UNIVERZITETET U TUZLI

EDUKACIJSKO-REHABILITACIJSKI FAKULTET

Predmet:Uvod u specijalnu edukaciju i rehabilitaciju II

NAJEI UZROCI NASTANKA OTEENJA VIDA

(Seminarski rad)

Mentor: MA Vii Ass Begi Hurma Student:Halilovi Melika

Tuzla,April 2017
SADRAJ:

UVOD 3
1.0 Openito o oteenju vida............................................................................... 4
2.0 Uzroci oteenja vida...................................................................................... 5
2.1 Kratkovidnost.................................................................................................. 5
2.2 Dalekovidnost.................................................................................................. 6
2.3 Astigmatizam.................................................................................................. 7
.
2.4 Strabizam......................................................................................................... 7
2.5 Glaukom.......................................................................................................... 8
2.6 Prematurna retinopatija................................................................................... 9
2.7 Albinizam........................................................................................................ 9
2.8 Oboljenje onog ivca (atrofija)..................................................................... 11
2.9 Nistagmus....................................................................................................... 11
2.10 Katarakta........................................................................................................ 13
3.0 Utjecaj oteenja vida na razvoj ..................................................................... 14
4.0 Psihosocijalni, spoznajni i socijalni razvoj djece s oteenjem vida............... 15
ZAKLJUAK ........................................................................................... .... 18
LITERATURA................................................................................................ 19

2
UVOD

Prema medicinskoj definiciji usvojenoj na udruenju oftamologa bive

Jugoslavije(Opatija,1972.) ''Slijepom osobom se smatra ona osoba koja na boljem oku sa
korekcijom ima otrinu vida manju od 10% (0,10) i osoba sa centralnim vidiom na boljem
oku sa korekcijom do 25% (0,25) , a vidno polje sueno na 20 stepeni ili manje''.
Oteenje vida oznaava medicinski poremeaj koji se izraava u djelimino ili potpunoj
nesposobnosti vizuelnog sistema da prenosi podraaje.Poznavanje razvoja vida nam
omoguava da primjetimo odstupanja i reagujemo blagovremeno.O oteenju vida govorimo
kada je bilo koji dio vizuelnog sistema oteen,obolio ili ne funkcionie u skladu sa
uobiajnim anatomsko-fiziolokim zahtjevima.Pod orijentacijom osoba sa oteenjem vida se
proces koritenja podataka dobijenih putem ula za utvrivanje poloaja u prostoru i odnosu
osobe prema predmetima u okolini.
Najei uzroci oteenja vida su razliite bolesti.Prema posljednim podacima koje je objavila
SZO su: katarakta,glaukom,astigmatizam,stigmatizam.
Glavni uzrok oteenja vida u svijetu je katarakta (47,8%),a zatim glaukom (12,3%).
Razna oteenja vida,a naruito tei stupnjevi znaju znatno utjecati na ostvarivanja odreenih
funkacija u ivotu.Osobe koje imaje neka od oteenja o kojima moete proitati u nastvaku
seminarskog rada su najee oslonjena na auditivne slike,ulo dodira i pokrete
.Vano je istai da djeca koja ive u siromanim zajednicama imaju ee oteenje vida od
djece koja ive u razvijenim zajednicama.
Od 40 miliona slijepih ljudi na svijetu pretpostavlja se da bi 70-80% njih moglo vratiti
djelimino ili potpuno vid.

3
1.1 Openito o oteenju vida
Oteenje vida je kompleksan problem i postoje razliite definicije oteenja vida. Oteenje
vida je senzoriko oteenje koje kod osoba uzrokuje slabovidnost ili sljepou. Moe se rei
da je oteenje vida svako stanje vida koje oteava izvravanje aktivnosti svakodnevnog
ivota, a zahtijevaju vidnu percepciju. Oteenje vida moe se opisati kao bilo koje stanje u
kojem je vidna percepcija drugaija od onoga to se smatra normalnim. Vidna percepcija
definie se uglavnom otrinom i irinom vidnog polja. Oteenje vida zahvaa podruje
senzorike, ali i utjee na cjelokupan razvoj i ivot osobe. To nije samo medicinski problem,
ve je i psiholoki, edukacijski, socijalni (Gali-Jui, 2004).
Uzroci oteenja vida u ranoj djejoj dobi dijele se na uroene i steene. Pod uroena
oteenja spadaju razna naslijeena i oteenja vida nastala razliitim uzrocima tijekom
trudnoe (oteenja vidnog ivca i cerebralna oteenja vida). Steena oteenja vida se
odnose na oteenja nastala tijekom ili nakon poroda, oteenja vida uzrokovana traumom 8
oka ili glave te infekcijom oka. U istraivanju se navodi da za djecu mlau od 9 godina
uestalost slabovidnosti iznosi 0,80 na 1000 i uestalost sljepoe 0,28 na 1000.
Otecenja vida su sljepoa i slabovidnost.

Sljepoa oznaava imedicinski poremeaj koji se izraava u djelominoj ili potpunoj

nesposobnosti vizealnog sustava da prenosi podraaje.

Sljepoa moe biti uzrokovana nasljednim faktorima, ozljedom ili boleu

Sljepoa se prema stupnju otecenja vida dijeli na:

- potpuni gubitak osjeta svjetla (amauroza) ili na osjet svjetla bez ili s projekcijom svjetla;
- ostatak vida na boljem oku uz najbolju mogucu korekciju do 0,02 (brojenje prstiju na
udaljenosti od 1 metra) ili manje;
- ostatak otrine vida na boljem oku uz najbolju mogucu korekciju od 0,02 do 0,05;
- ostatak centralnog vida na boljem oku uz najbolju mogucu korekciju do 0,25 uz suenje
vidnog polja na 20 stupnjeva ili ispod 20 stupnjeva;
- koncentricno suenje vidnog polja oba oka s vidnim poljem irine 5 stupnjeva do 10
stupnjeva oko centralne fiksacijske tocke;
-neodredeno ili nespecificirano.

Sljepoom u smislu potrebe edukacije na Brailleovom pismu smatra se nesposobnost citanja

slova ili znakova velicine Jaeger 8 na blizinu.
Moemo je definisati kao smetnje otrine vida uzrokavane slabljenjem oka zbog neaktivnosti.
Centar za vid u mozgu ne odreuje informaije koje dolaze iz slabijeg oka, ve prima samo
vizuelne podraaje zdravog oka.
Slabovidnost se prema stepenu oteenja dijeli na:
-Otrinu vida na boljem oku uz njabolju moguu korekciju od 0,1 do 0,3 i manje;
-Otrina vida na boljem oku uz najbolju moguu korekciju od 0,3 do 0,4;
-Neodreeno ili nespecificirano
Osim definicje Svejtske zdravstvene organizacije (who) koja je implementirana i u zakonske
propise nae zemlje postoje i druge definicije,a ja u spomenuti jo jednu jaku vanu:

4
,,Oteenje vida predstavlja gubitak nekog od aspekata vida koji smanjuje sposobnost osobe
da vidi,krae se od lakeg ka teem gubitku otrine vida do potpunog odsustva percepcije
svjetla,, (Vuini.2014).

Stepen ometenosti se njaee odreuje na osnovu stanja otrine vida i na osnovu irine
vidnog polja.

2. Uzroci oteenja vida

Oteenje vida nastaje kada je bilo koji dio vizuelnog sistema oteen,obolio ili ne reaguje
u skladu sa uobiajnim anatomsko-fiziolokim zahtjevima.

Uzrok oteenja vida moe biti vezan za centralni i periferni sistem.

Uzrok oteenja vida moe nastati kada:

-Svjetlost ne moe da ue u oko ili da proe kroz providne strukture na uobiajan nain;
-ne postoji odgovarajue fokusiranje slike na retini;
- nema reakcije fotoreceptora retine (tapia i unjia) ili te reakcije odstupaju od
uobiajnih;
-ugroeno prenoenje informacija putem optikog nerva i vizuelnog puta;
-ugroeno primanje vizuelnih informacija u CNS-u ;

Pored ovih uzroka postoji i sljedei uzroci koji suse pokazali kao i najei:

2.1 Kratkovidnost

Kratkovidnost je refrakcija kod koje se zraci svjetla koji padaju na ronjau oka
paralelno sa osovinom oka lome u optikom sistemu tako da se ukrtavaju u nekom
aritu ispred mrenjae,nastaje zbog preduge one jabuice.
Kratkovidno oko vidi dobro na blizinu,ali loe na daljinu.
Sa porastom kratkovidnosti,smanjuje se rastojanje jasnog vida.Pogaa ljude izmeu 6
i 40 godine ivota,koja moe biti steena anomalija refrakcije ili nasljedna i registruje
se do 18 godine ivota.

Kratkovidnost moemo podijeliti prema:

1. Prema uzrocima:
a) Prelomnu javlja se kod subluksacije soiva,katarakte itd;
b) Kornealna koja se javlja kod anomalije ronjae
c) Osovinska koja se javlja kod promjene duine one jabuice i moe se kretati
od 25 i 30mm
2.Prema visini kratkovidnost dijelimo na:
a) malu kratkovidnost do 3D
b) srednju od -4 do -7 D
c) visoku od -8 do -16 D
d) veoma visoku preko -16D

3.Premna klinikom toku kratkovidnost dijelimo i na:

5
 a)benignu(dobroudna)
b) maligna(zloudna)

Benigna kratkovidnost se jo naziva i kolska javlja se obino od 6 do 15 godina ne

prelazi -8D i nema komplikacije na mrenjai ili sudovnjai-horoidei.Koriguje se
najslabijeim staklima koja daju dobar centralni vid.Prejaka korekcija moe dovesti do
prelaska u dalekovidnost sa tekoama akomadacije.Benigna kratkovidnost ne
predstavlja bolest ve refrakcionu grekujer na onom dnu nema patolokih
promjena.S obzirom da osobe koje imaju benginu kratkovidnost ne trebaju vee
korekcije potrebne su im samo naoale za vid na daljinu.
Maligna kratkovidnost je patoloko stanje oka nastaje u najranijem djetinjstvu i esto
je nasljedno uslovljena,progresivno se ravija tokom ivota i dostie vrijednost preko
-20 dioptrije.Za malignu kratkovidnsot su karakteristine promjene na onom dnu to i
razlikuje od benigne to moe da dovede do zamuenja staklastog tijela i do ablacije
retine kao najtee komplikacije.Progresivna kratkovidnsot vodi ka nepopravljivim
promjenama centralnog dijela retine i do smanjenja otrine vide.
Siptomi kratkovidnosti:
-Mutan vid kada se fokusirate na udaljene objekte
-Potreba za kiljenjem ili djelominim zatvaranjem kapaka kako bi vidjeli jasnije
-Glavobolje zbog prekomjernog naprezanja oiju
-Tekoe tijekom upravljanja vozilom, pogotovo nou (nona kratkovidnost)

Lijeenje kratkovidnosti:
Cilj lijeenja kratkovidnosti jest usmjeravanje svjetlosti na mrenjau, a najee pomou
korektivnih lea ili refrakcijske hirurgije.

Noenje korektivnih lea tretira kratkovidnost na nain da suzbija poveanu zakrivljenost

ronjae ili poveanja duine oka. Vrste korektivnih lea su:

-Naoale- dolaze u raznim stilovima i jednostavne su za koritenje. One mogu ispraviti niz
problema sa vidom odjednom, kao to su kratkovidnost i astigmatizam. Naoale mogu biti
najlaki i najekonominiji nain korekcije kratkovidnosti.
- Kontaktne lee- dostupan je irok izbor kontaktnih lea za poboljavanje kratkovidnosti.

2.2 Dalekovidnost

Dalekovidnost je stanje refrakcije kada se zraci svietla koji padaju na ronjau

paralelno sa osovinom oka lome tako da padaju u arite iza mrenjae
(Vuini.2014.)

Dalekovidnost potie od gr. Rijei presbus to znai stara osoba to u sutini govori da
oka sa starenjem smanjuje sposobnost da se akomodira na objekte na neposrednoj
blizini.Tani mehanizmi nastnka dalekovidnost nisu utvreni medjutim,veina istrazivanja
podupire teoriju gubitka elasticnosti kristalne lece iaoko se kao mogu ei uzrok navode i
pormjne u zakrivljnesoti lece koje se objasnjavaju kontnuiranim rastom i gubitkom snage
cilijarnog misica, Ba kao sijeda kosa i bore,dalekovidnsot je siptom uzrokovan prirodnim
tijekom starenja.

6
Dalekovidnost se dijeli na prelomnu i osovinsku.
Koriguje se konveksnim sabirnim soivima.

Siptomi dalekovidnosti mogu ukljuivati:

Zamagljen vid, naroito nou
Potekoe pri gledanju bliih objekata (na primjer, ne moete itati novine)
Bolove u oima, naprezanje i glavobolje
Lijeenje je slino kao i kod kratkovidnosti.

2.3 Astigmatizam

Astigmatizam je reflekciona anomalija uslovljena nepravolnom zakrivljenou ronjae ili

soiva tako da im je prelomna mo razliita u raznim merdijanima.
Mozemo je podijeliti na:

a) Fizioloki - kada je razlika u prelamanju izmeu vertikalnog i horizontalnog merdijana

oko o,5 D
b) Patoloki kada je navedena razlika vea od 0,5 D

Astigmatizam ima uroeni i nasljednji karakter do astigmatizma mogu da dovedu operacije i

povreda oka. Najei simprtom astigmatizma je zamagljen vid, osobe sa astigmatizmom ne
vide jasno ni na blizinu ni na daljinu. Slika je deformisana javlja se fotofobija, glavobolja, i
oni zamor.
Simprtomi astigmatizma su mutan vid, ili podruje iskrvljenog vida, naprezanje oiju,
glavobolja, mirkanje u pokuaju jasnog vienja ili neugodnost oka.
U korekciji astigmatizma koriste se naoale sa cilindrinim soivima sa + ili dioptrijom u
zavisnosti od same vrste.

2.4 Strabizam

Strabizam spada u poremeaje okulomotorne ravnotee, jo jeste dejstva miia oka.

On predstavlja anomaliju poloaja oiju i binokularnog vida, zapravo motornu i senzornu
anomaliju. To praktino znai nemogunost istovremenog usmeravanja oba oka, odnosno
vidnih linija ka taki koja se fiksira i formiranje jedinstvenog lika gledanjem sa oba oka.

Do strabizma mogu da dovedu uroeni poremeaji refrakcije, oteenja CNS-a, povrede oka,
infekcije oka. Za normalan binokularni vid, potrebno j da se oi reu kordinirano i precizno,
binokularni vid je rezultat ujedinjavanja likova formiranih na dvije mrenjae na nivou
centralnog dijela vizuelnog analizatora. ( Smiljani,2001.)

Strabizam se dijeli;

a) Manifestni ( heterotopija )
b) Latentni (heteroforija)

Manifestni strabizam ima uljiv otklon jednom ili oba oka, pri emu nije mogue istovremeno
usmjervanje vidnih osa dva oka prema predmetu koji osoba fiksira.

7
Heterotrofija predstavlja prikriveni, povremeni otklon oka najee u trenutku kada se iskljui
fuzija ( Lako Krelj, 2004.)

Strabizam se dijeli na divergentni ( kada jedno ili oba oka skreu ka spolja ) i konvergentni
( kada jedno ili oba oka skreu prema nosu odnosno unutranjosti ) Strabizam nastaje najee
u ranoj dobi, mada moe nastati i kasnije u ivotu kod svih stanja i bolesti oka koje due
traju: nekorigovana dioptrija, zamuenje ronjae, katarakta, bolesti mrenjae i vidnog ivca,
oteenja nervnog sistema u okviru povreda ili bolesti, kao i psihika trauma bez vidnog
organskog uzroka, i sl. Strabizam se sto javlja kod dijece sa cereblalnom paralizom ali ga
uglavnom nije mogue lijeiti. Osobe sa strabizmm zbog nedostatka bilokularnog vida imaju
problem u percepciji okoline, tekoe prilikom odreivanja prostornih odnosa ( hvatanje
lopte) i tekoe u podruju fine motorike ( sjeenje papira, crtanje).

Ambliopija ili lijeno oko je stanje kod koga je jedno oka ima smanjen vid ili iako ne postoji
organsko oboljenje. Ako oi nisu u ravni ( strabizam) mozak iskljuuje sliku sa strabinok oka
kako bi izbjegao duplu sliku ( Bishop,2014) Prevencija slabovidosti i strabizma se moe
ostvariti blagovremenim otkrivanjem i korigovanjem refraktivne mane prije svega
(dalekovidosti, astigmatizma, kratkovidosti), potom odreenim vjebama i kontrolisanom
okluzijom (zatvaranjem) boljeg oka da bi se forsiralo lijeno oko.

2.5. Glaukom

Glaukom je bolest oka - obino zbog poveanog onog pritiska koji oteuje oni ivac i sa
neadekvatnom terapijom moe dovesti do gubitka vidnog polja ili ak do sljepila.
Glaukom ili zelena mrena je uvrijeeni naziv za razliite bolesti oka, koje uglavnom imaju
iste tri osnovne karakteristike: povien oni pritisak, smanjeno vidno polje i udubljenje
papile sa gubitkom mase (atrofije) optikog nerva ivca. U veini sluajeva, povien oni tlak
igra vanu ulogu u pojavi glaukoma. Poremeaj u slijevanju komorne tekuine u prednju
komoru oka dovodi do disbalansa u stvaranju one vodice kao i njenog otjecanja. Prekidom
otjecanja tekuina se nakuplja u oku poveavajui pritisak.
Glaukom se moe podijeliti na akutni i hronini.

Kod akutnog glaukoma osoba osjea jak bol u predjelu sljepoonice,praen vrlo izraenim
crvenilom oka,esto muninom i vrtoglavicom pa se esto mijenja sa migrenom.Hronini
oblik je uestaliji,siptomi su postepeni(osjeaj teine oka,manje crvenilo,zamuenje
vida,postepen gubitak perifernog vida,tekoe u fokusiranju).

Glukom se takoer dijeli na uroeni i steeni.Uroeni je rijei javlja se tokom prvih 6

mjeseci,dok se do oko 80% sluajeva javlja do prve godine ivota.Steeni moe biti zbog
povrede oka,operacija infekcija i sl.

Kod osoba sa glukomom dolazi do oteenja perifernog vida,postepenog suavanja vidnog

polja,openito vizuelnog funkcionisanja.

8
2.6 Prematurna retinopatija (PR)

PR,je jedna od vodeih uzroka sljepoe kod djece.Javlja se kod povremeno roene djece sa
tjelesnom masom ispod 1500 grama.Najugroenije su bebe sa tjelesnom masom od 1000 do
1500 grama (Stefanovi i Mitrovi,1990).

Kod osoba sa dijagnozom retinopatije prematurorum postoji rizik za razvoj sekundarnih

oboljenja kao uzroka oteenja vida.Pored ovih mogu se uoiti i druga stanja oka ,kao to su
kratkovidnost,nistagmus i stabizam,cerebralna paraliza,tekoe u uenju i slino.Prematurna
retinoparija je bolest mrenjae.Ova bolest moe biti blaga i spontano zacijeliti, ali u najteim
sluajevima vodi sljepoi. Sva nedonoena djeca imaju vei rizik za razvoj ove bolesti, a
niska poroajna teina je dodatni rizini faktor. Toksinost samog kisika kao i relativna
hipoksija nedonoadi doprinose razvoju prematurne retinopatije.
U cilju da se omogui pravovremena intervencija, proveden je sistem praenja novoroenadi
koja imaju rizik od razvoja retinopatije,ti protokoli praenja se razlikuju od zemlje.

2.7Albinizam

Albinizam (lat. albus: bijel) priroena i nasljedna nesposobnost organizma da stvara pigment
melanin. Nastaje zbog nedostatka enzima tirozinaze, a oituje se u djelominoj ili potpunoj
depigmentaciji koe, kose i arenice oka. Oba roditelja koja imaju albinistiki gen albinizam
mogu prenijeti na neko od svoje djece.Postoji vie vrsta albinizma.
Tip I-A
Jedino se kod ovog tipa sree potpuni nedostatak melanina, dok se kod svih ostalih se moe
nai u vrlo malim koliinama,karakterisitke su:

potpuno bijela boja koe, esto se javljaju opekline od sunca, jer nedostaje
zatitni pigment - melanin.

kosa je svijetle plave boje

oi su blijede svjetloplave boje, zjenica je crvenkaste boje, vide se kapilare

razrokost, oslabljen vid

Tip I-B
Prisutnost melanina je jako smanjena, ali su ipak male koliine melanina prisutne.

Kosa je utocrvenkaste boje

Ostali simptomi su slabije izraeni nego kod tipa I-A

Tip I-MB
Veoma mala prisutnost melanina.
Tip I-TS
Kod ovog podtipa prisutnost melanina ovisi od temperature tijela.

9
Jedna od karakteristika albinizma jeste smanjena otrina vida,zbog neodgovarajueg ulaska
svjetlosti u oko,duica ne ispunjava ulogu dijafragme,a nedostatak pigmenta u sudovnoj opni i
retini ne omoguava stvaranje uslova mrane komore (Stefanovi i Mitrovi,1990).

Vizuelno funkcionisanje i karakteristike ponaanja djece sa albinizom:

-Tokom prvih nedjelja ivota stie se utisak da dijete sa albinizom ne ivdi,odnosno kod njega
se kasnije aktivira vizuelna panja koju fokusira na odreeni predmet u vidnom polju.

-Dodatna energija i napor,koji je potreban prilikom obrade vizuelnih informacija,mogu da

dovedu do umora i razdraljivosti kod djeteta sa albinizmom.

-Deava se da dijete iskljui jedno oko za vrijeme gledanja,to utie na kvalitet

stereoskopskog vida i stavra probleme u opaanju rastojanja i dubine.

-Da bi dijete vidjelo prinosi predmet oima.

-Djeca sa albinizmom se tee adaptiraju na promjene osvjetljenja,kao to je ulazak iz tamne u

osvjetljenju prostoriju i obrnuto. (Vuinovi,2014).

Simptomi albinizma
Osim vidljivih simptoma kao to su boja kose, koe i oiju bez pigmentacije, ostali simptomi
ukljuuju:
nistagmus
strabizam
osjetljivost na svjetlo (fotofobija)
refrakcijske pogreke (dalekovidnost, kratkovidnost i astigmatizam)
monokularan vid
hipoplazija (stanje u kojem se mrenica nije dovoljno razvila)
poremeaj onog ivca
poremeaj arenice (nedostatak pigmenta arenice)

Vidna otrina moe biti normalna do jako sniena. U veini sluajeva osobe s albinizmom
imaju bolji vid na blizinu, nego na daljinu. Openito, oni koji imaju smanjenu prisutnost
pigmenta, imaju i smanjenu vidnu otrinu.

10
2.8 Oboljenje onog ivca (atrofija)

Nasljedne neuropatije vidnog ivca su genske promjene koje uzrokuju gubitak vida, ponekad
uz srane ili neuroloke poremeaje.

Nasljedne neuropatije vidnog ivca se tipino oituju u djetinjstvu ili adolescenciji,

obostranim, simetrinim gubitkom sredinjeg vida. Oteenje vidnog ivca je obino trajno i,
u nekim sluajevima progresivno. Kad se atrofija vidnog ivca otkrije, ve je dolo do
znaajnog oteenja ivca.

Dominantna atrofija vidnog ivca se nasljeuje autosomno dominantno. Misli se kako je to

najea od nasljednih neuropatija vidnog ivca, s prevalencijom u rasponu od 1:10.000 do
1:50.000. Smatra se da se radi o optikoj abiotrofiji, prijevremenoj degeneraciji vidnog ivca
koja dovodi do progresivnog gubitka vida. Poetak joj je u prvih deset godina ivota.

Leberova nasljedna neuropatija vidnog ivca u podlozi ima poremeaj mitohondrijske

DNK koja utjee na stanino disanje. Premda je zahvaena mitohondrijska DNK itavog
tijela, prvo se oituje gubitak vida. U 80 do 90% sluajeva su zahvaeni mukarci. Bolest se
nasljeuje od majke, to znai da e sklonost naslijediti sva djeca ene sa sklonou ali ga
prenositi mogu samo ene, jer zigota dobiva mitohondrije samo od majke.

Atrofija optikog ivca nastaje kao posljedica razliitih patolokih promjena koje dovode do
do degeneracije drugog neurona vidnog puta,zapaljenjskih procesa,tumora,degenerativnih
promjena,trauma prilikom poroaja itd. (Stefanovi i Mitrovi, 1990).

Vizuelno funkcionisanje-karakterisitke:

11
-Oteen centralni vid

Prisutnost anomalija kolornog vida

-oteano uoavanje detalja i kontrasta jer je zahvaen i dio oka odgovoran za vienje detalja

-kod neke djece sa atrofijom vidnog ivca postoje dodatni neuroloki problemi,motoriki
poremeaji,kortikalno oteenje vida i dr. (Vuinovi,2014).

2.9 Nistagmus

Nistagmus je poremeaj kod kojeg oi rade ponavljajue nekontrolirane pokrete to esto

rezultira smanjenjem vida. Ovakvi nesvjesni pokreti se mogu odvijati sa strane na stranu, gore
i dolje ili u krunom smjeru.

Kao posljedica nistagmusa, oi su u nemogunosti mirno zadrati pogled na predmetu kojeg

se promatra. Nistagmus moe biti popraen i klimanjem, te neobinim poloajima glave.

Ovaj poremeaj moe biti naslijeen i pojaviti se rano u djetinjstvu ili se razviti kasnije u
ivotu nakon nezgode ili bolesti. Openito govorei, nistagmus kod djece je simptom nekog
drugog onog poremeaja ili zdravstvenog problema. Osobe s dijagnosticiranim nistagmusom
mogu osjetiti smanjenu otrinu vida kao i probleme sa percepcijom dubine koji utjeu na
ravnoteu i koordinaciju. Umor i stres mogu dodatno pogorati nistagmus.

Iako je neizljeiv, veina ljudi s nistagmusom moe smanjiti pokrete oiju i poboljati vid
namjetanjem glave i gledanjem u jednu stranu. Ovo je tzv. nulta taka gdje je nistagmus
najmanje primjetljiv. Da bi uspjeli u ovome, pojedinci moraju pronai specifian poloaj
glave kako bi najbolje iskoristili vid.

Oblici nistagmusa su:

Kongenitalni nistagmus najee se razvija u dobi od 2 do 3 mjeseca. Oi se miu

u horizontalnom smjeru. esto se povezuje sa drugim poremeajima poput alibinizma,
nedostatka arenice, nerazvijenih onih ivaca te kongenitalne katarakte.

Spasmus nutans iako se razvija u dobi od 6 mjeseci do 3 godine ivota, spontano

prestaje izmeu 2 do 8 godine. Djeca s ovim tipom nistagmusa esto glavu naginju i
klimaju, a oi im se miu u svim smjerovima. Ovaj oblik nistagmusa ne zahtjeva
nikakvo lijeenje.

Steeni nistagmus javlja se kasnije u djetinjstvu ili odrasloj dobi. Uzrok je najee
nepoznat, ali moe se razviti kao posljedica sredinjeg ivanog sistema i
metabolikih poremeaja ili toksinosti alkohola i droga.

12
Nistagmus dalje razlikujemo prema nainu pokreta koje oi ine:

a)Pendularni nistagmus brzina pokreta oiju je podjednaka u oba smjera

b)Trzajni nistagmus oi se polako miu u jednom smjeru, a nakon toga brzo trzaju u drugi
smjer.

Nistagmus uzroci
Nistagmus nastaje nestabilnou ili pogoranjem sustava zaduenog za kontrolisanje pokreta
oiju. Ukoliko je dijagnosticiran u djetinjstvu, uzrok moe biti neki poremeaj dijelova koji se
nalaze izmeu oka i mozga. Djeca najee nemaju nekih drugih onih ili zdravstvenih
problema. Steeni nistagmus, koji se javlja kasnije u ivotu, moe biti simptom nekog drugog
ozbiljnijeg stanja poput modanog udara, multiple skleroze ili udarca u glavu.

Drugi uzronici nistagmusa ukljuuju:

Manjak kontrole pokreta oka, u ranoj dobi

Albinizam
Vrlo visoka refrakcijska pogreka, npr. kratkovidnost ili astigmatizam
Kongenitalnu kataraktu
Upalu unutarnjeg uha
Lijekovi poput antiepileptika
Bolesti sredinjeg ivanog sustava

Nistagmus lijeenje:
Nistagmus je neizljeiv. Iako naoale i lee ne izljeuju nistagmus, pomau kod otklanjanja
drugih problema s vidom poput kratkovidnosti, dalekovidnosti ili astigmatizma.

Neki oblici nistagmusa se mogu poboljati kroz djetinjstvo. Takoer poboljanje vida je
mogue sa prizmama i posebnim naoalama, upotrebom knjiga sa velikom grafikom,
ureajima za poveanje, te jaim osvjetljenjem.
Operacija kojom se mijenja pozicija miia koji pokreu oi se rijetko obavlja. Iako ne
izljeuje nistagmus, pomae u smanjivanju okretanja glave kod nekontroliranih pokreta oiju.
Lijeenje drugih onih ili zdravstvenih problema moe poboljati ili usporiti razvoj
nistagmusa.

13
2.10 Katarakta

Katarakta ili siva mrena predstavlja zamuenje onog soiva to dovodi do slabljenja vida.
Naziv potie od grke rijei ,, Katarasso''to znai vodopad. Prednji dio zjenice kod katarakte
je beo kao vodopad i vidljiv je.

Uzroci

Postoje mnogi uzroci nastanka katarakte. Kod dece ona moe da bude razvojna anomalija ili
da nastane posle nekih infekcija majke tokom trudnoe. To je uroena katarakta. Povreda
oka, ultraljubiasto zraenje, eerna bolest, dugotrajna upotreba nekih lijekova kao to
su kortikosteroidi mogu da doprinesu nastanku takozvane sekundarne katarakte. Najee
katarakta nastaje kod starih ljudi, kao dio procesa starenja i tada se naziva staraka katarakta.
Ona ini 90% svih katarakti. Obino se javlja posle 60. godine ivota. Uzrok nastanka
katarakte jo se ne zna. Problem je najverovatnije u poremeaju metabolizma soiva. Stadij
razvoja katarakte su: poetna, nezrela, zrela i prezrela. Kada katarakta postane potpuno bijela
ona se naziva zrela katarakta. Tada prouzrokuje potpuni gubitak vida i moe dovesti do
zapaljenja i bolova u oku.

Najvaniji simptom katarakte je smanjena otrina vida. Poetna katarakta dovodi do malog
oteenja vida. Intenzivnija katarakta dovodi do veeg oteenja vida, a potpuno zamueno
soivo dovodi do gubitka vida.
Drugi simptomi katarakte mogu biti ukasta prebojenost svega oko bolesnika (kao da se
gleda kroz uti filter) i duple slike. Nekada bolesnici, u poetnoj fazi razvoja katarakte,
primete da im je vid na blizinu bolji nego to je bio, jer se sa razvojem bolesti poveava

14
prelomna mo soiva. Svi simptomi katarakte mogu biti posljedica i neke druge bolesti oka,
zbog ega je obavezan pregled kod oftamologa.
Dokazano je da su anse za razvijanje katarakte manje ukoliko se jede dobro
balansirana hrana, ne izlae previe ultraljubiastom zraenju, nose zatitne naoale sa
filterom kao i ukoliko se dobro kontrolie i lijei eerna bolest.

3.Utjecaj oteenja vida na razvoj

Uenikom sa tekoama smatra se svako dijete koje ima tekoe u uenju (znatno vee od
svojih vrnjaka), zbog ega mu je potrebna posebna odgojno-obrazovna podrka. Prema
Pravilniku o osnovnokolskom i srednjokolskom odgoju i obrazovanju uenika s tekoama
u razvoju (2015) skupine vrsta tekoa su:
1. Oteenja vida
2. Oteenja sluha
3. Oteenja jezino-govorne-glasovne komunikacije i specifine tekoe u uenju
4. Oteenja organa i organskih sustava
5. Intelektualne tekoe
6. Poremeaji u ponaanju i oteenja mentalnog zdravlja
7. Postojanje vie vrsta tekoa u psihofizikom razvoju.

Emocionalni problemi u ponaanju kod djece s oteenjima vida ovise o tome kakva je
prilagodba djeteta na svoje stanje i sposobnost noenja sa svakodnevnim stresom te
sposobnost inkluzije u sredinu videih. Takoer, najvie ovise o roditeljskom prihvaanju
djeteta s oteenjem vida (Juri-imuni i sur., 1982)
Uz samo oteenje vida postoje i eventualne dodatne tekoe u razvoju.
1. Djeca oteenog vida s blae izraenim tekoama u razvoju su slabovidna djeca koja na
boljem oku, uz korekciju, imaju 10 do 40 % normalne otrine vida. Zatim djeca s ostatkom
vida veim od 40 posto,ali prognozom pogoranja vida te djeca koja na boljem oku imaju
ostatak vida 5 do 10 posto, ali se njime uspjeno slue. Tu se ubrajaju i praktino slijepa djeca
s ostatkom vida od 5 posto ili vidnim poljem do 20 stupnjeva te potpuno slijepa djeca ako uz
oteenje vida nemaju nikakvo drugo oteenje.
2. Djeca oteenog vida s jae izraenim tekoama u razvoju su slijepa i slabovidna djeca
koja imaju i smetnje u drugim razvojnim podrujima. To su smetnje u motorici, tekoe
dranja tijela, usporen intelektualni razvoj, laki gubitak sluha.
3. Djeca oteenog vida s izrazitim tekoama u razvoju su ona djeca koja uz oteen vid
imaju smetnje na socijalnom i emocionalnom podruju, s umjerenom ili teom mentalnom
retardacijom, sa simptomima autizma, teim stupnjem cerebralne paralize, umjerenim ili
teim gubitkom sluha, epilepsijom
Za dijete sa oteenjem vida koje svijet doivljava na drugi nain,veoma je vano da odrasla
osoba ostvari,olaka, te pobolja vezu izmeu njega i njegovog okruenja.Najvanije je

15
vidjeti ispred sebe dijete sa mogunostima i potrebama,a njegova postignua e u velikoj
mjeri,zavisiti od naih oekivanja (Nesker Simons & Davidson,1984).

4.Psihosocijalni, spoznajni i socijalni razvoj djece s oteenjem vida

Psihosocijalni, spoznajni i socijalni razvoj djece s oteenjem vida
a) Psihosocijalni razvoj
Postoje velike individualne razlike kod djece oteena vida (ak vee nego u populaciji djece
bez oteenja) i ona imaju i neke specifine osobine. Roditeljsko prihvatanje djeteta s
oteenjem vida je bitno jer o njemu ovisi kako e se dijete prilagoditi na svoje stanje, nositi
sa svakodnevnim stresom te ukljuiti u sredinu videih. Roditelji doivljavaju teku
emocionalnu krizu (poetni ok, poriu postojanje oteenja ili umanjuju njegovu teinu) kad
se suoe sa spoznajom da im je dijete slijepo ili slabovidno. esto doivljavaju niz vrlo tekih
i neugodnih osjeaja kao to je duboka tuga to njihovo dijete nije savreno i zdravo, osjeaj
krivnje da su u neemu pogrijeili i tetno utjecali na djetetov razvoj, ljutnju to se to dogodilo
ba njima, strah i tjeskobu od neizvjesne budunosti. Bez kvalitetne socijalne podrke
partnera, ire porodice , prijatelja niti strune psiholoke pomoi, esto ne mogu odalovati to
oteenje i prihvatiti dijete u potpunosti. Ogorenje roditelja e tetno utjecati na dijete, ali i
cijelu obitelj. Negativno e djelovati i na komunikaciju s okolinom (irom obitelji,
susjedstvom, strunjacima, kolom). Kod veine slijepe djece pojavljuje se plaljivost,
uznemirenost, povuenost, smanjena komunikativnost, tenja bjeanja od realnosti. Dijete se
boji otvoreno pokazati agresivnost zbog poveane zavisnosti od okoline pa se esto pojavljuje
prikrivena, pasivna agresivnost.
Slijepo dijete ne moe uspostaviti kontakt oima, ne moe dobiti potpunu povratnu
informaciju kako drugi prihvaaju njegove osjeaje, niti moe vidom prepoznati tue
emocionalne reakcije. To ga ini nesigurnim, jae zavisnim i opreznim, moe doi do
emocionalne zbrke (Fajdeti i sur., 2007).
Manje su izraene osjeajne reakcije jer dijete ne moe izrazima lica i gestama imitirati i po
modelu uiti pokazivanje emocija. Te osobitosti su manje izraene kod slabovidne djece.
Roditelji koji su intuitivno ili uz strunu pomo prebrodili neugodne emocije koje su se
pojavile kod suoavanja s tim da njihovo dijete ima oteen vid i koji se primjereno nose sa
svakodnevnim stresom, povoljno utjeu na razvoj svog djeteta. Oni prihvaaju dijete kao
cjelovitu osobu, realno se odnose prema djetetovom oteenju, potrebama, mogunostima i
ogranienjima. Stvaraju emocionalno uravnoteeno okruenje za njegov razvoj i pred njega
ne postavljaju pretjerane zahtjeve niti ga prezatiuju. Dijete razvija sigurnost, povjerenje,
pozitivnu sliku o sebi. To je temelj prihvaanja vlastitog oteenja vida, motiviranog uenja,
10 samostalnosti, aktivnog odnosa sa okolinom te razvoja socijalno-komunikacijskih vjetina.
Dijete oteena vida e se razvijati po psiholokim zakonitostima kao i djeca bez oteenja
ako su roditelji u tom smjeru postupili. Lake e se socijalizirati i ukljuiti u grupu vrnjaka i
prilagoditi oekivanjima sredine (vrti, kola).

16
 b)Spoznajni razvoj
Djeca oteena vida od roenja ili ranog djetinjstva ne mogu i ograniena su u vizealnom
posmatranju i praenju to za posljedicu ima onemoguavanje ili ogranienje vizualnog
uenja. Zato nastaju veliki problemi u usvajanju modela ponaanja, ophoenja s drugima,
usvajanju svakodnevnih vjetina te stvaranju realne slike o svijetu. Slijepa djeca su sklona
povlaenju, ivljenju u vlastitom svijetu, estim ponavljajuim radnjama stereotipima.
Slijepo dijete na poetku prima razliite zvukove nad kojim nema nikakvu kontrolu (javljaju
se i nestaju bez djetetove aktivnosti). Zvuk dobiva znaenje tek nakon taktilne, motorike i
zvune integracije. Naime, kad dijete upozna opipom, pokretima ruku i sluhom zvunu loptu,
baci je na pod te uje karakteristian zvuk kod pada, ono e znati to se dogodilo. Zvuk nije
tako poticajan motivator kao vid. Tek nakon jedne godine slijepo dijete e znati to zvuk
znai. Rani senzomotoriki razvoj kasnije se razvija zbog vizualnih prepreka i potekoa, a to
se teko nadoknadi. Kod slabovidne djece postoji koordinacija oko-ruka, dok se kod slijepih
razvija koordinacija uho ruka. To e kasnije usporiti razvoj fine i grube motorike. Slijepo
dijete ne moe istodobno i brzo opaziti situaciju kao oni koji vide. Takvo dijete se orijentira
na osjetila kojima opaa pojedinano (sluh, opip, kretanje). To dovodi do smanjenja
sposobnosti pojmovnog miljenja. Zbog nedovoljnih perceptivnih podataka nastali podaci
imaju drugu strukturu, predodbe su drugaije. Slijepo dijete ne moe provjeriti neku
informaciju pa stvara sliku koja se razlikuje od slike djeteta koje vidi. Ostatak vida kod
slabovidne djece pomae kod vizualne percepcije. One su esto nepotpune i iskrivljene pa se
dopunjuju drugim osjetilima. Intelektualni razvoj djece oteena vida je specifian i sporiji od
intelektualnog razvoja druge videe djece. Na taj sporiji razvoj pozitivna slika o sebi povoljno
utjee. Dobar spoznajni potencijal djeteta oteena vida moe u velikoj mjeri nadoknaditi
ogranienja sljepoe i slabovidnosti (Fajdeti i sur., 2007).. Kod djece oteena vida, posebice
slijepe, sluno pamenje je esto odlino razvijeno. To im pomae u kolovanju i na njega se
oslanjaju. U radu sa slijepom djecom treba koristiti tzv. vizualne rijei, jer slijepi
doivljavaju i percipiraju pomou opipa i sluha, a koritenje tih rijei je dobro za
socijalizaciju.
Kod susreta sa slijepim djetetom esto ljudi osjeaju nelagodu i saaljenje koje treba
prevladati upoznajui dijete kao cjelovitu osobu sa svim osobinama, ogranienjima i
mogunostima (Fajdeti i sur., 2007).
Istraivanja i iskustva pokazuju da se djeca s oteenjem vida u prosjeku bolje prilagoavaju
socijalnom okruenju, nego djeca s drugim oteenjima. Uenici oteena vida koji su
uspjeniji u koli su bolje prihvaeni od videih uenika u razredu. Ostali uenici ih
percipiraju kao kompetentne i jednako vrijedne, a to motivie na uenje i afirmaciju u drugim
aktivnostima. Uenici s oteenjem vida koji su ukljueni u redovne osnovne kole gotovo se
i ne ale na potekoe u uenju ili na nerazumijevanje nekih uitelja. Najvei problemi su
socijalna izolacija, neprihvaanje vrnjaka (emocionalno i fiziko zlostavljanje), nelagoda kad
treba traiti ili odbiti pomo okoline. U razrednom odjelu treba razvijati i poticati potivanje
razliitosti, razvoj pozitivne slike o sebi kod svakog djeteta te poticati afirmaciju pojedinaca
na razliitim podrujima. Uenik oteena vida e se uspjeno ukljuiti u svoju okolinu ako ga
potiemo da bude samostalniji i da aktivno sudjeluje u svim aktivnostima. Ostala djeca u
razredu pomagat e mu kad bude potrebno i prihvatiti ga kao kompetentnog lana razrednog
odjela. Takva atmosfera i ozraje e motivirati uenika s oteenjem vida da naui i postigne
jo vie (Fajdeti i sur., 2007).

17
 b) Socijalni razvoj
Vano je razvijati senzorno-perceptivnu, emocionalnu, verbalnu i motoriku komunikaciju.
Potrebno je dijete to prije ukljuiti u rehabilitacijske programe. Treba ga ukljuiti u
svakodnevne aktivnosti najprije pomaui mu, a kasnije da radi samostalno. Djecu oteena
vida valja poticati na samostalno kretanje i da preuzima brigu o vlastitim stvarima. Dijete
treba uiti da i ono pomae drugima. Omoguiti mu druenje s ostalom djecom, bez i sa
oteenjem vida. Socijalni kontakt lake se ostvaruje s vrnjacima. Svako dijete s oteenjem
vida (bez dodatnih oteenja) treba ukljuiti u redovni djeji vrti jer to pozitivno utjee na
njegov cjeloviti razvoj i olakava mu ukljuivanje u redovnu osnovnu kolu. Ako dijete uz
oteenje vida ima i dodatna oteenja (mentalnu retardaciju, tjelesnu invalidnost, gluhou,
ADHD sindrom ili u koli specifine tekoe uenja - disleksiju), ne preporuuje se
ukljuivanje u redovne djeje vrtie i kole. Posebne potrebe djeteta su presloene i
zahtijevaju posebne uvjete (manju grupu, individualan rad, razliite rehabilitacijske programe,
tim strunjaka) da dijete moe napredovati. estim odvajanjima od roditelja zbog medicinskih
zahvata i boravaka u bolnici, rehabilitacije ili kolovanja u posebnim ustanovama je pojaana
nesigurnost djeteta oteena vida. Slijepo ili slabovidno dijete esto ne moe razumjeti
situaciju potpuno, okolina mu se ini nepredvidiva i moe je samo u ogranienoj mjeri
kontrolirati. Ne udi da djeca s oteenjem vida na stres reagiraju obrambeno, nepoeljnim
ponaanjem. Oblici tog ponaanja mogu biti aktivni (agresivnost, destruktivnost,
hiperaktivnost, otpor prema autoritetu) ili pasivni (povlaenje u sebe, bezvoljnost,
depresivnost) (Fajdeti i sur., 2007).
Socijalna inkluzija temeljni je problem osoba oteena vida. Stoga je zadatak roditelja,
odgojitelja, uitelja i defektologa osposobiti ih za to uspjeniju socijalnu inkluziju. Kad
socijalna sredina prihvati pojedinca, podri ga i postavi mu realne zahtjeve tada se osoba
moe uspjeno socijalno ukljuiti. Osoba s oteenjem vida treba na prikladan nain
sudjelovati u svim aktivnostima u toj sredini. Time postaje njezin ravnopravni lan. Socijalni
razvoj je razvoj pojedinca, a socijalizacija obuhvaa i initelje koji na pojedinca djeluj

18
Zakljuak:
Posebnu vanost u uzrocima i nastanku oteenja vida jesu prije svega medicinski aspekti te
rehabilitacija slijepih i slabovidnih osoba,te njihovog osposobljavnja i obrazovanja. Oteenje
vida oznaava medicinski poremeaj koji se izraava u djelimino ili potpunoj nesposobnosti
vizuelnog sistema da prenosi podraaje.

To su problemi koji se javljaju najee kod djece u razvoju,ali i kod osoba svih dobi.Neka
oteenja imaju veliki utjecaj na svakodnevne aktivnosti i obavljanju raznih
funkcija.Oteenja se razlikuju po stupnjevima same potekoe tj.od lakih
(kratkovidnost,dalekovidnost do odreenih stupnjeva),do teih. Za medicniski i tifoloki
pogled bitna je rana prevencija te saradnja ove dvije nauke zbog osoposobljavanja i
lijeenja.Postoje razliiti uzroci nastanka oteenja vida,a neki od najpoznatijih su:
-Kratkovidnost
-Dalekovidnost
-Atrofija
-Prematurna retinopatija
-Glaukom
-Strabizam
-Astigmatizam
-Nistagmus
-Karatakta
Najpogodnije bi bilo da se djeca i odrasli kontroliu na vrijeme,vri kontrola i koliko je
mogua zatita od samog poetka.Pored svega ovog najbitniju ulogu kada su djeca u pitanju
imaju roditelji.Podrka roditelja te njihov pogled i pristup prema samoj potekoi igra veliku
ulogu na sam razvoj djeteta,prilagodbu,socijalizaciju i pogled na sve navedeno.Poto
oteenje vida predstavlja mnogo vie od nemogunosti ili oteanog vienja okoline
savremeni koncept rehabilitacije osoba sa oteenjem vida zastupa ideju da je mnogo vaniji
nain na koji jedno drutvo izlazi u susret njihovim potrebama .S toga je jako bitna rana
prevencija,podrka roditelja te socijalizacija osoba sa oteenjem vida s obzirom da su djeca
sa oteenjem vida esto ignorisana od vrnjaka tipinog razvoja,rijetko uspostavljaju
komunikaciju zbog nemogunosti praenja druge djece zbog toga rana prevencija je itekako
bitna,roditelji bi stalno trebali da kontroliu djecu te da se upute adekvatnim strunjacima.

19
LITERATURA:

1.Vuini, V. Osnovi tifologije. Beograd,2014

2.Diki,S. (1997) : Tifologija. Beograd: Ideaprint

3. Ekirovi,B. Jablan,B. Vuini V. (2005) Vizuelne sposobnosti dece mlaeg kolskog

uzrasta, U: ,, Smetnje u razvoju kod dece mlaeg kolskog uzrasta''.

4.Vuini,V.,Anelkovi,M. (2012). Intelekutalna ometenost i oteenje vida.

5. Gligorovi M. i Kaljaa S. Kognitivne i adaptivne sposobnosti osoba sa intelektuanom

ometenou. Beograd: ERF

6.WHO (2011), International statistical classifacition of diseases and related helath

problems.Geneva:World Health organization.

7.Zovko,G (1969). Pedagoki aspekti slabovidnosti,Skripta za studente,Zagreb:Fakultet za

defektologiju,Sveuilite u Zagrebu

8.Vuini,V.,Pavlovi,S. Beograd,2007 Putevi unapreenja razvoja dece oteenog vida

predkolskog uzrasta.

9.Stani,V. (1991) Oteenje vida-biopsihosocijalni aspekti.Zagreb;kolska knjiga

10 .http://www.savez-slijepih.hr

11. Kostovska,V.,Stankovi-Babi.G,.Zlatanovi,G.,Veselinovi.D,.Jovanovi.P.,Otaevi.Lj.
(2003).Refrakcione anomalije ambliopne dece bez i sa strabizmom.

12.ivi, V. Anomalije binkularnog vida,struni rad,Novi Sad:Prirodno matematiki fakultet,

2015

20