoM, h c noBepeH>e.M
o'ipahajy ce H^eroBOM nacneAHMKy. Oh ce ca sacjiy-
raMa cbojhx npeAana khth, a norpenjKe HdUxobc v.e
6paHH. C HOBHM KrajbCM noHHFfcy HOBii panyHH. y ne-
MaMKoj npomjiocrH neMa Ayre h cypoBe 6op6e Hswetjy
BjiaAajiaua h napoAa. 06e cy ce cxpaHe no Ayxy
Bpe.wena HanpcA KpeTa-ne h ynpanjba/ie. Taj nanpeAHw
Ayx BpeMena y Aoda pet|3opMauHie nojaBJbUBao ce
H3Mei) HMx caMMx, a oa cto roAMHa A0/ia3M mm oa
^paHuysa; y .^aMcny ohh hm majby 6aBapcK0 hhbo.
Koa HcMaua newa mhofo hh aTewCTa hm peny-
6.iMKaHaua, h ohm uito cy to ne npaBe jjapiviy hm
Bpeby Kao y ApyrHM scMJbawa. Hcmuh cy yBepenH Aa
MOBenaHCKM poA tvoyue nanpeAOBaTM, cpetian n cjio-
6oAaH 6hth h oHAa KaA KpajbCBM h 6oroBM ceAe na
CBOJHM npecTOJiHMa. BacnHTaH^e rpai)aHa h npuHHesa
y HeMaHKOj Te>KM HeKoj cpehnoj xapMOHHJM. Cbh cmo
,i>yAM. TaKO OHM roBope. M sancTa Ma;io noMajio ohm
he TaKO Aa.ieKo AOTepaxM, Aa he h caMM h>mxobh
Kpa.ijeBM Mohn na ce6H npHiMexHTM Aa cy JbyAii,
ocHM jeAHHor BncMapKa, oh BennTO ocTaje Flpyc.
 nHCMA 113 HEMA4KE 19

HeMUM .-byoe CBoje Kpa.T>e3e, Kao ujto noAe.T>eHM,

oSpasoBdHH n nesaBHCHM chhobh .^yde CBora oi^a.
ripe HCKHx roAHHa pasdo/ieo ce Kpajb y MHHxeHy.
Ue>"ia BaBapcKa saopHHy ce. F^e roA Kora nosnaHHKa
cpeiHeie, CBaKM Bac nHia: KaKO je Kpa.i>y? Cbc upKse
OH.'ie cy nyHe Hapo^a: cbm cy ce mo;ih;ih Bory na.
Kpajb osApaBii. Ho Kpa.T>y deme CBe rope. KaA je 60-
.lecT nociawia cacBHM onacna, Bpseo je cBei y Kpa-
.T>eBy na.naiy. /jBopcKa aB-iHja, cieneHHue h xo;ihhum
AO ca.Me Kpa--beBe co5e: CBe je to 6\uio nyHO ceeia
OA pas/iHHHie K.iace .TiyAH. Hdhxoboj HaBajiH hhko
HHJe xieo, HHKO HHJe iMorao oacicth. y HaJBehoj th-
lUHHH OHCKHBa/iH cy ujia iie HyiH. TeHepa.iH h mh-
.iHOHapn nopeA npocinx paAHHKa ciaja.TH cy y thm
roMH.naMa. Jcaho ApyroM no;iaKO cy uianiajiH: joui
HMa HaAe! Ha jeAaH nyi Bpaia ce oTBopnuie, h3
Kpa-teBe co5e Hsa^e BjiaAWKa. Cbh ca CTpaxoM oKpe-
Touie OHM Ha tt>era Oh noAHwe pyKe k neoy n r;ia-
cho pene: M.va;iH cmo Ao6pora Kpajba, H3ry6M.iu cmo
Ao5pora Kpa-Tja! Bor Aao, Bor yseo! B.iarocjioBeHo
5yAH HMe rocnoAH>e!" M caB HapOA naAe na ko-
-leHa, H, Kao Ao6pa Aeua 3'=
ao6phm oueM n;iaKa.iu
cy. l^pKBe cy oner 6H/ie nyne. Jyne cy ce mo;ih;im
Bory Aa Kpa.^ osApaBH; Aanac MOJie ce a^ Bor 6yAe
MHJIOCTHB Kpa-TieBOJ AyUJH. H^erOB M/iaAH CHHHHii Beh
je ceAeo na npecio.iy, h y jcahoj PjUh AP>Kao ckhh-
Tap, a y APyroj s/iaiHy ja5yKy, Koja je 3HaMeH>e B.ia-
CTM HaA HHTaBOM OBOM SCM/bOM.
KaKO je Kpajb H^AaxHyo OA^ax ce CKynno aihhh-
ciapcKH caBer. UJia cy Ba>KHora ly Beha.in? HniiiTa
Apyro Hero KaKBe he uepeMonnje npH norpe6y 6inii.
HHTAe ce HHJe npHMeiHO KanaB HeMHp; hm jeAaH no-
cao HHJe oceiiiO Aa je Kpajb npcMHHyo; hm jeAaH
'
TonaK AP>KaBHe AiaiuHHe, hh jeAan Tonaic MamnHe iuto
npe.Ma najiaiH 40Ko;iaAy Me.rbe, HHje hh aa ABa mh-
Hyia npecrao paAHin. CaMO ce npHMernJio as je y
MHHxeHy 462 anoBa uusa bhiiic nonHJeno nero o6hmho.
Kpa.-L je HCTHHCKH ."bydHO CBOj napoA. a napoA ra
HCTiiHCKH >K^:nHO. Cijc je jisuhe mu.io cbojiiav o5hhhhm
nyieM. Oh je yA\po oa upBenora BCipa, la oo.iecT
20 .l>yBOA\HP n. HEHAgOBHTi

Mopa OHTii Aa je Hac-ie^Ha, jep je FberoB chh Berpe-

H>acT.
Oa MHoro BeKOBa BaeapcKa nponHH>e ce ^a np^A-
H^aMH y FepMaHHJM. M y hobo BpeMe KpajbCBn H>emi
HHHHjiH cy CBe UJTO MM je Moryhe 6m;io Aa HaABiice
ripycKy; BCJiHKe cyMe ipouiMJiH cy 113 npHBaiHe Kace
Ha noAwaaHie Kii>H>KeBHOCTH h Jiennx BeiuTHHa. To je
6H-10 OA Be.'lHKC KOPHCTH 33 KH>H>KeBHHKe M VAieT-
HMKe: ca cbmx cxpana bpbcjih cy y Mhhxch. LUto je
6mo BajMap, KaA je >KHBeo LLlHJiep h Feie, to je no-
cxao MHHxen: neManKa AxHHa. Ann FlpycKa MMa/ia je
Behy H jany BojcKy, h thm je, KaA je roA Tpeoano,
cBarAa h CByAa noKasajia Behy h jany AtyApocT Hero
BasapcKa h CaKCOHMJa.
Cxapw Kpa;b JlyABHK, oiai; rpHKora Kpa.i>a OioHa,
MMjiHOHe OA CBojera 6;iara noTpotuMo je Ha CBoje
HAea.ie. Oh ce TpyAM Aa Mkhxch norpHH, a Athhv Aa
noHe.MHM. Ho HHJe Morao rp4K0 Ao6a o>KHBeTM y Mhh-
xeHy, hh hobo HCMaHKo Ao6a npeneiH y AxHHy. Cne
je ocra-io no ciapoM; cBe ce pasBwjajio m saBiijajio
no CBOJHM AOMahHM npHpoAHMM saKOHHMa. Oh je 5ho
necHMK, HberoBe necMe caMO cy ce y MHHxeny MHia^ie
M cjiaBM.ie. flpyroBao je ca cjiWKapHMa, apxHieKTHMa,
KaMeHOpecmiMa h noexaMa; c H>MMa je Mecxo o;ihm-
HHCKor HCKxapa hmo ca;iBaxopcKO nHBo. Mecxo 6orHH.e
TajiHJe npaxH/ia ra Ayro BpeMena Jiena nrpaMHua,
Jiojia MoHxeu. ToMe cy Hcmuh BHiue saMepajin nero
HseroBMM necMaMa, u c xora je Mopao AaxH ocxaBKy
Ha BJiaAy. hberoB chh, oBaj nocJieAH>M Kpa.i^ iiixo je
VMpo, ocxaBMO je Kao h oh Mw/iHone na napoAHe ko-
pMCHe UHJbCBe. IHberoBa B/iaAa noMHHjahe ce Avro Kao
MyApa H Ao6pa ynpasa. To je OHaj hcxm Kpajb, lhxo
je CBOMe HanpacxHXOM MUHHCxpy npH jeAHOJ npHJiHUw
peKao: ja xohy ca mojmm napOAOM y Mnpy m .TDy6aBn
Aa >KHBMM." Te ce penii y HHxaBoj BasapcKoj paAo
noHaB.Tsajy. Oh je npeMiiHyo y HajoojbMM cbojhm ro-
AHHaMa. Mopa ce mobck nyAMXH oa KaKBHx Ma.'inx
yapoKa Mo>Ke jeAaH Kpajb yMpexn: xxeo je Aa npn-
AeHe opAtH, na ce y*5oAe mp.iom y npcH. To ce oKpeHe
Ha :ino, OAax.ie ce poAH upBenw Bexap, a 113 upBenor
 nnCMA H3 HEMAHKE 21

Beipa 6.TeAa CMpr. To je CBe 6h;io aa hckojihro as Ha.

X^.^ba^e BoJHHKa h o(j}HUHpa ao caA je 36or op^eHa
norHHy.io, a to je npBH Kpajb Kojii je sdor opAena
CBOJ >KHBOT Hsryoiio.
riocjieKwHesa hh jeAaH HapoA c Mowe y cBojoj
HCTopMiM noKaaaiH raico AyroipaJHe awHacTHJe Kao
HCiMUH. ,1aHauiH>a KpaJbCBCKa nopoanua, BiiTe.Toax,
BJia^a y BanapcKoj ocaM cioiMHa roAHHa; OHa aoboam
CBOJe nopeKJio oa Kap.aa Be;iHKor, a Kapjio Bc/imkh
OA npaona Hoja, a Hoje oa AAaMa, a 3a AAaMa m3-
BecHo 3Ha ce Aa je ctbop pyne Bora oua. Uap MaK-
CHMH.iHJaH ooAapHO je Ao6po jeAHora yneHora hcto-
pMKa KOJH My je noKa3ao h ca KibHraMa h Ta6;iHuaMa
jacHo AOKa3ao, Aa je oh Hojcb noTOAiaK. LlapeB npw-
ABopHH 6yAaiia m luajbHBau, Kynu, laKo^e hokjiohmo
My ABa t[)opHHTa c peMHwa: Ha! th cm tmm AOKaaao
Aa caM M ja c uapeM poA".
y ciapa BpeMena. napOMMTo y cpeAH^eM BeKy, cBaKu
BJiaAa-iau AP>Kao je y cbom ABopy no jeAHora Aocei-
jbMBor luajfcHBMHHy. To cy 6M;ia ciajina ABOpcKa SBaw^a
c BejiHKOM njiaioM m BanpeAHHM npuxoAHMa. H^WMa
je OHJio c;io6oAHo Aa roBope hitopoa xohe. Kpa;beBn
cy MtiMM caMO oA H)Mx HyiM npaBy MCTMHy, 3a to cy
M npo3BaHH ABopcKHM 6yAa;iaMa, jep ce AP>Ka;io Aa
naMCTan MoseK Hehe Kpajby y omm KaKBy HCTWHy pehH.
OTKaKO cy HOBMHe 6e3 uensype noMejie n3:ia3HTH, to
je SBahbe koa CBMJy ABopoBa, Kao n3;iHiDH0, yKHnyTo.
Hiije jiaKo 6nj]o HcnyH^aBaTii Ay>KH0CTH ABopcKe 6y-
Aajie; ohh cy Mopa.iw uMaTM BMiue MyApocTH Hero
Apyrw jbyAM. 3BaH>e, Koje 6m ce 3Bajio abopckm MyApau,
HMJe HHFAa HM npM jeAHOM ABopy 6m;io. 3a CBaKo mm-
HHCTapcxo MecTO, KaA ce ynpasHW, Mor;io ce Hahw
CTOTHHaMa w'byAH; a;iH sa ABopcKora 6yAa;iy Tpe6ajio
je y ue^noj AP>KaBH Tpa>KHTM oiuTpoyMHor h mvapop
HOBek'a.
MsMe^y cBMJy napoAa, HCMaHKe 6yAa;ie CBarAa cy
6\\,ienpBe; h^hx hh caMH OpaHuysw HHcy mof.th npe-
BaSHhH, M TaKO MX Ce no BeAMKaiilKHM pMTepCKMM
II

KyfcaMa HaMHo>KH;io, Aa je roAMHe 1512 HeManna CKyn-

iiiTHHa HaiH.ia 3a noTpe<5HO hsahtm CTponi saKOH, no
22 JbyBOMHP n. HEHAJlOBUTi

KOMe HHKO HHKO HHJC CMCO, OCHM B/iaAaJiaua, AP>KaTH

y CBojoj Kyhii 6yAa;iy, h c tt>HM ce paarosapaTH. Mivia
CTO neAecei roAHHa KaKO je 3BaH>e ABopcKora dy^a/ie
H3H11J710 H3 o6H4aja. CaMO TO HMe yKiiHVTO je. rio-
cjieAfbH 6ho je KHea ra/ini^HH. BeyiHKH Flerap nociaBHO
ra uapcKHM yKasoM sa ABopcKy dyAa-iy 36or Tora
lUTo je npemao y APyry Bepy.
M cJ)paHqycKH KpajbeBH HMa;jH cy cBoje cjiaBHe
npnABopne /lyAaKe. Ohh cy hockjiv npanopqe Ha Kami
H Ha UHne;iaMa, h no tomc, y oho BpeMe, KaKO
yl^eie y ABop, sna^iH cie OAMax kO je 6yAa;ia. Haj-
ciaBHKJH jiyAaK 6ho je K;iay3, npnABopna 6yAa;ia KHesa
OA CaKcoHHJe; oh, KaA je yMpo, ocraBMO je cbojhm
Hac;ieAHHUHMa ceAaMAecei xHjbaAa naMerHHx la/iMpa.
ripeMa TOMe, laAauiHiH (})h;io3o4)h h nayMHHUH, r/ieAefen
ce5e y bcthkoj CHpoMaiiiTMHH, Mor;iH cy CBaKH ce6K
peiiM: TO TH je 36or TBOje naMeiH! Y cpeAH^eM th-
paHCKOM BeKy, ko je roA ocetiao Aa HMa MaAo BHiiie
pa3yMa >Kejieo je jxa. 6yAe ABopcKa 6yAa;ia; jep y mh-
TaBoj AP>KaBH caMO cy oh h Kpa.^ y>KHBa.aH noTnyny
cj]o6ojiy roBopa. Kpajb (})paHuycKH, Kap.io, jcahom
npHJiHKOM, luajiehH ce, pewe cbom 6yAa;iH: xaiAe a^
ce MeH,aMo ca cbojhm 3BaH>HMa!"
Hehy" oa-
roBopH My 5yAa;ia. LLlTa! 3ap ce th cthahlu uMaiii
THTyjiy KpajbeBy?" ,,He, aAH ce cthahm HMaTH
TaKBora ABopCKor 6yAa;iy*\ oapoboph My oh, m cbh
cy ce ABopaHH sajeAHO c KpajbeM CMeja/iH.
Ka;iaj-
rpHB. ABopCKa 6yAajia c/ia5ora Kpa.i>a. Kapjia II., o6y4e
ce jeAHOM y riyTHHMKe xajbHHe, ysMe lUTan h no^e.
KaA ra Kpajh vnma KyA^ ^e, oh My OAroBopw: HAeM
Ha OHaj CBCT Aa 30BeM KpoMBejia, jep neKO Tpe<1a Aa
B.iaAa H Aa ce EnrjiecKOJ 6pHHe".
Oa MHorodpoJHHx HCTOMHHx 6yAa/ia Aonp.TO je y
Espony HA\e HaspAHH xoije (HacTpaAHH xoi^e). MHiaBa
jy>!<Ha EBpona, a oco6hto jy>KHH C/ioBeHM, 3Hajy o
H^eMy MHoro npHnaTH. Kao HSBecHo M0>Ke ce AP>KaTH
Aa je OH 6ho sa BpeMe KOCoecKe dHTKe y TypcKOJ
BojcuH. MMTao caM oabbho y jeAHOJ (})paHi;ycKOJ kh.h3h
Aa je OH >KHBeo y BpeMe MypaTa h BajasHTa. H^eroBO
HMe Hasp-AHH. Kao h mmc caAaiuHDer nepcHCKor iiiaxa,
 nilCMA M3 HEMAHKb: 23

3HaHH: Myeap eepe. Oh je oho bcjimkh nooopHHK Mc-

.la.Ma: peniiMa Kopana MMpno je sana^eHe Myc.iHMaHCKe
B.ia;iaoue, ii 6no je soor cBoje My,ipocrn u AoceT.i>ir-
BOCTH kjh CBHjy ao6po npHwaH. MHoriLMa je .'by;iiiMa
cnacao >khbot oj rHesHor cy.iraHa Bajasiiia, kojh je
hfceroBe casere pa^o c.iyiiiao. Oil HenosHainx npHwa
H>eMy, LUTO caiM y loj HCTopMJcKoj KH>ii3H Haiiiao,
HaBeiuhy onjie caxMo je;iHy. Jcjihom BajasHT cnpewM
flparoueHe ;iapoBe TaAiepjiaHy a nom.ije mx no Hasp-
AiiH X MH, jia My Hx oh ounece m npe;ia. Kaa je noiijao
laMO, Bpaiap HHJe ra xieo nycTHTH npe^ TamepjiaHa,
AOK My HMJe ooehao no.ioBHHy Aarif on oHora iuto
;io6HJe Ha ;iap ojx TaMep.iana. Hajnocie xoya My o6eha,
M3a^e iipea TaMepjiaHa, HcnopyHw CBOje nooiancTBO
M npe^a My ^apoBe, Koje oh mm;iocthbo npwMH. Ka;i
je XTeo xoyy, kojh My je to aohco AapoBarn hobucm,
MO.iHO ra xoya: ,ia My y MecTo CBaKor jiapa neAecer
ujTana y^iapw. TaMep -an, Bn^ieliii ,ia oh HMKaKO o;i re
MOJioe He onyciaje, sanoBeAW Aa no.iarano, caMO r|)opMe
paAH y^ape neAecex luiana. Kaj je 6h;io Ha6pojaHO
ABaAecei ii ner y^apaua OHAa xoya ckohm m noBHMe:
,.AOcra! ony Apyry no;ioBMHy noAaj tbomc BDaiapy!"
ria iicnpHHa TaMepyiany KaKo je Mopao ooeliaTM Bpa-
lapy no-ioBHHy oa OHora luto Aodwje Ha Aap. TaMepjian
sanoeeAH le ce OAMax ohhx Apyrux ABaAecex n ner
ujiana Hv'cctoko yAape Bpaiapy.
CHpoMax HaspAHH xoija! Bjinsy nei croTHHa ro-
AHHa KaKO ra JbyAH cnoMHH>y. Oh je oho iXvioreu AsHJe,
HaJMyAPHJa 6yAa.ia na HCioKy. hberoBe ce MyApociH
OAaBHO sadopaBHJie: H>eroBe ce jiyAOCiH cnoMHrt,y no
MHiaBOM CBery. One HAy BeKOBHMa oa ycra ao ycia,
OA HapoAa AO napoAa. hbux npuna h H^HMa ce 3a-
oaB.ta BHiue .i>yAH nero CoKpaioBHM pasroBopoAi o
6ecMpTH0CTH Aynie. JIvaoct BehMa pa3Bece,iH MOBena
Hero MyApocT, CBaKOj npnnoBeun, rAe ce ncnpHwa
ujToroA JiyAO, csaK ce nacMeje, cBaK ce o6paAyje; civ.ex
je npoH3BOA o6paAOBaH>a.
Obc ABopcK'e oyAa.ie, KOJHMa je cjioooaho 6h;io Aa
roBope iiira xohe, BHiue cy nero laAaujH^a (})h.toco-
4)HJa yMHHH.Tll 3a CHOOOAy npOTHBy CaMOBO.'bCTBa y
24 ;b.V50MHP n. HEHAJ '>BIITi

cpe;iH>eM Beny. Hdhxcbc ouirpe AOceijEHBocTH, Kao

rpoM y^apajie cy 6ecHe h caMOBOJbHe pHiepe: fbHxoea
HCMeBatt>a 6H/ia cy jacHHJa Hero EsonoBe 6acHe. Eson
je 6tto po6, a ABopcKe 6yAa;ie 6hih cy cjio5oahh Jbyjivi.
3a H>MX H 3d Be/iHKaiue Tora Ao5a HHJe 6h/io rpaHHua
Koje saKOH noB/iaHH h Koje ce He CMejy npeKopanHTH.
H)HxoBe AOceiKe 6iiJ\e cy ropKe dorainivi h chjihhm
BJiacHHUHMa. Ohh cy ce ynpaB/ba;iH no OHOJ noc;io-
bhuh: HCMeBaj doraie a cwpowaxy npy>KH MH-aocTHH>y.
H>HX0Be pe4H, KOJe cy necio 6Hne ynpaBJbene h npo-
THBnpocrorHapoAa, npwHaJie cy ce pa^o no CBoj seMJtH,
M ocHM 6oraTHx nJieMHtia hhko ce HHJe na feHxoBy
ropHWHy >Ka;iH0. He CKaMyne oho ncexo mio ra^aiu
Hero OHO uiTo noroAHUj.
Obc ABopcKe 6yAajie sehuM
Ae;i0M 6HJie cy Ao6pHHHHe; o H>HMa mofjio ce pehn
Aa cy TO snn AyxoBH c ao5phm cpi^eM. Ohh cy CBa-
KOMe rojiy mcthh/ 6ai^a/iH y ohh. To je noMarano JbyA-
CKOM HanpcTKy. MMa mhofo >KHBorHH)a ujto nehe Aa
ce noMHHy nanpeA aKO hx He doAeui. HeysHJeHa HCTHHa
noKpehe JbyAe. KaA HCTHHy nade/iHTe, HaoyMeHHie h
oKHTHTe, oHa je oHAa py>KHa Kao h npasa ;ia>K.
Cbh
napoAH HMajy nocjioBMuy Koja Bejin: Aeua, jiyAauii n
nHjaHH roBope ncTHHy Behe noACMeBKe oa Te no-
cnoBHue HHcy MorjiH jbyAH hsmhcjihth na cboj pasyivi
M na CBoj KapaKTep.
III.

<t>paHuy3M M Enr/iesH ne yne ly^e jesHKe; ohh cy

CBCT sa ce6e. Ko xohe c ptHMa noc/ia a^ HMa Mopa
HayHHTH H>HxoB jesHK. ner roAHHa KaKO caw obac
nniue neKH (t>paHuy3 h3 neKe newaHKe Bapoinw
H jouj HHKO He 3Ha (})paHuycKH, Aa ^H ce Morao ca
MHOM pasroBapaiH!" Oh ce ne nyAM ce6H a^i 3a t6-
jiHKO roAHHa HMJe nayHHO HewanKH, nero ce nyAH Aa
uejia Baponi H>eMy 3a Jbydae HHJe cJjpanuycKH nay-
HHjia H nporoBopH/ia. EHr/ie3H joui MaH>e yne ly^e
je3MKe. CBe ujto hm Tpe5a HMajy na cbom je3HKy.
y ocTa/iOM OHH paAO fivre: Mory npohH uejiy EBpony
Aa HHiiiTa He nporoBope. Hdhxobh hobuh 3Hajy CBe
je3HKe, ohh 3a h>hx CByAa roBope. MHorii Enrjies
 miCMA 113 HEMAHKE 25

HMa HyAHOBaiy, Bp;:o hccto npociaHKy iiy;i, ii y crpa-

HHM seMJtaMa npaBii pasjinMHe ;iyAopnje h csHffcapcKe
HeyHTHBocTH, na hhko nehe pehn: to je cBHH>a. CaaKH
caMO Ka>Ke: to je Enrjies!
TjiaBHe BapomH y
EBponH TO cy caiwo KpaTKe nocTaje 3a tt>HxoBa Ay-
raHKa nyTOBaita. Hdhxcbo je Mope h cBe luto je npcKo
Mcpa. EHFJiecKH jesHK HHJe jec-HK Espone, iteroBo
uapcTBo iiiHpH ce Ha CBe APyre Ae.ioBe CBeTa. Fac
roA ce HacTaHe, chh HapoAH npuwe pbuxob jesMK.
y AycTpajiHJii H ncH cy npojiaja.in eHrjiecKH, jep
HHcy H^a.^H HHKaKBa rjiaca, Cumi cy cacBMM MyTaBH
npe Hero iiito cy ce Enr/iesH Tawo AOce.TH/jH. Hmko
HCMa TaKBe cnocooHOCTH Kao Ehr.iesH, a^ aaysjwy
Tyi^e seiAjbe h as ynpapjbajy auMa. LUecHaecT mk-
jiHona npaBHx Enme^a BJiaAajy naA TpwcTa MHjiKona
Heenrjiesa. TeiuKa rpeAyseiia, na Koja apyth HapoAM
He CMejy hm a^ noMHc.ie, ohh cy HSBpmM-iii. Flpc-
K3B0AH H)HxoBHx pyKy HaA^aiuyjy npon3BOAe APyrwx
HapoAa: enmecKe MaujHHe, to cy Hajoojbe waiuHHe,
enr/.ecKH ^hbtck, to je HajSojbH duBTeK. Ohh cy
osoHJtHH, a ue.ioj EBponn Aajy Haj^c.^be najaue. y xpn-
LuiiaHCKoj EepH Bpjio cy no6o>KHH, a oa HjHxoEe ce-
6hhhocth XpiiiuliaHH He Mory Aa >KMBe. Ohh Hwajy
nocjioBHuy KOJa Ka>Ke: BpeA".e *je HOBau; a hhko ce
TOJiHKO He >Ka.iH Ha Ayro Bpewe Kao ohh. EHr.iean
cy Bpjio MonapxHHHH, a HiHxob MOHapx, BJiaAa;iau,
KeMa HHKaKBe pjiaciH. Cse ihto je ;ip>KaBHo ohh Ka>Ky
Aa je to hbeHora Be/jWHancTBa Kpa-i)Hue, a npn tom
CKopo noj.OBHHa Hene n.naTe jwopa Aa ce nsAaje no
3aK0HCKHM npoHHCHMa Ha ^.naroTBopHe UH-^eBe; CBaKa
BjiacT y HA\e aeKo paAH, a Aie^y thm hob MUHHCTap
MMa npaBO CBe H>eHe cjiyiuKPHbe npoMenyTH. EHr.iesH
cy CEOJMM yCTaBOM H SaKOHHMa H CBOJHM CTa;)HHM
KapaKTepoM npeTEOpw.iH CBoie Kpa,xeBe y ipai^ane, a
rpaijahe y KpajieBe.
PeA H AHCUHn.THHa ftHxoBa H3AP>Ka.^H cy cBe npooe.
TpMACCCT roAHHa nwa oTKaKO ce npHMa o jeAHOJ
HaHXOEOJ .Ta^H LUTO Ce nOTOHHiia y HCMHpHHM Ba^HO-
BHwa AiHpHora cKeana. To je dHJia BejiHKa, Bojena
-la^a. OcHM npH.THMHor 6poja BOJHHKa, Ha H>oi ce na-
{O .-byBOMHP n. HEHA^OBHIB

j'asH.TO H Aocia nyTHHKa ca >KeHaMa h acuom. Ha-

jeAannyT yKasa ce Ha Any Jiafee jCAHa Be.iHKa pyna,
H BOAa none Har/io y jia^y Ky.TiaTH. YsajiyA cy upnjiH
BOAy, Jialja je no/iarano, a;iH ciajiHO, cee Ay6jbe to-
Hyjia. KaA KaneiaH ewAe Aa neMa cnacejta sa /la^y,
OH sanoeeAH le cbh bojhhi;h ciany noA opy>Kje y
pcA Ha KpoBy Jia^e. 3a thm HapeAw tc ce cBa hcthpm
MaMua, LUTO cy 5H;ia Ha 6poAy, cnycie na Mope, m y
HaJBeheM peAy, Hajnpe >KeHe h A^ua na noc/ie ociajiw
nyiHiiUH cH^y y naMue, 3a thm nyHH naiwuH OACiyne
OA /ra^e. Cbh bojhhuh noneM HHcy Monni ciaxH
y HaMue, 0CTa;iH cy na KpoBy jia^e, h ciajajiH cy noA
opy>KJeM y noinyHOM peAy Kao npn KaKBoj napa^iH,
a jia^a je cbc BehMa lOHyjia. Ha KOMaHAy KaneraHOBy
BOJHHUM nanyne CBoje nyuiKe, iWysHKa je CBHpajia
HapoAHy necMy. KaA je j]a\)a nojiaraHO Beh to.ihko
noTOHyjia, Aa hm je BOAa ao KOJiena Aonijia, Kaneian
KOMaHAyje nocjieAffcH ojioTyn, cbh bojhhuh mhpho h
xjiaAHO ona/ie nyuiKe, h neBajyhH CBojy noHOCHiy
necMy: B;iaAaj BpniaHnjo naA lajiacHMa!" noTony
y lajiace. Ohh ujto cy 6h/ih na naMUMMa MaxajiH cy
MapaMaMa, KJiena/iH cy h mo/ihjih ce Bory sa PbHxoBe
Ayme, a Apyrn cy hx upiajiH na xapiHJH KaKo ce
AaBe. Csa hcthph naMua cpehno na^y o6aJiy, h cnacy
ce; a /lOHAOHCKe H/iycrpoBaHe hobhhc Ao5M;ie cy He-
KOJiHKo xHJbaAa BHUje npeA<5poJHMKa, KaA cy noMe;ie
AOHOCHTH C.lHKe TC Jia^C.
EHr/iesH cy h Ha cyBy Ao6pH BojHHaH. FIpH Haj-
>KeHiheM H HajoAcyAHHJeM Hacy y 6htkh na BaiepAoy,
ciajao je BejiMHrxoH ca cHniecKOM bojckom na ieAHOM
OTBopeHOM 6pe>KyjbKy. FIpuMajy, Aa je Hano;ieoH npn
jypHiuy CBOJHM BoJHHUHMa BHKHyo: Bojhhuh! Ako
ysMeMO OHaj 6peiuHMh, ue;ia je EBpona nama!" Ty
je ciajao eHrjiecKH rjiaBHH KOManAaHT, Be/iHHrioH. Cea
je Baipa ^^panuycKHx nymaKa dnjia ynpaBjbena na
H>era. Ha CBe cipane oko H^era naAajiii cy bojhhuh h
oc|)HUHpH, a oh je crajao h hyrao Kao KaMCH. FeHe-
pa;i, KOJH je 6ho no ciapeiuHHCTBy npBH no H^era,
npH^e My h aannia ra: iuTa Tpe6a Aa ja hhhhm,
KaA BH norHHHie?" Be;iHHrTOH My OAroBopn: CTa-
 nnCMA H3 HEMAHKE 27

HHie oAMax Ha obo mccto na h bh norHHHie!'' M He

noMane ce ciame ao CBpiueiKa ^htkc! 3pHa nyuiHaHa
Kao KHLua ca cBHJy cipaHa jieiejia cy ynpaBO Ha
H>era, ho ceaKO, KaKO je 6hjio 6;iH3y, CKHHyjio je
Kany, noK.iOHHjio re Be.iiiHrTOHy, h CKpenyjio Ha jiecay
H.TH na jiesy cipaHy. BejiwHrioH je ociao >Kt!B. Flo-
6eAa je 6H.na H>eroBa. OpoMHcao 6M;ia je dyAHa ii
Hysa-ia H>era h BOjCKy, Koja ce 6opH;ia 3a npaBeAHy
creap nenpaseAHe EBpone h H^eHHx Kpa.-beBa; KOJa ce
^opHJia To.iMKO roAHHa Aa cy36HJe HOBe mkc.ih (j)paH-
i^ycKe peeo.nyuHje, iuto cy thxh h mhphm >kmbot
EBpone TaKo crpaujHO noipecyie.
HanojieoH, bh-
Achw H3ry6.i)eHy OMTKy, c kojo.m ce CBpmaBajy CBe
ifceroBO HaAe, >Kejieo je ly nonihyTH; am join HHJe
6h-io ca.iHBeno 3pH0 3a Hiera, a oh HHJe HMao Ka^
HenaTH aok ce ca;inje, 3a to ceAHe y Ko;ia h yiene
y riapHS. Hej, jynan jyHana, Tpa>KHO je laKot^e
CMpT y TOM CTpaiuHOM 6ojy, HO s\aj\o osdH.ijHHJe Hero
HanojieoH. KaA je BHAeo Aa je 5HTKa H3ry6jbeHa,
o6oAe KOH>a Kanpej, AOBUKHyBuiM cbojhm BOJHHuwMa:
Bojhmuh! xoAHTe Aa BMAHTe KaKo yMHpe (J)paHuycKH
Mapma-i!" Ho cyA^Hna, Koja Behjwa bojih Kpa.-beBe
Hero Mapiua.Te, saKJioHH ra oa cmpth, Aa ra >KHBa
npeAa Kpajby -lyABHKy Byp6oHy, Te Aa ra Taj Kpa,i),
aa npHMep ApyrHJwa, Kao H3AaJHHKa CTpe.ija Ha ^pan-
uycKOM He6y n>eroB je >khbot jacHa ssesAa, a HjeroBa
CMpT TaMHa nera.
Ha Bavep.ioy ynpaBo CBpuiH.ia ce Bejinna (j)paH-
uycKa peBOJiyuHJa, sa Kojy rAeKojn neMaHKH hcto-
pHUH Be.ie Aa je 6e3AyuJHa, nopeA cBera Tora ujto je
ACBei A^M.iHOHa AyiiJa no3o6a;ia. Te cBe ji^yuie Tosape
Ha Hano-ieoHOBy nyuiy. KaA je roj HeKO.iwKO xMjbaAa
H>Hx norHHy/io, AP>Ka.ia ce Ton;ia 6;iaroAapHccT Bory
y HaBjioBoj upkbh y JIoHAOHy m;ih y HoTpAaMy y
riapHsy. HanoJieoHy je 6iiJio csarAa npoTHBHO KaA ^y
ce HaroBecTe wa/ienH, .thhhh, y3pouH, ador kojhx je
KaTKaA BOAHO Be;iHKe paioBe. KaA je y naJBefcoj cBojoj
c/iaBM AO^a3Ho y FaH, uejia Bapoiu 6euje ocBeTjbena
M CBaKojaKHM -lenHM HaTnHCWMa y H>eroBy cjiasy
Mujapana. HpeA BapouiKOM MecapHHu.0M, rAe cy ja-
28 /b.VBOMHP n. HEHAAOBHT,

raHbue Kvia/iH, deme HannhbeHa npcKpacHi nHpaMHjia

H Ha Fboj KpynHHM cjioBHMa 6iMCTao ce oBaj HarnHcr
MajiH KacanH bc/ihrom Hanojieony."
Taj ra nai-
HHC epjio HajbyiHO. /losoBe nacane, h sanHxa: 3amT0
CTe y HainHcy ciaBH/iH h oHy pen mqjiu KacanH?"
M3 Hame hhctc ckpomhocth
oAroBopw jeAaH Ka-
canHH jep mh cmo MajiCHH npeMa BaMa.""
Kaa
je y HeMaHKoj Aao CTpejLaiH jeAHora ype^HHRa ho-
BHHa, peKao je: ,Ja ce bhiuc 6ojhm jcAHora ypcAHHR-a
Hero HHiaBor daxajbOHa BoJHHKa: obh tiyie, a ypcAHHK
ca CBOJHM HOBHHajvia HMa xHJbaAe jesHKa."
HanojieoH ce sa hobc paroBe o6h4ho npaBAao
npOlUJlHM paTOBHMa. no TOMe, OHH LUTO Cy HSPHHy/lH
y npoujJiHM paTOBHMa, yspoK cy 3a norH5HJy ohhx
UJTO he norHHyiH y noTOHjCM pary. noHCTHHUH paia
nepy pyKe oa kpbh y caivioj kpbh. Me^yiHM Hano-
JieoH ociaje HaJBeiiH renepaa y paiHoj hctophjh; bc-
JiHKH je 6ho y naAan^y Kao h y neH>aH>y. C/iasa je
6H;ia HajrjiaBHHJH uhjb ft>eroB. IlocTHrao ra je. Hbe-
roBo HMe y Ashjh h A(})pHUH AaJbe ce nyjio Hero HMe
<l>paHuycKe. Oh je necpetiHo CBpiuHo caMO 3aT0, ujto
ce H cpeiiw AocaAHJio TaKo Ayro npaiHTH caMOBOJbHy
\\yji jeAHor HOBena. Cpetia je c h^hm nocrynnjia Kao
c KOiiKapoM KOJH cc He yMe saycraBHiH. flponao je.
Oh je 6ojioBao h yMpo Ha jeAHOM MajiOM, yAajbenoM
ocTpBy. A ct)paHuycKa je 6o;ioBa/ia h npedonejia. Eh-
r/iecKa, noA BJiaAOM CBora rjiynor h nnjaHor Kpajba
Toop^a, BOAH.rTa je par h nodcAHJia laKO dncipor h
AapoBHTor BoJHHKa Kao niTO je Hano.neoH.
LUto ce roA y to BpeMC h AOUHHJe nojasH/io y
CBeTy AapOBHTHX JbyAH, na paTHOM H KH>H>KeBHOM
nojby, TO je cbc npody^eno thm noTpecoM h3 Ilapnaa.
Oco5hto y CBHiWa napoAHMa nojasHJio ce HeodwHHO
MHoro Ao6pHx necHHKa. Flecwe h raBpanoBH .JieTe sa
6HTKaMa. Oa ABe xn/baAe roAnna CBe cy CBa^e h
^HTKC H3Me^ napoAa oneBane; a hh jeAHo npnjaTejb-
CTBo H.HxoBO HHJe npocjiaBibCHO y necMaMa. TaKO je
iipBH Omhp neBao, TaKO ce h Aanac neBa. PeBOJiyuHJa
(|)paHaycKa noAHr;ia je c;io6oAy h necMy. npo6yAH.fia
je MHTae oBaj cBeT: na onaj cbct, no cBoj npH;iHUH,
 nilCMA 113 HEMAHKE 29

H^fje HxMa;ia HiiKaKBa yTnuaja. <i>paHuycKH noKpei cse

je noKpcHyo. no.iiirao je noHoc .T>y:iCKora pona; 3a-
TBopiLia ce Bpara cpeAH^eM FwiynoM BCKy 3a cearna.
MHcao none.ia mhcjihth, HapoAii noHe.iii HapoAoeaiH,
40BeK noneo HOBeKOBaiH. - 4>paHuycKa je jSLJia Esponti
HCBenaHCKa npaBa, a EBpona OpaHuycKoj
Hai:ie6-
Jbera Bypdona.
IV.

He.MUH cy no6o>KHH, Bpe^HH h yMepeHii. Ohh AkHBq

no OHOJ nocnoBHUH: pa^H Kao ^a ^eiu AOBena /Khbcth,
a MO.iH ce Bory Kao Aa iieui cyipa yMpem. CfiaKa
rpaHa HHAycTpHJe h Hayne wMa mhofo paAHHKa. Bp.10
cy 036HjbHH y BpuieHDy cbojhx noc/ioBa h Ay>KH0CTH.
Ha KaKaB ubct nne.ia H3jyTpa npBH nyi na^He Ka>Ky,
Aa uejiora Tora Aana .icth h naAa Ha UBeioBe ncre
copie. TaKae je HeMau. CBaKii kojh ce npeAa KaKBOM
saHHMapfcy, oh ra paAH HniaBor cBor >KMBOTa. OHaj
LUTO npaBH jioHue oa 3e^^Jhe, hh neA^y ApyroM He
.MHC.iH, Hero KaKo he ce y TOMe noc;iy ycaBpmHTH, 11
KaKO he H3MHCJIHTH Aa fteroBH jiohuh 6yAy oa Apyrux
.lonaua 6ojhii u je(|)TMHHJn; u KaA niije ohbo oh caMo
TOMe caH>a. hberoBa je Hajseha c/iasa Aa 6yAe Ao6ap
jiOHHap; H aKO KpajbeB KyBap Kynn oa Hiera ABa -noHua.
OH nocjie CBarAa, h c BejiHKHM hohocom, noinncyie
ncnoA cBora iLMena Aa je KpajbCB abopckh jioHMap. Oh
ce6e CMaipa Aa HHsaiuTO Apyro Hnje Aomao na oBaj
-cbct, Hero cawo 3a to Aa npasn jioHue. To HHje cboj-
CTBo >KeHHJajiHHx HapoAa. Opanuys npaBH jioHue, a
HenpeciaHo mhcjih KaKo he nociaiH renepaji. flpycKH
Kanjiap no caMOAi saKony He MO>Ke 6hth oc|)muhp; oh
CTpnjbHBO H laHHO Hppa CBojy yjiory: ipyAH ce Aa
oyAe Ao6ap Kanjiap. M npycKH Kan/iapH Haj6oji>H cy
KanjiapH. Bhth CBamxap, to HHJe y KapaKTepy neMan-
Kora HapoAa. EnuHKJioneAHCTe HHK/ie cy y 4>paHuycK0J,
CTpyHHsauH y HeManKoi. OoBprnno mToroA snaTH, to
ce KOA HeMua aoBe HHUJTa nesnaTH. LLlapjiaTaH, to je
pe4 ([)paHuycKa. Hcmuh je HeMajy y cbom jesHKy. Cee
QJTO cy OHH npoH3Be;iH H CTBopn.iH, HMajy 3axBa.iHT
CBOJOJ BpeAHOhH, TaHHOCTH H CTa.lHOCTH. EHT-ieSH V
3D .D>'BOMHP n. HEHAAOBIlTi

TOMe HHcy AaJieKo oa h>hx nsMaKnu. Pojn, cy; odaABa

HapoAa OA jeAH cy kpbh. .Iopaobm h 6apoHH MMajy
UpBCHy, a npocT napoA njiasy Kpe; ohh cy 6.iaropoAHii
H OBH ApyrH noLUTCHopoAHH. HcMuw HMajy nocyioBHuy
Koja Ka>Ke: Be>K6aH>eM hobck nociaje MajcTop. CipyHHii
.T>yAH KOA ihUX CC BpJlO MHO>Ke. OhH HHCy 6p3H AS
OAMax HCKa>Ky CBoje MHeifce. CBany MHcao h CBaKy
pa5oTy OHH cto nyia ca cBane cipaHe cMaipajy, AOK-n.e
Ka>Ky: Ao6po je" h/jh HHJe Ao5po". Koa h>hx Aa ce
nojaBM Cbcth Toop^e Ha KOH^y h ca KonjteM y pyuii,
ohh 6h HnaK oapcahjih CTpyHHy KOMHCHJy, Aa OHa
H3BHAH H pcuiH: je jiH TO saHCia Cbcth "Bop^e.
HeMUH cBamia 6eJie>Ke h o CBancMy boac panyH.
Ohh 3Hajy kojihko ce y uejioj HeManKoj CBaKe roAHHe
H3;:e>Ke nnjinha; ko/ihko ce najviyHHHx h Bynennx >KHua
onpcAe; kojihko ce unrapa nonyujH. Ohh He >KHBe 6e3
panyna. Bnajy ko.ihko spna nmeHHue Tpe6a Aa poah,
Aa CBH HexMUH 5yAy chth. Bes panyna Mo>Ke ce h<h-
BCTH caMo y OHHM seMjbaMa, fac HHFAa HeMa CHera^
FAe He Tpeda SKAaHHx Kytia hh shmckof Kanyia; fac
HCKO/iMKO ypjvieHHX APBeia cbojhm ojioaom Hcxpane
ue-iy nopoAHuy; FAe HOBeKy sa neAecei FOAHna ne
Tpe6a BHUje oa ncAecei AHHapa y HOBuy, na u to
H3Aa 3a AyBan. Mhofh napoAH A(|3pHKe u A'dHJe >KHBe
noA CBOJHM maTopHMa hcto onaKO, Kao ujto cy npe
ABC xHJbaAe FOAHHa >KHBe.iH; HHKaKBe HSMene y HaHHH>"
H>HXOBOF >KHBOTa. KaKO JbyAH TaKO H CBa >KHB0THH3a
Bpjio cy ck;iohh na ; c^oct: aKO hx Tp6yx ne HaTepa
Aa UJTOFOA paAG, pasyM Hehe. M caMe nnejie, KOJHMa
ce AHBHMO KaKO cy BpeAHe, KaA bhag Aa mm HHJe
Hy>KAa paAHTH, cacBHM ce ojieH^e. V Bap6aA0C, (fac
HeMa MHOFo 3HMe, H FAe HMa AOCTa lueiepHe TpcKe
H HieliepHHx ({)a6pHKa), KaA AOHecy h3 EBpone kolu-
HHuy nnejia, one, BHAehn Aa npeKO ixe-ie FOAwne HMajy
cBCFa uiTO HM Tpe6a, npecTany paAMTw: He Hoce mca
3a 3HMHHuy, HecTaHy 3aApyFe, npecTany ce pojhth.
PaTo6opHOCT noAHFJia je Phm; no6o>KHOCT EFHnaT;
HaAMCTaHbe h oujTpa c^anrasHJa ATHHy; a HCManKy
UHBHJlHSaUHJy CTBOPWO je Mpa3. PHMJbaHH cy H3MH-
c.TH/iH Haj6o.i.e opy>KJe, EFHnhaHH 6ecMpTH0CT jiyine^
 nilCAIA 113 HEMAMKE 31

JejiHHH noesHJy ca use xM.TjaAe ooroea, a HeiMun

HeMUM y OHO ao6a HHcy mhc/ih.hh, le no tomc Hucy momh
HHUJiaHH HSMHCJIHTH. - Ho CBCMy UJTO cy JbyjZH Hocia.ia
>KHB0THH5a npoHaiii;iM h ctbophjih, ochob je Tp6yx. Ty
CTOJH jiyuia >KHB0Ta. To je wsBop ceera jb\ ackof nanpeiKa.
Cyipa j\a ce npeiBopH noBprnwHa Haiiie seMJbe y Jieny,
nencHy norany, a KaMett>e y c/)aHHHy h LUBajuapcKn cup,
OHAa 3a KpaiKO BpeMe, CBa 6h oBa Jiena UHBHJiMsaunja m
npocBeia, Kojy npunHcyjcMO y sac/iyry caiMO HOBenaH-
cKOMyMy, HiuHes^acaoBora CBeia. Hn nana HeoHMorao
Hahn SBonapa; CBe je chto na jie>KH n noHHBa. Ax, a,a je
Tapa nonapa!" nsjiume HeBecHfeCKH Ka^nja. HeAmn h
EHnesH Ha']6ojhe oa cbhjv nanpeAyjy caMo 35or lora,
iiiTO HMajy Haj6o;bH Tp6yx, npo>KApJbHBn cy. Ohh jxa
Ao^y y KaKBy seMjby, rue 6u Kao oHe nnejie y Bap-
6aaocy, namjiH cse iuto hm je sa >KHBjbeH5e norpedno,
OA CBHJy napoja npBH 6h sa^MB.^ajiH.
HewuH cy crpnej'bHBH, Jby6e mhp h THuunHy, anu
HMajy BCJiHKy naK.aoHocT Ao6poM c;io6oahom h ypeAHOM
>KHBOTy. /lyre n xjiaAne suMCKe Hofen narone hx ^a y
CBojoj co6h ce^e h pa^e; one hm hcto tojihko Kopncin
npHHOce KO-THKO H Aym jieifbH AaHH. Ma;io Koja ceo-
CKa Kyha jia neMa cBoje nsBecne nocJiOBe hjih oMatte
sanaie, Koje shmh uejia nopoAHua paAw. Ha ceBepy
HeMa jiaKOMHCiena CBeia; SHMa hx je npeiBopHJia y
osdHJbHe JbVAe, HayMHJia hx je Aa ce yMCJy dpHHyin,
a TO je Be/iHKa Hayna. Ko ce y MJiaAocin naynH 6pH-
HyTH, npoBeAe ciapocx 6e3 dpnre. TajiHJan, KaA je y
Bep-iHHy, nosApaBjba o 6o>Knhy no nyinnuHMa CBoje
HanojbCKO cynue, jep mhcjih Aa je oho Apyro cynue,
noneM HHrAa HHJe xjiaAHO. C paAomhy ceha ce oh
CBoje TOO le AOMOBUHe, rAe je MHore SHxMCKe Hohn npeA
BpaiHMa CBOje Kyiie, nanojby, npecnasao cjia^e Hero
y Kyhn, jep My je Kylia nyna crennua.
HcMUH Ha CBaujTO MMCJie; ohh hccto panynajy h
ohom, aauiia 5n HoseK peKao Aa ncMa HHKaKBe ko-
pHCTH HH uHJba. Ohh Be.ae: HCKa ce sna, HHiHia ne
UJKOAH. YxBaTHJiH cy panyn ko;ihko Pajna nopej
Basejia sa jeAan Aan nponece KaMeH^a u ko.ihko CBa-
Kora Maca ns/iHJe CBOje boac y Mope. Ohh snajy ii
^ 1>>'50MUP n. HEHAgOBlfB

OHO LUTO He 3Hajy. ripBH je Hewau npopanyHao h

ycyflHO ce KaaaiH, Aa Je ipeoajio 356 MH^iHona roAHHa,
AOKJie ce naiua seMJba, oa pacTonjbene Kyr;ie, tojihko
oxjiaAHJia, Aa ce na HjOJ Morjia npBa OHjbKa, MaxoBHHa,
sajvieTHyTH h noHHKHyxH. OsdHjbna HCMaHKa KpHiHKa
npcKopHjia ra, h oiiiTpo My OAroeopHJia: as je rpe^ao
jom AGBei roAHHa, HeiHpH jweceua h mecr Aana Biime
KasaiH; jep ony lonjioiy iuto je oHAa 6iLia, He mo-
>KeMO MM caAa ce6H npeACxaBHTH. /laHanifea .laBa, Kojy
ByjiKaHH Hsdauyjy, nwje HHuiia npeMa ohoj lon.ioTH.
XyMdojiA npHHa, as je y jy>KH0J Amcphuh Aomao jeA-
HOMe HOBOM ByjiKaHy, h jiaBa, Koja je MeipAeceT ro-
AHHa ciajajia Ha no.'by, deme jom laKO Bpyha, Aa je
y H>eHHM nyKOTHHaMa Morao uHrapy npHna/iniH. A
tuia M0>KeM0 peliH o lonjiOTM, Koja naM oa cynua
AOJiasH, KaA noMHCJiHMO, Aa cynnana spana neAece?
MHJiHona MHJba, Kpo3 MpasoBe OA uiesAeceT cieneHH
xjiaAHohe, ao name seMjbe nyivje, na KaA Aoi^e na
seMjby, Kpo3 npHnpaBJLCHO ciaKJio M0>Ke s/iaio Aa
pacTOHH, a He M0>Ke Aa sarpeje KeManKO cpue npeMa
C-ioBeHHMa?!
EnrjiesH panynajy join BHiue. Ohh noMHiujBajy Ha
xHJbaAy roAHHa ynanpeA; xBaiajy panyn kojIhko BCKOBa
Mowe jom ipajaTH KaMenn yrajb mio ra y seMjbH
caAa HMa. BpwHy ce Aa fee HHAycipHJa h c h>om uh-
BHJiHsauHJa HmnesHyTH ca OBe seMJbe, KaA ce noipomH
caB KaMCHH yrjbeH, a to Mopa jeAan nyr 6mth. M OHAa
HHTH tie MOiiH wiiH napo6pOAH, HH >KeJie3HHUe, HHTH
he HMaTH HHMe noA/io>KHTH MamHHe Aa 4>a6pHKe paAe.
Ohh ce He cehajy Behe neBOJbe: KaA caB laj ynteH
MsropH, OHAa nefce MoiiH MOBeK >KHBeTH Ha oBoj seMjbH.
KaA cy OHW racoBH, mio caAa npHKynjbenH y KaMenoM
yrjbeny fcyie, 6h;ih y BasAyxy, OHAa JbyAH HHJe 6h;io,
H TO je jacaH AOKas Aa hx nwje mofjio 6hth. M TaKO,
mTo BHme ropHMO KaMCHor yrjba, thm BeliMa CBaKoj
>KHBOTMH>M, a oco6hto hobckv, CKpahyjcMO oncTanaK
Ha OBOJ seMJbH; a noTnoMa>KeMO Aa ce dwjte passHJa
H 6on>e HanpeAyje. 3a to asMJCKW m a^puuaHCKn na-
poAH KOJH cy MHoro cTpaAajiH oa noTona, oa seMJbo-
Tpeca, OA Kyre, oa EHnieaa, na ocHOBy CBora HCKy-
 nHCMA H3 HEMA^IKE ?3

CTBa He ;iHpajy y KaMCHH yra.i?, m HeAiajy hh jejiHor

napo6poAa h hit jcahc 4)a5pMKe c napHOM AiaiuHHOM.
Enr.iecKa cTpn.i.MBOCT H36poja.ia je kojihko HAia
nncMCHa y Hsopojao ^a Tpe6a
ixeno] 6h6jihjh. Enrjiea je
21.459 nyia npo^eHyTH urnoM jigk ce jeAHa odnHHa
Komyjba caiiiMJe. ripopaHyHa.iii cy aa he CpeAwseMHo
Mope npecyiHHTH, jep ce BHiue boac hs H>era Hcna-
paBa Hero mio yinHe. Cpe^HseMHo Mope na jeAaH
AaH HcnapaBa 57:i0 MH^iHOHa Tona BOAe, a cbc peKe,
lUTO y HiCra yiHHy, He Aonecy wy na a^h BOAe BHuie
OA 136U MH.iHOKa Tona. LLIto ao caAa CpeAHseMHo
MOpe HHJe npecyujH.io h ycanyjio, yspoK je uito My
H3 UpHora Mopa Kpos JapAane/ie, a H3 Ar/iaHTCKor
OKeana Kpos rwdpa.iTap cnjina BOAa AO.iasH. Mnore
BapouiH, Koje cy y BpeMe PHMJbana na caMOJ MopcKOJ
o6awiH 6H.ie, caAa cy na HeKo/iHKO KHjioMeiapa Aa;ieKO
OA Mopa.
CpeAHseMHo Mope HHJe HHrnia Apyro Hero jcAHa
BCJiiiKa (|3a6pnKa sa npaB.-beHDe cojiu. C;iaHa BOAa
AOJiasM H3 ApyrHx Mopa, h oAai/ie ce HcnapaBa y
djbyiaBy KHiiiy, a co ociaje. Flo TOMe Ka>Ky jia je
CpeAH^CMHo Mope cjianHJe Hero Apyra Mopa ochm
MpiBora Mopa koa JepycajiHAia, rAe yiHHe JopAan.
Ty je BOAa laKO rycia oa co-ih, a^ hobck KaA Jierne
He Mo>Ke AS noTone. 36or Tora iuto je lano npec/rana
BOAa, He MO>Ke y tom jesepy Humia a^ >khbh, sa to
ce M 30Be MpTBo jesepo. Enr-iesn cy aohoch;ih pas-
jiHHHie >KHBe pH6e h oauajiH hx y to jesepo, ho HHcy
ce Mor;ie pacn.iOAWTH; pn6e 6ojbe Mory Aa noAHecy
CO KaA cy MpTBe. TaKBa he BOAa no Bpeweny dMTw n
y CpCAHSeMHOM Mopy. 3a HCKOJIMKO KpaTKHX MHJIHOna
roAHHa OHO he npecyuiHTH, h y H>eroBOM KOpwTy bh-
AeheMO BCJiiiKe 6peroBe oa caMC cojih; a jbyAH hito
he OHAa >KHBeTH, owhe y xeMHJH TaKO caBpmeHH Aa
he OA Te cojiH npaBHTH mehep. M to he HeAiau hs-
MHC/JHTH, jep H caA Beh HAia HCAiaHKHX Kyha, y KOJHAia
ce MS liiTeAHse aiccto luehepa Mehe noMd.io cojih y
6e;iy Ka4)y.
CpeAHSCMHo Mope HHJe CTapo, caMO je BOAa y
ReMy cTapa. HerAa, MecTo Te npocTpane BOAe Cane
3
34 ;byEOMHP,n. hehaaobii 'r

cy BejiHK'e paBHHue h mh/ih 6peroBH; Ha ii>MMa cy

>KHBejiH pas/iHHiiiH HapOAH. y TO Ao6a, BeiiH AGO
YrapCKe 6h;io je Mope, a laKO hcto, npcKO pasHHua
AaHaiiiffce sanaAHe PycMJe, LJpHO Mope cacxaBjbajio ce
ca BajiTHJCKiiM MopeM. KaA ce aofoaho hckh jaK
seMibOTpec, le cy KaAieHHTH dperoBH, HapoHHTO koa
ToepAana m Bocc^opa, HcnpenyuajiM, oHAa je ra cBa
BOAa, Kpo3 le nyKOTHHe HcieKJia m noKpHjia CBy cyey
seMJby lUTO ce soBe CpeAWseMHO Mope. HapoAH OAaiJie,
KaA cy BHAejiH Aa BOAa Henpeciano pacie, 6era;iM cy
y KaBKacKe n;iaHHHe, oko Apapaia. Bes laKBe Hy>KAe
HHcy OHH ocTaBjLajiH CBoje Tonjie npeAejie, h cejiH/iw
ce y OBe xnaAHe KpajeBe.
y HCTO BpeMe, H/IM paHHJe, HJIH AOUHHJe, HJIH HH-
KaKO, noTonMJia je MopCKa BOAa ATjiaHTWAy, Taj bc-
jiHKH ocTpoB y AaHaiiiH>eM ATJiaHCKOM OneaHy, kojh
je 6ho BetiH oa EBpone, hjih je 6ho MatbH, hjih HHJe
HHKaKO HM 6ho. JeAHHM FI/iaTOH cnoAieHyo ra Kao y
HeKOM noeTCKOM saHOcy. Ca Tora ocTpoBa BHAe;ie cy
ce o6aJie AMepuKe h A(})pHKe. Ha TOMe ocTpoBy 6iina.
je UHBHJiMsauHJa Beha Hero HTAe Ha CBCTy Mel^y Ta-
AaijJHDHM jbyAHMa. Morjio 6m ce pehn, a Morjio 6h ce
H nepoM HanHcaTM, Aa je Ta uHBHjiHsauMJa 6viJia Kao
lUTO je Aanac y EBponn. Ca Tora ocTpoBa Miujia je
npocBeTa no/iarano y Acj3pHKy h AiwepHKy: jep y Mck-
CHUH Ha^eHH cy TparOBM UHBMJlHSaUHJe CaCBHM HaJIMK
Ha one y ErnnTy; h3 jeAHor cy MSBopa. Mopa ce npece-
jbaBajy; fac je roA Aanac Mope Ty je HerAa 6iijia cyBa
seMJba, a rAe je roA cyBa seMJba Ty je 6hjio Mope. TaKO
AO^e cy^eH Aan Te h Taj bcjimkh ocTpoB noTone, hjih
ce BOAa HSAHPHe Te ra nonjiaBn. KaA je Taj ocTpoB
H cBe npocBehcHe napoAC na i-bCMy BOAa noTonHJia,
OHAa cy H OHM HapoAH y AMepwuH, kojh HHcy 6H;in
AOBOJbHO yHBpiuheHH y npOCBCTH, HaHOBO nOAHBJbaJIH,
a cnoMeHHUH KyyiType nponajiH h y luyMajvia sapacjiM;
jeABa HM ce caAa TparoBM nosnajy.
To;ihko o
cBCMy TOMe nnmy KftHre, Koje hhko He HHTa; a;iH o
oHOMe, o HCMy joui CMpTHa ycTa HHcy nanoMenyjia
TO je: Aa cy ce HeKo;iHKO CTOTHHa jbyAw ca Tora
npocBeheHora ocTpoBa HsdaBH.TH, h, KaA cy aoh/iobh/im
 nHCMA H3 HEMAHKE 35

Ha oSajie Jejia^e, AaHaiuH>e FpMKe, ohh cy ohiim amb-

.T)HM njieMCHHiMa, uiTo cy Ha thai o6a;iaMa OH^a
>KHBe.ia, 6ujm oho, ujto cy npen EBpon.T>aHH 6h;ih
aMepHKaHCKOj 3eM,^H. Ko je npBH Ton ona-iHO, 6ho
je 3a 6or JynHiep, kojh rpMH h rpoMOBHAia
tt>Hx
ynpaB.'ba; ko je npBH npcA H>HMa y CBHpajiy csHpao,
6ho je Op(J)ej; ko je npBH noneo KOBaiH, 6iio je dor
ByjiKan. Flo TOAie Mowe ce Kao HSBecHo HanHcaiH, a
Kao HeH3BecHo AP>KaTH, AS je JynHiep, jeAaH oa yciaB-
HHX uapeBa, ca uejiHM daTa^-bOHOM noTOtt>Hx rpHKHx
doroBa, ca noion-'beHe AxjiaHiHAe cnacao ce h oBaMO
AonjioBHO; H TO, no CBoj npn.iHUH, Aomao je na na-
po6poAy. KaneiaH oa xe Jia^e sBao ce HeniyH,
nopcKJioM npaBH CiaBenwH, jep to HMe Henmyn osna-
HaBa HOBCKa kojh n.ioBH a ue nomone. JynHiep je
MMao ca co'5oM lonoBa, h oiyAa je Aie^y ahbjbhm
JCiiHHHMa ociao cnoMCH Aa je oh rpMeo h MyftaMa
ceBao. By.iKaH 6ho je MamHHHCia Ha tom napo6poAy,
sHao je Ao6po KOBaiH, h sancia dno je dorajb y
jeAHy Hory, jep neAia CMHCJia Aa ce to o HseAiy h3-
MHCJiH. AnojioH je 6ho na ohom noionjbeHOM ocipoBy
ynpaBHiejb neKor nosopHUjia, h ca Aesei Jiennx Hrpa-
HHua, ACBei Mysa, cnacao ce h aohjiobho y FpHKy.
Myse, Kao >KeHCKa CTBopeH>a, laKo cy ce sanjiamn/ie
oa noTona, Aa h ly KaA cy Aon;ioBH;ie, oAMax. cy
yieK.Te na BHCHHy dpera Flapnaca. EcKy.ian, .leKap h
npo(})ecop MeAeuHHCKor ^^aKy-aieia ca AiJiaHiHAe, no-
^eo je oAMBx ca .leKapnjaMa ^yAeca hhhhth. Ja cy
TO CBe npaBH npocBeheHH jbyAH 6hjih, Haj5o,'be cee-
AOMH BaKyc kojh je Ao6po nno, h iMepKyp kojh je oa
AHB.i)Hx HJieMeHa ciOKy Kpao; chh tt>eroB, no aomo-
BHHH CBora oua, npesHBao ce AiJiaHTHii. Y npHnajvia
o TaAaujtt)HM doroBHMa orjieAao ce noionjbeHH ocipoB
AiJiaHiHAa H H>eroB bhcokh CTynaH> npocBeie, a hhckh
ciynafb Mopa.ia. Obhx HeKO.iHKO cioiHHa npocse-
hennx JbyAH, luio cy ca AiJiaHTHAe y FpHKy aohjio-
BHJIH, 6H-aH cy MHOrO 60JbH H HOBeHHHJH OA OHHX
LUnaHjO.iaua, uiio cy npBH saysejiH 3eMji>e y AMe-
pHUH, H Me^y KoJHMa je 6hjT0 CBemieKHKa, kojh cy
CMaipajiH sa xpHmhaHCKy Ay>KH0CT h doroyroAHO Ae/io>
36 .T>yBOMIlP n. HEHAaOB-fi

j\a cBaKH ASH ydHJy ABanaecT ohiix HexpiiiuhaHCKiix

;^o6pHx AHB.-baKa, h to y mmc ABaHaeci anocTOJia, a
TpHHaecTor jis. y6HJy y hmc Mcyca XpHCia. Vs raKBo
y6HJaft>e ohh cy hm nponoeeAajiH XpHcioey Bepy k
jLy6aB npCAia cbomc 6jiH>Ktt>eM, h jj,a he ohh, kojk
npHMe xpHuitiaHCKy Bepy, no CMpin BeniiTO >KMBeTM
y pajy. Kajx cy ohh jaAHH AHBJbauH AosHa.iH Aa he y
TOMe pajy 6hth h LUnafto/iaua, derajiH cy y myMe
OA Te Bepe h oa Tora paja. KaA cy jcAHor oa raKBHx
AHBjbaKa yTBpAH/iH y xpHmhaHCKOj Bepn h Ao6po ra
odaBecTMJiH, Aa je caMo jeAan Bor, npHHeo mv je cee-
iHTCHMK npHHemhe h yBepwo ra j\a je to Te;io 6o>KJe
H Aa je TO jeAHHH hcthhhth Bor, na ra npHHecTHO,
3a TMM oncT ra saoHTao: kojihko HMa 6oroBa?"
/JwBJbaK My oAroBopn: HeMa hh jeAHor."
A KaKo
TO?" noBHHe CBeiiiTeHHK. Ha to My 6e3a3.ieHH AHB.^aK
oAroBopn: 6ho je jeAan, na ch mm j^ao Te caM ra
caA nojeo."
Jom caMO ABC penn o ATjiaHTiiAw. Mo>KeTe sanw-
TaTH: KaKO je MorJia TaKO npocBeiieHa seMjba jia sa.
C060M He ocTaBH BehH Tpar uHBH/insauHJe y 6;ihckhm.
seMJbaMa Koje HHcy noTonjbene?
Ha to je .TaKO
oAroBopHTH. HpeACTaBHTe ce6M Aa-HwrAe HCMa uhbh-
jiMsauHJe ocHM y MTajiHJH, na jeAHHM seMjbOTpecoAji
Aa MTajiHJa noTone y MOpe; ko 6h nocjie hcko/imko
xHJbaAa roAHHa, y seMJbH AaHamH^Hx Ajidanesa, Morao
no3HaTH BHCOKH CTynaH> AaHaiuH^e TajiHJancKe npo-
cBCTe M Ky.aType? A Mope, uito pacTaBjba A.i6aHHJy
OA MTa/iHJe, MO>KeTe npenjioBWTH aa jcAHy Hch.
KaA ce cyHue jeJinncKor HanpeTKa HarHH^a.no k
sanaAy, a Phm CTajao na Bpxy CBoje cjiase m bc/ih-
HHHe, OHAa no AanaiiiFfcHM neManKHM seM.ibaMa HHJe
6h;io hh cejia hh BapoujH. HenpenieAHe myMe no-
KpwBa/ie cy HHTaB oBaj npocTop, a Kpo3 HdHx BpBe.nti
cy pa3;iH4MTe BpcTe SBepoBM, Me^y KOJMMa cy 6iinu
HajaMH TeBTOHH, FepMann, AanaiUHbH HeMun. Bhchhom
6m/ih cy OA ra;ia HHTaB neAao Behn, Kao uito cy h
Aanac Behn oa <t>paHuy3a. XpaHHJin cy ce Bohew h
MecoM AHBJbHx SBepoBa; mccto xa.'bHna orpTa.ni cy
jvieABet^y Ko>Ky; Ha r.iaBH, Kao neKH yKpac, hoch;TH cy
 nUCALA 118 HEMA4KE

KO>Ky c r;iaBe juB/beraBenpa sajenHo c poroBHMa.

Ciapw PHAL^baHH noneiKa caMO cy to.iiiko o PbHMa
c
3Ha;ui, A^ Ty^a eenHTO na;^a KHuia h cner, ii jxa H;wa
.i>yAH KOJH He Bepyjy pHMCKe Morose; as nwa .-bVAH
KOJH 6es k'poBa A\ory Ha CHery Hoh nposecTn, kojk
Mory HCKyBaHO Meco jecTH h
ipHAecei nauia niisa
nonHTH, H ca cbbkom MamoM no jeAaH KOMaAwh c.io-
BPHCKe 3eA\jbe nporyiaTii.
HewaHKM HapoA jom HHJe noneo CTapeiH h ona-
AaiH; OH joiu HHje hh Aouiao ao ohc CBOje BHcnne n
cjiaBe UJTO My 6yAytiH0CT o6ehaBa; oh y cBewy joui
HanpeAyje; H>eroBa cnara jana, hberoB yM roJH ce n
Ae6j'ba; oh join pacie Kao KanaB sApaB MJiaAnti, Kao
KaKBa .lena 6yKBa, Ha Kojoj He.Ma hh jeAHe cyse rpan-
HHue. KaA je Beiap saipnaBao necKOM Be.inKy
npecTOHHuy acHpcKora uapciBa, a ErnnliaHn eeh hhcv
YMejiH Aa HHiajy XHJepor;iM(j)e na cbojhm cnoMCHM-
UHMa; KaA je rpHKH AKpono-iHC noneo onaAain ii
CTapeiH, a npcKpacHH MpaMopHH ciydoBW Be;.HKora
JynHTepoBa xpama y Atiihh noneJiM ce KpyHnin; KaA
je Phm noAHsao cboj FlaHTeoH h HyAecne cnoMeHiiKe,
a >KHBeo y pacKomn h cjiaBu, Kojy jom hh FlapHs
HMJe npeBasHiuao; OHAa ce OByAa, fac je caAa Jienn
Mnnxen, 6oraTH <t>paHKc|)ypT; rAe je caAa XaM6ypr,
Bep-riHH H Ben, jeABa no rAeKOJa K0.iH5a BHAe.ia. Obc
3eMJbe, TAe caAa na >Ke-fie3HHUH sa jeAan jcahhh
AaH Mo>KeTe hoxoahth ner yHHBepaHTeia (BHpu6ypr,
XaJAe;i6epr, UJipacdypr, 4>paj6ypr, Baseji), n Mym o
jeAHOM HCTOM npeAMeiy una nei ynennx npo(|)ecopa
roBope, oBe seiv^.-be HasMBajiM cy PHiM.iDaHH ahb^tiC
seMjbe. A ErwntiaHH, OnHHHaHH h JejiHHH HHcy sa
H>HX HHFAa HH HyjiH; SHa.iH cy ca.wo jxa oBaMo HMa
jeAHO Mope, y komc ce iiH;iH6ap na/jasH, kojhm cy ce
OHH xaKO paAO khthjih. 3a h^hx HHian osaj ceBep
HHJe HAiao HHKaKBe Apyre Ba>KH0CTH. Oha^ je 1)auMMa
y uiKOJiH jjaKo 6h-io nayMHTH reorpacjjHJy; ochm o6a.ia
CpeAHseMHor Mopa Apyrora cseia Hwje ohjio sa h^hx.
Kjiiija, 6orHH>a cseicKe HCTopnje. ly je npe/ia cboj
KOHau; ly cy 6H-ie CBe BeiuTHHe h CBe navKe; ly cy
ce Ha.iasHJie ^aKCHHMa ype^ene AP>KaBe h cea .tyACKa
38 ,1>>B0MHF n. HEHAAOBH-B

MyjtpocT H cjiodoAa. Ha odajiajwa CpcAHseMHor Mopa

MOBCK je npBH nyi y ceojoj ^ylnu, y cbom noHocy^
oceiHo aa je saHcia hobck, h Aa oa ftera, nocjie ac-
ceiaK xHjbaAa roAHHa, Mory nocTaiH npaBH jbyAH.
TeK OKO CTO roAHHa npcA poi^ejbe XpncTOBo, Hcmuh,
KaA cy AOuiJiH y aoahp ca PMjbaHHMa, jaBjbajy ce y
HCTopHJH Kao BapBapH, a;iH nao jyHauH. PmAJhann ce
Hyjliijiu HjHxoboj xpadpocTH. A Hcmuh ce nyAHJiH phm-
CKHM OKJionnMa, Ao6poM opy>KJy, HdHxoboj BeiuTHHM y
6HTKaMa M y oniuie HjHxoboj bhcokoj odpasoBanocTH.
KaKBa BCJiHKa npoMCHa sa ocaMHaecT KpaTKHx BCKOBa!
06a;ie CpeAHseMHora Mopa h oa jyra h ceBepa
noAHBJbajie cy, a cypoBa repwaHHJa nocrajia je npHMep
H yrjieA CBUMa HapoAHMa kojh >Ke;ie Aa nocTurHy cie-
nen Aanamtbe cbctckc uHBHJiKsauHJe.
Oko layHH-
CKHx dperoBa noAHrjie ce HOBe HHHHBe, AiHHe h
KapTare; a noxoMUH CoKpaioBH HcnoA noAHBjbajior
napHaca ipne na ceBep, y HCMa^Ke iiJKOJie, Aa Hanoje
CBojy Ayiuy HayKOM, bciuthhom, cjio6oaom, hcthhom
H CBaKHM nocjioM o6pa30BaHHx JbyAH. y npeACJiHMa
OAaK-ie cy HsaiuJiH anocio.iH, uapyje MpaK h cyjeBep-
CTBo; y OTanacTBy Mcyca Xpncia 6e>Ke y noAepaHHM,
xajbHHaMa JbyAH h KpHJy ce y kojik^c, caMO saio uito
cy XpHiiiliaHH; a Ha cesepy HCMaHKH naciop npe^
CKynjbeHHM HapoAOM pa3Jia>Ke xpniutiaHCKy Jbydae k
TyMaHH esaHi^eocKe pCMH oHaKO KaKO hx Tpe6a Aa
Hyjy H pasyMejy jbyAH kojh ;by6e npaBy HCiMHy h
KojH Te>Ke CBe Aa.ibeM nanpeiKy h npocBeiiefby cBora
pasyMa
Kao lUTO cy HeMUH ckpomhh npeMa EHrjiesHwia h
OpaHuysHMa, xaKO cy apckh npeMa CjioBCHMMa h
CBHMa HCTOHHHM HapOAHMa. OpaHUyS, KaA XBaJIM CBOJ
HapoA, OH 6Hpa caMO Jiene penn; cbh HapoAM, ochm
Enrjiesa, Mopajy BepoBaiH jep ce roBopH o BejiHKOM
HapoAy. AoKasH H^eroBe cjiaBe to je caMa cjiasa.
^paHuycKa je cynue na He6y.
Enrjies HwrAa BaM
He xBajiH CBoj HapoA; ap>kh Aa 6h ra yBpeAHO KaA <5
ra xBajiHO m ysHOCHO, ap>kh Aa My HHJe noTpe^HO
AOKasHBaTH Aa je cyHue cbctjio; hhko to ao caAa HHJe
OAPHuao. EHFjieaH HajMaH>e HMajy c;io6oAH>aHKHx ne-
 niiCAAA US HEMAMKE 39

caMa. 3aT0 uito hm je c;io6oAa ocMrypaHa h yxBp^eHa,

HHKO ce 3a hby He cdojh, hhko Hewa noipeoe jia ce
c;io6oAH 6pHHe h a^ ce sa H>y 6opH, hhko je He
o6apa. M naipHoicKe necMe peiKe cy; HHJe Hy>KHO
naipHOTHsaM, OTanacTBOJbydjbe, noTxpaffcHBaiH; laKBy
naipHJy, OTanacTBo, cBaK jByoH. y HapoAHOM eHr.iecKOM
noHocy cynejbaBa ce CHrJiecKa Be/iHHHHa, enrjiecKo
npBeHCTBO, c;io6oAa, noysAatbe, MyApoci h doraciBo.
Cyea je seMJba y EBponn ftHMa caMo pyAa h (})a6pHKa
FAe Konajy KaweHu yrjbeH h npeAy naMyK; Mope to je
HjMxobo i;apcTBO. KaKaB HapoAHH noHoc oceha HaJMattjH
MopcKH eHFjiecKH KanciaH, KaA ca o6ajie AiJiaHCKor
OKeaHa nor/ieAa ko;iiiko Jia^a AOJiasH h ojxmsn, KaA
noA\HCJin Aa CBaKH A^H sa ABa MtuiHona Aynaxa Hspa-
i)eHe po6e HaioBapn ce Ha Jia^e H3 EHniecKe m y
caB CBei HocH. rioc/ieAHiH Aiarpos eHr;iecKM KaA no-
A\HCJiH Ha CH-fiHe KOJiOHHJe, H Aa HHFAe Ha r;io6ycy
HeMa MopcKora npHCTaHHUJia, rAe ce na Jia^M ne BHJe
enr/iecKa saciaBa, ne Mo>Ke ce y3AP>KaTM Aa cbojMxM
r;iacoM cypoBHM, Kao ujto cy eajiOBH MopcKM cypoBw,
He noBHHe: BJiaAaj, BpHianHJo, HaA la/jacMMa!"
HeAiau xBa/iH cBoj napoA 6oja)K;bHBo m ckpomho
npeMa cbojhm sanaAHHM cyceAMwa. 3a AOKas CBaKe
CBOje xBa;ie naBOAH penw ly^Hx KH)H>KeBHHKa. HnjeAan
HeMaHKH MyApau Hhii AP>KaBHHK Hehe KaKBy HOBy
MHcao MCTahH, a Aa ne homhc/ih: mia he o Towe pehw
yHeHH eHTJiecKM h ^panixycKu Jbym- Ax, ysjxmny
MecTo HeMUH mh Hsna^eMO h h3mhc;ihmo KaKBy
MamHHy, hjih KaKBy Apyry CTBap, m;ih noKpeneMO
jcaKBy Be;]HKy MHcao, a OpaHnysH h EnrjiesM ujMenajy
TO y CBOje pyKe, npepaAe, ycaBpme, a^AV My csoje
HMe, na noc.ie ma/by naMa h CBHAia ocTa;iHM Hapo-
AMMa, Kao CBOj npoHSBOA". HeMUH nomTyjy AA\e-
pHKaHue, A\p3e (t>paHuy3e, 6oje ce Pyca, sasHAe Eh-
rjiesHAia, paBHOAyiHHw cy npeMa TajiMJaHHA\a, ;by6a3HH
cy npexMa FpuHMa, no.iHTH4HH cy npeMa Mai^apHMa h
LLlBeAHAia, a .^yTe ce na CjioBene iuto ne Mory Aa
ysMAe, Aa aa h^hx newa uMBHJiMsauHje ocmav neManKe
iXHBH/iHsauHJe, H Aa je 3a c.iOBeHCKe h CBe hctomhc
KapoAe HeMiiJTHHa h nHBH;iH3auHJa jcaho hcto, Kao
40 .l>ySOMHP n. HEHAHOBMTt

uiTO je HerAa sa nojiancKe h noMepancKC CioBene

xpHU]haHCTBo H HeMuiTHHa dnjio je^HO hcto. C;iaBHii
HeMaHKH Xere;i, cnoMeHyBom y hckojihro penn C.io-
BCHC, KaKO OHH HHCy JOIU HHLUTa yMHHHJlH SHaMeHJITOF
3a cBCTCKy HCToppijy, Be.nH: je^aH Aeo Tora Hapo^a
MM CMO Beti npHCBOJH.TH UHBH/IHSaUHJH. A TO tie petiH:.
noHeMHiiJiH.
OnCEMJy eBponcKHx HapoAa, EnrjiesH cy noKasanw
HajBehy cnoco6HocT Haceo6nHe. Ohh ce Hace/ie y :i,iiBjbe
npe^eJie Aycipajiiije h TacMaHnje, na jeAaH rpa^H
Kyhy HJiH ope, a apyrH c nyiuKOM ciojii h MyBa cipam-y^
KaA AHB.tauH yxBaie jeAHora EHr/iesa le ra HcneKy^
Apyri! M3 EHr.iecKe ipne le ce ly nacejbaBajy. Hejvmw.
3a laKBa iipeAyseiia Maiibe noKasajy CTa.nHOcrH. <t>paH-
uysH HHFAe ce He KcejbaBajy; ohh KaA ce npeMHO>Ke
noiyKy ce wei^y co6om, na ko ociane >khb HMa ao-
BOJbHO npocTopa. npuMCTHJio ce Aa h y hobhm na-
ceo6HHaMa cbh HapoAH saApwasajy cBoje cxape o5HHaie
H ocooHHe: EnrjiesH, npe CBera, rpaAe upKBy, HeMUK
rocTHOHHuy, <J>paHuy3H ca;iy sa HrpaH>e, a PycH, Kao
H PnM.T>aHH, 3HAaiy TBpAHfte sa BOJHHKe.
V
Bh 3a6opaBHjiH Aa Mene oojih Hora. Ax, KaA
cie
6hx h ja Morao 3a6opaBHTH Ona Me KaiKaA y no
!

HehH npo6yAH, HHsaiuio Apyro nero caMo saio Aa ce

ccTHM Aa Me 3aHCTa 6ojim. KaA Je ociaBHM na MHpy
H y THUJHHH, KaA j^ He MHHCM H HHUJia He AnpaM,
He ocetiaM HWKaKBe 6o;ioBe. .leKap mh Ao;ia3H CBaKH
Aan, ajiH He AO/iasH Aa mh Hory Jienn, jep mi je
OAaBHo Kasao Aa noAarpa 6e3 yspoKa He AO^e, a.iH
6e3 >3poKa OAe h Aa je He Tpe6a hhhhm jienHTH, jep.
KaAa ce ne .ichh npe npol^e. Oh mh caAa AOJiasM pe-
AOBho CBaKO nocjie noAne, le HSHrpa Ase naprHJa luaxa,
noHHJe upny Kaf|)y h CBaAH ce c rasAapHUOM oa Kyfce.
y ocTa/iOM, Bp;io je sanHM.ibHB y pasroBopy, ynen je
HOBeK, M Kao Aa je o CBeMy APyroM BHine yHHO vt
HHiao Hero o .leneffcy Hore. riHiao caM ra jyne, xohe
jiH MH Hora aa HeKOJiHKO Aana npoiiH 6ap tojihko, Aa
Aiory Ao napKa H3ahH. Oh ce ocMexHy h OAroBopHr
 miCMA H3 HEMA4KE 41

33. HeKOJIHKO A^Ha, 33 HCKOJIHRO HCAe.'ba, Sa HeKOJlHKO

MeceuH; HHUJia ce He MOHce HanpeA Kasarii. flpo-
HaiiijiH cwo Aa CMO hckh ciapii ApyrcBii, a HHFAa ce
HHCMO no3HaBa.iH. y roAHHH 1846. 6hjih cmo aajeiiHO
-Ha 'lep.THHCKOM yHHBepsMTeTy. Oh je ynno MCAeuHHy,
a ja HHcaw yHHO HHiiiia: ynno ca/w Xer.iOBy ^n.io-
co(}injy H HHiao pasjiHHHTe necHHKe n leK noc;ie
;

MHoro roAHHa BiiAeo caM as to y flapBimoBOM BCKy

Bp.io Majio BHaHH. KaiKaA npoBeAeMO ue;io nocjie
noAKe y npHJaiHOM paarcBopy o ohom BpeMeHy. Kao
xajiac aa la/iacoM, laKo Hay npHne aa npuHOxVi. M-iaAH
jbyAH npHnoBeAajy jeaan APyroA\ HOBe CTsapH h ao-
ra^aje; ciapH .^yAH caMO onoMiiifcy jeAaH APyror. M
MH CMO paaroBapa/iH roioBo caMo o ohom luto naM
je o6ojnuH noaHaio. LLIia HMa MH/nije y ciapHJHM cy-
AiopHHM rojiHHaMa, Hero cnowen Ha Bece.ie l^aMKe AaHe
H Ha npo^iecopel Beh cy cbh yMpjin h npoc|)ecop
II ^aMKH AaHH; ocia.nn cy AaHH peBMaiHaMa, noAarpe
M 3.^0B0Jbe; Tpe5a 6htii CTpne.T>HB, ii ohh he npofcH.
HecTO ce paaroBapaMO o npo(})ecopy Heanapy. Mk
KOA H>era hucmo HHuiia yMn;iH, ajiii no KaiKaa hui/ih
CMO Ha fteroBe wacoBe caMO nyaa paAH, Aa ra r.ieAaMO.
To 6eme HaJHyBeKuJH, anu HaJHyAHOBaTiiJH npoc})ecop
leo.iorHJe. HnrAa MaFte oa ipHcia i;aKa HHJe 6h;io na
H>eroBOM npeAaBatt>y. Oh deiue Ma/io norpgw^en h Be-
MHro je TJieAao cedn y HeApa; HMa^ame AyranaK Kanyr,
Be.THKy r-naBy ca rycTOM, HnrAa neoHeui/baHOM kocom.
Bho je Bpjio 036ujbati: hhko ce He onoMUHie Aa ra je
KBAroA BHACO Aa ce HacMeimi. CBaKH nyi, KaA je H^e-
roB Mac, iiiKO^TCKii c.Ty>KHTe;b Aonece h MeiHe Ha Ka-
TCApy JCAHO AyraHKo rymwje nepo. Heaniep, kba AO^e,
nonne ce na KaieApy, ya.MO to nepo, ujTpnKa ra no
-Ma.io, roBODH n no/iaraHO OKpehe ce oko ce6e na Ka-
TCAPH. HnrAa He r.^eAa y "^aKe, a 5no je Bp-io KpaTKO-
BHA- JcAHora Aana, 6eiije neKH npaaHHK, HeaHAep Hiije
3Hao, Hero Ao^e y npaany uiKo.iy. noncFte ce na Ka-
leApy H noMHe roBopiiTH cBoje npeAaBafte. C.iy>KHTe.'b
UJTO je HHCTiio co6y npecTane oa CBojera noc.ia h c
MCTAOM y pyuH ciajao je HenpecTano, joKAe roA oh
HHJe cBoiy .TeKmijy cbduiho. Oa HjeroBor ciaHa ao
42 .i>yBQMtrp n. HEHA;;obMT>

yHHBepsHTeia HHJe 6hjio bhiuc oji nei MHHyia, anu

H>eMy jeTpe6a;io 25 iMHHyra aokjic ^oh^: niuao je
cearAa HaoKOJio Kpo3 HCKaKBe rpn yjiHue; thm je
nyrcM npBH nyi npomao, na thm je nyrcM ABa;ieceT
roAHHa jxomsno h OAJiasHO. KaiKaA ce >Ka/iHo .la My
je BpjTO jianevo cxan. Oh Hnje nosHaBao Apyre y/iHue
y BepjiHHy. JeAHO jyrpo, KaA je OTHiuao y lUKOJiy.
npHMere koa H>eroBe Kyhe ah cy My ociajie naHia-
-lone y co6h fac je cnasao, a snajiH cy as Apyrx
naHiajiOHa neMa. CJiyujKHH^a 6p>Ke dojbe aotphm, h
ynjiaiueHO peKne iukojickom c;iy>KMTe.'by: yi)HTe h bh-
AHTe HMa JiH rocnoAHH npocl^ecop naHiajiOHe.
C;iy-
>KHTe;b no;iaraHo y1;e y uiKony, h paAOCHO Hsa^e h
jaBH: AarocnoAHH npo{J)ecop HMa Ha ce6H naHTa-ioHe.
To cy dnjie HOBe naHia/ioHe, Kynno kx a koa Kyhe
My HHcy 3HajiH. JeiiaH nyr yKpaAy My ^auH nepo ca
KaieApe; oh KaA AO^e m hc nal^e nepo, 36yHH ce, HHJe
Morao noHCTH Aa roBopn, caMo je nenpeciaHO oHOKao
pyKaMa no KaieAPM. Ha nocjieiKy npHipHH jeAan i^aK
Te My AOAa nepo, h oh OAMax nonne ra no cbom o6h-
Hajy HJTpnKaTH h cBojy JieKuwjy fobophth. Oh je TaKO
(5ho HyBCH ca cbojhm tcojiorikhm 3Haft.eM, ah cy npo-
TCCTaHCKH ^aUH, KOJH Cy ce TOJ CTpyUM nOCBeTMJlH,
ca cBHJy cipana jiona^unn caMO Aa koa HcaHAepa
c;iymajy npcAaBaHje. M3 YrapcKe oco6hto hx je mhofo
AOJiasHjjo, Mei^y KOJHMa 6eme h C;iOBaKa. TaAa hs
Aycrpo-YrapcKe A03BOJLeHo 6eme caMO 6orocjiOBi!Ma,
Aa Mory na c/]o6oahhm HCMaMKHM yHHBepsHTeiHMa, h
TO caMO dorocjioBCKe nayKC, cjiyniaTH. TaAa y Beny
MeTepHHK 6eiue sa CBy uapeBuny npocj3ecop kojh je
cee 3Hao, h Kora cy cbh MopajiH ciyujaTw. CBaKa
MHcao HMajia je cBOJy nponHcaHy yHH(j3opMy, h caMo
KpyroBa tJ)HJioco{{)HJa, Kao sBaHHHHa tiecapo-KpajbeBCKa
6eiue npuBH/ierwcaHa.
(})H,iococ[)HJa,
CBaK ce >Ka;iH na KpaTKofcy oBora >KMBOTa, a npw
TOM HHKora HeMa kojh ce y cbom KpaTKOM >KHBOTy
HHJe HHFAa /KajiHO Ha Ayro spcMe. M caM HanoAeoH I.
KOJH 36or CBOJMX Be-iHKHx HOCJioBa y EsponH HHJe
cnaBao na Hoii bhhjc oa hcthph caTa, ocehao je na
CeHT Xe.ieHH bhuje oa ner roAwna A<i My je Avro
 riliCMA H8 HEMAHKE 43

BpeMc. MeHH ce hhhh ;;a je h mom ^OKTopy y obom

KynaTH.iy Ayro BpeMe. Hhko neiie ^a 6o;iyje. Oh je
paaroBOpaH, luav'bHB u AoceiJbHB, a;iH He Ha;ia3H 3a6aBe
HH y no3opnmry, hh y meifcH hh y bcjimkom flpyuiiBy,
HH y napKy Ka^ MysHKa cBwpa. Paao Hrpa luaxa, ho
hhko Heke y obom ^lenoM Meciy, ftCMy sa Jbydas, Aa
ceAH H Aa rnej^a y oHe APBene Kpajbese, y one MpiBe
(t)Hrype uito HMajy KOH>CKy rjiaBy. Saio oh csaKH a^h
CBpaiH K MeHH; cwrypan je Aa fee Me nahH koa Kyhe,
a 3Ha Aa mh je npHJaino KaA KoroA Aol^e Aa npenpa-
THMo LUToroA OA OBora KpaiKor >KHBOTa. He moHm
xoAKTM, to je npaea HCBOJba y obom Meciy, fac je
npBO npaBH/io h jeAHHa Ay>KHOCT: hhth oBe nyAHOBaie
BOAe, HenpeciaHo no napKy xoAaiH, rjieAaiH se^ieny
uiyMy, cjiymaiH MyaMR-y h HHUjia ne mhc/ihth. Bec-
nocjiHHeH>e BehMa yMopn nero nocao. Mopa ce Ma
lura paAHTH, y HajropeM Cjiynajy Mopa ce Ma luia
HHcaTH. KaA MOBeK nmue Ma mra, MO>Ke nHcaiH Ma
KaKO.
Moj AOKTop, KaA roA Ao^e, HMa noneiuTO Aa npH-
MCTH y KyhH. Ako cy nposopw oiBopenH, oh tphh le
Hx saiBapa h BH4e: ko CMe npn OTBopeHHM nposopHMa
ceACTH! TaKo ;ih ce Mysa SApaBJbe? Fla KaA ce pas-
o/iHTe KpHBHie jieKape HanoieKe!"
Ako cy nposopn
3aTBopeHH, OH HX OTBapa H BHHe: ax Bo>Ke moj, mia
HHHHTe! Ko je BHAeo Aa ce na OBaKOM KpacHOM Aany
AP>Ke aaiBopeHH npoaopn? KaKO Mo>KeTe y oBoj aanapH
AHcaiH? A4ajcKH BasAvx: to je MeAeuHHa!
KaA My roA
rasAapHua Aonece ua^y hjih nauiy BOAe, oh MaKap uiTa
npHMeTM: hjih Aa Ka4)a HHJe aobo.TjHO Bpyha, hjih Aa
BOAa HHJe aobojt>ho xjia^na; ho ona c;ia6o ce KHAa:
UITO OH BHuie saHOBeTa, thm ce ona BHuie CMeje. Ona
ra jeAHOM ynHTa: oa Kora CTe HayHUJiu TaKO sano-
BeTaTH, TaKO necHocan 6hth?" Haj;ienma My je
pen ujto KaA npn nonacKy peKHe: ,,ja He panynaM oBe
BH3MTe Aa MH H/iaTHTe.'*
JbyAH, KaA ce npHMaKHy noc;ieAH>HM roAHHaMa
CBOjera WHBOTa, y pasroBopy necTO cnoMHH>y KajaH>e.
M ja H Moj AOKTop HHCMO H3y3eTaK oA Tora. Oh ce
Kaje iiiTo HHJe y M.TaAocTH nvTOsao, ja ce Kajew ihto
44 ;i)>BOMHP n. HEHAAOdT>

caM nyioBao; oh ce Kaje iuto ce o>KeHHO, ja ce-

KaicM uiTO ce HucaM o>KeHHo; oh ce Kaje luto je vhmo
MCAeuHHy, ja ce KajcM ijito HHcaM yHHo Me^euHHy; a
o^oJHua ce KaieMo iiito cmo ocrape-iii. M.iaAocr ne
no3Haje KajaH>e, OHa n^sHaje Ha^e; M.iaAoci HeMa
AyraMKHK nyroBa sa cooom a^ ce na Hdhx ocBphe, ona
MMa AyraHKe nvToee npea co6om, Ha Koje c noy3Aan>eM
M pa^omtiy rjiCAa. Ha CBany AyranKy npoiu;iocT,
Ma OHa dHJia nyna cpefce ii Bece.i)a, ocBphe ce noBeic
ca He-KOM TyroM; to ie nponj/iocr, to je .len hjiii
py>KaH can.
ripe HeKo;iMKO Aana hokjiohho mm ie jeAHy kilm-
>KHuy 0 JienTHpoBHMa h ryceHHuaMa" Kojy je oh^
HanHcao, m KaAroA Aoi^^ oHia Me: .Jecie jih HHTa.'in?'^
A ja Mv cBarjxa OAroBopwM ;ia HHcaM.
Kpo3 mh-
.TiHOHe BeKOBa Ao^e Ha HOBena peA Aa ce poAH m
nojaen Ha obom CBery, na sap laAa Aa Huia o ryce--
HHuaMa? Oho BpeMe, ujto HOBeK npoBeAe MMxajytiH
ryceHHuaMa, M0>Ke jih ce 6poJHTH y >khbot? ry-
ceHHuaMH MHTaTii He 30Be ce >KHBeTH. Oh vie MHcra
HHia MTa.iHJii M o FpHKOJ, a ja My mhoto npuMaM.
Oh >Ke.in TaMO nyTOBaxH; y Toj -Mejhu ocxapeo je, y
Toj mejhu yMpehe. Byne ra cpue y xe 3eMjbe caMa
3a TO, Aa XBaTa JienTHpoBe, m Aa yMHO>Kn CBojy 36MpKy,
Kojoj MM je TO.iHKO oyia c 0C0611TOM paAomfcy ro-
BopMO. Oh cBaivOM /lenxHpy 3Ha HMe na TpM jesHKa.
Oh TpHH no jiHBaAM sa H>HMa Kao Ma.ia Aeua, xBaia
Hx, paujMpM HM KpM.'ia, M y CBOM Ka6HHeTy npwdoAe
MX HHJOAOM. CnpoMax .lenxMp! Hh oh ne Mo>Ke y
odpasoBaHHM seM.taMa na MHpy Aa ocTane; h oh Mopa
CBOJ >khbot Aa npMHece Ha ojixap .i^yACKe npocBexe.
OciiM Tora oh sua. mhofo h THuaMa. CwTHe iMue
TO ie HapoMHTa HjeroBa CTyAwja. HaJBMUje xpyAa h
BpeMena nocBeTHO je BpaniAMMa. C;iaByj 3a H^era HeMa
be.TMKe Ba>KHOCTM, OH najiasM Aa oa CBHjy MajiHx THua
Bpa6au HMa naJBMHie naweTM: to je npaKTHWHM MyApau
Mel)y CHTHMM THuaMa. C.iaByj je HAea/iHCTa, (j)aHTa3nja,
Bpa6au nosnaje CBex m y>KMBa ra onaKBor KanaB je;
cnaayj je ryra, Bpa6ai; je Bece.i>e m deadpwra; c.iaByj
je caMo ocehaH^e h .^^y^aB, hipa^au ie ce^nnaH m noA-
 nnCAlA 143 HEMAMKE 45

CMesa ce CBHMa TnuaMa.

Oa Hbera caM npBM nyr
A03Hao ^a y ceBepHoj AMepimH HHJe 6iiJio epadaua.
TeK ro^HHe 1852. je^aH HeMau npeHece ce^aM napri
y HoBM JopK H3 UlryTrapAa, fac cy Hajjieniun Bpanun.
HDcroBO HMe ii 6Horpa([)HJa AohHtiey jickchkoh c;iaBHHx
jbyAH; yHHHHo je aacjiyry sa AMepnKy, m npHHeo je
THMe HeiuTO c-iaBH II ysBHaietby HCMaHKora napoAa.
y HcBOM jopKV HspaAHo je, le je 3a Te H>eroBe Bpanue
y napK-y, o BapoiuKOM ipoiuKv, HanHfteHa npeKpacHa
ApBeHa KyiiHua. Ohh cy ce tojihko pacn;ioAH;iH ah hx
laMO caAa HeopojeHO HMa. Hm y hobom CBeiy Bpanun
ce HHcy HHyneM HSiMeHHJiii: ocra.TH cy onaKBH hctm
Kao H y EBponH iuto cy 6h.ih; HeciaiuHH, 6p6jhi\Bn
M 6e30opa3HH. A.iH yHiiHH.iH cy Be;iHKy ycyiyry, jep
cy caB napK OTpedH;in oa ryceHHua h Apynix 6y6\iixa,
Koje cy APBHMa mkofo lUKOAHJie.
JeAHor ASHa AOHece mm aoktop KOMaAHfe cyBe 3eM;be
KOJiHKO henuKU opax, ii Ka>Ke mi Aa je 3a to a^o
ipii la.iupa, H AS je laj KOMaAHti oa jeAHe erwnaTCKe
iiHpaMHAe iuto je npe neT xw.^aAa roAHHa oa Hene-
MCHe uiir.ie siiAaHa. Ebo BaM, pene, Be.aHnaBO CTaKjio,
Kpo3 fbcra y TOMe KOMaAwliy HeneneHe unrjbe, bmac-
?ieTe MeTHpn c.iaMKe; jeAHa je cjiaMKa oa nmeHiiMHor
K/iaca, a.iH TaKBe copTe nnjeHiiqe caAa HeMa, yrwHyjia
je; HCKH yneHH jbyAH Ka>Ky Aa Ta c.aaMKa HHje oa
nmeHHue Hero as je to cjiaMKa oa 3o6m. Ona ocTajia
TpH KOMaAHlia LUTO BHAHTe, 3a tt>HX joiil HHKO HHJe
CMeo noysAaHO Kasarn KOAve 6HJby npiinaAajy." Ja
ca.M Kpo3 BejiMHaBo ciaKjio r;ieAao, na My wcKpeHO
OAroBopHx: Bora mii, AOKTope, ja HHuiTa He bhaha^
ocHM 3eM;be." 3a tiim pa3roBapa;iH cmo o mojoj ho3h.
npeniicao mh je hcuito 3a Ma3aH5e h tbpao Me yse-
paBao, Aa je cse jeAHO Ma3ao THMe Hory hjih He
Masao. Oh Ka>^^'e Aa JieKapu c 6o.t>hm ycnexoM Mory
.le^iiTH OHM Hero Hore. Y ue.noj EBponn HMa caMo
jeAaH cnaean ;ieKap, kojh ce caMO Horawa saHMMa, m
OK ceAH y Bep.THHv. 3a to FlpycKa m croJH Ha ao-
6pHM HoraMa. y ,1oHAOHy caAa >khbh Hajdo.-bM 3y6Hn
jieKap, jep EHr.iesii mhofo jeAy; ohm caMM 3a cede
}(B'A<y Aa If y CTOMany HMajy syde. y Beny ce na/iase
46 .bySOMHP n. HEHAAOBHTi

Haj6ojbM .^eKapH sa cyey 6o;iecT, jep raMo oa Tora

naie.
KHHesHMa KaA ce Ka>Ke: HHJe saM Ao5po opy>KJe,
OHM oAroBapajy: Aodpe cy Haw Hore. ysAajy ce Aa
yieKy. LUnapiaHuy, kba cy peKJin: KpaiaK th je
Man, OH je OAroBopiio; ja hy KopannTH. ysAao ce y
Hore AS CTKFHe Henpiijaiejba. Y jcahom dojy, sa BpeMe
HanojieoHa 1., spHO nyuinaHO pann reHepa;ia Jlaryp-
Mo6ypa y Hory laKO, as cy My je OAMax Mopa;iM
OAceliH. Cbom crapOM c-nyrH, kojh je npH ceneFby Hore
n.naKao, noBune reHepaji: iuto n/iaHeiu, nyjiol OAcaA
iiem HAiaTH as hhcthiu caMo jeAHy HH3My!" 3a
OHora, KOMe OAceKy jeAHy Hory, iwa KaKO as je M.aaA
H 3ApaB, CBarAa ce MO>Ke KaaaiH: oh je jeAHOM hofom
y rpo6y. Me^y CBMAia >KHBOTHH>aMa, Koje cy ce Ha
HojesoM KOBHery oa noTona cnacjie, dyBa Hiwa naj-
6oJbe Hore. KaA 6h MOBeK, npejua BejiHHHHH CBOjera
Te;ia, HMa Hore onaKBe cnoco6HOCTH h xhtphhc, OHAa
He 6h A\y Tpe5a;iM hh napo6poAH hh >Ke-ae3HHne: sa
HCKO-aHKo MHHyia, y neKOJiHKb CKOKOBa, Morao dw
npefaH nojia Espone. ByBa CBarAa ce mojih Bory Aa
je He yxBaiH c;ien hobck; jep oKai HOBeK kba je
yxbaiH, oh CBarAa OTBapa npcre nojiarano Aa je bham,
h TaKO OHa HCK04H H yiene; a KaA je cjienau yxBaxH,
OHAa OHa HeMa naAe Aa fee MohH yiehH; jep oh ne-
npecTano ipjba je Aie^y npciHMa AOKJie je ca cbhm
He yrHbaBM.
CBHM ApyrwM 6o;iecTHMa, Koje AOJiase Ha HOBeKa,
HMxao caM MHoro. SnaM aa mio AOJiase, kojimko xpajy,
KaKO ce oA HiHx JieHH H yMHpe; a;iH o doAeciHMa Hory
HHcaM HHFAa HHUJia HHiao. R>MMa ce cjiado ujto h
HHcajio. JaAHe Hore! One cioje y MeAeuMHH na naJHH-
>KeM cieneHy; a 6es hbHx ce JbyAH ne 6h mofjih hh
HanpeA hm naipar MatiH. One cy OApe^ene sa HaJHH>Ky
cjiy>K6y HOBCKa, oh o H>MMa naJMan^e dpnre boah,
Hajrope hx OACBa, m ne r/ieAa fac fee H>HMa ciaiH
TypuH, KaA pyKe cKpwBe h uitofoa yKpaAy, 6HJy ne-
BMHe Hore no TadaHHMa. JbyACKH poA BeiiMa yBa>KaBa
CBoje yujH Hero Hore: nojiOBHHa, h to /lenma nojio-
BHHa jbyACKora pOAa, khth hx aJiaiHHM o6ouHMa, a
 nUCMA H3 HEMAHKE 47

Hore CBe yBujajy y AiapBeny KO>Ky u rase \hHNia no

mH6y H no tep^om KaMeny. Kaji ce cpue ynjiamii
Mopajy Hore Aa 6e>Ke, Aa ra cnacy oa onacHocm; KaA
ce cpue paseecejiH h pasApara, Mopajy Hore as CKany
M Aa Hrpajy; KaA ce rjiasa onHJe, Mopajy Hore Aa no-
cpfcy, H onei hhko Hehe Hore Aa noujiyje. JcAHHa
EnrjiecKa Hwa opACH sa Hore. To je jeAaH msmc^v
HaJBeiiHX opAena Ha cBCiy, h ctojh y Bp-io BejinKoj
Ba>KH0CTH; TCiUKO ce 3ac;iy>Kyje, a npeAaje ce ca
oco6hthm uepCiWOHMJaMa. UapeBw u Kpaj-beBH AP>Ke sa
ocooHTy c.iaBy KaA ra Ao5HJy, nopeA CBera Tora iijto
Ha H^eMy ctojh HanHcano: cpaM 6h;io OHora Kojn
lUTO p^aBo oBOMe noMHC.iH!" Taj opAen HHuiia
Apyro HHJe Hero noABesHua oa >KeHCKe Hapane, h hoa-
besyje ce hchoa acchof KOyiena.
HyAHOBaxo! CBe 6oJbe eHrjiecKo ApyuJTBo lano
je BacHHiaHO, Aa Me^y itHMa, napoHHio rAe HMa >KeH-
CKHH>a, Mopaie nasHXH na CBany cBojy pen, mhofo
BHUje Hero KaA cie y HcwaHKOM ApyiuTBy. EHr;iecKHH>e
MecTO ocTaBe KaKBO ApyuJiBo H oAy, a HajyniHBHJeM
CTpanuy h hc naAa na naMei Aa one 6e>Ke oa H>ero-
BHX 3a H)HX0Be O^HHaje HenpHCTOJHHX peHH. KOA HjHX
je ncoBKa h oesodpasHa pen h oho, iuto koa APyrHx
HapoAa HHje. FlojioBHHy xajbHna ujto ce noce, a naj-
MaH>e OHe KOAiaAC 0Ae;ia ujto ao ro;iora Te;ia CTOJe,
He CMeTe y paaroBopy cnoMenyrM. To je aa H^HxoBe
o6H4aje HeyHTHBo, 6e3o6pa3Ho. HeAajieKO oa Moh-
6;iaHa y LLJBajuapcKOJ, npojiasw ce nopeA jeAHe neue
paHBacTe KJiHcype. To je BeJiHKH KaMeHHTH 6per, cBpx
Kora, KaAa HHJe cyma, BOAa OKOMue naAa AO-ie, w to,
Hapo4HTO KaA BOAa npecyiuH, HsrjieAa kbo abc Hora-
BMue. riyTHHUH M HyTHHue CBMJy HapoAa Ty ce paAo
ycxaBe h rjieAajy; caMo EHr;iecKHH>e ooope ohm npeAa
ce H TyAa 6p30 npot)y. KaA sanHTaxe mBajuapcKe Bo^e
3a uiTo one to HMHe, ohh BaM OAMax OAroBope: caMO
aa TO, UITO ce xa cxena 30Be ,,>KyTe naHTajione", h
mio je 3aHCTa HajiHK na naHTa.xoHe." PyKasHue cy
HsyscTaK, one npeMAa ce noce ao rojie KO>Ke, CTOje y
oco6htom nouiTOBaH^y Koa eHnecKor rocnoACKor Apy-
uuTBa. He .MopaTe na HoraMa H.MaTH Hapane, a;iH yn-
48 JbyS^MHP n. HEHAJIOBH'B

TiiBocT saxTCBa jia na pynaMa rrMaie pyKaBHue. FlpeA-

ceAHiiK /Jhk^io Kvnao ce y peixu, jeAHa enryiecKa roc-
no^a, HAytiH nopeA ooa.ie, sanjieie ce h naAHe. J\iiKno,
ro rojiL^nT, HCKOHH H3 Bojie II noMorne joj AwtiH ce,
na je OHAa mo>iho rocno^y as ra hbbhhh iuto neivia
pyKaBHue Ha pyKawa, fAeKOJe Be.iMKe rocno^e CMa-
Tpajy Aa je HeyHTMBo jia ce y KJiaBiipa bhac ro/ie Kore;
sa TO HM npaBe oa n/iaiHa Jiene HoraBime. FlpH-
(JTOJHCCT H no6o>KHocT eHFJiecKHx doraiaiiia npeiujia
je y oneBHAHy npnTBopHOCT. TaKO cipori! o6iiHajpi koa
enrjiecKe rocnoiiiTHHe, a npn ^o^\ noABesHua oa >KeH~
CK'e napane HaJBehii opach!
nocraHKy Tora opAena npHHajy nyAHOBaie CTBapn.
Ha jeAHOM ABopcKOM 6a;]y OApeuiH ce noABesHua rpo-
cj3nae IlIe4)c6epH. Kpajb EAyapA Ha^e h noAwrHe y pyuM
Ty noABesMuy. Ue/io ce apyuitbo srjieAa n ocMexne,.
Jlena rpo(j[)ima saciHAC ce jep ce mhofo syuKajio o
Kpa.'LeBQj .TjySaBH npeMa Fboj. Kpa/b a^ 6h oko oa
Mera ce rpocj^nua xaKO sacTHAe.'ia iisbiiciio na oco6hto
noiUTOBatfce, noA^rHe noABesHuy y biic, h noBHHe::
cpaM 6h;io OHora, kojh iuto p^aBo o obomc mhcjih!"
M saseAe Taj opACH, kojh ce Mo>i<e ao6htm caMo
3a Be;iHKe sac-iyre. /^a je caMOBOJbHii Kpajb EAyapA
noAHrao Marapehe ymii, h noBHKao: obo oa caA A^
ce CByAa nouiTyje," cbh oh ce ookjiohhjih h pck/ih:
aancTa h jecxe to 3a Be;iHKO noujxoBaHDe.
FleT cto-
THHa roAHHa Ta ce noABCSHua, ca luapeHe napane jeAHe
LuapeHe rpo[})Hue, c/iasH y EHrjiecKoj Kao npBH opAen,.
Uap HHKo/ia Hiuao je co6om as npiiMn Taj
y .Iohaoh,
opACH H Aa H3AP>K-H CBe OHC CTapHHCKe uepeM^HKJe
Cy;iTaHa A6Ay^ MeyHAa KaA je nyo ah My Eh-
-

r;ie3H, Kao ceoMe caeesHHKy y Kphmckom PaTy, luajty

Taj opAen yxBaTn;ia je rpo3HHua oa cxpaxa; jep
cy My npoHHxajiH npaBii.aa KaKO ce npeAaje Taj opACH,
II k-asa.TM My: Aa Mopa o6yhM CTapiiHCKe pmepcKe
xa/bHHe H TecHC naHTa'ioHe, na npeA ue/iHM cBo'ivLm
AHBaHOM, H npeA CBWMa cxpaHHM nocjiaHHUHMa, k/ick-
HyTM Ha jeAHO ko-icho, AOK/ie My ^aypn npHBewy noA-
BesHuy na APyro Ko;ieHo. Kpa-T>ima BHKTopiija,, [<aA je
4y;ia 3a Ta] Cy.iTaHOB cTpax, nape ah Aa mv ce xa]
 nnCMA H3 HEMAHKE 49

opA^H npeiia 6e3 ohhx uepeMOHHja Koje He noAHOcii

Myc^ioMaHCKa Bepa. CyjiiaH A6jxy.i Meyn;;, sa BpeMe
KpHMCKora Paia, BiiAeo je cbojhm ohhmb eHrjiecKy
CHary h 6oraTCTBo, mio My ce Bpjio Aona-io, na jeA-
HOM npHJiiiKOM sanHia cBojer lUeiiK-Mc;iaMa, KaKBe
ce uepeMOHiije Mopajy y4HHiiTn KaA TypHHH npeViasu
y eHMecKv Bepy? FlpaBOBepHH LiIenK-MciiaM yn;iaiiiii
ce Aa CyjiiaHy KHJe na/io Ha naAvei Aa npe^e y ^aypcKy
eepy, na My KsdpoJH MHore leuiKe uepeMOHiije, na
HanocieiKy peKHe My: KaA TypnnH npe^e y norany
t^aypcKy Bepy, MOpa na npBOM 6oyKn\\y Aa nojcAe
4iiTaBor neneHor MaHKa!" CyiiiaH Mane r/iaBOM n
OAroBopn: CBe ohx oho Apyro Morao H3AP>KaTii, a/iw
neneHora Manna He 6h HHKaKO Morao nojecTn."
Ha njiaBoj naHT.TiHnn noMenyTora opAena sa Hore
CToie (|)paHuycKHM jesHKOM HanHcaHe oHe Kpan>eBe
peMM: cpaM 6h;io OHora kojm iuto p^aBo o obomc
noMHCJiM!" y Ao6a EAyapAa, npe ne'f BCKOBa. Y
Enr^iecKoj, no CBHMa cyAOBMMa ii no CBUMa 6o;bHM
ZipyiuTBHMa, roBopH.io ce caMO (j)p;' huvckh. M Aanac
Ha ?fcHX0B0M rp6y, ochm mhophx .ipyrux Mecia y aa-
KOHCKHM cTBapHMa, CTOJe cJ)paHuycKe peHH: Bor h
MOje npaBo." EAyapA, Koin je ocBajao (})paHuycKe scm-
.T>e, nasBao ce \i (})paHuycKnM KpajbeM. JeAan Ma/iH
caynaj, jeAHa Bpno HesHaina 6HTKa, noTiimie hs Eh-
r.iecKe (fipanaycKH jesHK sa CBa ^yAyha BpeMena. Bes
Tora Ma/iora cjiynaja AaHac HMFAe He 6h 6m/io eHr.iec-
Kor jesHKa. v JIoHAony roBopn/io 6u ce (J)paHuycKH
h:to laKo Kao h y FlapHsy; (j^panuycKn jesHK h3 Eh-
r.iecKe npeiiiao 6u y AMepKKy, a OAaHAe CByaa fac
ce caAa enr^iecKH roBopn. KaA cy EHr;ie3H MHore
i:}3paHuycKe seM-T)e sayse.iH h d/insy ao flapusa aoui-ih,
Aa cy xaAa n liapiis ocbojhhii h y hbCMy ociajiH, Aa-
Hac He 6h 5h-io Ha CBeiy hh Enr^iesa hh eHr/iecKor
jesHKa. Ty laKo Ba>KHy cieap peiuujio je M0>Ke6HTM
jeAHo npe6HjeH0 Konjbe. jeAHa xHTpo OAaneia cTpejia.
j^a je jouj jeAHOM mhoaom npiiAenyia 6.ia noA-
Besiiua 3a Hory ohc nene rpoc})ime, Mafte 6h 6\\o je-
Aan ee.iHKH opAen, KOJnM ce Kuie Hore c6hmho ohhx
4
50 JbyBOMHP n. HEHAJlOBHTi

BeJIHKHX JbyjK, KOJM HHlUTa HC pajie HM HOrOM, HH

pyKOM, HH yMOM.
MecTO Bp.io Ma.ie h cacBHM HesHarHe CToapH no-
ByKy 3a cooom bcihrc nocicAHue h nociaHy yspoK
HCHSMepHMx jiora^aja. TpH rycKe noHHy KpenaiH, Ha
TO ce BojHHUH ripeny h3 CHa h bhac HenpHJarejbe fac
ce nojiaraHo, KpaAOM npM6;in>Kyjy; ohh CKowe, oie-
pajy Henpujarejbe h cnacy Phm. TpH rycKe OKpeHy.ie
cy uejiy CBCTCKy HcropHJy Ha Apyry cipany. Phm-
jbaHH, KOJH cy yMCJiH Aa yBa>KaBajy h c.iaBe sacjiyre
CBOJHX BOJBOAa, HHcy xxeJiH CBOjy saxBa/iHOCT h npii-
3HaH>e HH npcMa rycKaMa Aa iiiTCAe. CBaKe roAHHe,
Tora ASH a, xpannjiH cy h c;iaBn;iH rycKe, a lyKJiH cy
liJianoBHMa nee, uito HHcy CBOjy Ay>KHOCT hhhh;ih h
jiajajiH, KaA cy HenpHJaieibCKy BojcKy bhacjih. TycKe
OA Tora Ao6a, OTKaKO cy cnacjie Phm, hocc bhcoko
rjiaBy, h KaA npo^y hchoa KaKBHx Ma KaKO bhcokhx
Bpaxa, OHC CBarAa carny Bpai jep mhcjic Aa cy laKO
Be;iHKe Aa he niaBOM rope aoxhthth. hbHMa caB*.T>yA-
CKH pOA HMa BpjlO MHOrO SBXBaJlHTH, jCp C HjHHHM
nepHMa nonejiH cy bhcoko jieieiH
h nHcaiH.
Cp6H, npe KocoBa, ca KpajbCM ByKaujHHOM na
peuH MapHUH AoneKyjy TypKe KaA cy npBH nyi y
EBpony 036H;bCKH KopanH/iH, no6eAe mx cJiaBHO, na ce
OHAa nycTe y bcjihko Becejbe, a nocjie Tora6e3 6pHre
CBH Jierny cnaBaiH. Hofcy, KaA ce Awrne o/iyja c ee-
jiHKOM khujow, HsnenaAa h narjio yAapn node^ena
lypcKa BojcKa h CTpaxoBHiw noKOJb mc^ CpdMMa
yHHHH. TypuH, KaA je cyHue 3ajia3HJio, mhcjihjik cy
Aa ce cyipa npcKO /tapAane/ia y Asnjy spare, KaA ce
cyjpa Aan cynue poAH.io, npCKo cpncKHx mptbhx nt-
inesa, BHAe.iH cy OTBopena Bpaia doraie EBpone. leAHa
'jauia BHHa MaH^e, jeAHo 6yAH0 oko BiiLue, h Typuii
He 6h HH jcAHora KopaKa Aa.i^e c^aqjiu yHHHHTii. -
BwAOBAaHCKa 5HTKa sayciaBH.ia 6h nacBarAa TypKe
Ha cpncKHM rpaHHuaMa, Aa ce na KocoBy cJiyMaJHO
HHJe ACCMO jcAaH Ma-acH KaMen, jeAan KpTHHH>aK, rAe
je KOH> uapa JIasapa ciao, nocpnyo, h sajeAHO caua-
peM nao 6auj OHja KaA ce 6HTKa peiuaeajia. Ki>03
CBy BOJCKy npo.ieTHO je r/iac: naAe nap!
Thkbc
 nnCMA H3 HEMAHKE 51

peHH KaA ce Hyjy sa Bpewe 6HTKe, SHane: nornoe uap.

y OHO BpeMe uap je 6iio uapciBO, Ap>KaBa.
Ko 6h AaHac BepoBao, Aa je jeAan Ma.iu rsosAeHif
KjiHHai^ H3 noTKOBHue yspoK, le cy Aanac AP>KaBe h
ApyuJTBa jbyACKora poAa y uejioj EBponii oBaKBe a He
cacBHM APyKHHJe; a to je HCTopHJCKa iiCTHHa. KaA je
-lyABHK XVI. npeo6yHeH 6erao, h Beh 6;iH3y 6ho 4)paH-
uycKe rpaHiiue, o5ocii My koh> h3 Ko;ia y jcAHyHory,
H Mopao je sacTain as ra noTKyje. Jok cy hotkh-
Ba.iH KOH^a, nosHaAy Kpajba, sayciaBe ra h Bpaie y
OapHS, FAe ra ocyAe h nory6e. J\ai je raj nesHaxHH,
Ma;iH, KjiHHau caMO joui TpH cara npHAP>Kao as noT-
KOBHua c KOHiCKe Hore He ornaAHe, Kpa.T> 6h cpeliHO
npeiuao cJjpaHiiycKy rpanHuy, CKynHO 6a BojcKy, cbh
ApypH KpajbCBH 6hjih 6h my y noMohH, Aomao 6n h
Bayseo desdoKHH h MaHHTii flapHS, cnacao on CBoja
cvBepencKa npaBa, 3aAp>Kao oh Ha caMOM wBBopy no-
Kpei esponcKe c;io6oAe, npoAy>KHo 6n odHsaje cpeA-
rt>era, inpaHCKora, Bena, m BJiaAao 6h A^Jbe no cra-
pHHCKH. 3a CBe yKHHyre poncKe saKOHe, 3a CBe yciaBe,
sa CBe HOBenaHCKe c;io6oAe, sa caB HanpeAHH noKper
.byACKor yMa, ujto ce y obom a ne leK y HAytieM BeKy
AoroAMO, HeMaMO hhkom ApyroM 3axBa;]HTH, nerooHOM
.MawioM FBosAenoM Kminixy, ujto je Hcnao h3 KOH>CKe
noTKOBHue. Onora TpenyTKa KaA je Hcnao, no;io>KHO
je ocHOB sa HOBenaHCKa npaBa. sa c;io6oAy mhcjim h
TCJia. Taj Aia^TH KJinnau, Aa HHJe Hcnao hs noTKOBHi^e,
Aanac CBeT He 6h HHiiiTa snao OBe.iHKOM Hanojieony;
OH 6ii nePAe >KHBeo h yMpo Kao apxHJbepHCKH Majop;
rpoc}) Mnpado hocho 6h CKyTe Kpajbese; Po5ecnHJep
OHO 6h B.aaAHKa y Mapcejby; MapaT MSAaBao 6ii ho-
BHHe, H c.iaBHO 6h HeorpaHHHeny b/islct; rocna KopAej
Hrpa;ia 6n y i^npnycy; a koa CBane mTawnapHJe y
HeAiaHKOj join 6h cTajao no jeAan uensop as MysaA*
He HSJieTH KaKBa onacHa MHcao. M hhko jom HHJe
xieo nponahH u cnoMenyTH y ncropHJH HMe oHora,
KOJH je 6ho TaKO HesemT KOBaH, xe CKOBao xaKO p^aB
KJiHHau. H^eMy 6h OpanuySH, Ha ;ienoM BaHAOMCKOM
CTyoy y FlapHsy, noAHr/iH CTaTyy, Koja 6a y AecHoj
pymr Ap>Ka;ia MeKHli, a y vieBoj Ma.iH rBosAen KviHHaH
52 .^byBOMIlP n. HEHAJIOSHF.

3a noTKOBMuy. ,lHn;ioMaTH n rcHepajiH roBope o cbo-

joj MyApocTH, a He MHc;ie Aa je^Ha Majia iBapMHua.
je^aH TaKaB K.iHHau, OKpetie CBe hbMxoBe nocjiose.
Ohh cy CBH jiyxKe y pyioMa laKBHx Aia')nx CwiyMa-
jeea, a thm cjiynajeBHMa vnpaB.T^ajy npiipo;;HM sanoHH,

VI.

HiijCAaH HapoA ne y4n tojihko ly^wx jesiiKa Kao

Hcmuh; HiiKO HHJe npuMHo tojihko cxpaHHx peHM y
cBojoj KH>H>KeBH0CTH Kao OHM. Ilope/; CBojera jesHKa
MOrJIH OH CTBOpMTH JOIH jCAaH jeSHK H3 Ty^HX pCHH
Koje cy ce koa h>hx OAOMaliHJie. Ocoohto cy y npoui-
:iOM BeKy npHMa;iH oa 4>paHuy3a h hjto Ba.isa h
lUTO He Bajba. (J^panuysH npMMHJiH cy oa Heiviaua
caMo jeAHy jeAHHy pen: KaA cy cyBHiue Bece/iH, ohh,
npH KyuaH>y Mama, BHHy: tphhkoh!"
a to je ne-
jwaMKa pen h SHann: ^nnJMo!"
M caAa no CBHMa KpyroBMMa oBAamn^Mx paJHCKHx
KynaTHiia BHUje MyjeTC (l)paHaycKM Hero HCMaHKH je-
3HK. Ajih to Beh HHJe OHO HJTO je OHjio npe cto
roAHHa. HeMau caAa, KaA roBopn ^paunycKn ujm eu-
rjiecKH, OH ce He cthah CBojera MaTepH>er jesHKa; oh
HMa HapOAHora noHoca, Kao hjto ra HMajy ^panuysii
M EnrjiesH; oh je CBecxan o5pa30BaHocTH h BejiHMHHe
CBojera napoAa. Oa 1815. roAnne ohh cy Ayx cBoje
HapoAHOCTH CHCTeMCKH raJHJiH, H oAraJH/iM ra. CaAa
Kao r-oaBHy >Ke.T5y cnoMHfby h Becejio BH4y: join caA\o
Aa ce yjeAHHHMO, na heMo OHAa 6hth npBH y EBponn!
HapoA nocTatie nauHJa!
CaAa ce h pycKH je3HK oByAa necTO nyje. Oa hc-
Kora Aooa none.in cy PycH y cTpaHHM BeMJbaMa Me^y
COdOM CBOJH.M je3HK0M FOBOpHTH. flpC ABaACCeX FO-
AHHa TO HHcy hhhh.th: CBarAa cy roBopn.iH {J)paHuycKH.
Ma.TO y Kojoj Bapouin OByAa Aa HeheTe BHAeTH ay-
fcana na KOJHMa pvckhm jcshkom ctojh naTHHc: OBAe
ce roBopn pycKH. To je 3HaK Aa noMHHjy oBawo ao-
;ia3HTH H OHH PycH, KojH HHKaKaB cTpaH je3HK h;iu
He TOBope, H.1H Hehe Aa roBope. Mhofh Hcmuh no-
MMH>y pycKH y4HTH. FoMH.TaMa pycKHx KhbHra caAa
npeeoAe Ha cboj jesHK. PycKe khdHfc y liCMaHKOM
 nilCMA MS HEAIAHKE 53

npeBOAy Ao6po ce npoAajy pa^o ce MiiTajy. HeM-

UHMH ce Beti AOcanHJio MiiTaiH c[)paHuycKe h eHr.aecKe
poMaHc y FfcHMa Beh Ma.io nal^y hobocth. M cajvie
aMepHHKe ^yraHKe npHnoBeiKe, Koje HHiaoue eojxq
Kpo3 nycTHffce m Kpo3 AHBJbaKe, ociapHJie cy m no-
CTa.ie HecHocHe. Y pycKMM KthwraMa Ha.iase hobc Ka-
paKiepe, hobb o6HHaje, hob >khbot. Y CBaKoj HCMa^TKoj
KH>H>KapH MOVKCTe HatiK HaJHOBHJe pycKe KhbHre, Ha
pycKOM je3HKy h y npeBOAy; HapoHiiio ohc iuto HMcy
y PycHJH neHaiaHe. PycKa KH5H>KeBH0CT HMa jeAHy
.leny m n;iOAHy rpaHy HSBaH pycKHx rpaHHua; ona
ce OA-'iHKyje oa AOMahe pycne KH)H>KeBH0CTM BefeoM
cJioooAOM M jaMHM nojicTOM. OopasoBaHHJa K-naca y
PycHJH Bp;.o ce MHiepecyje Aa npoHura CBaKy pycKy
KffcHry, Koja je ujiaMnaHa Ban PycHJe. CBaKOM sarpd-
HHMHOM CioBeHHHy MH.To je, KaA, y yAajbenoM ly^eM
cBCTy, BHAW pycKy Kftury m;jh nyje pycKH jeauK. He-
pycKH C;ioBeHM no3Ha;iH cy pycKe KH^Hre, BehHM ac-
.lOM, y HeMaHKOM npeBOAy; h tck OHAa nonejiH cy
>Ke;ieTH Aa hx na pycKOM jesnKy Hiiiajy. UIto je
CTpo/Ka ueHsypa y PycHJH, thm BeiiMa yMHO>KaBa ce
sarpaHHHHa H>HxoBa jiHiepaiypa.
HwjeAaH HapoA He HsodjiMHaBa caM CBoje hcao-
ciaTKe H norpeiuKe laKO oujipo Kao HeMUH. <J>paHuy3
H caMe CBOje norpeiuKe xBajin h ;ienoM dojoM npe-
Bjiasn: HcMau ce m o cbojhm Bp;iHHaMa cyMH>a h o
HjHMa CKpOMHO FOBOpH. OhH MHOTO AP>Ke Ha CBOJy
BepHOCT H noLUTefte; no KainaA caMO cnoMeny m
CBOJy xpa5pocT. Hewau, ca CBany Hecpehy KOJa rio-
CTHTHe H^era umi hberoBy seAiJby, kphbh caMo cede;
<l>paHuy3 cBarAa o6apa KpHBHuy na Apyrora; EnrjieB
He KpHBH HHKOra, OH tiyTH, H.IM, KaO HapOA KOJM HMTa
MHoro 6H6.nHJy, HaJiasH, Aa cy to CBe nyioBH 6o>KJer
npoBH^CH^a, KoJMMa ce Mopa npoliM, na 6i\mi ohh
*
vnatjeHM MwTh tphobhth.
HeMavKa KHDH>KeBH0CT y rACKOJHM cxpyKaMa nsry-
6\\na je no/iCT. Cbii othujjih cv Ha no.Tie
Ta-aeHTii
npHpoAHHx HayKa unvi no.THTHHKHx JiHCxoBa. To ce
oceha H y ApyrHM napoAHMa. FIoesHJa cmu-Ta je ca
CBora npecTO.ia na KOMe ce abc xH.TjaAe roAHHa 6.Tn-
 51 jbyBOMHP n. hehaaobhtt

ciajia.Myse ocTaBH;ie napnac, npMnacajie cy onpe-

rany h oiHiiiJie y KCMiiCKy ;ia6apaTopnjy.
Ko norjiCAa na CBCTCKy HCTopwjy, BHAeiie jia cbbkh
BCK saHCia Hwa hckh cboj Ayx, Hiwa CBojy MOTopny
MHcao, na 6ajia la MHcao norpemna ujivl HCTHKHxa.
}i>OMe ce onHJy JbyAw. HatiMheie y npouiJiociH norAe-
Kojy laKBy MHcao, oko Koje cy napoAH HeKo;iHKo Be-
KOBa AanrydH.iH. One cy Aanac CMeiuHe, Jiawne, hcko-
pHCHe; ann y CBoje BpeMe saHHMa/ie cy osdHJbHO
MHore h;ih nojcAHHe HapoAe. HerAa je 611J10 yneHHx
jbyAH KOJH cy ce Ayro npenHpa;iH h KH>Hre nwcajiH
TOMe: je jih Bory npHJaiHHJe KaA ce Mo;iHTBa OHenaiu
6p30 ujin noJiaraHO HHia? Je Jin Bory CBejeAHO KaA
HOBCK CBoje Mo;inTBe ujanhe hjih r;iacHO roBopn?
Ca CBaKOAi roAHHOM poA je jbyACKH cbc CTapHJH, ajiH
join HHJe AiyAap crapau. Y Koje je Ao6a CBora >KHBOTa,
H Ha KOMe je cieneny CBoje MyApociH, hhko He yMe
KasaiH. 3peo HOBeK CMeje ce n nyAH ce cbojhm sa-
daBaMa y AeTHH^ciBy. /(eBeTHaecTH BeK 4yAH ce Bp;baH>y
JbyACKora yjwa y npouiJiHM BeKOBHMa; a to je 6h;io
AeTHHiCTBo HOBenaHCTBa. MoHce 6hth Aa cmo join Majia
Aeua, join nysHMO.
KaA ce HOBCK npBH nyi y CBOjeM AaHaiiiH>eAi 06-
jiHKy Ha OBoj 3eMjbH nojaBHO, Hainao je CBe Apyre
>KHBOTHH>e TaKO caBpuieHe Kao iuto hx Aanac bhahmo.
McKycrBo 6iiJio hx je Befe hoahtjio ao OHora cienena,
Ao Kora cy, no CBojHAia cnoco6HOCTHMa, mo Me aoIih.
KaA je HOBCK y CBOje npBo, y cBoje SBepcKo Ao6a,
AOinao AO Tora caBpniencTBa as je yMeo Baipy yKpe-
caiH H Ha;io>KHTH, nnejie cy Beh HMajie CBOjy yciaBny,
MonapxHHKy AP>KaBy, MpaBH cBojy couHJajiny sajeA-
HHny, cjiaByJH cy HMa;iH CBOjy MysHKy, nayuH CBOjy
reoxVieTpHJy. HoBeK ce Ayro oceiiao 6oja>K;bHB h
.
jy^ Ha oEoj .seMjbH. Hhth je HAiao poroBc Aa ce Mo>Ke
lipoTHB BO/ioBa 60PHTH, HHTH je HMao jaKHx 3y6a Aa
ce MO>Ke c jiaBOBHMa KJiaTH, hhth je HMao KpHJia a^
M0>Ke HcnpeA AHBjbera SBepnita yTehn. To je rjiaBHW
yspoK 6ho H>eroBOM npBOM npoMHuijbaHjy; Ta 6pHra
painnpHjia My MoaaK y rjiaBH h noneo je mhcjihth.
ripBH Jhym 6yiR\L cy y Be.iHKOJ onacKOCTH Aa ne yrHHy.
 HHCiMA H3 HEMAHKE 55

j^a MX HeciaHe Ha oboj scMwIih; cea jHB.'baM Hanajia-ia

je Ha HjHx. Jcamho ncero npHMaK;io hm ce, h c ftHMa
crajio y npHJarcT^CTBy >KHBeTH h ysajaMHO ce noMa-
raTH. y 4>paHuycK0J, y nehHHH jej^Hoj, MCKona;iH cy
KOCTM HOBCHUJe H nope/l HjHX HaiU/IH cy H KOCTH Oil
naca. To cy HajciapHJe jbyACKC kocth ujto cy ao :aAa
Ha^eHe; cl^paHuysH Kawy Aa hm MMa ABaaecei h net
xHjba^a roAHHa; ho Hcmuh, kojh cy Ty CTBap osdHjb-
HHJe HcnMTa.TH, Kasa/iM cy na ce o toiMC hc M0>Ke
HHiura KasaTH. Tek* obmx roAHHa HcnuTHBaHieM npo-
Haui.TH cy yneHM JbyAw, Aa hobck h nceio, npbHx hc-
Aejba npH cBOivie saneiKy hh y ncMy ce He Mory pa3-
jiHKOBaiH. y npeKpacHHM c.iMKaMa M0>KeTe bhacth,
Aa A\a.'io iomie nepo^eHo Acxe h mieHe H3r;ieAajy
noTnyno jeAHaKw, h ne iMOHceie pacnosnaTM Koje he,
KaA OApacie, 6hth MOBeK a KOJe nceio. M3 ohhx npcA-
HiHx opraHa koa jeAHora pasBMhe ce mane, a koa
Apyrcr pyne. JbyAii, h KaA OAPaciy, Hajneiuhe cpaBHbyjy
HOBeKa ca nceroM h Ka>Ky: rjiaAaH Kao nac. Mo>Ke
OHTM Aa M ncH, KaA ce Mel^y cooom cBat)ajy, jeAan
ApyroMe Ka>Ky: sao ch Kao mobck, Jia>Keiii Kao MOBeK,
KpaAem Kao mobck, Bapaiii Kao mobck, ropH ch oa
CBaKor HOBena.
MoBeK ce je, HSivietjy jannx /KHBoxHfea, Hajnoc/ie
noiaBHO na oboj seMJbH; npwpoAa, KaA je BHAe;ia KaKBo
he HyAO no BpeweHy oa HOBeKa 6hth, yn;iaiuH.na ce
H npeciajia CTBapaxH. Hobck je noc.ieAH>H rocT, kojw
ce 3a 036H;bHy Tpne3y npwpoAe nocaAWO, ann Hehe
nocjieAHjH 6hth, kojh he ce OAaiJie yKJioHMTH. KaoroA
IIJTO He3HaM0 npBH 06;iHK >KHBOTa Ha OBOJ SeMJbH,
TaKo HCTO He MO>KeMO SHaiM nocyiCAHjH. Hhko He MO>Ke
Ka3aTH y KOMe he ce o6.iHKy hh oboj njiaHeiH >khbot
yracHTH. JeAan, Bp;jo ynen, HcMau npopHHe: Aa he na
eKBaropy, rAe je caAa HecHOCHa, BCMHTa, BpyhHHa,
nociCAHaH MOBeK, yBHjen y KO>Kyx, uphH oa 3HMe. M
TO he 611TH Hewau, jep OpannysM roBope, Aa cy to
noc.ieAH>H JbyAH.
HeMUH HMajy AOCTa MMena Koja AH>Ky Me^y Haj-
CjiaBHMJa HMena .'bymi ohh iiMajy MyRene (|)H.ioco(})e;
<I>paHuy3H HMajy c.iaBHe renepa.Te, <5eceAHHKe h yhh-
56 ;bybO.MiiP n. HEHAjOBirh

Te-'beHrpatba. Koce y HtManKOJ npocjiaBii, peiKO Aa

ce Myje npcKO HCMaHKHx rpaHwua; ko ce y FlapHsy
HOAnrHe BHme flpyrux, Tora bhah caB cbct. y He-
MaHKoj Ao6ap r/iac h cjiaBa, ko hx crene, Ayro ipajy.
Oniuie MFbeite y HCMaHKHM seMjbaAia o cBaKOJ CTBapn
H CBaKOj JIH4H0CTH H3pHHe CBoj cyA coopHJe Hero
y ApyrwM AP>KaBaMa. Ohh HHcy narjiH, hh y neiwy HHcy
opraBH. y CBaKOM noc;iy ohh nojiarano xHTajy.
y nojiHTHHKHiM CTBapHwa oniiJTe MHeH>e HMrAe HHJe
ciajiHo, jep HHFAe HHJe caBpiucHo. FlonyjiapHOCT jeAHe
HAeje, njin jcAHe jihhhocth, h.th naAa hjih ce newbe.
KoA HeMaua ce to CBe na iBp^eM leMejby SHAa: ohm
HHKora He noAHwy na npBH nor;ieA, HHKora He o6a-
pajy 6e3 yspoKa, caMO h3 MOAe. M koa HdHx, KaKo y
HayKaMa laKo n y hojihtkhkom He6y, cynqa ce pa^ajy
H sajiaae. Majio je BainHHriOHa, kojh cy h sa >KHBOTa
H no CMpiM nonyjiapHM. To ne saBHCH CBarAa oa
jbyACKe BOJbe, oa JbyACKora paayjvia h KapaKtepa; to
cy KaTKaA cjiynajeBii. Flony/iapHOCT koa CBHJy napoAa
n;iHBa na Ta/iacHMa, H3;io>KeHa je CBaKOM BeipHfey;
HajMaH>M o6;iaMaK MO>Ke Aa ce npeTBopn y 6ypy. Hh-
jcAHa Jby6aB HHJe TaKO HeBepHa Kao jby6aB HapoAa.
no6o>KHH H nonyjiapHH enrjiecKH Kpan?, XeHpHK, jio-
Behn jeAHOM npeA cbojom npaTH>OM pene: r;ieAaJTe
oHora je;ieHa, KaKO je Jien h sApaB h Beceo, a HiirAa
ce HMJe Bory mojiho!" 36or thx penH, Kajiy^epH ce
HajbyTe na ftera vi A^rHy BHKy TaKo, as 3a KpaTKO
BpeMe y cboj 6yAe OMpsHyT. JbydaB HapOAHa
aeiviJbH
H nony-napHocT nponaAouie!
Mcto TaKO m oniuTe
MH^efee H c;io6oAa A^jy ce saBecrn na KppiBe nyTOBe,
odMaHyTH, npeBapHTH. Onuiie MH^etbe xohe Aa BJiaAa,
3a TO HMa H CBe c;ia6ocTH jeAHora noHOCHTora Kpajba;
OHO HMa noA^HJHx jiacKaTejba Hero max nepcHCKH;
OHO MeH^a MMe h o5-fiHK no OKOJiHOCTHiwa: y mhphom,
TpesHOM BpcMeHy, oho je caBecT napoAna; KaA ra
noAy3My CTpacTH, jbyTH ce, nocTane CMyuieno, ne paa-
MHiujba, npaha ce, pymH. CyTpa a^h mhpho je h hyTH.
M OHO HMa CBoj MaMyp:iyK. OcBphe ce na CBOje nc-
rpenjKe ii CMeiuH ce, HHFAa nehe Aa ce Kaje; cBOJe
norpeniKC 6ana Ha Apyre. Ono cearAa ce6Q CMaTpa
 nUCMA 113 HEMAMKE 57

3a npaBe;i,HO h HenorpeiuHO. Mhofo nyia oaphhc ce

CBOjHx peHH H CBojHX AG/ia. Oniuie MHbeite h o
3HAaH>y H pymeffcy necTO hag HyAHoeaTHM nyrew,
.lyia, rpeiiJH; oho je y JepycajiHMy BUKajio: pacnHH
ra, pacnHH ra! CaM nw/iaT, Tupan h HawecHHK th-
pana, nepe pyne o^ lano neBHHe KpBH. fjiac napOAa
rjiac CHHa doKJera pasaneo je
CHHa 6o>KJera. On-
ujTe MH^eHse nporoHH ApHCTHjia ca.MO saio luto ra
onmie Mtt>eH5e nasBajio npaeeAHHM. HahMheie y hcto-
pHJK CHJiHHx H caMOBOJbHHx KpajbCBa, KOJH npHSHajy
CBoje norpeujKe; oniuie MfteH^e HHFAa to hc hhhh.
Oho y r-iaBHOiM Te>KH k jio6py, saio h cee luto pa^w
nporjiamyje Aa'je Ao6po.
OnuiTe MH^en^e, aKO h no MpaKy HAe, aKO je h
Haea/iHue daiBopnTiO ohh, oho nenpecTBHO nuna, Kao
Aa HeiiiTO Tpa>KH: CjioooAy, npaBAy, HCTHHy, ojiaKiuHuy,
HOBeHHOCT H npocBCTy. YBHJTe HeuiTO Aia iiiTa, H 6a-
UHTe npeA n^era, na h\y peuwTe: eTO, to je uiio Tpa-
>KHTe/* OHO he ce o6paAOBaTH. XBaJiehH h cjiaBehn
Bac, OHO he >KejBHO pasBujaTw OHaj sa.MOTaHH ryTO-
.T:aK, H KaA BHAH A^ y H^ewy HCMa HHuiTa, oho he ce
CHCBecejiHTH, OHo.iccTHTH, ajiH H Baujc he cpue aa-
ApxTaTH. Ako ra 6p3o, aok ce join HHJe oa tc CBOje
aadyne h Tyre onopaBH/io, He yaMCTe 3a pyny ii He
noBCACTe nyTCM kojhm bm xoheTC, nponajiii CTe: oho
he Bac yHHitiTHTH MaKap a^ CTe jaKW Kao Xepnyji;
oho HHTAa He onajaBa; 6opH ce c doroBHMa; cpynin-io
je CHAHora JynHTepa.
OnmTe MHbCHje nyAHOBaTa je CTBap; neiMa Te.na a
HAia jiyxa, >khbh. HoBHHapH, kojh cy paAH Aa BjiaAajy
H>HMe, Cwny>Ke My: CTpenehH yABapajy My ce, -nacKajy
My. M OHaj uiTO hohochto hac npeA h^hm, aok ce
OKpeHe, ocTao je caM caMUHT. HwuiTa HHJe TaKO hyA-
jbHBo Kao oniuTe MH^eHje; hh 6oroBKMa hh jbynHMa
He npCAaje ce ca noTnyHHM noBepeftew; mhofo je nyTa
6h.io npeBapeno. Oho je KaTKaA nyiam.TDWBo n nocjiym-
HO, KaTKaA jorynacTo H TBpAon aBo. ttera JbyA" CTBa-
pajy, aaTO Hwa cBe jbyACKe c;ia6ocTH h cbc jbyACKe
BpjiHHe. Oho je noA BjiaAOM BeiuTora THpana Kao Jiae
y K^aBeay: c;iyuja h VABapa ce cbomc rocnoAapy, ajin
58 .byBQ.MHP n. HEHAgOBUT.

rjiCAa CBak'y npn/iMKy jia ce oc;io6oah. Cxpene jeAaH

OA APyrora. OHaj ra nor;iaAH pyKOM no r;iaBH, a oBaj
ra jiH>Ke no A-^any. KaA norjiCAe jeAan ApyroMe y ohm,
MHHH saM ce Aa he pehH*. nosHajcMo ce; npoAy>KMMo
Hame y/jore!
OniiiTC Mtt>eH>e nac ipnn i\ jesH noA necHHUOAi
B.iaAHHOM, Hac, nperehH, rjiCAa y ohh ynjiameHOJ B.iaAw.
Oho ce y nesroAHHAi npn-awKaMa npHiaJH, o6yMpe,
a;iH HHFAa ne HSAaxne. KpajbeBH KaiKaA hmhc ce Aa
ra npesHpy a/in csarAa dpH>K;bHBo boac panyn o
H>eMy; ohh hccto nonycie m no^y 3a Hjhm, a;iM cearAa
>KyAe Aa BJiaAajy He no fteMy nero naA feWAie; a KaA
ce dope npoTHBy hbera, or/iaujyjy ra sa CBOjera ca-
BesHHKa.
Onmie MH>eHDe necio ce poAM y npocToj ko;ih6m,
y jac;iaA\a; h caMn npocjauM pyrajy My ce; a nocjie
HeKor BpeMena h uapeBH CTOJe roJiorjiaBw npeA h^hm.
Oho pacre Kao rpyAa cnera KaA ce Bajba, npeiBopH
ce y jiaBMHy h nociaHe cipaxora: noAH>Ke m pyuin
npecTO-ae n xpaMOBe. KaA ra Jhyj^n, Me^y KOJHMa ncAia
jaKHx KapaKiepa, pasMase, nocraje Te>KH ii necHoc-
HHJH THpaH Hero HepoH n Ka/inryjia. 4ecT0, ca nynoM
CBeuihy Aa je na LuieTHOM h norpeiuHOM nyiy, hac
noHOCHTO nanpcA n ipaww Aa My ce KJiafcaie. Flpe-
rasniie Bac, aKO nocyMH>aTe o H>eroBOJ cBeinH^H h o
HjcroBoj HenorpeiuHocTH; cMpBHhe sac, aKO My peK-
Heie HCTHHy y ohm.
C;io6oAa, nonyjiapaocr m onuiie MH>eH>e pasJinnne
cy cTBapM, MMajy pasimnne cjiHKe; a;iM necro cjiHJy
ce y jeAHO m no^y jeAHMM nyieM, Aa ce cyipa oner
pasABOje. Onacno je h>mx MpsexM, onacHO je bojictm
MX, a HajonacHHJe je npeABOAHiH mx. To cy Kao Jiene
jtydasHMue: AoneKajy tc paiuMpeHMM pyKaMa, rp;ie le,
jby6e Te, xBa-zie le, na KaA xe ynponacie ocxaBe le,
OKpeny tm ;ie^a, He nosHajy le; py>Ke le, a He anaiu
3a uiTO, MecTO 6e3 MKaKBora yapoKa, caMo 3a ro uito
c ApyrMMa aiJiMKyjy, Aa m HdMx npBOM npH;iHKOM
npe3py, HarpAe, caxpy. One cy HCBepHC Kao Mope,
jjaKe Kao o6;iaK. One ;by6e n Ao6pe m 3;ie, ;iene h
py>KHe, MecTMie ii HeBa.i>a.'ie, MyApe h r;iyne. CeaKM
 FIHCMA 153 HEMAHKE 59

^lac HiiJTy noHeiuTO oji leoe, HHrjia hm kc MOKem Ha-

^aBaiH, HHr;ia hx He MO>Kem saAOBOJbiiTH. FlopeA CBera
Tora CBaK hm pa^o TpHH y Hapynja. One cy CwpeHe:
CBOJHM JienHM rjiacoM CBaKora ce6u Majwe. One cy
MHore y najjieiuH xpaM cjiaBe, a no tom na ry6H-
.iHiiJTe BOAH^e. Pe(5ecnHJepy, kojh je Kpajba (J)paHixyc-
Kor H Kpa.-bHuy ocyAHo h norydno, kojh je nporjiacHO
Aa je xpHLuhancKa Bepa y OpaHuycKOJ odopena, kojh
je npor.iacHO Aa je nomioBaPbe npejwa Bory yKHHyio,
npH CBaKOM TOAie FberoBOM Ae.iy, nonyjiapnocT Honmie
MHsCffce njbecKajie cy pyKaMa h noAH3a;ie cy My cjiaBy:
a OH ooyneH y cjajne 0Ae>KAe, Kao^ npBocBemieHHK Haj-
BHiuera 6iiha, HOBora oora, Kora je oh cbojhm A^Kpe-
TOM HaHMCHOBao, ca KJiacoBHMa >KHTa y pyKaMa, Hiuao
je cBenaHo Kp03 HenperjieAHe roMH.ie HapoAa. Ca CBHJy
CTpana BenuH cy naAa.nn npcA H^eroBe Hore; cyae pa-
AOCTH TeK.ae cy. To cy ^h^ih bchuh h paAOcne cyse
onmiera MfteH^a h nony.iapHocTH. Meceu Aawa saiHM,
BOAHwiH cy HCTOra Podecnjepa na rydH/iHiuie. FjiaBa
My deuie paadHJena, AOH>a BH;iHua OABajbena, a >KaH-
Aapw dpaHHJiH ra oa CBerwHe; h KaA My ce r;iaBa
CKOTpjbajia ca ni;i0THHe, jeAHorjjacHo aaopn ce paAO-
cran ycK.iHK ca CBwjy cipana h3 HenperjieAHe roMH.ne
CBCia. Taj ycK.iHK oho je ycKJiHK onmiera MH^eHia h
nonyjiapHOCTH. EHr/ies KpoHBe.i, kojh HHJe Hwao
TO-aHKO noesHJe y cBOMe cpiiy Kao OpaHuys p05ec-
oMJep, 6ojbe je nosnaBao cbct. KaA je y naJBeiioj
B.iacTH H c/iaBH jaxao Kpoa JIohaoh, MHoro6poJHH CBei
yiHCKHBao ce oko H>era: neBa;ii cy My paAOCne necMe,
nasHBajiH ra HsdaBHTejbCM oianacTBa, .i>y6H;iH cy fte-
roBe xajbHHe h fteroBe Hore, rpjiHJiH cy KOHia Ha
KOMe je jaxao. FberoB a^yiaHT, ipoHyr THMe, pcKne
My: 6aiii cbh le HCKpeno Jbyde, cjiane le h paAyjy
TH ce." Ax, OAroBopw My x;aAHO KpoHBe-i, TaKO
6h hcto ohh TpMa.iH H paAOBa;iH ce, ^a Me caAa boac
Ha BeLua.Ta.**

VII

Onex liy BaM nHcain o HeMUHMa. Cbm cy MaJMynH

jiOAe.JbeHH y ABaAecei h jeAHy Bpciy. Hcmuh cy npBH
6iJ .-bVBOMnP n. HEHA^QBH-B

lUTO cy Taj npeAMCT HajnoBHJe HOBenaHCKe HayKC co5oivi

TaKO TaHHO noAejiHJiH h onpeAe.iHJiH; ohm cy npBn,
joiju npe ceAaMAecei roAHHa, no3Ha;iH 6;ihcko cpoACXBo
HSMei^y jbyAH h MaJMyHa y tomc, luto HCKa spcra bc^hx
H OTMCHHJHx MaJMyHa mianoM 6HJe APyre, a to He
HHHH HHJeAHa APyra >KHBOTHHja, ocHM MOBeK. KaA pas-
MHLUJbaTe MajiMyHHMa, EnrjiesH npeMa HeMUHMa
HHuiTa HHcy. HeMUH cy npaBH ochob, na komc je
EHFjies /JapBHH cBojy HayKy jiajhe SHAao. Y hckhm
HaJHOBHJHM CBOJHM RFbHrawa OHH Cy TO jacHo AOKasa/iH.
Ms HeMaHKe jiaKo je nncaTH; to je KOJieBKa lUTaMne.
Ha TpH caTa OAasAe M0>Ke ce jj^ohn y MaJHu, fac je
po^eH ryTeH6epr, kojh je npBH noneo KFbHre nenaTaTH.
CaAa HeMa HHJeAHe HCMaHKe BapoiuHue, y Kojoj lUTaM-
napHJe He paAe m jiaihy h nohy. Opanuycny KH^Hry
pcTKO M0>KeTe BHAGTH, Koja HHJe lUTaMnana y FlapHsy,
a HCMaHKa HaJBeha j^ena h ;ieKCHKOHH, nenaTajy ce y
TaKO MajieHHM MecTHMa, sa Koja ynpaBo He snaTe fac
cy. yneHHx JbyAH HMa HeMaHKa AOCTa, a oHcaua jom
BHUje. Ohm ce caMH ceCn pyrajy 36or MHoror HHcaH^a
KHsHra. HeAiau ce poAH, Hanniue jeAHy KH>Hry, na
yMpe. Thm je na obomc CBeTy CBpuiHO ceoje onpeAe-
3a CTo roAHna dnhe caMo na HCMaHKOM jesHKy
jbCFfce.
nyHHx ABa MWJiMOHa Ktt>Hra. Y Taj 6poj He panyHajy
ce Ka/ieHAapH; to cy KH>Hre mro caMO ABanaecT Meceun
>KHBe.
CTpaxoTa je homhc/ihth na TOJiMKy roMHJiy
KH>Hra, a HCAiaTH HaAe Aa iie 6ap na cBaKy Ktt>Mry
no jeAaH hobck oa Heo5pa30BaHHx jbyAH 6hth 6ojbH
H naMeTHHJM. Mcto je TaKO CTpaniHO noMHCJiHTM Ha
To;iHKH TpyA OKO Te roMH/ie KftHra, Koje, nocjie cto
roAHHa, nehe hhko otbopmth Aa HHTa. CaAa KftHre
ocTape M npecTape 3a TpwAeccT roAHHa. FloesHJa jom
je HajcpetiHHJa: ona M0>Ke a^ npe>KHBH xMJbaAe roAHHa,
H Aa ce cBarAa paAo HHxa, m HwrAa Aa He Hsai^e hs
o6H4aja, a to naJBHuie 36or Tora, iuto ce oHa He
o63Hpe na HCTHHy. MHHxeHCKa 6H5/iHOTeKa, KOja
caAa, na pas/iHHHTMM jeaHUHiwa, HMa noTnyn mh;ihoh
KH^Hra, iiocJie cto roAHna HAiahe ABaAeceT MHJiMOHa, m
Tpe6ahe joj inecT 6aTa/bOHa caMHx 6H6jiMOTeKapa, Aa
Ty 6H6;iMOTeKy Mory y peAy OAP>KaTH. Hehe nyAO 6hth,
 nncMA na hemamke 61

HKO la^a KaKBo yneHo apy^Jtbo peinH: ,ia ce le cBe

KFbnre npoAajy aa ihym c hbHAia Kao HerAa Myc.io-
MaHH c KFfcHraMa as erHnaiCKC 6H6.iHOTeKe ;io>Ke
cBOJe neiiH. Ako to He yMHHe nocjie cto roAMHa, ohh
he TO yHHHHTii nocjie TpHCTa, noc;ie neT CTOTiiHa ro-
AHHa; jeAaHnyT Mopajy to hhhhth, jep npw caAaiuhbew
pa^aHiY a HeyAiMpaFby KHjiira sa xMJbaAy roAHHa 6H.ia
OH cBa seM.T^a TaKo noKpHBena 6H6;iHOTeKaMa, Aa ce
He 6ii HMajio FAe opaTH h nmeHiiua cejaTn. Me^yTiiM,
Mo>Ke KaKaB noTOH>H BMCMapK AohH Ha Ty npaKiHHHy
Miicao, Aa H3Aa saKOH ii Aa OApeAH: Ha jeAaH mh/ihoh
:iyma kojihko ce CBaKe roAHHe CAie iiiTaMnaTn KH>Hra;
II TaKO THMe Aa cnace HeManKy. Ako ce TaKo He ynnHH,
He.MaHKH he HapoA cey CBojy naMeT Ha xapTHJy n y
KH>nre CTaBHTH, ii nehe My BHiiie HHiiiTa y rjiaBH ocTaTii.
SaKOHe npHpoAe h y BejiHKHM h y Ma;iHM CTsa-
pMMa nocMaTpaTH h iisynaBaTH to je jeAwna npaBa
HayKa. Cbh hobh HayneHiauH, MHore txnjhSijie AocaAa-
hbHx KHbHra HHyuiTO He 6poje, h MHore CTpyKe HayKa,
npcA KOJHMa ce cas cbct ao jyne KJiaftao, Kao rjiyny
odMany pa3>A\a oA^auyjy, h ca tbpamai ysepeH^eM
K.iHMy: HCMa HayKe ochm npupoAHHx nayKa. M ^^PBiih
je HjHxob npopoK.
Ax, npHpoAa!To je BCJiHKa KitHra, y kojoj HOseK
ioui HH asdyKy ne nosnaje. To cy xii;baAe jepor;iH4)a,
Koje HHFAa He A\o>Ke npoHHTaTH. Caa sHaneffca none-
KOBa TaKO cy c;ia6a a^ 6ii My ce Ma/ia nenypKa h
Aia-ieHM AipaB Kao rjiynaKy CAieja;iH, KaA 6ii Aior;in
ripoMHTaTH iiiTa oh fcHMa nHuie; a iiiTa 6h peK;ie
one 3Be3Ae, KaA 6u nyjie KaKO mh o H^HMa nnujeAio
II roBopHMo. MoBeK H Aanac, Kao npe abc xH.^aAe
roAHHa, HCKpeno HcnoBeAa, Aa ujto foa Bmiie sna,
TiiA\ ce BHiiie ysepasa a^ HHiuTa ne ana, h Aa HMiiiTa

He MO>Ke snaTH, h, Ha nocjieTKy, MO>KAa he ao Tora

cpehHor yBepeH>a AohH, Aa Aiy h He Tpe6a HHiiiTa
3HaTH.
KaA 6h MOBeK Morao csaKW
aTOAi nonaocoo npo-
yHHTii, 6n 3Hao HenjTO bhhjc. A uiTa cy to
OHAa
aTOMH? -Atom je TaKBa Ma.ia TpyHMHua, Koja ce
He Aio>Ke Ha A\aH>e A^-iOBe pa3ABajaTH. Ty cy ce n
62 ^hys^Miip n. hehaaobut^

aaKOHH npupoj^e yciaBHJiH. Atomh cy npax oa npaxa,

HHiiiia OA HiituTa, rjiynocT oa nynocTH. 3a aiOMe
HMaMO pen, ajiH HeMaMO omh Aa hx bhahmo; ohh s^
Ham yiM rpajy, sljivl 3a nama nocToje. Kao
ny-ia He
uiTO je OBaj CECT HyAO 36or ceoje HCHSMepHe bcjih-
HMHe, xaKo je aroM nyAO sdor CBoje HewaMepHe Ma-
jyillHOCTH. Hh JCAHO HH APyrO He MO>Ke HOBCKOB VM
ce6H npeACiaBMTH. XwJbaAe aroMa, KaA naAHy y naiue
OKO, "MH HX He BHAHMO, MH HX He OCehaMO; MHJIHOHH
Tpeda Ai5 ce y jcaho npHKyne, h OHAa xeK ly Ma;iy
TpyHHHuy HasHpeMO, h to caMO Kpos craK/.o sa yse-
jiHHaBaffce. Ms caMHx xaKBHx aioMa CKJionjLeHO je CBe
uiTO BHAHMO H HC BHAHMO Ha He6y H Ha seMjbH. Ohh
cy CByAa; cByAa cy ohh. y uejiOM obom 6ecKpaJH0M
yHi'iBepsy hhtac HCMa npasHHne hh to/ihko, kojihko
6u BpxoM OA HFJie momh y6ocTH; CBe je nyno. CaMO
jeAHHa npasna Keca saHCxa je noinyna npasHHHa;
TOMe cy ce yBepH^iH HajyHeHHJH .^yAH.
Mhphc h CMpaA HHLUTa APyro HHcy Hero aioMH,
KOJH AOjiase y naiu hoc, na na paane nanHHe hjih
Hac rpe6y ujivi nac rojinuajy. KaA ycneie namy 6h-
cipe BOAe y Hamy upBena BHHa, ynnHH BaM ce Aa
nociane jeAHa pyMena leHHocT; a AOKasano je 11
HSBecHO ce 3Ha, a^ to HHuiTa APyro HHJe, nero upBeHK
aTOMH OA BHHa HaKyne ce h cioje oko dejiHX boac-
HHX axoMa. Atomh nnne Te CTpyK oa CTpyKa iiito
pacTe pasjiHHaH hjioa HMajy: jeAHH axoMH HAy y
Bpe>Ky, Te ona poAH cjiaTKy AHH^y, Apyrn -aTOMH HAy
y cyceAHy CTadjbwKy, Te ona poAH Jbyxy nanpHKy.
CpoAHH aTOMH HenpecTaHo Tpne, Tpa>Ke ce, cKynjBajy
ce, AP>Ke HBpcTo Me^ co6om. KaA npejioMHTe iiinnKy
rB0>K^a, OHAa HHUJTa Apyro HMCxe yHHHHJin, nero CTe
na TOM MecTy pacTaBHjiH axoMe, kojh cy ce TaKO
TBpAO Me^ C060M AP>Ka;iH. PasviHHHH aTOMH npaBe
npeA HaiUHM OHHMa pasjiHHHe ooje: oBy apTHJy npH-
TMCJiH cy rjiaTKH aioMH, sa to HsrjieAa 6e;ia; a y
OBOM nepy nyno je xpanaBHx axoMa, 3a to cy cjiOBa
upHa. BepyJTe! to Ka>Ky yneHH jbyAH, a CBe iuto
cy OHH AOcaAa Ka3a;iH, noc;ie HeKor BpeMena noKa-
3a;io ce as je ApyKHHJe.
 nilCMA 113 HEMAHKE 63

Atomm ce CByr;ia Mory npoeyhH: ohh npoyiaae Kpos

tbp;;h hcjihk Kao 6paiuH0 Kpo3 chto, Kao 6yBe Kpo3
peujeio. Bhacjih cie OKaMeiteHo apbo; oho HHJe BHiue
;ipBO Hero npasH KaMCH; KaMCHHiH aiOMH HsrypajiH
cy ApBCHe aioMe h saysejiM fbhxobo mccto, a o6jihk
iipBexa ociao je opaj hcth. CHpfee, h cbc iiito je kh-
cejio, CJiano h jbvto, caciaBjbeHo je h3 uiHJbKacTHx
aiOMa; a Me^, h cbc ujto je c/iaiKo h MacHO, hs o6;ihx
aiOMa. CBaKH SByK h rjiac, h caivie Hame mhcjih. HHcy
HHHJia Apyro Hero roMH.ie cpOAHHX h HecpoAHHx, My-
ApHx M JiyAHx aioMa.
Bepyjre! To Ka>Ky yneHu
Jhyjxii, a CBe hta-
Atomh cy ciapH Kao cbct, Be4HTH cy Kao BenHTocr.
(5ecMpTHH cy Kao cmpt. CsaKH je 3a cede jcAan oAeJinr
e/ieAienaT. Ohh HHcy ciBopenH, a cee uito bhahtc to
je CTBOpCHO, OHH CTBapajy. Hckh aioMH upuBJiane ce,
a HeKH 6e>Ke jeAan oa Apyrora. To cy CBe BHAe;ni ohh
yneHH JbyAH, kojh Ka>Ky Aa to hhko ne Mo>Ke BHAeTw.
Atomh cy npaBo HHUjra, 3aT0 oBaKO paAO o PbHMa
HHIlieM.
CBe UITO Ha OBOM CBCTy nocTane, hobo je, h HHJe
HHFAa dHJio. y npnpoAH HHUJTa ce ne nonaBjba, a
HaUIHM ce OHHMa HHHH AH Ce CBe OOHaBJba. Kpo3
MH/iHone BeKOBa npnpoAa jom nnrAa HHJe ABa cacBWM
jeAHaKa od.aHKa npOH3Bejia. CBaKH jihctmIi na APBeTv
HMa CBOje oco6eHocTH Koje caMo H^eMy npHnaAajy, h
Koje ra oa CBHJy fteroBHx ApyroBa pasjiHKyjy; CBaKO
spHO necKa APyKHHJe je, h nnrAa jeAHO c ApyrHM HHje
dHJio noTnyno jeAHaKo; CBaKH rjiac ujto ce jaBH h luto
ce HFAa jaBHO ueAia caBpmeno paBHora cedu; uauie
cyHue, ca cbojhm ojiaueTaMa, MHJiHone CTo;ieha JieTH
Kao MyHia, h jouj unrAa HHJe huijio jeAHHM hcthm
nyTeM. Kojihko je roA JbyAU AocaAa na obom cBeTy
OHJio, CBaKH je opHPHHaji, H CBH cc pa3JiHKyjy Me^y
co6om; TaKO je hcto h ca CBHwa ApyrHM >KHB0THH3aMa.
CaMO MarapuH cbh cy noTnyuo jcAuaKH.
JbyAH HHUjy HCTOpHJy npnpoAe!
KaKBa je to
MyAHOBaTa pen!
Ko Mo>Ke y CBojy r.iaBy CMecTHTH
HCTopHjy caMO jeAHora aTOMa! HeKu aTOMH ujto cy
dH.TH y M03ry CoKpaTa, caA cy, A\o>Ke 6hth, y dyHAeen
64 jh yBomiP u. heha^qbh-r

unii y M03ry KaKBe rycKe.

amb.-lc
Cbc ce Meita,
cBe npo.iasH, cbc ce npeHHanaBa, a HMiuta He iiponaAa;
jep HHJeAaH aiOM ne Mo>Ke 6inii yimuiTQU. CaMO ce
o6.iHUH, 4>opMe, pyme.
Ax, Aajie mh xaKO Be-iMKH
KasaH, Aa Mory ue.ioKynHy oBy seMiby MeiHyTii y H>era,
M AOBOjbHo orita noA^OHdiie, h MKiaBa OBa nauia
n.iaHeia, sajeAHO ca cbmm ohhm ujto Ha HjOJ nociojif.
OTHhuiie y aiOMe; cbc, cee he ce pacTonHiPi, na oHAa
eBanopHcaiif, HSBeipHTH, HSwarjiHTH; u na AHy icasana
Heiie HHiijTa ocTam; a CTaHOBHHun ca Mcceua, ca )y-
HHiepa IS Mapca neASJiw 6n Ha xeJiecKon h bhac/ih
6i\ Ha He6y jeAHy HOBy penaxy sBesA'S ynyheny as
MiijiHOHe roAHHa hjiobh Kpo3 HajiaHiH eiep. To 6h:
OK.ia OBa Hauia sewjba. HiijeAan aiOM He 6h 5ho hs-
rydjten, y HsHMa 6n 5p!;ia Kjmua oa csera oHora ujto
Ha seiMjbH Aanac nocTOJH h ujto je HrAa nocioja/io,
Hboj OH caMo Tpe6a;iO jeAna MHJiHJapAa BeKOBa aok 6k
Aom;ia y OBe AaKauiHse okojIhocch, h OHAa nojaBH^io
6h ce Ha ftoj CBe uito A^Hac bhahmo.
HeMa cyMH>e,
Hauia je seM.-La 6viJia uerj^a. xaKBa penaia sBesaa; h y
TOMe cBOMe o6.aHKy HHje dwjia Hiiiuia HecaBpmeHHJa
Hero iiiTO je A^Hac y o6-iHKy oBOMe. Jep, y hcm je
caBpmeHHJH JieA oa boac, h BOAa oa nape? M luia
SHaHH TO y npHpOAW. Koja ce HenpecxaHO MCH^a, caBp-
mencTBo h HecaBpmeHCTBO?
3aK0HH cy npnpoAe npocTn, BennTH m nenpoMeH-
.-LHBK. Ohh cy jeAHM HCTH 3a CBe mxo nocxoJH: jep
M OHora Hera nema Ha obom CBexy, KCMa ra no saKO-
HHMa npHpoAe. Taj sanoH cBe npe;iHBa, npexana, npe-
pyuiaBa 113 jeAHor o5;iHKa y APyrw. Ue;ia BenHOCx
caMO je jeAaH jeAHHH npasHHK, oh ce aose npeo6pa-
>KeH>e. HeneMy ne xpe6a ao caMO neKOJiHKo naca hjih
xpeHyiana, as nocxane, xpaje n a^ ra y tom o6;iHKy
Hecxane, a y ApyroM o6;iHKy Aa ce nojaBw; neneMy
cy noxpedne cxoxwHe, xHjbaAe, a cynuHMa h njiane-
xaMa MHJiHOHH roAHHa. FIpnpoAa HHJe ceecHa hh
ce6e HH CBOJHx A^Jia. 3a Hby neMa Hwrnxa Ba>KHora h
HHUJxa HeBa>KHora. flpHpoAa nycxH hcto xaKO JiaKO-
MHCJieno H paBHOAymHo Aa ce jeAHO cynue yracH, Aa
ce jeAHa n/janera y MH/jHone KowaAHtia pasApodH, k^o
 nilCMA IJ3 HEMAHKE 65

iiiTO nycTiiAa jeAaH Ma^TM mhlu yrHHe, njiu :ia ce

je^aH cipyK se.ieHe ipaBe ocyiuH.
Haiija seM.^a y ue.ioj CBojoj npoiujiocTH HMmia
Apyro HHJe paAwjia, Hero ce HenpeciaHO npeo6pa>Ka-
Bajia. rio dopawa tteHora JiHua nosHajeMO mhjiuohq
HSMCHa H iparoBe oa MH;inoHa roAWHa. Ona ce h caAa
npeHHanaBa CBaKii AaH, cBaKH MHHyi, ami mh to He
MO>KeMO Aa npMMeTHMO. CBaKH nOTOHUti UJTO C MyiHOM
BOAOM npoiene, cBaKH KaMUMaK mio ce c 6pera cko-
Tpjba, CBaKH ByjiKaH ujto ce nojaBH, cBaKH jiHcmh c
ApBeia, CBaKH Aieieop ujto naAHe Ha seM-'by: hhhh
HCKy HSMeny na H^enoM odjiHKy. HniuTa na oBOMe
CBeTy HHJe noTnyno onaKBo KaKBo je jy^e 6h.io. Mh
KOjH CBaKH AaH 6ap jeaaH nyT r^ieaaMO ce y or-ieAajiy,
He Mo>KeMO Ha caMOA\ cedn Aa bhahmo rpoMeny Kojy
HaM CBaKH AaH aohoch; jep sa TpuAeceT xH-^aAa Aana,
oA Ma;iora jx^ieia h3 KO.ieBKe nocTane uorp6jheH
CTapau; a cBaKO jyTpo KaA cmo ce rjieAajiH y orjicAa/iy,
hhcmo na cedn namyiH HHKaKBe pasjiHKe oa iynepa-
H>era AaHa. Bpe>Ka 6yHAeBCKa sa AeceT neAejba
npy>KH ce neAecei CTona, AaK.ae HSBecHo ce MHMe, h
CBaKH AaH npe^e HHTaB nenepaK oa CBojera nyTOBaH>a;
HO MH Te H>eHe CHTHe KopaKe, MaKOJiHKO na>KjbHBo
rjieAaJiH, He MO>KeMo Aa bhahmo, laKO cy c;]a6e nauie
ohm! a Me^yTHM Ta Bpe>Ka TpMH, npeMa rpMOBHMa,
KOJH sa TpHAeccT roAHHa jeABa tphaccct CTona HspacTy.
He Mo>KeMO cbojhm orpaHnnenHM yMOM Aa cjieAHMo
npoMenaMa jeAHe 6yHAeBe, a KaKO feeMO Aa npHMeTHMo
npOMeHe, MaKaKo OHe necie 6H.ie, na jeAHOM cynuy,
Ha jeAHOJ njianeTH. Tpe6a.io 6h Aa HMaMO KftHra uito
cy npe ABaAeceT MHwiHona roAHHa nncane, na Aa mo-
>KeMO lUToroA fobophth; a mh hx neMawo hk oa Tpn
XHJbaAe roAHHa. Ta jcAan oa Kaj)H({)opHHJCKHx rpMOBa
MHoro je cTapHJH OA naMTeH>a .i>yACKora poAa. JeAHOM
CA TaKBHx ApBCTa, UJTO H caAa ynpaBo CTOje, 6h.io je
neT CTOTHua roAuna, KaA je no npHHa^y CBCTora
riHCMa, CBCT CTBopen.
VIII
KaKO caM jyTpoc ycrao hs nocTCj-bC, noxMTao caM
nojiarano nposopy, Aa bhahm KaKBo je BpeMe. To je
5
66 JbyBOMHP n. HEHAflObUT^

o6hhho npBH nocao sa 6ecnoc;ieHe; to je npBii

roBop 3a oHe kojh HCMajy mra Aa roBope. KaKO BaM
KoroA noHHe roBopMTH o JienoM hjih py>KHOM BpeMCny,
ociaBHTe ra, bh ere My AOcaAHw; HCMojie hh oho
nHCMo HHiaTH Koje THM noHUffcc, y PfceMy Heheie hh-
Mera saHHMJbHBor HaiiH.
M Aanac je He6o bcapo, h AaHac hcto jyHepaiiitt>e
cyHue. KaA KHiua njbymiH, KaKO ce ;ieno sadaBjtaM!
HieAaM c nposopa KaKO Kanjba sa KanjbOM naAa, KaKO
ce noTOHHiiH pa^ajy h KaKO hx H-eciaje; KaKO JbyAH,
KOJM HHcy noHejiH aMpe;i, noKpuBajy MapaMOM cBOJe
luemHpe; KaKo >KeHe na npcTHMa xpne npeKo yjinue,
na join FAeKoja, KaA ce OKJiHSHe re naAHe, a ohh iuto
BHAe, HacMejy cy h noMHCJie: to hhjc npBH nyi. KHiua
HMa y ce6H neKo saAOBOJbcxBO sa one Ha Koje He
naAa, a oco6hto sa one Koje 6o;ih Hora, xe He Mory
Aa xoAajy; ima. h neny Jieny MysHKy: CBaKH najcjia^e
sacHH, KaA KHLua myiuTH.
no TaHHOCTH cyHua M Meceua mofjim 6HCAio pehw
Aa ce Ha OBoj seMjtH HiiuiTa ne MeH^a, Hero Aa CBe
Ha MHHyi HAe cbojhm nponHcanHM oyTeM; mofjih 6h-
CMO peiiH Aa je sejvuba Aouijia ao CBoje CTajiHociH, h,
TaKBa KaKBa je caAa, Aa he Be^HTO ocTaTH. Ajih, KaA
ce o6jiaiJiH A^rHy, KaA Kuma yAapH, KaA Bexap AyHe,
HOBCK M HexoTHue j\o^e Ha MHCJiH Aa ce na seMJbM
Aora^ajy bcjihkc npoMcne npcA namHM oHHAia. Bhahmo
jacHO Aa ue;ia nama seMjba HHiuTa Apyro HHJe nero
jeAHa KCMHjcKa jiadopaTopnja. KaAroA sarpMH, hobck
ce npene h ceiH ce Aa cbm saKOHH MoryhnocTH y npw-
poAH paAe, Aa narjio m nenpecTano paAe, Aa y cBaKH
KpajHHaK CBCTa Aonnpy, Aa Ha aho Mopa CHJiase, Aa
HHJeAHy Kanjby boac, hhjcaho spno necKa He ocxaB-
jbajy 6e3 nocjia. KaA ce seMjba saxpece, hobck npe-
Tpne H ca CTpaxoM onoMene ce Aa obo OKpyrjio KJiynne
Ha KOMe CTOJHMO HHJe JVipTBO, HMJe CXajlHO; OHO je
nyno Baxpe h dapyxa. Y jcahom MHHyTy MO>Ke no-
AhKh Mopa, Mo>Ke cnycxHxw dperoBe, MO>Ke ce npe-
xBopHXH y MH/iHone KOMaAwiia, MO>Ke njianyxH h hs-
ropexH Kao jcaho APBue kojhm na/iHxe Bamy uHrapy.
KaA Ha Bpxy bhcokof 6pera na^exe MopcKy LUKOjbKy,
 OHCMA H3 HEMAHKE 67

OHa BaM TO HCTO roBopH, a BH je noTnyHO paayMeie.

Ona BaM CMeiueiiH ce MO>Ke pehii: jyne je OB/ie 6hjio
Mope, cyipa he oner jnoha. BauHie je H3 pyny!
Ha iteHHM jietjHMa ctojh HanncaHa HciopHJa ojx noT-
nyHora MMjiiioHa roAHHa; HCMOjie je HHTaiH, ona he
Bac pacTy>KHTH. Ta 6n BaM lUKOJLKa mhofo, Bpjio
MHoro, npH4a/ia, a o HOBeKy, o Toj hoboj oujhixvi y
npiipoAM, He 6h BaM HHiuia 3Ha;ia KasaiH. KaA ce oHa
poAHJia, KaA je I>KHBejia, HOBena HMJe 6uj\o Ha cBoj
seMjLH. BauHie je H3 pyny, a OTKHHHie py>Ky h rjie-
Aajie, OHa he Bac pasBece.TMTH. IlpeMa uBehy, Koje ce
3a HeKO.iHKO AaHa nojaBH h HmnesHe, Bam je >khbot
BeHHocT. FypHHTe HoroM MpaBHjfcaK, H BH cie Bor,
KOJH seMjLOTpecoM yHHiuTH jeAHy AP>KaBy; ajiu nyBajxe
ce Aa He naAHexe y AyooKy BOAy; Ma le >Ka6e CMejahe
ce BameM 6o>KaHCTBy, KaA ce no4Here ahbhth.
HeKa y oo-naKy rp^H, HCKa ce Mope AH>Ke h cnymia,
HeKa y Ay^wHH seM.-bHKoi oraH> Kibyna, Me^y jbyAMa
je MHp. Oa HeKOJiHKO HCAejba neMa HHKaKBHX hobocth;
CBe >KHB0 noHHsa. Hh y jeAHHM HOBHHaMa neMa HHuiia
HOBora. Hhth ce rAeroA napo6poA noTonno, hhth ce
Ha >Kevie3HHun bo3 npeiypMO, hhth je Kanas Enrjie^
c TopH>a CKOHHO, HHTH je nana osApaBHo; HHKaKBa
necpeha HHJe ce AoroAHJia, MMMe 6h HeKO.iHKO A^na
MorjiH HOBHHapH Ha npHJaTan Ha4HH sadaBJbaTH CBOje
MMTaoue. CBe cy HOBMHe 6e3 hobocth. TpH HOBeKa
HMa y EBponH kojh roBope uiTa foa xohe: rapH6ajiAH,
Bhktop Xhfo h BncMapK. M ghh cy yhyxajiH. Fla ii
cawH ByjiKaHH y flapHsy h y UapnrpaAy ne nyme ce
Bnme. IJ,ap Hano;ieoH Hswrpao je CBe yjiore uuto je
3Hao, H 6pHHe ce hhmc he caAa Opanuyse, kojh 6e3
KOMeAHJe He Mory Aa >KHBe, sadasHTH; jom My caMo
ocTaje Aa ce noKa>Ke na y>KeTy. HapoA nenpecxano
Ma MHMe 3a6aB.T)aTH 30Be ce B.iaAaTH. TaKo hcto HHHe
H c ManoM AeuoM. KaA A^Te sa KaKBOM cbojOxM no-
TpeGoM sanjiane, noKa>KHTe My inapeiiy wrpanKy, oho
yhyiH, 3a6opaBH ujTa je xTe/.o. Cjia^e Bac nojbyoH y
pyKy KaA My Aaxe JivTKy nero KaA My AaTe KOMaA
x;ie6a. KaA A^xe naAHe BHHy My: ckomho, ckohho! KaA
ra noByKy sa yBo Bnny: Be.iMKH nopacTao! M actc 3a-
^ .bybOMHP n. HEHAAOBM'R

HCTa MHC/iH ;ia je ckohhjIO h noi>ac;io.

TaKO mcto
MHC.IH H 4>P^HUyCKH HapOA- HmKOMC HHCy SadaBC THKO
MHJie Kao OpaHuysHMa, a hhko hx laKO cKyno He
njiaiia Kao ohh. Ms KpaJHOCTH y KpaJHOCi .lere. fpa-
HHua TO je laMHHqa. HeMau y csaMeMy Jby6n yMepe-
HOCT, a ctpaHuys Ka>Ke: cKCuec, to je y>KHBaH5e.
Ax, Ayro MH je BpeMe!
Ca npo3opa rjieAaM A^H^y
cyHi^e a Hohy Meceu h seesAe: seMHTO ineTajy, HHPAa
HX Hore He sadojie. MeTMpH Aana nHcao caM y cth-
xoBHMa Bece;iy Hrpy: Ha HojeBOM KOBnery". 3a thm
nHcao cajvi: >Ka/i0CHy Hrpy y pajy", fac ce jeAaH
aH^eo npot^aBOJiHo. Cbc luto caM nanHcao Aonajio mh
ce: Bece.ia nrpa o>Ka/iocTH.na Me; >KaAOCHOJ Hrpn CMe-
jao caM ce. FleTH ahh nopaHHO caM a^ nHineM Aajbe,
a/iH HHJeAHy BpcTy HMcaM Morao npoAy>KHTH, saTO
caw nouenao h oho luto je 6hjio HanHcano. Bpjio je
leHcaK nocao nucaTH Apa^e na ohom jesHKy, Ha komc
HeMa CTaAHora nos ^pnaiTa. Je;iHHCKH necHHUM npe abc
xHJbaAe roAHHa 6hjih cy cpehHHJn: rt>HX0Ba A^/ia npe-
CTaBjbana cy na ctothhc MecTa.
CeAHM ycaMjbCH Ha o6ajiH >KHB0Ta h facacm cno-
KOJHo KaKO npojiase a^hh; neKH cy cacBHM MyTHH, a
HCKH cy MyTHH cacBHM; OHW he jeAan sa ApyrHM
Kao Ta>iacH Aa npoTeKy, peKa he >KHBOTa Aa npecyuiH.
HajpaAHJe o >KHBOTy roBopHM, najpaAHje o cmpth hh-
lueM. Moj je pasroBop Beceo h majbHB, Moje je nncatt>e
HCBeceJio H cyMopHo, roBop mh hac ca ycana, a hh-
caHbe ca cpua.
CsaKO jyTpo ryiCAaM ca npoaopa HSAasaK cynneB.
HerAa, to mh deme naJMHAMJH noryieA; to cy TpenyuH
6h;ih KaAa HHcaM ocehao TaMHy scMJby noA cbojhm
HoraMa; hjiobho caM MopcM Aa bhahm Kano ce h3 none
noAH>Ke Taj uap CBCTa; neH^ao cim ce Ha 6peroBe Aa
My 6yAeM 6AH>Ke; Kao agtc Maxao caM pyKaMa Aa ra
AoxHTHM. /Jhbho caM ce HerAa achoth uBeha, necMH
CAaByja, MyApocTH HOBeKa. CaA ce ne ambhm hh cyHuy;
oho HHJe HHuiTa Apyro nero ycnjana BCAHKa Kyrjia
Koja rpeje h cbct/ih; a to mhhh h uenanni^a /jyna.
KaA npo^e noesnja MAaAOCTH, npo^e h AenoTa cyHua;
KBA BaM ox;iaAHM cpue, oxabahh eaM h cynne. He
 IIHCMA H3 HEMAMKE 69

jviopa HOBeK HA\aTH OHH ;ta bmah Kpacoiy cyHua.

Omhp ra cjiahn y cbojhm necMaMa a Hiijera HHr^a
BH/ieo. C;ienn OcMJaH bhhc: ah>kh ce rope, o /leno
cyHue, necHHK na leSe HCKa!
Jecie JiH KaAroA pa3MHiujba;iH o noesuJH? To
je jeziaH oa HajciapHJux SHaKOBa hhmc ce HOBeK noneo
pas.iHKOBaTH OA ahb.TjHx >KHBOTHhba; oHa je npBa no-
Hena. JbyAe ohtomhth, to je AaAHJba HOBenaHCTBa; oHa
ra yHH/ia nporoBapaiH, neBaiH m njiaKaiH; OHa My
HBMHCJiH/ja 6oroBe, h ynyiiHBa.na ra KaKO ce Tpe6a
mo.ihtm; OHa je xujhaAe roAHHe c/]aBH;ia h inpaHCTBo
H cjio6oAy.
rioesMJa je ciapHJa oa pejiHrwje. Ajih HMa HeiuTO
luro ce H npe noeswje Aie^ jbyAMa nojaBMJio, to je
AOCeTJbHBOCT. MHOre >KHB0THrbe y FAeKOJHM npH.THKaA\a
jacHo noKasyjy pasjinMUTe AOceTJbUBocTM m ma/ie, ca^o
Hx He Mory roBopoM MCKasaTn. Mh hx He pasyMeMo
HH TOJiHKO KOJiHKo oHe Hac pasyMejy.
y FpHKOJ H ErHnTy, npe CBHJy wayKa, 6w.ie cy
baBeAeHC Hapo4HTe uiko. e sa AOceTJbiiBocT, Kao ujto
je y cyjeTHOM FlapHsy 6iiJi3. lUKOJia, y Kojoj ce ripe-
AaBano KaKO ce Mory JbyAH, a oco6iito MvCHe, Hajjieniije
II HajnpHJaTHHje CMejaTH m CMeiuHTH.
CTapn FpuH
BeoMa cy bo. e;iH AOceTKe. OTyAa je a CBa AOUHMJa
H)HxoBa noesHJa h MyApocT npoH3am;ia. Ha XMJbaAy
roAHHa npe XpiiCTa CKyujbami cy ce hbhx mesAeceT
Haj6MCTpHJHx JejiMHa, II aanncHBajiH cy OAMax CBany
AOceTKy Koja hm je Ha naMeT naJia; no tom npenn-
cajiH cy Te cBe AoceTKe y jeAHy KftHry, Koja ce no
HjHxobom 6pojy sBa.ia me3AeceTKa". Ta KH>Hra OHjia
je TaKO saHHMjbHBa, Aa je Kpajb MaKCAOHCKH, OHJiiin,
Aao xH.iaaAy TajiHpa aa n>y. Mo>Ke 6hth Aa je BejiHKii
A.'ieKcaHAap h3 Te KhbHre nayHHO a^ ce aoccth Aa
pacene FopAHjeB HBop. OnAa cy jom 6H;ie nosnaTe
MHore AOceTJbHBe npHHHue, Koje mh caAa 3HaM0, h
Koje npHnHcyjcMo HamuM BeKOBWMa.
Ko 6h mhc.tho
Aa cy npHMe, Koje hy caj\a HanoMenyTH, CTapHJe oa
ePHnaTCKHx nnpaMiiAa, h Aa mm HMa TpM xHJbaAe ro-
jlHHa caMO OTKaKO cy y EBpony, no CBOJ npHJinqw ii3
JdHAHJe, Aonecene. y npiinaMa cnoMiiH^e ce TBpAwna
70 ,l>yEQMHH n. HEHAAQBH-B

lUTo je yniio Kofta jxa. HMiuTa ne jcAe, na ce >KajiH jxa

My jekohj upKao noiiiTO ra je Beh Hay4H0. Cno-
MHH>e ce ciapau mio je aaiBopHo raBpana y KaBes,
Aa ce yBepH MO>Ke jih raBpan cto roAHHa >KHBeTH.
ripHHa ce OHOM nyiHUKy wa Mopy, kojh, KaA je Jia^a
nonejia lOHyiH, BiiAeBiun a^ ce CBaKii aa Hemio xBa-
lao, HCKO sa npasHo 6ype, HeKo sa rpcAy hjih sa
AacKy, OH ce yxBaiH pyKaMa sa jienrep, Aa ce laKo
cnace ah we noioHe.
A^Jte, cnoMHH>e ce d^nhoco^
iiiTO je 3a>KMypM0, na ciao npcA orjieAajiOM, as bhah
KaKO Hsr-aeAa KaA cnasa; SHAajy, kojh MMa^ame Kyhy
Ha npoAajy, na h3 Bapoiiin y Bapom hoch jeAHy UHrjby
OA cBoje Kyhe Kao yrjiCA Ha npo6y; onaj iuto je
MeiHyo Jionau noA rjiasy, na KaA je occtho as ra
>Ky;bH, Typno je cJiaMe y Jionau Aa My dyAe MeKuie
noA rjiaBOM; cnoMHfbe ce h OHaj, Kora cy Hofcy npo-
CyAMJiM, M KasajiH My Aa My je Mam yMpjia, a oh
OAroBopno: a;ia hy cyipa n/iaKam! na ce o6pHyo na
Apyry cipany h onei sacnao. )om CTOiHHa TaKBHx
npwHa, lUTO ce y CBHMa HapoAHMa cnoMKH^y, mhofo
cy ciapiije Hero ujto mhc;immo.
McTo laKo ciape cy h MHore noc/ioBHue, Koje cy
npem/ie y CBe napoAe, a He 3Ha ce HHJe cy. Y ApeBHa
BpeMena, KaAa je iiHcaH>e 6hao Mynna h CKyna padoia,
r;ieAa;io ce cBe mio ce y Kpahe M0>Ke MSKasaiH h
sanHcaTH. MyApocT ce cacTojajia y caMWM KpaiKHM
npHHaMa n noc;ioBMuaMa. JlaKuie ce ynaMTe. M Aanac
Me^y asHJCKMM napOAHMa, ohh iuto ce AP>Ke Aa cy
MyApH, roBope Kao y HeKHM saroHeiKaMa. Ohh,
ujto cy y HOBMJa BpeweHa KymajtH, Aa no nocjiOBHuaMa
jcAHora napoAa ouene HberoB KapaKiep, Mory ce jiaKO
npeBapHTjf, jep BeheM A^Jiy nocjioBwua He sna ce no-
CT0J6iiHa; cbh HapoAH cnoMMH^y hx. Sna ce Aa cy hs
MHAMJe npe abc xHjtaAe roAWHa AOUiJie OBe nocjiOBHue;
MMiij He Mo>Ke M3 I'aHra nonniM BMiiie BOAe, Hero
oHo;iHKO Ko;iHKO My Tpe6a; 6ojiecTH Mory ce udfiemnu,
a;)M cyA^HHa He Mowe; mio ce nprnnanhe hccto nyje
ce Aa/ieKo; ne Mory ce ABe kokc oaepaiH ca jeAHe
KpaBe; ko MHoro ryia, Majio >KBaiie; Konaj CTyAewaa
npe Hero luto o>KeAHHUj; mio ce6M ne >Ke/iMiii He
 niJCMA 113 HEMAHKE 71

HHHH ApyroMe; c/iaiKe cy penn necTO oipoB, a ropKe

.ncKapHJa; jaja cy saiBopeHe CTBapii, a in us h>hx
neT.'iOBH nponeBajy; ohh, kojh no KaiKa^ He yMeiy
^HTH r;iyBH, HHcy cnoco^HH sa ejiaci; npasHa rjiasa
OTBopena je CBaKOMe npe/iJiory, Kao npasHa nehiiHa
CBaKOxW macy; ycnaBanocT o3ro, HeMapjbUBOCT os^o;
MyAap noBHJa ce sa BpeMCHOM, Kao Bo^a sa CBOJHivf
>cy;iOM y komc ctojh. Hvioeu, >KaH >KaK ri join
MHOTH (j3n;ioco(})n H He4)H.ioco4)H, HHcy ce xre.^H, h.th
nwcy ce momh no loj nocjieAH>oj noc.ioBHuii ynpaB-
"baiH M noBHJaiH ce no pas.aosHMa h odwHajuMa Apy-
LUTBa y KOMe cy >f<HBe-iH; h sa to cy mm JbyAH sa-
ropHa;]H Aane FbnxoBora >KHBOTa, Vsiejianii cy OBaj
<:BeT Kpos upne Haonapn, na hm je upn m nsFJie^ao.
HeKH nyiHiiK nalje y nyj^o'i Kyhn saiBopena, Bpjio
ynena h iMyjpa noBCKa. Oocjie Ayror, naMejHor, pas-
roBopa, sanHia ra: KaKO bh ao^octc y JiyAy Kytiy?"
Eto laKO OAroBopii iMy onaj
ja, rjiCAeiiM una

jbyAM paAe, peKox a^ cy cbii JiyAH, a ohh cbh peKoiue

j^a caM ja JiyA; na BehwHa HaAB.iaAa h saiBopnuie Me
OBAe". JeAan M.iaAH Enrjies y MpcKOJ caB npHxoA
uiTo je HMao npuMaiH oa cbojiix Ao6apa, noKJiOHn
OHHMa iHTo cy y thm FberoBHM KyiiaMa n sewjbaMa
>KnBejiH, H cBa ona CHpoTHhba, KOJHMa je noKAOHwo
OHO lUTo je re roA^iHe HMao oa h^hx npHMHTH, cbcao-
mimi cy a^ je sancia nojiyAeo, h jia naMeian HOBeK
He 6h to HHFAa yHWHHO. MoBCK UJTO je roA CTapwJH
H CBOJHM HCKycTBOM H pasyMOM SpeJIHJH, OH CBe BHHie
Mp3H Ha JtyAe, jep hx cse bhujc nosnaje. Join CTapw
JIaTHHH Kasa.TH cy: ko ao neipAeceT roAHna He OMpsne
Ha JbyAC, OH HX HHJe HHFAa HH Bo/reo.
HM'e jbydaB npHByK/ia JbyAe Aa y ApyujTBy >KHBe,
Hero ce6HHH0CT; npHMopa^a hx je Hy>KAa h CTpax oa
pasJiHMHie onacHocTH. JlaKuie je y ApyuJTBy Aa ce
dpane npoTMB rpa6jbHBHx sBeposa, npt)THB oKpmaja
y npHpOAH H npOTHB CaMHX CBOJHX CTpaCTH. JbyAH
orpaHHHaBajy CBojy c;io6oAy Aa Mory c-ioOoaho >kh-
BeTH. He BepyJTe HHPAa jbyACKOM cpuy! Oho h can
noAHB-Tia KaKo AO^e y sa to sroAHy npHJiHKy. BAarn
CoKpaT, Aa je ceAeo Ha uesapoeoM npecTony, M0>Ke
72 .TjVBQMHP n. HEHAAOBUTi

6hth Aa OH 6ho TMpaH, h, cMejyhH ce, rjieAao 6h KaKo

PiiM ropH. riycTHTe ciodoAHO THrpoee n MeABe^e Hena
des 6pH)Mue hay, Hehe Bac jxuparn aKO cy chth; a;iii
jbyAe, aKO ocTaBHxe 6e3 saKona, nojemhe Hajnpe sac
na nocjie ce6e. He roeopHie o uMBHvtMsauMJH, npo-
CBCTH H xpHiufcaHCKcj ;by6aBM, AOKJie roA, y caMoj
EfipoflH, BHAMie LuecT MHJikOHa jbyAM UJTO c nyujKaMa
CToje. Ty Mopa Aa HMa mhofo onacHnx sBepoBa, KaA
TO.iHKO JbyAK CTpa>Ky HyBajy. He xBa iHie Bamy Ao6py
caBecT, AOKJie ce roA ona cawo no nHcaHHM saKOHHMa
ynpaBj-ba, n AOK/ie AP>KHTe ^a sa CBoja p^asa jxQJia
MO>KeTe HOBueM h mo;i6om 6oroBe y6/ia>KHrH h noA*
MHpwTH. He noHOCHie ce pasyMOM h HOBenaHCKHM
cpueM, AOK.neroA Tpedaie Aa h3 KH>Hre yHMTe mia je
npaBAa m peJiHrnja. He cnoMnitMTe c;io6oAy, dpaiCTBO
M jeAHaKOCT, AOK.ieroA KMaie
Tp6yxa.
MyAHOBaro! MoBeiuiBO aoujjio je ao Be;iHKora
caBpmeHCTBa y MaiewaTHUM, MysMUH, MCAeuHHH, Aia-
LUHHaMa, opy>KJy, cjiHKapcxBy h mhofmm saHaiMMa h
HayKaMa, a HHJe hh 6j\wsy aoijli o HeKOM ciajiHCM
caBpiueHCTBy AP>KaBe. JbyAH 3Hajy laHHO Aa.T>HHy m
nyroBe to.ihkhx SBesAa Ha He6y, a He anajy Aa na
seMJhH ypcAe cboj APymiBeHH hchbot 6ap laKO Aa ne
paiyiy Mei^y codoM. BeiiiTHHe h Hayne AaJieno cy ko-
paHH/ie, a AaHaiuH>e AP^ase Majio ce y hcm pasjiHKyjY
OA c;iodoAHHx jejiHHCKHX AP>KaBa; one Hcie MamwHe
lUTO cy npe abc xnjbaAe roAHHa noKperajie AP>KaBy
H ynpaB.'baJie h>om h AaHac ujKpHne. /JpyiuBO jbyACKO,
ycpeA npocBefcene EBpone HenpeciaHO ce MeiuKOJbH,
HMJe Ao6po HH Jieno, oceha Aa ra mhofo AP>KaBHa
ypel^eita >Kyjbe. V seMJbaMa fac je 6hjio uapciBo
AjieKcaHApa Be;iHKora npe XpncTOBora po^en^a Ha
TpHcia roAHHa, Aanac je ynpaBa APyiuTBa jbyACKor
MHoro HecpehHHJa h necHrypHHJa nero OHAa.
/lp>KaBHO ytaBpojaBaH^e HHJe ynopcAO nanpeAOBajio
ca pasyMOM jbyACKMM h ca ocTa;iHM BemiHHaMa h sa-
HaiHMa. YapoK je lowe no CBOj npn/iHUH ujto xHjbaAy
roAHHa HHJe 6hjio A03Bo;j>eHo hhkomc MeujaiH ce y
Ap>KaBHa ypej^en>a, to je dwjja CBOJHHa BJiaAa/iaua, a
aanaxH mopjih cy 6hth CBojwHa caaKora kojh ce oceiiaa
 nHCMA H3 HEMA4KE 73

;;a HMa cnocooHOCTH 3a to, h ceaK je ycaBpmejty

CBora sanaia Morao c;io6oaho roBopnTW h nHcaxH.
OTy;^a flOjiasH to iuto Aanac bhahmo a^ cy CBe no-
jiHTiiHKe napTHJe, na u caMU Kpa.^eBii. noTnyHO h
jeAHOAyuiHo saAOBOJbHH 6aBapcKHM hmbom, a y AP-
>KaBHOM ype^eH>y h Kpa.ijeBH h napOAH 'Acene MHore
H3MeHe. KaA 6hcmo motjih noAHiiH saK/ionau h bhacth
MOsaK, HaHuiJiH 6hcmo y rjiaBH OHora uito npaBu ca/i-
BaropcKO nnB0, hobc, ACBeTHaecrora BCKa, oHBapcKe
mhcjih; a y r/iaBu BHOvapKa h H^eroBHX ApyroBa HauiJiH
^Hcwo OHe HCTe ocBajawKe APwaBHC mhcjih, luto cy
6HJ]e y Moary Kapjia BejinKor, .lyABHKa XI. 11 <J>H;iHna II.
y sanaTHMa h y HaynaMa cbct ce noMHuao, a
HeMUH HaJBHme; ohh h aanac HaJBHiiie HanpCAyjy, A^
ce CBHApyrH HapoAii H.wajy neAiy oa h>hx HayHHTH.
HeMUH CBOJHM HeHBMepHHM CTpnJbefbCM H TpyAOM
ycaBpujyjy nocjioBe h mhcjih Enrjiesa h <t>paHuy3a;
Ha-ia3e MHore norpeiiiKe uito cy ce noTKpajie Bory
KaA je CBCT CTBapao. XaJAe-i6epmKH npo(|)ecop, Xcjim-
xo.m, nponauiao je as ohh nncy CTBopene no CBHMa
onTHHKHM npaBHJiHMa; AOKasao je neAOCTaTKe y OHHMa,
H noKasao je KaKO 6h hx Tpe6a;io ctbophth. Cbh
yneHH JbyAH, AHBehn ce H^eroBOM HaA5o>KaHCKOM yMy,
npH3Ha/iH cy Taj npona-nasaK Kao noTnyno hcthhht.
Khhccko uapcTBo npona.io 6u, Aa HeKOJiHKO HeMaua
HHJe OTHiu/io Aa PteroBy ynpaBy ypeAH. Ue;ia KHHecKa
3eMw^a HMajia je cto xH-i^aAa Tajinpa oa uapHHe, ho
KaA je HeMau Po6epT XnpT TaMo Aoiuao h HOBy i;a-
pHHCKy cHCTeMy saBeo; HMa caAa roAHUJHje ocaMAeceT
MH.THona Ta;iHpa npnxoAa. FIohochth uap Tora ne-
6ecKor uapcTBa, KaA je bhaco tojihkh npnxoA, o6pa-
AOBao ce, H noBHKao: noc;ie KHHe3a HeMUH cy npBH
napoA".
3aTHM je sanoeeAHO^ Aa ce fteroBOM mh-
HHCTpy c[)HHaHCHJe yAapH TpHAeceT uiTana, luto HHJe
OH yMeo npoHahn HOBHane HSBope. Hcmuh, y CBaKOJ
AP>KaBH Koja HX npHMH y KanaB nocao, BepHO h no-
LuieHO c;iy>Ke. Ohh 3eMjby, tac ce nacTane, ;by6e Kao
H CBoje OTanacTBO. y HeKHM 3eM;baMa npoMeny h xa-
jbi?He H jesHK, a.iH CRoje .lene h nniOMe o<lHMaie 3a-
ap>f<'e li npavHyuH.
74 .-bysoMHP n. hehaj.obiit>

HHJeAaH ce HapoA He hjioah laKO mhofo Kao Hcmuh^

CBane roAWHe h>hx cto xMJbaAa pasH^y ce no HHiaBOM
CBeiy. JeAHe roAUHe (1854) ncenujio ce ibux 2bz xh-
jbaAC, H TO ce HHJe nosHajio fb^xobom oTanacTBy. Hh-
jeAaH KOMaAHii seMjbe HHJe ocxao Heo6pal^eH, HHJeAHa
Kyha HHJe ocTa;ia npasHa, HHJeAHa nauja nuBa Hnje
Mahbe nooHJeHa.
HeMaHKa no6o>i<HocT Hnje npnTBopcTBo, Kao koa.
EHTJiesa. HeMUH h y npasHHHHe AaHe, KaA je noxpeda,,
paAe HaJTe>Ke noc/iOBe, a He nHiajy Kao EnrjiesH: je
nvi rpexoia y neAejby nyiuHTH h nHcaiM nwcAia?
FocnoAa y EnrjiecKOJ neAeJbOM HHiajy caMo no6o>KHe
KH^iire H Ha KJiaBHpy CBHpajy upKBene necjvie. y He-
MaHKOj HecTO ce penne: EnrjiesH mecT Aana Bapajy
caB CBCT, a ccAMH AaH Bapajy Bora. Flpe neTHpii ro-
AHHe uejia HeMa4Ka CMeja;ia ce ;iopAOBKMa, KaA cy^
OHH y eHFJiecKOM napjiaMCHxy HanoMHHjajiH MHHHCxpy,
Aa HapeAH y CBOj seM/bH no upKBaMa MOJiHiBe Kao
cpeACTBo npoTMBy roBe^e Kyre. Joiu HHJe hctophmkh
AOKasaHO je jih HCiHHa Aa ce h nana tomc CAiejao.
IX
nopaHHO caM Aa Ha obom jienoA\ Aany ywnsaM
MacoBC Ayrora BpeMena, Aa ccamm y cooh m Aa
nHuieM. nocie Ay>i<er pa3MHiiiJbaFba mhmc fcy jyipoc
nncaHje noneiH, Aoujao caM na ly Jieny jwKcao Aa
Tpeoa noHCTH nepoM m Macin/iOM. Hcko; mko /jeniix
M MHCTMx Ta6aKa xapTHJe Jiewe npeAa mhom; KaA 6h
MX xieo caAa npOAaxH, Morao 6mx sa h^hx ao6mtii
hckojimko Kpajuapa, a KaA wx McnumeM, nehe HHiuia
BpeAeiH, nefee sa Hbnx hmko HHJeAHe nape AaxM. Tcujko
MH je UJTO He 3HaM HHKaKBor riaxweTHHJer saHaia. l\3.
caM Kpojan, ja 6hx caAa CBOjy 6o;iecHy Hory MeiHyo
Ha Majiy cio.iHuy, na 6mx BasAan uino; h3 CBujy cy-
ceAHMx Kyha cjia;iii 6h mh xajbMHC Aa mx nonpaBiiM.
Ko -'by5M HesaBMCHocr, ncKa y MJiaAociH, nopcA nayKe,
y4H H AiaKaKaB sanai; 3a caMociaJian n cjio6oAaH
>KHB0T AOBOJbHo je SHaiM caMO TOJiHKO Aa Mo>KeTe
Kora oKpniiTH. CBaKu oBaj ;iyAH npoAesaK nrjie Aonece
BaM npuxoAa BHine nero Aecei Bpcxa MyApora nwcafba.
 riHCMA H3 HEMAHKE 75

flpHxoA LUTo ao6HJeTe on CBOJHX pyi<y, to je cj\o6ojxa.

Mhoto ie .laKiUH ii kophchhjh nocao htjiom kphhth
xajbHHe, Hero nepoM kpohth Jbyne. P^aBe xajbHHe
MO>KeTe nonpaeiiTH sa jeAaH a^h, a pl^aee Jby^e HHPAa.
CeaKH, KaKO My ce Majio npoAepe xa.i>HHa, wenvi jia
je nonpaBH, a KaA My ce npOAepe caeecT h cpue, He
Tpa>KH saK'pne. Beiinna jbVAH othiuth cy ca oBora
CBexa ca HHiaBii a xajbHHaMa, a ca noAepanoN^ avuiom.
BHme cy ce CTapa;iH as hm OAeha 6yAe y peAy Hero
Ayiua. MovKAa cy oumi yBeucHH a^ hm je to KopncHHJe.
Kpojan CTBopii noBCKa KaKBoraroA xoheTe. Ha
MOBeKa y ;ienoM oAeJiy csaKH ;ieno r-ncAa. Bame Majio
nceTO, Koje ce cBaKOMe vMHJbaBa, na ApnaBor h Apo-
ii>aBor cnpoMaLUKa .naje. Bbahh npocjaK, Kora CRaKii
HcnpeA CBOJiix BpaTa fohh, HeKa- o6y4e renepa/iCKv
yHH(|3opMy, nocTahe npeA BaniHM OHHMa, npeA BauiHM
yo6pa>KehbeA\, Apyni HOBeK, cbh "he My ce KJian^aTH.
TaKBa HyAe:Ha Moh crojii y npcTHva Kpojana. hberoBe
pyKe nonpaB.T>ajy crBop do>{{JMx pyny. Oh, ca cbojhm
HapodHWM MaKasava, .MO>Ke Aa npeKpojw eojiAaia y
Ka.iyi^epa, nany y najaua /Ja Kpojana neMa na ceeTy,
6iLia 6ii Mel^y JLVAnva noTnyna jeAwaKOCx; cbh 6h
HUJ.TH ronw; MO>i{e 6hth hc 6ii ce hh hcoo o6namino.
rio/ioBHHa CBeTa oro.TH h o6och, aok ce ona Apyra
tio.iOBHHa .Teno odyne. JeAHa wa.na Hr.THua CBe OACHe,
a OHa cawa ro:ia ocTaHe. .^byAH jbyoe nciHHy h npaBAy,
jep Hx cBarAa y pasjinMHTO pyxo o6.ia4e, JbyAH kojh
Tpa>Ke ro/iy HCTHHy, ohm npBH ocTany fojih, a HCTHHa
ocTane o5yHeHa u yBHJeHa y xiLT>aAe uiapeHHx, jia>K-
jbKBHx Kpna, TaKO ah je He Mo>i<eTe hm bhagth hh
no3HaTH. M y crapo BpeMe npeACTaBjba-iH cy MCTuny
y cnuuM AeBoJKe, Koja je 6Hia sasHJena y AyranKe
6ene xa.T^iiHe; jCABa joj ce Hore BWAe.flpaBa HCTHHa
He Tpe6a nHcaniix jbyACKHx aaKOHa Aa uyAe npiisHara;
ona je Khn npHpoAe. IlorpemHo caM penao upaea
HCTHHa, jep Apyre hcthhc ochm npase hcthhc neMa,
(j}3JinujHa HCTHHa MO>Ke Ha ce6H hochth xH.i-aAy ro-
AHHa HMe npaBe hcthhc aiH ona cBarAa ocTaje .'^aw.
ripaBa HCTHHa koa CBHJy HapoAa h kpor cea Bpewena
jpaje icao HCTnHa; Aa cy ABa h AP.a neTHpH Hwrria ce
76 .'byB">MiiP n. hehaaobhfi

He MOVKe nopehw. flpaBAa je HeiiiTO apyro; Ha ijuto

ce c/io>Ke OHM mio npaee saKOHe, to je ."byjiCKa
npaBjia. y pas.iHHHTHM flp>KaBaMa pasjiHHHTM cy o6n-
MajH H saKOHH, H HO H>HiMa pasjiMMHia je M npaezia.
BorHH>a npae^e 6nJia je k^u Hajanera 5ora, Jynmepa,
M 3Ba;ia ce Acipea. M Aanac ko je HajaMH, ojx H^era
ce pa^a npas^'ia. BorwH^a npaB/ie, Acipea, WHBe.ia je
caMO y BpeMe sjiaTHora Ao6a. KaA je Hacia-io danapHO
M rBOSACHo BpeMe, oTHuijia je na Heoo. /lanac je na-
nupHO BpeMe, jep y caMOJ Mra.iHJH, rAe cy Bepoea-iM v
a/^aiHo Ao6a, BHAHie cawo nanwpHe HOBue. BoruFba
npaBAe AP>Ka;ia je y pyuH lepasHJe, uito sHaHM: Ha
Kojy CTpany MeiHeiu BHiue s/iaia hjim lonoBa oHa
CTpana npeierne.
Cbh saHaiH 6ap y Ma;inx HapoAa
kopmchh ii
cy OA saHaia KH>H>KeBHMKOBor. Cbh Apyrn 6oroBH
HMa-iH cy 6ap noneiuTO xajbHHa na ce6M, caMo ja^ne
Myse Hiujie cy totobo cacBHM rojie. leAHHa Mewino-
Mena, 6or]AYha. TpareAwje, 5H;ia je .leno OAeBena, ajiH
OHa je AP>Ka;ia y jeAHOJ pyuH CKHniap, a y Apyroi
oiiiTap Ho>K. Myse, Kao cBane >KeHCKe (JDaHiasHje,
HOCHJie cy H FAeKojHMa npy>Kajie no jeAaH jiaspoB
Benau. To cy BenuM oa ;iop6epa, caMo cy Ao6pH sa
KHce^iy Hop6y; HWKaKBe HajecTM oa HjHx HeMa. Hh
Kose He he jiaBpoBO rpapbe as dpcie; to je HCKa
saHHHa, ocHM MHpwca HHiHia Apyro HeMa. KaA BaM
npH pyMK-y jeAan .^aBpoB jimctmH ;;oi;e y ycTa, 6p3o
BMAHTe Aa HHiHTa He Ba/ia, oauMTe ra noA nore. Ha
nnjauH npoAaheTC CKynjbe BeHau oa 6e/iora jiyna, Hero
Benau oa JiaspoBor Jiwiuha; m caMO Jbyro KopeH>e oa
pena HMa Behy BpeAHOCT nero .laspoBo rpatt^e. OrpoMHa
BehwHa H .-byAH ii naca BehMa bojim KyBaay Te.neiiy
rJiaBy c penoM, nero AnoJionoBy rraBy c jiaBpoBMM
jiHinheM.
nosHajeM MHTO-nornjy mhofo 6o/be nero c|3H3HKy m
MaieMaTHKy. y BpeMe KaA caM ja 6no ^aK y rHMHa-
3HJM, MMTo;iorHJa 6eHie r.iaBHH npeAMCT ynefea. XpM-
Lu^aHCKH KaTHXH3HC 6euie TpM, a MHoroSouJKa mmto-
,norHJa ABaAecei cmtho nncaHiix Ta6aKa. Ty HenaMer
Mopa/iH CMO yHMTM HaoaMer. M caAa Kao a^ rvieAavi
 niiCMA M3 HEMAHKE 77

OpaAaior JynHiepa. KaKo cenw Ha npecioiy ii hp>kh

y jieBOJ pyuM CKHniap, a y ,iecHoj pyuM MyH^e. Hh na
OjjHMny npecTO He Bpe;^M mhofo, ano nope^ cede
HCMa MyFfce h rpoMoee. LUto ca^a yne ^auH HMena
e.TeMeHaia, h3 kojhx ie cee ujto na ceeiy ipaje, no-
cra/io M HenpecraHo ce cieapa ii nociaje, mh cmo
OHja yHHjiH HMCHa AproHayia, luto cy ca JaaoHOM
njioBM-TH ui Teca.'iHJe y KojixHAy Aa oceoje neKaKBo
3.iaTH0 pyHo. hbHxoBa Jia^a ssajia ce Apro. Joui
naMTiiM fla cy rpe;ie v\ ^acKe sa ly ;ia^y cenene Ha
Opery FlejiHOHy, a KaiapKa OAceHena je y uiyMM ujto
ce SBa.ia ,/leoAOH. Ko hhjc sHao y Kojoj je luyMM la
MOTK'a nopac.ia, HHJe omo Ao6ap vneHMK, hhth je 6hjio
Msr.ieAa Aa he KaaroA oj feera HsahH Ba.i^aH MOBeK.
AproHdyia, iuto ce na Toj Jia^u bosh.to, 6hjio je
npcKO ocaMAeceT. Hckm ago h>hxobhx HMena h AaHac
Mory BaM no6poJMTM: JaaoH, chh Esohob; AAMei, cmh
(Pepecoe; ^eBKa.uioH, chh MunycoB; XepKyji, chh
jynHiepoB; A.iMenyc, chh MapcoB; OHJiaMOH, chh Ano-
jioHOB. OHa Apyra HMena HHcaM ynaMiHo. Ax, 3a6o-
paBMO caM H HMena KOH^a, luto cy na KOJiHMa oora
<t>e6a CBaKO jyrpo H3B-iaHM.iH cynue naa 6pera!
SaneceH jom y AeiHHjCTBy tj)aHTa3HJ0M 6e36o>KHHx
rpMKHX 6oroBa, >Ke.ieo caM Aa oyACM noeia. CnMa
Mn-'iyTMHOBnii, necHMK CpoujoHKe, kbji mc ioa bhaho
roBopaiLie Aa oa noesHJe Hcva Ha CBeiy Jienmer sa-
Haia. )a caM My paAO Beponao; y Mojoj co6h o6ecHO
caM c-iHKy OMHpa n mhophx Apyrnx npBHx MajcTOpa
OA Tora Jienor aaHaia. Cbh cy Sn.aH tie;iaBH, h CnMa
()eme he.iaB, laKO, Aa caM 3aHCTa mhc.tho: Aa ko
HeMa he.iaBy masy ne Mo>Ke OHcaiH ;ierie necMe, sa
TO caM >Kejieo Aa h ja ohe.TaBHM. Oa CBHJy /Kejba ry
MH je jeAHHy >Ke.^y Bor HcnyHHO.
KaA je CnMa na CMpTHOJ nocTejbH .ie>Kao H^eroBa
Kyiia npOKHCJia je. flecHHUH, a^ cy to bhacjih, peon
6h: He6o poHH cyse sa TaKO Be;iHKHM ryf^HTKOM. KaA
cy Mv npeMeiuTajiH nocTe.i>y y Apyrn Kpaj Kytie rAe
He KHCHe, CwMa je penao npo(|)ecopy McHAopy: Aa
ce join jeAan nyT poahm, ne 6hx >Ke;ieo HHuiTa Apyro
6htm, Hero obo ujto caM f5H0." Ko ca TaKBHM pe-
78 JbyfiOMHP n. HEHAflOBlJ-fi

HHMa vAuipe, H OHAa KHA My Kytia bhiuc r^iaee khchc,

a OH HCMa HHMe jxa. je to je cpefcaH Maj-
noKpHJe,
CTop 0,"^ HaJHecpehHHjer sana-ra, to je
npaBH noera.
Ka,'; je Me^ jby^Ma jxejhQUdL aeivijba h cbc iuto je
Ha sewjbH, nocTa je flouKan Aoujao: 3a6aBHO ce
KaouiTO LlJH/iep nesa
y uapcTBy caHbanba. Ha H>e-
roBo ja.iHKOBahbe Bor lAy je peKao: HeMOJ mphc
kphbhth! r^e ch Aoca^ 6ho? Ja th He Mory noMohn:
cBe cy ApyrH sayse/iH, aa Tede na seMajbCKOM CBCTy
HHJe HHLUTa npeocTaJio. Ann aKO xotiem ca mhom a^
>KMBimj, KaAroA AO^eiu, Hefio th ctojh OTBopeHO."
To je npasa He6ecKa yTexa, kojom ce caMO npasii
necHiiuH Mory saAoeojbHTH.
UJnapTaHCKii saKOHH HHcy TpnejiM as ce noeTe
3aAP>KaBajy y h^mxoboj seMJbw. A LLlBajuapuK y BepHy
wTane cy oTnycTHJiH h3 cjiy>K6e BapouiKora Jienapa,
caiMo 36or Tora, iuto je Han^cao k uiTaMnao HeKO/iHKO
necawa. Hdhxob jieKap He cMe hm o mcm ApyrOxM mii-
C iHTH, Hero ,CaM0 CBOJHM 607jeCHHUMMa.

X
HeMUH cy Ao6pH jynai^K, ho HHJeAaH HapoA to h.m
He npHSHaje; Kao Aa h ohh caMH, h3 BejiHKe CBoje
CKpoMHOCTH, o TOMe cyxMH>ajy. Hdmxobo jyHauiTBO cno-
MvuhQ ce 113 AaJiene npoiujiocTM. Cto roAt^Ha npe
XpiiCTa, KBAa cy PiiMJbaHii CTajajiH na bhchhh CBOje
BojeHe c/iaBe, jcaho jyTpo CTwrao je y Phm cTpaxo-
BHTH rjiac, Aa ce Ha peuw Pokh, oa cto xnjbaAa pHM-
CKHX BoJHHKa jeABa AeceT xM./baAa cnacjio; Apyro CBe
H3riiHy. 0. HeMUH cy wx no6vimL Hurjxa AOiaAa hhcv
PjiiMJbaHH TaKO CTpaAaJiii; HHrAe HHcy HjHxobh jierHOHM
TaKO caTpBCHH 6uj\ii Kao Ty. Ca y>KacoM nyjiH cy
npeTH-.y HeManKMx BOJBOAa: MyBaJTe ce obhx BOJHHKa,
KOJH neTHaecT roAMna HHcy noA KpoBOM cnaBajin!

KaA cy Hx roA i'tiMjbaHH AOUHHje nodeAw^iM, MMa;ji! cy
3axBa/iiiTM caMo CBOMe 6ojT:.eM opy>KJy, jiyKaBCTBy h
BeheM paTHOM ncKycTBy, ho unaK CBaKa hx je nodeAa
CKyno CTajia. Y 6op6H, y npBHM peAOBWMa HeMun cy
ce o6mhho Be3ajiH nojaceBHMa jcAan 3a Apyror, Aa He
Mo>f:e hh jeAan ysMaKHyiH. KaA MyuiKapun HsrwHy,
 nilCMA H3 HEMAHKE 79

6opH.ae cy ce hbHxoBe >KeHe Hsa Ko;ia; kha h ohc no-

nanajy, onjia. cy HjHxobh ncH HanaAajiH Ha nenpHJa-
le.'ba, H dpaHHJiH iMpiee jiemeBe cbojhx rocnoaapa.
Hhko ce HHJe xieo npe^aiH: >KeHe cy hccto cbojv
jieny ydnjajie, ii ceoe cbojom flyranKOM kocom y,iaBn;ie,
caMO Aa He na^ny >KMBe HenpHJarejby y pyne
PuMJbaHH cy yjxs.panu na HeMue hs AaHamnje <t>paH-
uycKe. AsrycT noiuj-be J\pysa c bojckom Ha HjHx, kojm
je neKOJiMKO nyia npe;ia3Ho npcKO Pajne, ho Bpjio
.

je Ma;io ycnexa HMao. HeMUH cy ce noB;iaMn;iM y m/Me

AOKMe CHer He y^apH, a la^a cy PHMJLanH Mopa/iH
6e>KaTH H3 nycTe seMJbe. Ka^a AO^e TH6epHJe, APyrw
pHMCKH BOjBOAa, HOSOBe HCxMaHKc Bo^e K ccoH Ha Bepy.
Ka/i Mv Ao^y, oh hx saiBopn y TaMHHuy, a ohm, bh-
AehH Ty npCBapy, csaKH ce6e y6Hje. 3a thm TH^epuje
yAapH M cBy repAiaHHJy c bojckom noceAHe, nyioBe
K'pos myiMe nanHHii, yxBpi^eHja sa cBoje BOJHHKe no-
AMrne, ;.aTHHCKH jesMK h puMCKe saKOHe h ooiiHaje
vBCAe, A\Hore OAaSpane M/iaAMhe nomjte y Phm Aa ce
TaMO Hayne h npunHTOMC. Met^y OBHMa je 6ho m Xepwan,
KOJH je AOUHHJe yHMHHO AoroBop Aa pHMJbane m3 Fep-
MaHHJe iicrpe6e. Bap je laAa sanoBeAao phmckom
BOJCKOM. Kpo3 CBe ;iyroBe pasjierao ce rjiac oCj1o6o-
i)eH>a. Oa E.'i6e ao PaJHe yciany cbh Hcmuh npoiHB
pHMCKe BojcKe, Koja je c noy;^AaH.eM HiiiJia nanpeA,
ceKyhH rpMOBe Kpos Be;inKe luyMe, h npaaehH ce6H
MOCTOBe, a HeMaMKC Mere HHiAe HHCy mofjih uuhqtu.
JeAHe MpaHHe hoHm, KaA je KHuia n;byiuTa;ia, KaA
cy BeipoBH rpMOBe HSBajT^HBa-in, HSHenaAa, ca cbmx
cTpana, VAape HeMUH^ Koje je XepMaH npeABOAHo.
PuM.'baHH, Met)y KOJHMa 6iijaxy Hjuxose >KeHe h Aeua,
36yHe ce h ciaHV f3e>KaTH, usa CBaKor Apseia CMpx
iix je HCKajia. Moctobh cy 6h;ih noKBapcHH, nyxoBn
ooa.-beHHM rpMOBMMa sace^eHM, a OJiy;a je nenpecTaHo
ipaja.ia. Bap h mhoth 6ojhvi PHMJbaHM, KaA bhac as
je CBe M3ry6;beH0, npo5oAy ce cbojhm Ma^^eBiiMa; ohii
Apyrw H3rnHy, h.ih hk HeMun noBeujajy o xpacioBe
rpane, h.ih hx noKo.i^y npeA OjiiapHMa cbojhx (5oroBa;
MaJio HX je Aonp.io ao Pajne. Ueo Phm oho je norpy-
>KeH y >Ka-^ocT KaA je 3a OBy necpehy nyo; uap ABrycT,
80 JbyBOMHP n HEHAHQBHfi

Kao M3BaH ce5e jpnao ie no cbomc ABopy, .lynao ce

y rtasy h BHKao: Bape, Bape! noepaTw mh Moje Jie-
fHOHe!" A/^H, OHH cy cbh jie>Ka;in y xjiaAHHM niy-
jviaMa repMaHHJe. ABrycT ofl >Ka;iocTM nycm 6paAy Aa
My pacie. Ta je no6eAa cnac;ia HeivmnMa FbHxoBy
HapoAHOCT H fbHxoB jesHK. /Ja cy Me^ H>jiMa ociajiH
PHMJbaHH, HeMUH 6n AaHac HMa/iH hckh powaHCKH
roBop Ha/iHK Ha cJjpaHi^ycKH.
Obh paiOBH ca PHMJbaHMAia noHeiaK cy neiviaMKe
UHBHJiHsai^Hje. Opy>KJe n ojieno uito cy ynibanKSLnn
BHAe;iH cy as je 6ojbe, ohh cy hx hochjih m KymajiH
Aa HX cawH npaBe; nmoMMJH o6MHaJH aouijih cy He-
npHMCTHO H pa3Bnja;iH ce Me^y H>HMa; oko 3HAHHa,
Koje cy PHMJbaHH nOAHr/iH, noHe;iH cy npaBHiH CBoje
Kyhe, a laKBHx je 6h;io Aocra. Caiw flpys, npBH phmckh
BOJBOAa KOJH je y HeMaHKy Ay6.i>e npoApo ocHOBao je
MaJHu H joiu ncAecei rpauHha. C H>HMe je Aoui/ia
Apyra pHMCKa Jiernja; OHa je AOJiasHJia ynpaso h3
Jepyca;iHMa. To 6eLue OHa MCia Jierwja iuto je npa-
THJia Mcyca Xpucra Ha Fo/iroTy; H3 re /ernje Boj-
HHUH Ae.iHJiH cy XpHCTOBe xajbHHe ooa kpctom Ohk
cy npeMemieHH ws Tonjie CwpHJe y xjiaAHy FepMaHHJy.
TaMO cy hiii;ih h pasopaBa/iii uBCTajytie AP>KaBe w
BapoLUH, H pacnejiH na KpcT OHora kojh je nponoBeAao
6;iarocT, ;by6aB h MH/iocxMHiy; a OBajvio aoiu/ih cy Ha
cesep Mel) cypoBe HapoAe h noAHsajiH oho iuto cy
Ha jyry o6apa/iM. SnAajin cy rpaAOBe, yBOAH/iH saKone
H no;io>KH;iH ochob xpHiiiiiaHCKOJ Bepn y tom hctom
jierHOHy najiasHO ce jeAan penHT mobck no HMcny
KpecuenuHJe, na Kora cy AejciBOBa/ie XpHCTOBe pe4H,
OH Hx je npHHao AHBjbaMHHM FepMaHHMa, ohm cy hx
npMivia/iH M nonevTH ce no FbHMa BnaAarn. TaKo Ma/io
noMa;io 6yAy npHciynHH XpucTOsoj nayuM.
KaA je Ha jyry HeviaHia oa Ma;iHx >KynaHHJa chjiom
CTBapao Be;iHKy KpajbeBHHy, onaa cy ce HeMUH Apo-
6h;ih y Ma;ie o6;iacTH; 6h;io kx je y hcko BpeMe
BHuie OA xHjbaAe. Jom 1789 roAHHe 6eiue 289 Hesa-
BHCHHx ApwaBa, a Me^y ftMMa mesAecex nesaBMCHnx
BapoiuH, Koje cy co6om caMocia/iHO h c;io6oaho ynpaB-
jba/ie. Te CBe o6.iacTH nynHx nei CTOTHHa roAHna
 nilCMA H3 HEMA4KE 8!

HaAMeiajie cy ce y saHaxHMa h HayKaMa. CeaKa

Bapom 6eiiie npecroHHi^a. OiyAa je aoui-io to iuto
AaHac BHAHMO ue;iy HeManKy noAJeAHaKO npocBefceHy;
y BapouiHMa, rAe Hewa A^cei xMjbaAa jiyiua, HajiasHMo
c.iaBue yHMBepsHieTe ii BejiHKe (}ia6pHKe. l\aHa.uiihy
FepMaHHJy na KowaAHhe Aa HceneTc, CBaKH laj ko-
iMaAHti HanpeAOBafce u >KHBeTH HCManKHM >khbotom.
HaJMajba HewaHKa Bapom, iuto ce thhc npocBeie h
HanpeAOBaFba, ctojh ynopeAO ca Bep/iHHOM, Mhhxchom
H -lajnuHFOM. KoA H>HX HeMa Kao y <t>paHi;vcKOJ npo-
BHHUHa.niiCTa, najraHHana. HeMaHKe Be/inKe BapouiH
HHcy nporyrajie cas CBOj HapoA. Te xHjbaAe HCMaHKHx
BapoiJjH H AaHac CBaKa Ha cbom orffcHiuiy Hey^opno
Heryje n/iaMCH npocBeie, h rpyAe ce Aa ynopcAO ko-
panajy y CBCMy ca HanpeiKOM Be.iHKHx BapouiH. FlpaBa
CBecT, Kojy cy laKO 6pH>K;bHB0 OAHeroBa;iH, ap>kh
c;iory mc^ H>HMa h CTBapa naipiioTHsaM h jcahhctbo.
Ko 3Ha KaKO 6n AaHac cjiaBencKH jyr Hsr/ieAao, Aa
je 3a BpeMe HeMaHie oa JaAo^HCKor ao U[pHor Mopa
H AO Cojiyna, 6\ij\o Asecia AP>KaBa. Me^ H>HMa M0>KAa
6n ce Haujjio 6ap Aecer AP>KaBa, Koje 6n no npHMepy
Ta^THJana h HeMaqa, noAwrjiH yHUbepsHTeie. 3a luecT
cTOTHHa roAHHa npocBeia 6h Mei) H>HMa CTBopHJia
HHAycTpHJy, iproBHHy H oniuTH caBea npoTHB KaKBor
cno.'bauurt.er HanaAaifca. h\ami /ly6poBHHK, iuto je caM
C060M ynpaB/fcao, noKasao je nyAecan HanpcAaK. Majia
FpHKa, KaA je OA^HJia BejiHKy nepCHCKy BOjcKy, 6HJia
je pacKOMaAaHa a;iH npocBehena.
3a HCKOJiHKO KpaTKHx BeKOBa HeMUH cy nyAeca
yMHHHJiH, npeTBopH/iH cy y npaBH paj CBOjy seMJby,
Kojoj cy PHMJbaHH Kao HeKHM OidHpy tobophjih;
noAiir/iH cy HHAycTpujy, pe4)opMHca;]H pWMCKy Bepy,
CTBopiiJiH cy lUKOJie, HayKe, saKone, c;io6oAy, h npaBOM
npocBeioM npocBeTH.TH cy cpeAHHy EBpone.
Cbh
HjHxobh cyceAHH napOAH Mpse hx; aaBiiAe hm. Cbh
npuBHajy na cy ohh MyAPW, bpcahh h y CBer.iy Ao6pH;
jeAHHo IUTO HM He Bajta to je ujto cy
Hcmi^h.
JaH^auiHiH TajiHJaHH, saTO ujto je HdHxob Pum, iuto
ce5e CMaTpajy 3a npaBe HacJieAHHKe cTapnx Phm-
Jbana, ue Mory HiiKaKO Aa ce HaBHKHy na Ty MHcao
6
82 .T^ VBOMIIP n. HEHA:tOBH'H

HCMaMKH HapoA HBAMamHO. Ohh, h3 hhctc 3Jio6e,

jiaiix je
c;ia6o yBa>KaBajy HeMue, peiKO hm KaKBa Ao6pa CBOJ-
CTBa npHSnajy, KaA o ftHMa nHiiiy m roBope bh^h ce
y H>HX0BMM pcHMMa naKOCT M HenpaBA^. Fotobo cbh
eBponcKM HapOAH rpanMse ca HeMUHMa, n cbm BMMy
Ha hbHx. (t>paHuy3, KaA cnoMCHe HeMue, i-bCMy MBJieie
peHH: CTCKa HeMa^Ka"; TaJiHJaH o6hhho Ka>Ke: nceTO
HCMaHKo". CjiaBeHH H CBM jy>KHH napoAH KaA KaKBy
HOBy cnpaBy bmac, ca npespeitoM peKHy: iuBancKa
nocjia". OiyAa cjiaseHCKa pen: xyAO>KecTBO (p^aB-
LUTHHa) osHanaBa BeiuTHKy h yMeiHOCT. Cbbk, na u
caMH TypHMH, Hai^e ce yBpe^en aKO My peneie: npaBH
CM LLlBaCa"; MeljyTMM CBaKOMe je mhjio ano My Ka>KeTe:
,,npaBM CM <t>paHuy3", mjih npaBH cm Mockob." Fla u
caMii EHr.iesM, kojh ce HCMajy samio oa Tyt)MHaua
oojaTM, norjiCAajy Ha HcMue ca sjioChmm OHMMa. JeAaH
HyBen h Hayien Enrjies HCAaBHo je Kasao: sa naj-
Ba>KHMje npoHajiacKe, c KOJHMa ce cbh HapoAw cjiy>Ke,
MMawo 3axBa;iHTH najrjiynjbeM Hapony, HeMuwMa;
a necHMK BajpoH nHiue: M3Metj CBHJy Toia (HeMaua)
BOJiHM caMO fera."
HeMUM, ijjTO BeiiMa ocefcajy ly HenpaBAy, Kojy mm
CBH HapOAH H3 3aBMCTM HHHC, THM Ce BeliMa TpyAC A^
ovAy y cBeMy ao6ph m Bajbann, h a^ nociaHy Aodap
npHMep H yHHTejbH qejiOM CBeiy.
FepMaHHJa to
je Aanac naJBetia pen y Ebpohh; ona je, Kao MnnepBa,
.nena, MyApa, CKpoMHa h
opywana. FleAecei mmjim-
jos-ia HMajy jeAHO nMe, jeAaH iuko/ickm h KttjM>KeBHH
jesMK, jeAaH HapoAHw nonoc. To cy jbyAH ^Jiarn m
nwTOMM, a Kao MpaBH HMPAa 6e3 nocjia He cioje.
Hmko TaKO He nounyje CBOJy Ay>KHOCT Kao HeMau.
CaeecT y PbHxoBoj jxyma to je H>HMa iipaBa cbeTHH^a.
cppaHuycKa cy ycTa KaaaJia: Bor je Aao HOBeKy roBop
Aa M0>Ke caKpHTH oho lUTa mmcjih; a HeMau Ka>Ke:
HCTMHa M noiuTen^e HaJAy>Ke Tpajy
HenpHJaTeji)-
CTBo PbMxoBMx cyccAa KperiM itMxoBy cjiory m je-
AMHCTBo; TO MX je npo6yAMAO Aa bmac CBOjy CHary m
Be.THMHHy, AS noKa>Ky m AOKa>Ky cBOJe npBCHCTBo ef)
iv.

HapoAMMa. Ohm hc 6m Aanac obaKo jaKH h c;io>khm

(on.iH, la MX Hario.ieoH I. nnje ca cbojom bojckom Kao
 niiCMA H3 HEMAHKE 83

CTOKy nperasHO. Ohm cy jxojjie mhc-thjih ;ia Mory y

npoceeheHOJ EBponii >KHBeTH Ha ocHOBy cbojhx AP>KaB-
Hiix npaBa. 0;; lora Ao6a ohh ;iaH3y k Hohy cnpe-
jviajy CBOjy BojcKy; ho aa ue;io to BpeMe on nej^ecei
ro;^HHa CBOjera Bojenor cnpeMaH^a HHie^Hora ^ana
HHje npocBeia saocTa.na; CBe ie, hito je^aH HapoA
CHa>Ki'i H ysBMLuaBa, ynopeAO pac-no h HeroBano. HeMun
He caHDajy Bwrne; napoA je ncciao HauHJa. Hepa3.io>KHe
rpjitt^e, lUTo ce Ha h^hx ca CBHjy cxpana ocHnajy, He
Mory noA^paMHTH h^uxobv cnaey; npasna saBHCT ne
jM0H<e oc.TadHTH ftiixoBy cnary; m ne M0>Ke yciaBHTH
nojier thko CBecHor h BejiHKor napona.
Jlena repMaHHJo! cBaKn Hece6HHHH KosMono/im ca
oco6hthm nomTOBaH^eM npnsnaje TBOje Be.nwKe sacjiyre
3a ueo JbyACKw poA; h caMH C'laseHH (kojh o5epyHKe
npHMajy TBojy UHBiiJiHBauHJy h npocBexy, na crpaxy-
jyiiH sa CBojy HapoAHOCT, Mpse le), Hwajy nocjiOBHuy
Koja Bejiii: HeMai; cBeiau.
.lena FepMaHKJo! MAea/iHMa na Koje cbm napoAM
y dyAy^HOCTH rjieAe th ch Haj6THH{a; EeminHH
TBora yMa n tbojhx pyKy ambh ce cbct. Tboj nanpe-
AaK TO je HanpeAaK uejiora HOBenaHCTBa. Th ch oho
cyHue iiiTO OA BanaAa hctokv nyTyje jxa CBexjiocT ao-
nece yAajbenHM napoAHMa; AOKjie Aonnpy spauH
TBoje npocBCTe aotjic je BHAeJio. KoroA Jhy6i\ npaBo
pasBHhe jbyACKora poAa, Tpe5a Aa th r-Kejiw cBaKO
Ao6po; saTO h ja tbojom CBeT.iomtiy o6acjaH m oa
AeTHH>CTBa rpejaH CBpuivjyhH obo ohcmo ycTajeM
Ha Hore h ca hckom no6o>KHomhy bhhcm: >KHBe;ia
PycHJa!
 (y Busoadehy 1870. rod.)
XI
Uacm hm no -aKO hh 6p3'o. OiKaKo caM y om\
BapoiuM joijj HHTiia HMcaxN\ Hiuao Ha OBy CTpany m
OBHM nyiew; oh A\e boam k jyry; cBejeAHO, Morao Me
BOAHTH H K ceBepy. Cbm cy mh nyroBii jeAnaKM. Moj
xoA HCMa HHKaKBe onpeAejbCHe najviepe; jwoje Hore
noMHHy ce jcAHa npeA Apyry 5e3 uKaKBa uwjba, mojh
AaHH MCTO TaKo. Macm nacywue Kpos obc ajieje, hacm
Hac>Mue Kpo3 OBaj >khbot. OciaBJbaM Bapoiu npe hb-
jiacKa cyiiua, BpaiMhy ce noc/ie sajiacKa cyHua. Bm3-
6aAeH je oa XoM6ypra BehM, oa EMca JienujM, oa
XaJAejioepra ;iy1^M. XoMdypr ctojh Ha 6pery, BH36aAeH y
AOJiHHM XoMdypr MMa x;iaAHy MunepajiHy BOAy, Bus^a-
ACH Bpy^y; y XoM6ypry je BOAa KHce.na, y BusdaAeny
c.iaHa. Ty BOAy, hm y XoMdypry hh y BMsCaAeny, nehe jydi
HMJe HHKaKBa >KMBOTHH)a ocHM jbyAM. BM35aAeH je jieKO-
BMT 3a Kauiajb, pcyMainaaM m naTpMOTH3aM;6jiaro 0H0A\e
Ko npoeeAe cBoj >khbot a ne nosna HMJeAHy xy 6ojiecT.
Bn36aAeH je Bp;io Ao6ap h npoiHBy CoraicTBa, jep HMa
pyjiei, 6aHKy 3a MrpaPhe na noBue. Bojicchh nMJy OHy
OjbyiaBy BOAy, h ocetiajy ojiaKUjatbe; a CBMwa je Ayro
BpeMe. 3mmh AyrH cy hm a^hm, jiexH Ayre cy hm hoHh.
BH36aAeH HHJe to.ihko nyBen 36or CBOJe jiCKOBHie
BOAe, KG HKO 36or BejiHKor CTMuaja 6ecnoc;ieHHx jbyAH
M >KeHa. XMJbaAaMa cipanaua, nyTHMKa, obmx ooraiMx
cTOKyha AO^y m npoBeAy oBAe HeKOJiHKO HeAe;ba, h;iii
HeKOjiHKO MeceuM. PajHCKe o6a;ie h pajHCKa KynaiM.Ta
H>HMa je HaJMHJiMJe rijiaHAMUJie. Ma.TH je Aeo Mehy
H>MMa iiiTO Ao;ia3H Aa ce JieHM; CBe AP>ro JieiH Kpos
OBaj cBer le Tpa>Ke ce6H 3a5aBe, h hmpac je hc
najiase. ;lyro mm BpeMe na AlMCMCMnM m FaHry; Ayro
MM je BpeMe na Hnjiy m Boc(J)opy; Ayro mm je BpeMe
Ha ortt>eHOM BeayBy h na CHe>KH0M MoHo.iany. Bc/iMKe
 nilCMA H3 HE.MAHKE 85

BapoujH,.lOB, My3HKe, nosopHLUTa, 6a;ioBH: to mm ce

oAaBHo AOcaAHJio Tora cy ce cBera ua-
ora;iHy.o;
cmtm;ih npecHTH/iH. Hniuia 3a ihnx BMiue HeMa
HOBO. KaiKaji ipne y AaJiene AMBJbe seMJie, a;iM laMO
HCMa ffcHMa 3a6aBHora >KHBOTa, h laMO Ha^y jiohaoh-
CKe o6HHaje h CBoje cyMopne jp>roBe c KOJHMa Hehe
Aa ce Apy>Ke. Kajx cy y caMohw m^Jhux 3eMa;ba, >Ke;ie
RHTOMO ApyLiiTBo; KaA cy 6;iH3y esponcKor ApyuJiBa,
K.iOHC ra ce. 3hmh 6e>Ke y lon-iy CnuM.iHJy, jya. He
BHAC CHer, .leiM nyiyiy y IJJBajuapcKy h neH^y ce Ha
BHCOKe 6peroBe, as bmac CHer.
CBa ocehaH>a aa
CBBKO y>KHBaH5e noTpoiiiHJtM cy MJiaAocTH; caMO cy
iiM jom npeieK^tH hobuh h >kmbot, a to je lepcT sa
TaKBe Jhyn,e.
Ko MX rjicAa y cBaKOM u3o6Mjby, Morao 6n pehw
Aa cy cpehHM, npecpehHM; ajiH 6m ce npeBapMO. CBe
MM je AaTO, a-TiM 0Ay3eT0 mm je oho iuto saHMHaaea m
cjiaAH >kmbot; OAyseT mm je paA, HeMajy HMKaKBa nocjia.
CTOJe aajiyAHH. KaKBa je to crpainna pen: HCMaTH
HMKaKBa nocjia Ha obom cBer^! KaKBa je to TeiiiKa
ocyAa HaA "/Kmbotom OoraTMX a jiCHiHx .T>yAM! LLJTa ce
roA Aorat)a Ha CBery HjMx ce HHuiTa ne tmhc. hbiiMa
HHKO He Tpeoa, ohm hhkom ne Tpeoajy. >KMBerM oa
6oraTMx npMxoAa, to je naJTCVKM sanaT. Hckojimko
xMJbaAa TaKBMx /byAM, ujto mx cBarAa MMa y obmm
KynaTM.iHMa, to je hckojimko xMJbaAa saroHCTaKa, po-
Mana, to je hckojihko xM.^aAa >kmbmx MyAHOBaTHx
KH>Hra. Ko je oecnocj.en MO>Ke mx CTyAMpaTH h npo-
HMTaTM 6ap oHOJiMKO, KOiiMKO ce c uojha, Ha KopMuaMa,
MO>Ke BMAeTM. Te K^Mre CBarAa cy saTBopene, hyTe.
Be/iMKe BappujM Aajy Be.TMKe opMrHHa;ie. JIohaoh, napws,
HeTporpaA, Hobm JopK, to cy MecTa, pac obc hokpcthc,
HCKopMCHe HajBMUje HHMy M Haj6o.i>e ycnesajy.
6M.TDKe
Ohm HMUJTa He paae; >KMBe oa cbojhx Be/iHKHX npMXOAa.
/loK Tpaje AuiaAOCT CByAa nx cpeTajy caAve 3a6aBe m
MH/iMHC, a-TM noc.ie BMAe npcA co6om MCTy nycTOiu
Kao H 3a co6oM. HMTaBora >KMBOTa ncMajy lUTa Aa
>Ke'ie; neanajy KaKO cy c.naTKC naAC, na MaKap ce
OHe HMFAa M He McnyHM^ie.
Ohm y cbomc >KMBOTy HMajy caMO M.iaAOCT m CTa-
86 JbyBOMHP n HEHAflOBII-E

pocT; fbHxoBa je MJiaAOCT KpaxKa a ciapocr jiyra.

H^HMa CBaKH AaH sancra sai^e no jejiHO cynue. Ohh
o6hmho Jby6e caMotiy. Majio roBope, mhofo je^y, ywe-
pcHO HHJy. OcHM ce6e HHKora He nouiTyjy, Mpse Ha
cae ceer a HajBHiue na ce6e. Ka^ HerAe ynecrajy
seMJbOTpecH, KaA ce oxBope hobh By/iKann, ohh laMO
ipne. ripe abc roAHHe, roMHJie cy hx, nex neAejba
Mopew, nyxoea.ie na HHAHJCKa ocxpsa, aa Mory bhacxm
noxnyno noMpaHeH>e cyHua, j\a. rnejie hckojimko Mnnyxa
y MpaK, a xo cy mofjih koa cBoje Kytie cBane Hohw
BHAeiH. HajpaAHJe HHxajy KaA KaKaB acrponoM y ho-
BHHaMa orjiacH ash h roAHHy KaA tie csex nponacxM,
xo HX MHoro saHHMa, xoMe ce Bpjio o5paAyjy, jep xo
jom HHFAa HHcy BHAe.TH; pacnHxyjy ca Koje ce nnannne
xo M0>Ke Hajjienuie rjieAaxH. OoHnne nojase m 3a6aBe
HiHMa cy HecHOCHe, CBe cy xo cxo nyxa BHAejiH y panoj
MJiaAOCXH. CaA rjieAe y HHiiixa. To hx npnjaxHHJe
saHHMa. KaKo CBane jeAwna hm je 6pHra mxa ^e xora
Aana paAHxn, xo jecx: luxa he xora A^Ha He paAWtM,
a xo HHJe Majia 6pHra. Mb BapoiuH v Bapom, ca TcMse
Ha PaJHy, ca Hese na ApHO, ca Tnxora OKeana Ha
o5a;ie uiBajuapcKHx jesepa 6e>Ke oa Ayrora BpeMeHa,
a OHO ysacxoniie 3a hbHMa kac, ne ocxaBJba hx HHraa
Kao ceHKa, 3a 6ecnocAeHe newa HwrAe nocjia. Ohh
CBH 6o;iyjy. H^nxoBa je onmxa 6oAecx: Ayro epeMe;
OHa je xeujKa h AocaAHa; AOJiasH caMo na doraxe,
jieihQ H decnocjiene. ripeKH jti jiqk caMoy6HcxBo. Y
OBHM KynaxHJiHAia mhofm ce xaKO noxnyHO hsjichho.
3a decnoc/iene CBex je npasan, >khbox je py>KaH h
ropaK. CBaKH MpaB, CBaKa 6v.roKa, HMajy Henpecxano
Aa Bpme cBoje nocJioBe. CvHue ncMa KaA flBa Mnnyxa
Aa cxaHe as ce OAMopn. Ko HCMa Biime HHKaKBa nocJia
na OBOM CBexy, HCKa ce yKJioHH.
BnsdaAeH je Bapoiu Koja je MHAHOHe noxpouiHAa,
Aa xaKBHM jbyAHMa, 8a HjHxoBe CKyne noBue, hsmmcah
H cxBopH sadaBe. Kao sa dojiecHHKe cnpeMJbene cy
CByAa yroAHOCXH h nonyAe; Kao sa pa3Ma>KeHy Aeuy
HaMeinxene cy CByAa nrpawKe h sadaae. Ohh mecx
Aana Hiinixa ne paAe, a ccAMora Aana >Ke;ie Aa ce
OAMope Am ceAMora je Aana FeAe.ia, ona nap'' mil
 nilCMA H3 HEMAHKE 87

FfcHxoBy THUiHHy, HCAejba Hx jbyiH H y3HeAinpyje. Tora

xprcBaua h paAHUKa
j^aHa xH.iiaAaMa saHaiJinja, sianux
cBaKe Bpcie us MaJHua, /(apAnuTaia, Xexcra, cI^paHK-
(})ypTa H MHorwx ApyrMx Mecia, sajeAHO ca cbojum
nopoAHuawa noBpse y BwsdaAeH, ah ce ly npoBCAy a
Aa ce ripoBecejie. Ft)HMa,KOJH mecx A^na paAe, ccamh
je AaH nyH saAOBOJbCTBa h 6o>KaHCKor d.iarocj oBa.
hbMMa npasHHK HHJe npasaH, oh je npenyH paAOCiH.
Oa paHora jyipa ao nojia Hohn Tora Aana Bn36aAeH
je HjMxob. XoAajy h xpne no napny, ceAe nopeA K.iyna
Ha TpaBH, jeAy Ko6acHue h neMeH>e uito cy codOM ao-
ne/iH, nwjy bhho h3 Oyiejba oes nama; KaA hm je
BpytiHHa CKHHv KanyTc, m laKO ceAC oko Mayiora je-
sepa; CMejy ce rjiacHo, njbecKajy pyKaAia KaA MysHKa
CBHpa, MeCTO H OHH C MySHKOM 0663 jy, KaXKaA 3BM>K-
Ae; H>HX0Be >KeHe Bemajy CBOJe lueuiHpe h MapaMe o
Hajjienma Apsera, nobHjajy CBojy Aeuy y napKy; KaA
npoi^y nopcA Bac peKHy BaM: Ao6po jyTpo; KaiKaA Bac
nHiajy KaA nojiasw nocjieAH>M BJiaK iis BM36aAeHa;
HiHxoBa Acua Tp4e no uieTajiHuiTy, npebphy ctojihuc,
nyvKy ce y3 APBeha, yceK^yjy ce 6e3 MapaMa, oauajy
nomy npcA Bame Hore, Hoce KOJiane, AOAwpajy Bac
MacHiiM pyKaMa. To HKiuia ne Mory Aa ipne crpancKH
rocTH, cBeiCKH nyTHHUM. HcAejba 3a HjJix le Bpjio ne-
npKJaiHa. Ohm Tora Aana 6e>Ke m3 BusoaAeHa, hjih,
CBaKH Ha CBOM npoaopy, npoBCAC xaj MUTas AaH ny-
mehu uiirapy. y noTnynoj yca:AJbeH0CTH h tmiuhhh
HMajy OHH noinyHy ycaMJbeHOci n THuiHHy. To 3a
HjHxoBy 6ojiecT, sa tt>HX0B cn-nwH, aKO m nnje jick, a.iH
je OjiaKUjaH>e. CyMopnocr HajpaAwje JieHM ce cyMop-
Houihy, Kao mro ce nnjaHMua Jienn bmhom, a wajiocr
cysaMa.
/tanac je HCAejta. HojiaraHO xoahm. Moj ce nyr
CBe BHUie H BHiiie neH^e ys 6pA0, a Bapom CBe HM>Ke
ociaje y ao -hhh. Jlene H^nBe na CBe cipaHC mapeHe
ce OA paaJiHMHiMx ycesa; Kpo3 h^mx bpbh cbct neujKe
M Ha KOJiHMa y BH36aAeH. Cbh cy o6yMeHH y crajahe
xa.-bHHe. MoA\UM h AeBOJKe AOBMKyjy ce ii HUjMeKYJy ce;
jyiapH^H BasAyx pa3.ie>i;e ce oa HjMxobof CMejaH>a h
neBaH,a. M crapo n M.iaAO 3aKHTH;iH cBOJe nieniMpe
8 jbysoMiip n. hehauobu'b

nojbCKHM uBefceM. l^Befce nope^ ceaKor HacMejanor

o6pa3a Jieno ctojh; tv je H>eroBO npaeo mccto.
MmaB car Hjwa KaKO xoahm. M no.naKO Ka^ ce H^e
OAMHHe ce. OcehaM ce 6ojhe Hero y BapoiuH; He bhjihm
HH UPKBV C BHCOKa ABa TOpOHja; JOUI HCKOJIMKO KO-
paKa na ce Hehe bhacth hh jeBpejcKa CHHarora ca
CBOJHM nosjiaiieHHM kpobom. MecTO BnadaAena yKasyje
jv.H ce .nena PaJHa: npy>KH;ia ce Kao njiaiHo. HDene
o6a;ie h nenperjieAHe paBHwue nyne cy 6oraTHx cejia,
Koja ce Majio hhm pasJinKyjy oa BapoiuKHX Mecia.
Hajjienme bhah ce nyBena h BCJiHKa Bapoiu MaJHi;;
npBH cynnaHH spauH Tpenie no KpoBy feeroBPix Kyha;
OH je Beh 6yAaH; bhahm AHMOBe oa pasjiHHHTHx napo-
6poAa H (})a5pHKa; nyjevi 3BH>KAaH>e >KeJie3HHi;e. Osa
paJHCKa Ao;iMHa }ia']Jieniun je Bpr y Ebpohh. To je CBe
Kao jeAan napK, to je npeKpacHH 3BepHH>aK, y komc
>KHBe HHTOMH HeMI^H H AHBJbH CTpaHUH.
Beti caM Ha Bpxy 6pera qjto paciaBjba BHsda-
AencKy AO/inny oa Pajne. Ha obom y3BHiueH0M Meciy,
Ha OBOM norjieAa;iy, paAO 6hx ce OA^opHO. Ohh, hh-
lUTa APyro nero ohh, Ha;ia3e HeKy npHJainy 3a6aBY.
Jlena cjiMKa TpenrH npcAa mhom. KaA 3a>KMypHM ona
HmHe3He. HyAHM ce, KaKo je neiviaHKa MyApocT na
OBaKO ;ienoM Meciy 3a6opaBii;ia 6ap jcAHy Apseny
Kjiyny HaHHHHTH, KaA Beti HeMa rocTHOHHue, na Kojoj
6h na TpH je3HKa CTaja;io nanHcano: Jien H3r/ieA. Fac
Hejwa TaKBor nainHca CTpanau He CMaipa sa CBOjy
Ay>KHOCT Aa crane h Aa r;ieAa.
Morjio 6h ce cecTM h na ipaBy, a;iH ipaBa je
jom B;ia>KHa oa poce, 6h;io 6h npoTHBHO /^eKapCKOM
caBexy. OcehaM Aa ce noHHtt>eM jbyiHTH na HeMue,
na Ty r;iyny BHsdaAencKy oniuTHHy, iuto ce sa to-
jiHKo roAHHa HHJe cerHJia j\a oBAe jeAHy KJiyny sa
6o;iecHe CBoje rocie HaHHHH, a snajy as HUJiy noBi^e
M npHJiore sa MysHKy, sa CBOjy CHpoTHH>y, sa yjien-
iuaH>e napKa, h, na noc/ieiKy, HCKy TaKcy sa OHy
Bpyhy BOAy Kojy CBaKO jyrpo nnjeMo h KOJa cawa hs-
BHpe. P^e HCMaHKe! KaMO OBAe KJiyna? JaAHH cipaHUH,
MHjiHOHe 7 pome koa Bac, a KaA ce xoAajytiH yMope
Hewajy na ihto Aa ceAHv!
Bp/io cam ce HP/bviKO
 nilCMA 113 HliMAHKE 89

MopaM craiH h nojecTH je^aH opasH/iHJaHCKH KOJia-

HHh. AnoTCKap, r^e caM mx Kynwo, KJieo ce y cBoje
nomTett>e Aa je to jick oh CBanera. Cjiaey obhx ko-
jianwha pa3He;ie cy BHadaACHCKe hobwhc y cbojmm
orjiacHMa. Ohh y yciHMa c;iaAe h Hsr.ieAajy Kao Aa
cy OA HenpocejaHor dpamna ywemeHM; HMcy hh BehH
HH OA jeAHora AHHapa. KaA caM hx npsH nyx
ji,t6jbii

KynHO, 6viJie cy y anoieuM joui abc EHr;iecKHHje. Ohc

cy Kynnjie agcct Kyinja, y cBaKOj KyTMJM HMa no
ABaAecei h nex KOMaAa; h laj 6poj jickobht je. J\o6pa.
HM je ueHa: CBaKa KyiHJa ABa (})opHHTa. FlMrao caM
anoieKapa oa nera npaBH le HyAOTBopne KOJiaHwhe,
H OH MH je Kasao Aa je ao6ho hcko dpauuHO, oa He-
Kor njiOAa, hckof peiKor APBeia hs BpasH. Hje. To
6pamH0 saMecH oh ca noMemanoM MMHepajiHOM boaom
H3 Bn36aAeHa, XoMdypra, Kap. c6aAa h EMca. Te
BOAe CBana aa ce6e, Jiene paajiHHHie oojieciH, a y
TOM HyAecHOM C'pasMjiCKOM 6pamHy, yjeAHO CKyn-
jbCHC, Jiene dpso m cnrypHO CBany oojiecT Koja MO>Ke
Ha HOBCKa AoiiH, H noKaaao mm je rcMHwiy nncaMa H3
CBHJy aeMa.Tja, y KOJHMa 7pa>Ke Aa mm OAMax noiJj;be
Te KOJiaHHhe, Msneo mm je hhcmo OA^opa napHCKwx
jienapa, y KOMe ohh noTBp^yjy Aa je to saHCTa neo-
6h4hh JiQK npoTiiBy CBHJy doJiecTH. Flocjie HeKo;iHKO
Aana nHTao caM AOKiopa, kojihko hx na jeAan nyT
CMeM nojecTM? A oh mii oAroBopn: Ax, dpasHJicne
KO.iaHHiie! Mo>KeTe mx y3MMaT no nex, no AeceT.
EHr;ie3H hx Apo6e y 6ejiy Ka4)y h y cyny: HHUJTa ne
ujKOAe." KaA caM My npwMeTHO Aa cy Bpjio CKynn,
OH MH pene: Aa cy jcbtkhh, ne 6h hx hhko nynoBao."
CaA MH je Bpjio Ao6po: nojeo caM jeAHo 3a Apy-
FMM TpH KOJiaHwtia. .laKuie caAa AHJaM h ;hyTH>a Me
cacBHM npo^e. Macm Aajbe. MojM norJieAH ynpaa-
jbCHH cy Ha Pajny, Ha Ty ;ieny h OKHhcHy HCBecTy,
OKo Koje ce napoAH ubc xHJbaAe roAHHa Cope h KOJby.
OTKaKO je JbyAH, xyny ce Me^y co6om, h TyhHhe ce
AOKJie HX roA HMa na CBeiy. Abcjb h KaJHH, KaA je
uejia scMJba dwjia cawo h>hx ABOJHue, noxyK.'iH ce
Me^y codoM. MyAHOBaTo! FlpBoj CBa^H Mehy jbyAHMa
H npBOM ydHCTBy 6ho je y3poK MOJiMTBa Bory. Cbcto
90 .bySOMIIP n. HEHA/].OBMT

riMCMO, y npBMM CBOJMM BpCiaMa, TO HaM HanoMMH^e,

jia HaM omh;ih pejiHrnjy u MOJiiiiBy. M ^aHac 6HJy ce
cyceAH 36or sepe. /],a ociaHy caMO ABa MOBCKa Ha
uejioj oBoj seMjbH, oner 6h ce CBa^ajiH h lyK/iH. JbyAw
Hajnpe cy ce lyK/iH necHHuaMa h APBeheM, hotom
KaMeH^eM hs npaiiKe h apbchmm KoiiJbejvi; sa tmm
cipejiaMa h ManeBMAia. KaA ce sopa npocBeie yKa-
sa.ia, M djiara xpHmiiaHCKa Bepa sao/iaAajia, ryKJiH cy
ce h3 nyiuaKa h TonoBa. A caAa, npH CBpuieiKy ^h-
JiocoBCKor A^^BeTHaecTor eeKa, lyKy TopneAajwa h mm-
TpajLeaaMa. HyAHOBaiol Y jeAHO mcto Bpeiwe no-
jaBJbyjy ce y HcMaHKOJ tohobm, lUTajvuiapHja m Kyra.
M ULlBapL;, h FyTeMdepr, h Kyra po()eHM cy y jeAHOM
H MCroM CTOJiehy n y jeAHOM hctom Aiecry, y MaJHuy.
Jouu HyAHOBaTHJe! LLlBapu, ckpomhm Kajiy^ep, msmh-
c;iHO je 6apyT sa nyniKe; ryTeM6epr, paTHMK h no-
6opHHK jeAHe napiHJe, hsmhcjimo je nenaTity, h noneo
je 6H6.iHJy m MOJiHiBe iiiTaMn:.TH; a cbcth BoHH(})a-
UHJe nana ROCJiao je Kyry a^ KamiHryje desdoHcne
JeBpeje, a ona noMopmia no5o>KHe HeMue!..
Moje Hore noMnny ce HanpcA, mojh norjicAH cxoje
Ha PaJHH, MOJe mhcjih npaxe H^eny HCTOpujy m H>eHo
Bepyraffce oa HSBopa ao ymha. 06ajie H^ene nosnaie
cy mh; Hajcjia^H a^hh ^aHKora yKHBOia ly cy mh
npoieKJiH. Ha HdOJ HCMa HMKaKBe npoMewe. Xujhajxe
BeKOBa npouiJiu cy KaKO OHa oByAa hcto oBaKO lene.
/jecei xHjbaAa peica, noTOKa m noioHM^a, iuto OHa,
nocpcAHO H HenocpeAHO, y ce6e npwMa, n, Kao 6pH-
>KJbHBa MaiM, BOAH Hx oKeaHy, ouy CBHJy HSBopa m
peKa. Ona MMa CBoie xMXHe noc;ioBe; CBaKa H>eHa
Kanjba MMa CBoje onpeAejien^e. HnjeAaH MMHyi ona
He CTOJM 6ecnoc;ieHa; ash Hoh ona BpujM CBOje Ay>K-
HOCTH. y BeJlMKOJ paAHOHHUH, lUfO CC 30Be HpHpOAa,
H ona je jeAan paAKm, mio ce HenpecTano noKpehe,
KOJM HaK ca CHe>i<HMx Ajina KaMCHje, necaK, Apsehe,
Tpytbe M MyiJbar choch y Mope, h laMO hx 6pH>K;bMB0,
spHue no 3pHue, no CBHMa 3aK0HCKMM npaBHJiHMa,
c/ia>Ke. TaMO, y ji,y6jbvinii MopcKOJ, Hacnna ona hobc
a-finHJCKe 6peroBe, HOBe necKOBHre paBHHue, hobc cjio-
jeBe KaMeHora yrjba. KaA ce Mope M3MaKHe h npoMeHU
 nilCMA H3 HEMAHKE

CBoje KopHTO, H>eroBo tie aho 6hth /lena seMJLa, Koja

he npoH3BOAHTH dojbe myAie, 6ojby ^hbothhjY m 60.156
.'byAe.
PaJHa je mhofo ciapHJa oa flyHaBa. Ka^ je OHe
aeMjLe, Kpo3 Koje caAa lene /lyHaB, noKpiiBa.TO iuh-
poKO Mope, PaJHa je xeK.Ta hcto oBano. Ha HseHMM
o6a;iaMa 6iiJie cy BejiHKe luyMe, nyHe nxMua h sbc-
poBa. JbyACKora rjiaca HHJe 6iiJio jxa. ux ysHCMnpyje.
CyHue, CBOJHM spaKOM, HHJe mofjIO AonpeTH ao fteHe
BOAe, naBHT 11 BpxoBM rpaHaiHx Apseia caciaB.TDa.iH
cy ce HaA HbOM. Ha pfcenoM bcapom JiMuy He nosHajy
ce xHJbaAe roAHHa. Ona je HenpecraHO MjiaAa, xHTpa,
Becejia. H:>eHH laAacH HeMM cy. MpiBe ciene iiito ce
Kpaj hbe H3 ciapnx rpaAwtia ocwnajy, BHiue SHajy ro-
BopHTH npomjiocTH. riopcA OBHx o6a.ia KOMemajio
ce jbyACTBo OA naMTHBeKa oa HenaMiMBeKa. CeaKH
TajiacHh PaJHe npoHeo je no jeAHO jbyACKo HMe, no
jeAHy MpiBy r.naBy. OAHejiH cy nx y MOpe, y laj Be-
HHTH 3a6opaB. Mope He npHna HHmia, oho myiuTH
H tiyiH. HaeroBe cy Ay^HHe nncMO noA nenaiOM.
ripBH jacHH norjicAH, KOJe je Hcropuja na Pajny
damiJia, Ham;iH cy Ha o6a/iaMa HsChmm AHBJba rep-
MaHCKa njieAiena. Ohh cy >KHBe;iH no cbojhm BejiwKHM
QjyMaMa Me^y ambjehm 3BepoBnMa. FepMaHn laAa HHcy
HHmia sHaAH sa ony jieny uHBHAH3auMJy, Koja je y
TO BpeA\e uBeia.Ta Ha jyry. /^0KAe cy mof.ih OHMMa
BHAeiH, AOTJie je 3a h>hx dnjio oBora CBeia. JeAHora
jyipa ca OBora ncTora 6pera, yrjieAajin cy rB03AeHe
.'byAe y OHOJ paBHHun fac caAa Jie>KH Majnu. To cy
6hah PnMJbaHH ca cbojhm oKJionnAia n ujTMTOBHMa,
Ha KOJHAia ce ojinciao 3paK cynwaHM. To cy le
HCie o6ajie rAe cy toamkc cjiaBHe BojBOAe npeAa3HJie
peny PaJHy. OAaBAe ce nerAa Morao BHAein I4e3ap
Ha CBOMe Myny, AiHJia ca cbojhm KpBaswM waneM,
Kapjio BejiMKH ca 3iiaTHHM kpctom, 3a thm Opmaphk
Bapdapoca, PyAOJKJ) Xanc6ypr, fyciaB Baaa, m nano-
cjieiKy Hano/ieoH Bonanapia na cbom 6e;]0M KOH>y,
ca Hajc.oaBHHJoM bojckom Koja je HPAa Pajny npenijia.
HapoAH cy CAyuiajiH tt>eroBy KOManAy, KpajbCBH cy
6hjim HberoBH rcHepa.iM. To ce CBe Kpeia-io na Py-
92 jb.VBOiVUiF ri. HEHAAOBH-R

CHJy. Hano/ieoHy ce hhhm/io aa MO>Ke sanoBenaTii

BCTpy A^ He AYBa, CHery Aa He naAa. Espona 6eme
HiCroBa, BjiaAapn sa ;by6aB cbojmx npecTo.ia nocTaiue
H>eroBe ciyre. JeAHora jyipa, y /^pe3AH, KaA je yciao
OA cnaBaH^a, HieroB a^yianT y^e My y cody c obmm
peHHJwa: Kpajb HanoJiHTancKH, Kpajb BecT(})ajiCKH, Kpajb
xoHOBepaHCKH H join HeKOJiHKo BJiaAapa CToje npCA
BpaiHMa, H >Ke;ie Aa y^y npeA Bame BejiH4aHCTBo.
MMa ;iH joni kofoa Aa neKa?" yoHia HanojieoH.
,,/lHpeKTop nosopHLuia, rocnoAMH TajiMa, neKa/'
nycTH TajiMy, neKa AO^e Aa ce pasroBopHM c hhmc
luia lie npeACTaBjbaiH; HMafce AOBene y nosopMUJiy
napTep nyn caMHx KpyHHcaHHx rjisBa."
Jom ce
HHFAa HMJe MOBCK sa >KHBOTa CBora noAHrao h3 npaxa
Ha TaKBy BHCHHy. riany BoHH(J3auHJa VIII KaA je py-
Mao, noc;iy>KHBa;iH cy, noA cbojhm KpyHaMa Ha rjiaeM,
Kpa/b yrapcKH h Kpajb chuhahjckh, ann oh je sano-
BeAao y MMe CBeiora fleipa HanoJieon je sanoBCAao
caMO y CBoje HMe. Ha xy BHCMHy /laKuie My ce Cmno
noneiH Hero ce na HjOJ OAPwaiM. Yt hlutho je na-
HC-na Koja cy ra noAwr/ja h thm je yHHUJiHo ce6e.
riocjie HeKOAHKO HeACJba, c oBora hctof 6pem-
HHfea, Mor;iH ere BHAetw jeAHe ysane caoHHue h y
H>HMa ABa HOBeKa: o6oJHua cy 5h;im 6jiej\ii h cMp-
SHyTW, odoJHi^a cy 6m;ih saBujeHw y KO>Kyxe; jeAan
6eme norpy>KeH y Ay^OKO hyiaite, a APyrH je noKaA-
ujTO onoMHH>ao KOHMJaiua Aa 6p>Ke repa KOihe. Momm
CTe Hx BHAeiH KaKO cy ciajiM npeA jeAHOM MajiOM,
CHpoMaiuHOM rocTMOHHUOM, KaKO cy ce.aM OKO Baipe
Aa ce orpejy, KaKO hm jeAna crapa >KeHa cnpeivia nemio
sa jejio, AOK ce KOhbw OAMope; ona ce nexoiHue 3a-
rjieAa y jeAHora oa xa ABa nyiHHKa, a oh oa Tora
nor;ieAa npeipny, yciaAe, h cbomc Apyrapy c[)paHuycKH
pene: OBa Me >KeHa no3Ha;ia, xaJAeMO Aa/be!"
To
je 6ho HanojieoH, kojh je 6erao h3 Mockbc Kpos
HeMaHKy.
Ebo jeAHe KJiyne nopcA nyxa. OAaBHO ocehaM Aa
MM Tpe6a HerAe cecrn h oamophtm ce. K;iyna je na-
MeiiiTCHa y x-ibav, H3Me^y ABa APBexa; no CBOj npH-
jiHUH H3.ia3H;ie cy xpw KOMMCHJe AOKJie cy H3a6pa;ie
 IIHCMO na HEMAMKE 93

OBO MecTo. K.iyna je ^yranKa m JienwM Hac-ioHOM ca

CTpaHe orpa^eHa, ann uMa hcko Ha iho]: jcAaH roc-
noAHH npy>KHO ce h Jie>KH, KJiOMnaB upn meiijup h 6eo
BejiHKH aiMpe.T CTOje y TpaBH He^ajieKO oa ftera. 3a-
ycTasHM Hore HacpeA nyra. FjieAaM h MepwM OMHMa:
Mory jiH H ja Ha APyroj oojiobhhh jielnH. Mory. Kopa-
MHM HeKOjiHKO iiyia, cnycTMM lueiuHp m aMpe;i y ipasy,
na ce onpy>KHM Ha KJiyny. Onaj rocnoAHH, luto Ha
Apyroj nojioBHHH ;ie>KH, HMJe hh jcahmm snaKOM noKa-
330, A^ je npHMeiHo Moj AOJiasaK. LUto caM ja Aomao,
H^era ce Humia ne thhc. Oh rjieAa na jeAny crpany,
a ja Ha Apyry. HHJe mh HenosHai: BM^ao caM ra Jiane
H OBe roAHHe, cpeiaMO ce. OiKaKo caM caAa y Bhs-
6aAeHy, pynao caM c H^HMe BHUie nyia aa jcahhm
CTOjioM KOA KpHCTMana. Ty HaJBHiiie AOJiase ohh, kojm,
OCHM Kejinepa mxo noc-ny>Kyjy, hh c khm apvthm
He roBope. leAaHriyi yciao je oh ycpcA pyHKa h oth-
mao caMO saro, iu:o ce hcko hobo ApyniTBo 3a apy-
THM CTOJIOM r/iacHO paaroBapajio, nia;iHJio h CMejajio.
JOHl HeKOJlHKO \h\iX HaMpIUTHJlO CC H OTHIUJIO. Mo>KAa
6nx H ja HSHUjao m Tpa>KHo MwpHHJe MecTo, ah HHcaM
Henao lunapr/ie. /la ne 6vi onei Mopao pynaiH djiHsy
laKBor ApyuJTBa, Koje caMo neAejbOM AO/iasH, oh je
jaHac ocraBHo Bapom. flyro My je BpcMe, na c Tora,
Kao H xHJbaAe Apyrwx, >khbh caMO sa ce6e h hh c khm
ce He Apy>KH. MMa KpaiKy, npoccAy ^paAy, CBana My
je upia Ha jienoM, 5;ieA0M jiHuy jcAan KOMaAHii ipa-
reAHJe. Ko 6ii Morao snaiH KaKBH cy ra tciukh yAapn
saBaAH.iH ca ucthm cbctom. MMa MeKanHx h ocexjbH-
BHx cpua, Koja, aKO Ma/io Aapneie, Kao craKjio npe-
nyKHy, oMpsHy Ha JbyAe h na CBOj >khbot. y laKBOM
cpuy HHUJia Apyro ne BHAHie ochm xpH yraiuena Kpa-
lepa: .i^ydaB, Bepy h naAy. TaKBH Ao6pH JbyAH, KaA
Hx sjia cyA^HHa AOAHpne, npe^iase h3 KpaJHocTH y
KpaJHocT. ripe cy Ap>Ka/iH Aa cy cbh jbyAH Ao6pH h
nomieHH; caAa ap>*<^ Aa cy cbh 3;ih h HeiiomreHH.
Ko o6hhho Bapa, oh ce He jbyiH KaA H^era ko npe-
BapH. HnrAa a in jbyAH ne nociajy hobckompcuh. Me-
Kano cpue HHJe sa tbpac yAapue cyA^nne. JeAan nysap
4)paHuycKora Kpajba saK/iao ce Ho>KeM, uito My je
 JbyBOMIIP n. HEHA;i,03IlTi

neneite y netiH KaA cy KpajbeBH rocTK

nperopejio,
HeKdiJin Aa mm na cto. y laKBOM cjiynajy
ce Aonece
EHTJies 6m aao ociaBKy, LIInatt>o;iau 6n njiaKao, Ta-
jiMJaH 6h noKynHO cpe6pH0 oocyte na yieKao, a Hemau
6h oTHiiiao Kpajby h msbhhho ce. KoHHJaui 4>pHApHKa
BejiHKor npcBpHe Ko;ia, Kpajb noipHH ca mianoM a^
ra 5MJe, KOHHJaiu My peKHe: a sap bh hhctc HHrAa
HsryoHJiH 6MTKy?" Kpajb ce nacMeje, h onei ceAHeJy
KOJia.
MHsaHiponn HaJBHiiie Mpse jeAaH na Apyrora. Mo}
Apyrap iiito ;]e>KH Ha APyroj noyioBUHH KJiyne, npasw
je MHsaHipon. Tojimko cmo ce nyia BHAe/iH h sajeAHo
pynaJiH, a HHrAa ce hmcmo pasroBapajin; hh Ao6po
jyipo" HHCMO HHFAa jeAaH ApyroM peKJiH. LUia HMa
Aa roBopM c jbyAHMa oHaj kojh je nosnao JbyAe?
Oh He 3Ha HCManKH; cipanau je y obmm seMJbaMa
Kao iHTO caM H ja; cipanau je Ha oboj seMjbH Kao
uiTO caM H ja. 06oJHua oa npH.JiHKe jeAHHx cmo roAHHa:
ocTape;iH cmo. /^y6oKa ciapoci jom HHje Aouujia, ajin
n.iHTKa ciapocT Beii je ly. IlpHMeiHO caM Aa Me^y
HaMa nocTOJe CHMnaiMJe: odojwi^a paAO jeACMO MaKa-
pone. Mo>Ke6HTH Aa My je Ayro BpeMe Kao h mchm.
CBaKOM je HOBCKy jom y Ko.ieBUH OApe^eno: kojihko-
nyia Aa ce ne nacMeje, kojihko cyaa Aa npojiHJe, k6-
jiHKO Mama Aa nonnje. KaA hobck noxHia re to CBe
6p30 noTpouiH, oh oHAa BHiiie
He >khbh, Ayro My
je BpeMe. CoKpaiy 6m;io je OApe^eno kojIhko tie naiua
y >KHB0Ty nooHTH, KaA je nocjieAH>y naiuy hcoho Mopao
je yMpeiH.
OBaj Moj APyrap mhofo je caBprneHMJn oa Meiie:
OTKaKO Jie>KHM0 na oboj KJiynw, HHJe hm hopom hh
pyKOM HHMajio MaKHyo; Me^yiMM ja caM^ ce ABa nyi
npeBpnyo m HaMeiuiao Aa mm 6yAe MeKiue: TBpAa
KJiyna >KyjbH Me. P^e HCMaHKe! Hwcy mofjih H3a6paTH
MeKiue APBo sa OBy KJiyny!
HenpeciaHO r;:eAaMO
CBaKM Ha CBojy cipany: oh r;ieAa nacascKe myMHe
njiaHHHe, ja rjieAaM Pajny. JeAannyT oKpenyo caM ce
H nonieAao KaA cy ABoja KOJia nyieM npoipnajia. 06oja
KOJia OKMhena cy seJienHM rpanaMa, o6oja dwjia cy
nyHa nejbaAH. Ohh cy y3BHKHBa.nM, neBajiH, cMejaJin
 nUCMA H3 HEAIAHKE 95

ce, CBe y je^aH Max. Hckh ce iipHxeaTHiue 3a Kany h

peKome HaM, Ao6po jyipo", na, He HaAajyhH ce OAro-
Bopy, A^Jbe cy neea.TH. BesyMHn oesyMHHUH, KaKO ce
aMory Ha obom cseiy cMejaiH m Bece;iHTH! Ca CBaKHM
KopaKOM H3;io>KeHH cy onacHOCTHMa. Ohh Hwcy HHia/iH
cBora npBor necHHKa kojh Be;iH: ko ^e ce paAOBaiw
>KMBOTy, KaA y H^eroBy Ay^^wHy norjieAa.
Obhm
HCTHM nyicM, OHM ce Mory AOBene cbh n/ianytiH Bpa-
THTH. CBaKora MWHyia Mo>Ke mx Hecpeiia cpeciii umi
CTHiiM; OKa ce HenpeciaHO Bpse oko JbyAn, H<nBOTHH>a
H dwjLa. KaKO He noMHC.ae ah caMO jeAaH Ma;iH kjihh
MS TOHKa HcnaAHe, cbh 6h ce CKpxajiw. JeAaH 6h cjio-
MHO pyKy KOJOM uiMJe re ce xpanw, APyrn 6h yranyo
Hory KOJOM xoAH le KpoMHHp npoAaje, OHa .lena, n.iaBa,
AeBoJKa iiiTO ce OHaKo C'laiKO cMeje, pa36njia 6^^ hoc.
Ohh HHHaiuTO to ne MHC/ie. M oner EnrjiesH npHsnajy
H Ka>i<y, Aa cy HeMUH napoA oa JbyAH ujto MHCJie.
Xer.T: je 3aHCTa micnno, n CBOje mhc;ih laKO jacHo
MCKasHBao, Aa je npeA CBOJy CMpi ysAaxHyo h peKao:
Ax! OA cBiijy Mojnx yneHHKa caMo cy Me ipoJHua pa-
syMCAH, na h ohh cy Me p^aBo pasyMCAn". Xerji je
MHCJiHO Aa je npocia Tp6o5o;ba, mio ra je cnona^ia,
npasa KOJiepa, na je oa cipa yMpo. Kanr je join BHUie
MHCJiHO; OH je MHCJIHO K3A je na TpaBH na CBojoj
6e;ioj MapaMH ceAeo Aa je la MapaMa H^eroBa ko-
myjLa, na je saBapasajyiiH ohm ApyiuTBa, no-narano ry
MapaMy y CBoje pacKonnane naHia.ioHe rypao. Oh je
THKO jacHO H sApaBo MHCAHO, Aa cy My, y nocjiCAH^e
BpeMe, JieKapH 3a6paHH;iH mhc;ihth. Kani h XerA amfjih
cy HeMaHKy wyApocT bhcoko; KaieApa (J)M;ioco(})HJe y
BepjiHHy H Aanac ctojh ysBHiuena na ipn Apsena 6a-
caMaKa. HeMUH sancra MMCAe. JeAan npo^ecop, KaA je
H3 HHBape Aomao Kyhn m CByKao ce Aa cnaBa, mhcaho
je OA CBoJHx naniaAona Aa je oh caM, na je nanxaAOHe
jvieinyo y nociejby h noKpno hx noKpMBaneM, a cede,
MCCTO nania/iOHa, npecaMHino npcKo CTo;iHue. Y 6ep-
jiHHCKOM npocTpanoM napKy, mio ce soBe THprapien,
SBepHH^aK, 6eme 3a5paH^eH0 nyiuHTH; jeAan crapn
npo4)ecop ciajao je Kpaj je3epa, Apwao je y jcahoj
pyi^H CBOj sJiaiaH car, a y Apyroj 3anaA>eHy unrapy.
P6 JbyBOMHP n. HEHAAOBH-R

y TOMe MCKpcHe wHHAap, a npo^ecop OAwax cipna

UHrapy y yen, a car 6auH y jesepo, mhc;iho je as je
UHrapa car, a cai UHrapa. Taj Aora^aj oSviojeAHO je
cBe BepjiHHue, saio, KaA je, 1848. roAHHe, y FlapHsy
6yKHy;ia dyna, h >Kejba sa c;io6oaom y CBHMa napo-
AMMa npo6yAH;ia ce, xHJbaAaAia BepjiHHaua ca BpesoM
H BHKOM ooKOJie ABop CBora Kpajba. LLlTa xoiie moj
BepHM HapoA?" HHiao je Kpajb ca dajiKona. XoheMa
Aa ce A03Bo;iH noinyHa cjio6oAa nymetba y TMprap-
TCHy", CBH oABaHCHO H jeAHOAyuiHO HOBHHy. Kpajb ce
Majio HaMpiuTH, a;)H, nocjie KpaiKor pasMHiujbahba,
BHKHe: j^HCMa le >KpTBe, Kojy Baui Kpajb k3 jbydasK
npewa BaMa Hefce yHHHMTM. /losBOJbaBaM c;io6oaho
nyLuejfce y ue;ioM THprapieHy". Csa waca paAocHo
noBHHe: >KHBeo Kpajb!" Cbh OAMax sana/ie uwrape,
H OAy Aa ce meiajv no TuprapieHy. Mhhhctph, nesa-
AOBOJbHM TOM KpajbCBOM MHJioujiiy, OAwax AaAy OCTaBKy.
Ohh cy mhcjihjih: saxieBatby h >KejbaMa napOAa HeMa
Kpaja; AaHac cy Tpa>Kn;iH h 6e3 kpbh ao6m;ih to,
cyTpa he Tpa>KHTH Apyro, npencyTpa Tpefce; noc;ieAH>e
Tpa>KeH>e h HCKatbe napoAa 6h;io 6h: Aa KpajB ocTaBU
npecTO H Aa HAe Jlyjy ^uminy y JIohaoh. HapoAy ce
HHFAa He M0>Ke aobojbho HaAaBaTH, a ne mokc ce
OA Hbera HiirAa aobojlho HaysHMaTn. TaKo cy mhcjimjik
MHHHCTpH, H HHcy cc npeBapMJiH. OAMax cyTpaAaH,
roMHJie CBera, ca sanajbenHM uHrapaMa, onKOJiHiue
KpajbeBa na;iaTy, h, y>KacH0 BHsyhn, ncKdJiu cy ycTaB
M cjio6oAHHJy lUTaMny. Ajih mccto Kpaj-beBHX penn
iiojicTHJie cy Kyrjie us TonoBa. BepjiHHUH B^Hykw: to
HMJe Jieno!" paaderny ce. npecTO npycKe KpajbeBMHe
ocTaAe HecpymeH. FlpoBH^eHDe canyBajio ra y Bep;iHHy.
A APyro npoBH^eite y IlapMsy npeiBopHJio je Kpa-
jbeBCKH npecTO y neneo. To je jeAan AOKaa Aa je npcA
BoroM 6o;ba npoTCCTancKa Bepa oa KaTo;iMMKe sepe y
riapHsy. Kpajb npycKH yKWHyo je aouhmjc hckc cj\o-
6oAe, UJTO je OH^a Mopao AaTw, ajiH jom ce ne ycy-
\jy}e3a6paHMTH nymefbe y THprapTeny. Ty cjio6oAy
M AaHac BepjiMHUH y>KHBaiy.
OcehaM, Moja ce K.nyna Ma;io MpAHy. McnpaBHM
ce H ccAHCM, jeAHy Hory c jcahc cTpane Kjiyne, a Apyry
 nncMA H3 hemahke 97

c Jipyre. Moj Apyrap to je Beh 6ho yhhhho. JlocamJio

My ce rnejiajn HacaecKe n;iaHHHe, Kao h mchh paJHCKy
Ao;iHHy. Ca^a r.iCAaMO je^aH npeKO Apyror. OdoJHiia
Ap>KHMO y 3y6MAia no je.iHy HesanajbCHy xaeaHCKy
UHrapy; oooJHua nwnaMO ce no yenoBUMa, ho Baipe
HHTAe He MOHvCMo jxa. Ha^eMO. Ax KcKo cy r.iynn He-
AiaHKH KpojaHH. HaHHHe BaM na xajbHHaAia ceAaM
yenoBa, a HnrAe He AieiHy mioroA hmmc 6h ce Mor;ia
uwrapa sana.THiH. leAan cpeAOBeMan cejbaK, mio ujxe
y Bapom, sayciaBn ce npeMa HaMa, noAM>Ke meiuHp
II pene HaA\ Ao6po jyipo", na ceAe na cpeAWHy KJiyne
HSMe^y nac. Oh ce hhhhm He pasJinKyje oa Bapo-
inaHUHa, ao cawo Ay>KHM KanyiOM, uph^hm pynaMa n
Be/iHKHM, upBCHMM aiMpejiOM. Oh ce OAMapa a nyuiH
jcAHy upHy, laHKy ii Bpjio AyraMKy UHrapy, Kojy ciy-
ACHTH HajpaAHJe nyme, jep je HajeBTUHHJa; ohh cy
joj AaJiH HMe H Ha3Ba;iH je: pen oa nauoBa. Taj Ao6pM
cejbaK ocBpiie ce Ha.wa, nac jcahom nac APyroM, >KejiH
Aa ce pasroBapa; niiTa: y ko/ihko tie cam 6hth
KOHuepT y BHSoaAeny?" n He Jbyin ce, luto ysa/iyA
HeKa Ha OAroBop. Bes H^HJe Mo;i6e c pennMa: aKO
CMCM noc.iy>KHTH?" npy>KH Baipe h jeAHOM h ApyroM,
le sana.iHCMO CBoje unrape; npuxBain ce sa uiemnp,
pacKpHJiM aMpe.i na OAe. OojiasHM h ja A^^e. Ko
HMa Hore, neKa xoam. Cynue je Befi o6acja;io CBy
KJiyny h nac na KJiynH. YsMeM noJiaKO memHp n
aMpeii. Macm nyiew oner k jyry. Msa jviene, na ABa-
Accei KopaKa AajbHne, kac mcthm no;iaraHHM KopaKOM
H Moj Apyrap c KJiyne. Mhhh mh ce Aa bhahm pe6yc
ujTO 3a MHOM Ha ABe Hore xoah. Cynue je Beh bhcoko
OACKOHHJio, nene; pa3anHevi aMpeji, to h oh yHnnn.
Ja ce yciaBHM kua jeAHor iv*paBHH>aKa: r;ieAaM KaKO
MpaBH Tpwe n paAe. Te Ma;ie 6y6Hue Be/iHKa cy MyAa.
H>HMa JbyAH npnnajy BHuuenefo o CwiOHOBHiWa. Onn
npaee CBOJy Kyiiy n pa^A^-ie je npeMa noTpedaMa Ha
MHora ojxejheiha. Kaji ce y h^mxobom warauHHy, fac
CMeujTajy xpany, >kmto noKBacn, OHii ra nsnecy na
cynue Te ce ocymn, na ra oneT ynecy m c;ioH<e na
CBoje MecTO. Hmko He sna Tajny sa ujto nmeniiua, y
HjMxobom MarauHHy, ne tie Aa KJinja, a KaA OTepaTe
7
98 JbyEOMHP n. HEHAflOBHTi

OASTJie Mpaee, la nmeHHua sa KpaiKO BpeMe npoKJiHJa

H noKBapH ce. y paioEHMa HMajy ceoja npaBWJia, no
KojHMa CBaKH MpaB 3Ha iiiia ipeSa Aa paAH. PaH>eHHKe
cBoje Hoce Ha OApe^eno AiecTO. Ohh HMajy sa CBaKy
noTpedHy cipyKy HapoHHie Bemie AipaBe. KaA xohe
npeKO KaKBe peKe Aa npei^y, HjHxobh HH>KeH>epH najnpe
pasr/jcAe h Ha^y thxo h stoaho mccto, na OHAa CBaKH
y3Me no jcaho Ma/io, cyBO APBue, yxBaie ce Me^
C060M, H Kao AyranaK cnjiaB npenece hx BOAa Ha
Apyry cxpaHy. Fac je MaH>a pcKa, hckh 6poj MpaBa
yxBaie ce nepcTO jeAan sa Apyror, h nonpcHKe HaHH>Ky
ce npeKO BOAe, h xaKO nanHHe ysan moct, le cbh ohh
ApyrH MpaBH npe^y npeKo h^hx. SaiHM onaj Kpaj
npeKO Mocia nyciH ce oa one o6a;ie ca Koje ce ce;ie,
M BOAa ra npH^HJe y3 ony APyry o6a;iy, rAe wpaBH
Hsa^y. Ohh oko CBora MpaBHH>aKa Hsrpnsy ipasy h
HaHHHe yaane ciasHue Ha ony cipany KyA hm je no-
TpedHO. Ha tom nyiy KaA ce cpeiny, saciany, no-
3ApaBe ce, nonyAe jeAan APyroM lutofoa sa jejio, saiHM
HAy CBaKH CBOJHM HOCJiOM. KaA HeKor MpaBa H3 Ty^era
MpaBMHjaKa na Toj CBojoj ciasHi^H na^y, ohh oAMax
CKone H yAaBe ra, HHane aKO ra na^y na neyipajiHOM
seMJbHUJTy nehe jxa ra Awpajy: riouiTyjy Me^ynapoAHO
npaBo. MpaBH Jby6e naJBHuie oho ujto je cjiaiKo, saio
Hx Bpjio Majio HMa Me^y HeMUHMa. MpaBH cy y mhofhm
c/iynajeBHMa JieKOBHin. Y Ma;ioj PycHJH cejbauH, KaA
ce KOMe yKOHH pyKa h nonne ce cyuiHiH, HaKyne nyn
pyKaB MpaBH, na Be>Ky Ha o6e cipane Aa He Mory
H3ahH, laKO OHH, no rojioj ko>kh dojiecne pyKe ipne,
roJiHi^ajy, HJinnajy; oa Tora ce nepBH npo6yAe, o>KHBe
H HaHOBo noHHy paAHTH, a pyKa osApaBH. KaA HOBeK
xoAa, na xohe Aa ce oipece KaKBora HecHocHora APyra,
npcKH je jieK: sacraiH koa MpaEHH^aKa h rjiCAaiH uiia
MpaBH paAe, AOK/ie onaj Apyr npo^e h AaJbe OAe
CBOJHM nyieM.
MAeM AaJte. Moj Apyrap OAaBHO je npoujao h
oTHuiao. Ax! Eho, bhahm ra na cto KopaKa npeAa
mhom! 3acTao koa jeAHora njiacia cena, na ctojh.
KaKBy 3a6aBy MO>Ke natiH Aa r;ieAa y ceno? UnacT
cena HMa ahbotc h noesHJe sa KOHja, a;iH sa HOBeKa
 nHCMA H3 HEMAHKE P9

HCMa HHuixa.
HeKa ra hck ctojk, ja iiy npohH
^ope;^ Hbera, Hehe Me hh onasHiH; saneo ce y mh-
c;iHMa ceHy. /Ja je cjiaMa, mo/KC 6hth j\a. 6hx h ja
aaciao. CiaMa je cacBUM Hemio Apyro: OHa je poAHJia
x/ieo uiTo Hac xpanii, HMa KopHCHy npoiu.iocT, Mo>Ke
HMaxH Jieny 6yAyfcH0CT. CiaMa, c-iaMHaiii meiuHpH,
CJiaMftana: HHcy npasHe penH. Ka;^ peKHeie: c;iaMa,
nyna cy BaM ycia. KaA y loj peHH HsocTaenTe oho
nHCMe, KOJMM ce noHMH^e pen MHcao, a MecTO Pbera
MCTHeie HHCMe kojhm ce ncHHHbe peH bo, OH/^a HS.iasH
OHO 3a MHM Jby^H MHoro >Ke; e H >KeAHe. Oa cjia^Me
MO>KeTe MHoro Kojeiuia HannHHTH, a oa cewa ne
MO>KeTe HHiiiTa. ftCMy HeMaie mia pasMuuubSLTn.
CcHo Me HHJe HHFAa npHBJiaHHJio, HM y M.iaAOCTH, KaAa
caM HMao 6ojbe 3y6e.
Ax, eBO ra n oh no!je; HacniHO ce cena. Macmo
Aa.i>e ynopeAO. /la ce hhcmo aMpe/iHMa noKJionn/m,
yAapHJiH 6h paMe o paMe. CyHue cse Ton.iHJe >Ke>Ke;
TO Me yBepn o OHOMe ujto caM y mhofhm yneHHM
KHiHraMa HHiao, a^ je K.iHMa cBe lonjinja mio ce
Aajije K jyry HAe; M0>Ke6HTn Aa heMo ao noAHe Aohn
laMO FAe na.nMe paciy. Odojuqa sacracMO koa
jeAHora le.Teia uito nace Kpaj nyia. Oho AH>Ke r;iaBy
H r;ieAa y nac, mii carocMo r;iaBy h r;ieAaM0 y H>era.
AliH Ha.aasHMO 3a6aBy meAeliH y ttera KaKO npe>KHBa;
OHO HajiasH saoaBy rnej^ehn y nac KaKO mh nyiuHMO.
JeAan nyx onpy>KH Bpai, u pene: My!" Mh My HHmia
He oAroBopHCMO. KaKBa npcKpacna 6yAytiH0CT npeA
HjHM ctojh! Oho tie, KaA Aohe y CBoje spejiHJe h na-
MeiKHJe roAHHe, ohth bo. J\yro cmo ra r;ieAa;iM, h oho
je nac avto rjieAa;io. KaA cmo nom.aH; Moj APyr oxBopH
ycxa H pene: xe;]e!" Ja My jom ouixpoyMHHJe oAro-
Bopnx: ;,Aa xejie!"
Hacmo HH3 6pA0, KopauH HaujH MHoro cy 6p>KH;
xo nac yBepH Aa je jiaKuie hHh hhs 6pA0 Hero ys
6pA0. JbyAH uejiora >KnBoxa HMajy ce HeneMy hobom
HayHHXH. Mh ce pa3roBapaMO ^^panuycKH, xo jecx hy-
XHMO eHFjiecKH. Oh rJieAa hh3 Pajny, ja r;ieAaM ys
PajHy. HecHOCHO mh je h nosnaxo, a KaMO jih obo hc-
no3Haxo ApyuJXBO. 06oJHi;a hyxHMO Kao hcmh. LUxexa
7*
lUTO HHje c HaMa noiiiJio oho Te.ie aa hhc pasroBapa.
KaA MOBCK c HCKHM uj\e, Tpe6a dap no KaiKaA kgluto
Aa peKHe: yspeAa je tiyiaTM. A mia 6hx HMao ja ca
OBHM HenosHaTHM HOBCKovi pasroBapaiH? j\a ja caAa
peKHCM: Tonjio BpcMe! oh 6h dohobho le Hcre penn.
HcMa HH jcAHe naMeiHe CTBapn o Kojoj 6hcmo motjih
noBecTH pen, a h Aocia cmo ce Beh HapasroBapajiw,
oh je penao: lejie; ja caw My npHsnao a^ je to sa-
Hcxa Tejie. Towe ce HHJe Morao pasroBop jxaihe
npoAy>KHTH. PasroBop je Kao peKa: ona >Ky6opH KaA
Hantje na npoTHBHOCTH. KaMeite 3aAP>KaBa HdCh tok,
a ona xohe Aa^e Aa lene, ly oAMax Hyjeie Me^y ttniwa
CBa^y H npenHpKy.
Ha. ce noHHeMo pasroBapain o HOB^CTHvja, o nojiH-
THUH, HayKaMa, ne BpeAH. To CBe Ha;ia3HM0 y ho-
BHHaAia H y KtbHraMa. XHJbaAaisia cxpyHHUx JbyAH wMa
mio Henpeciano o CB^neM mhcjic h nMmy. Bojbe ?aM
je HHiaTH KFbMry, nero pasroBapaTM ce c ohhxM Kojk:
je xy Khbiiry Hanncao, na MaKap KaKO oh 6ho MyAap.
Ako He MHCJiHxe onaKo Kaomxo y kh^hsh cxojh, oHa
iiyxH, Hehe Aa ce npeniipe c BaMa. Mo>Kexe je rpAHxii,
MO/Keie je sa Bpaxa daunxw, OHa ce He npoxHBH. JeAan
Kajiy^ep, KaA je roA HHxao Bojixepa, OKpene ce itero-
Boj c;iHi^if, H nouixo My Ayro, no CBexoMe flncMy, ao-
KasHBao, Aa ncMa npaso mxo je onaKO nanncao, Ha-
nociexKy o6hhho BMKne: Th hymui, 6e36o>KHHHe!
HeMaiu mxa Aa mh OAroBopMm. npnsHajem CBojy no-
rpeniKy, HecpexHWHe!"
Henpecxano mhcjihm KanaB 6h npnjaxaH pasro-
Bop noneo ca obhm rocnoAHHOM? Tpe6a 6ap hcko-
jiHKO peMH, paAH yHXHBOcxH, pehn. Ca HenosnaxHM
HOBeKOM pasroBop ce o5hhho noHHHie ca nosnaxHAi
cxBapHMa. XxeAOx My KasaxH Aa je Bp.io BpyiiHKa na
CKHHyBUJH Kanyx, nexoxHi^e peKOx: AaHac je suMa!"
Oh OAMax OAroBopw: jecxl" CKonna CBOj Kanyx Ha
npcHMa, HSBaAH ns yena jcAHy Be;jMKy Byneny MapaMy
H HjOmc saMoxa Bpax, aa xhm naByne pyKaBHue. MMa
npaBo! Obom aojihhom KaxKaA HsnenaAa, a oco6hxo y
OBOM Meceuy, Ayne x/iaAan Bexap, m ko sapanHje ne
na3H Ha cede, npo3e6e h yMpe. 3axo h ja onex o6y4eM
 nm^iVTrt iio ncmA'-iKd. lui

KanyT. Tpe6a HyBaxii obo .vajio s/ipaB.^a mio ra joui

HMa, 3a 0^0 Majio >KHBOTa ujTO ra jom uMa. Jlem
Tpe6a HoeeK jia ce Hyea oa 3HMe, a shmh oa epyhHHe.
no6o>KHH .T^yA" HecTO, H He wncjieiiH, cnoMeHy 6e3-
6o>KKe peHH KaA Ka>Ky: nyfiaj ce, na he le h Bor
HyBaiH. A TO jacHo SHaMn: ano th caM ce6e He ny-
Bauu, He ysASJ ce y 6o>KJe nyBahbe. Hh cho nnje npa-
Bii.THO, KaA HOBeK 3a KaKaB Te>KaK CEoj nocao pncHe:
CBpuiKhy c 6oHvjOM no.Moiiy. To H3r; eAa jxa Bor ne
6ii Atorao to caM CBpiuMTw, Hero tck KaA ce yApy>KH
c MOEeKOM, H TO Kao hberoB noMohHHK. MyAHOBaio je
UJTO JbyAH caMo sa Hecpehne c.nyMajeBe luto mm ce
AoroAG Ka>Ky: 6o>Kia BOJba. KaA ce Ko.ve cmh poah
HHKO He Ka>Ke: doHcja Bo.^a. KaA wy kofoa yMpe, KaA
My Kyiia MsropH, o6hhho CBaKH peKHe: (5o>KJa EOjba.
)a Jby6l^^\ cawoiiy. MshuljcO caM AaHac jia ce npo-
luexaM y obhm .ner.HM KpajeBKMa, h as ce yKJioHUM
OA one BpeBe, na eTo oneT mh ce hmhh a^ je nojia
BMsdaA^HCKHx H0BeK0Mp?aua noLUJio caMHOM. riosna-
JeM A3 caM ce noneo .i^yTHTH, a to mh iukoah. Moje
npaBHJio Kora ce MOpaw ApwaTH, to je: jia ce nnrAa
He pa>i<.^yTHM. .^enap mh je a^bho Kasao, aKO ce cy-
BHuie Ha.T>yTHM h;ih cyBHiue pasBecejiHw, Mory oHora
MHHyTa H3AaHyTH. He6HX tojimko MapHo Aa je peKao:
ysAaHyTW, ami ce Ao6po cehaM jia pene: HSAanyTH.
Te ABC pcMH Mory ce y CTHXOBHMa Jieno c-to>khth,
aJiH y >KHBOTy HHKaKo. He Tpe6a ce cyBHiue hh Jbyxmii
HM Bece/iHTH. KaA 6a ce HOBeK 3a CBauiTo xtco jbyTHTH
lUTO Ha OBOM CBeTy HHje oHaKO KaKO oh xohe, cbh-
CHyo 6h 3a KpaThO BpcMe. 3a CBe mxo ce na obom
CBeTy, Ao6po hjih 3 o, aofoah, Tpe6a pehw: 6o>Kia
EOJha, na nhH j\ajhe cbojhm oocjiom. OhjiococI) LUo-
nenxayep, npe accct roAHHa, yMpo je oa ;byTn>e, uito
OBaj CBCT HHJe CTEopen onaKO KaKO 6h oh >Ke;ieo.
ULIto roA na obom CBeTy nocTOJH hh y neM HHJe bha^o
caBpmeHCTBa, na HHJe Morao BepoBaTH hh y caBp-
uieHCTBo one cune, Koja je CBe to crBopH.ia. HHTAe
HMJe BHAeo 6HCTpor h hh c mhm HenoMeLuaHor yMa.
Hh Ha He6y hh na eeM.'bH HHiuTa HHJe namao hjto
<6h My ce AonaAajio. CaxpaH^en je y Mainuy, h, Kao
102 JbyEOMlIP n. HEHAJtOBHTt

HCKO HyAO, MopaM cnoMeHyiH, Aa npoTHB cBoje rpo6-

HHue, npeMAa je 6H;ia ysana. u Bpjio AipaHHa, HHJe'
HHlilia npHMCTHO. HoOpU HeMUH, KOJH Cy SaAOBOJbHH
CBaniiM liiia Bor h Kpajb hhhc, HHcy hh pasyMe;iH
Luia y }fceroBHM KPfcurawa ctoj'h. HpsH cy EHrjiesK^
H>eroBy Hayny Awr;iH Ha oBy BHCHHy tac caAa ctojh,
ajiH cy npMSHajiH as hh OHa HHJe caBpiueHa.
Ja xohy caMohy. Moj Apyrap c KJiyne HeKa H^e
4<yAa xoiie, ja >KejiHM Aa 6yAeM caM h ah hacm KaKO-
xofcy. 3a to cbo xohy as JierHeM na ipaBy y xjiaAO-
BMHy HcnoA OBora rpanaior Apseia. noKJionno caM ce
A06pO aMpeJlOM. >KMypHM, >KMypHM, jouiTe >KMypHM.
KaA norjiCAaM hchoa aMpejia, hhs dpAO, HwrAe He
BHAHM CBora Apyrapa; oh je oAaBHo OTHuiao. CpehaH
My nyi! Ten fceMO ce cyipa BHAeiH Ha HSBopy one
Bpytie BHsCaAencKe BOAe. CaA ce Mory cjio6oaho iic-
npabHTH H cecTH, Mory h aMpeji Ha crpany yKJiOHKTU,
Aa ce HarjieAaM oBora Jienora sejiennjia h Aa ce Ha-
cjiyiiiaM necaAia oa niMua iuto cy Ha obom APseiy
jyipoc ncBajie. KaA caM y caMohn, ocehaM ce y naj-
MH/iHJeM ApyuiTBy. Ax! Fjie, eio nyiCM hhs 6pA0 OKora
BMCOKor Enrjiesa, hjto CBaKO jyipo y mecx caiM niije
MCTHpH name BHsdaAcncKe boac, a y ocaM caiH nonwje
nei Mama Marapeher MJiena, h oner My ce HHiuTa ne
nosnaje; HDcroBe yiuH ociajie cy hctc OHo;iHKe kojimkc
cy H npe dnjie. J\a 6'a ce yBepno Aa c mjickom hc
Bapajy, oh CBano jyipo croJH h rnej\a AOK;ie noMysy.
Eho ra saciao, Kaiujbe, njbyje y MapaMy ii na>KjLMBO-
pasrjieAa njtyBaHKy. 3a HjMm na Aecei KopaKa hag-
FberoB (JDHJaKcp. Oh ce npH.iHHHO sa pyHKOM pasro-
Bapa, a.iM roeopH caMO o CBojoj dojiecTH. /Jb3 nyia.
Me AOcaAa nHiao: KaKO warjieAaM Aanac? M ja caw
My o6a nyia OAroBopno: BCJiHKa npoMena. JcAHa <PpsiH-
uycKHH^a H3 J\viyKoua, MJiaAa, SApaBa h CBarAa pasro-
Bopna H Becejia, KaA je roA cjiynaj nanece 3a pyHKOM
Aa ceAHe npeMa H^CMy, h ne nena Aa oh nnia, Hero
OAMax r.iacHo bhrhc: ax, rocnoAHne, KaKO Ao6po bk
Aanac Hsr.ieAaie'/ Oh ce cjiaiKO ocMexne, ociaBK bh-
jbyiHKy H HO>K, na ca BesanoM ca/iBeiOM oko Bpara:;
npei^e npcKO ca-ae, k ciane npcA orjieAajio Aa ce bkakj
 nUCMA H3 HEMAHKE 103

a OHa J^viyKouKa. CMeje ce Kao 6?CHa. Eto ra cee 6;iH>Ke

H3 6pA0. Oh HCMa aMpejia, a.TH je saBHO oko meiuHpa
Be.THKH 6eo neiiiKHp h nycTMO Kpajeee hh3 Jiei;a. Hs
BoM^aja AOHeo je h laj neiiiKup h ly 6o>iecT. HaAaM
-ce Kefee ce sayciaBHTM KaA Me bhaw. Ann, 3a CBaKy
CHrypHOCT, Aa ja onei jierHCM h jia. ce saKJioHHM aM-
pe-ioM.Beh MH ce je>KH KOHca oa H^eroBor ApyuBa.
ripBo fee Me nHiaiH KaKO HsrjieAa, na he mh ohah
noKasaiH MapaMy y Kojoj je nyreivi nj-ByBao, sa thm
OAwax rpAHhe HCManKe Jienape KaKO He snajy HHrnia,
H He yMejy a^ My Kaky oa nera 6o.iyje. C laKiiM
jbyAHMa lueiaTH no o6a;iaMa jiene Pajne, 6h;io 611
CTpaxoTa. JeAan oa nac ABOJHue yMpo 6h ao Mpana
OA jeAa H OA Ayror BpeMena. M3;iD>KeH caM onacHocTH.
Oh tie nosHaiH Moj aMpe.i, saycjaBHhe ce. OcehaM
n,2i ce jbyTHM. Yseo 6hx Tpn dpasH-fiHJancKa KOJiannha,

ajiH HeMaM ao caMO pbhx rpw, a MOHCAa he mh ipe-

6aTH. Ko he snaTH KaKBe Me nesroAe ao Mpana xMory
cnahH. Ko.iHKO je ipeHyiaKa y >KHBOTy, TO.nHKo ne-
cpehHHx c/iynajeBa oko HoseKa HenpeciaHO Tpenie.
PoAHTH ce Ha oBaj CBei: to je npasa h naJBeha ne-
-cpeha. 3a h^om c/ieAe cse Apyre Hecpehe. Toahko
MHJiHOHa roAHHa, MH-aiiOHa BeKOBa, npom;io je 6e3
Mene h 6e3 oBor AyraHKOT Enrjiesa! Saiuio h oBe
roAKHe, lUTO sa ii>HMa HAy, KKcy laKO yHHHHjie? y
TOJiHKO 6ecKpaJH0M BpeMeny oiKaAa nac ABoJHua ah
ce y jeAHOM Beny poahmo? OiKyAa oh naK h3 MHAHJe
Aa AO^e jia Moje chokojctbo ysHCMHpyje?
Bo>KJa
BOJba! y OBaKHM HesroAaMa, noc/ie KOJiannha, noMHcao
Ha .MHJiHOH roAHHa Haj6o;bH je neK. KaA yMpeMo, unu
AOKJie ce He poahmo, mmjihoh roAnna dp>Ke npo^e
Hero jeAaH MHHyi.
/^o6po je. EnrJies npomao h OTHiuao.
HecHOCHM
Ha HHiaBOM nyiy ys 6pA0 hhko ce ne bhah, ochm
no FAeKoja roMH/iHua AeBoiaKa h Aeue; HAy y upKBy
ifjiH Bpahajy ce hs upKBe. Ohh, no ABoje no ipoje,
sarpjbeHH HAy h neBajy apKBene neCiVie. Bjiaro OHOMe
KO HajiasH .leKa y Bora Bwuje nero y dpasiLiMJancKHM
KOJiaHHhHMa. MoBeKy, KaA je y Aodpoj BepH na Bora,
r/KHBOT je paAOCT, CMpi My HHJe cipauiHjTO. KaA HOBCKy
104 JbyEOMHP n. HEHAHOBHTi

AeBCTHaecTora Bena HCiprHem h3 cpua MHcao o Bory,

HHMe \\em My nonyHMTn ly BejiHKy npasHHHy? Aa-
HaujFbM JbyAH joLU HHcy cnpeMJLCHH TOJiMKO, jia Mory
ly npasHHHy nonyniiTM HayKaMa h spejiHM pasymoM.
BejiHKii 0e36o>KHHK, Bojiiep, peKao je: KaA He 6m 6njio
Bora Tpe6a;io 5ii ra hsmhc/imtm. Be/iHKM CnoeeHHH,
OajiauKw, peicao je: KaA ne 6n 6h;io AycipHJe, Tpe6ajo
6m je CTBOpMTH.
riojiasHM AaJbe. Beceo caM. HMHera Buiue HeMa
uiTO 6m Me jbyiHJio. MwiaB OBaj jienM a^h npHnaAa
caMO A\eHM H Mojoj caMohM. 3a HeKOjiKKO MMHyia
6Mhy y paBHHuw, hotom sa AtJ^AeceT MMHyia npehiitiy
paBHHuv. Cemiiy na o6ajiy Pajne h c H>OMe hy ce
cjiaiKO pasroBapaiM. Mm
cmo ciapM nosHaHMun. OHa,
Me MHoro bojih; jeAaHnyr, KaA caM ce Kynao, laKO Me
CM/iHo sarpjiHJia, Aa caM ce jeasa oiprao, y Majio Me
HHJe yAaBHJia. Ebo h Mene!" neKO BMKHy c AecHe
cipane nyia m onaj Moj Apyrap c KJiyne noAM>Ke ce
HcnoA APBeia, m paMe ys paMe macmo AaJte. Ja ce
npeAaM cBojoj cyA^MHM. Bo>Kja BOJba! Oner ce noHH-
jbeM jbyiMTM. 4yA0 he 6htm, aKO cyipa He Ao6HJeM
rposHHuy. A mio 6iix ce jbyiMO? FlyT je CBaHMJH.
KoroA xohe MO>Ke m^m sa mhom, npeAa mhom mjim
nopeA MeHe. HeMaM npaBO jbyxMiH cp; HMaM Heorpa-
HMMCHO npaBO hyiaTH h OBe Jiene npeAejie rjieAaiM.
A;iM MM je MnaK nesroAHO c jcahmm hobckom tbko
Ayro MhM a HHrnia He roBopMiM. rocnoAMHe peKox
HanocJieiKy, nouiio caM jeAan KO.iaHHh nporyTao
bm ere Aanac HawmjiH na Bpjio HenpHJaiHa Apyra,
6Miie BaM Ayro BpcMe: ja o6mhho Ma;io roBopMM".

A ja HMMa/io! OAroBopn oh
M0>KeM0 sajeAHO
MhM 6e3 AOcaAe jeAan ApyroM. CMaipaJTe Aa Me HeMal"
MCT0 TaKO M BH, UITO CC MeHC TMHC", peKOX J3,
M 6m;ih cmo o6oJMua Bp;io saAOBOJbHM, HMJe nac BHiue
hyiaH^e TMUJTa.io. FlocjieAH^e Hauie pe^M sHaMWJie cy
TOJIMKO, KOJiHKO KaA ABoJMua jcAaH ApyroM pcKHy: JiaKV
Hoh. MAeMO Aa/be 6e36pnH{HO m Becejio. Cbbkh
y>KMBa noTnyny cJio6oAy roBopa m hyTaH>a. HeKa oh
roBopH KOJJUKO xohe n lUTa xohe, mchh ctojm na Bo;i>y
 nHC.MA 113 HEMAHKE lOo

xohy JIM My mraro^ii OAroBopnTH. TeK ca^a occthm

KaKO je TO npHJaiHo 6hth caM, u ue 6mii caM.
Cmujjim cmo y Ao;iKHy. Pajna ce BHiue He bhah.
MecTO PaJHe, mccto Tora mnpoKor BOAGHor nyia,
ewAHMO npeA co6om ysaHw, rBosAeHM nyi, uito hac
W3 <l>paHK[t)ypTa y Ko6jieHu; HHje, Hero h3 Ko6-ieHua
y <^paHK4)ypT. OnyHHMO hHh ys nyi, MO>Ke 6hth Aa
je TO HH3 nyr. 3a5aB;ba Hac KopanaH^e c rpeAHi^e Ha
rpeAHi^y; KaiKaA hacmo no caMHM rBOSAenuM lUHHaAia.
Moj APyrap ceAG na jcAHy rpeAviuy, ja ccaox na Apyry
rpeAHuy; nsMei^y muna ceAOCMo; HacpeA nyia ccaocmo;
o5oJHua ceAOCMO. Oh ckhac c jiese Hore uiinejiy, na
nouiTO y H)0j ne M0>Ke Aa Ha1)e KaMHnaK mio ra
wyxH, CKiiAe OHAa h Hapany na je npeBphe h Tpa>KH
no Ffcoj KaMHHaK Kao jibl 6yBy xpavKM. HiiLuia ne Mo>Ke
Aa Hat^e. Ax, pewe caM sa ce6e, Aecna Me UHne;ia
wyjbHJial" H none HsysHBaiH n OHy Apyry Hory. Ja,
KoJM HHFAa 6e3 noc-ia ne ctojhm, (Hpao caM oko
ce6e Hajrienme, upseHC, OKpynie, KaMUHKC. MMa hx
THKO Jienux Aa ce Mory y npcien MexHyiH. Xohy Aa
x noHeceM anoTCKapy. Oh mx MO>Ke EHr;ie3HMa npo-
XiaTtf, na heMO HOBue asjimth. Tpeda hobck cBaKOM
fipHjiHKOM Aa ce KopHcrw, H FAeroA .MO>Ke ca cbojhm
TpyAOxM, Ha npaBCAan h nomxen HanHH, ce6H noBaua
j;a sapaAM, HajeAannyi MyjeMo Aa hcko cipaxoBHio
BHHC. To ce Hac aa uejio HHuiia ne Tiine. Ko 6n c
HBMa HMao nocjia! n.iaiHMO, rAcroA hjto noipomHMO.
y uejioj repMaHHJH HeMaMo HHKora nosnaTora. fyiac
CBe ce BHuie npH6.in>KaBao. Ho APKTaH>y rjiaca no-
3HajeM0 Aa onaj mio BHHe nar.TO xpHH. HeKa ra hck
BH4e: cBaKH HeMau iiMa cBoj sanax; Mo>Ke6HTH to
My je saHMMa^e Aa Bas^ian tphh h BHne. HajeAannyT
BHAMMO HDCA C060M HyBapa>Ke/ie3HHHKor. 3a HMe 6o>KJe,
6e/KMTe c nyia! ^^aA ^e B/iaK c Ko.iHMa TyAa Aa npo^e,
M pasrH^eHMhe Bac Kao MyByl" To cy CTpaiuHe penii
3a HcpBosne jtyAe. KaA pene: srHDCHuhe Lac Kao MyBy,
ja ce oAwax npeiypwx c nyia, n CKo6pjbax ce y
japaK, BMHyhn MOMe APyrapy, kojh HHiuia He pasyMc
iiiTa HyBap HCMaHKH roBopw, nero Henpeciano y na-
panii Tpa>KH KaiviHHaK iuto ra >Ky;bn: CnacaBaJTe ce!
 .

]06 JbyBOMHP n. HEHAA'>Bini

OnacHocx!" TpH nyr caM bhkhyo, h o6aABa nocjieAits?

dpasHJiHJaHCKa KOJianHha cipnao caM y ycra^ unane
AOOHO 6hx jiynaihe cpua. Ilocjie hckojihro TpeHyiaKa,.
THM HCTHM nyTCM, Kao CTpcjia, npoTyTFfcHMie ABaAecer
leiiiKHx KOJia. MyBap, nouiro Hac je nocMaipao hcko
epcMe, pene: rocnoAo, khko nehe homhcjikth Aa cie
BH xiejiH Aa oiuTeiHTe nyr, anu y Haiuoj HemaHKoj
KasHH ce H HedpH>KJbHBOCT, KasKe ce h ohh kojh ao-
BOJbHO Ha CBOJy jiHHHy CHrypHOCT He nase. 3a to
hsbojIhtc noiiH ca mhom, ja Bac MopaM npujaBHTH..
Ho cipanuHMa ce OByAa mhofo Kpo3 npcre rjiCAa, h,
AP>KHM Aa fcexe caMO na ABa c}}opHHTa 6hth ocy^eHn.**
y HCTO BpeMe noAHH<e Asa npcia h ^^panuycKH pene:
ABa (|)opHHTa!" Moj Apyrap, kojh je caMO le abc
nocjieAH^e penn pasyAieo, AsaiuH ce pyKOM y i^en u
AaAe My ABa cpe6pHa dpopviHia; n ja hcto laKO yHHHHM..
MyBap ce Bece/io ocMexny, noAH>Ke yhthbo CBojy Kany,
na 6p3o OAe naipar a mh nojiarano HanpeA.
Hacm AajLe 6e3 HKaKBe erase npeKO hckhx jienKx
JiHBaAa; nonerAe HAia h jicohx luyMHua. Macmo PaJHH,
Kojy He BHAHMO OTKaKO CMO CMUjjiH y AOJiMHy. FhirAe-
He iMO>KeiMo Aa yr;ieAaMo KaKBO ce.no. Ocbp^cmo ce
Ha CBe cipane ne 6h jiu namjiH nsjiaaaK, kojh he Hac
OABecTH Ao KaKBe rocTHOHHue. HHJe jom noAHe, anii'
6h ce Moma Koja naiua nwEa hohhth. He SHaMo hjih
HAeMO jyry hjih aanaAy. Moj Apyrap pene: 3aBpjLajii{
CiVio!* Ja My HHrnra He OAroBopHx. Mlujih cmo^
Aajbe. rioc.ie neKor BpcMena ja peKox: mh Aanac ne
tieMO AotiK Ha Pajny!" Oh mh HHuiia ne OAroBopH.
JcAan HOBeK, ujto je npeMa naMa noKomcHy Aere/iHHy
npeBpiao, ehmc: KaA 6h ce lyAa cbct LueiaO; ja He-
6hx HMao HHKaKBe KopHCTH OA le seMjbe!" Mh
My HHUJia He OAroBopHCMo, caMo Moj APyrap AOxeaTH
ce AecHOM pyKOM sa yen, h oneKHBao je KaA fee onaj
noAMtiH ABa npcTa h cnoMeHyiM ABa (J)opHHTa; ann
Tora He 6eme.
MAeMo Aajbe. Ebo nac ao^ocmo ao jeAHora Ayran-
Kor 3HAa, HHTAe My ce CBpmeiaK ne bhah; bhcok je-
Bp.io, jeABa 6h aMpe;i0M ao Bpxa H>eroBor AoxBaiHJiH.
KHHecKM 3HA no CBoj npH.iHUH HHje, jep KwHa .ie>KK>
 nilCMA Ii8 HEMAHKE 107

Ha HCTOKy, a mm cmo oa jyxpoc hlu.th caMo k jyry.

HeKa HyAHa orpaAa jecie. MAeMO HenpeciaHO nope^
Tora 3HAa, hhtac Kpaja Hewa. LUxa je y loj ispAOJ
orpaAH, He snaMo. Ebo Hap^^ocMO Ha jeAHy ysany
cxpyry. Ty ce sha opohho, h nosnaje ce as cy ra
MajcTopH uoHenn onpaBjbaiH; h Aanac 6h paAHJiH a^
HHJe HeAejba; AoneKJie 03HAa;iM cy ra, ann ce jom
MO>Ke jiaKo npeKopaHHTH. Mh ctojhmo h rjieAaMO Kpo3
Ta] npoAepaHH sha. Bhaumo >i<6yH0Be, .lene ciasHue
H uBeiie. nocjie Ayror CTajaH>a, moj Apyrap pene:
^aHipoH!" pen anrnpon snaHH na cpncKOM jesHKy:
y^UMO, HJiH npaBHAHHJe jya pckhcm: snaHH na (})paH-
uycKOM iesnKy y^UMO. Oh npeKopanH najnpe acchom
HoroM h npe^e, ja npeKopaHHx jieeoM hofom h sacia-
Aox. HcTHHa je mio .^yAH Ka>Ky as ce na cBaKOM
KopaKy MO>Ke necpeiia aofoahth. C one cipane, ao
cawora lora SHAa, 6iiJio je jeAHO KopHio nyno >kht-
Kora MaAiepa; .icbom hofom ciao caM ycpeA Tora
KopHia. Moj Apyrap ctojh npeMa mchh h rACAa Mojy
jieey Hory na ohom hctom Meciy y Kpeny fac je
tteroBa Aecna nora 6H;ia h ne CMeje ce, caMO mh
pene: HyBaJTe ce, ly HMa Kpena!" Ja ce npHXBaiHx
3a meujHp h peKOx: 6;iaroAapHM!" Cpeka xe KopHio
He 5eme Ay^OKo, hhcmo ce yAasHJiH, caMO cmo no
. jeAHy Hory ao H/iaHKa o6ejiH.TH. TaKO, nyioHoraciH,
HACMO Aajbe. Bhahmo as cmo aouiah y naJAenuiH napK.
LJLJyMe, .THBaAMue, nyioBH sa KOJia, uBehe, erase. FlocJie
HeKOJiHKo MHHyia HaHi^ocMO Ha jeAHo jieno jesepo, no
H>eAty njiBajy .aadyAOBH h pnde. CeAHewo nopeA jeaepa
H 6pn>K;bHBo onepe.MO Kpen ca cbojhx Hory.
Osaj napK Kao jxa neMa Kpaja, to je npasn -la-
shphkt: HAeMO Kpoa myMy jeAHOM crasoAi k sanaAy,
a oHa Kac OABCAe k nciOKy. Flccjie Bepca/ba, FIotc-
AaMa h I_LIeH6pyHa, HHcaM bhago Behera napna. PaB-
HMua je, He M0>KeM0 a^ hofoahmo nyi, kojh he nac
HSBecTH. KopaKe name sayciaBH jeAHa AyraHKa cra-
KJiena srpaAa; mccto KpoBa h SHAOBa ca cipane caMO
cy ciaKJiena oKHa. Macmo nopeA tte n ona yMHHH
HaM ce Aa ncMa Kpaja. Haw^ocMO na jeAna Ma;ia otbo-
pena Bpaia; ciaAOCMo. YjiaaaK na la spaia 6eme
^0^ /byBOMHP n. HEHAAOBII-R

sanpeMjbCH npasHHM cyAOBiiMa, y KoJHMa je uBehe-

HeroBaHo. To cy Bpaia na Koja 6aiiJT0BaHH ynoce-
BOAy, seM.T^y H APyro iuto mm Tpe5a Ahtpoh!" pcKOx
ja. Ahtpoh!" OAroBopii Moj Apyr. M npeKopaHKCMo
npeKo npasHHx cyAOBa, saiKM npeKo hckhx Komma
H MOTHKa, H odperocMo ce y npeKpacHOJ craKJieHoj
6am FH. Ha CBe CTpane boahjic cy nyratbe Kpo3 naj-
pas.THHHHje 6iUbKe, Koje pacry y HaJTon;iwjHiVi Kpaje-
BHAia AMepHKe h A(})pMKe. CBe je nyno, csyAa cia-
6jhi\Ka Ao CTa5jbHKe. Ha Bume wejxa HamJiH cmo
5auiT0BaHe; oh Hac yniMBO nosApaBe, na jiaihe paAe
CBOj nocao. HaMa ce mum jia nAevio no ohhm scm-
JbaMa FAe HwrAa cner He naAa. 3aAP>KacM0 norjicAe na
UBehy iijTO M3 jeAHe ooeuieHe KOiapHiie cipMor-nae
pacie; UBei My je Jien, >KyhKacT, Mecnai, h ne M0>i<eTe
pehH Aa HHJe oa BOCKa HaHHH>eH. ^.BHare jih bh 6o-
laHHKy?" ynma Me moj APyr, r.ieAeliH y to uBetie.
3HaM, 6oTaHHKa roBopH o 6Hjby" OAroBopwx My ja.
Oh ce npHXBaTH sa uiemnp; thm je Ba/bAa xieo sa-
xBajiHTH 3a oSjamH^eHDe. Kaji cmo Eavwunu Ha jiene,
atJDpHKaHCKe, na/iMC, h tv cmo ce sayciaBMJiH: Ayro
CMO Hx rjicAa/iH. One cy BMCOKe, 36or h>hx je na
TOMC MeCTy KpOB BHCOKO nOAHTHyT. CbC mro BHAHMO^
CBe je MX Aa^CKMx seMa.'ba AOHeceno. CBHwa ohhm
pasjiKHHHM 6H;bKaMa, a xHJbaAa wx Hwa, hhhm ce
cBaKa yroAHocT, a;iH ohc cy oner HCBece/ie h KprnibaEe.
One ocehajy Aa cy saiBopene; ne no3Haiy cynue
CBojera saBHnaja. Pyna dauiTOBanoBa, roja iix neryje,
Bpei^a HX. HHiuia hm ne Mo>Ke naKHaAHTH H>HX0By
c/io6oAy, hbHxoBy nocTojdnny, 3a KojwMa Beny, 6o;]yjy,
Ty>Ke. JlaB y MeHa>KepHJH nnje jiaB, to je tt>eroBa Kowa
HaByMCHa Ha MaJMyna: TpnH Aa My ce h3 nyuiKe nopeA
ifceroBMx yujHJy nyua, CKane Kp03 odpy-i nao nceio,
.TH>i<e pyKy CBora rocnoAapa y Kojoj 6hh ctojm. CTaKJiena
6aujTa TO je MeHa>KepHJa, KaBes sa dwjbe; csaKO pacTe
oHaKo KaKo My dauiTOBan sanoBCAa. HoHOCMTa na/iMa,
KpajbMua >KapKHx nycTMH^a, obac BpxoM cbojhm yA^pa
y CBoje CTaK;ieHo He6o, >i<a;iocTHBo o6apa CBOJe rpane
AO/ie. Kao jiaB y naBCBy h ona oceha lyry sa CBOjojvr
nocTOJdHHOM. Tyra, na obom CBeiy mhofo je CTapMJa
 nilCAlA H3 HEMAHKE 109

o;x oceha h >KHB0THH5a h 6iiJbe; to je

pe.TurHJe; HdY
jeAaH yspoK BHme sa npHniiTOMJbeHje. yKuBOTHite hc-
Majy pe.THrHJe; to je je^an yspoK Matte as ce Me^y
C060M He Mpse H He KOJby.
KaKO je saryrjJbHEO ii Bpyhnna y oeoj AyraHKoj
CTaKJieHOJ srpBAH. Paa.iHHHH, Ma h .lenH mhphch, Ka^
Hx je H cyBHiue, HenpKJaTKH cy. Y Any OBe srpaAe
Hsa^ocMO Ka jeAHa BpaTa. Oea cy BpaTa eejiHKa, Beha
cy OA CBHx MafbHx BpaTa; h sa CBa Apyra BpaTa, Koja
HHcy OBo.iKKa, MO>Ke ce noysAaiio pehH, Aa cy Matba
OA OBHX BpaTa. BasAyx Hano.^y npHJaTan je. MAeMo
jom HenpecTaHO k jyry. Be;iHKa, rpanaTa APBeTa Kpwjy
Hac OA cyHua. Ckiihvcmo lueiunpe. B.aar BCTpHii Spume
HaM SHOjaBo npeBphe Tawo aMo namy Kocy; sa
He;io,
Taj nocao He Tpeoa My mhoto TpyAa, jep y oSoJHue
HeMa MHoro Koce Ha r;iaBM. MAeMO Aajte. HoBa npe-
npeKa, KOJa HaM CMCTa uhn npaBO PaJHw, nojaBH ce
npeA HaMa; to je jeAHa Be/iHKa ABOKaTHa na^naTa. He
snaMo KaKO ce Mo>Ke ooiihH. FlpeKpacHa KaMCHUTa
Kyiio! Ko Te Ty nocTaBH, ko tc oam ly osnAa KyAa
MH HACMO? SaiuTO npe4Miii HaiHHM KopauHMa Te He
Mory nhw npaBO k jyry? Mhc.ihiu th Aa cmo mh
OTiiue, Aa MOHceMo npeKO lede npejieTCTH? Koa TO/iHKe
paBHHue, KO Te osHAa 6am nocpeA Hamer nyTa? He
Mo>KeMO npeKO Teue ann heMO Kpos Te6e npotiH!
Ma.TO Aaibe npeA HaMa sadaB.i^a ce jeAan hobck
pacTaBJbajyhii Bpe>KHue mio cy ce saMpcHJie. He 6hx
peKao Aa je BpTap, pyKe cy My 6e;ie. Mo>Ke6HTH Aa
je KyBap, jiHue My je Ao6po yxpa^eHO. Ha CBaKH
HaHHH 6ecnoc-neH je Kao h mh. Oh ce ne ocBpTe na
Hac; MH ce ocbptocmo na ftera: Bh mi nac npoBejiH
Kpo3 OBy najiaTy?"
Oh ce ncnpaBH, norjieAa nac
HenpHJaTHO, a ocMexny ce npnjaTHO, na, AOJiaaehw
HaM ca uBeiiCM y pyKaMa, oAroBopn: 3amT0 He?"
yt;e npeA HaMa na jeAHa cnopeAna BpaTa, noKasa
HaM cTenene, no KoJHMa ce nonen^CMO na ropibH KaT
na.iaTC. LUto cmo roA Ty namjiH cue je Jieno h 6oraTO.
y Be^THKOj jeAHOj ca.iw 3aAp>KacM0 ce Ay>*<e; rjicAacMO
npcKpacHe cdukq h3 TajinjancKe u xo^tbhackc mKo;ie.
KaA ce ocBpnycMO namera npainoua neMa, necTa^io
llO JbyBOMHP n. HEHAHOBHTi

ra: He AaAOCMo My HHKaKBe HanoJHHue. y j^ny cajie

BHAHMO Apyror HOBCKa: no AyraHKHM yHH(})opMHcaHHM
xa.-bHHaMa, no o6pHJaHHM dpKOBHMa h no ropAejbHBHM
norjiCAHMa, nosnaMo as je to c;iyra h3 obc najiaie.
Oh Hac npoBeAe jom Kpo3 nene code, y KoJHMa laKO^e
ima cjiHKa. OAaiJie nac OABCAe y KpaJH^e OAe;ieH>e,
OAaoe ce bhah PaJHa: oHa je 6;iH3y, MO>Ke ce ao fte
KaMCHOM AodauHTH. 3aTHM CH^eMo HH3 jeAHe Jiene u
lUHpoKe cieneHHL^e na ynuixy. Taj rocnoAHH c/iyra
HcnpaiHo Hac je ao nojioBHne creneHni^a. npH pa-
ciaHKy pene naM (})paHuycKH bh HHcre nosnajiH

:

OHOra rocnoAHHa uito cie ra HaujJiH y napKy?"

Hhcmo!" OAroBopHx My ja. Oho je dnjia jihhho
hberoBa cBeiJioci!" pene oh AaJ^e h noAH>Ke hohochto
r;iaBy. Ba!" pene Moj APyrap, a thm je HSJaBHO
CBoje AHBjbeH>e; h ja caM AP>Kao Aa h Menn Tpe6a mio
roA pehH, aa to h ja peKox: 6a!"
h oaocmo Aajbe.
KaKBa je to cseTJiocT 6H;ia y toj nycToj na.iaTH, HHJe
HaM hhko Kaaao, no CBoj npujiuixu saTo iuto hhcmo
HHKora nHTajiH. CeBepHa cbctjioct sa u,eno to HHJe
6iiJia, jep je ceBepna CBeTJiocT CBarAa pyMena, a obo
6euie Bpjio 6jieAa CBeT;iocT.
KaA Hsa^ocMo hs najiaTe, na^ocMo ce y Jienoj
BapoujH. yjiuixe HHcre h rnnpoKe, CBeT Ha cBe CTpane
HAG, H MH HAeMO. /Joujjin CMO AO caMe o6a;ie. Jlajhe
ce He Mo>Ke, jom jeAan KopaK na 6hcmo najiH y
peKy. riopeA o5aJie bhahmo caMe Jiene rocTHOHHue.
LJejiora jieTa o6a;ie Pajne HHiuTa APyro HHcy Hero
ineTaJiHrnTe nyTHUKa h CTpanai^a m3 CBHJy HapOAa.
HopeA myuiTaH^a Tajiaca nyjeMo je^an npHJaTHHJH
r.iac, KOJH AOJiasn h3 jeAne, rycTOM ujyMMuoM ohko-
jbene 6aiijTe. To 6eme r;iac oa Jiyne Tatt>iipa. Kao m3
jeAHHx ycTa o6oJHua peKOCMo: aHTpon! M caMe Hore
OKpeTome ce Ha ony CTpany.
Ha jeAHOM y3BHmeH0M MecTy, na caMoj o5a;iH, y
xjiaAOBHHH sejieHHx APBera, deiiie mhofo nocTaBjbenHx
CTo;iOBa H rocTHJy. Mh ccaocmo sa jeAan MajiH, npa3aH,
CTO. MsMe^y ocTa;iHx rocTHJy, y jcahom Kpajy nosnaM
HenosHaTC EHrjie3e, ohh cy Beh pynajiH, na ce 3a6aB-
Tbajy npiijaTKHM hyTaH^eM. HeAa;ieKO oa HjHx nosnajeM
 1

OHCMA H3 HEMAHKE 1 1

join TpoJHuy, Koje caAa open nyx r.ieAaM; to cy Amc-

pHKaHUH. Je^aH oa h>hx Ha jeAHOj cto.ihuh ccah, Ha
Apyroj Hore Ha.MecTHo, a ipehy .T>yjba o5eMa pynaMa.
/IpyrH LUTO Ao H^era ccaw, CKHnyo Kanyx, Bpyhnna My,
AP>KH Ho>K y pynH H cene KJiyny. To je h>hxob o6HHaj.
y APyruM KpajeBHMa AMcpuKe, nocjie pynna KCJinep
AOHece H npea CBaKor rocia mcthc na ran^Hp no jeaaH
KOMaA JiHnoBa unii naMOBa APBeia jxa ctojiobc He KBape.
M rocTH, MecTo pasroBopa, ysMy la APBeia h AeJbKajy.
Hmcmo Ao6po Mecro H3a6pa;iH: ipH Kopana oa Hac,
HeKo.iHKO OpaHuysa nHJy bhho n laKO BpeBajy, a^
HHJe Morylie y H>nxoBoj 6;ih3hhh ceAein. ycTanexMO, ii
npcMecTHMo ce 3a Apyrn cto.
TeK iHTO CMO cejiH, Ke.inep OAMax npHipna, Aonece
HaM jejioBHHK Ha ^panuycKOM je3HKy, h ynma: iuTa
sanoBCAaie jecTW ?" Moj Apyrap h ne y3HMajyhH Kapiy
y pyk'e pene: cyny h raKO Aa-ije!" Kejinep ra norjiCAa,
Kao jxa. 6h xreo 3HaTH mia oh pasyMe noA thm: h
laKO ji^ajhe. Ann ne Ao6HBmH HiiKaKBa oojarnHjeita,
OKpeie ce k mchh ca hcthm nHiafteM. Ja My oAroBopHx:
A0HeciiTe H MeHH hcto!*' Ke/iHep oAe. V AHy damie,
OAaK.ie ce jejio aohocji, pa3roBapao ce iviajio c ras-
AapHuoAi: no cBoj npH-iHUH caBeiyje ce mia iie naM
noc-ae cyne aohcth. Ohm cy 6h;ih paA03Ha;iH mxa cmo
MH noA THAi: H xaKO Aa-T^e," pasyMeBa.in; a mh cmo
paA03Ha.in KaKO iie ohh xo pasyMexH, h mxa he naw
AOHexii.
^o5po CMO yHHHHJiH uixo CMO xaKO Ke.THepy Ka3a;iif,
jep OH HaM je copxnpao mhofo oojlh pynaK Hero Aa
CMO MH 6iipaniL FlpeKpacHo cbojcxbo Mora Apyrapa,
Aa sa pyHKOM HHuixa ne roBopn, 5h;io mh je Beh
nosnaxo. Py4aiH cmo 6p30 h c.iaxKo. Kejinep Aonece
HaM panyn fcyxehn; mh My n.iaxHCMO hyxehn. HeKO-
-nHKo Kpajuapa, no odnnajy, noK.iOHwcMO My, 3axo naM
je ynxHBO aohco awpe-ie m memnpe, a joiu ynxHBHJe
ce noK.iOHHo, h ncnpaxHO nac. KaKO cmo nsaiujin h3
oaujxe, 6iiJ\n cmo onex na o6a.mi Pajne. /iBaAecex
KopaKa OA Hac HaHM>Ke cxoJH jeAan Ma/iH napo6poA:
nyiuH ce, Jienpma, 3Bh>kah, mnne, sbohh; xohe nenyAa
Aa HAe. Mhofo pas.iHHMxa CBexa yjiasM as nyxyje na
112 JbyBOMHP n. HEHAAOBHTi

H>eMy. Je^aH Ae6eo MOBenyjbaK mac HcnpcA itera no

o6ajiH TaxMO aMO, h, AP>Kehn y pyun dHJieie Ha npo-
Aajy, BHHe: M3Bo;iTe, rocnoAo! ^^ktc! CaA lie Aa ce
KpeHCMO. 3a ABaAecer Kpajuapa h AsaAecei MUHyra
dMheie y MaJHuy". /^sa rpn jesHKa Meuiao je y to
cBo;e nosHBaite, Aa 6h ra pasyjvie.iH m OpaHuysn, ii
PycH, H EHr.iesH, kojmx Aocia Ha o5aj7ii ctojh. Oh
AO^e K HaMa, HenpecTano noHaB^tajyiiH tc hctc peqii.
Ja norjieAaM y cBor Apyrapa, oh norjicAa y Aiene; ja
peKox: aHTpoH!" oh pene: aHTpoH!"
FlpyHvUMo
pyKy ca ABaAecex Kpajuapa, a oh HaMa npy>KH no
jeAaH 3e;ieHH ohjict. Oh OAe Aajbe, BMHyhw: ii3Bo;iTe
rocnoAO, y^Hie!" Mh no^eMo no.aaraHo sa h>hm. 3a-
BwpHM y CBOjy 6mj\eTY h na H.oj ctojh mTaMnano:
0A BHSepHxa y MaJHu". Moj Apyrap m caA ce noKa-
sao caBpmeHHJH oa mchc: hmjc hh norjieAao KaKO ce
30Be OBO MecTo, OAaK.ie no/[a3iiMo. Oh je OAMax npe-
BHO 6HJieT M MCTHyo y yen. Mo>Ke6HTH He 3Ha HMe.
HH one BapoLUH KyA lieMo caA Aa n.ioBHMO.
ripeKO jcAHe ysane a Bpjio AyranKe AacKe, Koja ce
FHdajia, y^eA\o y napodpoA, TaKo HHsaK Aa HsrjieAa
Kao KaKaB cnjiaB; HCAia HHKaKBHx pasAejbaKa hhth
CKJiOHHujTa: CBM CTOJHMO Ha KpoBy. HeKo.THKO Ennesa
ccAe Ha Bpxy napo6poAa h xBaTajy pndy na yAwue.
Ohm HHTaB Aan TaKO npoBCAy, caMO Hsai^y y rocrno-
HHuy Te pynajy h Hohe. FlapoSpoA je nyn, a ne no-
jiasH. Onaj bmhc h npoAaje jom 6w;ieTe na odajiu.
Cbh KOJH HMajy nocjia Aa ujto npe no^y pi y MaJHu
CTHTHy, CTpnejbHBo MeKajy Aa ce napo6poA Kpene,
caMO Hac ABOJHua h joiu HeKw noTnyno 6ecnocjieHM
CTpaHUM HeMaMO CTpm>eH^a. Moj APyrap Beh ce jbyTM,
HyjcM ra Aa sa ce6e caw roBopH: ja KaA KyAroA hagm,
xohy Aa hacm; ja HCMaM KaA neKaTn!"
Oocjie neKO-
JIHKO TpenyxaKa oneT pene: Tpe5a Aa nsa^eM na c jeA-
HHM (J)HJaKepoM Aa hacmo; HaMa HHJe ao HeKaH>a." Y
TOMe M onaj uiTO je npoAaBao5HJieTe,Aot)e na Jia^y, no-
AH>Ke sa codoM onaj ysann moct, OAe na cpeAWHy napo-
6poAa, none ce na jeAHy cxojiHuy, na KOMaHAyje Aa ce
napo6poA OTHcne. To je 6ho KaneTan. /|pyrn, ujto je
rope AO.Te Tpnao h npoAasao rocTHMa hhbo h uHrape,OAe
 nUCMA 113 HEMAMKE 113

y ;iHO Jial^e: to je 6ho KopMaHom. HapoSpoA ce Kpeie,

H noije 6e3 HKaKBor Hecpehnor Cjiynaja, kojh dw Hac
Morao 3a6aB.^aTM.
Bapoiu BM6epiix, nopcA Koje cmo y3 boay nnoBwm],
Bpj'io je Jiena. Ca napodpoAa bvij\u ce J\ouj\ou, Flapiis
II neiporpaA: CBe Jiene h BejiHKe rociHOHHue. OSajie
PaJHe OBYAa cy pasHe, 3a to h jecy nyTHHUHMa paB-
Ho^yuiHe. Jesepa h peKe 6e3 6peroBa M3rjieAajy Kao
onieAajia Oes OKBiipa. Ho Aa cy dnjie 6oc{})opcKe o6a.ne,
oneT MX HeoHCMO r/ieAa/iw, TaKO cmo npHTeuufteHH h
CBaKH Mac y3HeMHpeHH. riapoopoA je AynKe nyn: peiKo
je KO Hamao MecTO a^ ceAHe, cbh cmo CTajaAH, a Bpesa
OA pasjiHHHTHx rjiacoBa JbyAw, >KeHa h Aeij,e, Bpjio HaM
je HeyroAHa. Opo.iase TaMo aMO, aKO He na3HTe Ha
CBoje Hore, OHennhe Bac. 3a CTpaHue Bp.io HeodwHHO
ApyiuTBo. /J,Ba MajcTopa CTOje Hsa nac, h >khbo ce
pasroBapajy o aAieppiKaHCKHM fobc^hm KO>KaMa. Ax,
TaKaB pasroBop Aa Mopajy c.nyiuaTH ohm ujto cy
noHJ.iM Aa ce sadaBJbajy m uieTajy! 3a ujto ce o TOMe
He pasroBapajy koa CBOje Kyhe, y cbom jxyhauy? JeAHa
>i{eHa HCAajieKo oa nac, ap>kh nyny KOTapnuy noBe-
saHHx KOKOiuMJy, KOJe ce hccto Jienpmajy h Kpene;
Ao H^e jeAHa Apyra >KeHa npenoBMJa cBoje ACTe. Hcko
ApyiuTBO MJiaAMx JbyAH, c AecHC name CTpane, nwjy
niiBo, uiajie ce, rypajy ce, odajbyjy jeAan ApyroM
lueiuHp, H CMejy ce Kao 6ecHii. JcAaH CTapau. ap>kh y
pyKaiMa CBoje ynyne, HenpeciaHO ce c h^mmc pasroBapa,
oA paAOCTM r;iacHo ce cMeje KaA ra ACTe noByne sa
6pK0Be HJiM sa yBO. Jleje npy>KH CBOje npjtase pyKe
MOMe Apyrapy m onaj CTapau pene: 3arp.TM Tora
rocnoAHKa!" Ajim oBaj ce OKpeTC na Apyry CTpaHy,
n TMMe ce cnace oa Tora Barp-T^aja.
BejiHKa cpeha Te obo nyTOBaH^e He Tpaje Ayro.
npeA HaMa Beii je MaJHu c ACCHe, a KacTe/i c JieBe
cipaHC. !\a HH3 BOAY n;ioBMMO, Majnu 6ii 6ho c JieBe
cipaHe, a KacTCJi c Aecne. /lyraMaK moct Ha jial^aMa
cnaja Ta ABa MecTa. A1a;io Aajte bmam ce, Kao y Ba3-
Ayxy Aa ctojm, ApyrM Bp;io Jien, rBosAen moct, >Ke/ie3-
HMHKM. y MaJHuy MMa ncAeccT xMwi^aAa CTaHOBHHKa.
Ohh cy CBH Ao6pH M HHcy cedMHHM: CBaKH ocaMACcer
!_U .-byBOMllP n HEHAAOBHTi

roAHKa CBH ce yKjioHe OAai/ie, HHrnra He noHCcy ca

C060M, CBe CBOje HMaH>e h Kyiie ociaBe ApyrHMa.
Ham Ma-iH napo6poA KMa cBoje ciaHHiuTe Ha cpe^
jipBCHora iMOCia. KaA je Aomao Ha to mccto oh ce
sayciaBH; KOpManouu h;ih, aKO je dojbe pehH, Kpwap,
npHBesa ra KOHonueM, a KanexaH npHc;iOHH ys moct
jeAHe KpaiKe jiecTBe, h mu cbh Hsa^ocMo, ochm ohhx
Enr.iesa iuto ceAe y Bpx napoopoAa h neuajy pudy.
Hac ABOJHua, Hacjion^cHH na orpaAy oa Mocra, rjieAa.MO
KaKo CBCT HaHOBO yjiasH y napo6poA, h KaKO Kaneian
TpHH laMO aiMO H HyAH ^HJieie. Joiu neKOJiHKO napo-
6poAa BHAHMo: hckh nojiase, hckh AO.iaae, hckh CTOje.
Cbct BpBH npcKO Mocia M no o6ajiaMa h c jcahc h
c Apyre CTpane. Hkko ne iiAe nojiaraHO. TeujKO Hora.v.a
y npocBcheHOJ EBponn! Hhko hx He >Ka;iH. HapoAH,
IUTO y AsHJH >KHBe, HyBajy CBoje Hore; no;iaraHo h
Bpjio Majio HAy; nyBajy h CBojy r;iaBy: Bpjio Ma;io
MHC.ne H HHiuTa He yne.
Cbct BpBH Ha ere CTpane; mh ctojhmo na MocTy
M FJiCAaMO. TeiiiKo cmo 3a6pHHyTM iiiTa Iicmo paAHTH,
jep je jom Ayro ao Mpana. Ho Hwa hcko mhjiocthbo
npoBH^ehbe Koje ce h 3a decnocjiene 6pHHe. JeAan
npaaan ^^Hjanep Hiuao ie npeKo MOCTa, KaA 6eiue
npeMa HaMa, saycTaBH ce; KOHHjam ckohh c kojisl u
roJior.iaB npnTpna HaM BHHytiH: H3B0JiHTe, rocnoAO,
Aa Bac B03HM, BpyhHHa je Aa neiiiKe HACTe!" O60-
jHua liyTeiiH ceAOCMo y KO/ia. KoMHJaiii je oAMax
onajiHO K0H>e as u^to npe CH^e c Mocia, jep je TyAa
Be.THKa HaBajia oa Jbym h KO^ia. KaA cmo Majio A^-^e
y yx'nue Hsam/iH, OKpeTe ce h yHTHBo saoHTa: KyAa
>Ke.iMTe Aa Bac boshm?" Moj APyrap liyTao je, h
ja caM fcyTao, a Ko.ia cy j^aibe TyTH^H-ia. Flocjie nojia
caTa KOMMJam ce oneT OKpeTe h hohobh cBoje nHTaPbe,
MH noHOBHCMo CBOje hyjaihQ; oh npoAy>KH boshth,
MH npOAy>KHCMO CeACTH.
B03MJIH CMO ce Kpo3 HeKe napKOBe, saTHM Kpo3
HCKe -lene y.THue; KaTKaA hui.th cmo opso, a KaTKaA no-
.naraHC. Ha jeAHoj y.iMUM oKpeTe ce KOHHJam h npy-
/KMBUJM CBOj 6hh, peHe: oho je cTaiya FyTeMdeproBa;
OH je 6ho npBH KhtiiroBedau T
.
Ja ce oKpeneM w
 HHCMA H3 HEMAHKE 115

nor.ieAaM, Moj Apyrap w He ocBpie ce. riocjie hcko-

-iHKO MHHyia, KaA cmo AomjiH Ha Heny nnjauy, KOHHJaiu
onei oKpeie ce h pene: to je LUnjiepoB n.iau; oho
ie LUnjiepoBa craiya; oh je nannHHO sbgho!" SaiHM
Hiu;iH CMO Aajbe. Koh>m noneiue >KHBj'be KacaiH, to je
3HaK Aa je KOHiijam OKCAHeo. HanocJieiKy sayciaBHiiie
ce KOJia npeA jcahom BejiHKOM upkbom. HeKH hobck, y
AyraHKOM Kanyiy, Baji^Aa je upKBeHiaK, nosApasH ce
Hajnpe ca KOHHJamoM, na OHAa c naMa, h nosBa nac
VHTHBO Aa BHAHMO UpKBy H H>eHe SHaMeHHTOCTH. Mh
yciaHCMO M3 KOJia h oagmo y upKBy c no6o>KHHM mk-
cjiHva Aa HeheMO HHiuTa na^H mio 6n nac 3aHHMa;io.
L(pKBa je Bp/io Be.iHKa h npaBji^eHa je nocjie po^ett>a
XpHCTOBa; c nojba HMa mecT lopoH^a, a ynyipa BMuie
OA neACcei jienHx crydoBa. lJ,pKBa je Bpjio ciapa, h^chh
CBOAOBH Beii Cy MpaHHH OA MHOrHX npcAHKa. XOAazMO
TaMO aMo, a upKBen^aK nenpecxaHO roBopH h ipyAH
ce Aa HaM CBe ciapoApeBHocTH odjacHH. Ay^o nac je
3aAP>Kao npn jeAHOJ npeKpacHoj hkohh, Kojy hhcmo
MorjiH BHAeiH jep 6eiue y laMH; h nene ciape Jia-
THHCKe HainHce awbho naM je npoHHiao. y jcahom
ymy noKasa HaM rjxe JieyKn xpeha >KeHa Kap;ia Be-
jiHKor; >KeHy hhcmo BHAe;iH, ona je yMpjia npe xHJbaAV
roAHHa. rioKasao HaM je h HeKonHKo jienHx cnoMenHKa
Ha rpo6oBHMa pa3HHx BJiaAHKa iiito cy ly 3aKonaHH.
HajyienujH cnoMennK deiue Ha rpo6y HCKor necHHKa
H3 crapHx Bpe^^ena.
3a neno BpeMe r.ieAa^a obhx peiKHx ii Bpno sa-
KiiM.^HBHx ApeBHOCTH, H MeHe H Mora Apyra o6y3M-
Ma.io je jeAHO hcto ocehaffce, a to je: Aa je y OBOJ
upKBii xMHoro xjiaAHHJe Hero nano-'by. Ja KHHeM jeAaH
nyT, OH Me norjieAa; ja KHHeM APyrw nyx, a oh
MeTHy meuiHp na r.iaBy, h oj\e ynpaBo na BpaTa: 6ojn
ce KHjaH^a Kao BaMHHp. Oa KHJatt>a AO-iasH KHJaBHua,
a OA KHJaBHue Mory Aa ce pasBHJy pa3jTHHKTe 6o;iecTH.
ChjIhh uap HHKOJia ywpo je oa KHJaBHue.
npH H3JiacKy o6AapH.TH CMC upKBeHiaKa, kojh, npa-
TeiiH nac, HcnpHna naM join KaKo cy <l>paHuy3H, 3a
Bpewe npBe 6e36o>KHe penyd.iHKe, KaA cy Majnu ocbo-
JH.TH (l/QJ. roA.) npeTBopH-TH Ty upKBv y MarauHH, h
8*
116 .rbyBQMMP n. hehaaobhti .

Ty CMecTH.TH 3o6, KcfbCKa ceAJia h 6pamno. KaKO cmo

HsaujjiH H3 upKBe ceAOCMO y KOJia. Ham KOHHjaiii icojii
ce HHJe HaAao m heMo mh TaKO AyrawKy iipKBy npe-
rjieAaiH sa laKO KpaiKO epcMe, 6eme naiaKao ko-
hbHMa 3o6Hime H HeKy^a oxumao. Mh CTpnjbHBO ce-
AHiMo y KOJiHMa H HCKaMO. Moj APyrap 6ho je saHecen
BiicoKHM MHCJiHMa: FJiGAao je npaBo y KpoB jeAiie
TpoKaiHe Kytie. Ja caM mhcjiho Ha Hpysa, FyieMdepra,
LLIoneHxayepa h Ha Hamera KOMiijama. Cbc cy to
jbyAH sa 036HJbHe mhcjih. ripBn ocHOBao je MaJHu,
:ipyrH poAHO ce y MaJHuy, jpeiiH caxpaH^eH je xy, a
neiBpiH ceAM nerAe y MaJHuy, u nnje. Ha (JDHJiococjiy
LUoneHxayepy saycxaBMiLie ce Moje mhc/ih. H^eroBM
cy nor;ieAH Ha oBaj CBex aPckh, opHrHHariHH. nyAHO-
BaxH. Ko ra HHxa, a npH xom aKO no necpehH HMa
HaKJiOHOcx A^ pasMHUjjba, BHAe^e Aa je oh caB ywH-
BepsyM Me^y Asa Aj^^Ha y npaiiiHHy caxpo, na oHAa
AyHyo. CBe mxo nocxojw na obom cBexy, cBe je na-
onaHKe; CBe mxo je cxBopeno, xo HMJe hckh Bemx
Majcxop Ha4HHH0, Hero hckh merpxH ynnjiH cy cxBa-
paxH. TaKO oh mhc-ih. OBaj yHHBepsyM, ano HHJe y/veo
6htm 5ojbH H caBpmeHHJH, HMJe ce wMao pamxa, oea-
KaB KaKaB je, hh nojaBJbWBaxH. Hnmxa nema nawexna
UHJta. A Xerji Ka>Ke: CBe mxo nocxojw CBe je naMexHo;
jep jia HMJe naMexHO, ne 6h nocxa;io h Hecxaja.no.
Xer/i je Kasao jom jeAHy BejiMKy pen, kojom ce Cno-
BeHH BHme xeme nero HeMqw, nasao je: CBaKH nasaAar
TO je HanpeAaK; jep ca cBaKUM nasaxKOM mxo Ao1)e,
MaH>e je jeAaH nasaAaK, no xoAie 6;iHH<e je HanpeAaK
H caBpmeHCXBO.
BenepH^a cyxoH npH6;iH>KaBa ce, a namera KOMiijama
jom HCMa. KaA cynue sajiasH, xaAa je HajnpnjiMHHHJe
noxoAHXH rpo6oBe. Jlena 6n ycnoMeHa Swjia na rpo6y
liioneHxayepa jeAHy UHrapy noriyiiiHXH, n petiH My:
CBe je cHaKO Kao mxo ch xm Kasao."
To je A^nac
HaJBehM ^^HJiococ}); FteroBo hmc y CBexy nyBeno je ro-
xoBO Kao M HMe Mhc Hacxpane, Koja uMa 6paAy n
CBe xe/io pyxaBo, a Jinue Kao y Majmyna. Mjuao caM
Macx BHAexH je y 6eHK0M uwpKycy. 3aHCxa BanpeAHo
HyAHOBaio cxBopeH^e! A;ih IJJoncHxayep iinaK BHme
 miCAlA 113 HEMAHKE ll7

MH ce AonaAa. YM/iaAOCTn noxoAHO caw rpo6

Xerjia, Owxia, LUnjiepa, Feiea, BH;;aHAa. Ooxoaho
caM jom rpo6oBe n mhofhx TajiHJaHCKWx, ^jp-^HuycKHx
u eHFJiecKHx BeTHKHx Jhym, na luto ce He 6mx obom
npH.'iMKOM CBpariio II Ha rpo5 LLJoneHxayepa? Ta
>Kejba poA ce y A\OMe cpuy, h ocehaM caxM Kano ys
rpKJbaH pacie h xofce a^ ce nojaeH Ha ycTHiMa. V
TOMe HyjeMO as Hac HeKo KpynHMM r;iacoM rpAH:
KaKBM cy TO .ijyAH Aa He nom.ijy oAMax Aa we soey,
Hero ceAe y icojiiiMa Kao bo.iobh h HHiaB car HCKajv?
TpH KopaKa OAaBAe ja ca^vi 6mo as nonnjeM namy
niiBa. CaMU cy kphbii iuto cy laKo Ayro neKa/jW.
Tpe6a;io je caiWO Aa ce jase. Ja snaM CBojy Ay>KH0cr.
/iBaAecei roAiina ja paAHAi OBaj nocao; ja ce dpojHM
Me^y Haj6ojbe KOHHJauie; mchc sna ue.ia Bapoui. Ja
HiicaM KpHB; Menu ce neMa luia npedaunTH**. To
je y rjiaBHOMe MsroBopHo Ham KOMHjam, caM sa cede,
AOK je CKHHyo npasHe sodnHL^e KOH^wMa c r/saBe, h
MCTHyo MX npeAa ce y KOJia. JeAan oa BapomKHx ynn-
(JDOpMHcaHHx CTpa>i<apa npH^e HaM h pene: rocnoAO,
BH HHcie Ay>^H" n.iaiHTH ^HJaKep sa obo BpeMe ujto
ere HeKa.iH. Ja caM npuMepHO as bh HCKaie KOHMJama,
H OAMax caA\ ra namao. Oh te 6hth Ka>KH>eH jcahom
clJopHHTOw". AAoj Apyr, BajbAa je pasyMeo ony no-
c;ieAH>y pen, MaiuH ce pyKOM y yen le HSBaAH jeAHy
(jiopHHTy, HO OHaj CTpa>Kap ne xtcac hphmhth.
Ham KOHHJam 6eme npH.nnHHO nHjan, ajiH HnaK
xHipo CKOHii Ha cBoje MecTO, H KO-'ia ce Kpenyme.
riocjie HCKo/iMKO TpeHyiaKa ciaAe, OKpeie ce k naMa,
CKHAe memHp h sanma: ,,mTa >Ke/JHTe caA hoxoahth?"
rpo6 LLIoneHxayepoB!" peKOX My ja. Oh ce Ma.To
saMHC.TH. Orpna npeKO nyia y jeAan Ay^an h HeniTo
ynma, saiHM ynnia neKe KOHMJame mio cy CTaja;iH
HeAa/ieKo oa Hac; no tom AOipna w noBLKa: rpo{|3a
LLloneHxayepa neMa y AlaJHuy. Ha ABaAecei Mecia
HHiao caM, HHKo Hiera ne nosHaje. MenH je CBaKo
Aeie y OBOJ Bapomii nosHaTO. fpoq) Lilonenxayep
HHJe HHFAa HH >KHBeo Ha oBOM CBeiy, BH Me HaBajiMne
soypbyjeie; bm mhc^ihtc ja caM nnjan, na Me mcmc-
Baie. TaKO ciapa rocnoAa, na ce sanoce Kao A^ua!"
118 JbyBOA\HP n. HEHAHOBMT.

y TOMe Moj Apyrap OTBopii ycra h pene: >Ke;ie3-

HHua, BHsdaACH". KoHHJam ra Ao5po pasyAieo. lilHena
jieeoM pyKOM ysAe, npHne ce na CBoj ysBHiucHH ipoH,
.i^ecHOM pyKOM yse CBoj bhtkh cKHniap ujto Ma^apn
30By: 6hm, Typun: KaMijMJa, a PycH: KHyi. Koh>h no-
TCKOLue Kao Myrba. Mh cmo, iiyiehH, npHCiajiH j\a.
ynpaB/ba naiiioM cyA^HHOM. J\d. je oh MHHHCiap, hito
ynpaBjba JbyAHAia, He 6h HHiuia AiapHJio; anu KOHHJam
uiTo ynpaB;i>a KOrt,MMa, rpeda Aa je noTnyno npw
cedH. CsaKH nac 6iinii cmo y onacHocTH, laKo je 6p30
BOSHo; KaA je roA sajviaxHyo pyKOM, H>eroB 6h4 sbh-
3Hyo je 6;iH3y naiuHx yuiHJy, a mh cmo rACKOJe 6a!"
ysBHKHyjiH. Ha ABa Mecia KOJia 6n ce npeBpnyjia Aa
kohjH HHcy dnjiH MeKJieHdypuiKe pace h HCMaHKe
naMCTH. HacpeA Mocra jeAan BapouiKH CTpa>Kap npn-
Tpna, H yxBaiH KOH^a sa orjiaBJbe. Koh>h nosnaAOiiie
fijiacT H OAMax cxaAome. 3ap ce laKo bo3m npcKo
Mocia?" BHKHy CTpa>Kap, 3a6e;ie>KH HMe KOHHJama h
HyMepy oa Ko.ia, 3a thm noAH>Ke pyny CBojoj Kanw
H HaMa pene: H3BHHHTe, rocnoAO, ja hhhhm CBojy

.Ay>KHOCT." Ham KOHHJam bo3ho je Aajbe nojiarano;
H OH H KOHiH nOCiaiUe 036MJbHH H 3a6pHHyTH. Ca
Ty>KHHM nor/ieAOM ocBpie ce h pene: CBe mio caxM
Aanac 3apaAH0, y3efce mh 3a Kasny."
CnpoMacH KOHHJaujH! Ohh cy oAroBopHH h dyAy
Ka>Ktt>eHH aKO OABeh 6p30 Bose, aKO oABeii no-naKO
Bose, aKO He noroAe HajnpenH h HajdojbH nyr, aKO
CBojoM ynpaBOM AOBeAy y onacHOCi caMO ABa HOBCKa!
A HanojieoH hhth je OAroBopan hhth Ka>KH)eH, aKO
ynpaBOM AP>KaBHHx KOJia AOBCAe y onacHoci mhjihohc
jbyAH! CnpOMacH KOHnjamn! no;ia>Ky crpor hchht as
ce BHAH yMejy nu Aodpo ynpaBjbaiH KOH>HMa, a xHjbaAe
r;jaBapa, des Hcnnra, ceAajy na ceoje ciojiHue, h
OAaiJie yne ce ynpaBjbaiH jbyAHMa c KOJHMa je mhofo
Te>Ke HsahH na Kpaj Hero c KOHaHMa.
KaKo CMO npeHj;iH moct, dnjiH cmo y Kacie/iy.
OAai/ie no;ia3H >Ke;ie3HHua 3a BH3daAeH. Hpn n;iahaH>y
peKox KOHHJamy: 3auiT0 ch tojihko oho?" Ax,
OAroBopH oh, 3Hao caM Aa here mh AaiH Aodpy na-
noJHHuy." Hwje ce npeBapno; dno je saAOBo^ijaH.
 nnCMA H3 HEMAHKE US'

Tpe6a;io je jom jiyro HCKaiH ;^ok no^e >Ke;ie3BHua.

y Be-OHKOM, Jieno ocBei.TjeHOM, ca.iOHy, Ham.iH CiMo
MHoro CBcia, CBe caMH CTpanuH iuto cy jyipoc HsaiujiH
H3 BH36aAeHa. Cbm cy ceAe;iw, Benepa/iH, hyxajiH h
OHJiH saMHiiijteHH, a HHcy HHiuia mhcjih.ih; h mh cmq
cejiH, BenepaJiH, liyrayiH, 6h;ih saMHuijbeHH, a hhcmo^
HHiura MHCJiHJiH. ]/[ Ty CMO jeBTHHo npom.iH: hhko.
HHJe noTpoiuHO Biiiiie oa Aecei peHH.
KaA je 3BOH0 Tpehw nyi 3a3BOHH;io, 6h;ih cmo y-
KO.THMa. 3a TpHAecei MHHyia CTHroCiMo y BH36aAeH.
KaA CMO H3am;iH h3 Ko;ia, ja h moj Apyr, y roMH/iH<
cBeia, H3ry6HCMO ce, h paciacMO ce des Jiany Hoh.
CfiaK je xHiao as Ha^e 4)HjaKep. 3a AsaAecex MHHyia:
6ho caM y cbom ciany. Tnxa noHoii npH6;iH>Kyje ce.
OcehaM Aa caM yMopaH. /^peM;bHB Mop({)ej, 6or cna-
Bahfca, OTBapa cBoje lawHe ABope. Ahtpoh!

XII

Onei HeAejta, onei c HSjiacKOM cynua no/iasHM hs^

BapoiuH. ripomjie HCAejbe Hiuao caM k lonjioMe jyry
H BHAeo caM jy>KHO uBehe h najiMe; A^Hac hacm k:
cesepy, y x.iaAHe, LuyMOBHie, npeACJie. KaKo caM npo-
mao nocACAFby Kyiiv, 6ho caM nsBaH BapoujH, h Ha^
ciynHO caM na AOJiHHy luto ce 30Be Hepo. To je
Ayra^Ka h Jiena .inBaAa, OKpy>i<eHa myMOBHTHM 6pe-
roBHMa. riocpeA le se-neHe AOJinne lene 6HCTap noiOK,
He 3HaM KaKO ce soBe. A Aa h laj noioK HMa neKO
HMe, TOMe He ipeda hh cyMH^aiH, jep je FepManHJa
laKO ype^CHa 3eMJLa Aa CBaKO HajMa^e nceio HMa
CBOJe HMe. riopeA OBora noiOKa CBaKO jyipo noKOce
no jeAaH KOMaAHh jiHBaAc, a dojiecHHUH AOJiase, me-
Tajy ce H3Me^y oiKoca h nanajajy ce oBora uBeiHora
3aAaxa ujto oa noKomeHe ipase H3;ia3H, ioa cynue
crpeje, Osa je ipasa Bpjio Ao6pa 3a oojiecne JbyAe h
SApaBe Bo.iOBe. Y f/iajxendepry r/iCAao caM a^ ce
CKynjbajy 6o;iecHHUH oko jcAne Komape, y Kojoj KpaBe
CTOje, jep OHO neHHCio HcnapeH>e hhcth njiyha. fla je
TO CBe JICKOBHTO, AOKTOpH AOBOAC OiyAa, IUTO FOBC-
AapH, h ohh iuto Koce .lUBaAe ue yMHpy ojx cyBe,
rpyAHe, do.iecTH. Ko M0>Ke cyMHsaTH o hcthhh Koiy
120 .jbyBQMnp n. hehaj^obuTi

ciaTHCTHKa uHc[)paMa AOKasyje

CeaKH OHaj ujto
!

HMa HaoMape Ha Hocy, to je ynen mobck; jep HHFAe

HHCie BHAejiH one ujto opy n Konajy Aa Hoce Haonape.
IlACM HH 6p3o HM oojiaKO.
KaA ce Ka>Ke: hac
Hory npcA Hory, to SHann: hac Bpjio nojiaraHO. A He
MO>Ke ce HM TpnaTH ApyKHe nero Hory npeA nory.
KaA ce Ka>Ke: oac c Hore na nory, to 3HaHn: oAe
xHTpo H Beccjio. A He Mo>Ke ce nn nojiarano, hh >Ka-
jiocthbo HhM APyK4e Hero c Hore na Hory. KaA ce
Ka>Ke ajiH AOCTa caw o HoraiMa mhcjiho. Tpe6a m
o Tp6yxy mhcjihth. /l,oiuao caM na Bpx oBe sejiene
AOJiHHe, Ty HMa Jiena rocTwoKHua, oa caMor je APseTa,
onaKO KCTO Kao iHBajaapcKe Kylie, HaMKHbena. Ona je
no^ia y jiHBaAH a nojia y myMH. Ty hy ceciH n oa-
MopMTM ce. PaHo caM Aomao, ajiH wnaK sacTao caM
AOCTa CBeTa. Jcahh nnjy cypyTicy, APyrH K03je MJieKO;
HeKH HHJy eMCKy BOAy, a KaA OAy y Emc Kynyjy h
nnjy BHsdaACKCKy BOAy. BeliKHa ceAH npeA tocthohk-
UOM y .aenoj myAuiuH, u cjiaTKO AopyHKyje. npHApy>KHM
ce K HsHMa. OBa je rocTMOHHua MyBeiia 35or AopyHKa
no ujBajuapCKOM Ha4HHy. Ten ihto caw ceo, Beh mh
Hoce Ka({)y, MjieKo, MeA h MJiaAO Mac;io; CBe, na h
caMH cyAOBH, Kao h ycpeA LLlBajuapCKe, h AeKOJKe
UJTO noc;jy>Kyjy OAeseHe cy Kao n ajinujcKe nacTHpKe.
Ako npeACTaBHTe cedn jouj as je OBa SQueua JiHBaAa
THxo njiaBO je3epo, a onaj njjacT ceHa Aa je 6per
MoH6jiaH, a ohh napmaBH, ujto ce cyuie, Aa je njia-
HMHCKH CHer, OHAa MOpaTC MHCJIHTH A^ CTC y LLlBaj-
uapcKOj. Ako npeACTaBHTe ce6H Aa je OBa AOJJHna jeAHa
lUHpoKa yjiMua, Aa cy OHe 6yKBe JbyAH, Aa cy oue
juapeue KpaBe 0MHH6ycH, OHAa Mo>KeTe noMHCimrH Aa
CTe y napH3y Ha dyjieBapy. LLlTa roA npecTaBHTe y
CBojoj r;iaBM, Mo>KeTe, aKO CTe cjiHKap, Hac;iHKaTH, aKO
CTe nwcweH, onwcaTH, aKo CTe r.iynaK, paAOBaTH ce.
Ke;iHep! Fapcon: /JoHecHTe mh jom meiiepa, AOCTa
luehepa, Aa 3ac;iaAHM OBaj npycKH mca."
OTKaKa
cy .TbyAH noHCJiH Aa y upKBy aohocc caMo TaHKe CBe-
iiHue, H OTKaKo cy noHe;iM Aa Memajy Jioj h HCKy
6ejiy seMJby y BocaK, oa to Ao6a 6;iaroc;iOBeHe nneyie
n3rydH.ne cy BOJby Aa paAe CBoj nocao ouaKO KaKO cv
 nUCMA H3 HEMAMKE 121

ra HCFAa panHjie. Ceeha oa npaBor nne/THHor BOCKa,

TO je BCHau OA CBHJy seMajBCKHx uBeioBa, iuto npe^
o;iTapoM y ciasy 6o>KJy ropii.
OBa rocTHOHHua Jie>KH ceBepy oa BH36aAeHa,
na
3a to BehH Aeo rocTHJy caMH cy Pycw. Ha CBe CTpane
HyjeTe pycKH jesHK, a bhahtc Aeuy y pycKHM xajbK-
HaMa TAe ce no TpaBii wrpajy. MMa mhofo 6oraTHx
pycKHx nopOAHua h neHSHonapa iuto whbc CTajiHO y
BH36aAeHy.
XBa/ia Bory! OpeA obom focthohhuom Hewa My3HKe!
KyA ce roA waKHCTe, rAe roA ceAHeTe, nyjeTe MysuKy.
Taj HCMaHKH o6HHaj AOcaAHO mi ce; TaKO necTe My-
3HKe HeMa koa Apyrnx HapoAa. HeMUH He 3Hajy OHy
nocJioBHuy LUTO Ka>Ke: Tpeda nocBHpaTH na h sa no-
jac saAenyTH. Ann, mccto iMysHKe AOTpnaine Mei^y Hac
Tpoje .leniix japnha, na CBaKOM cy pasjiHHUTH npa-
nopi^H H Ma-ia 3B0Hua. To je Hena KHHecna My3HKa;
MeHH je cacBHM HOBa. JapHhw Tpne H3Me^y rocTHJy
TaMO aMO, CBaK iix paAO npuMa m Aaje mm ineiiepa h
x;ie6a, a ohh ce nponnH>y na ctojimuc, h noKasyjy
FAeKOJe npaBe japehe BemTHne; ^aBO LLlBa6a, TaKO nx
je HayHHO. focTHOHtiHapKa ctojh npeA BpaTiiMa, r.ieAa
H CMernn ce. CBaKO jape HMa HcnoA ryme, na jienoj
KO/KHOj orp^THUH, jcAHy Ma/iy KyTHJy, y Kojy focth, a
oco6nTO Aeua, Mehy HOBue. Ha ceaKOJ Toj KyTHJw ctojh
na enr-iecKOM, c]3paHi;ycK0! ii pycKOM jesHKy nanwcaHa
pen: 6jiaroAapHM. Obo Tpoje japnha Jieniue nac sa-
6aB.T>aHero nosopnuiTe n najjienma My3MKa ujto cmo
TOJiHKO nyTa BHAeJiH m c;iyma.iH. Uocjiq hckojimko
MHnyTa AO^e jeAHa Majia ACBOJHHua, OACBena Kao ca-
BojcKo nacTHpne, m none fohhth japntie, a japMhH
6e>Ke K3Me^y nac. Hajo36M.T)HHJa, enrjiecKa, ycTa >KBahy
H CMeine ce. 3aTHM OHa yxBBTH jeAHO jape, ceAe no-
peA H^era, H3BaAH "3 neAapa wajiy, npocTy cj).nayTy, n
CBupa npeKpacHe caBojapACKe Me.TOAnje. Hoc-ne Tora
CKOHH, noAH>Ke CBOj K.iOiMnaBH, noAepaHH lueinHp, na
Ta;iHJaHCKHM jesHKOM BMKHy: ^Aa >khbh MTa^iHJa! Aa
>KMBH c;io6oaa!" Cbh tocth CiMejy ce, a OHa hac
OA CTO-ia AO CTo;ia n noKJiahba cl30Torpa43MJy, na Kojoj
 |22 .TjyBOMHF n. HEHAAOBHTi

<TO]tt cjiHKa H^eHa h HjChmx japHiia. CsaK je ly (})oto

Tpa(j)HJy AparoBO^'LHHM AapoM npenjiaiHO.
Macmo AaJbe npaeo ys 6pA0. OciaBHo caM kojickh
nyr kojh HMa BejiHKe caBHJyiKe, h hacm jcahom yaa-
HOM ciasimoM Kpo3 rycry myMy. 3a mhom h npcAa
MHOM HAy jom rAeKOJH JbyAH h >KeHe; nyje ce u ly-
TH>aBa KOJia Ha acchoj cipaHH. 3a ABaAecer MHHyxa
-Aomao caM ao pycKe upKBe. Ona ctojh ycpcA myMe
^Ha jeAHOM paBHOM nponjiaHKy. Hnje Be/iHKa, ajiH je
y
CBaKOM norjieAy nena u doraia. hbcHHx nei nosjia-
iieHHx Kydeia bhac ce naK h3 paJHCKe AO/iHHe. Ily-
THHUH je cnoMHffcy Kao MOHyMeHi oBora ^peAe^a.
-CBaKe HeAejbe h npasHHKa HHia ce y HjOj pycKa jih-
TyprHJa, h nyna je npaBOCJiaBHHX rociHJy h3 BH36a-
A^Ha H OKOJiHHx Mecia. npouiJie roAHHe necio caM
AOJiasHo. Cp6H H ByrapH yKeihuo HAy y CBaKy pycKy
qpKBy: BHAe Aa PycHMa Bor noMa>Ke, na 6n ce paAo
npeA BoroM 3a Pyce npoiypHJiH. Haj/ieniiie mio je y
Toj upKBH, TO je rpo6HHua BejiHKe KHerKfte Je/iHca-
BCie; MO>Ke ce ynopeAHiH ca Haj.ienmHM rpo6HHM
cnoMCHHUHMa MiajiHJe. Ty je seiuTHHa uoKasana CBojy
BeuiTHHy. Mhofh nyiHHi^M CBpaliajy y BH36aAeH, caMO
Aa BHAe OBy rpo6HHuy. HeAaJieKO oa obc upkbc je
pycKO rpo6jhe; oho je Kao damia, nyno je naj/ien-
luera uBeiia, nyno je Jiennx MpaMopnnx cnoMeHHKa,
CBH cy no3;iaheHH. Ty jie>Ke caMO 6oraTH.
HnuiTa HOBora He najiasHM iijto 6h mc saHHMajio.
CBa MH je oKOJiHHa AOBAe nosnaia, no3HaT mh je m
pycKH cBeiuTeHHK, no3HaTO MH je h OHO iHTO he caA
y upKBH Aa HHia h Aa nesa. Macm AaJbe, xohy Ha
Bpx 6pera Aa ce noneiteM, ly HHcaM HHrAa 6ho. Hh-
Tao caM orjiac y BH35aAeHCKHM HOBHnaMa Aa na Bpxy
OBora 6pera HMa Jiena rocTHOHHua, fac ce y CBaKO
.Ao6a Mo>Ke Ao6po pynaiH, Aa je jien hsfjica na Pajny
H Majny, h Aa je HajnpHJaiHHJe neuiKe hIih. OciaBHO
caM oner kojickh nyi. CByAa CBe caMa 6yK0Ba myMa.
CcBepHH HeMUH OA^iHKyjy ce BeJiHKHM dyKBaMa. Hhth
Kora cperaM hhth Kora CTH>KeM, hh cyHue oa rpana-
THx APBeTa He bhahm.
 .

HHCMA H3 HEMAHKE 123;

Obh nycTHffcCKa caMoiia h THiuHHa AonaAa mh ce,.

so6po MH HiiHH. KaA je HOBeK y myMH h y caMoiiH
ocetia y cbom cpuy no6o>KHocT, vaji je Me^y jbyAHMa,
oceha ^aBOJiHoci. V upkbh CBemieHHK BaM roBopH,
y nycTHffcH Bama ji^yiua. roBopif, Bor roBOpH. nyciHiba:;
TO je HajjienuiH xpaM 6o>KaHCTBa; caMoha, to je Haj-
HOKHHJa xMO.TPiTBa. Ha Opery CHHajy npoBeo je y
caMotiH MojcHJe neTpAecer A^Ha h HCTpAeceT HohH,
HCKajyhH AOK je JexoBa canHHwo h Ha ABe njione na
nHcao AeceT aanoBCAH. Cse, ujto Tpe6a AP>KaBH h
ApyiuTBy HOBenaHCKOM, HanHcano je Ha Te ABe KaMene
Ta6;iHue. Hh BHCMapK ne 6h HMao lUTa AOAaTH hw
H30CTaBHTH. Ty ce HHFAe He cnoMHHje ycTaB, OAro-
BopHo MHHHCTapcTBO H c;io6oAa roBopa H nenaTHie.
lioAHe OAaBHO je npoiujio. flyna TpH caTa Hiiiao
caM y3 6pA0. J\a. ce HucaM HeKo;iHKO nyTa OAMapao
npe 6hx CTHrao OBAe. Ebo Me na Bpxy dpera! Ilpe-
KpacaH je H3r;ieA ca ose BHCHne: bhahm y Aa-^HHK
Jiene paBHHue nopeA peKe Pajne h Majne, ocehaM Aa
caM ysBHiuen h rjiaAan. Hajjienme, uito oBAe bhahm...
H LUTO CBa Apyra ocehahba HaAMamyje, to je Ma;ia
a.iH Jiena rocTHOHMua. HeKOJiHKO CTO/ioBa ctojh hcooa
rpaHaTHx AP^eTa. CaMO aa jeAHHM ceAH HeKanaB MyiaA
rocnoAHH, npeA HjHm CTOJe npasHH cyAOBH, a oh nymn
UHrapy. To cy anauH Aa je Beh pynao. <t>HJaKep ctojh
y AHy OBora Ma.ior napKa, a KOHHJam, nopeA KOfea,
;ie>KH Ha .nei^HMa h r^ieAa y neSo. Ax, lUTa Mo>Ke ko-
HHJaiu H3 He6a oneKHBaTH! CeAneM HCAaJieKO oa OHora
MJiaAor rocnoAHHa aa Apyrn cto. Oa cynua h oa ro
CTHOHHue 3aK;iaHDajy Me HeKa CHHCKa, rpanaTa APBCTa..
IlpeMa MCHH BHAH ce ;ien JioBanKH ABopau HacaBCKor
xepuera. /jBopau je onycTeo, fteroBa c;iaBa npom.ia je.
BH36aAeH BHiiie Hnje npecTOHHua He3aBHCHe AP>J<aBe.
CTapH Kpajb BHJbeM CBe je to, npe hcthph roAHHe,
ocBoJHo H y HMe HeMaMKora jeAHHCTBa c OpycKOM
cjeAHHHO. TaAa je jom hcko/ihro HCManKKHX He3aBK-
CHHX B.iaAajiaua HCTepaHO, a H>HX0Be seMJte c FlpcKOM
cnojeHe. Ax, KaKBa ce HenpasAa hhhh 6o>i(Jhm noMa-
8aHHUHA\a OA 6o>KJHx noMasaHHKa! OBAaiuHsH HeMUH
BHiue xBane no.THTHKv aycTpnjcKHx uapesa Hero npy--
 jD^Dumnr ii MtnA,;i.L>DH h

CKHx KpajbCBa. Ohh Bejie:AycipHJa ce ysejiPiHaBa ocea-

jatbeM Tyi;Hx seMajba, a FlpycKa cearAa ce yeejiMHaea
ocsajaFbeM HCMaHKHx AP>KaBa. V obhm noKopenHM
seMjbaMa HHFAe He MOH<e HOBe.K, y npHBaiHHM KyhaMa
unn rocTHOHHuaMa, BHAexn cjiMKy npycKora Kpajba
HjiH BncMapKa. KaA c kiimc roBopHie, hmko nehe pehii
naiu Kpajb, cBaKii Ka>Ke: npycKH KpajB. To he xpajaTM
AOK ce He HaBMKHy.
fjiaAan caM, >KejiHM HapyHMXH mioroA 3a je.To, ho
HHKora OA MJia^Hx neMa Aa Aolie. Y laKBOM cjiynajy
ipeda miiii BHKaiH, m/ih jiynaiH, hjih fcyiaTH na ne-
KaxH. Ja OBO nocjiCAite naJBOJiUM, HaJMan^e xpyAa
cxaje. A He Mo>Ke ce xaKO jiaKo hh AOBHKaxH; rocxH-
OHHua je npHJiHHHo a^jicko. Obac h HHJe o6H4aj bh-
KaxH Ke/iHepa. CsaKa AP>KaBa HAia CBOje ocodnxe o6h-
Haje H HaHMHe SBaxH KCJiHepa. Y Beny, ano BHHexe,
OH, KaA BaM Ao^e, mojih Bac Bp/io ynxMBo, Aa y 6y-
Ayiie caMO Kyunexe y namy h/ih y xaH^wp, na ^e oh
OAwax AoiiH: HHJe My mhjio as ra BHMexe no HMeny
H xHMe Apyre rocxe jia ysneMnpyjexe; y FlapHsy, KaA
Kyuaxe y namy, oh BaM AO^e, m Bp;io neynxuBO Ka>Ke
BaM: soBHxe Me Kao inxo hobck noBCKa 30Be, Apyrn
nyx, aKO Kyuaxe, ne hy BaM aoIih; y TypcKoj Mopaxe
jiynaxH jiJiaa o jinan, Kao nexjioBH KaA xohe Aa Ky-
Kypeny; y FpHKOJ, KaA rpHKora KCJiHepa soBexe, xpe6a
Aa SBMSHexe; y Mxa.aHJH Mopaxe Aecex nyxa j\a bhk-
Hexe: ncr! h oh BaM ce A^Bex nyxa, xpnehH nopeA
Bac, jaBH, a AeceiH nyr Ao^e; y BaBapcKoj, rj\e caMo
MJiaAe AeBOJKe noc;iy>Kyjy, He cMexe hm Aynaxw, hh
3BH>KAaxH, HH BKKaxM, jcp xo HaroBeujhyje Aa je p^aBa
noc;iyra, h OHAa ra3Aa rpAW AGBoJKe, a one OAMax
njiany, n KaA BaM Aonecy hhbo h/ih Ka(J}y, BHAwxe hm
cyse y oHiiMa, u one BaM Ka>Ky: xo je sdor Bac, mxo
cxe jiyna/iH. Ty Mopaxe caMo rjieAaiH as ce cycpex-
Hexe ca HdHxobhm OHHMa, h one oAMax Aoxpne. Oa
jaBHHx cjiyry HajynxHBHJH cy 6eHKH KeAHepH h caK-
COHCKH MHHHCXpH.
MeKaxH Ha Ke^nepa h mhcahim na Ao6po neHeH^e
XO je Jiena 3a6aBa. TaKO caM, na cbom nyxoBaH>y,
HeCTO HHHHO, XaKO H CaAa HHHHM. CCAHM 3a npasHHM
CTo.TOM, rjie^aM npeno iiiyMe y jianeKe paJHCKe npe-
jiene, h y>KMBaM saAOBOJbciBo CTpnjbHBora neKafba.
OHaj ^\naJ\ll rocnoAHH, luio npewa Menu sa ApyruM
<:to/iom ceAH, jLyiH ce mccto Mene. y3a;iyA fceie
HeKaiH pene mh HanocjieiKy ja caM HCKao,
;iynao, BHKao, na CBe 6aaaBa, aok HHcaM co6om oth-
uiao y KyJHy h Kasao Aa mh AOHecy pynaK. KajeM ce
iJiTO caM Aomao y HeMaMKy. >KejbHO caM Msamao h3
riapHsa Aa rAeroA OBe Bpyhe jiavie npoBCAeM npHJaT-
Hiije. Kasaiue mh: hah na Pajny, Taivio je >khbot!
./lol^eM Ha PaJHy, npe^ew y BaAeH-BaAen; ly BaM je
Kao H y napH3y: nosopHuire, MysHKe, Ha meiajiHrnTy
He MO>KeTe oa Ko;ia h KpHHOJinna a^ npo^eie. CsyAa
nyno, cee caMa napncKa jinua. Flpn tom, ona nrpa
Ha HOBqe; Hsrydno caM ABe xHJbaAC tf)paHaKa. Ka>Ky
mh: HAH y XaJAeji6epr. 3a ABa caia cBe caM bhaco.
To je ^aHKa Bapom. HeMaHKH ciyAeHiH to cy ney-
r-TatjCHH JbyAH, uejiy Hoh nnjy hhbo h no yjiHuaMa
nesajy. Hpn tom, XaJAe.a6epr je hhcto HeManKO mccto,
HHKO He 3Ha Ao6po (j)paHuycKH. Ha rpannuH cy c})paH-
uycKOJ, na nehe jxa. A^Ay ce6H hh lonuKO TpyAa Aa
Hayne je3HK Aa Mory c jbyAMa roBopHTH. Hcmuh cy
r-iynn! Bh hhctc rocnoAHne HeMaq?" HHcaM!"
OAroBopHx My ja, a oh npoAy>KH: IUTaroA HMaTe
noc/ja c HiHMa MopaTe ce JbyTHTH. H^nxoBa no3o-
pHHJTa H pa3roBopH HeMajy Ayxa, HjHxobc ujajie ne-
js\ajy AOceTjBHBOCTH. 4eMy ce ohh CMejy, to jeAHora
oOpasoBanora Opanuysa Mopa jcahth. Ha CBaKOM HjH-
xoBOM KOHuepTy MO>KeTe 3acnaTH. MysHKa hm neMa
>KHBOTa, neBafte hm neMa rnnKOCTH. Ha i^hxobh boj-
hhuh! Bhaco caM hx KaA cmo ce nopcA PamTaTa
npoBesjiH: nsrnejiaiy Kao npaBH KHHe3H. CaA caM
npBH nyT Aoiuao y HexManKy, h ne H<e;iHM HHrAa
BHUje AohH. Mhcjiho caM ocTaTH y /JapMiuTaTy ABa
AaHa, jeABa caM ocrao Asa caTa. Ka3ame mh: Mah y
BH36aAeH, to je mccto HeonncaHC /lenoTC, to je jcAan
KOMaA riapHsa! /Jo^cm y BH36aAeH: hcto Kao y
BaACHy: rynryjia, .lyna, BpcBa, p^aBa My3HKa YTCKao
caM jyTpoc OBaMo Aa pynaM. fjicAaJTe, hhtac HHKora
HCMa! HncaM Mopao hotpouihth cBoje hobuc as r-ie-
125 .i>yBOMnp n. hehajobk-r.

AaM OBy iiiyMy; to cee UMa h y IlapHsy. Haiua 6y-

jiOHjCKa uiyMa h jejiHcejcKa nojba npeBasH/iase cbojom
jienoTOM CBe luyMe h cbc napKOBe Ha CBeiy. Fla
Bepcajb! Ba! lUia HMa EBpona ^a Meine nopcA Bep-
cajba?! Mei^y obhm HeMUHMa MO>Ke hobck yMpeiH oa
Ayror BpeMeHa: HHKaKBe 3a6aBe Me^ H>HMa He mo-
>KeTe HaliH!" 3a thm xnipo yse meiiinp h mian,
pene: adoroM! h oac c KOftHwa h KOHHJamoM.
JeABa caM neKao hjih Aa oac hjih Aa yhyiw. /^oca-
Aan MH je ca cbojhm AyranKHM roBopoM. 3a HCAejby
Aana nosnao je caB HCManKH HapoA, kojh sa rpHcia
roAMHa jom ne Mo>Ke can cede h CBOjy BejiHHHHy h
CHary Aodpo Aa nosna. Beme mh Bpjio HecHOcan. He
Mo>Ke HOBeK y obom CBeiy uahn ce6n no bojlh APyra:
jeAaH cyBHiue hyiH, ApyrH cyBHiue roBopii. Ha oBOMe
MJiaAOM rocnoAHHy Morao caM BHAeiH KaKBa je caAa
MOAa y riapHsy. MMao je Bpjio KpaxaK KanyT, lecne
KpaTKe naHiajione, h no H^HMa npyre Kao CojioMOHOBa
cjioBa, Bpjio CHHsaK iijeiiiHp, caBHJeny orp;iHuy, upBCHe
pyKaBHue, inian oa ABa neA^a, Hiwao je nopcA dejiora
aMpe.ia jom h ApBeHy KHHecKy jienesy Aa ce xjiaAH
OA BpytiHHe.
Hpel^eM 3a fteroB cto, ceAHCM Ha H^eroBo mccto,
jep je MHoro Befca xjiaAOBHna, h npoAy>KHM CBOJe npH-
jaiHo HCKaHje. Y lOMe Aol^e dpst m KopaKOM h3 roc-
THOHHue jeAHa MJiaAa A^BOJKa. Ona join h3 AaJieKa
none ce H3BMtt>aBaTH: OnpociHTe, Mopajin cie neKaiM.
Bn >Ke;iHTe Aa njiaiMTe: HMa;iM cie pynaK h jeAHv
dyiejby odnnHora Buna, to hhhh jeAHy (|)opHHTy h
Aecex Kpajuapa". Ja joj Kacax Aa ja HHcaivi pynao
H Aa TeK caAa HenaM Aa mh ce Aonece pynaK. Ona ce
cjiaiKo nacMeja h KynefeM cyAOBe pene: Bh ce caMo
uiajiMTe." Ona je cwTa h MJiaAa, na joj je ao ma;ie!
KaA joj Kasax Aa je onaj ujto je xy pynao oTiimao,
OHa oipna y Kyhy Aa to jaBH, jep ona My HHJe pynaK
AOHejia na ra h hc nosHaje. Ha Ty Ba>KHy BecT jeAHa
ciapMJa >KeHa Msa^e npeA rociHOHHi^y, norjieAa Me
HcnoA pyKe, H >Ka;iocTHBO Asa nyx Maxny r/iaBOM.
riocjie HeKOJiHKO TpenyTana Aoxpna KOHHJam ys dpAO^
H oAe y rocTHOHHuy. Onaj MJiaAn Opanuys cexHo ce
 nHCMA H3 HEMAHKE 127

aa HHje njiaTHo, na noc.iao no KOHMjamy HOBue, ^a

CBOJ Ayr H3MnpH. HanoMCHeM TOMe KOMHJamy jxa. ce
AOUHHJe BpaiH A^ H MCHe oABese y Bapom. Bhjio je
naMCTHMJe AohH Ha KOJiHMa ya 6pA0, a npcA Bene no-
naraHo BpaiHTH ce neiiiKe.
PynaK je 6ho Ao6ap, jep aneiHT 6ho Ao6ap.
je
r.iaA je Haj6ojbH KyBap. 3a to BpeMe aoiujio je h3
BHsdaAeHa hphjihhho rocTHJy Ha KOJiHMa h neiuKe.
Oco6hto EHFJiesa 6eaie Aocia. Ohh ce paAO neH>y Ha
BHCHHe. Ami, OTKaKO je CBa AwepHKa onucana, h ot-
KaKO cy Hsaiujie Tanne KH>Hre 3a nyiHHKe no CBWMa
3eAL'baMa, ne onncyjy BHuie CBOJa nyT0BaH>a. LUto 6n
roA HMa;iH, Kao snaMeHHio h hobo Aa 3a6e.ie>Ke, to
na^y y CBOJoj kh3H3h, Koja hm onHcyje h noKasyje CBe
nyTOBe h CBe BapoiuH. HHuiia ne ocTane iuto ce Ty
He cnoMeHe.
rioc.ie pyHKa 3a6aB;baM ce HHTaH^eM HMena nyT-
HHKa H paSJIHHHTHX ftHXOBHX MyAPHX H FJiynHx 3a-
niica, lUTO cy no obhm K.iynaAia h CTOJioBUMa 3anH-
ca/iH. MMa MX Ha pa3;iHHHTHM jesKUHMa. Obac hy iix
HeKOJiHKO npeBecTH h 3anHcaTH: CBeT je OBaj paj,
fcyA ra Hama npeTBapa y nanao.
Cjio6oAa je Kao
ypel^eHa dauiTa: MopaTe hIih caMO OApe^eHHM CTa3aMa.
PeHHwa HenpnjaTejba, jby6aBH >KeHCKOJ Bepyj, a/in
cpeiiH He Bepyj, OHa MeH>a
ce
>Khbot je 60-
jiecT, HHTaB OHaj cbct 6o;iHHua je, a CMpT je jienap.
Cpeha H Hecpeha pa3;iHKyjy ce caMO ca ABa nn-
CMena. Miwa (})eH>epa iuto na A^-^e^o CBeTJie, a;iH
oKo H>Hx je noMpHHHa.
Haj6ojba je ona BJiaAa, Koja
yHM CBoje cyrpa^aHe Aa caMH co6oa\ ynpaBJbajy.
0Ay3MH HOBeKy CBe cyjeTe, oh je OHAa nocTao npasa
^HBOTHH^a.
JbyAH ocTajy BeHHTa A^ua.

TpyAH ce H yHH CBeT oBaj no3HaTH,

KaA nosHam, Hewoj ra hh TaA npe3HpaTH.
Ako Ayro neneiu th CBOje KecTeH^e,
npeTBope ce ohh y caMO yrjhesjhe.

BpeAHOCT TBoja BpeAH h CBeTJiomhy cjaje,

Ako HOBe^aHCTBy KaKBy KopHCT Aaje.
128 JbyBOMHF n. HEHAflOBHTi

Kan ce HajpaAHJe th ao seMJbe nperHeiu?

KaA CBojoj A^BojuH nponejHiH i^bct 6epeLu.

Oa Kanjbe MacTHjia 6Hcepn ciBope ce,

A;i' TAe MHoro KaHC, KpMana sose ce.
Mopa HOBeK necTO oa JbyiHbe njiaKaiH,
LUto He CMe jiyAana jiyAaKOM HasBaiM.
HoCia CH TH CTCKO 3a CBOJe >KHBJbeHbe,
CaMO KaA CH cedH npHBHKO CTpnjbeite.
JlaKiue TH je ;iaBpoB BHJeHaq on/iecTH,
Hero HaiiH rjiaBy fac Aa ce naMecTH.
Ebo Mor KOHHJama!
Ja caM snao Aa oh netie
npeBapHTH, ochm KaA ^h My kopoa jeAHy (J)opHHTy
BMUie Aao. Cynue ce cnymTa Aa sa^e; OAMax nojiaswM.
Kojia cy Jiena h OTBopena, Mory h3 h>mx rJiejxam Ha
CBc CTpane. HcKa roBopn jieKap iiiTa xohe, ann ja
3HaM Aa je mhofo npHJaTHHJe jeAan caT bo3hth ce,
Hero TpH caTa Hhn neiuKe. npnpoAa j\a je xTejia Aa
HOBCK MHoro HAe, jiana 6h My hcthph Hore, a He 6h
Aajia MCKane jacTyne sa ceAett>e. FIpaBO HMa Tajbepan
KaA Ka>Ke: KyA ce roA Mo>Kem bo3hth, ne HAe neiiiKe.
3aAOBo;fcaH caM AaHaiHH^OM uieTHDOM. Hore Moje
Ao6po cy H3AP>Ka.ie npo5e! YBepno caM ce ah cy
oneT noTnyno SApaBC, no HjHMa Morao 6hx jom cto
roAHHa >KHBeTH. Ohc cy Me Aanac ysHejie na TaKO
BHCOK 6per, a caAa ce y KOJiHMa mhpho OAMapajy;
ocaM KOH^CKHx Hory n/iaTHO caM a^ mccto h>hx hm3
6pA0 HAy.
Oeaj 6per, Kao h ona AOJiHHa, soBe ce Hepo. Mo>Ke
6hth Aa je to HMe ocTajio jom oa pHMCKora HMnepa-
Topa He6yKaAHeuapa, jep cy PHMJbanH y fteroBo Ao6a
nponaujjiH ose Bpyhe HSBope y BnsdaAeny, h 03HAa/iH
cy Jien rpaAHh rAe je CTaHOBajia ABaAeceT APyra Jiernja.
FoAHHe 1838. Ham;/H cy jeAny pHMCKy unrjby Koja CBe
TO jacHO A0Ka3yje. Ho toj uwrjbH HannHHiiH cy yncHH
HeMHH MOAeji OA rnnca hcto onaKO KaKO je Taj rpaAwii
H3r/ieAao. Flpoiujie roAwne, ca hckhm EHrjie3HMa, r;ieAao
caM Taj MOAeji y BH36aAeHCKOM Mysejy, h ahbh/ih cmo
ce HCMaHKOJ BeiUTHHH,
 nUCMA 113 HEMAHKE 129

XIII

CeAHM H pynaM y bcjihkom cajiOHy ao napna. /JaHac

je Heo6H4Ho mhofo cBeia. Cee je nyHo. Kniua hx je
jioiepa/ia jya uoji KpoBOM pywajy. Obac cy CBa je.na
no 4)paHuycK0M HannHy, li CBe cy ueHe no (bpanuycKO.M
HaHi-.Hy. rocTM cy HBMeujaHM, HMa h Enrxesa: ne-
MaMKH jesHK He Hyje ce HHKaKO. KyBap m jiohuh hs
napnsa cy. cJ^paHuysn ce pajiyjy KaA y ly^oj seM.bH
na^y ({)paHaycKy KyJHy h 4)paHuycKe ci}pM3epe. 4>paH-
uys je Kao ny>K: CBanii 6h, ^a MO>Ke, noneo co6om
je^aH KOMBAHti riapHaa.
HajeAannyT hckh ago rocTHJy npeciaAe jecin, h
Ao^e y HeKH Hf o6hhhh >Ky6op. Hene Te;ierpa(f)CKe Ae-
neine, luio cy niu/ie m3 pyne y pyny, tomc cy yspoK.
r;iacHO HCKa ce Mma!" noBHKame hckh ct)paHuy3H
ca AHa cajiOHa. JcAan ce noAH>Ke c AenemoM y pyuw;
CBH yiayrame: flaKJie Hyjie! Ha napucKoj ipKM ko-
6MJia CopHeia Ao6H/ia je npBy narpaAy oa cto XHjbaAa
(JppanaKa. MMnepaiop h npeKO Tpncia xH/taAa JbyAW
6hjih cy npHcyiHH. OiKaKO nocToje Komnje to je npBa
no6eAa (})paHuycKora coja naA enrjiecKHM. MivinepaTop
H HcnperjieAHa waca CBeia n.tecKajin cy pynaMa, ii bh-
KajiH: >KHBe.ia CopHeia!"
TeK uiTO je Taj CBpmHo, Apyrn ycTa ca APyroM
AenemoM: rocnoAO, Menu jaBJba AupcKTop mojhx ao-
oapa onmiipHHJe; CopneTa npwnaAa Majopy OpHAO-
JiUHy; HMa joj HeTupn roAwne n ceAaM MeceuH; MaTH
joj ce sBa.ia My^a a OTai; MyAWJio. 36or oBe npBe
no6eAe naA eHrjiecKHM kohjckhm cojcm, HHTaB flapHS
njiMBa y paAOCTn".
Cbh <t>paHuy3H, a to 6eme Behw ago rocTHjy npn
pyHKy, AO^onie y npaBo CMymHJio oa paAOCTM. FIoah-
roiue name, BHnytiM: >KKBe;ia Ko6H7ia CopneTa! >KHBeo
HMnepaTop HanoJieon!'* M bhho ujaMnai+CKO KHne/io
je npeKO naiua. OBaKO cy ce nerAa hbHxcBH a^aobm
paAOBa.iPf, KaA hm je Aomao r;iac o no6eAH ^JpaHuycKe
peny6;iHKaHCKe BojcKe na MapcHry.
/lanac, npn obom pyHKy, caMO ce o CopneTH ro-
BopH. Joui je Aom.io agcct Aeneiua, h cBana je nrnjia
q
130 JbySOMHP n. HEHAaOBHTi

H3 pyKC y pyKy. EHrjiesn Hckh oa h>hx

cy hyianu.
HHcy MorjiH noAHOCHTH >Ky6op h Becejbe, na cy
Taj
yciajiH H oTHiujiH y nojia pyHKa. JeAan, iuto ce^ame
npeMa mchh. HHJe ce Morao y3Ap>KaTH, Aa. rjieAehw y
TaBaH, caM 3a ce6e He peKHe: OTau CopneTHHe MaJKe,
Kao >KApe6e, ynpaAen je \\s EnrJiecKe!" CpefcoM, hh-
jeAaH Opanuys HHJe ra nyo h laKO ie npomjio 6e3
Aye;ia.
KaKBa cjiaBa sa ly xHipy deAeBwjy! Xnjhajie a^-
nema pasnehe iheuy no6eAy Ha CBe CTpane CBeia;
MHJiHOHe nyra noHOBHhe ce ibeao HMe y CBHMa acjio-
BHMa 3eMJbe: CBe HJiycTpoBane HOBHHe AOHefce H>eHy
c/iHKy; max nepcHJCKH njiaiHlie ABe XHjBaAe (})paHaKa
3a KOMaAHh noTKOEHue CopneTHHe. Ha cBaKOM rocnoA-
CKOM pyHKy H caciaHKy roBopHfee ce hckojimko A^Ha
caMO o CopHCTH. Hefee hh jeAHora 6apoHa hh rpo(})a
^HTH KOJH Hehe KynHTH ffceny (})OTorpa(})njy. Mmc tbe-
Hora roce, Koje ce AOcaAa HHrAe HHJe nyjio, npoiiwhe
Kpo3 CBe HapoAe h Kpo3 CBe hobmhc. Cbh KpajbeBM
H uapeBH, KaAa cnoMeny hmc Copnere, cnoMCHytie h
HMe Majopa (t>pHAO/iHHa. CjiaBa He 6Hpa cjiaBHe ny-
TOBe, AHPHe Ha BHCHHy H3 npaiuHHe MpaBa na op/io-
BHM KpHJlHMa.
CHpoMax LUoneHxayep, kojh HHJaAO>KHBeo
(j)HJio30(J)
oBaKy cjiaBy, Mo>KAa ce Kaje iuto ce y cjihuh HOBeKa
poAHO. Bp3HHa Kojy je oh y MwcjiHMa Hjwao, npeuiJia
6vi y 6p3HHy Hory, as ce, kojom cpehoM Aie^y jbyAHMa
Kao K0H> nojaBHo na 6h Aanac CBa apHCTOKpaTCKa
ycTa, ca oco6htom paAomfcy, cnoMHH>a;ia H>eroBo HMe,
Kao IUTO cnoMHH>y cjiaBHo HMe 6eAeBHJe CopneTe.
HberoBo BejiHHancTBo HMnepaTop HanoJieon njbec-
Kao je o6eMa pyKaMa y cjiaBy Kodwjie CopneTe, a
sanoBeAHO je: Aa BepaH>Kea, naJMHJiHJera c})paHuycKor
necHHKa, nojiHUHJa ca opywanoM CTpa>KOM caxpanw,.
jldi My HapoA He 6h Morao CBojy ;by6aB na rpo6y
H3JaBHTH.
XIV
Jlene cy yjiHue y oBoj Bapomw, JieoH cy AytiaHM
ca ode cTpane, ;ien je cbct luto nopeA h>hx lueTa m
 nHCMA H3 HEMAHKE 13!

y H>nx saBHpyje. /{o noAHe xoAawo c '^i.He a nocjie

noAHC c APyre cipaHe: KpHJeMO ce ^-cynqa kho
.

CJienH mhiucbh; a y npoJieifbe Aane Tpa>KHMO npH-

cojHa Mccia, h cyHnaMo ce Kao ryiuiepH. CxajaiH npeA
AyhaHOM H rjieAaiii pCAOM cee uiia je H3-ao>KeHo, to
je Jiena 3a6aBa. Hh cBeiCKe ii3;io>K6e imcy HHuiia
Aoyro Hero jeAan Be-iHKH AyHaH. y BH36aAeHy, tac
AO^e roAHiujfce neAecer xHJtaAa ooraiHX cipaHaua,
CBana opoAaBHHua HanyiteHa je u oKuheHa Haj-ienmoM
podoM. Ko HMa cyBHiue HOBaua Kynyje h oho uito My
He Tpe6a, a ko neMa HOBaua rjieAa Hanpa3H0 h oho
uito My Tpe6a.
/lyro CTOJHM npeA obhm Ay^aHOM h rjicAaM Kpo3
CTaKJiena OKHa CBaKOjaKe CTBapn. MMa h jienHx LUTa-
noBa; na HjHMa naJBHUje ycTaBJbaM norjieAe. Ja HewaM
iDTana: aaoopaBHO caM ra Jiane y Mtinxeny y MaKCH-
MHjiHJaHOBOJ Ka(})aHH, na, KaA caM, noc/ie hckojihro
Aana, Aomao y HCTy Ka(J3aHy h sanHTao ra3AapHuy:
je jiH Ty Ha^en KaKaB iijTan? ona mh Hsnece h no-
Kaaa cbc iijto je ko 3a neKOJiHKo npom-THx MeceuH
3a(5opaBHo: TpH aMpejia, nei MapaMa, jeAan lueuinp^
HeKo;iHKO pyKaBHua h luecT jienHX mTanoBa, Me^y
KOJHMa He oeiue moj iHxan. 3aTMM OJ^\i^x, Hsa rB03-
AeHora orftHuiTa, rue ce Ksa^a Kyna, noKasa mh jeAan
jiecKQB ujTan c penHMa: obo 3aue;io neiie 6hth
Bam". A TO je 6am 6mo moj mxan; no3Hao caM ra
Bpjio Ao6po; Aao caM aa Hbera koa LLlTpydHHrepa y
FacTaJHy HHTaBy (})opHHTy. M KaA caM n.iahao r;ieAa;iH
cy c nposopa npycKH Kpajb EwjixejiM h HieroB MMHwcxap
BHCMapK H MorjiH 6h mh cBeAOHHTH. Ajih ja ce oa-
peneM Tora mxana, KaA cmotphm Aa je c AOftera Kpaja
Haropeo. KyBapwua je Bajhjia h^hmc yapa-ia no orH^nrnTy
H no neiiH. Oa to Aooa, KyA caM roA xoaho, CBe caM
MOTpHo Aa KynHM APyrH mxan, ajiH HHrAe no BOJbH
HHcaM Morao nahn. To mh je csarAa 6H;ia Jiena 3a-
daBa, KaA caM rAeroA cxajao npeA Ay^aHOM h rjieAao
H3;io>KeHe CTBapn, oceiiao caM Aa ne ctojhm decnocjien.
KaA KoroA npot)e hckojikko AP>KaBa h no csaKoj Ba-
pomH, FAe AO^e, xoAa h pasrjieAa Aa KynH oho mTO
My Tpeda, to je nocao. CaA caM ce sayciaBHO npe^
o*
132 JbyBOMIIP n. HEHAgOBlIT.

OEHM Ay^SHOM HaJBHiiie 36or Tora, luto HSMe^y ocra.ne

po5e HMa H iDianoBa H3Jio>KeHO Ha yrjieA- Hsa mchc
H nopeA MCHe HMa jom mhoto ."LyAH h >KeHa, ohh cy
CBH 6ecnocjieKH na rjieAe jcaho Aiajio oa Mepwepa
HaHHH>eHO nceiaHue. To nceiaHue HMa BncMapKOBy
rjiaBy. Mcth OLiJMO.T>eHH 6pkobh, hctc omh h oopBe,
CBe Kao y BncMapKa; CBe, caMO cy ymn. Kao y ncera,
KJieMnaBe. BnuieTora nceiaHueia ctojh npaBa cjinica
BHCMapKOBa, y jienoM nosjiaiieHOM OKBHpy, c jeAHOM
Ma-noM xapTHJHuoH, Ha Kojoj nnme: OBa cjiHKa ca
OKBHpOM BpeAH 4eTHpH TajiHpa, 6e3 OKBHpa He BpeAH
HHiuxa". Cbh cy r;ieAa;iH nac y oho nceianue, 4ac y
BwcMapKOBy cjiHKy. Mene le cjiHKe HHcy saHHMa.ie,
jep caM BHAHO y opwrHHa/iy h MUKHCipe h nee. Mel^y
FbHMa HCMa HHKaKBe Apyre cjihhhocth, ochm uito xo^e
jiaKO Aa no6ecHe.
Obh mianoBH, ihto cy Hano,Tjy H3;io>KeHH, He ao-
naAajy mh ce, oa ipcKe cy. Ha uiranoBe oa ipcKe h
na npujaTe.Tae ne CMeie ce ocjiohhth, npeBHJy ce. HMa
Hx HCKOJiKKO JieunK H Ha Bpxy nosjialieHHx, to oh
6ap cnac/io hx as c H^HMa hhko no orH>HUiTy He yapa.
y jxyhany, no ceoj npH.nHUH, HMa 6ojbHx mianoBa,
a;iH Heliy yjiasniH. Y tojihko caM j^yhaua h Jiane h
OBe roAHHe 6ho, na nnrAe HHJe mm ce HHJeAan mran
Aonao, nehe sauejio hh obac. Xotiy Aa hacm jxsuhe, join
HMa Ay^aHa sa r/ieAaffce, y tomc oceiHx as ce no-
jiarano jeAna pyna cnyciM Ha Moje paMe, h y hcto
BpeMe Hyx no3FaT, Kpynan, rjiac u nosnaiy pen: aH-
Tpon!" Ja ce H ne ocBpneM, ho KopanHM y Ay^an,
a sa MHGM oAMax yj^e h moj Ao6pH no3HaHHK Kora
He no3HajeM. y Ayt^any cpeie nac iproBau, yHTHBo
HHTajyhH ujia >KejiHMO KynHTH. ,,Ako HMaie mianoBa,
ocHM OBHX Hano.T>y, noKa>KHTe naM Aa bhahmo!" peKOx
ja. Mory BaM noKa3aTH, OAroBopH oh, a-iH nehe
eaM ce AonaciH; r.neAa.iH cie hx OHOMaA CBe, na hm-
jeAan HHcre mnuna no CBojoj bojbh".
noKa>KHTe
HX OBOM APyroM rocnoAHHy!" peKox ja.
0h je oBe
HeAejbe ABa nyi oBAe 6ho h MeAao hx, na My ce hh-
jeAan HMJe Aonao", OAroBopn TproBau, MamajyhH ce
pyKOM Aa AOXHTH jeAHO 6peMe mranoBa, ho mh onpe-
 nilCMA 113 HEMAHKE 133

TOCMO ce, H OHHM MCTHM pe^OM, KaKO CMO yiujiH, Hsa-

^OCMO Ha jipyra Bpaia TaKO je, ksl^, y je/iHoj Bapoiun
HMa MHoro AyiiaHa; crpaHau ne MO>Ke ynaMiHTii y
KOMe je ;^yriaHy jyne 6110. OeaKO .leno Kynamjio, Kao
uiTo je BH36a;^eH, ne ipeda Aa HMa ABaAecei T^iubajxa.
CTaHOBHMKa, 33 Hac CTpaHue AOBO.T>HO 5m OH.io Aa HMa,
Kao XoM6ypr, caMO ce^aM xHJba^a: nei xajhSijia Aa
Ap>Ke rocTi'.OHHue 11 Aa nac noc;iy>Kyjy, a oHe Apyre
Ase xHJbHAe Aa AP>Ke AyiiaHe h Aa paAe saHaie.
MAeMO AaJbe; npom.Tn cmo nojiaraHO AeRei AytiaHa,
na y AeceiH y^ocMO. HHUira He roeopHMO Hero rne-
AaMO CByAa no Aytiany, Aa ohcmo Mor.iH cmotphth
HMa mi oHora iuto mm Tpa>KHM0. Ajim AeBOJKa oByAa
cy no Ay laHiiAia AesoJKe momuh
OAMax HSHece npej
Hac H3 jeAHora yr;ia nyno Hapynje pasHMx LuianoBa.
Ja ce sanyAHM m ynHiaM: OTKyA OHa noroAM una. mm
Tpa>KMMO? Ta npe HeKOJiHKO Aana bh cie rwTeAa.iH
oee inranoBe, a laj rocnoAwn 6ho je ao caAa Asa nyi
H Ayro MX pasr/ieAao, a-in HMJe Morao H3a6paTH." TaKO
HaM OHa, CMeuiehM ce, oAroBopn. Mm ceAOCMo na cto-
-iHue, o^oJHua MeinycMO naonape, h naw.'bHBo nperiie-
AajiH CMO mranoBe jeAan no jeAan. flo oBiiMpasjiUHHTHM
inranoBHMa M0>Ke HOBeK nosHaiii KaKO paa.iMHWTHx
yk'ycaHMa Me^y JbyAHMa. Ochm luto cy paa/iHHHie
6oje,HMa hx pasjiHHHTe (}3opMe: Ha H>HMa je HaHHhben
MaJMyH H MHore jom npH.iHKe h nenpHjiMKe. Ja caM
BHAeo HerAe Bp.io'Ao6ap h no bo.TjH mian, a;iH caAa
He Mory Aa ce onoMeneM rAe je to 6ilio," pene Moj
Apyrap acbojuh. Ja ocraBHM caa nocao Ha cipany h
norjieAaM ra, AHBehn ce fteroBoj penHTOCTM. To-hhko
peHM Ha jeAaH nyi nsroBopHTH, to je saMCTa mhofo.
Mo>Ke6HTH y ct)paHK(})ypTy
oAroBopn My A^BoJKa
laMO H.Ma Bp;io Be.THKH nsdop uiTanoBa; oTyAa mx
H MM Ao6HJaMo." npaBO KaweTel^'pene moj Apyrap
KOJH y ct>paHK(})ypTy HMrAa HHJe 6ho. 3aTHM nor.ieAa
y MeHe, m AOAaAe jom abc penn: xaJAeMo y (t>paHK-
(j)ypT!" Ja norjieAaM y caT, h caMO peKox: MopaMo
XHiaTH."
Bhjio je ocaM caTM H3JyTpa, a vKejiesHMua no.iasH
^y ocaM caTH h ABaAeceT MHHyTa, ho ao '/Ke.iesHHue
134 JbyEOMHP n. hehaaqbh-r

HMa ce npHJiHHHO HiiH, saio, Aa HedncMo. oaouhhjih^.

KaKO Hsaj^ewo h3 Ay^ana, ceAHCMo y ^HJaKep h Ka-
>KeMO A^ opso B03H. TaKo je KaA ce MMa xHiHa n
Ba>KHa nocjia. /^o M<e;ie3HHHKe ciaHnue Mo>Ke ce neuiKe
AotiH 3a ABaAecei MHHyia, ho Ham KOHMJaui Hiijao je
laKo xHTpo Aa je ciHrao sa ABaAecei h A^a MUHyia.
J\B3i nyia je ciajao le je HaMeuiiao jeAHOM Koifcy y3Ay:
KaKO noipHH, OHa oner cnaAHe. Ho wnaK hhcmo cej
saAouHHjiH; cyA^HHa je TaKo xiejia. >Kejie3HHua npcKO
OApe^eHor poKa, saApncajia ce ABa MMHyra, aok je
KOHAyKiep yxBaTHO jeAHo Majio nceio u y Ko/ia 6auH0.
3a TO Bpeiwe mh cmo Kyuunn dH.neie u ckohhjih y KOJia.
y Kaciejiy, AOKJie cmo aoiujih 3a TpnA^cei MUHyia,
pa3ABaja ce nyr. Saio cmo Ty Mopa/iH npefew y Apyra
KOJia H y3eTH Apyre 6MJieTe. Oa Kaciejia ao <t>paHK-
(j}v.'pTa nyioBajio ce HerAa ABanaeci caiH, a caAa ce
nyiyje ABa caia. 3aAP>KaBajiH cmo ce nyieM na BHiue
Mecia, HO laKo Ma;io Aa hhcmo HMa;iH BpcMena hh
BOAe hhth; caMO y Xexciy sacirAOCMO Ma;io Ay>Ke,.
jep ie M3 Ko/ia oner hckohhjio oho MajiOKyne, h, aok
cy ra yxBaiHJiH, mofjih cmo nooHTH no jcAHy namy
HHBa. Ha uejiOM nyiy 6h;ih cmo odoJHua Ao6pe BOJbe,
a 70 no CBOj npHjinuH saio uito hhcmo decnoc/ienH,
Hero MMaMO neKaKas niijb npcA codoM: nyiyjeMO cbo-
JHM nocjiOM. PasroBapacMo HeodHHHo mhofo. Hwje
npoujjio hh jeAHo nojia caia Aa JCAan oa nac hjtofoa.
He peKHe, a ApyrH Aa My ne OAroBopn. HaiuH saHHM-
jbHBH pa3roBopn 6hjih cy obh: cyTpa iie dwiH nmuel"
pene oh. Bp^o je Moryhe!" OAroBopHX My ja. ^/lanac
je HeiBpraK", fCKOx ja. Bp.no je Moryiie" OAroBopH
OH. 3BH>KAaH>e H lyiaHj Kpos jeAHy noKpHBeny,.
Be/iMKy, 3rpaAy npeKMAe naM AajbH pasroBop. Beh cmo
y <t>paHK4)ypTy. Obo je Bapoiii Bpjio SHaMenHia: y H>oj
ce poAMO c/iaBHH necHHK Feie, h y H^oj cy nociajie
cjiaBrie (J)paHK(})ypTCKe Ko6acHue. HDHxoBa HMcna no-
8HaTa cy no HMiaBoj Ebpohh.
^paHK4)ypT je, ao npe nerHpH roAHne, 5ho saAO-
BOJbHa, He3aBHCHa, Bapom, caA je He3aA0B0JbHa npycKa
hayoiu, TyKJiH cy ce >KecTOKO npoTHB npycKe bojckc,,
Koja je Aoujjia Aa hx, y HMe neMa^Kor jeAHHCiBaj.
 nHCMA H3 HEMAHKE 135

noKopH. Hdhxob npeAce;iHHK HHJe xieo npe>KHBeTH

HesaBHCHOCT cBojera oiaMacTBa, Beh je, Kao npaBH
pHMCKH peny6;iHKaHau, yMpo. OpaHKcjiypT ce He
'Oceha Ao6po noA KpHJiHAia npycKora op^ia. Mholutbo
rpa^ana Hce;iHJio ce, a oa HjHx uito cy ociajiH ro-
MHJiaMa noHe.TH cy ce ynHCMBaiH y ujBajuapcKe AP>KaB-
jbaHe. Ho ripycKa 3Ha;ia je h tomc ciaiH Ha nyi.
UJto ce He Ha^e y saKony o c.io6oahoj iiiTaivinH, to
ce Ha^e y saKony o cjio6oahoj >KaHAapMepHJH. Ynine
Hajnpe nosHain saKone HeorpaHHneHe CH/ie, na heie
-.naKo no3HaTH saKOHe HeorpanHMene c;ia6ocTH.
>Ke;ie3HHHKa cianHua oa Bapomw noAa.ieKO je, sa
TO ysMeMo KO/ia h KanceMO KOHHJamy Aa nac bosh y
HajjienujH AyfcaH. Hhcmo Mopa/iii Aa pasmeAaMO sa-
poLu. Moj Apyrap, KaA caM wy to HanoMenyo, oapo-
BopHo MH je: ^nocao npe CBera!" MeHH je (ppaHKc^ypT
Ao6po nosHaT: Tpii nyT caM Kpoa n^era na OMHHdycy
Hotiy npoiuao, h to CBarAa ca HCTOHHe na sanaAHv
>Ke.ie3Hnuy. To je OHa HCTa yjiHua kojom ce h Aanac
B03HM0: OHa je Avra, npaBa n lUHpoKa; ca o6e CTpane
HMa Kyiia; one h caA CTOJe. Hewa HHKaKBe npoMene,
OCHM uiTO cBaKHx AeceT KopaKa cpeTa.wo no jeAHor
npycKora >KaHAapMa ca h^hxobhm MeTa/iHH.vi, mH.-ba-
CTHM, KanaMa. FlpycH cy yMan, c()h;ioco(})ckh, napoA;
OHH ce rjiaBOM dope; saTO HMajy na KanH dajoHCT.
KaA je KOHHJauj sa Ao6po naiuao Te ce 3aycTaBH0
npeA jeAHiiM AyiiaHOM, rasAa, ca CBOja TpH MOiWKa,
CTajajiH cy npeA BpaTiiMa. To je npKOC npycKOM
Kpa/by, jep, KaA CToje npeA BpaTHMa, to je anaK Aa
HCMajy HHKaKBa noc;ia, a to he pehn: oTKaKO cy
AOiujiH noA npycKy o6;iacT necTajio noBaua, HeMa
nasapa; cbc nouj.io Ha3aTKe; JieTH HeMa KHme, 3hmh
HeMa cnera. OTKaKO cy FIpycH saBJiaAajiH, na CBeMy
ce no3Ha;io, caMe necpefce AOJiase na OBy eapoiu: jeAan
jiaB upKao y soo-iolukoj oaujTM, jeAan >KHpacJ) npe6H0
Hory, PoTiuMJiA HaHHHHO HOBy na.iaTv, a ipH MajMyna
pasjiynajiH r.aaBy o rBO>Kl)e, saTO ujto HHcy xtc/ih Aa
6yAy npycKH noAaHHUH. Ochm Tora, rpoM yAapHO
ABa nyT y npoTecTancKy upKBy h jeAannyT y KacapHv.
jeAHora nanaraja, Kora cy rpai^aHH, 3a BpeMe cBoje
135 JbyB Q.MiiP n. hehaaobiiti

cjiodoAe, HayHM.iHjia BHHe: BHCMapK JiyA^" Mopa^iH cy

H3 30o;iomKe 6aiuTe yK/ioHniH, h y Bapomw ayro ce
luaniajio, jxa je OAHeceH y BepjiHH, h laMO Hohy
yAaBJben.
KaA CH^ocMO c Ko/ia h KopaHHCMo y ayhan, ca
ocodHTHM nomTOBatteM npuMaKoiiie naM CTO.TMue le
CCAOCMO. Mymrepuje, luto Ha KO./fMMa AOJiase, ceyjia
paAO AoneKviv, jep ohm Kynyjy mhoto, a nora-
Bpjio
^ajy ce npjio Majio. Mm cmo jxyro oSpraJiH rjiaey
TaMO aMO A pasrjieAaJiH po6y no obom bcjimkom Ay-
tiany, sa HamHM norjieAwwa cJieAOBa/iH cy noniCAH
rasAe h cBMJy H^eroBHx MOMaKa. HanocjieiKy, Moj
Apyr, KOjH je no CBoj npiiJinuM oneKHBao Aa ja npew
nporoBOpHM, sariHia: HMaTe ;ih uiTanoea?" Csa
Tpw MOMKa noipMame h Aoneme iipeA tt>era Tpw 3a-
Bew.'baja pas.iHHMTHX mianoBa, Koje oh, MeiHyBinif
HaoHape, na>KjbMB0 none paarjieAaiH. flpBMM norjieAOM
ja ce yBepMM, Aa Ty newa HMKaKBora Lurana uito 6h
ce MeHH Aonao. Cse caMH uiranoBn aa npycKe apn-
CTOKpaie riocjie HeKOJiHKO Tpenyia noHHCM, saSaee
paAM, rjicAaiH hckc BpJio Majie cio/iHue oa AeOejiora
njiaxHa, ca rBosAenHM lUHnKaMa m Mory ce ckjiohhth.
One cy aaMcra Bpjio Jieae h cnpeiHe; ja caw hx
CKJianao n pacKianao, npo6ao caM KaKo je na H^Hwia
ceACTH, aanieAao ca CBane crpane, AHsao hx Aa bmamm
jecy JIM leuiKe. 3aTHM, moj canyTHMK ocraBH luia-
noBe, na none h oh cio/iMue paarjieAaiM, a raaAa
TOM npM.THKOM xBa MO HX je MHOFO! T0 cy HajcnpcT-
HHJe CTOJiHue LUTO cy ce AocaAa m3mmc;imth mohjc;
Ha napMCKoj m3;io>k6m Ao6Mjie cy npBy MeAajby HeMa
CTpaHua, KOjM Ao^;e y <J>paHK(]3ypT, Aa He KynH 6ap
jeAHy TaKBy CTOJiMuy. Cnyji BaM je oa noTpe6e: xo-
Aa^e no uiyMw, no MBaAM, rAeroA xoheTC HMaxe na
niTO cecTH. MecTo, 6am oHAe fac 6m hobck >Ke;ieo Aa
ceAH^^, HCMa Kjiyne, a Ha B/ia>i{Hy aeMjby cecTH: to je
roroba 6o.'?ecT, JeAan KOMaA HHJe CKynJbH oa Tpn ^o-
pMHTa. y.:5MHre HX 3a cnoMeH H3 cj>paHKc|)ypTa." Moj
Apyrap M3Ba;iH h AaAe My ipn c()opMHTa, a ohh OAwax,
M He KMTajyii^i wene, CKJionHuie ABe CTO/inue h sa-
BHiue HX cBaKy sa ce6e y Ae6e;iy >i<yTy apTMJy, yBe-
 niiCMA H3 HEMAHKE 137

yHaKpCT jaKHM kohucm, na hx xieAOiiie y Ko;ia

aaiiie
:;a ho mh cmo Bo.ie;iH jia. mx ca co5om ho-
o,i^Hecy,
CHMO; saio cmo hx m KynH/iH; OHe cy oApe^eHe a^
ce Ha hbHiMa ce^w, a He ^a ce na Ko;iHMa Boae. Bp.io
CMO 3ajiOBo;bHH o6oJHua mio cmo ao OBaKBe noTpe6He
H KopHcne CTBapH Aom;iH. ysepeH caA\ a^ tie hbm ce
3a KpaiKO BpeMe HcnjiainTH, jep y napKOBHMa h jih-
BaAaMa, KaA cy KaKBH KOHuepin h;iii nHane KaKBe
3a5aBe, CBarAa njiafcaMO CTOJiHuy KaA xoheMo Aa ceA-
HCMO. Tpe5a ieAKOM h Ha iJLiTeAH>y noHeiH mhcjihth.
YsMCMO noA MHHJKy CBaKH CBojy CTo.iHuy, Koje cy
TaKO Jteno saBiijene, Aa cy Hsr.ieAajie Kao KaKoa Be^iMKa
KHbura. 3aTMM 6m;ih CxMo join y ABa Ayt^aHa; y jcahom
VMajiO HHCMO KynH/iH luianoBe, Beh cmo xtcjih hh-
TaiH 3a ueHy, a.iH ociaBHCMo Aa ce npoMHc;iHMO.
lllran je ciBap Kojy HOBeK Henpeciano ca co6om
HOCH, saio Tpe6a Aa ra ne Kynyje, ano mv Hnje nor-
nyHO no liyAH.
XoAaMO Aa.^be no BapomH. KaA cmo Hanmnn na
jeAHy ciapy, Bpjio Be.nHKv upKBy, saycraBucMO ce. C
no-Tja HsrjieAa apHa h HaMpmieHa Kao KaKaB Ka.iy^ep
H3 crapora BeKa. To je r-iaBHa BapoujKa upKBa. Joni
OASBHO MHiao caM HerAe, Aa y Toj upkbh MMa npe-
KpacHa H Bpjio Be.iHKa HKona, Ha Kojoj je >khbo npeA-
CTaB.T>eH0 KaKo MyHeHHK, Cbcth BapTOJioMHJe, HAe h
hocm npeKO paMena cBojy AyranKy, OAepaHy, KO>Ky.
To je sa Jhy^,e c.iadHx HepaBa oa Be.iHKe BpeAHOcTH
Aa BHAe. Ahtpoh!'* peKox ja. ,,Ahtpoh!" OAroBopH
oh. XotieMO Aa y^eMo y upKBy; macmo HaoKo;io. ho
HHPAe He Mo>KeMO y;iacKa Aa nafjeMo: CByAa apBene
CKCJie, ripycH xohe u upKBy Aa nonpaB.'bajy. Hajnocne
Hatfijoc.Mo Ha jeAna BejiHKa Bpaia, ho Ha H^HMa, Kpyn-
HHM cjioBHMa, CTOJH HHcaHo: 3a6paH3eH yjiaaaK". Hehe
npohH HH ABecia roAHna a na cBaKMM upkbchhm Bpa-
THMa y HeMaHKOJ crajahe laKaB HainHc. TaKBa Bpe-
Mena npH6-^H>Kyjy ce! Mh pacK;ionHMo cBOJe CTO.iMue
ir ceAHeMo y npeKpacnoj x.iaAOBHHH hchoa CBOAa obhx

Bpaia. Tpe6a;io je Aa neAaMo h Aa ce ahbhmo .nenoj

apxHTeKTvpH ujTo je 6M.na npe mecT cTOTHna roAnna,
a.iH mh to hhcmo mhhh.ih, Hero cmc Avro rneAa^iH
138 jbyBOMHP n. hehaaobh-r

npaBo npcMa HaMa ABa Majcxopa, KaKo jcAaH bcjihkk

KaMCH lemy.
KaA no^ocMO OAaiJie naae mh y ohh uito jcAHa.
KOJia HenpeciaHo sa naMa hay: tac mh craHeMo m ona
CTany, KaA mm no^cMO h ona no^y. YnHraM KOHMJama:
mia TO SHaHH? A oh mh ojiroBopH, a^ My hhcmo
njiaxMjiH, na no lOMe oh mhcjih as cmo ra jiajhe sa-
Apwa.iH; 3aT0 hac 3a naMa. Ja caM mhc;iho, moj APyrap
njiaiHO je h oxnycTHO KOHHJama, a;iH bhahm as je to
npasa Hedpnra, hh o ncMy nehe as ce cxapa. CaB.
TepCT oBora Hamer nyTOBaH>a 6auH0 na mchc: ja
BaAMM 5H;ieTe, ja nora^aM KOHHJauia, ja nrnTCM hhbo;
a OH caMo lueTa. Join MopaM as naMTHM h a^ boahm
panyn KaA lutofoa 3a H^era njiaTHM. He 3Ha jesHKa as.
roBopH c KOHHJaujHMa: to My je CBe H3BHH)eH>e. A uito
nyTyje no OBOJ 3eMJbH fac ra He pasyMejy. fjiyn HHJe,
a H3 HieroBora AOcaAamH^era roBopa ysepHO caM ce
Aa je BpJio ynen HOBeK. LJJto He 3Ha Ao6po 6oTaHHKy,
TO HHJe saMepKa.
SaMHHjjbeHH CTOjHMo o6oJHua npeA KOHHJaujeM. Mh
FJieAaMo y H^era, oh neKa Aa mh nporoBopHMO. Ty
Hamy THiuiiHy jipeKHAe jeAan kohj cbojhm KamjbaH>eM..
OAMax 3a THM pene KOHHJaiu: H3Bo;iTe a^ Bac boahm
y PeMep, Aa BHAHTe rAe cy ce uapeBH KpyHHcaBaJiH".
Oh 0Ap>Ka CBojy pen, KaKO cmo ccjih y KOJia, nocjie
AeceTaK MHHyTa, AOBese nac saHCTa fac je peKao. Ty
nac npoBeAy Kp03 uapcKy cajiy, y Kojoj cy, 3a no-
CJieAHiHX ACBeT CTOTHHa rOAHHa, CBH HeMaHKH HMoe-
paxopH KpyHHcaHH. Ty ra orpHy uapcKOM nop(J3HpoM,
MCTHy My Kpyny Ha r^iaBy, AaAy My y jeAHy pyKy
CKHHTap a y Apyry pyny tejinKy nosjialieHy Kyrjiy,
ujTO npeACTaB.i>a oBaj cas seMa/bCKH cbct. 3aTHM ra
H3BeAy Ha nposop xe ra HapoAy noKa>Ky. TpyMdcTe
cy cBHpa.Te, SBOHa cy sBOHMJia, mo.thtbc cy HHTane, a.
CBCTHHa je HMJia h Mrpajia. KpyHHcanH uap Muiao je
Kpo3 yjiHue Aa peAOM hoxoah h bhah paaJiHHHxe cBe-
MaHe npcACxaBe, mxo cy y H>eroBy cjiaBy cnpeMJbene.
r.ieAao je no y.iHuaMa, Kao y nosopMmxy, cjiHKe h3
pab-iUMMXHx BpeMena. no3ApaB,i>a;iH cy ra rpaijaHH.
o()yMCHM Kac cxapH fepMann y KO>KaMa ca poroBHMa.
 IIHCMA H3 HEMAHKE 139

aa rjiaBH; uuijiu cy pjnepw na KOFfcHwa, kpctohochh

B0JHHu y OKJionHMa; HocHJiH cy My CBaKOJaKe Aapoee;
npHMHo je ojx OA^opHHKa BapouiH 0paHK4)ypTa rw-
raHCKy Ko6acHuy, Koja je xpn KopaKa Avra^Ka a Ae5e;ia
Kao BHpu6ypiuKH 6HCKyn; noj^Hsao je Hcnpe^ cbojhx
Hory BeHue ii uBehe mio cy AeBojKe h jiqixb. npcA
H>era 6aua ih; noxoAHO je Hanpae.TjeHe nehwHe h y
HsHwa no6o>KHe nycTHPfcaKe. I^ap XewpHK, y laKBOM
CBenaHOM xo^y, HaHiiiao je na je^HO BejiHKo 6ype,
npe/i THM 6ypeT0M ce^eo je je^aH yHHie-T) y AyraHKoj,
H3ApnaHoj, xa.-bHHH, h npencraB/bao je /^HO^eHa. U,ap
ce xy saycraBM, h, cehajyfcH ce Be/iHKora AjieKcaHApa,
saK/iOHH 6ype oa cynqa h BHKHe: mTa xoheiu a^ th
noK.iOHHM?" TpncTa (i)opHHTH, Baiue BejiHHaHCTBo!"
noBHHe MyApn HeManKW /iHoreH. I^ap ce HawproAw:
TpHcra (})opnHTH y oho Ao6a 6eiiie EennKH HOBaq, a-iH
oner sanoBeAH Aa ce Hcn/iaiH. PberoB npHABopHH
6yAa;ia HacMeja ce h pene: KaKaB A;ieKcaHAap laKaB
H /[noreH!"
Xsa.ia KOHHJauiy iuto nac je Aoseo y oBy na/iaiy,
xe CxMo BHAejiH OBy uapcKy ca;iy, Koia je HajsnaMe-
HHTHja oA cBHJy co5a y Esponw. y oBoj lunpoKoj
cajiH, HexpAecex h nei jby^H KpyHHcaHH cy 3a uapeBe
H nporjiauieHH sa 6ecMprHe nojiydoroBe. Ha nHxatt>e
Mora Apyrapa: rAe cy ohh caAa?" Kasauie naw Aa
cy CBH noMpjiH. H^HxoBe cJiHKe ca Kpynawa Ha r;iaBH
peAO.M cxoje y ca;iH, a HjHxobh rpo6oBH najiase ce no
HHxaBoj Esponn. Jcahh ;ie>Ke y FlajiepMH, jeAHH y
KeHHrcJiayxepny, ApyrH y BpyncBHry. V caMOM Cna-
jepy HMa hx Aeeei mio .ie>Ke paayMe ce, CBe Mp-
XBHX. HwcaM MCTHHy Kasao, ohh He .ie>Ke, H^HxaB npax
Berap hoch. (t>paHi;y3H, KaA cy y npoiu;iOM Beny c
BojcKOM y HeMaHKy npOAP^H, BaAH^H cy H^HxoBe kocxh
H pacxypa;iH hx. rpydHJaHw! He A^Ay hh mpxbhm HeM-
UHwa MHpHO noHHBaxM. FAeroA KaKBy pasea.iHHy OByAa
BHAHxe, xo cy cee (l>paHi;y3H pa3opHJiH h nopyiuHJiH.
3a ABecxa noc;ieAH>Hx roimia OpannysH cy ABaaecex
nyxa na Hewqe ra bojckom HenpaseAHO HanaAajiH. 3a
ABecra HAyHHx roAHHa, HeMUH ce cnpeMajy, Aa ABa-
Aecex nyxa OpaHi^yse HenpaBeAHO c bojckom nanaAajy.
14J .'byEO.MHP n. HEHA;iOBn'fi

KaA CMO CHiujiH Ha ynuixy, onei mcth, KOHUjam, ca

OHHM HCTHM KOJiHMa HCKa. OncT Mu ciaAOCMO npeMa
KfcCMy, onei oh ckha'? meiuHp h sanHra: aKO msbo-
jiHie Aa Bac rAeroA bo3hm Ha pywaK!"
To cy My
HajnaMCTHHJe pcMH ujto caM AocaAa us HeroBHx ycia
Hyo. Ja ce OKpeiox mom APyrapy h cnoMeHvx My pen
py4aK!"
Oh ce onnna pynaMa Aa bhaw }e jih no-
Heo Tp6yx, na OHAa ccac y Ko;ia, h KOHHJaui ceAe na
CBoje MecTO, na ce OKpeie mchh Aa Hyje sanoBecr.
;,Bo3HTe nac y KaKBy Jieny 6aiiiTy na pynaKl" peKOx
My ja. ^^aK;ie y 3oo-ioiJJKy 6aiury!" OAroBopn oh h
koHjM Becejio nanpcA noTpHauie, Kao Aa cy pasyMeJiH
Aa ce aoojiornja saHUMa caMO >KHBOTHifcaMa, Me^y
KOjHMa M ohh, Aa-TCKO OA MOBeKa, HMajy Jieno cBoje
MecTo.
KaA cmo ce bosh.ih nopeA Be.iiiKe FexeoBe
ciarye, KOMnjam hohochto OKpeie ce na pene: ^waiii
seMjbaK!" HeKOJiHKO Kopana ASJbe OAaiJie bhahmo h Fy-
leMdeproBy ciaiyy. Bp;io je Moryfee Aa je FyieMdepr,
K'ao lUTO MecH A0Ka3)jy, 6mo CjioBeawH, jep je yMpo
y Be.THKOj CHpoTHPbH. M caMy oBy Baponi
y Kojoj
caAa ocaMAecer xHjbaAa HeMaqa >KHBe
ocHOBao
je y ceAMOM Beny CnoBeHMH XjiaAOMnp, na AOUHMJe,
KaA je OA HeMaua npHMHO xpniuiiaHCKy Bepy, npuMHO
je H HCMaMKo MMe, H Ha3Bao ce TeHeSajiA. Bes cBane
cyMtt>e, oByAa cy nerAa >KHBejiH CjioBenn, jep h caAa
jom CByAa nyjeie mhoujtbo jyrocjiOBeHCKHX penH, Kao
lUTO cy: AaMUJHcJ3, (})pymTyK, THiujiep, luycrep, pMH-
(J).iajUJ.
3oo;ioiiiKa daujia npHJiHHHoAaneKO nsBan Ba-
je
poiuH a>iH HAe ce Henpeciano Kpos cawe napKoee h
nopeA npeKpacHHx, jierHaUX, najiaia. To CBe TpeniM y
caMOM uBehy m se.TeHHJiy laKO, Aa cmo o6oJHua mo-
pa;iH AP>KaTM na yciHMa MapaMe oa npaiiiMKe. KaA
CMO AOLUjiH, ociaBHCMO KOJia, njiaiHCMO sa y/iasaK y
6amTy no no.Ta 4)opHHTe, h Hocehw CBaKH CBOjy Many
CTO>THuy, HHLTH CMO AaJbe. M c AecHa m c Jiesa bhahmo
AHBJbe 3BepoBe y h^mxobhm KaBe3HMa h orpaASMa. To
je Bp.no npocrpana Camia. KaA MHHeMO jcahv Majiy
ujyMy, na^ocMO Ha jeAHoj ;iHBaAHUn -leny rocTHOHMuy..
Mholutbo rocTHJy ceAC h npHwajy; cbh cy hs cipaHHx
 nHCMA H3 HEMAHKE 141

seMa.'ba. MMa mfB.'bHx h nHTOiMHx

seepoBa ca CBHjy
CTpaHa cBera. Ty cy iHrpoBn, xHJeHe, nanaraJH, jviaj-
MyHH, MeABCA" H C hbHMa C.lHMHe H HeC.lMHHe >KHBO-
THH^e. OBa 3HaMeHHTa c|)paHK(J3ypTCKa 6amTa nyBCHa
je no MHiaBOM cl)paHK(i3ypTy.
Mh pacK.ionHCMO Haiue ctojihuc h ccaocmo 3a
npasaH cto npeMa jcahoj KaMUjjii, Koja HenpeciaHo
>KBa}ie H r.ieAa y nac. Hdch je nor.ieA Bp.ao osdHjban,
nyH cyMopHHx miic;ih. /Ihbho CTBopeH>e, jiene h MyApe
npnpoAe !He sHaie Me.My iieie ce npe Hy^HTM: hjih
}i>eHOJ r.iaBH, unu HoraMa, hjiu H>eHOJ rpow Ha .le^HMa.
To je Jia^a necKOBHiiix nycinHia. OHa je jaKa, OHa ce
HCTo laKO 6opH ca BerpHMa h o;iyjaMa Kao MopcKa
.na^a; MHore hx la/iacH oa Bpyhera necKa caByjaaajy.
Hdhxobc kocth noKasyjy nyi Kpoa lUHpoKe nycrnhbCKe
paBHHue. Ona je ii oB/ie o^ BejiMKe kophctii: HeMuw
OA H>e Mory ce HavHHTH Aa 6yAy cxpnejbHBH, MMpHii,
noc.iyuiHH h Aa Hoce Be.iMKe lepeie.
HeAaJieKO oa Hac njiHsajy no MaJioM jeaepy ayc-
Tpa;iCKH upHH Jia6yA0BH a ns AyoHHe 6auiTe, npeKO
aejieHHx HcoyHHtia, nyje ce puna .aaea. C A^cne crpaHe
jeAaH 6e.iM MeABeA, y CBcvie rBosAeHOM KaBesy, npo-
nHtte ce h MyMJia, a c .Tese cipaHe cioje abc MJiaAe
ACBOJKe H neBajy ys xapc|3y.
Cbm rocTii HenpeciaHO cy >KBaTa;iH, Majio 6p>Ke ii
ciiTHHJe Hero KaMii.Ta. OoMHcao Aa ce iMe^ oeaKBHM
AHB.-bHM sBepoBHMa Ha.iasHMo, npujaiHO AejcTByje na
rocie lUTO AO^y Aa obac pynajy. Ka>Ky, Aa OBAe CBaK
Bnme jeAe Hero na ApyroM Meciy. Mhofh 6oneuijbi\m\,
Kojii iiHane neMajy aneiHia, KaA obac ao^Vj >^Aepy cse
ujTo iiM ce AOHece. SBepcKa r.aaA Mo>Ke Aa npe^e na
.-byAe HCTO laKO Kao ii aeepcKa hyx
y OBOJ SOO.lOIilKOJ 6aiJlTH H3Me^y CBIIX >KHBOTHH>a,
HajnHTOiMHJe cy Ke.iHepKe. OHe ipne wsMei^y nac oa
CTO.ia AO CTO.Ta, HenpeciaHO ce CMeme; .MO>KeTe hx
cno6oAHO pyKOM MM.ioBaTH, Hetie Aa yje^y. ilene cy
II xHTpe Kao aHTH.ione. PynaK je yAemen npeMa weciy
FAe CMO pyna/in: csa je.ia, luro cy ou.ia oa iMeca, caMo
cy y no.ia neneHa. TurpoBii h EHneaii BOJie Aa cy hm
noc.Te pvHKa KpnaEH sylH. MAiajn cmo Ao6ap aneiiiT;
142 royBOMHP n. hehaaobhti

jejiH CMO Kao MehaBa. Ja caM iiiaKaMa xpnao y ycra

MaKapoHe; a moj Apyrap, des HO>Ka h BHjbyuiKe, ne-
MHJiocpAKO je Hynao KpHJia oa neneHora nHJiexa. Ch-
pOTo nnjie Ha je npeA Kypjana daneHO, He 6h ce HnuiTa
!

ApyKHHJe c HjHMe nocTynajio. Ona>KaTe jih bh as

je OBa soojioiuKa daujia yHHHHJia xe mh Aanac jeACMo
Kao HaiiJH cyceAH, ahbjbh SBepoBw;" peKOx ja. Ba!"
OAroBopH OH, rjio^yhH pxettany oa nHJiexa. JIoh-
AOH, riapHs H cBa OBa seMjba, uixo cy Apyro nero je-
Aan 3BepHH>aK: jeAHa BejiHKa soojiouiKa damxa". 3a-
XHM ce Majio ocMexHy. To je npsa 4)HJioco(})CKa pen
iiixo caM H3 feeroBHx ycxa nyo, h npBH ocMex mxo
caM Ha H>eroBHM ycnaAia BHAeo.
/^aJbe CMO pynajiH, fcyxeiiH. Oh je no CBOJ npHJiHUH
MHCJiHo HecpeiiaMa jbyACKora poAa, jep ce ABanyx
c.iaxKO ocMexnyo. A ja caM pasMMiujbao o xoMe: HHMe
ce ynpaBo pasJiHKyje HOBeK oa ocxajiHx >KHBoxnH>a?
MojcHJe Be;iH: XHMe, mxo je HOBeK noAodnje 6o>KMJe.
Oh xo MO>Ke snaxH n peiiH, jep je no3HaBao Bora
jiHHHo; BHAeo ra H c H>HMe ce neKOJiHKO nyxa pasro-
eapao. EiHnhaHH cy mhcjihjih a^ ce HOBeK oa APyre
>KHBoxHH>e pasjiHKyje xhmc, mxo HMa decMpxny Ayuiy,
Kojy cy OHH npBH y HOBeKa nponamjiH. JejiHHCKH 6pn-
jioco(J3 n;iaxoH AP>Kao je Aa je jeAHHH hobck ABonoHcna
>KHBOXHtt>a 6e3 nepja; /jHoren HCMejao ra: onynao je
nexjia h daqHO ra npcA FIjiaxoHa h H>eroBe yneHHKe,
BHHyiiH: n;iaxoHe, exo xBora noBCKa!" HeKH ^vl-
jioco(})H H xeo;io3H nucajiH cy u xBpAHJiH,Aa caMo
HOBeK HMa pa3yM h roBop. Mhofh AP>KaBHHi;H MHCJie
Aa ce jbyAH oa ocxajie >KHBoxHHje pasJiHKyjy caMO
n;iaiieH>eM nopese. /lapBHH, komc npHsnajy Aa je y
xoMe HCHHXHBaffcy naJAajbe Aoxepao, mhcjih as ce ho-
bck OA Apyre >KHBoxHH>e pasjiHKyje caMO najiucM na
H03H. Oh je ji^ajhe Ka3ao h jacno AOKasao Aa je hobbk
nocxao oa MaJMyna, ho ABaAecex HOcaM roAHna npe
/lapBHHa xo je hcxo nponamao ropAH khcs BHHAHm-
rpeu, KaA je Kasao Aa hobck noHHHbe hobckom 6hxh
xeK OA 6apoHa. npeMyApw Co/iomoh Hwje HHKaKBe
pasjiHKe na/iasHO H3Me^y JbyAH h Apyre >KHB0XHH>e.
Oh Be;iH: peKOx y cpuy cbom sa chhobc JbyACKe a*
 nUCMA H3 HEMAHKE 143

MM je Bor noKasao jya bh^c jya cy Kao CTOKa; iuto

6HBa CHHOBHMa .TjYACKHM to 6HBa H CTOUH, jeAHaKO
HM OHBa; KaKO ruHe ona laKO rHHy h ohh, h cbh HMajy
HCTH ayx; H HOBeK HHUlia OOJbH HHJe OA CTOKe".
KaA CBpiDHCMO pynaK, ysMCMO CBoje cTo;iHue h
no^ocMo meiaTH no 6aiiJTH. Hhcmo jj^aneKo HSAiaKJiH,
a 3a Hajvia Aoipna je/iHa Ke.iHepKa, BHHytiH: mo/ihm,
rocnoAO, bh cie njiain-iH pynaK, a;in hhctc njiaiHJiH
H CTOJiHue lUTO cie C060M noHCJiH". Ba!" peKOCMO
MM. Ax!" noBHKa ona, mo;ihm sa onpomTetbe, to
HHcy name ctojIhuc'*. 3aTHM, Bpjio sacTii^eHa, yTcne
HaTpar. Mh ce KpeHCMo ji,ajhe Kpos OBy npocTpaHy
6aiuTy, Kpo3 oeo MajieHO uapcTBO >KHB0THtt>a, Aa no-
xoAHMO CBe OTMCHiije sBepoBe. ripBa nama noccTa
6MJia je uapy :^HBOTHFba. hberoBO Be/iHHaHCTBo 6eiiie
OTer.TO CBe ^ejupa Hore, h thxo noHHBame, caMO je,
KaA CMO cnycTHJiH ceoje ctojihuc h ccjih npeivia H>eMy,
MH.10CTHB0 noAHrao Majio TpenaBHue, h cboj HCMap-
JLHBH noFjieA Ha Hac dauHO, na oneT nojiarano ohm
saTBopHO, OBaKBe iioceTe iteMy cy o6H4He. FoMHJie
jbyAH, >KeHa h Aeue saycTaBJbajy ce CBaKH nac h r;ie-
Aajy ra. Ko ra He 6h r.ieaao! .las je sancTa npasH
uap. AwiH H^eroB poA yA\aH>aBa ce, cBe pe^H 6HBajy,
jbVACK'a uHBrfjiHsauHJa He M0>Ke Aa hx TpnH. Hehe
npohH ABecTa roAHHa, a HiijeAHora Tora uapa netie
BHiue 6nTH Ha OBoi se.M.-bn; oh ne MO>Ke Aa >khbh y
cyceACTBy c npocBeheHHM jbyAWMa.
rioiuTO CMO jxajbe noiiiJiH h Bvijiejiu nene >KHpa(J3e,
THrpoBe H MHore Apyre SBepKe, saycTaBucMO ce npeMa
cjiOHy. Oh je npaso neAao y Hac ABOJHuy; nosHao je
Aa HHCMO HeMUH. y HieroBOM nomeAy momh cmo
OAMax npHA\eTHTH Aa HHJe saAOBo.Tjan npycKOM B-naAOM.
y KanjiaHAy, Mel^y XoieHioTHMa, Mei^y ahb.TjHM upn-
UHMa, y>i<HBao je oh Behy c;io6oAy, Hero OBAe Me^y
npocBeheHHM HeMUHMa.
riopeA .iHTBancKHx 6HBo;ia, a4)pHKaHCKMx MaJMyna
M anropcKHx Kosa npoiUjiH cmo 6p30, na cmo ce sa-
ycTaBH.iM npeMa cTHoncKOM Marapny. CMaTpajiH cmo
KaKO HAe. KaKO K/iMMa rjiaBOM, KaKO 3eBa, KaKO yniMMa
CTpH>Ke, M no CBeMy ysepHCMo ce Aa je sancTa Ma-
144 JbYBOMHP n HEHAlQBHTi

rapau, oh hhhum ce He pasJiHKyje oa eeponcKHx Ma-

rapcua; oh Hnje Heeeceo h >Ka;iocTaH, HjCMy ce Bp;io
Aonana iuto HCMa cjio6oAe h ijlito je saTBopen y OBy
ycKy orpaAy.
KaA CMO Hsaiii/iH h3 soojiomKe 6aiuTe, hhcmo
HHiuia njiaxHJiH. FlpeA Be;iHKHM BpaiHHuaMa AO'iSKao
Hac onaj hcth KOHnjaiu ca ohhm hcthm KOJiHJwa; mh
onaKO HCTO ceAHeMo, a koh^h onaKO mcto noTpHame.
CeAeJiH CMO H r;ieAa;iH jeAaH na jeAHy, ApyrH Ha Apyry
CTpany h pasMHmjba/iH cmo o npaujuHH, o >KHBOTMtt>H,
jbyAHMa. ripaBO Ka>Ke Moj Apyrap: oBaj cbct h >kmbot
HHiuia Apyro HMJe Hero jeAHa soo.iouuKa damra, hobck
ce caMO Ha KpaiKO BpeAie cjiynaJHO cBpaiH, jeAe, nHJe,
TJieAa jaBOBe, xHjeHe, >KHpac|}e, nanaraje, MaJMyne, c;io-
HOBe H iviarapue, na OHAa OAe. HHJe 6hjio noipede h
Aa AOJiasH.
<t>paHKc{)ypT je BejiHKa Bapom. FberoBii chhobh, aa
BpeMe CBOje peny6;iHKaHCKe BJiaAe, noKasajiH cy MHore
rpa^ancKC BpjiHHe, u ociaBH/iH cy MHJiiiOHe Ha ;iene,
KopucHe H CHpoTMH^CKe saBOAc. MMa BHUje OA neACcei
pasJiHHHTHx laKHx saBOAa. Mh cmo ce ocjiomiJin na
KOHHJama as nac boah KyAa g6ii4ho h Apyre cipaHue
BOAH. IloxoAM.nM CMO CBa Ba>KHHja Mecia y KOJHMa
CMO saHCia bhagjih oho, ujto cmo y ApyrHM BapoiuMMa
MHoro nyia r-fieAa;iH. CByAa cy Hac Bp;io Jieno npH-
MajiH, H ca HajBehOx\^ .by6a3H0iHfcy, nerA^ c|)opHHTy, a
HerAe caMo no;ioBHHy 3a yjiaaaK ysHMa/iH. BudjiHOieKy
H Myaej, c oco6hthm saAOBOjbCTBOM, rjieAajiH cmo c
KOJia. Hhcmo xwia/iH: >KeJie5HMna Kao ujto je pa-
3a5pao MOJ Apyrap, kojh je sa noBpaiaK CBy dpHry
na ce6e yseo no-nasH y Kacieji AOUKan y Bene.
MMa;iH CMO jom Aocia BpeMCHa pasr.ieAaiH Bapoiu.
KaA CMO 6h;ih npeKO BejiHKora KaMCHor Mocia, kohh-
jaiu ce ocBpie h pene: Obo je peKa Majna, sa to
ce OBa BapOLu h 30Be OpaHKcjiypT na MaJHw". Ja ce
npwxBaTKx sa meiiiiip, h peKOx My sa to o6jaiiiH>eH>e:
6jiaroAapHM". Flocjie HeKOjjHKo Kopana oh ce oneT
ocBpTe H pene: KaA cy KmuHa Bpewena, OHAa je OBa
peKa Beha; a KaA cyiua nacraHe, ohas je MaH^a". Ja
ce oner npHXBaTHM aa lueiHHp, m peKHeM My: ,,6-ia-
 OHCMA H3 HEMAHKE 145

roAapHM". Oeaj je KOHHJaiu Myjipa rjiaea: Kasao HaM

je ABe HCTHHe Koje hh jeAan ynen hobck He Mo>Ke
odopMTM. ripeKO Mocia Kojia cy Hiu;ia raKo no;jaraHO,
Aa caM ja, KaA cmo 6h;ih HacpeA Mocia, Hsamao H3
KOJia. To HCTO yMHHH H MOJ APyr, a KOHHJaiU, KOJH
HHJe TO npHMeitio, npoAy>KH CBoj nyi A^Jbe. HacpeA
MocTa HMa Kao hckm da/iKOH, h xy je rHraHCKa ciaiya
Kap.aa BeJiHKora. OAai.'ie je ;ien Hsr-aeA. Kpaj le Ka-
MCHe ciaiye ccahcmo Ha CBOje cTo;iHi;e, a rneji,aj\n
CMO KaKO ce cyHue cnymra Aa sa^e. JeAan napo6poA
Ao;ia3HO je hhs BOAy m3 Bwpu6ypra, a HeKOAHKo Ay-
raHKHx cnjiaBOBa c APBHMa, huijiu cy y Majni;, a OAanAe
he, no CBOJ npM;iHUH, PaJHOM, y Xo/iaHAHJy. 3a Majny
Ka>Ky Aa je doraia bhhom; mh cmo rjieAajiH y tt>eHe
Ta;iace, h HHJeAHe Kanj-be BMHa hhcmo cmotphjih.
Be^epH^a SBOHa saSpyjaiue c o6e cipane peKe. Moj
Apyr CKHAe meuiHp, noAUHve ohh k He6y, h pene: Kniua!"
SaHCia, HeKo.iHKO npynHnx KanjbH h3 o6;iaKa, 6eme
My nano Ha meiuHp. y TOMe h nam KOHHJaiu BpaiH
ce, na^e Hac h 0ABe3e y neny ;ieny rocTMOHHuy. Ca;ia,
TAe CMO BenepajiH, deme nyHa rocTHJy; puSa, mio cmo
je/jH, deme nyHa KOCTHJy. KaA cmo HsaniAH h3 toctho-
HMue, rycia noMpnuna 6eme o6y3e.aa CBe y;inue, a
KHuia je njbycKOM naAa;ia. Bo3h;ih cmo ce npaBo na
>Ke.ie3HHuy; no panyny Mora Apyrapa 6i\j\o je BpeMe
no.iacKy. Kojia cy Hni.ia Bp.io 6p30. Onei cmo npoin-iH
nopeA FeieoBe ciaiye, Koja ce y oomphhhh jeABa
Morjia BHAeiH. Fere, npH cBojoj cmpth y3BHKHyo je:
BMiije CBerjiocTH!" lo cy dnjie tt>eroBe noc;ieAH>e
peMH; no CBoj npH;iHun mhcjiho je na <t>paHKc|jypT, y
KOMe cy yjiHue laKo c.iaoo ocBeiJbene. Hcmuh cy
iiJTeAJbHBH H y CBeiJiocTH: KaA CTOJH y KajieHAapy Aa
je MeceHHHa. ohii OHAa ne na;ie cbc (j)eH3epe. Ako KaKaB
o6jiaK, M.TH KaKaB BwcMapK, 3aK.ioHe HedecKy CBei-
.TOCT, OHH TOMe HHCy KpHBH; 6o>KJOJ H MHHHCXapCKOJ
BCTiM HeMUH ce He npoTHBe.
KaA CMO Aoujjin na >Ke.ie3HHuy, ja cciaHeM Aa
n.iaTHM KOHHJamy, a Moj Apyr OTpwa Aa Kynw dH.ieie
AO KacTCjja, na heMO OAaiJie cyTpa y Bn36aAeH. Ojx-
oHyA caM n.naTKO ja noAB03 sa o6aABoJHuy, a OAOByA
10
146 jbysOMHP n. heha;iobh"b

he OH, H laKO HaiuH panyHH dnhe msmhpchm. YAiajio

ce HHCMO OAOUHHJIH. >Kejie3HHua Beh ce nonejia Kpe~
laiH KaA CMO yiiiJiH. Beiap h KHiiia no^ome Aa sa-
jeAHO c Hawa nyryjy. V KOJiHMa He 6eme mhofo
ApyuiTsa. BaiBopHMo nposope, CBaKH ce nacjioHH Ha
CBojy cxpaHy, h nocjie KpaiKor >KMypeH3e a Ayror
3eBaH>a sacnHwo. Bhjih cmo yMopHH. /JoKJieroA HHcaw.
sacnao, mhcjiho caM na Ferea h na one jiene, una
aKO xotieTe
py>KHe peHw: CBeTHHa ne n-nauiH
ce HH OA Hera Kao oa pasyMa. Oa rjiynociH Tpe6a;io
6h a^ ce CTpaiiiM KaA 6h mofjih sHaiH luxa je to
CTpaUJHO".
CaMO ca7A cejeAaHnyr npo6yAHO h BMAeo a^ ce
HHuiTa He BHAH. JlaMoa ce yracH^ia, cbh y KOJiHMa
cnaBajy, KHiua na nojby njbyiuTH, a BJiaK hag Heo6MH-
HOM 6p3HH0M. Bho caM saAOBOJBaH Aa CMO joui Aa/ieKo
OA KacTejia; nacjioHMM ce oner h cjiaiKO sacnHM-
KojiHKO caM no Apyrn nyi cnaBao, He anaM. OnMMa,.
lUTO cy MpTBH M lUTo coaBajy, BpeMe npojiasH 6p30..
TeK, KaA KOHAyKiep oiBopn KOJia, h BHKHy: Aomjiii
CMo!" npo6yAHM ce. Cbh cy HSJiasHJin hs KOJia, h mh
CMO H3am;iH; cbh OAome KojcKyAa, m mh MopaMO lA^kn.
HeKyAa. KaA cmo HsaiujiM Ma;io j\ajhe, ja norjieAaM na
cBe cipane, saiHM peKHCM MOMe Apyry: Mh hhcmo
y KacTejiy!" ,,/la rAe cmo?" yoHia oh.
To je-
Ahhh Bor 3Ha" OAroBopHx My ja. Y HcMaHKOJ CByAa
je o6HHaj Aa cBaKH oa 6ojhiix xoiejia HMa cboj om-
HM6yc UJTO HCKa rocie; y jeAHa laKBa KOJia ceAOCMo,.
H noc/ie HeKOJiHKO MHHytk 6h.im cmo y pocthohhuh,.
FAe HaM jeAaH ApeMJbHBH KCJinep oiBopH co6e. 3opa
Beh 6eiue 6;iK3y. HcKa necHHUM m c.TaByjn y sopy n
3opH neBajy, ja caMO to snaii, Aa je y 3opy Haj-
cjia^e cnaBaTM; 3aT0 jierneM m OAMax sacoMM.
KaA caM ce npo6yAMO 6eme eeh acbct caTH, sa-
najiHO caM uwrapy, otbopho caM nposop, m OHaKO,
joui HeodyneH, nperHyo caM ce npcKo nposopa
M rjieAao caM Ha y.iHuy. CBeT je Bpseo TaMO aMo.
Houjhbo y npocTMx vKcna 6eme ApyKne nero oko
BHsdaACHa, HHawe CBe je 6h;io Kao y 0CTa.nHM hc-
MaHKHM BapoiuHMa. Majio 3aTHM OTBopM ce nposop-
 niiCMA H3 HEMAHKE 147

jio Moje co5e; Hajnpe caM BH^eo ahm oa ;iyBaHa, na

OHja uwrapy, saiHM hoc h ue-iy r.iasy CBora canyi-
HHKa. rioiuTO je HCKO BpeAie rjiCAao ys yjiwuy, OKpeie
ce MOMe npo3opy, h BHKHy: mh hhcmo y Kaciejiy''.
J[a r^e cmo?" ynHiax ja. .,To iejiumi Bor sna", oa-
roBopH OH, saxBopH npo3op H OAe a^ ce o6.iaHii. To
HCTO H ja yMHHHM. flocie Aecei MiiHyia ch^cm y
cajioH FAe ce pynaBa, ly Ha^eM Ffcera i! join Aocia
nyiHHKa: HeKH AOpyHKyjy, hckh Hniajy hobkhc. Flo
6eno] Ka(j)H h no se.MHHKaMa HHcaM Morao nosHaiH y
Kojoj CMO BapoLUH. KaA CMO roTOBH dn.iH ca AOpyMKOM,
n.iaiHMo panyH, ysMeMO CBoje cio.iime h no^eMO Kpos
y.inqe. Hnje HMKaKO y peAy 6hjio nHiaiH y foctho-
HHun, npeA ohojihkhm nyiHHUHMa, KaKO ce sose oBa
Bapom. Tpe5a ce oo3HpaTii h na MJtefte ocia.iora
CBeia. LUia 6h peK.iH ohh JbyAii o HaMa! /^ohH h
KohHTH y jeAHOj laKO Be-iUKOJ BapouiH, a ne SHain
KaKo ce ra Bapom 30Be! Kpos BasAyx JbyAn join ne
nyiyjy. CiaBH-iH 6h nac Kao neny peiKOCi y HOBHne.
M3BecTHheM0 ce /laKO Ha y;muH. KoraroA cpeiHCMO
3Hahe HaM Kasain.
Hiije HaM HHuiTa k'phbo niio cmo npBH nyi y oBoj
BapoujH. HoBa Bapom: to je HOBa sadaBa 3a Hac. A
mia je Apyro HHiaB oBaj >khbot Hero caMO jeAHa
saoaBa, HeKHM Jiena u c.iaiKa, a HeKHMa py>KHa n
ropKa? KaA ce la 3a6aBa CBpmH, CBe ce cBpmHjio;
a nocjie, cyMa thx 3a6aBa paBna je ny.iH, yjiuixe, Kpo3
Koje HAeMo, npH.iHHHO cy Jiene. F.ieAeiiH Ha neKOJiHKO
ciapiiHCKHx Kyiia yniiHH mh ce a^ cmo y jlHoeKy. Ho
.lH6eK jie>KH na Mopy, a obac neMa Mopa: M0>Ke 6hth
Aa je npecymn.io. MMa pas.iHHHiHx Kyha h na.iaia,
a-iH HH Ha jeAHOJ ne ctojh nanncano HMe OBe Bapomn.
Pa3.iMHHH .i^yAH, na hm h Kvhe pasJinMHie. JbyAH ce
HHcy jom c;io>kh;iu Aa HMajy jeAHaKe Kane, a KaMo
Jiu Aa HMajy jeAHany naMei n Kyhe. Flo cBeMy uno
BHAHMO MO>KeMo pcliH AH je OBa Bapom MvHBa: CBe
HMa Hore mine ce. CByAa HvjeMo caMo neManKH je3HK,
a.TH y Ebpohh ce 6poje Ha xH.-baAe Bapomw, y KOJHMa
ce roBopH Taj jesHK. Ko 6h hofoaho y Kojoj cmo
^^8 JbyBOMHF n. HEHAAOBHTi

MH BapouiH! A TO HaM je Hy>KHO SHBTH, jep 6e3 Tora

He MO>KeMO noroAHTH fac je BH35aAeH.
KaA CMO Aouj/iH Ha oHJauy, sayciaBHCMo ce koa
jeAHe ciape ciaxye. TjieAaJiH cmo je Ayro, ajiw OHa
HaM HHJe Morjia HHuiTa Ayro KasaiH, Hero Aa ce soee
(ppHAPHX. TaKO Ha Hjo] ctojh nanHcano. To saHCxa
HHJe cI>pHAPnx BeJiHKH, jep HMa Jien h npaB hoc.
MoipHo caM Aa ce c KaKBHM pasSopHiHM mobckom
ynycTHM y pasroBop o oBOj ciaiyH, na tom npH/iH-
KOM MohH hy A03HaTH H KaKo ce 30Be oBa Bapoui.
Bmahm Aa HAe, h Aa iie nopcA Hac npohn jeAan npw-
ciap Ma.io norpdjbCH, h mhofo MpiuaB rocnoAHH y
AyraHKOM Kanyry, HMa y acchoj pyt^H mran, ooa Jie-
BHM na3yxoM hckc Ae6e;ie KHDHre, a na Hocy naonape.
no OBHM SHaUMMa, CBaKH OHaj Kojw je yHHO 30o;io-
riijy, MO>Ke jiaKO noroAHTM Aa je to HCMaHKH npocj^e-
cop. KaA je dHO npeMa naMa, ja KopanHM npeA Hjcra,
npHXBaTHM ce 3a meujHp, h yHTHBo ra3anHTaM: ro-
cnoAHHe, 5h jih mh xTeJiH iuto foa o oboj CTaTyii
KasaTH?" Oh ce TaKo^e npHXBaTH 3a meiiJHp, ko-
paHH Majio c nyTa KyAa cbct npojia3H, m none mh
KasHBaTH uejiy HCiopHJy paTOBa aa ocjiodo^e^e Ce-
BepHe AMepHKe, h o CTa^y HeMaMKHx AP>i<aBa npe
CTO roAHHa. Oh je cBoje npHHaH>e OAMax na OAejie^a
pacTaBHo. npBo roBopame oh
Kasaiiy BaM
y3poKe nocraHKa OBe cTaxye; Apyro: cpeACTBa HOBMaHa
KojHMa je noAMPHyTa; Tpetie: ko je noAHrao OBy cxa-
Tyy; h mctbpto: >khbot OHora KOMe je noAHrnyia.
JlaKJie npBo: h OHAa npHMao mh je onuiHpHO, jx'd
je ct>pHApHx, npe cto roAHHa, Kao hbHxoB /raHArpac}),
KaA je CeBepna AMepuKa nonejia KpBasy
B/iaAao oBAe.
6op6y npoTHB EHrjie3a 3a CB)jy He3aBMCH0CT, h KaA
je TaAa EHrjiecna 3a CKyne HOBue Tpa>KH;ia BOJHHKe
no EBponw; oHAa je Taj hcth Ophaphx 3a ABaAeccT
M jeAan mhjihoh Ta;iHpa npoAao Ehfjicckoj ABaHaect
xH.'baAa CBOJHX BoJHHKa, Koje je EnrjiecKa na ocaM
roAHHa y3e;ia h noc;ia/ia y AMepHKy, tag cv cbh h3-
FMHyjiM. Thm HOBUMMa, UJTO cy AodMBCHH 33 ABanaecT
xH/baAa HeMaHKHx CHHOBa, yKpacHO je OpHApHx cBoje
na.iaTc h Aa/ieKo HyBCHH napK iijto ce aoBe Bh;i-
 nilCMA H3 HEMAHKE U^^

xejiMCxee; h3 thx HOBaqa noAHrnyia je h OBa ciaiya.

JloK je OH npiinao ja ca.M ra ABa nyia nHiao:
KaKO ce 30Be oBa Bapom?" A oh mh je Ha to hh-
TaH>e CBar^a MMeHOBao no jeArfy aMepHKaHcny Bapom,.
FAe cy ce 6ophjih ohh Hcmul, o KOJHMa je roBopHo;
AP>Kao je Aa ja nniaM sa MMena thx BapouiH. IIoiuto
BMAMM Aa CBe H^eroBo npHnaHie neMa aa Mene we-
jbCHora OAroBopa, ja My ce noK/iOHHM m saxsajiHM na.
o6jaiuH3eH)y; oh Me hcto TaKO nosApaBH h OAe.
KaA ce BpaTMM m Ka>KeM cbomc canyTHHKy
kojh
je nopcA craTye, Ha CBOJoj ctojihuh, mhpho ceAeo
Aa HHcaM Morao AOsnaTH HMe OBOJ Bapomn, oh mr
pe4e, Aa Ty ne Tpeda okoahujhth, nero npocTO h
yKpaTKO HMTaTH npBora Kora cpeTHem, Ja ra noc;iy-
maM, M noujTO cmo hhjjih neKOJiHKO MHHyTa, saycTa-
BHM jeAHora, kojh MMa^ame 036H;tH0 danKepcKo ;iHue,
na ra yoHTaM: rocnoAHHe, KaKO ce 30Be oBa BapoiuV"
Oh norjieAa y Mora APyrapa, kojh ce no necpehH
MaJio HacMeiHMO, 3aTMM OKpeTe ce Menn, h onopo mm
OAroBopn: rocnoAHHe, ja He AonyujTaM Aa ca mhom
liia/iynpoBOAMTe!" iia .i^yTHTO OAe 6p3HM KopaKOM,
HenpecTaHO ryH^ajyfcH. SapeKOx ce Aa BHme HHKora
He HMTaM.
Mm/iH CMO AaJbe, neBece.in h 3a6pMHyTH, nopeA
Haj.TenujHx Ay^ana; npeA CBaKiiM cmo noMa.ao 3a-
cra.TH, jep deiue M3Jio>KeHo cBaKojaKHx npeKpacHHx
CTBapH, ocHM LUTanoBa CseT je BpBeo cbojhm hocjiom
na CBe CTpaHe. CpehHM jbyAn! Cbh cy 3Ha;iH KaKO je
HMe OBOJ BdpOLUH, OCHM HaC ABOJHUe. KaA CMO Aom/iH
npeMa jeAHOM -lenoM Ay^aHy rAe ce npoAajy UHrape,
BMAMMO na BejiHKOM cTaK/ienoM oKHy, no3;iaheHHM
C/TOBHMa, (}3paHuycKH HanHcane OBe penn. OBAe ce h
(})paHuycKM jesHK roBopH." To odpaAyje Mora Apyra
H oAMax pene: aHTpoH!" Ja hohobhm Ty HCTy
pen, H y^eMO y Ay^an, rjxe je jeAna n;iaBa, Bp;io Jiena
AeBojKa npoAaBajia uHrape. ToBOpw 6p3c h Ao6pa
(t)paHuycKM, a y3a CBany pen CMeje ce m majiM. CeA-
HeMO oooJHua. Ona naM MBnece AeceT KyTiija UHrapa
H ca CBBKOM KyTHJOM H3roBopHr.a je MHoro peHM, Ka-
3yjyhH KaKBe cy UHrape, oAaKJie cy, ii noiuTO cy."
']50 JbyBOMHP n. HEHAflOBH-B

PasrjieAaJiH cmo h 6HpanH UHrape. Tpe5ajie cy Haw

Ha nyi. Y xoivie, Hsa cboj'hx Jie^a, nyjcM HeKy UBpKy,
OKpcHeM ce, H BHAHM HCKOJiMKO KaBcsa ca Bpjio ;ie-
DHM nxHuaMa. Je mi BaM h to na npoAajy?" ynHiax
ja. CBe lUToroA bhahtc y jiyhauyl" OAroBopw ona, n
xHipo AOHece KaBese, h nope^a hx HcnpeA nac. Ocxa-
BHCMO unrape h sarjiCAacMO ce y niHue KaKO noA-
CKaKyjy y cbojhm Ma/iHM KyhHi^aMa; a ona je HjHxobo
neBaH>e HajjienuiHM peHHMa xBajinjia. KaA joj peKOCMo
Aa CMO A0uj;iH h3 Bn36aAeHa, tac cmo caMO na KpaiKo
BpeMe, paAH Jienefea, h a^ naM He ipedajy niHue,
ona onei naciaBH: ^KynHxe na hx komc noKJiOHHxe.
KanaB je xo npeKpacan Aap! Haj/ienuja 6n ce ASMa
odpaAOBana!" ripaso Ka>Ke. >KeHe h MaHKe Bo/ie Bpani^e.
ripH xoM, oBe cy UTviixe oa Be;iHKe perKOCxn, a h
KaBesH OA ,>KHi;e join cy Befca pexKOCx: HcnjiexeHH cy
Bpjio pexKO. Jlenmera noK.aona sa Mojy rasAapHuy y
BH36aAeHy He 6hx Morao naiiH: ona bojih nxHi;e;
CBaKH AaH, KaA AO^e c oHJaue, nyjcM je Aa roBopH o
rycKaMa h KOKOuiHMa. Bes Ayror pa3MHui;batt>a n/ia-
XHMO o6oJHua no jeAHy Ma;iy KyxHJy i^Hrapa h no
jcAan KaBes ca >KyxHM nxHuaMa.
KaA CMO ycxajiH a^ no^eMo, Moj Apyrap OABa>Kn
ce, H pene: OBa je Bapoiu jiena!" Kao paj!"
oAroBopH ona. M ACBOJKe cy y H>oj Jiene!" pene oh
Aajbe. Kao an^ejiH!" OAroBopH ona, CMejyiiH ce. ,,/lpara
Moja rocno^Hue
nacxaBH oh AaJte, MHJiyjyiiH je
poAHxejbCKOM pyKOM no o5pa3y,
Ka>KHxe mh KaKO
ce 30Be OBa Bapom?" AparH moj rocnoAHHe oa-
roBopH My OHa ohhm hcxhm nojiaraHHM xohom OBa
ce Bapom 30Be Hexymena!",^ h npeBHJaia ce oa cweja.
CaA My ja npHieneM y noMofc, h peKHeM joj: |a BaM
ce 3aKJTHH>eM a^ oh He sna KaKO ce soBe OBa Bapom;
saxo Ka>KHTe My!"
A mro My bh He Ka>KeTe?"
OAroBopH OHa. He snaM hh ja, saxo Bac, 6e3 cBaKe
ma.ie mo;ihmo, Ka>KHxe naM KaKO ce 30Be oea Bapom?"
J1ohaoh!" noBHKa ona, h xaKO ce r/iacHO CMeja^a
Aa cy H name nxHi^e none/ie y KaBesy HrpaiH h nesaxH.

* Ha ^})paH^ycKOiM jesHKy snaHM: He AHpajxe*.

 nHCMA H3 HEMAHKE 151

Ohh Hac Ap>KH 3a Enrjiese. To je flajio npHJiHKy

MOMe Apyry le Me sanHia, KaA cmo jiajbe yjiHUOM
hui-ih:Bh HHCie rocnoAHHe, EHrJies?" HHcaM"^
A BH?" HHcaM HH ja". To je cee Hame no-
3HaHCTB0. CasHaAocMo ^a hhcmo EnrjiesH. Uonarano
CMO HUjjiH jiajbe. 06aABe Moje niHue noneJie cy r;iacH0
neBaiH; OHe cy, no CBOj npwjiMUH, nosHa/ie jia hx je
KynMO HeBeiuT necHHK, na cy xiejie ji,a noKa>Ky KaKO
Bajba neBaiH. FAeKoJM, iiiTO cmo hx cpexajiH, saciaj-
KHBa-riH cy h saBHpHBaJiH cy y Hame KaBeae, oco6hto
>KeHe; peiKO je Koja npouijia a as HHJe ysBHKHyjiai
ax, Jiene niHue!" MAytiH laKo, Han^CMo na jeAHy
BCJiHKy KH>H>Kapy. Hanojby deme H3;io>KeHO KH>Hra na.
pa3/iHHHTHM jesHUHMa. Ja o6hhho koa CBaKe KH>H>Kape
paAO ce sayciaBHM h r.iCAaM H3;io>KeHe KH^Hre. llo
HaTHHCHMa nora^aM h HHiaB h^hxob caAp>Kaj. y khjH-
>KapaMa HaJBHuie Hsnoce na yrjiCA 6ecnoc;iHHKe, sa-
6aBHe KH^Hre, jep ohh, iuto 6ecnoc;ieHH HAy h 6;ieHy
no AyfeaHHMa, >Ke;bHH cy hobc saSaBe. Haynne KH^nre
Mopare Tpa>KHTH, 3a6aBHe KH>Hre ipne caMe sa BaMa..
MsMe^y KH>Hra uito cy H3;io>KeHe 6njie, bhahmo jeAHy
([)paHuycKy, na Kojoj nnme: JIeK npoTHB Ayror Bpe-
Mena na wejiesHHun''. HaMa je Ayro BpeMe h ochm
>Ke,ie3Hnue. Mom canyiHHKy AonaAe ce nacjioB le
KH>Hre, c Tora y^ocMO y KH>H>Kapy le je oh OAMax
KynH H njiaiH. MsHeme naM jom mhofo hobmx KH>Hra,
Mei)y KOJHMa, Kao HaJBa>KHHJy, noKasame naM poMan:
HoBeK UJTO ce CMeje". HHiao caM h (jjpaHuycKy
H HeMaHKy KpHTHKy TOMe HaJHOBHJeM AeJiy BuKiopa
Xnra, m penao ohx a^ 6ii My dojbe AOJiHKOBajio Aa
ce BOBe, MoBeK mio njiane''. OpanuysM sa laj poMan
Bejie, Aa je y H>eMy jbyACKH yM noKasao ao Koje ce
BHCHHe MO>Ke noAHRH y maBM jeAHora noeie; a neMaHKa.
KpHTHKa Ka>Ke: onex nojaBHJio ce jcaho cipamH/io y
4)paHuycKoj KH3H>KeBH0CTH a dpyna h cpaMoi^ 3a pasyM
.T>yACKora poAa; onex h3 cJDpaHuycKor 6ojiecnor M03ra
HCKOHHJia je jeAHa rpAooa, KOJa noHH>KaBa HOBena.
Cse, mxo je BwKrop Xwro ao caAa nanHcao, npo-
HHxao caw. LLIxo He 6mx h obo HMxao? Oabojmm na.
cxpany cbc cBecKe, h nomio hx n;iaxHM, bhjihm Aa ie*
^52 JbyEQMHP n. HEHAAOBH-B

uena OABeh eejiHKa: ABaAecei h hcthph enrjiecKa 6hb-

TCKa >KpTBOBaTH 3a jeAaH poMaH! LUto je aihofo,
MHoro! Tpe6a HOBeK a^ Kynyje xpane cbomc Ayxy, a;iM
He Tpe6a hii CBoje tcjio as sadopaBJba. HwrAa HHcre
BHAe;iH Ayx 6e3 lejia, a cBaKH Mac BH^aie xejia 6e3
Ayxa. CBaKH ipSyx to je jeAHa npcKpacHa 6H6;inoTeKa.
M Moj Apyrap 6eiije oabojho HeKOJiHKO, no Kopnuajvia
-cyAetiH, jienHx KPfawra.
cy HaM momuh cnpeMa;iH, h y ABa naKera
/JoKJie
caBHJaAH, KynJbeHe KFbHre, ja ce sarjieAaM y jeAHy
Many EBpone. KHDH>Kap OA/viax npn^e h xBaAHO mh je
Ty Kapiy, na Kojoj cy osnaneHe naJHOBHJe >Kejie3HMi;e.
Cpehna MHcao naAe mh na yM, h ja ra ca crpaxoM
sanHiaM: rAe cmo mh caAa Ha oBoj KapiH?" OBAe
i:Mo!" OAroBopH oh, h Meiny npcr na Bapoui Kaceji.
J^^KJle KaceJi!" peKox ja rjiacno. Kaceyi!" noBHKa
MOJ Apyr H njbecHy ce pyKaMa. UrKyAa mh y KaceJiy?"
noBHKa HanoBo oh.
KH>H>Kap h o5aABa H>eroBa
MOMKa caMO cy rjieAa;iH h HHcy momh snarn mio
Hac je la pen Kaceji loyiHKO sanyAHJia.
Mm-fiH CMO yiJHUOM ji,ajhe 6e3 6pHre. Hochah cmo
y jeAHoj pyuH KaBe3, y APyroj CTOJiHuy, a noA na3yxoM
naKei c KHiHraMa. flocjie hckoahko KopaKa cpeie nac
jeAHO MOMHe, H noHyAH ce Aa HaM re CTBapw nonece.
Mh MyHX paAO npeAaMo: CMeia/ie cy naM nhn h pa3-
roBapaiH ce. FIocAe Ayror pa3MHUjjbaH>a, moj Apyr
ceiHO ce ujia je tomc y3poK Te cmo ue^y npouiAy
Hoh MecTO Ha 3anaA hihah na hctok. Y 4>paHKcJ3ypTy,
KaA je HCKao dHAeie 3a KacTeji, ohh ra HHcy pa3y-
MCAH Hero My a^jih 3a KaceJi. Ax,
noBHKa oh
KaKO cy rjiyna HMCHa HCManKHx Bapomn! TaKo caM
Jiane xieo a^ nyryjeM y JiHHAay, a ohh mh AaJiH dnAei
Te caM oTHujao y JlaHAay".
Ilocjie KpaTKor Aoro-
Bopa, saK/byHHMO Aa ce mcthm nyTeM ne BpahaMo y
BHsdaACH. ripoHiJie nohn bhacah cmo npeACAe, HAytie
HohH Tpe5a a^ rjieAaMO Apyre.
C AecHe cTpane name yjinqe, y jeAHoj MaAOj dauiTH,
FAe 6euje h ;iena necivia, ceAe h mhofh tocth h nnjy
hhbo, a na hccmh caMO nauje nepy. CnpaTHMO h mh
Aa yracHMO >Ke^. Ochm xjiaAHor nnsa m OHe Bp^tie
 HHCMA H3 HEMAHKE 153>

Bii36aAeHCKe boac HHuira ,ipyro He nHJeMo. JleKap hhm

yseo cBaKOMe no nei c|30phhth, Ka;i HaM je 3a6paHHO
BMHO; yaehe HaM oner to.ikko KaA naM jioseojiu.
/IpyroM je^HOM Jienapy jx^mi CiMO hcthph cj)opHHTa
AOK HaM je OAo6pHO aa mokcmo yMepeno hhth.
Mh cmo cejiH y ly /leny damry h nooHJiH abc naiiie
HHBa. KasacMo Kejinepy fla nocJiy>KH dhbom h namera
MOMKa, iiiTO 6eme ociao HSBan daiuie. 3HaTe ;ih bw
iiiTO Kacejiy?" yoHia Moj Apyr. 3HaM tojihko a^
Kace;i HHJe KacTe.i" OAroBopnx ja. Oh ce cjistko ocMCxny
H noAH>Ke memnp 3a snaK 6;iaroAapHOCTM na TOMe
odjaiLH^efey.
rioLUTO CMO ce Ao6po OAMopHJiH, no^CMO JX^Jhe; ho
HHTAe He BHAHMO MOMKa c HaujHM CTBapHwa. riHiaMo
Ke;iHepa rAe je OHaj nam MOMaK komc je oh Aao abc name
nHBa? A oh npy>KH pyny na jeAHor KOHHjama hjto
CTOJM 6ecnocjieH nopeA cbojhx Ko.ia, a OHora A^HKa,
uiTo HOCH APa KaBesa, abc ciojiHue, h ABa naKera
KHDHra, HHJe HwrAe hh BWAeo Flo cBoj npHJiHUH oh je
OAaBHO OTHiuao CBOJOJ KyhH H OAHeo Hduie cTBapw.
Mh CMO kphbm; ipeda.io je Aa cmo ra HenpeciaHO
npcA OHHMa MMajiH, a mh ce hhcmo HwrAa ocBpnyjin
Aa BHAHMO HAe nn sa naMa. Ax, laKBa npesapa a^
hhm ce AoroAH y seMJbH (})H;ioco(bHJe, pejinrHJe h no-
iiiTeH>a! Cbc Moje Ao6pe mhcjih o HeMUHMa Koje
caM Kao CAOBeHHH Morao HMaiH noKo;ie6ajy ce.
Moj Apyrap no3Ha>no My ce na jiMuy BpAO ce
paAOBao TOMe Cjiynajy, jep cBaKOM opmjimkom oh je
KVAHO a ja xBajjMO HeMue. CaA Beh h ja ce noinyHO
yBepHx Aa ohh ne BpeAe mhofo; npoAaAy HaM sa ro-
TOBe HOBue KaBes h cTOJiHue, na HaM nocjie yKpaAy;
cyrpa he hx npoAaiH aPnThm nyTHHUHMa, na oner
yKpacTH. TaKO je j^aKO iproBaTH. 3Hao caM Aa cy
HeMUH, 3a Bpewe JlyiepoBO, nonpaBJbajiH Aecex 3ano-
BCAH 6o>KJH, ajiH Aa cy ony 3anoBeA o Kpa^H y6jia-
>KH.iH, TO TeK CaA BHAHM.
KoMKJam, UITO je nonMO name hhbo KaA cmo 6h/ih npe-
Ma HDeMy,CKHAe Kany,OTBopHKOJiaHpeHe:M3BOJiHTe!"
Mh y^ocMO h ccaocmo. Flpe cEera nHTa/iH cmo ra: je jih bh
Aeo jeAHO MOMHe uiio hoch ABa KaBesa, ABecTOJiHueH
 ^54 JbySOMIIP n HEHAflOBHTi

^Ba naKeia KH>Hra? Oh pene Aa HHJe BHAeo. 3a thm

CMO ra nHTajiH: KaA nojiasH wejiesHHua y Emc? Oh
HaM Kasa Aa HMawo epeMena joiu HHiaBa ipn caxa.
PeKOCMo My Aa nac bosh no Bapomn hcko BpeMe,
saiHM Ha >Ke;ie3HHuy, fac cmo nayMHJiH pynaiH, jep
noAHe 6eLue npeBajiHJio. KoHHjam bosho nac AVro
Kp03 HCKe LUHpOKe yjIHUC, npCKO HCKHX OKpyrJIHX
nHJaua, hchoa hckhx rycTHx /inna. Cbc je dnjio xaKO
Jieno, Aa ce hobck ne Mo>Ke r/ieAafeCM nacHTHTH KaA
je rjiaAan.
CsaKH Mac
npoJiasHJiH cmo nopeA opeKpacHHx na-
Jiaia. MysejoM KOHHJaiu je ciao h >Ke;ieo Aa
ripeA
Haa^eMO h Aa nper;ieAaMo one sdHpne Koje je oh,
Kao HeKO HyAO xBajiHO, a KOJe HwrAa HHJe BHAeo.
Mysej c nojba sancia je Jien: HsrjieAa, ca cbojhm
BejiHKHM CTy6oBHMa, jienme Hero napncKH OAeoH,
4)poHT My je yKpaiiieH ca meci bcjihrhx KHnoBa, Me^y
KOJHMa caM nosnao caMO ^unoco^u'iy no fteHOM 036Hjb-
HOM H rjiynoM jiHuy. Mh He xrecMO Hsahn, nero
Ka>KeMo Aa nac bo3h Aajbe: y KO/iHMa cjia^e y>KHBaMO
CBoje Ayro Bpewe. Flocjie Ay>Ker Bo>KeH>a nama KOJia
craAome npeA jeAHOM bcjikkom upkbom. KoHHJaiu
Tpa>KH npH/iHKy Aa KOH^e OAMopn, a Aa My ce h 3a
BpeMe OAMapaH>a n/iaiH. Hckh ciapau Hsa^e h ao-
HeKa nac c penHMa: obo je upKBa CBeiora Mapinna;
M3Bo;iTe Aa BaM noKa>KeM ftene SHaMCHHTOCTH h cia-
pHHe." IlojiasehH sa h^hm, ynniacMO ra: Jecie jih
BHAe;iH jeAHO MOMHe ujto hoch ABa KaBeaa, ABe cto-
jiHue H ABa naKeia KH>Hra?" Oh oafoboph Aa HHJe
BHAeo. 3a THM HaM npHHa o nocianKy oBe upKBe:
Kasao HaM Aa je Topott> npJioBHHy tojihko bhcok ko-
jiHKo cipacdypuiKH Topofe, H Aa ce ca Tora TOpOH>a,
noneM je y cpeAHHH, bhah CBa Bapom h cbc HjChc
OKo;iHHe, Koje cy, sdor H^nxose neonHcane Jienoie,
mhoph nyTHHi;H onncajiH. Flosnao Hac je, no roBopy
H no tiyiaH^y, Aa cmo cipanuH h3 Aa/ieKHx 3eMa;ba,
na HdM npHnao MHore Aora^aje h3 xecencKe npo-
je
iu;iocTH, HiTO MH HHCMO MapHjiH cjiyiuaxH. Kaccji, ca
CBOJHX HeipAeceT xHJbaAa ciaHOBHHKa, 6ho je pesH-
.ACHUHJa, npecTOHHua, xecencKC KHenceBHHe, Ma;ie ajiH
 nHCMA H3 HEMAHKE 155^

HanpeAHe AP>KaBe; ho HpycKa, npe hcthph roAHHe^

TO je CBe, aajcAHO ca ohhm bhcokhm topohdOm, ojs,.
je^aH nyi nporyiajia. FIopeA HCTopHJe o upkbh, npw-
nao HaM je h rAeKOJM KOMaAHh h3 CBoje HCTopwje.
>Ka.TH0 ce Aa je ociapeo h oc;ia6eo, He6pojeHo nyia
cnoMCHyo je Bora, a ABa nyia cnoMCHyo je HDcroBa
Be;iHHaHCTBO Kpajba xaHOBepancKor; roBopHo je c
\^ HiHMe oBak'o Kao iiiTo c HaMa roBopn. FIpoBOAeliH
Hac Kpo3 CBe yrjiOBe OBe SHaMeHHie upKBe, noKasaa-
HaM je H o6jacHHO MHore ciapoApeBne peiKOCiH. CBe
je 6mjio oco6HTe Jienoie. Mh cmo rvTeAa;iH h nenpe-
cxaHO ce nyAWJiH KyA ce SAeAe onaj o6eiueH>aK
c HaUIHM CTBapHMa?
OAaijie OABesnH cmo ce ynpaBO Ha >Ke;ie3HHHKy
ciaHHuy.
Oa CBHJy najiaia, uito hx Kaceji HMa, Hajjienma
je H HajBeha >Ke;ie3HHHKa CTaHHua. To je npaBo nyAO.
He 3Ha HOBCK HCMy BHme a^ ce ahbh: hjih BeuiTHHH,
H.HH JienOTH, HJIH OHHMa MHOl06pOJHHM OAeJbUHMa.
TaKBe >Ke.ie3HHHKe srpaAe HeMa hh y napH3y, hh y
CryTrapiy, h HHFAe y EsponH. Y ciapo BpeMe naA-
MeTa.ie ce BapouiH Koja fee Jienmy h Beliy upKBy no-
AHtiH; Aanac HaAMehy ce y 3HAaH>y >KeJie3HHHKHx cia-
HHixa. Ak-ponojiMC y Athhh, CBeia Co(J)MJa y UapHrpaAy
H riaHTtOH y PMMy HHiuia HHcy npeMa bcjIhhhhh h
/lenoTH OBe >Ke;ie3HHHKe craHHue y Kacejiy. HomTo
CMO Ty AHBHy srpaAy nper;ieAa;iH Ha 430Torpac[)HcaHOJ
CJiHUM, cejtH CMO Aa pynaMO. Tck luto cmo yiujiH y
cajiOH FAe ce pynaBa, a oho MOMne AOipna k HaMa, h
AOHece HaM cBe naiue CTBapH. Moj APyrap naMpiuTH
ce, a ja ce paAocHo ocMexnyx h A^pHBax lora no-
lureHor l^pManua BHiiie Hero mio ce naAao. Oh natji
noKaaa Aa je niHuaMa ycyo HHCiy BOAy h Meinyo
xpaHe, iijTO HM MO>Ke ABa A^na TpajaiH. HeMau
MHCJiH Ha dyAvtiHOCT, opHHe ce h sa npeKcyrpa.
ripewa BCJiHKOJ 3rpaAH, tac cmo pynajiH, yHHHHiiie
HaM te Bp;.o MajieHH duBieuH. Ho HMaJiH cmo m Bpjio-
BejiHKHx CTBapH, a TO 6eiue: bcjimkh panyn 3a pynaK.
>Ke;ie3HHua, na Kojoj cmo ce h3 Kacejia KpenyjiH,
HiHJia je Heo6MHHO noJiaraHo ao FHcena. Ty ce pasABajai
156 jbyBOMHP n. hehaaqbh-r

nyx Ha nei pasnuHHiix cipaHa. FHceHv caMO tojihko

3HaM0 Aa HMa yHMBepameT; ho H>eroBH npo(})ecopH c;ia6o
CBCTJie: H KaA cmo aolujih n KaA cmo nouiJiH deuie jana no-
MpMHHa y Beu/iapy, aokjic cmo cnaBa/iH, cctho caM ce Fe-
Tea;KOATeBapoiiiH AGCHO ce oHaj Aora^aj, o komc oh y
CBOMeBepTepy" onaKo He>KHo nwrne. To jexaKO bcuito h
jieno HanHcana npunoBeiKa, Aa cy MHore AeBOJKe h AuiaAn
MOMUH, Ca HCTOM KH>HrOM y BOAy CK04HvlH H yAaBHJIH
ce. Bhktop Xhto, nopcA CBe CBoje BeuiTHHe, ne yMe
Aa Hanwuie TaKBy KH>Hry sa hc/Kho cpue HMnepaiopa
HanojieoHa. 36or H^eroBHx KftHra jom HHJeAan BJia-
Aajiau HHJe ckohho y eoAy.
IlpeAe/iH, Kp03 Koje cmo Aaj"be hlu/ih, 6peroBHTH
cy H raKO jienw Aa nyiHHKe sanecy y neKH npujaiaH
can, M0>KeM0 pehn y npaBO cnaBafte. KaA cmo ce
npo6yAH;iM 6h<im cmo y EMcy. Xienii cmo no ea-
poiHH npoiiH, na OAMax A^Jbe nyTOBaiH, ho oTnua
Mora Apyrapa pasdo/iejia ce: hhth iuto jeAe, hhth no
KaBesy CKane, Haje>KHJia ce na Kyn^a. 3a to cmo mo-
pa/iH OAcecTH y rocTHOHWuy, as npeAaHHMO h hoIihmo.
LUeTajyJiM no jienHM ineTaJiHuiTHMa aouijih cmo na
H3Bop Bpyhe, MHHepaJiHe, boac; ja nonwjeM nyny namy,
Moj APyrap HHJe xieo, Beh ocBpie ce xaMo aMO, aok
Ha^e AOKTopa, na ra sanHia: KaA ja nHjcM BH36a-
AencKy BOAy, cmcm nn hhth oBy BOAy
HeM0JTe
'*

TO hhhmth!" pene My aoktop, npHMw ABa (JiopiiHTa, h

OAe OHHMa niTO HajiHBajy Ty BOAy y cxaKJicTa. OocJie
HeKOJiHKO MHHyTa ja ce yBepwx Aa to h HHJe 6ho Jie-
Kap, Bell HCKH HOBCK UITO HaA3HpaBa Aa ce OKO H3-
BOpa AP>KH pCA H HHCTOXa.
LI,e;iora Jiexa Emc ]e nyn Be/iHKe rocnoAe a Majinx
jbyAM. ApHCTOK'paTHJa CBHJy napoAa A0Jia3H xy Kao na
co.THJio -- a M jecT BOAa MajiKO cjiana. Me^y rocTHMa
BHAHxe caMO eKce/ieHUHJe. y napKy h na BpytiHM H3-
BopHMa cBaKH Mac cpeTaTe BJiaAaoue, BejiHKe h Ma/ie;
BejiHKH croje CByAa noA CTpa>KOM h naASopoM nojin-
UHJe, a OHH Mami ujxy c-fio6oAHO KyAaroA xohe. CyjeTHH
rpo(})OBH, 6apoHH h AHn/ioMaxn KaA ce BpaTe h3 EMca,
y Cr^aKOM ApyniTBy caMO npH4ajy KaKo cy ce pasro-
Bapa;iH ca uapeBHMa h KpajbeBHMa. KaA roBope lhtofoa
 nUCMA 113 HEMA4KE 157

noJiHTHUH, OHH he BaM HecTO pehH: to caM nyo

113 ycia FberoBor Be.iHHaHCTea".
KynaiH.io Emc -le-
K'OBHTO je caMO sa Te;iecHe 6onecTu.
Bapoui HHJe Be/iHKa ann pasjiHKyje ce oa npymx
HCMaHKHX BapOlUH THMC, IIJTO HCMa yHMBepSHTCTa HH
reieoBe craiye. Pynajin cmo, no (})paHuycKOM o^Hnajy,
y Bene. Okh, iiito cy ce;^e.TH oko Hac, roBopHJiH cy
caMO noJiHTHUH, HOBHaHOM Kypcy H peHTH. Cno-
MHhba.TH cy lUnaHHJy, PycHJy h saneio ciahbe M3Me^y
ripycKe H (t>paHuycKe. Hnuiia HHcy Bnuie sna/iH ho
LUTO CTOjH y CBHMa HOBHHaMa. ToBopujiH cy npycKOM
Kpajby, KOJH ce jom 6aBH y EMcy, h ca>Ka;beBa/]H ra
ujTO ce Ha HDeroBy ciapocT naBajbyjy laKO Be;iHKe
6pnre. LJap pycKH Beh 6eiue ociaBHo Emc, h ot-
nyioBao y neiporpaA. KaA je xieo a^ y^e y KOJia, na
FberoBOM jiHuy cbh cy npHMeiHJiH CHMnaTHJe aa hc-
MaHKy no/iKTHKy. FIpw paciaHKy TpH nyia ce 3arp;iH0
11 nojby6no c npycKHM Kpajbew.
Cyipa ASH oojiecHa niHua oeiue cacBHM 3ApaBa h
Bccejia. Moj Apyrap noysAano ap>kh as joj hjkoah bo-
>KeHDe Ha >Ke;ie3HHun. Tora je MH^eH^a 6H;ia h focth-
oHHHapKa, sa to mh npeAJio>KH, h ja npwcTaHeM, le
noroAHCMO (J)HjaKep, Aa Hac bosh ao BHsSaAena. To
je Jiena A^-^Hna, aJiH cyjienH h npcAejiH Kpo3 Koje ce
nyiyje: CBe caMH 5peroBH, a rAe neMa 6peroBa ly cy
paBHHue H AO/iHHC. Ko/ia cy naM jiena h oiBopena.
rio.TaraHO cmo nyioBa/iH. Tjie cmo xienu, CTa;iH cmo;
KaA CMO xTe;iH, noui;iH cmo. Hhtac naM nnje oho ^a-
Bojhe >KeJie3HMHKo SBOHue, Taj o6aA sa nyTHHKe, npe-
KHHy;io pynaK h;ih Benepy. KaBese cmo npHBesa;)H koa
KOHHJauia, CTOJiHue h Ktt>Hre MCTHyjiH cmo na npeAH>e
ceAMiuTe. OcHM Tora HMajiH cmo joui ABa naKeTa, a
TO cy npjbaBe Komyjbe, jep cmo y EMcy Kynn;iH He-
KO/iHKo HHCTHX Kouiyjba: 6nne cy Haw Hywne sa npe-
o6yKy.
riyTOBajiH CMO Kpo3 luyMe, H>HBe H jiHBdAe; cspa-
hajiH CMO y /lena cejia h BapoiuHue. CBaKH nac cpe-
Ta;iH CMO nyTHHKe h nyTHHue na KOJiHMa, na KOH>HMa
H neuiKe. MMa CTpanaua, kojh, sajeAHO ca cbojom no-
poAH^oM, ue-aora jieTa Bpjbajy no obhm npeKpacHHM
158 .l>yEOMHP n. HEHAAOBIITi

AiecTHwa. OfiyAa cy na cBe cipane Ao6pa MHHepajiHa

KynaiHJia: hh ABa caia HHcy yAajbCHa jcaho oa apy-
rora. Y HaJMatt>eM ce;iy na^y
nyxHHUH Ao5py rociHO-
HHuy H noBOJbaH aohck. CsyAa bhahtc cpeiHy h sa-
AOBOJbHy HejtaA- HeMaHKa APymiBa raKO cy ype^ena^
H yAeujena, Aa BaM ce hhhh as CBaKH >khbh caMO Ha
KopHCT H Ha saAOBOJbCTBo CBojcra 6;iH>Ktt>er. Hnrjie
He BHAHie naKOCTH hh saBHCiH. CBaK ce paAyje ly^eM
Ao6py, CBaK ca>KajbeBa xy^y Hecpehy. Obo je seMjba
FAe ce 6pHHy as h cxoKa ocexH 6;iaroAexH nnxoMe
UHBHJiHsauHje. CBaKH HOBCK odaBesaH je Aa hobchho
H Ca CBOJOM CXOKOM HOCXyna. Y CBaKOM SBepCKOM-
BJiaAaH>y hobck npecxaje 6hxh hobck h nocxaje 3Bep.
HeMau CBarAa je hobck npema BOJiy.
y IJLlBa/i6axy h y lU;iaHreH6aAy 3aAPH<ajiH cmo ce
HaJAy>Ke. Tocy Bpjio MaJia Mecxa, ajiH cy h^hxcbc BOAe
paBrwiamene no HHxaBoj E^ponw. Y LLlBajidaxy, HSiwe^y
xpH H3Bopa, jeAaH ce 30Be bhhckh H3Bop. To je xaKo
jaKa, KHcejia, BOAa, a^ Bac MO>Ke ohhxh, aKO je mhoto
HHJexe
c BHHOM. Hh JieKapn hh rocxHOHHHapH He
A03Bo;baBajy Aa xy KHceJiy BOAy cnnaxe y bhho.
LLI/iaHreH6aA (nixo he pefen: 3mhjcko KynaxHJio) Hwa.
Aiyxny BOAy, h caMO ce ynoxpe5.X5aBa 3a KynaHje. To
je )KeHCKo KynaxHJio. /^py^HX rocxHJy roxoso h neivia.
Ty, H3 Aa-^eKHx seMajba, AOJiase caMO >KeHe. Ho xo
KynaxHJio HHJe ao6h;io xaKBo Hjvie no >KHaMa mxo ce
xy Kynajy, nero no hckhm Ma;iHM SMHJaMa mxo ce oko
xe M^iaKe BOAe y MKomxBy najiase. LlJjiaHreHoaa je y
CBaKOM norjieAy Bpjio Jieno mccxo; caMa ra npHpoAa,
H3 ynxHBOCXH npeMa >KeHCKOM poAy, yKpacHJia KyA-
roA nofjieAaxe, cpexa Bac HeKa neodHnna MH-Hna; cBe
je nyno UBeha h pasJiHHHxa Boiia. Toj jienoxH aoa^Jtc
jom >KeHe h SMHJe, na HMaxe npaBH AAaMOB paj.
OAax/ie Aom;iH cmo 3a xpn caxa y BH36aAeH, y
noxnynoM BApaBJby, h mh h name nxHue, h naiije
cxojiHue, H name KH>Hre, a;iH 6e3 uixanoBa, A mxanoBK^
cy Bpjio noxpedHH aa JbyAe mxo, 6ecnoc;ieHH, no Baa-
Aan caMo mexajy.
 nilCMA H3 HEMAHKE 159

XV
M.Ma HCKOJiiiKo AaHa hhchm HHrao hobmhc. To je
HajdojbH 3HaK Aa mh je BpeMe npoiujio 6p30 h npH-
jaiHO. )a Hx o6hhho cBaKH jxan mhofo HHiaM; one Me
3a5aB;bajy. /JaHaiiiffce HOBHHe, to je jyHepaiii?ba hcto-
puja cBeia. M OH^a, Ka^ ce y CBexy HHUJia Ba>KHora
He Aora^a, HOBHHe cy nyHe; HHiaie mx Kao KaA jeAere
jiydeHHuy: HenpeciaHO Mi'Baheie, a HHuiia, ochm boac,
y ycTHMa HeMaie.
CiapH JbyAH HajpaAHJe ^urajy hobmhc: to cy 3a
HjHx nocjieAffcH n3BemTaJH o paAy h >KHBOTy jbyACKora
pOAa. Ta saHHMJbHBa HCTopHja npeA H>nMa he ce 6p30
saTBopHTH. llocjie KpaTKor BpeAiena ohh nehe HHiuTa
SHaTH LUTa ce Ha oBoj seMJbH Aora^a.
KaA caM Aanac CTynno y BHsdaACHCKy BejiHKy hh-
laoHHuy, 3aycTaBH0 caM ce na npary ujhpokhx BpaTa,
OAaKJie ce MO'>Ke rjieAaTH y ABe BejiHKe ca/ie; one cy
nyne Jhy^n h yKeua. CTOTHHe HOBHHa h dpoiuMpa, Ha
pa3-lHHHTHM je3PlUHMa, Jie>Ke no CTOJlOBHMa. J\Ea. MOMKa,
oSyneHH y tJDMHe upHe xajbHHe, CBarAa Ty CTOJe, h aKO
HeheTe Aa ce KpeheTe ca CBOje CTo;iHue, ohh BaM ao-
Hoce jiMCTOBe Koje >KejiHTe. BaHHMJbHBo je CAiaTpaTM
jbyAe y ceaKOM HjHxobom nocjiy, na h OHAa KaA noBHHe
HHTajy. OoFAeAaJTe na osy pasjiHHHTy MHO>KHHy CBCTa
LUTO ceAH H HHxa, na nocjie saycTaBjtaJTC cboj no-
TJieA pcAOM Ha CBaKOAie, h BMAeheTe Aa je to wiena
3a6aBa. Hhko He ccah ypcAHO. joui HHJe H3MHUj;beHa
H Ha4HH>eHa CTOJiHqa, na Kojoj 6h 6ecnoc;ieHH JbyAM,
no cBojoj BOJbH, MorjiH ccAeTM. Cbh AP>Ke no jeAHe
HOBHHe y pyuH; HHTajy hx onaKO Kao uito h pynajy
de3 aneTHTa. Onaj CTapau 3ay3eo HHTaBO Kanade:
c jcAHe My CTpaHe ctojh 6ypMyTHua h MapaMa, c Apyre

CTpane inemnp h pynaBHue; oh caMo npeBphe jihctobc

h Kp03 naonape rjieAa H/iycTpoBaHe jiOHAOHCKe hobhhc.
Ha APyroM KanadeTy ceAC ABe MJiajxe h jiene a^mc,
o6e AP>Ke no jeAHe hobhhc, a/iM h ne rjieAe y h>hx;
one ce nojiarano pa3roBapajy h on^Ma no HHTasoj
caJiH fi.eTajy, no cboj npHJinqH oroBapajy CBe one, na
KOJHMa ifcHxoB nor;ieA* 3acTaHe. HeAa/ieKO oa HjHx
160 JbyBOMHP n. HEHAJlOBHTi

YAy^HO ce jeAHH rocnoAHH y enrjiecKe hobhhc, TajMC.

Oh ce He noMHHe, HOBHHe ra cacBHw saKJiOHHJie; oa
HHiaBora H^eroBora lejia bham My ce caMO jeAHo yBO
H BpxoBH OA uwnejia. HeKo^inKO fbhx, c HOBHHaMa y
pyuH, rJieAe Kpo3 nposop. JeAan npycKH 0(})HUHp y
jieBOJ pyuH AP>i<H CBojy Kany, a npcrHAia AecHe pyKe
nojiaraHO yAapa hckh Mapui. HeAajieKO oa H^era, Ha
KO>KHOJ LUHpoKOJ CTOJiHUH, ApeMa jcAaH cxapau, Ha-
onapH MY cnajiH na 6pK0Be a hoehhc Ha seMjby. YcpeA
cajie, sa oKpyniHM bcjihkmm ctojiom, ceAe ABa pwi^a
rocnoAWHa, no CBoj npHjiHUH Enrjie^H, CKpciHiiH pyne
Ha npcHMa, onpy>KH.iH Hore, nacjioHHJiH Jie^a Ha no-
BHJene ctojihuc, h odoJHua meAe y laBaHHuy; HOBeK
caAio OHAa, KaAa Hemio panyna, ujivl uaji, Tpa>KH Aa
ce Henera ceiH, hjih KaA >KejiH Aa My Aoi^y My/ipe
MHCJiH, H.iH KaA npH3MBa 6o>KJy noMoh, noAH>Ke ceoje
OHH rope, npaBo y laBaHHuy.
y Bpxy ca-ne, na jeAHOM ysBHuienoM AHBany, H3-
Me^y ABa Be/iHKa npoaopa, Kao KaKaB npeACCAHHK,
jeAHa MJiaAa <t>paHuycKHH^.a, npedaunjia Hory npeKo
Hore H ceAH. Cfie cy xajbune Ha HdOJ upBcne. Pyna-
BHue, MapaMa, uHoe^ie, Jieneaa: cBe je oa HajupBeHwje
6oje. HaKMT na r;iaBH, oko Bpaxa, na pynaMa, caMO
cy ^HHH upBCHM KopajiH. HHJeAHora KOHHHha, mio ce
na H>oj BHAH, HCMa oa APyre 6oje. Ochm lora, H>eHa
jiena Koca h o6pBe odojcHe cy nai^JHHMJOM upBen-
KacTOM 6ojoM laKo Bemio, jib Oh cnaKH penao Aa je
c laKBOM KOCOM po^ena. To joj cbe aa nyAO AO-inKyje
npeMa H>eHOM 6e;ioM JiHuy n n asHM OHHMa. Ko roA
noAHPHe OHH c HOBHHa, H HexoTHue norjieAa na ony
cipany rAe ona ceAH. Ona jacHO bham Aa je cBaKH,
OCHM >KeHa, npnanaje sa npBy jienoTy. y jeAHOJ pyuH
Ap>KH napHCKH, ujajfcHBw, jiHCT, ULIapHBapH", a y Apy-
roj pacTBopeHy Jienesy. Mwra, hccto ce ocMCxne ho
He OHOMe LUTO HHia; KaiKaA ce niacno HacMCJe, h
OHAa CBH nOAHTHy OHH Ca CBOJHX HOBHHa H y H>y 00-
r;jeAe, hhko ce ne jbyiH ujto mm thiuhhy npeceua.
Ona He r;ieAa hh y Kora, jep 3Ha Aa cbm y H>y rjieAe.
ycaMjbCHH, KOA nocjiCAffceja npo3opa cioje ipw
M/iaAa rocnoAHHa; dpnwjbMBo cy oOyneHM h oHeui/baHM,
 lillCMA H3 HEMAHKE 161

uMajy H HOBe pyKaBHue Ka pyKaMa; 3a vbnx MMTaH^e

ifCAia HHKaKBe sadase, Mecro r.ieAe y car u Me^y co6om
iiianhy. To cy aaqe.io Hosami, ca^ cy npsH nyx aouijim
y oBaKBa KynaiH.ia, CBe hm je hobo m Heo^HHHo; ca
HecTpnjLeH>eM OHeKyjy jeAaHaeciH car, KaA ce o6hhho
oTBapa 6aHKa sa HrpaH>e. To je sa one kojh npBw nyx
npHciynajy toj HrpH hcto laKO crpaxoBHio, Kao h aa
oHe uiTO npBH nyx y 6HXKy sarase. M 3a je^HO h aa
ipyro xpe6a mhoto BpeMCHa jiok ce HOBeK naBHKHe.
JynaMKo cpue h Ha jc^hom h na jipyroM Meciy CBarAa
pH3HKa, ajiH CBar^a ne Ao5HJa.
y Apyroj caJiH, FAe o6hhho cxoje Ba>KHHie no;iH-
THHKe HOBHHe, jbyAH cy MHoro os^HjbHHJH, rjiaBe cy
vHoro hejiaBHJe, xp6ycH mhoto ysBHUjeHHJH. Ohh mh-
rajy yBOAHe HJianKe, xe;ierpaMe h nsBeiuxaj o depsawa
Ohh ce 6oje paxa Bwine Hero apXHjtepHJcKH koh>h.
KaA ce Majio myiuKe o hcxohhom oHxanby, CBe aKt^HJe
naAajy, a ca aKUHJawa najajy h CMaH>yjy ce h>hxobh
Tp6ycH. Mhofo MX caaa ysHCMnpyje mxo ce ^panuycica
H ripycKa npenHpy 85or xora j\a HenaKaB npycKH npHHi^
ne AO^e Ha lunaHCKM npecxo. M3 re, sa caA ahojio-
waxcKe H HOBHHapcKe dop6e, Mowe pax H3aiiH. Jby-
iHMa H AP>KaBaMa luio ce Mpse HaJMatt>e iiiroroA
Tpe6a na Aa ce noxyKy. Flo napwcKHM y/iHuaMa Beh
BHMy: y Bep;iHH, y Bep.':MH," HeMi^H y BepjiHHy
MyAPH cy, na iiyre, caMO rAeKoje HOBHne nopynyjy
^paHuysHMa: Ako AO^e ao paxa, netiere ce bh HHrAa
BHUie HH BOAe HanHXH h3 PaJHe".
MHxao caM hobhhc aok y o5e ca.^e HHJe nacxao
>Ky5op. JeAanaecxH cax joni noxnyno Hwje h36ho, a
Beh cbm 6auajy hobhhc H3 pyny, 3a6opaB;bajy nojiH-
xHKy, xpawe CBOje meiiiHpe h no.ia3e y >KecxoKy 6op6y:
Mecxo xpwcxa xHJbaAa BoJHHKa, 6aHKa ca xpHcxa xh-
jh3Lj[a c})paHaKa, cxoJH npoxwB Hac.

XVI
Cxpannw cy ocxaBH^H Biis6aj[eu] ca.Mo cy ocxajiii
join PycH H Enr/iesH, a h ohh ce cnpeviajy ah OA^ase.
<1>paHuycK'a je oSjaBH/ia pax FIpycKOj. KaA je xaj r/rac
.^omao, oHora waca cbh cy ce OpanuysH KpenyjiH na
 .

\iu jby^oMilP rl. HEHAAObW'ti

nyr sa cBoje oTanacTBO. JeAan 0(|}huhp, kojh je ccaco

AO Moje code, nojiasefcH pene mh: /lo BH^eH>a! Ako
ocTaHeie OB^e jom ABe neAe/be, BHAetieMO ce one'r;
ja \\y AotiH c HaiuoM bojckom!" - kn' ne pene (I>paH-
HV3 aKo Bor Aa.
npBH niac o o6jaBH paia nopasno je oBy eapom.
CsaKH Mac Mor;)H cie BHAexH >i<eHe Aa njiany a JbyAC
BpJio ysHeiMMpeHe. Hmjc hm APy^MHJe 6h;io Hero Kao
Aa je o6jaBJbeHa nponacT caeia. CeaKH sna h roBopH
Aa he ce rjiaBHe dniKe, Kao h y HerAaiuHsHM paioBUMa,
Aora^aiH oByAa, KSMe^y <J>paHK({)ypTa m BwsdaAeHa.
PbJHa tie ce sacTHAeiH AeBeinaecTora BCKa; HjChm
lajiacH iiopyMCHehe oa kpbh ABa HajnpocBeheHHJa Ha-
poAa. HeMUH w OpaHuyaw, oho hjto cy Kao Ao6pn
cyceAH, Kpo3 Ayre roAHHe, bcjimkhm TpyAOM h tpoujkom
noAHFJiH H CTBopH/iH, Kpehy ce caAa Aa ca jom BehHA\
ipyAOM M TpounKOM o6ope H paspyuie, nopeA CBe um-
BH.HHsauMJe H BejiHKC odpasoBaHOCTM Bpahajy ce ohh
y BapBapcKa BpeweHa, Aa najie cejia h BapoiuH, Aa
njtaHKajy MiipHe paAHHKe h Aa rase KOftCKMM Horawa
Hejany Aeuy.
SaiBopHre CBOje KH^Hre, o yHHiejbH h npaBHHuw!
3aKJby4aJTe upKBCHa Bpaia, o Xphctobh cBeiuieHHUM'
Bam je ipyA 6ecKopHCTaH, AOiaieroA Mory nojcAMHW
AeA\OHH Bame pe4H w CBe saKone Aa yHHmie, AOK-neroA
Mory ABa KpyHHcana HOBena ocawAecei MMjiHona ao-
6pMX cyceAa m npHJareiba, KaAroA xolie Aa aasaAe m
la saKpBc!. .

XVll
Bpso ce Bapom noBpaiMJia oa cBora npBor crpaxa
>KeHe ydpncajie cyse, h c noy3AaH>CM cnpeMajy CBoje
jbyAe Ha BojcKy; ciapuH hohochto noAwrjiH rjiaBy,
Aeiia ipne yjiHijaMa h Bccejio neBajy paTH necMe.
CBe HewaMK-e AP>i<aBC, CBaKH HeMau, Ma rAe oh 6ho,
rpaKHyjiH cy sa oA^pany Pajue. Kejinepn mio cy nac
noc;iy>KHBajiH, KOHnjamH mio cy nac boshjih, iproBHH
H saHaT/iiije mio cy y cbojmm AytiaHHwa ceAeJiH, ce;bauM
uiTO cy CBOje h^hbc opain: CBe je ysejio nymKy w
OTHiiiJio neBajyhM Ha BojcKy.
 IIMCMA H3 HEMA4KE ld3

CwHoh je nocjiCAftH Konuepi 6ho y napny, BenHKa

BojcHa MysHKa CBnpa/ia je, a H3 HeKo.iHKO xHjba^a rpjia
opH/ja ce necwa: ByAM cnoKoJHO Moje OTawacTBo'/
He MO>KeTe bhuic nosHaiH one MHpHe HeMue.
HHr^a Hx flocaAa HHcaM bhaco y oBaKBOM BHieiuKOM
THCBy, y OBaKBOM naipMOTCKOM OAyuieBjbehby.
lipoKiiaMauHja cJjpaHuycKa Hacnapba ce Ha npoiunocT,
a HeAiaHKa Ha caAauiH,6cT. Ha Kojy roA cipany no-
heie, HaiiHheTe c;iaBHe TparoBe BauiHx ACAOBa!" bcjim
Hano/ieoH OpanuysHMa. CBeT he leK ca^a nosHaxH
Hauiy npaBy cnary, KaA cmo c-ao>KHii!" Be;iH ciapn
BHJbeM HeMUHMa.

XVIIl
(OdepBese/i)
OciaBHo caM BH35aAeH; H>eroBe y;iHue saryciHhe
pafbeHHUH; y H^eroBOM hhtomom napKy crajaiie daie-
pHJe c TonoBHMa. flomao caM na Haj/ienme o6a' e Pajiie,
y OBo MaaeHO, ckpobhto Mecro, Aie^y obc MwpHe 6pe-
roBe. M AOBAe AonMpe Ta.nac para, ajiH jayK H>eroB He
4yje ce, ahmobh oa sanajbeHHx Kyha He bhac ce.

XiX
/tan je 6ho Bpyh h HecHocaH, npujaiHo Bene aoui/io
Ha jiaKHM KpH/iHMa THxora Beipa. BajeAHO ca chthhm
lajiacMMa, y AiaJienoM nyHy, n-aoBHM hhs PaJHy; Meceu
ocBeTJbaEa cxape pa3Ba hhc rpaAOBa h Ky-fia. Te py-
JHHe, paaBajiHHe, Haj/ienme Hsr.ieAajy Ha MecewMHM.
Jep H caMa MeceniiHa uiia je Apyro nero pyJHHa cyn-
nane CBeTjiociH, Koja ce 0A6nja ca pyJHHe jeAHe n;ia-
neie?
JleTH>a THxa noh ABa Aapa aohocm: can h MpaK.
06a;iaMa Pajne AOHC/ia je caMo MpaK, h to nenoinyH,
MeceHMHa ra KBapH, MeceMnna, KOJa hmtm je bhac^o
hh noMpMHHa; ona je Kao ;'Hue MpiBaua: xjiaAHa,
d.ieAa, HeMa; ona je cynue lyre, yTOHHOJie 6yAHora
caH>aH5a.
PaAO rJiCAaM y sBesAe, y one cjajne nernue na
riJiaBOM He6y, y la CBeiHJia cBeioBa. Ko ce MO>Ke
:ioBo.'>>Ho o H^HMa Hapa^MHinjhaTMl To cy sjiaiHc
164 JbybOMHP II. HKHAUOBHh

jadyKe oaneHe no uasjxyxy, Koje neMajy lAe nacTM,

Koje ueMajy o ujto yAapmH. O^e cy cyHue, nao iuto
je Hame cyHue, oko FbMx njioee mmjimohh aemajba, Kao
iiiTO je Haiua seMJba. FlpocTOp HCAia cbojhx rpaHMua,
BpcMe HCMa CBojera cBpiueTKa h hobck onei
paa-
MMiujba. y MaBH tberoBoj HMajy ABe hvahc 6p3HHe,
6p>Ke cy OA cbctjiocth, xHipHJe cy oa MyH>e. One
3Be3Ae A^/ieKO cy dn/iHOHe MHJba, a norjieA y jcahom
ipcHyTKy ue/iy ry AajbHHy npeipMH. MsAie^y SBesAa
M OMHJy HCMa A^JbiiHe, HCMa npocTopa. Ho to cy m
noc/iCAtbe laHKe j\o kojhx nor.aeA M0>Ke npoApeiH.
MHcao MMcao mac 6p>Ke m j\ajhe; MMcao iajxq y
decMMC eHOCT. Mwcao iiAe MHJiHOHe roAHHa y npoui-
jiocT, MHjiHOHe y 6yAyiiH0CT.
CaAauJtt>ocTH HeMa; caAaiuFbocT je aioM BpeMCHa
KOjH He xpaje Ay>Ke oa jcAHora xpeHyiKa. Cbc je Apyro
npOlUJlOCT HJIH 6yAyiiH0CT. IlpOIUJIOCTH HCMa; mh/imohh
CTOJiefca HmnesJiM cy, yAipjiw cy, npeiBopHJiM ce y
Hnuiia. ByAyliHocTH HCMa, oHd HHJe po^ena, oHa caMO
no jeAHy Kanjby, no jcAan CBoj MMHyi npeA nac 6au.a.
CsecT decKpaJHOCTH npociopa h BeMHiocTH Bpe-
Me Ha, xa csecx aoboah noBCKa y hccbccx. C xyroM
HOBeK ocexH cxBojy Majieny CHary, y xemKOM 0HajaH>y
Bpalia CBOj norJieA oa SBesAa, hmmhuc naAa na seMJby,
H, ueJiHBajyhH je, bmhc: ja caM xBoj npax, npBH Bexap
pasHehe Me!...
C o6ajie nyjeM Bpesy; bojhhuh npojiase h Becejio
neBajy: Haiua nena PaJHO, hhkom xe ne AaMo!"

OcaMAecex MHJiHona Ayuia, c ode cpane Pajne, OBy
KpacHy Hoh npoBOAH MHCJiehH h caH>ajyiiH caMO o
dwxKaMa m nodeAaMa; a xpucxa MH.nHOHa necxpnjbHBo
oneKyje Aa CBane, Aa nyjy niacoBe ca doJHora nojba,
M Aa ce xHMe sadaBJbajy.
Onex noxnyna XHiuHHa,
HH Ma-HH xaJiacH ne nyjy ce, ohm ce poAe h yMpy
hyxehH.
PaAO rjicAaM y ony XHxy h r.?iyBy Hoii, y OBaj
d;ieAH Meceu luxo n;ioBM npeKO neda. Bhahm jacHo
Aa naiua seM/ba HMJe ycaMjbena y obom npocxopy; oh
Me AOBOjbHO yBepaBa, Aa ochm Hame scMJbe HMa join
C/IH4HHX scMajbCKHx cBcxoBa, Mcceu M Hauja seAiJbci
 miCMA My HEMA4KE 165

yMCLueHH cy on jeAHora mctof lecxa; Meceu je MaH>H

OA seMJbe, iia h iteroB je >khbot KpaiiH; npe ce oxjiaAwo.
yMpo je. HberoBe n/janwHe h aojimhc nycre cy. Meceu
je HerAa >KHBeo, 6ho je mio h Hauia scMjba: no ftewy
cy >Ky6opH;iH noiOHHiiH, ueeiajie py>Ke, nacjiH jejieHH,
jieiejie niHue. MMao je csoje Aane cyiaee, ceoja Jiera
M npojieha; 6ho je, Mo>Ke6HTH, cyHue HerAa. To je
npoiu/io. JeA^H laKO Ma/iH cbct Kao oh Mopao ce 6p3o
ox.naAHTii, Mopao je npe Hame seMjbe onycieiH, nay-
MpeiH. Meceu je MpiBa seMJba. To je seMJba 6e3 BOAe,
oes BasAyxa, 6e3 Tonnore. TMinHHa, mptbhjio h Jbyia
3HMa BiiaAajy na tomc lywHOM cseiy, Cbctjioct, iuto
Hoiiy seMJbH lua/be, to je wariOCHH >KH>KaK ca rpo6-
HHue. Hairia 3eMjba joiuie >khbh, oHa je Beha oa mc-
ceua, ona ipeda BHiiie BpeMena Aa ce ox/iaAH. JleiuHna
Meceua, upnKOBaHa 3a 3eM-T5y, Byne ce sa HdOM. Hama
3eMjba ca cipaxoM rjicAa y HieMy CBojy 6yAyHH0CT,
Kojy HHinia He Mowe npoMenyTH; hyiefcH, jcaho Apy-
roM no3aJMJbyjy cbctjioct iuto AodHBajy oa cynua.
Hama seMJba, KaA ce oxjiaAH, to iie hcto 6hth: ony-
CTciie, yMpehe. HecTaiie Ha HdOJ 6H;ba m >KHB0THH3a,
ycanyhe BOAa h BasAyx. CBaKO Bene Meceu je onoMHH>e
Ha H>eHy CTpaxoBHTy cyA^wny.
laAan Mecene! To;iHKa TBoja npccropHJa na HeMain
HHJeAHora MpaBa as ce no Te6H Auine, HHJeAHe TpaBKe
Aa Ha Te6H pacxe, HHJeAHora uapa jia na Te6H BnaAa,
HHJeAHora npHCTepa ah wpTBe npHHocH h 6oroBe cnaBH!
Mo>Ke6HTH Aa ch caAa caBpuieHHJH h cpehnnJH, KaA
je cBe Ha Te6H H3yMp.no; Mo>Ke6HTH Aa Hama 3eMJba
Te>KH H jcABa HCKa Aa AO^e y to caBpmencTBO, Koje
MH BOBeMO MpTBH.ao. B;ia>KeHCTBO A0/ia3H noc/ie cmpth.
Mo>Ke6HTH Aa ce nama 3eM;ba ogeha Bp.no necpetiHa
c Tora, mTO npoK3BOAH 6H;be h >KHB0THHDe. Ha CBaKOM
Te;iy KaA ce pa36o;iH, KaA Kpena, nojaBe ce paBJiHHHe
>KMB0TMH5e. Hama je se^iba do/iecna, bp;TO 6o;iecHa,
OTKaKO cy >KHB0THH5e no H>oj nonejie rMH3aTH. CTpamna
je tt>eHa dojiecx KaA ce Beh h hobck Ha H^enoj ko>kii
saKOTHo. Orait, to je jienoTa, cbctjioct m MHCTOTa.
3eMJba je najcpehKHia w HajcaBpmeHnJa 6iiRa oh;i.'i
>6b JbybOMMP 11. HEHAMOBHfi

KaA je ri;iaMTe;ia, kha je caMa cbojom CBex/iomhy

6;iHCTa;ia.
CpehaH CH, Mecene, uito ch xHjbaAe MHiba ji,aj\eKO
OA seMjbe! /{a ch Majio diinwe, EHrjiesH 6h le Hace-
jiHJiH CBOJHM KOJioHHJaMa; nana 6vi th nocjiao xpHui-
kancKy Bepy; cyjiian 6h tc npHAenyo na CBoj dapjaK;
Kpaib 6h Te npycKH 6oM6apAao, a c/iOBencKa uenaypa
M36pHca;ia 6h tc c Hec5a, jep cyBHuie CBeiyiHUj.
jaAan Mecene! 3a;iyAy 03ro cbctjihui, na seMjbw
je Hoh! M KaA cynue ctojh ly rjxe ch th caAa, h
OHAa je Metjy jbyAHMa nofi, laMna h Mpanna noh.
MsMe^y 1500 MHJiHOHa rjiynnx, poncKHx h cyjeBepHHx,
jbyACKHX, rjiaBa, uito no CBOj seMjbH noMpHnny pac-
npocTHpy, mra je ACCCTaK xHjbaAa ohhx, iuto npaBOM
CBeTJiomhy CBCTJie h pasrone Taiviy?!
TjiynocTH
.i>yACKe jecy OBe: (Obac, Kao npoAy>KeHbe,
npoHHTaJTC c Kpaja na Kpaj onuiTy HCiopHJy poAa
i.yACKora).

KPAj.
 I- L \\f ^ I O - ^"^

DD Nenadovic, Ljubomir P.
42 Pisina iz Nemacke
N38

PLEASE DO NOT REMOVE

CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY

ll
O CO